Tesadüfler kaçınılmazdır

7/30/2019 Tesadfler kanlmazdr

1/633

Yazar: Krat Otu

Yazm olduum bu kitabn bir ok yerini inkar ettim. Ancak yazdklarm piyasadaki

kitaplarn anlattklarna ynelik olup, onlara genelde bir cevap nitelii tamaktaolduundan, zgr iradeyi savunanlara kar delil nitelii tadndan; daha sonradaninkar ettiim dnceleri de zgr irademizin olmadna delil olarak getirdim. Siz beniminternetteki forumlardaki tartmalarm grmek isterseniz, google dan kursatotcuyazarak arayn. imdi genelde internette forumlara yazdm yazlar burayaekleyeceim. Dediklerim arasnda eliki gibi eyler grlecektir. Ancak son yazdklarmgeerli kabul ettiim fikirlerdir.

Aadaki adreste yapm olduum video konumalar vardr:http://www.dailymotion.com/user/kursatotcu/1

TESADFLER KAINILMAZDIRTesadf: Tahmin edilmeyen olay, rastlant, nceden kararlatrlmad haldekarlama.

Tarih 2007 forumlara yazlar yazyordum. Bir ahs bir diyalog hazrlam ve insanlarabunu gsterdi, uydurduu bu diyalou bir grelim:

kratla aramzda geen konumawww.ulkuocaklari.org.tr:naber,www.ulkuocaklari.org.tr:

ya krat biey soracamkrat:hewww.ulkuocaklari.org.tr:ya her msn atmda sen msn bandasn sen ne i yapyon ekmek paran nerden kazanyonkrat:benekmekparambuitenkazanyomwww.ulkuocaklari.org.tr:nasl yanikrat:iteyle

www.ulkuocaklari.org.tr:asana biraz konuyukrat:yanibenbuiiyapyorumdiyemaaalyorumwww.ulkuocaklari.org.tr:msn kullanyon diyemi yanikrat:yok
http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/


2/633

www.ulkuocaklari.org.tr:yakrat:cebrisavunuyomdiyewww.ulkuocaklari.org.tr:

her cebr savunana devlet param veriyokrat:yokdevletdeilwww.ulkuocaklari.org.tr:e kim ozamankrat:bakalarwww.ulkuocaklari.org.tr:kimwww.ulkuocaklari.org.tr:

krat:sleyememwww.ulkuocaklari.org.tr:syle ya benden sr kmazkrat:yasylersemsenindebanbelayagirerwww.ulkuocaklari.org.tr:syle birey olmaazkrat:bilmiyorumtanmyorumadamlargrmedimkrat:senieitelimsenbuiitrkiyeyeanlatbizdekrat:sanakrat:maaverelimdedilerwww.ulkuocaklari.org.tr:adamlar grmeden seni nasl eittiler pekikrat:miclewww.ulkuocaklari.org.tr:hereyi miclemi rettiler yanikrat:evttabibendearatrdmbieylerwww.ulkuocaklari.org.tr:ne kadar maa alyon pekikrat:deiiyorwww.ulkuocaklari.org.tr:neye gre deiiyorkrat:
http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/


3/633

anlatmamagrekrat:kakiiyeulammonagrewww.ulkuocaklari.org.tr:takipmi ediyorlar seni yani

krat:krat:evtwww.ulkuocaklari.org.tr:eewww.ulkuocaklari.org.tr:kitap yazmsnwww.ulkuocaklari.org.tr:o nasl oldukrat:ben yazmadmwww.ulkuocaklari.org.tr:ya kim yazdkrat:onlaryazdbenimadmverdikrat:iindekibazyerleribilmiyorumwww.ulkuocaklari.org.tr:konularmkrat:evtwww.ulkuocaklari.org.tr:vay be sen parayla insanlar kandtyon yanikrat:evtkrat:sendesavunsendealparanwww.ulkuocaklari.org.tr:yok abi parayla dinimi deimem benkrat:bukonutuklarmzaramzdakalsnkrat:saknbakasnaanlatmawww.ulkuocaklari.org.tr:tabi tabi anlatmamwww.ulkuocaklari.org.tr:sadece foruma kopyala yaptr yaparm okadarkrat:saknhakrat:biterimben
http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/


4/633

www.ulkuocaklari.org.tr:bitwww.ulkuocaklari.org.tr:.www.ulkuocaklari.org.tr:

foyan herkes rensinkrat:yakrat:ltfenyapmakrat:sanagvenmitimbenwww.ulkuocaklari.org.tr:gvenmene devam etwww.ulkuocaklari.org.tr:grrzkrat:saknyapma

not: Benim cevaplarm bitiik yazmasnn nedeni, o dnemde ben msn de byleyazardm ou zaman.

NSZ

lk zamanlar kaderle ilgili tartmalarm uzun srerdi, bir iki saat ve ou zamankarmdakini ikna edemezdim ve o kii genelde tartmann sonunda kendisinin hakl

olduunu dnrd. Lakin son zamanlarda bu tartma sresi bir iki dakikaya kadardd. Eer konutuum kii bir mekandaysa, genelde kapatyorum, iim var,kapatalm bu konuyu diyor, beni nazike kovuyor. Eer mekan iletmiyorsa o ortamdangitmeye bakyor iim var diyor. Bu konuyla direk ya da dolayl olarak yzlerce kitapokudum. nce kelam kitaplar sonra felsefe kitaplar, zira felsefe kitaplarnda dinle ilgiliok ince bilgiler mevcuttur. Onlardan faydalandm. Kelam kitaplarnda bulamadmdetaylar felsefe kitaplarnda buldum. Bu bilgileri birletirip yeni istidlaller (akl yrtme)yaparak yeni sonulara ulatm. Bu kitap bir oturuta yazlm deildir. ylda yazdm.Gnde on saat zerinde dnrdm. Aklma yeni bir delil geldiinde hemen bir yere noteder, sonra o deliller birikince yle temize geerdim. Bu delillendirmeler daha ok;insanlarla tartmam esnasnda sorduum sorularla oluyordu. Bir sorum veya verdiim

rnek houma giderse onu not ederdim. Gnde be, alt istidlal yaptm gibi, bazen birhafta geerdi de tek istidlal dahi yapamazdm. ok olmutur ki geceleyin uyumakzereyken aklma yeni bir delil gelir hemen, zayi olmasn diye kalkp yazardm, yenidenaklma gelir yine kalkp yazardm. Bunun uzun srd ok olmutur. Hatta yle delillervard ki tek bir delil iin yattm yerde dnrdm bir de bakmm ki iki veya saatgemi olurdu. Bu ender olurdu, normalde aklma bir delil geldiinde be, on dakikadaayarlardm, yazlacak hale getirirdim. Son zamanlarda istidlal hemen hemen hiyapmyorum, zira tekrar oluyor, genelde kitaplardan alntlar yapyorum. Kitabn ba
http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/http://www.ulkuocaklari.org.tr/


5/633

ksmlar ilk zamanlar yaptm delillerden oluuyor. Yani kitap kolaydan zora doru,basit anlatmlardan ince, detay anlatmlara doru gidiyor. Dolaysyla kitab okuyacakkii bu nasl basit anlatm byle deyip kitab okumay kesmesin. Ekseri insanlar iiniddia ediyorum ki anlamakta ok glk ekecekleri deliller de greceklerdir. Zirainsanlar farkl farkldr. Bazs basit anlatmdan etkilenir, o delil ona yeterli olur. Bazs ise

ok ince deliller grmek ister. Bu delilleri grmedike kalbi mutmain olmaz. Bu kitaptaher seviyede insann bir eyler bulabilecei deliller, rnekler mevcuttur. nsanlarn outaassup sahibidir. Kendinden nceki yaayanlarn yolundan gitmeyi sever, fazlaaratrmaz. Eski bildiklerine muhalif bir ey duyar, ya da grrse ilk etapta hemenreddeder. Aratrmaz, delilin nedir? diye sormaz; nereden buldun bu izahlar? demez.Bu bir gerektir, onun iin unu tavsiye ediyorum ki; kalabalk bir ortamda yazdmkitab biri sesli olarak okusun ve zerinde konua konua, kitap batan sona bitirilsin.Verdiim rneklere, zgrl savunanlar cevap vermeye alrlarken ddkleri komikdurumu greceksiniz. Sinirden delirirler ama cevap veremezler, inanmazsanz deneyingrn.Bu zamana kadar okuduum kitaplarda kader ile alakal olarak Mutezile, Eari,

Maturidi, Cebriyyeden olan (Cehmiyye) mezheplerini renmitim. Bu kitab yazmayabeni aslnda iten sebep kime sorarsam soraym; insanlarn %99nun kadere inandnsylyor olmasna karlk, esasnda kadere inanmadklarn anladm iindir. Ben iseevvelden piyasadaki kader konulu yazlar okuyordum ama inanmak istemiyordum.imde bir ey bunun yanl olduunu sylyordu. Daha sonra grdm ki Hanefimezhebinde olanlar hi aratrmadan, soruturmadan Biz Maturidi mezhebindeyizdeyip geiyor, i Ehli Snneti anlatmaya geldii zaman Ehli Snnet orta yoldadr; neCebriyye gibi insan odun yerine koyup ondan iradesini alan, ne de Mutezile gibi kaderyok diyen deildir. En dorusu odur derler. Fakat burada unutulan bir ey vard; ekseriinsanlarn gnlnde cebr (Allahn zorla gnah iletmesi) grne kar birhonutsuzluk vardr. Ve kiilere hem kadere inanp, hem de cebr dncesinekatlmama gr sunulduunda gz kapal kabul ediyorlard. Ama daha sonrazihinlerinde olan ve her eyin sonunun cebr itikadna dayanaca grn kabul etmekistemiyorlar ve dnmekten korkuyorlard. Bu konuda konuulacak olunduundanehyedip, Biz bundan nehyedildik (yasaklandk) diyorlard ve Kaderi konuanlarlaoturmayn, Kii kaderden konuursa sorguya ekilir, konumazsa sorguya ekilmezgibi hadisleri delil getirerek bu konuda konumuyorlard. Ve sadan soldan duyduklarczi irade kavramn da hatrlayp, Allah bize irade verdi, demek ki bir ekildezgrlmz var. Eer bu zgrlk olmasayd Allah zalim olurdu; bu ise muhaldir(imkansz). O zaman ben zgrm, ama kadere de inanrm. Onun izni olmadan yaprakbile kmldamaz diyorlar. te bu gibi insanlarn ounluk tekil ettii gnmzde benimamacm, kendine Maturidi adn verip, kadere inandn syleyen kimselerin aslndakaderi inkar ettikleri, fakat yle bir olay ki, o kii kaderi inkar ettiinden haberi yok, okendini samimi gryor veya grmek istiyor. Ben Maturidiyyenin, Mutezile gibi kaderiinkar ettini ama bunu dolayl yollardan yaparak ii sarpa sardrarak, insanlarn kafasnkartrp byle uyduruk kaydrk bir gr ortaya attn sylemek istiyorum.

nce unu bilelim ki, kader ile alakal olarak Mutezile mezhebi zaten kaderi inkarediyor ve kii amellerini (hareketlerini) kendi yaratr diyor. Cebriyyeden olan (Cehmiyye)ise Kiinin hibir ekilde iradesi yoktur, her eyi yapan Allahtr. Ameller zahiren kiiyeisnad olunur diyorlar. Fakat gelelim esas konuya; kitaplarda grrsnz; Ehli Snnetorta yoldadr, Eari-Maturidi mezhepleri haktr, aralarnda nemsiz baz ihtilaflar vardr;


6/633

sonuta yollar birdir derler. Halbuki bu bir yalandr, nk cebr ile serbestlik arasndabir orta yol olamaz, bu kandrmacadr. Zaten bu gibi eserlerin yazarlar Maturidiitikadndadrlar. Bakn, Eariyye ile Maturidiyye arasndaki kaderle alakal farkllklarnelerdir. Eariyyeye gre czi iradeyi Allah yaratr, Maturidiyyeye gre Allah yaratmaz.Eariyyeye gre iman mahluktur (yaratlm), Maturidiyyeye gre mahluk deildir.

Eariyyeye gre Allahn kullara gleri yetmeyecei eyleri teklif etmesi caizdir,Maturidiyyeye gre caiz deildir. Eariyyeye gre said aki, aki de said olamaz,Maturidiyyeye gre olabilir. Bu gibi konular delilleri ile gstereceim ve piyasadaki bucinsten kitaplarn hatalarn ve dedikleri laflarn ne manaya geldiini gstereceim.Sorum imdi sizedir: Siz inan olarak nasl bir kader dncesi iindesiniz?1- Kii her yaptnda mecburdur. Namaz zorla kldrtanda Allah, ikiyi zorla iirten de.kiyi ien imek zorundayd.2- Kader var ama yle her ey zorla deil. Aksi halde Allah zalim olmu olurdu.Halbuki Allah zalim deildir. Muhakkak bizim ksmi de olsa bir etkimiz, bir zgrlmzolmaldr.

Grdnz gibi baka bir nc yol yoktur. Fakat srarla ekseri kitaplar Biz orta

yoluz ne Cebriyye ne de Mutezile diyorlar. imdi ben sizlere 1. ktaki cebr itikadnnneden doru olduunu akli ve nakli delillerle gstereceim. Bir kere unu bilelim ki Earive Maturidi mezheplerine gre kiinin amellerini (hareketlerini) yaratan Allahtr. Fark iseczi irade konusundadr. Bundan evvel bir de klli iradeyi grelim; klli irade, kiilerde

Allahn yaratt bir irade olup, potansiyel enerji gibidir. Yani kullanlmam olup,kullanlabilmeye elverili olan bir iradedir. Fakat i czi iradeye geldiinde Maturidilikbunun mahluk olmadn, Earilik ise bunun mahluk olduunu syledi. nk Her eyiyaratan Allahtr ayetinde Czi irade bu ey ifadesinin dna kamaz denildi.Maturidilik ise bunun grnen ve meydanda olan bir ey olmadn, kiinin kendisindeklli irade neticesinde ortaya kan ve mahluk olmayan, fakat kulun da yaratmad bir(hal) olarak vasflandrdlar. Bunu unun iin yaptlar, eer buna da mahluk deselerdi;dnn, kulun fiillerini yaratan Allah, czi iradeyi yaratan Allah, o zaman nerede kaldki kulun zgrl. Ayn ekilde onlar imana da mahluk deildir dediler. nk mahlukdeseydiler direk cebri kabul etmek zorunda kalacaklard. Bu konuda birka ayet: Hereyi yaratan Allahtr, Allahn izni olmadka hi kimse iman edemez (Yunus100),Allah dileseydi ortak komazlard. (Enam107) Bu ayet ile yle istidlal yaplr: Allahdileseydi kafir olmazlard olur, nk ortak koan kafirdir. Ve devam edelim; Allahdileseydi kafir olmazlard demek, kafir olmazsa iman eden demektir; yani ayet umanaya gelir: Allah dileseydi iman ederlerdi. Demek ki iman etme ii Allahn dilemesinebal. Byle olunca da imann Allahtan geldii de ortaya kar ki, bu da imann mahlukolduunu gsterir. Fakat biz unu biliyoruz ki iman mahluksa kfr de mahluktur. Ozaman biri Allah inkar etse biz onda, Allahn kfr yarattn anlarz. Allahn yarattey ise meydana gelmek, tahakkuk etmek zorundadr. Aksi halde Allaha acizlik isnadgerekir, bu muhal olduundan Allah o kiide kfr yaratt zaman o an iin imanedemez. Halbuki o kii de iman etmekle sorumluydu, nasl iman edecek? Hani semezgrl?

Maturidi mezhebine gre amellerin meydana gelii u ekilde olur; diyelimmasada bardak var, biz onu oradan alp baka yere koymak istiyoruz; ite bu isteme,ynelme olayna czi irade denir ve bu mahluk olmayp kiiye zgdr. Kii bununlayneldiinde Allah peine hemen eylemi yaratyor ve kii barda baka yere koyuyor.Yani kollar, ayaklar hareket ediyor. te bu hareketleri Allah yaratyor. Bu misali dier


7/633

ihtiyari eylemlere kyaslayabiliriz. Yani namaz klmak, iki imek, televizyon izlemek,zikir ekmek; bu gibi semeyle alakal grnen eylerde nce kii ynelecek peine

Allah yaratacak. Bunu anlaynca unu onlara sorduumuzda: Peki sen ynelmedensana namaz kldramaz m? Bu soruya bile hayr derler. nk evet derseler o zamanunu sorarz: Eer sen ynelmeden sana namaz kldryorsa o halde iki de iirebilir. Bu

soruya evet derlerse elikiye derler, bunu kabul etmezler velhasl nce bizyneleceiz peine Allah yaratacak derler. Eariyye ise ynelmemizde mahluk olduuiin irademizin bir tesiri yok der. yle bir tabir kullanld: Kesp: Kazanmak demektir.Eari mezhebinde ise kesbin tanm udur: Kulun kudretinin etkisiz olarak fiille beraberbulunmas. Maturidi mezhebinde kesp: Kulun bir eye azm ve niyet etmesiyle hasl olur.imdi bu konuda eitli kitaplardan, bir ksm Razinin Tefsiri Kebirinden, kimi de benimyaptm istidlallerden oluan delilleri ard ardna sunacam, ta ki gerek meydanaksn. Bir de u var ki kaderle ilgili hadislere baktnz zaman hepsinde cebr dncesiolduunu grrsnz.*** Tefsiri Kebir (Razi): Biz (Earilik) Allah bazen irade etmedii eyi de emrederdiyoruz. Zira Allahn ilmi ve haberi Ebu Lehebin kesinlikle iman etmeyeceine taalluk

etmiti. Bu ilim ve haberin sona erip cehalete dnmesi imkanszdr. Halbuki (EbuLeheb gibilerden) imann sadr olmas bu ilim ve habere ters der. ki zddn bir aradabulunmas ise imkanszdr. Bylece Ebu Lehebten imann sudur etmesi imkansz olmuolur. Allahu Teala btn halleri bilendir. Binaenaleyh bunun imkansz olduunu bilir. Bireyin imkansz olduunu bilen o eyi irade etmi olamaz. Binaenaleyh Cenab- HakknEbu Lehebin iman etmesini murad etmemi olduu sabit olur. Halbuki ona imanetmesini de emretmitir. Binaenalehy Cenab- Hakkn irade etmeksizin, bir eyiemretmesi sabit olm olur. Bu sabit olunca Allahu Tealaya itaat etmenin Allahniradesine muvafakat etmekten deil, Onun emrine muvafakat (uymak) etmekten ibaretolduu hususunda kati hkm vermek gerekir.*** Razi: Allah hibir nefse gcnn stnde yk yklemez. (Bakara 286)Teklif-i mala yutak (takat dnda yk yklemek) var mdr?

Mutezile bu ayete dayanarak teklif-i mala yutakn olmad hususunda akbir nass olduunu sylemilerdir. Bunun byle olduu sabit olunca u iki kaide ortayakar.

A- Kul fiillerinin yaratcsdr. nk eer kulun fiillerinin yaratcs Allah olsayd,kula bir fiil teklif etmek teklif-i mala yutak olurdu. nk Allahu Teala fiili yaratnca, o fiilmuhakkak ki tahakkuk eder. Bu durumda da kulun o fiili yapma ve yapmama hususundakati olarak bir kudreti bulunamaz. Kulun o fiili yapmaya kudreti olmad hususunagelince, nko fiil Allahn kudreti ile meydana gelmitir. Meydana gelen bir ey ikinci olarak

meydana getirilmez. Kulun o fiili yapmamaya kudretinin olmamas ise yle olur. nkkulun kudreti Allahn kudretinden daha zayftr. O halde daha nasl kulun kudreti Allahnkudretini men etmeye kadir olabilir. Allah o fiili yaratmad zaman ise kulun onumeydana getirmesi imkansz olur. Binaenaleyh kulun fiilinin yaratcsnn Allaholduunun kabul edilmesi halinde o zaman kula o fiili teklif etmenin Teklif-i mala yutakolmas gerekirdi.

Alimlerimiz akli deliller bu ekildeki tekliflerin vaki olabileceine delaletetmektedir. Binaenaleyh bu ayetin muhtemel olan baka manasna bavurmak gerekirdemilerdir.


8/633

Birinci hccet: Kfr zere len kimsenin bu ekilde lmesi Allah Tealannezelde o kimsenin kesinlikle iman etmeyeceine ve kfr zere leceini bildiinigsterir. Bylece Allah Tealann o kimsenin iman etmeyeceinin mevcut olmasn veimanszln bilmesi imann bulunmasna mnafidir, aykrdr. Bu da bizzat apak birmukaddimedir. O halde o kimsenin iman etmeyeceini bile bile onu iman etmekle

mkellef tutmak, zt olan iki eyi teklif etmekle sorumlu tutmak gibi olur.kinci hccet: Kuldan bir fiilin suduru sebeplere dayanmaktadr. O sebepleri iseAllahu Teala yaratmtr. Durum byle olunca teklif-i mala yutak kanlmaz olur.

nc hccet: Allahu Teala Ebu Lehebi iman etmekle ykml tutmutur.man ise Allah haber verdii her eyde tasdik etmektir. Allah Teala Ebu Lehebin imanetmeyeceini (cehenneme atlmak) haber vermitir. Bu durumda da Ebu Leheb imanetmeyeceine iman etmekle mkellef olmu olur ki, bu da teklif-i mala yutak olur. Ohalde bu ayetin tevil edilmesi lazmdr. Bylece biz ayetin mutlaka tevil edilmesigerektiini anlam olduk. En doru olan bu izah ekline gre u husus sabit olmuturki: Akli olan kati bir delil, semi (nakli) olan zahir bir delil arasnda bir tearuz, atmageldiinde kii ya ikisini de tasdik eder ki bu muhaldir (imkansz). Zira bu iki zdd birlikte

kabul etmek demektir. Veya ikisini de yalanlar ki bu da muhaldir. Zira bu iki zdd iptaletmek olur. Veyahut da akli olan kati delili yalanlayp, semi olan zahir delili tercih ederki; bu da akli delilleri tan edip tenkit etme yolunun almasna sebep olur. Ve ne zamanbyle olursa, o vakit tevhid, nbvvet ve Kuran batl olur, geersiz olur. Semi delilintercih edilmesi hem akli delili, hem de semi (nakli) delili yalanlamaya yol aar. Geriyesadece akli delillerin shhatinin katiliine hkmedip, nakli olan zahir delili bakamanasna hamletmek kalmaktadr. te bu yolla biz ister bilelim, ister bilmeyelim buayetin mcmel (kapal) bir tevili olduunu; o zaman da tafsilatl biimde bu tevile dalpondan sz etmeye gerek kalmadn anlam olduk.--- Yorum: Burada Razinin dedikleri son buluyor. Fakat ben kendimce buayeti yle tevil ediyorum. Resulullah buyurdu ki: kiiden kalem kald rld:

Uyanncaya kadar uyuyandan, bulua erinceye kadar ocuktan ve akl gelinceye kadardeliden. Baka bir hadis; Resulullah buyurdu ki: Hata ile unutma ile ve zorlanarakyaplan gnahlar affolunmutur. Misal: Kii namaz klmay unutsa, aklndan ksagnahkar olmuyor. nk unuttu. te bu ayet byle manalara hamledilebilir.*** Razi: De ki her ey Allahtandr. Sana gelen her iyilik Allahtandr. Sana gelen herktlk ise nefsindendir. (Nisa 78-79) Bu ayet imann Allahn yaratmas ile meydanageldiine delalet etmektedir. Biz bu ayetin buna delalet ettiini syledik. nk imandabir hasenedir.Ve btn haseneler Allahtandr. Biz imannda bir hasene olduunusyledik. nk hasene btn kabihliklerden (ktlk) uzak bir iyi hal demektir. Hiphesiz ki iman byledir. Binaenaleyh imannda hasene saylmas gerekir. nkalimler Allaha davet edenden daha gzel szl kimdir ayetindeki davetten muradn

kelime-i ehadet olduu hususunda ittifak etmilerdir. Bylece imann bir hasene olduusabit olur. Biz btn hasenelerin Allahtan olduunu syledik. nk Cenab- Hak Sanaisabet eden her iyilik Allahtandr buyurmutur. Sana isabet eden her hasene szbtn haseneleri iine alan umumi bir ifadedir. Sonra Allahu Teala bunlarn her birinin

Allahtan olduu hkmn vermitir. Bu iki mukaddime yani imanda bir hasenedir vebtn haseneler Allahtandr mukaddimeleri kati olarak imann Allahtan olduunugsterir. Sonra biz kfrnde Allahtan olduunu aklamak istediimizde deriz ki: man

Allahtandr diyen herkes kfr Allahtandr der. Binaenaleyh dierinin deilde sadece


9/633

birinin Allahtan olduunu sylemek mmetin icmana (szbirlii) terstir.*** Razi: Binaenaleyh mmknattan olan her eyin mutlaka Vacibul Vcud olanzata varp dayand hususunda zikretmi olduumuz o kesin akli delili iyice dnrsonra kendi kendine zikretmi olduumuz bu istikra (etraflca inceleme) metodununazar dikkate alr da daha sonra da her eyin Allahn kaza ve kaderiyle olduuna kati

olarak hkmedemezse, ite bu kendi durumunu hidayetin ancak Allahn yaratmas ilemeydana geldiine delalet eden en kuvvetli bir delil kabul etsin. Zira bu delili bilmesineramen byle bir etrafl aratrma yapmasna ramen kalbinde byle bir itikad haslolmuyorsa anlar ki, kendisini bu iten alkoyan sadece Allahtr.*** Diyelim bir kii yetmi yanda Allah inkar ederek lm olsun. imdi yirmi senegeri gidelim. Bu kii elli yandayken Allah bu ahsn yetmi yanda kafir leceini bilirmi, bilmez mi? diye sorarz. O, Bilir demek durumundadr. Bu sefer u sorulur: Pekiyetmi yanda kafir olarak leceini bildii bu ahs, acaba mmin lebilir mi?, lrderse, Allahn ilmini cehle dntrm olursun denir, nk Allah bunun kafirleceini, lmeden bilince bu mmin lecek olsa Allahn bildii ey yanl km olur.

Allah bu ite yanl bildi gibi olur ki kafirliktir. Yok eer Mmin lemez derse bu seferde

u sorulur: Peki o zaman Allah bu insann kafir olarak leceini ve iman edemeyeceinibile bile onu iman etmekle mkellef tutuyor mu?, Evet diyecek. O halde Allah onakaldramayaca bir yk yklemiyor mu? denir, o da bu sefer Evet demek durumundakalr. Bu sefer Maturidi mezhebinde teklif-i mala yutak yoktur diyorlar, dersin.*** Kiiye sorulur iman mahluk mudur? Birka ayet hatrlatlr: Her eyi yaratan

Allahtr , Eer biz onlara melekleri indirseydik, llerde kendileriyle konusayd ve hereyi toplayp karlarna getirseydik, Allahn diledikleri hari yine de iman etmezlerdi,fakat oklar bunu bilmezler. O ise buna mukabil Evet der. Bunun zerine O haldekfr de (kafirlik) mahluk yle mi? dersin. O da Evet der, sonra yle sor: Bir insannleceine yakn Allah onda iman deil de kfr yaratrsa kii bu anda iman edebilirmi?, Hayr diyecek, o zaman, Peki bu kiiyi Allah iman etmekle sorumlu tutuyor mu?

diye sor. O Evet diyecek. Bu teklif-i mala yutak olur de.*** Kitap: Eshab Kiram Yazar: Hseyin Hilmi IkHer ey Onun dilemesi ile oluyor. Kafirlerin kfrn dilemitir. Onlar bu iradeye kar

gelemezler. Bunun iin zor ile kafir oluyorlar. Onlara iman etmelerini emretmek,olmayacak eyi emretmek olur. Onlarn iman etmesini emrediyor da niin imanetmelerini dilemiyor. Herkesin iman etmesini emrediyor da niin herkesin iman etmesiniirade etmiyor, dilemiyor?--- Yorum: Yazar Maturidi olup, zgrl savunur. ( Allahn istemesinin nedeniyoktur. lerde geni izah vardr.)*** Tebbet suresinde Ebu Lehebin atee yaslanaca vardr. Ve Hadid 22 deYeryznde ve nefsinizde banza gelen hibir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan

evvel bir kitapta olmasn deniyor. Demek ki Ebu Leheb yaratlmadan nce cehennemegirecei levhi mahfuzdadr. Daha zgrlk nerede kald? Yaratlmadan hakknda hkmverilmi!(Vaka 77): Muhakkak o elbette ok erefli bir Kurandr.(Vaka 78): Korunmu bir kitapta yazldr.

*** Bunlar btn kitaplarnda diyorlar ki rnek; Nimeti slam: Ve (adetullah) bylecari olmutur ki insan iradesini makduru beer olan herhangi bir fiile sarfederse Hak


10/633

Teala o fiili halk ve icad eder, insan iradesini sarfetmez ise Halk Celle ve Ala dahi halkeylemez, fiili abid, kisip ve ihtiyar cihetiyle kendinin ve halk icad cihetiyle Halkndr.Bundan dolay herkes kendi fiili zerine sevap alr veya ceza grr. te bunlar byleder, yani kii ihtiyari fiillerinde nce ynelecek, isteyecek peine Allah yaratacak, namazbile bunlara gre kii ynelmedike Allah kiide yaratamaz. nk eer yaratr derlerse

o kii iin bir ayrcalk olur, yle ki: Diyelim Allah bakasnda namaz klmay yaratmyor;o da klamaz, onlarn dediine gre ikisi de ynelmemiti, namaz klan sevap, klmayangnah kazand burada, ama grdk ki kiiler ynelmedi, onlarda Allah istediinde bu fiiliyaratt. Bu ise onlarn grlerini iptal eder, nk bir kulda namaz klmay yaratpdierinde yaratmad zaman o halde namaz klma fiilini yaratmad kii burada hibirtesiri olmadan sulu durumuna dt. Halbuki br de hibir zgrl olmadan hayriledi, bu ise eitlik deildir, eer eitlik olacaksa hibir kula ayr yeten bir hayrilettirilmemesi icabederdi. nk bu durumda kula o ynelmeden hayr iletmek, misal(namaz kldrtmak), brne kldrtmamak

Maturidilere gre; birinci kii Allahn hidayeti ile namaz klarken, dierinin klpklmayaca ona braklm, klabilir de, klmayabilir de. Birinci kii de namaz ibadeti

kesin olacakken, ikinci kii de kesin olmuyor ve eitsizlik oluyor, dolaysyla bunlara,eer bizim onlara sorduumuz: Allah kiiyi (kii) ynelmeden czi iradesini kullanmadanona namaz kldrabilir mi? eklindeki sorumuza Hayr kldramaz demek durumundakalrlar. Maturidiler kii ynelmeden (kiide) Allah gnah fiillerini yaratabilir mi?eklindeki sorumuza da ayn cevab, yani kii ynelmeden onda Allah gnah ilemeeylemi yaratamaz demeleri gerekir. nk sonuta ikisi birdir, eer yaratabilir derlerse:Birinci kiide iki imeyi kii ynelmeden yaratrsa o kii iki imek zorundadr, onlaragre ikinci kii de bu eylemi yaratmazsa o kii bu iki ime eylemine ya ynelecek ya daynelmeyecek demektir. Yani bir nevi ne olaca onun seiminde, halbuki buradakirnekte birinci kii mecbur iecek, ikinci kii ise mecbur deil, seme zgrl var gibioldu. Bu da eitsizlik olur, birinci kiinin seme zgrl olamyor, yani cebr oluyor,btn bu anlatlanlar sonucunda Maturidiler kesin olarak unu sylemek durumundakalrlar. Kii ynelmedike Allah kii de gnah ilerini de yaratamaz sevap ilerini deyaratamaz, demek durumundadrlar. Bu gr sonucunda akla u gelmiyor mu? Sankikiisel olarak ben irade edip dilemedike Allah yaratmaz (dilemez), ben dileyinceynelince de Allah diler, yaratr.

Bir noktay da burada aklamak lazmdr: Peki bunlara gre kii czi iradesiyleynelince Allah acaba bu kiinin dilemesi sonucunda o ameli yaratmaya mecbur muyoksa yaratmasa da olur mu? imdi cevap arayalm: Eer derlerse ki mecbur deil; buonlarn grn iptal eder, nk sonuta siz bir ey yapmaya ynelseniz bile sonuitibariyle o ii yaratp, yaratmamak yine Allahn dilemesine ait olacandan siz istediinizkadar ynelin; misal kar koltua oturma diyelim, Allah eer yaratmak istemezse naslkar koltua oturacaksnz? nk size gre de fiilleri Allah yaratr, oturmakistiyordunuz grdnz ki oturamadnz. Bu ise cebrden baka bir ey deildir, bu seferonlar unu demek durumuna dyorlar: Biz bir eyi yapma hususunda ona doruynelsek Allah bunu yaratmaya mecburdur bu ise Allaha bir eyleri yaratmashususunda ona vacip klma olur. Yani onu bu ii yapmas hususunda zorlamak olur.

Alemlerin Rabbini kim birey yapmaya zorlayabilir, nk bir ey yapmaya zorlanmak,zorlanan iin kusur olur. Zira o baka bir eyin kontrolnde ve gdmnde olmu olur,sanki onu zorlayanlar onun varln hie sayp onun yerine karar veriyor, yeri g vareden bir ilaha bu olay yaktrlabilir mi? Bu konuyla alakal daha ksa bir rnek: Diyelim


11/633

Kuran okumak zere czi iradesiyle kii yneldi ve iradesini o yne sarfetti, bu andaAllah Kuran okuma fiilini yaratmaya mecbur mu, yoksa yaratmayabilir mi? Eer mecburderseniz o zaman derim ki: Siz bu lafla Allaha vacip kldnz, yani onu icbar(zorlamak) ettiinizi demeye getirdiniz. nk vacip klmak, istenen ey yaplmadndayapmayann tan edilmesini, knanmasn gerektirir; bu Allah iin imkanszdr. nk

Allah hibir ey icbar edemez. Bir hadiste Resul-i Ekrem buyurdu ki: Allahtan cennetiistediinizde firdevs cennetini isteyin, nk Allah hibir ey icbar edemez.*** O peygamberlerin kimini kiminden stn kldk. Allah onlardan kimiylekonutu, kimini de derecelerle ykseltti. Meryem olu saya da ak deliller verdik veonu Ruhul Kudus (Cebrail) ile destekledik. Allah dileseydi onlarn arkasndan gelenmilletler, kendilerine ak belgeler gelmi olduktan sonra birbirlerini ldrmezlerdi. Fakatanlamazla dtler. Onlardan kimi inand, kimi de inkar etti. Allah dileseydi birbirlerinildrmezlerdi. Ama Allah dilediini yapar. (Bakara 253)

Bu ayetle yle bir sonuca varyoruz: Fiillerimizin Allah tarafndan yaratldna;yle ki: Ayette o insanlarn eer Allah dileseydi birbirlerini ldrmeyecekleri beyanedilince ve Ama Allah dilediini yapar denince, biz bu ldrme olaynn da Allahn

dilemesi ile olduunu anladk. Kiiler birbirlerini ldrrken hareketler yapar, kl eker,silah atar, bunlar hep eylemdir. Demek ki bu ldrme eylemi Allahn dilemesiyleyseldrmeye bal olarak bu kiilerin hareketleri de Allahn dilemesine bal demektir. Nezaman ki biz kiinin hareketlerinin Allahn dilemesine bal olduunu sylersek, buhareketlerin Allahn yaratmas ile olduunu kabul ettik demektir.

Biz konuya devam edelim, yukardaki aklamalardan Fakat Allah dilediiniyapar grld gibi, O dilediini yapar. Siz hala mecburen Kuran okuma fiilini yaratrderseniz bu ayeti inkar ettiniz. nk O dilediini yaptn beyan ediyor, halbuki sizindediiniz olsa Allah sizin dilediinizi yapm olur. Bu sabit olunca ikinci kka bakalm:Eer derseniz ki: Tamam yaratmaya mecbur deil (Kuran okumay) cebr olur, nkayette bildirildii zere Ancak Allah dilediini yapar ifadesiyle Kuran okuma fiilini sizdeyaratmazsa nasl okuyacaksnz? Ve mesela iki imeyi sende yaratsa ne oldu? SenKuran okumak istedin halbuki O sende iki imeyi yaratnca, mecbur Allahn yarattey meydana geleceinden sen mecbur iki ieceksin. Grdn m?

kinci blm: Dediniz ki: Kii czi iradesiyle mesela iki imeye ynelmiyorsa, okonuda imeyi irade etmiyorsa Allah o fiili yaratmaz bu ise Fakat Allah dilediiniyaratr ayetini yine inkardr, nk O yaratmaz demek yine Onu zorlamak, kstlamakolur. O ne yaratp yaratmayacan sana m soracak, danacak sen kimsin? Sizin bulafnz esasen u manaya gelir: Ben dilersem O yaratr (diler), eer dilemezsem,ynelmezsem O yaratmaz (dilemez) demek olur.

Hadisler*** HuzeyfedenAllah Resul buyurdu ki:Her mmetin bir mecusisi vardr. Bu mmetin mecusisi ise kader yok diyenlerdir.Onlardan lenlerin cenazelerinde bulunmayn. Hastalananlarn da ziyaret etmeyin. Ziraonlar Deccaln cemaatidir. Onlar Deccale katmak Allahn zerine bir hak olmutur.(Ebu Davud)*** Allah Resul buyurdu ki: Allahn insanolu iin takdir ettii, zinadan nasibimutlaka gelip o insan bulacaktr. (Buhari, Mslim)*** bn merin am da mektuplat bir arkada vard. Abdullah (b. mer) ona unu


12/633

yazd. Duyduuma gre sen kader hakknda konumusun. Sakn bana bir daha buhususta mektup yazma! nk ben Allah Resulnn yle buyurduunu duydum:mmetimin iinde kaderi yalanlayan bir takm insanlar olacaktr. (Tirmizi, Ebu Davud)*** Ubade bin es-SamitdenO lrken oluna dedi ki: Yavrum! Eer sen bana gelmesi takdir olunann mutlaka

geleceini; gelmemesi takdir olunann da mutlaka bana gelmeyeceini bilmedikeimann tadn tadamazsn. Ben peygamberin yle buyurduunu duydum: Allahn ilkyaratt ey kalemdir, ona Yaz dedi. Ya Rabbi ne yazaym dedi. Kyamete kadarolacak olan her eyin kaderlerini yaz. Yavrum! Ben yine peygamberden yle duydum:Kim bu inan dnda lrse o, benden deildir. (Ebu Davud)*** CabirdenAllah Resul buyurdu ki:Biriniz kaderin hayrna da, errine de iman etmedike iman etmi olmaz. Bana

gelecek olann mutlaka geleceini, bana gelmemesi mukadder olann da mutlakagelmeyeceini bilmedike (iman etmi saylmaz). (Tirmizi)*** bn Amr bin el Asdan

Allah Resul buyurdu ki:Allah gkleri ve yeri yaratmadan ellibin yl nce, Ar su zerindeykenyaratklarn kaderlerini yazmtr. (Tirmizi, Mslim)

***bn Amr bin el AsdanAllah Resul buyurdu ki:

Allah yaratklar karanlk iinde yaratt ve sonra onlarn zerine nurundangnderdi. Kime bu nurdan isabet etmise doru yola erdi. Kime isabet etmediyse sapt.Onun iin ben diyorum ki; kalem Allahn ilmine gre vazifesini yapp mrekkebikurumutur. (Tirmizi)*** Enesden

Kyamet gnnde u drt kimse getirilecek: Yeni doan, akl hastas, fetret devrinde

len, uzun sre yaam kendinden gemi ihtiyar. Hepsi Benim suum nedir? diyehuccetini ileri srp konuacaktr. Allah Teala - ate boynunu uzatm duruyorken -yle buyuracak: Ben kullarma kendilerinden olan kiileri peygamber olarakgnderdim. u anda ben size kendi kendimin elisiyim. Buraya girin bakalm! alnlarnaaki yazlanlar: Buraya nasl girelim, biz bundan kayoruz diyecekler. Alnlarna saidyazlanlar oradan geip hemen sratle oraya (cennete) girecekler. Allah Teala ylediyecek: Siz peygamberlerimi yalanlayacak ve daha ok masiyette bulunacaktnz.Bylece bunlar cennete, onlar da cehenneme gireceklerdir. (Ebu Yala veBezzar)*** Muhammed hsan Ouzun, (Kaza Kader) adl kitabndan birka rnek vereceim.Kendisi Maturidi grnde olup, Eari mezhebini yerden yere vurarak zalimlik eklinde

vasflyor. Ben burada, kendisi Maturidi olduu halde bu grn esasen Mutezile ileberaber olduunu itiraf eden yazar gstereceim.--- Sayfa 114: Hukuk ve sorumluluk asndan bakldnda bir hukuku iin ya buMaturidiyye fikrini yahut Mutezile fikrini kabulden baka are yoktur. Zaten Maturidilerle,Mutezile arasndaki fark, o kadar byk bir fark deildir. nk Mutezililer Kaderin heminsann kasd ve seimi zerinde, hem de istemeye bal fiiller zerinde etkisi yoktur.derler. Maturidiler ise Yalnz insann kasd ve seimi zerinde etkisi yoktur fakat fiillerzerinde etkisi vardr. Yani insan kendi fiilini kasdeder ve kazanr, Cenab- Hak


13/633

yaratr derler. Bu iki fikrin bir sonuca varaca bellidir. Aradaki anlamazlk szde birekimeden ibarettir.--- Sayfa 66: Maturidiler geri Mutezileye pek yaklamlar ve aradaki farknekilde ve szde olduu grnmn vermiler ise de iin gerei byle deildir. okak ve ciddi ayrlklar vardr. Onun iin Cebriyye ile Mutezile arasnda asl orta yolu

izleyen, Maturidiler olmutur.--- Yorum: Dikkat edilirse cebr ile kaderi inkar (serbestlik) arasnda orta yoluizlediklerini iddia ediyor. Halbuki byle ey olamaz. Ben hem zgrm istediimiyaparm, hem de mecburum bu ifade iki zdd birletirmek olur ki batldr. Fakat bunlarsrarla kitaplarda bunu tekrarlarlar, biz orta yoluz diye; bakn yazar ne diyor, neyinitirafn yapyor.--- Sayfa 74: Maturidiler de, irade konusunda getii zere grnrde orta bir yolizliyorlar ise de, sonu olarak (ve fakat sz edilen kayt ve artlarla) Mutezile ilebirliktedirler. nk Haktan sapanlarda da baz isabetli grler bulunur. Onu kabuletmekte dini bir saknca yoktur.--- Yorum: Yazar burada Mutezilenin Haktan saptn ancak grlerinin

bazsnn isabetli olabileceini ifade ediyor. Tamam Allahn grlmesini reddetmeleri,bununla birlikte cisim ve mekanl olmaktan tenzih etmeleri isabetli grleridir.Mutezilenin sapk grleri var: Byk gnah ileyen eer tevbe etmeden lrse; elmenzile beynelmenzileteyn gr vardr ki bu kii ne kafir ne de mmindir, amacehennemde sonsuz kalr; bununla beraber azab kafirlerden hafif olacaktr. Kuran amahluk derler, Allahn iradesi hadis ( sonradan olan) derler. Ancak onlarn en fazlazerinde durduklar ve kendilerinin bu kadar tannmasna sebep olan grleri kaderiinkar etmeleri ve Kullar fiillerinde zgrdrler demeleridir. Bu gizlenemez, halbyleyken yazar, Onlarn grlerini almakta saknca yoktur diyor. Siz evrenizdekikiilere Mutezile denince ne anladklarn sorunca size evvela Kaderi inkar edenlerdireklinde yant verirler.

--- Sayfa 102: Bir hadisten bahsolunuyor, aslnda hadis cebr anlayn anlatyor.Diyor ki: te Hz. mer kaderi byle anlyor. Yaplan aklamalardan anlalm olacazere Maturidiler de byle anlamlardr. Hatta, Mutezilenin anlad da baka biranlay deildir.--- sayfa 113: Maturidiyye Fikirlerinin nemli ve zl Bir fadesi

Yukarda irade konusunda getii zere Cenab- Hakkn eyay diledii zamandayaratmas, ezeldeki takdirine, takdiri iradesine, iradesi ezeli ilmine, ezeli ilmi bilinen eyebaldr. Bilinen ey ise, bizim kendi irade ve seimimizle meydana gelecek fiillerimizdir.--- Sayfa 112: Kaderi ikiye ayryor:

1.Ksm: Bahsettiimiz irade ksm yani, setiimiz; oturup kalkmak, glmek, yemekyemek gibi yapabiliriz de yapmayabiliriz de eklinde vasflad blm.

2.Ksm: Kiinin elinde olmayan gzellik, irkinlik, boyun uzun ksa oluu, doalafetler gibi elde olmayan ksmlar diyor ve ekliyor: Bu iki tr kaderden birincisindeinsan kendi kaderini kendi belirler, tayin eder. Ezeli takdir byle kararlamtr.stemeye bal olan fiillerin hemen hepsi bu trdendir. Sz konusu ettiimizkaderden asl maksatta bu birinci tr kaderdir.

--- Sayfa 64: Soru, itiraz; Eariyyeden, Maturidiyyeye itiraz: Czi iradeyi Cenab-Hakkn yaratmasndan ayrarak Bata ve dorudan doruya Allah tarafndanyaratlm deildir, insann kendi yapmas eseridir demekle zorunluluktan


14/633

kurtulunmaz. nk siz de kabul ediyorsunuz ki Hak Tealann ilim ve iradesi, ezelitakdiri, her eyi hatta istemeye bal fiilleri kapsamaktadr. Byle olunca; insanlarnistemeye bal fiilleri de Cenab- Hakkn ilim ve iradesi, ezeli takdiri ile meydanagelir. u halde; bunun sonucu olarak, insan btn fiillerinde, her hareket vedavrannda mecbur ve zorunlu demektir. Aksi halde; ezeli takdirin bozulmas,

Allahn iradesinin acizlie, ilminin de bilgisizlie dnmesi gerekir.--- Cevap: Biz de kesin olarak inanrz ki her ey gibi insanlarn btn fiil vehareketleri, hatta czi iradesi de Cenab- Hakkn ilim ve iradesi, ezeli takdiri ilemeydana gelmektedir. Fakat bundan dolay, yle zannedildii gibi istemeye balfiillerde mecbur ve zorunlu olma gerekmez. nsanlar hareket ve davranlarndamecbur ve zorunlu olmaz. nk takdir, iradeye; irade, bilmeye; bilme, bilinenebaldr. Yani bilme, bilinenin btn artlar ve nitelikleri ile olduu gibikefedilmesidir. Dier bir deyimle; bilgi, bilinene uygun olan keiftir. Bu husustauygunluk bilmede aranr. Bilinene uygun olursa bilgi denir. Uygun olmazsa bilgisizlikdenir. Bunun iindir ki; bilgi, bilinenin niteliini deitirmez; tam tersine ona bal veuygun olur. Bilmenin, bilinen de hibir etkisi yoktur. Byle olunca Cenab- Hak

insanlar irade ve kudret sfatlar ile bir fiili ileyip ilememekten birini tercih edipseecek gte klm, onlarn ileride ne gibi fiiller ileyeceklerini ezelde kefederekbilmi, kefedip bildii gibi onlarn kendi fiil ve hareketlerinin yine kendi seimleriylemeydana gelmesini irade ve takdir buyurmutur. Bu ise; hibir bakmdan insannistemeye bal fiillerinin zorunlu olmasn gerektirmez.--- Yorum: Buradaki bilmeden kast Allahn bilmesi; bilinenden kast ise kiininczi iradesi sonucu ortaya kan ve kacak olan eylemlerdir, amellerdir.*** Mutezile mezhebinin ileri gelenlerinden Ebu Ali el Cbbai nin ylededii rivayet edilmi: Cebriyyeye mensup kii kafirdir. Cebriyyeye mensup kiininkafir olduunda phe eden de kafirdir. phe edenin kfrnde phe eden dekafirdir.

--- Yorum: Cbbainin burada kastettii; her ne kadar metinde Cebriyye diyorsada, esasen cebr (zorlama) itikadnda olan herkese amildir. zah ettiimiz gibiEarilikte cebr grndedir ve Eariyyede Cebriyyedendir. Cebriyye mezhebidenildiinde genelde kastedilen Cehmiyyedir. Cehm bin Saffann kurduu. LakinCehmiyye der ki: Kulun iradesi ve kudreti yoktur. Baz fiillerin insana izafe edilmesimecazdr. Gerekte ise Allahtan baka fail yoktur. Fakat bunlar da Kurana mahlukdiyor. Cennet ve cehennemin fani olduuna ve ebedi olmadna ve Allahn ilmininde hadis (sonradan olma) olduuna inanyorlar.

Ehli Snnet Cebriyyesi (Eari)Eariyye mezhebinin Cebriyyeden olduu kelamda genel bir kanaat halindedir.Fakat Eariliin cebr telakkisi mutavasst ve mutedil bir cebr anlaydr. Mfrit vear Cebriyyecilik Earilikte yoktur. Earilere Cebriyye denilmesine sebep: Kulunkudreti vardr; fakat bu kuvvetin tesiri yoktur. Kul diler, irade eder, fakat kulun dilemeve irade etmesini, Allahn irade etmesi arttr. Allah dilemedike kul dileyemezdemeleridir. Kesp: Kazanma demek olup Earilere gre tanm udur: Kesp, kulunkudretinin, etkisiz olarak fiille birlikte bulunmasdr. Maturidiliin kesp anlaybundan farkldr. nk onlara gre kesp - czi iade - fiille tesir eder.*** Razi: Ayetlerimizi yalanlayanlar karanlklarda (kalm) sar ve dilsizlerdir.

Allah kimi dilerse onu saptrr, kimi de dilerse onu da doru yol stnde tutar.


15/633

(Enam 39)Mutezileden Kabi diyor ki: Ayetteki sar ve dilsizler ifadesinin o kafirlerin

gerekte byle olmalar manas deil; hor ve hakir klnmalar manasna geldiinisylemitir. Ayetteki kimi dilerse onu saptrr ifadesinin mecazi manada olmadn,zira her ne kadar burada sz mcmel (kapal), braklm ise de bu hususun baka

ayetlerde genie belirtildiini sylemitir. Bu ayetler unlardr: Allah zalimlerisaptrr (brahim 27); Allah bununla ancak fasklar saptrr. (Bakara 26); Hidayeteermi olanlarn ise hidayetini artrr (Muhammed 17); Allah bununla rzasnauyanlara hidayet eder (Maide 16); Allah iman edenlere, o sabit szlerinde daimasebat ihsan eder. (brahim 27); Bizim urumuzda cihad edenlere elbette yollarmzgsteririz. (Ankebut 69)

Binaenaleyh bu ayetlerle sabit olur ki hidayet ve dalaleti dilemek herne kadar tefsir etmekte olduumuz ayette mcmel (kapal) ise de, dierayetlerde uzunca ele alnm ve aklanmtr. Binaenaleyh bu mcmel ayeti, o akve tafsilatl ayetlere hamletmek gerekir. Mutezilenin dier tevilleri:a- Ayetteki Allah kimi dilerse onu saptrr ifadesi; Allah o kimseye ltuf fiillerini

vememesi manasndadr. Binaenaleyh bu kimseler o ltuf fiillerinden mahrumbraklnca sarve dilsiz gibi olurlar.b- Bu Allah diledii kimseleri kyamet gn cennetin yolunu ve mkafatnbulmaktan saptrr. Cennete iletmeyi murad ettii kimseyi de srat- mstakim zereklar ki bu (srat- mstakim) mminlerin cennete ulamak iin girdikleri yoldurmanasndadr. Bylece Allah Tealann hidayeti sadece mminler iin diledii gibi,dalaleti de sadece cezaya mstahak kimseler iin diledii sabit olur.--- Razinin cevab: Bil ki Mutezililerin kendisini zorlayarak yapt btn bu izahlar,bu ayeti zahiri manasna hamletmek aklen mmkn olmasayd gzel ve yerindeolurdu. Fakat kesin akli delil ile bu szn ancak zahiri manasna hamledilebileceisabit olursa byle zorlanarak elde edilen izahlara bavurmak cidden uzak bir i olur.

--- Yorum: Ben de derim ki amellerin, hareketlerin mahluk olduu kabuledildiinde zaten Mutezilenin bu izah der. nk Allah zalimleri saptrr (brahim27) ayetindeki zalimlik, meydana gelen hareketler sonucu olacandan hareketleri de

Allah yaratnca yine cebrolur.*** Niin cebirden baka yol olamayacann akli delil ile isbat: nsanlar dnyor;

her eyi Allah bize zorla yaptryorsa bu iin, mkafat ve cezann ne manas var? Bunuakl kabul edemez, onun iin baka bir ey olmal deyip, kafasn o ynde zorluyor.Halbuki dikkat edildiinde grlecek ki biz insanlar, amellerimiz, yer, gk yani kadim(ezeli) olmayan, sonradan meydana gelen her ey mahluktur. nk sonradan meydanagelen her ey baka bir eye muhtatr. Aksi halde yaratc olmadan meydana gelmesilazm olur ki akl bunu kabul edemez. Bu sabit olunca diyelim oturduumuz yerden

kalktk, bu harekettir ve hadistir. Bin yl evvel byle bir ey yoktu, demek bunu bir vareden olmaldr, nk sonradan olan eylerde, sebepsiz netice olmuyor. Siz dmeyebasmadan k yanyor mu? lla basmanz lazm, o zaman yanar. n yanmassonradan meydana gelip yanmas iin sizin dmeye basmanza muhta olunca, sizinhareketiniz de sonradan meydana geldiinden sizin yaratldnz gibi amellerinizin deyaratlmas lazm gelir. nk yoktan varetmek ilahlk olduu gibi hareketi yaratmakta(meydana getirmek de) ilahlktr. nk olan bir eye etki etmek ve onun eklini,durumunu deitirmek vardr. Deiebilen, bozulabilen her ey hadistir. lah hakknda


16/633

byle deime, vasfn deitirme olmaz. nk ilahlk kadim olmay gerektirir. Zirakadim olmazsa o halde onu da etkileyecek, meydana getirecek yeni ey lazm. Buteselsl (zincirleme) olup batl olur, kabul edilemez. Bir eye etki etmek etki edilendeyaratlmay gerektirir. Cama yumruk atarsan, krlr. Bakn camn yaps deiti. Artkkrk cam denir oldu; bu ise evvelden olmayan bir eydi, yaratlmas lazm. Ayn ekilde

sizin o yumruk atma ileminiz de bir dakika nce yoktu, o da sonradan meydana geldi. Ohalde dnelim; Allah yeri g, her eyi yaratnca bunlarn varolmalar Allahnyaratmasna bal oldu, peki Allah insanlar ve cinleri mkellef tuttu, halbuki grdk kionlarn varolmas ve sonradan yapacaklar her ey Allahn yaratmasna muhta oluncamisal, namaz kln diye emir veriyor ve klan iin mkafat, klmayan iin ceza olduunubeyan ediyor. Halbuki namaz bir ibadet olup hareketlerden oluur ve hareket sonradanolup kendi kendine meydana gelemez, bir etki yapana, onu varedene muhtatr.Varetme ise uluhiyettir, ilahlktr. imdi burada geriye u kald; bu hareketi ya insankendi yaratacak bu ise ilah olma demektir. Allaha yaratma iinde ortak olma demektir,ya da Allah yaratacak. Yaratma ancak Allaha mahsus olduundan Onun yaratmaslazm. Demek ki Allah bize namaz kl eklinde emir veriyor; klmazsak tehdit ediyor,halbuki bu ameli O yaratacak baka yol yok, var diyen yaratma hususunda Allaha ortakkomutur, kafir olmutur. Btn bunlar sabit olunca insann eer biz yaratldysakmkafat ve ceza varsa zgrlk lazm, aksi halde bu zalimlik olur deyip cebrden bakayol aramalar yanl oluyor. nk bu dediklerinin olmas iin1- Kiinin kendi yaptklarnn, kendi tarafndan yaratlmas ve meydana getirilmesigerekir ve Allahn bu konuda hi karmamas lazm.2- Allahn gelecei bilememesi lazm. nk Allah o kiinin yapacaklarn, o kiiyaptklarn yaratmadan (meydana getirmeden) nce bilirse, o domadan onun kafirveya mmin leceini biliyor olmas gerekir. Ve iin sonu, bu yaatmann sonu,balamadan btn tafsilatyla biliniyorsa o halde buna deneme, snama denemez.nk deneme bir sonucu ortaya karmak iin yaplr, dolaysyla bu dnya deneme,imtihan dnyas deildir. Eer sonu batan biliniyorsa buna deneme denmez. O amelbakmndan hanginizin daha iyi olacan denemek iin lm ve hayat yaratt (Mlk 2),(Bu ve benzeri ayetler ile ilgili izahlar ilerde gelecek.)

Not: Bu ikinci aklama hakknda onlarn ne dediini biliyorum. Onlarn dedikleriudur: Allahn ilerde ne olacan bilmesi deneme yapmasna aykr deil, nk ilimmaluma (bilinen) tabidir. Yani Allahn ilmi, sonradan meydana gelecek olan bilinen eyetabidir ve ona tesir etmez. Bu surette de cebr olmaz. Allah onlarn ilerde ne yapacanbildii iin Levhi Mahfuza onlarn yapacaklar eyleri; ta ki cennetlik ve cehennemlikolduklarna kadar yazmtr. te bu ynyle Allahn bunu bilmesi olacak eylere tesiretmez, dolaysyla cebr yoktur derler. imdi onlarn bu iddialarna cevap veriyorum: Bucevab bulmam alt sene srd

Halbuki onlarda kabul eder ki fiillerimizi, amellerimizi yaratan Allahtr.Onlarn Allah o kiinin ilerde ne yapacan biliyordu ifadesi aslnda u manaya gelir.Yani (Allah ilerde kiide hangi amellerini yapmasn (yaratacan) bilir) demek olur kionlarn demek istediklerini rtr. nk kiinin ilerde ne yapacan, yani onda hangiamelleri yaratacan (yaratmadan evvel) bilir demektir ki, Maturidilerin srarlavurguladklar ilim maluma tabidir lafyla kasdettiklerini havada brakr. Nedeni onlar bulafla unu kastederler: lim, yani Allahn ilmi, maluma yani bilinene tabidir. Bu bilinen iseonlara gre kiinin czi iradesi sonucu meydana gelecek olan hareket ve olulardr. Bugre gre Allahn ilmi, yani ilerde ne olacan bilmesi, bu bahsettiimiz czi irade


17/633

sonucu oluan eyleme hibir tesir yapmayp onu kefeder, alglar manasndadr. Halbukiiaret ettiimiz bu gre gre (Yani Allahn kii de hangi amelleri, hareketleriyaratacan (yaratmadan evvel) bilir demek) ilim maluma tabidir lafyla kastedileninaldatma olduunu gsterir. nk onlar bu lafn arkasna snp cebr dncesinidrmeye alyor, kafalar kartryorlar. aret edilen gre gre Allah zaten kiiler

de yarataca fiilleri biliyor olur. Ve Allahn varedecei eyi bilmesi, daha nasl bunlarnbahsettii manada olup; maluma Allah tesir etmez denir. O meydana gelecek olanmalumu da zaten yoktan varedecek olan Allahtr. Allahn yarataca eyi bilmesi zatenmutlak g, kudret ve dilemenin ona ait olduunu gsterir. Daha hala, kulun fiili sanki

Allahn yaratmasndan ayrym gibi ilim maluma tabidir deyip, sanki Allah hikarmyor da, kendi kendine meydana geliyor, Allah da onu ilerde olacandankefediyor manasn kastediyorlar.

Bu son konunun bir zeti: Bunlar diyor ya; lim maluma tabidir, sanki olacakolan malum Allahn yaratmasndan ayr ve bamszm gibi bir hava verip, Allah onlarbiliyor, kefediyor ve Allahn bilmesi, maluma tesir etmez diyorlar. Halbuki malumolarak kastettikleri ey hadistir, sonradan olacaktr ve her sonradan olacak ey bir

yaratcya muhtatr, yani mahluktur. O halde bu bahsedilen olacak olan malumu kimyaratt? Allah m yoksa kiiler mi? Yaratmak ancak Allaha mahsus olduundan omalumun da Allah tarafndan yaratlacak olmas lazm gelir. Byleyken, Allah yoktanvarederek istedii ekli, vasf vererek yarataca eylere, nasl tesir etmez denir? Allahdilediini yaratr, seer. Onlarn seim hakk yoktur. (Kasas 68) Bu yle bir kattr ki,niceleri bunu yutmu ve yutmaktadr. Onlar ise bu lafla sanki; kasdedilen malum kendikendine meydana geliyormu ya da gelecekmi gibi, Allah ile btn ba bu noktadakesiyorlar ve olmu bitmi bir olayn (ya da olacak bitecek bir olayn) Allah tarafndanhibir etki olmakszn alglanp, farkna varlarak Levhi Mahfuza yazlmasndan ibarettirdiyorlar. Bylece kendilerince; hem imann art olan kadere inanp, hem de cebrinancn inkar edici bir gr benimsiyorlar. Kendilerini kandryorlar!*** Kuranda biz hem cebr ayetlerini hem de zgrln olduunu akla getirenayetleri gryoruz. nmzde seenek var; ya bu ayetleri hi tevil etmeden direkalp o ekil bir kader anlay oluturacaz, bu batldr. nk kii ayn anda hem bir eyyapmaya mecbur olup, hem de zgr olamaz. Geriye kalan iki seenekten birincisindeihtiyar ayetlerinin zahirini (grnte) alp cebr ayetlerini tevil edeceiz. kincisinde isecebr ayetlerinin zahirini alp zgrln olduunu akla getiren ayetleri tevil edeceiz.Biz (Bakara 286.) ayetteki Allah hi kimseye gcnn yeteceinden fazla ykyklemez ifadesinin mutlaka tevil edilmesi gerektiini syledik. nk g stnde ykyklemenin (teklif-i mala yutak) caiz olduunu akli ve nakli delillerle ispatladk. Heptekrar ettik; Ebu Lehebin cehenneme atlaca Tebbet suresinde vard ve Ebu Lehebkafir ld. Kurann Levhi Mahfuzda olduunu ayetlerden rendik, o halde LevhiMahfuz da Ebu Lehebin kafir lp cehenneme atlaca vardr. Halbuki levhi mahfuzYeryznde ve nefsinizde banza gelen hi bir musibet yoktur ki biz onu yaratmadannce bir kitapta olmasn (Hadid 22) buyurularak aklandna gre musibetleryaratlmadan evvel levhi mahfuza yazlmt. Demek ki Ebu Leheb yaratlmadan, KuranHz. Peygambere nazil olmadan nce, cehenneme gidecei hkm yazlmt. HalbukiEbu Lehebe iman etmesi emredilmiti. O nasl imanl lecek? Ve iman edemeyeceinibile bile Ebu Lehebi iman etmekle sorumlu tutmak teklif-i mala yutak olur. BinaenaleyhAllah hi kimseye gcnn yeteceinden fazla yk yklemez ayetinin tevil edileceinianlam olduk ve teklif-i mala yutak caiz olunca zaten sonu olarak cebr dncesi kabul


18/633

edilmek durumunda kalnr. nk Maturidiler ve Mutezililer teklif-i mala yutak caizdeildir demilerdir. Biz bu ayeti tevil etmek durumunda kalyorsak, anlarz ki btnzgrl artran ayetleri tevil etmek zorundayz. Dolaysyla bizim iin, cebrayetlerinin zahirini alp, zgrl artran ayetleri tevil etmekten baka yol kalmyor.*** nsanlarn bazs Amenty sylerken, Bilkaderi Hayrihi Ve errihi Minallahu Teala

diyor. Hayrn ve errin Allahtan geldiini ifade ediyor. Peine bunlara dense ki: kiimekte haram olup, erdir. Peki o zaman o da m Allahtan, yani ikiyi zorla Allah miiriyor? Bu sefer ekseri insanlar laf deitiriyorlar Hayr diyorlar.*** eytann da esasen kendi yaptklarnda zgrl yoktur. nk o cindir ve ameliniyaratamaz. Allah meleklere ve cinden olan blise, Ademe secde etmelerini emretti. Veblisin secde etmesini dilemedi, onda isyan yaratt; bu sefer iblis mecburen secdeedemedi. Bunun zerine Allah onu azarlad ve onu cennetten kovdu. Sonra Allah Ademve Havvaya cennetteki belirlenmi aatan yemelerini yasaklad, eer yerlerse zalimolacaklar eklinde tehdit etti. Fakat onlarn yemelerini irade etti ve onlara zorakiyasaklanm aatan yedirtti. Onlar da mecburen yediler. Bu sefer onlar, yedikleri iincennetten kartt. Sonu olarak Allahn, eytana, Hz. Ademe secde etmesini

emretmesi de teklif-i mala yutaktr. nk o Allahtan bamsz amel etmeye muktedirdeildi. te cebr dncesinin varp dayanaca hususlardan bir rnek. te bundandolay kiiler ounlukla cebr anlayn kabul etmiyorlar veya etmemek iin her areyebavuruyorlar.*** Sizi de, yaptklarnz da Allah yaratt (Saffat 96) ayetinde, yaptklarnz daifadesi putlara raci olsa bile put bir odun veya tan yontulmas sonucu ekil almasyd.(insann ekillendirmesi) Bu ayetteki yaptklarnz da ifadesi byle alndnda Putlaryaratan Allahtr demek olur. Halbuki putlar oyulmu, yontulmu, ilenmiti. O haldeputlar Allah yaratnca odunun, tan ekillenmesine vasta olan kulun fiilleri, yaptklarbuna bal olarak mahluk olur. Bize kar olanlar hep; bu mhrleme, saptrma gibi cebrayetlerinin; yoldan km, yanllar yapm, fask, zalim kiilerle alakal olduunusylyorlar. Halbuki zalim ve fask tabirleri ancak bu gibi er ileri yapanlar iin kullanlr.Kii iki ier fask olur; bu eylemdir, ameldir. Kii hakszlkla bir mmini dver zalimdir,bu da eylemdir. Binaenaleyh (Saffat 96.) ayette, bu bahsi geen eylemlerinde mahlukolduu (dvme, iki ime) sabit olunca onlarn bu grleri der.*** Bakara 253, Saffat 96 ve dier ayetlerden amellerin, yaptklarmzn mahlukolduu sabit olunca, bu amelin oluumunun ancak Allahn yaratmasna bal olduuortaya kar. Ve Allaha bal bir eyde (yaratclk) kulun etkisi yoktur. nk kulyaratamaz; hal byle olunca Allah kii de fiili yaratnca kul buna engel olamaz. Zira

Allahn yaratt meydana gelir, tahakkuk eder. Kul onu yapmaya mecbur olur ve tersiolarak Allah o kii de ameli, hareketi yaratmazsa o kii hareket edemez, zira eylemlermahluktur, kulun bunda tesiri yoktur, mahluk ise yaratc olamaz. Szn z; Allah sende ameli yaratrsa onu engelleyemezsin, eer sen de ameli yaratmazsa sen bir eyyapamazsn. Halbuki namaz klmay insanlara emretti, namazda ise hareketler var,hareketler mahluk olunca senin bunda etkin olmaz. Yani sen ameli yapmaya tekbana,

Allah o ameli yaratmadan kadir olamyorsun. Allahn sana namaz klmay emretmesiteklif-i mala yutak olur. nk ancak O dileyip yaratrsa namaz klabilirsin. Bylece senintek bana yapmaya kudretin olmayan; (Allahn yaratmasndan bamsz olarak)hareket etmeye bal olarak, sana Allah hareket etmeni ve secde etmeni emrediyor.Halbuki sen buna tek bana kadir olamazsn. Aksi dnlse yani kii buna kadir olup

Allah onda ameli yaratmadan namaz klabilse bu sefer kiinin amelini yaratmas lazm


19/633

gelirdi. yle olsayd, kiiler de ilahlk vasf kazanm olurdu ki Allahn yaratmadaortaklar, benzerleri olmu olurdu. O halde hareket etmeye kudreti tek bana, ferdiolarak gc yetmeyen kiiye Allahn namaz, oru gibi her eit ibadeti ve iman etmektebuna dahil,nk o da mahluktur. Bu gibi er-i mkellefiyetleri yklemesi akca teklif-i mala

yutaktr. Bu da anlaldnda kiinin kendini zgr sayabildii bir an dahi olamaz! Ozaman anladk ki kii ne yaptysa mecbur yapt, ne yapmadysa mecbur yapmad.*** (Hadid 22.) ayet ile yle bir istidlal yapabiliriz: imdi musibetlerin mahluk olduusabit. Bir mmin yolda yrrken taa aya taklsa dse baca yara olsa bu birmusibettir. Ve bunun meydana geliinde yerde hareketsiz duran taa taklma var.Demek ki bu olayda yrme ve hareket var. O halde buna musibet demek iin buyrme eylemi art, nk bu olmazsa kii taa taklmayacakt. Bunlar sabit olunca,bunun meydana gelmesine sebep olan yrme hareketinin de Allah tarafndanyaratlmas gerekir. Eer yrme hareketi mahluksa btn yaptklarmz mahluk olur,nk hepsi hareket olmada ortaktr.*** Kitap: slam ansiklopedisi 7. cilt

--- Sayfa 406: Maturidi ve Eari mezheplerinden bahsediyor ve diyor ki: Buayrlklarn ehemmiyetsiz olduu sk sk sylenir ise de , hi de yle deildir. Eari Allahiradesini mutlak olarak muhafaza etmek istiyordu. Ne olursa olsun yapabilirdi ve bir ey

Allah istedii iin iyi idi. Maturidi ve taraftarlar insann mkafatlandrld vecezalandrld amellerine mtaallik bir czi irade (ihtiyari) olduunu kabul eder.Mukadderat ile czi irade arasnda bu esasl mbayeneti izah iin bir teebbsyaplamaz; bunlar tamamiyle mutezad olduklar halde, msavi vakalar imi gibi yan yanabeyan edilmektedir. Bir Maturidinin Muhakkak (Hakkan) mminim demesi mmkndr,fakat bir Eari ancak Allah isterse mminim diyebilir. (mteallik: bal, ilgili;mukadderat: aln yazs; mbayenet: ayrlk, zddyet; msavi: eit, denk)--- Yorum: Grld gibi bir ansiklopedi de bile bu konunun iyz dile getiriliyor. Ve

Maturidilerle, Earilerin arasndaki farkn hi de yle sylendii gibi ehemmiyetsiz birayrlk olmayp, birlemeleri imkansz grlere sahip olduklar aka beyan ediliyor.*** Hanefi fkh kitab ki ok mehur: Fetevayi Hindiyye, Maturidi itikadyla yazlmtr.4. cilt 310. sayfada Kfr gerektiren haller ksmnda u fetva vardr: manyaratlmtr diyen kimse kafirdir bakn ifadeye! Halbuki bu kitapta imann mahlukolduunu defalarca grdk, akli ve nakli deliller bunun byle olduunu gsteriyor. Misalolarak Allah izin vermedike kimse iman edemez (Yunus 100) ayetinde iman etmeninyalnzca Allahn dilemesine bal olduu ve bunda kulun tesiri olmad sabit olur. maneer Allahtansa mahluk demektir, bunun benzeri bu kitapta oka geti. Maturidiler neyapyor? Btn bu delilleri grmezden geliyor ve inkar ediyor. Dahas bu delilleri kabuledip inananlara da kafir diyorlar. nanmak lazm gelen bir itikada inand diye bir kiiyikfrle itham etmek ise slam inancna kfr demek olur ki, bunun ad da kafirliktir. Yanine oluyor: Eariler iman mahluk diyor, Maturidi mezhebiyle ilgili bir kitap ise imanmahluk diyen kafirdir diyor. Hal byle olduu halde piyasada kaderle ilgili yazyazanlarn tamamna yakn Bu iki mezhep karde gibidir, aralarnda ok az ayrlkvardr deyip duruyorlar.*** Bazen bir olay olur, deriz ki: Ben bu an sanki nceden yaadm; her ey yerliyerinde. Halbuki siz daha nce yle bir olay yaamamtnz ve kiiler gelecei bilemez(Allahn bildirdikleri mstesna) o halde nasl byle bir dnceye varyoruz. Bu cebr


20/633

grnn kantdr. nk bu olaydaki eylerin hepsinin tesadfen yle olmasimkanszdr. Yani bir mekanda ayn kiiler ile ayn kelimelerin konuulmas, birininbarmas, hepsi ayn anda ve milimetrik ekilde ayn. Eer bu olay Allah tarafndanyaratlm olmasa, (cebr olmasa) herkes kendi kafasna gre davransa, farz muhalzgr olsa, byle ey olamaz. Byle milimetrik uygunluk olamaz. Hem zaten farz muhal,

olsa bile siz bunu nceden aynen yaam gibi bilemez ve byle dnemezsiniz.Geriye tek seenek olarak siz bu olay yaarken Allah siz de sanki byle bir anyaamasna kesin bir gerek gibi biliyormuasna bu duyguyu sizde yaratyor.Halbuki bu bir dncedir, siz dndnz ama bakn siz gelecei bilemezsiniz. Ozaman bu dnceyi sizde Allah yaratyor demektir. Bu bahsettiimiz bir dncedir;binlercesinden biri. Peki bunu sizde Allah yaratnca, o zaman sizin btn dncelerinizide Allah yaratm demektir; keza konumalarnz da, nk bu olayn peinden deriz ki:Ben bunu daha nce yaadm gibi biliyorum bakn bunlar kelime, konutunuz odnce sonrasnda; o dnceyi Allahn yaratt sabit olunca buna bal olarakkonumanz, sesler, dudak hareketleriniz de Allahn yaratmas ile oldu demektir. unusoruyorum bu dnceyle sizin czi irade, ihtiyar, ynelme dediinizin fark nedir?Ynelme, isteme dnceyse bu da dnce, biri mahluksa dieri de mahluk; bu ikisiniayrmada deliliniz nedir?*** Size gre Allah akl banda olan herkesin iman etmesini istiyor mu? stiyorderseniz, halbuki ok insan iman etmedi. Buna gre Allahn irade ettii, diledii eyielde edemediini sylemek gerekir ve sizin dediinize gre bunu elde edememitir, ohalde Allahn aciz olduunu sylemek gerekir.*** Yolda giderken bir kii dnyor; eve mi gideyim yoksa arkadalarla mbuluaym? imdi size gre (Maturidilik) bu kii istediini seer ve Allahda onu yaratrdeil mi? nk siz byle sylyorsunuz. Diyelim o kii arkadalaryla bulumaya gitti;orada bir tartma oldu, kavgaya dnt ve bir kii ldrld. (O kii ldrd) Bakn birild nasslara gre (ayet-hadis) Allahn izni, dilemesi olmadan kimse lemez ve gelenecel ileri geri gitmez yani ecel birdir o anda len adam nasslara gre lmek(ldrlmek) zorundayd. imdi sizin grnze gre bu kii eve mi yoksa bulumayam gitmesi gerektiinde zgr olsa ve eve gitseydi bu ldrme, ldrlme nasl olacakt.Sizin de kabul ettiiniz gibi fiilleri Allah yaratr, silah ekmekte bir fiildir. Peki bu adameve gitseydi, len kii nasl lecekti. Ve belli vakitte tam zamannda

Demek ki nasslara gre bu adam tam vaktinde lecekse, onu kastettiimizadamn ldrmesi lazm yani zorunlu, bu byle olunca ldren kii daha nasl evednecekti; nk gitse len kii nasl lecekti? ldren orada olmayacakt. O halde tekare ldren kiinin orada olmasyd. Bu da ancak cebr ile olur. Bylece hereybirbiriyle alakal ve birbirine bal olmakla her ey bir l ierisinde yrr. Dorusu biz,her eyi bir lye gre yaratmzdr (Kamer 49)*** A kiisi muz yiyor ve yirmi metre ileride p kutusu var; fakat o kabuu yer atyor;imdi soruyorum bu adam czi iradesiyle bu ii semede zgr myd? Evetdiyeceksiniz, peki on dakika sonra B kiisi yolda yrrken istemeden, dnmeden,elinde olmadan kabua bast ve dp kafasn arpt, beyin kanamas geirdi,hastanelik oldu. Soruyorum B kiisi bu olayda, bu ii isteyerek, ynelerek mi yapt?Hayr. Peki bu yrme esnasnda dme, kafasn yere vurma hareketini sizin de kabulettiiniz gibi Allah yaratt; o halde bu olay, kulun etkisi olmadan meydana geldi kabulmu? Yani cebr, Allah bunu yzde yz istedi yle mi? Siz karmadnz, tamam m? Buda tamam oluca Bnin dmesinin meydana gelebilmesi iin Ann kabuu yere atmas


21/633

gerekiyordu. Grnte baktmz zaman kabuu pe atsa, B kayp dmeyecek,kafasn yere arpmayacakt. Halbuki kafasn yere arpmas bir musibettir ve (Hadid22.) ayet dolaysyla bu musibet kii dnyaya gelmeden, yaratlmadan takdir edilmi,yazlmtr, kitaptadr. Allahn takdir ettii musibet baa gelir; aksi halde Allah iin cahillikve acizlik olur. Yani her halukarda B kiisi yere dmek zorundayd ama bunun iin

Ann kabuu atmas gerekli olur, nk o atmasa br nasl decek, kafasnkracak? Hep zincirleme birbirine bal; ama siz dediniz ki A isteseydi kabuu peatard yani atmak isterdi Allah da o fiili yaratrd. Binaenaleyh sizin de kabul ettiiniz gibiBnin dmesinde istemesinin etkisi yoktu ve bu musibet de meydana gelmekzorundayd. Durum byle olunca biz unu anlarz ki aslnda sizin kaderi zorunlu olaylarve ihtiyari olaylar eklinde ikiye ayrmanz da batl olup esasnda hepsi cebr ile oluyor.*** Kurann mahluk olmamas ynyle yaplan istidlal: Kelamullah olmas ynyle

kadimdir, ezelidir. Biz Mddesir suresinde, Velid bin Mugire iin inen ayetler de onuncehenneme atlacan buluyoruz. Bu adam mahluk olmakla sonradan olmadr, ancakhakkndaki hkm ise ezelidir; imdi bu adam nasl imanl lecek? Zira siz Maturidiler deKurana mahluk deil diyorsunuz.

*** Bazen belli kiilere kar iimizde nefret veya sevgi hissederiz. Bu kinin nedeninibazen anlayamayz; bu kin olunca da o kiinin iyi yanlarn gremeyiz, grmekistemeyiz, tersi de geerli. Birini sevmek isteriz ama yapamayz, demek ki sevgi venefret de kiinin zgrlnde deil. Birden birine kar nefret hissi oluur, nedeninibilemeyiz daha sonra o kiiyi kolay kolay sevemeyiz, bazen de birini grrsn seversinhalbuki nedeni yok, oldu bitti. Bunlar ise bir tercihtir, nedenini bilmeden tercih nasl olur?Demek ki bu duyguyu bizde Allah yaratyor, tesirimiz yok.*** Ateist olan Turan Dursunu rnek gstermemizin nedeni bu mezhepleretarafsz olmas ve dncelerini gizlememesi, ak bir ekilde ifade etmesidir.

Kitap: Din Bu 3 (148-149-150. sayfalar) yazar: Turan DursunKsacas irade karya kan seeneklerden birini semedir ya da seebilme gcdr.

radesi olan bir seim yapar. Onu ya da bunu, u yn ya da bu yn, u biimde ya dabu biimde, olumlu ya da olumsuz dorultuda seer. Ne var ki Kuran ayetlerinin hibiryoruma yer kalmayacak biimdeki ak anlatmlarna gre insann byle bir seimyapabilmesi Tanr iradesine, Tanrnn dilemesine baldr. imdi buna ilikinayetlerden hi deilse bir kesimine gz atalm Allah dilemedike siz dileyemezsiniz(nsan 30)--- Yorum: (Burada birka cebr ayeti vard)

Bu ayetlerin aklamasyla, insann bir ey yapma ya da yapmama zgrl yledursun; bir eye ynelme, bir eyi dileme, isteme zgrlnn bile verilmedii sonderece net biimde anlatlyor. nk bu ayetlere gre herhangi bir konuda Tanrdilemeli ki insan da dileyebilsin. nsann dilemesini, istemesini Tanr dilemiyor,

istemiyorsa insan dileyemez, isteyemez. nsan iradesine zgrlk tanmayan bu ayetleriyorumlamada nasl zorluk ekildiini ve bu zorlamal yorumlarn nasl bir komedi durumualdn grmek iin Akaid (Kelam) kitaplarna yle bir gz atmak yeter. (rnein bkz.Ebu Mansur-il Maturidi, Kitabut-Tevhid Arapa stanbul 1979) Bu dorultuda Kurandapek ok ayet var. slam kelamcs Tanr dilediini yapar (Hud 107) ilkesinibenimsemitir. Tanr dilerse insan iradesini iyiye, dilerse ktye yneltir. Anlatlan bu. Bubenimsenince de insan iradesi havada kalr. Cebriyye mezhebi ayet ve hadisleri gznnde tutarak insanin iradesizliini kabul etmek zorunda kalmtr. Bu mezhebe gre


22/633

insan cansz varlklar gibidir. Kesmeye yarayan bir ban, yelden sallanan bir aacnya da savrulan bir nesnenin, alp kapanan bir kapnn nasl zgrl yoksa insann dabir ey yapma ya da yapmama zgrl yoktur. Ne yapyor ya da yapmyorsa zorunluolarak yapyor ya da yapmyor. Eari mezhebinin gr de buna yakn olduu iin ortadereceli bir zorunluluk (el Cebrul-mutavassat) gr savunduklar kabul edilir. Maturidi

mezhebi zorlamal yorumlarla insan iradesini biraz kurtarma abasn gsterir. Mutezilemezhebi biraz daha ok gsterir bu abay. Ne var ki Kurann Tanr snn ayetlerdekiaklamalar karsnda insan iradesini kurtarmaya ynelik hibir aba bir eyeyaramaz.*** nsanlar dua ederken ne diyor? Allahm bizi kt yola drme, yanla drme,

Allah kimseye muhta etmesin demek ki kt yola, yanla dren kim? Bu laflaragre Allah insanlar kt yola drebilir ve de bakalarna muhta edebilir yle mi?Cebr olur.*** A kiisi derse ki: Ben dilediimi yaparm. Fakat bu kiinin yannda B kiisi olsa, Akiisi, Bnin her isteini, emrini yerine getirse; otur derse oturur, kalk derse kalkar yani nederse iki etmez buna ramen hala Ben dilediimi yaparm derse bu sze glnmez

mi? Glnr ve kimse ciddiye almaz deil mi? ite Maturidiler bundan daha fenasnAllah iin sylyorlar, deil insan iin hayvan iin bile, Allah onlar neyi isterse iki etmezdemeye getiriyorlar. nsan iin ise gizlemeye lzum bile hissetmeden ilim malumatabidir ifadesini kendi grlerine paravan olarak kullanyorlar ve Allahn iradesi,dilemesi; kulun dilemesine tabidir) diyorlar, bundan ekinmiyorlar.*** (Galu Bela ) ayetiyle alakal olarak bana cebri tenkid iin sorulan sorulara yant:

Allah bu zrriyetleri kardnda ve soruyu onlara ynelttiinde bu karlm zrriyetlermahluk muydu? Denecek ki evet. Peki bunlar (Bela) derlerken bu szleri mahlukmuydu? Denecek ki evet. Sonu olarak bunlar mahluk, hadis ve verdikleri yanttamahluksa i cebrdir. nk Allahn yaratt bir ey de kulun ortakl ve tesiri olmaz.*** Olan, meydana kan eyleri Allah dilemitir. O zaman kafirlik, zina, iki ime,

namaz klma, hacca gitme, adam ldrme, su ime, sigara ime bunlar meydandaolduuna gre demek ki bunlar da Allah diledi demektir. Dilediini yapamayan acizolarak vasflandna gre ve Allah iin acizlik muhal olduuna gre, bu saydklarm vedierlerini Allahn dilemi olduu sabit olur.*** Kuran anlamasnlar diye kalplerine rt, kulaklarna arlk konduu bildirilenayetler var (sra 46) bu ayetler iin diyorlar ki: O kafirler iindir, direttiler direttilersonunda ite byle mhrlendiler Bu itiraza yle cevap veriyorum: Bu kiilermhrlenme annda da iman etmekle mkellef deil miydiler? Evet mkelleftiler (Araf158) hem mhrleniyorlar, hem de iman etmekle mkellef tutuluyorlar, iki zt birlemez.*** Kitap:Fetavayi Hindiyye 15.cilt 495.sayfada Earilik-Maturidilik ile ilgili ubilgiler vardr: Earilikle, Maturidilik arasndaki hilaf pek cz-i dir. Maturidi ve Earihazretlerinin kitaplar derinlemesine incelenirse aralarndaki gr ayrlnn nihayeton meseleye inhisar ettii grlr. Bu ihtilaflarn alts manevi, yedisi ise lafzidir.Manevi olan alt hilafn hibiri iki tarafn birbirine muhalefetinin dier taraf tekfir vebidate nispet etmesini iktiza edecek eyler deildir.--- Yorum: Halbuki ayn kitabn drdnc cildinde kfr szleri bahsinde imanyaratlm diyen kafirdir fetvas yer alr ki Eariler imann yaratlm olduunu sylerler.*** Denizi ak brak. nk onlar boulacak bir ordudur (Duhan 24)A- Bu olay, mucize olmas ynyle olduu halde burada Denizi ak brak ifadesiyle


23/633

bu i Hz. Musaya isnad ediliyor.B- nk onlar boulacak bir ordudur ifadesi onlar boulmadan evvel verilmi birhkmdr. Bu hkm (ayet) yalan olamayacana gre bu ordu kesin olarak boulmakzorundayd. Boulmak iin denize girmeliydiler. Bunun iin, bu denize girme hareketleride buna bal olarak zorunlu olunca, hareketlerin mahluk olduunu ve zgrln

olmadn anlam olduk.*** Maturidilerin temel grlerinden (Biz dileriz, Allah yaratr) ifadesidir. Peki Allahsizin dilediinizin tersinin olmasn dileyebilir mi?*** Kiiye sorulur: Sen Mslman msn? Der ki: Elhamdlillah mslmanm. Pekiniin (Allaha hamdolsun, krolsun) diyor. nk Allahn kendisini mslman yaptndnd iin. Bakn bu ifade imann Allahtan olduunu yani mahluk olduunugsterir.*** Levhi mahfuz olacak olaylarn yazlm olduu kitaptr. Yazlmas ynylesonradan olmadr, mahluktur. Ancak iindeki hkmler itibariyle ve bunlarn da Allahnilmiyle, dilemesiyle alakal olmas asndan kadimdir, zira Allahn bu sfatlar kadimdir.rnein Kuranda Hz. Musann denizi yarmasndan bahsedilir. Denizi yarma ii

mahluktur, hadistir fakat Kuran kadimdir. Levhi mahfuz da yazlmas ynyle mahluk,hkmlerin verilmesi ynyle kadimdir.*** Allahn insanlarn kalplerini mhrlemesiyle alakal ayetler vardr. zgrlsavunanlar diyorlarki: O kalpleri mhrlenenler hep ktlk yapyorlard, inatla ktlkyaptklarndan dolay Allah da onlar saptrd, mhrledi. Bir rnek verelim: Bir adamdnn namazn klyor, iki imiyor, kumar oynamyor eklinde takval bir mmin. Birgn bu adamn gz zinas yapmas, iki imesi bir sapma mdr? Evet diyeceksiniz.

Ayetlerde bildirilen ise Allahn dilediini saptrp, dilediini hidayete erdirecei idi. imdisiz diyorsunuz ki kii kk gnah ileye ileye Allah tarafndan saptrlmay hak etti.Lakin uras unutulmamaldr ki ayetleri inkar etmek, Allah inkar etmek nasl bir sapmaise, zina etmek, iki imek de bir nevi sapmadr. Ayete bakldnda saptrann Allah

olduunu grdmz iin sizin ufak gnah dediiniz eyleri de esasen zorla yaptranAllahtr.*** Maturidiler Kurann mahluk olmayp ezeli, Kelamullah olduunu kabul ederler.Tahrim suresinin 10-11-12. ayetlerinde Allah hem kafirlerden, hem de mminlerdenrnek veriyor. Misal, Hz. Nuhun kars, Hz. Lutun kars, bunlarn kafir olduu beyanediliyor. imdi Nuhun kars ve Lutun kars mahluk olup hadistirler, halbuki Kuran Allahkelam olup kadimdir. Daha bu insanlar yaratlmadan, haklarnda hkm verilmitir ve buhkm yalana dnemeyeceine gre bu kiiler kafir lmek durumundadrlar. Halbukiiman etmekle mkellef tutulmulard. Ne olacak? Derseniz ki: Allah onlarn yleolacan bildii iin yle syledi. Ben de cevap olarak derim ki: Allah kelam olan Kuranda ezeli, Allahn ilmi de ezeli. Bunlardan biri dierinden sonradr denemez, Bildii iin

Allah yle sylemitir denirse akla u geliyor: Sanki nce biliyor sonra sylyor. Bu iseAllahn kelamnn, bilmesinden sonra olduunu akla getiriyor. Ezeli olan bir ey isebaka eyden sonra olamaz, dolaysyla bu itiraznz der.*** Soru: Allah kullarn hidayete erdirir mi? Evet derseniz, Allah inkar edenler var, ohalde onlar hidayet etmedi mi? Etmedi dersen, etmedii halde iman etmelerini emrettimi? derim. Yok eer Allah kullarn hidayete erdirmez derseniz, niin Allahtan hidayetistiyorsunuz? Namazda Fatihada Bizi doru yola ilet diyorsunuz?*** Bir kitaptan rnek: Trkiye gazetesinin verdii slam Alimleri ansiklopedisi 4.


24/633

cilt, sayfa 202 de Maturidi ve Earinin Ehli Snnetin iki imam olduu aktarldktansonra u aklama yaplyor:

Bu iki imamn ve hocalarnn, amelde drt hak mezhep imamlarnn ve onlara tabiolanlarn imanda, itikatta tek bir mezhebi vardr. Bu mezhep Ehli Snnet Vel-Cemaatmezhebidir. nk slamiyet btn insanlara yalnz bir tek iman ve itikad

emretmektedir. Bu imann esaslarn ve nasl itikad edileceini bizzat PeygamberimizHz. Muhammed tebli etmitir. nsanlara kendilerini ve her eyi yaratan Allahu Tealayhaber veren peygamberimiz Allahu Tealaya, Onun yarattklarna ve Onun emir veyasaklarna imann nasl olacan da bildirmitir. Muhammed aleyhisselama ve onunbildirdiklerine temiz, drst ve hakiki bir iman ancak onun bildirdiini tam ve hi phesizkabul edip inanmakla mmkn olur. Bu hususta ok az, kl kadar da olsa bir ayrlnondan ayrlmak olaca meydandadr. Byle bir ayrla denlerin kendilerini haklkartmak iin ne srecekleri dini, siyasi, beeri, itimai, fenniv.s. gibi sebeplerinhibir kymeti yoktur. nk slamiyet her ne suret ve sebeple olursa olsun imanda veitikad da ayrla asla izin vermemekte yasaklamaktadr.--- Yorum: Grld gibi kl kadar da olsa ayrln olamayaca burada bildiriliyor.

Peki ama Eari mezhebindeki kader inanc cebrdir. Kulun zgrl yoktur. HalbukiMaturidi kader anlay ise bilindii gibi zgrlk inancn savunur.*** Benim daha nceleri okuduum, Maturidi grnde olan ve Ebu MansurMaturidinin rencisinin torunu olan Pezdevinin yazd ve tercme edilen Ehli snnetitikad (Akaidi) adl kitapta yle ifadeler grmtm. Mesela Ehli Snnettenbahsediyordu ama Eari mezhebini ayr ele alyordu. Yine diyordu ki: Earinin EhliSnnetten ayrld noktalar grlyor ki Ehli Snnet ifadesinin manas yazarlara grefarkllk arzediyor. Bazs bu ifade ile iki mezhebi kastediyor, bazs sadeceMaturidiyyeyi, bazs da sadece Eariyyeyi kastediyorlar. Dikkat edilmesi gereken birinceliktir.*** Kader konusunu konutuum iin bama ok olay geldi. Bu olaylardan birkan

rnek olarak sizinle paylamak istiyorum. Ben yine bu konuda biriyle tartyordum, bircami nnde yksek sesle insanlarn zgr olmadn sylyordum, zira tarttm kiikayordu, arkasndan baryordum. Bu arada cami nnde dini kitaplar satan bir genlafa dald ve yle deil diyerek kendince iin dorusunu anlatmak istedi yani Maturidiitikadn. Ben de ona bir soru soracam syledim ve Ebu Leheble alakal soruyusordum. Yaayan insan iin Allah o kiiyi cehenneme atacayla alakal ayeti indirdi veo kii zaten kafir lm olup, lmeden onun kafir leceini Allah bile bile ve cehennemegideceiyle ilgili ayeti indirdikten sonra da Ebu Lehebi Allah, iman etmekle mkelleftutmas ona gc stnde yk yklemek olmaz m? dedim. Bu sefer gen bana dedi ki:O zaman Allah zalim olur ben de ona Kuran da Allahn kullara zulmetmeyeceiyle ilgiliayetlerin olduunu syleyip, Allahn zalim olmadn da szlerime eklediim zamanbana u cevab verdi ve kitaplar toplayp gitti: O zaman Kuran yalan!*** Yine birisine kader konusundan bahsederken yanmdaki Kuran- Kerimdenrnekler veriyordum. Verdiim rnekler karsnda diyecek bir ey bulamaynca u yantverdi: Bunlar Emevi uydurmasdr halbuki bu kii ramazanda oru tutan birisidir ve

Allaha inandn syleyip, kendini samimi mslman olarak kabul edenlerdendir.Sadan soldan duyduu ve hadisler iin sylenen Emevi uydurmas ifadesini, skncaKuran ayetleri iin sylemitir.*** Bir gn yine namaz kldran birine yaklatm ve aratrmalarma gre kader


25/633

konusunda Maturidi mezhebinin batl olduunu syledim. O kii kendisinin Maturidiolduunu syleyip, savunmaya geti. Bunun zerine ona dedim ki: Ben bu konuyuinsanlarla tartrken genelde brakp kayorlar, siz byle yapmazsnz deil mi? O daBen kamam niye kaaym ki dedi. Bunun zerine ona dedim ki Allah kullarn saptrrm?, O Hayr saptrmaz dedi. Bu sefer Kuranda bu konuda ok ayet olduunu ve

kendisinin bu ayetleri inkar ettiini syledim. Sonra birka soru daha sordum lakin buesnada kolundan tutmaya baladm. Zira Brak iim var demeye balamt. Brakkolumu diye sylendi; bu arada merdivenlere yanayordu (kamak iin) ok sinirlendiyle ki kolunu geriye kaldrarak imdi sana bir vursam bu da Allahtan m? dedi. Bende Evet Allahtan dedim. Bunun zerine hzla merdivenlere kp oradan kamayabalad. Ben de arkasndan bu grn kafirlik olduunu barrarak sylyordum. Oesnada karsna biri kt ve ne oluyor? deyince, o ahs u cevab verdi Kafayyemi*** Bir genle tantm; bu konudan bahsedince beni dedesiyle tantrabileceinisyledi. Tantk, konutuk ve oradan nazike kovuldum. Bunun zerine ben geridnerken yanmda bir araba durdu ve gencin babas indi; ocuun dedesiyle tartmam

esnasnda oradayd lakin lafa karmamt. Bana dedi ki: Seninle konualm, adresiniver. Ve bana t vermeye balad. Bu konular anlamak iin ok okumak lazmolduunu ve kendisinin de ok okuduunu anlatt. Bunun zerine ona u soruyu sordumCzi iradeyi Allah m yaratr? daha da detaya girerek, rneklendirerek u soruyusordum: Ben elimi omzuna koymak istiyorum; daha koymadm ama koymak istiyorum.imdi syleyin, bu dnceyi ben de Allah m yaratt? (Tabii bunu sormaktaki maksatmu idi: Yani biz ancak Allahn biz de yaratt dnceyi mi dnebiliriz?) Sorum bukadar ak ve basitti. Ama adam cevap vermek istemiyor ve laf dolandryordu. Bensrarla soruma cevap alamadm yineliyordum. Peki niin bu adam bana cevap vermekistemiyordu? nk bu kii ocukluundan beri her eyin yaratcsnn Allah olduudncesiyle yetimiti. Bu mevzuda ayet de olduundan ayete kar kmakistemiyordu ama bir taraftanda Evet Allah yaratt diyecek olsa iin cebre dneceini deanlyordu. Onun iin cevap vermiyordu. Ben ise hala sorumda srar ediyordum; bana ulaf etti Allah seni kader peygamberi mi gnderdi? Bana imdiye dek kafir dendi, sapkdendi, taklm kalm kamyor dendi ama bu ilk kez deniyordu. Bu tartma esnasndaolu da yanndayd ve olu dayanamad Allah o dnceyi yaratmaz dedi. Bu seferadama dedim ki Olun ayeti inkar etti, Her eyi yaratan Allahtr ayetini Bunun zerineadam sinirle Kimin sayesinde diyerek beni sulu kabul ettiini ima etti. Dedi ki: Bensenden korktum, sen baya tehlikeliymisin. Ben ise srarla sorumu adamasoruyordum: czi iradeyi Allah m yaratr? sorusunu. Adam bararak yle konutuSen burada msn?, Evet buradaym dedim. Bu soruyu birka kez tekrarlad ve dediki: Sen burada yoksun ondan sonra bana dedi ki: Sen Allah msn? baktm ki adamcevap vermemek iin byle laflar sylyor; ben de konumay braktm ve oradanayrldm. (Bu hadise, adamn yolda benimle tartmas yirmi dakika civarnda srd. Yanibu sre boyunca laf evirip soruma yant vermedi.)*** man etmek tasdik etmek ve inanmak demektir. Bu da dnceyle, konumayla olur.Peki bu konuma ve dnce hadis deil mi? Evet hadis. Bir dnn iman zaten tasdiketmektir. Tasdik etmek ise ncesinde bir tasdik olunan gerektirir. Bylece biz imankavramnn bir eyden sonra olduunu yani kadim olmayp hadis olduunu anladk amau da bir gerek ki her hadis olan ey mahluktur. Bu sabit olunca imann, kfrn ve cziiradenin de mahluk olduu anlalm olur.


26/633

*** Kitap:Alevilik yazar: Rza Zelyut--- Sayfa 58: Alevi inancnda insanlar yaptklar ileri Tanrnn kaza ve kaderi gibigsterip sorumluluktan syrlamazlar. Ksacas iyi iler iin Allahtan denebilir ama ktileri Allahn kazasna balamak Alevilere gre imanszlktr. nk bu deerlendirmeyegre Allah kt, yanl ve irkin olan eylemlerin kayna gibi gsterilmi olur. Bu da

dinsizlerin grdr. Her ii Allahn eseri sayan gr insanlarn zgr davranmaisteklerini yok eder. Kiiyi, eli kolu bal bir kle haline getirir. Alevi insan Hayr ve erAllahtandr diyen gr de yanl sayar. Aleviler, Tanry errin kayna gibi gsterenbu grn Allah kltmek anlamna geldiini kabul ederler. Kt eylerin Tanr eseriolamayaca inanc, Alevilikte ktle kar sava amay kolaylatrmtr. Eskiyneticiler Hayr ve er Allahtandr diyerek zulmlerine dinsel klf uydurmular vebylece katliamlar dzenleyebilmilerdir; sonra da bu ii Tanrnn kazas gibigstermilerdir. Pasifist Snni sufiler bu ideolojiyi yayp kelerine ekilmiler;yneticilerden gelen balarla geinip gitmilerdir.--- Yorum: Rza Zelyut kitabnda ou dini hkmleri tevil etmekten kanmyor. Bu kiiislam kendi dncesine gre yaadn dnyor. O bakmdan Snni kitaplarndaki

ifadeler yazar fazlaca balamyor. u incelii iyi grmek lazm ki: Kendine Snnidiyenler hep Hayr ve er Allahtandr diyerek yetitirilmilerdir. Bu itikad ok kkldr.Dolaysyla ak ak inkar etmek ekseriyetle kiilere ok zor geliyor. Lakin yazar bu gibigrlerde ekimser davranmyor, ne dnyorsa onu sylyor. nk dier grleride byledir. badetlerin, drt kap krk makamn ancak bir makam kadar olduunusyleyip, iin esasen kiinin i dnyasyla alakal olduunu syleyebilmektedir. Yanilafn gizleyen biri deildir. Hal byle olunca Hayr ve er Allah tandr ifadesinin neanlama geldiini gryor ve hi tevile gerek grmeden, laf evirmeden ak ak buifadeye kar kyor. Dikkat edilirse kar kt gr cebr anlaydr. Bilindii gibiMaturidiler de cebr anlayna kardrlar. Ama gelin grn ki Maturidiler Hayr ve er

Allahtandr ifadesini aktan aa inkar edemezken, yazar aleni inkar ediyor.Maturidiler bu ifadeyle unu kastediyorlar: Tamam hayr ve er Allahtandr ama,yaratma ynyle Allahtandr. Mesela kii iki ise bu Allahtan ama kii czi iradesiylebu ikiyi imeyi istedii iin Allah da bu fiili yaratmtr derler. Grld zere tam birzorlamadr. Bunun zorlama olduunun delili olmas ynyle bir rnek: evrenizdekikiilere sorun; Hayr ve errin Allahtan olduuna inanyor musun? O byk ihtimalEvet diyecektir. Bu sefer ki imek er midir? diye sorun, o byk ihtimal Evetdiyecektir. Bu sefer Peki iki imek Allahtan mdr? diye sorun, o byk ihtimal Hayrdiyecektir. Lakin yazar bu zorlamalara hi girmiyor. Ve ifadenin gerek anlamn anlyor.

Ama kabul etmek istemiyor. O zaman da ak ak Ben bunu kabul etmem diyor.*** Hz. Alinin yle dedii rivayet ediliyor: Sakn hakk adama bal olarak tanma.Tersine nce hakk tan, sonra dolaysyla hakka bal olan tanrsn.--- Yorum: Yani demeye getiriyorum ki, insanlar bana bakyor; tannmamm, dineitimi veren okullarda okumamm, arapa bilmiyorum, prof. gibi nvanlarm yok ya

Bir taraftan bakyorlar ki Said Nursi, Elmall Hamdi Yazr, Konyal Mehmed Vehbi(Bu rnek verdiim kiiler Maturididir) durum byle olunca ekseriyetle beni dinlemeyebile tenezzl etmiyorlar.*** Kitap: hyau Ulumid-din Yazar: Gazali 3.cilt 108 ve 109. sayfalar (Kalbin SratleDeimesi) blm Bedir yaynlar.

Anlattmz eytani sfatlar kalpte galip ise eytan galebe alar ve kalp Allahu


27/633

Tealann ve dostlarnn askerlerinden uzaklaarak eytann ordularna meyleder vekaderine uygun olarak Allahtan uzaklamasna sebep olan tarafa azalar akar gider.ayet meleki hasletler kalpte galip ise kalp eytann ivasna ve pein zevklere olantevikine meyletmez. Onun ahireti kmsemesine deer vermez. Belki Allahu Tealannordusuna meyleder. Kaza ve kaderine uygun olarak taat ve ibadat azalarnda grlr.

Hulasa kalp Rahmann iki parma arasnda devreder durur. ki parmak bu iki kuvvettir.Bu iki kuvvetin cazibesi arasnda devreder. Kalpte galip olan ite budur. Saa soladner, bir kuvvetten dierine intikal eder durur. Devaml ekilde melein veya eytanniradesinde bulunmak ok enderdir. Bu taat ve masiyetler kalbin hazinesi vastasylagayb aleminden uhud alemine kar. Zira bunlar gayb aleminin gizliliklerinden idi.Bunlar aa ktklar zaman basiret sahiplerinin ezeldeki mukadderat bilmelerinealamet olurlar. Cennetlik olarak yaratlan kimseye taat sebepleri myesser(kolaylatrmak) olur. Cehennemlik olan kimseye de isyan sebepleri myesser olur vekt arkadalar ona musallat olur. eytan hkmlerini kalbine ilka eder ve eitli hileyollar ile ahmak insanlar aldatr. Mesela, aldrma Allah kerimdir u insanlara baksana

Allah korkusu nerde? Ne olursa onlar, sen de yle olursun! Daha mrn var, ilerde tvbeedersin diye aldatr, mitlendirir. Onun vadi tamamen uydurma ve yalandr. Tvbeyivadeder, mafiret ile mitlendirir de bu hileleriyle helaklarna sebep olur. Bu gibi hilelerlekalplerini doldurur, kendi szn dinletir, hakk kabulden onlar uzaklatrr. Mamafihbtn bunlar (Kulun iradesi zerine kurulan) Allahu Tealann kaza ve kaderi iledir.Nitekim Hasl Allah her kimi hidayetine erdirmek isterse, slama sinesini aar, gnlnegenilik verir. Her kimi de sapklkta brakmak isterse onun da kalbini daraltr; ylesktrr ki fkesinden ge kacakm gibi (kendinde bir imkanszlk ve) zahmet(grr). Allah iman etmeyeceklerin stne ite byle murdarlk kertir. (Enam 125)buyurulmutur. Yine baka bir ayeti celilede Eer Allah size nusrat verirse o vakit sizegalip yoktur ve eer o sizi yardmsz brakrsa kimin haddinedir ki, ondan sonra sizeyardm etsin (Al-i imran 160) buyurulmutur. Hidayet eden ve sapkla dren; doruyolu gsterip, saptran; hidayet ve sapkl yaratan, istediini yapp, diledii gibihkmeden Odur. Onun hkmn reddedecek, kazasn bozacak kimse yoktur. Cennetiyaratt ve adamlarn hazrlad. Onlar taat ve ibadette kulland. Cehennemi ve onun daadamlarn yaratt. Onlar da masiyette kulland. Cennet ve cehennem halknnnianlarn insanlara bildirdi ve Muhakkak ki mminler cennette ve muhakkak ki kafirlercehennemdedir (nfitar 13-14) buyurdu. Sonra bir hadisi kudsi de (isnad muzdaribolarak) Ahmed ve bn-i Hibbann, Abdurrahmandan rivayetinde yle buyurulmutur:Bunlar cennetdedir fazla laf yok, bunlar cehennemdedir yine fazla laf yok. O,yaptndan mesul olmayan Allahtr. Dierleri yaptklarndan mesuldur. Tevfik ve hidayet

Allah tandr.Yine hyada geen birka hadis--- 104. sayfa: Resul-i Ekrem efendimiz hazretleri, kalbin bu degiikliine ve

Allahu Tealann kalp zerindeki acayip sanatna muttali olduu iin kalbin bu hali ileAllaha yemin ederek Buharinin bn merden rivayetine gre: Hayr, kalpleri evirenAllaha yemin ederim ki, o yle deil buyururlard. Yine Tirmizinin Enesden ve dier biroklarnn da rivayetine gre Resl-i Ekrem umumiyetle: Ey istedii tarafa kalplerieviren Allahm, benim kalbimi senin dininde sabit kl diye dua ederdi.--- 61. sayfa: Mminin kalbi Rahman olan Allahu Tealann iki kudret parmaklararasnadr--- 119. sayfa: Resl-i Ekrem namaza balad zaman yle dua ederdi: Allahm


28/633

bana gzel ahlak ihsan eyle, zira senden baka kimse gzel ahlak ihsan edemez.Allahm beni kt huylardan koru ve uzaklatr (Mslim)--- 116. sayfa: Allahu Teala iman yaratt zaman iman: Allahm beni takviye et,dedi. Allahu Teala da onu gzel ahlak ve cmertlikle takviye etti. Kfr yaratt zaman,o da ayn ekilde takviye istedi ve Allahu Teala onu da kt huy ile takviye etti.

--- Yorum: Dikkat edilirse 109. sayfadaki mamafih btn bunlar (kuluniradesi zerine kurulan) Allahu Tealann kaza ve kaderi iledir. ifadesindekiparantez iindeki ksm mtercim tarafndan eklenmitir. Zaten hya da verdiim rneklerincelendiinde, Gazalinin cebr grnde olduu grlecektir. Yalnz parantez iindekiifadeye dikkat edin, bu ifade yazya aykr dyor, nk yaz cebr itikad ynndedir.Parantez ise cebr dncesini kabul edememekten dolay konulmutur. Mtercim(Ahmed Serdarolu) yllar yl ald eitimle Maturidi dncesini benimsemiti. Birdenbire karsnda cebr ifadeleri grnce dayanamad ve parantezi oraya koydu. Bilindiigibi Gazali, Eari mezhebindendir. Yani unu anlatmak istiyorum, Gazali dnyadatannm biri ve hele hyas nde gelen eserlerden saylr. Bir tarafta gklere karlanGazali, bir tarafta yerin yedi yedi kat dibine sokulmaya allan ve hakaretlere maruz

kalan cebr anlay. Ama Gazali de cebircidir. Bununla beraber mantk icab, cebrinancn yerden yere vuranlar Gazaliyi de yerden yere vurmas gerekirdi. Ama byle birey yaplmyor? Niin Gazaliyi bylesine aayan ifadeler gremiyoruz? Yinesylyorum ki Cebriyye diye bilinen mezhep ncelikle cebirci olduu iin yerden yerevuruluyor, hakaret ediliyor, dalga geiliyor, sapk, kafir deniyor. Ama sra Earimezhebine geldi mi, deniyor ki: phesiz ki, bu grde bir nevi cebircilie kayma var.Ondan sonra konu kapatlyor ve Eari mezhebine ynelik fazlaca itiraz yaplmyor.Genelde kitaplardaki tavr budur. Kar ktnz cebr ise, ikisi de cebirci. Niin birineEhli Snnet mezhebi, hak yol deyip, dierine kafir, sapk diyorsunuz? TamamCebriyyeden olan Cehmiyyenin deiik kafirlik, sapklk grleri de var; lakinekseriyetle kitaplarda Cebriyyeyi kafir, sapk olarak niteleyenler ilk planda Cebriyyenin,cebr grn hedef alarak byle ifadeler kullanyorlar.*** Kitap: Evrim Aldatmacas Yazar: Harun Yahya--- Sayfa 160: Bal arlar ve mimari harikas petekler blmn de deniyor ki: Peteininasnda kullanlan yntem ise ok artcdr: Arlar petek inaatna iki- ayr yerdenbalarlar ve ayn anda iki- dizi eklinde petei rerler. Yani ok sayda ar, deiikyerlerden balayarak ayn llerde altgenler yapp, bunlar birbirine ekleyerek peteirer ve en sonunda ortada buluurlar. Altgenlerin birleme yerleri o kadar ustacayaplmtr ki, grnrde sonradan eklendiklerine dair hibir iz yoktur. Elbette arlarnyaptklar bu olaanst i karsnda bu canllar ynlendiren stn bir iradenin varlnkabul etmemiz gerekir. Evrimciler bunu i gd kavramyla geitirmeye ve arnnkendisine ait bir zellik gibi gstermeye alrlar. Oysa eer bir gd varsa, bu tmarlara hakimse ve birbirinden habersiz arlarn uyum iinde almalarn salyorsa budurumda tm bu kk canllara hakim olan stn bir g var demektir.--- Yorum: Ar baln peteini altgen yapyor. Ayn boyda yapyor. Ancak peteiyapmaya balarken ayr ayr noktalardan bir sr ar balyor. Sonra bu peteklerbirleiyor ve bir uyum iinde; bu ii insanlar bu akllaryla yapamazlar. Bu bir dzen,nizam ve gemiten bu gne arlar bunu byle bir dzen iinde yapyor. Buna tesadfdenemeyeceine gre bu nizaml ii yapan, yaratann Allah olduunu anlarz. Petekyapmay ve bu dzende yapm yaratan Allah olunca arlarn hareketlerini de Allah


29/633

yaratm demektir. Ar hayvan olunca anladk ki, btn hayvanlarn hareketlerini de Allahyaratm oldu. imdi biri kalkp Tamam, hayvanlarn hareketleri

Documents

Tesadüfler kaçınılmazdır