TETƒ∞¢π∞π™∆√ƒπ∞™

¶ ∂ ƒ π √ ¢ π ∫ ∏ ∂ ∫ ¢ √ ™ ∏ ∆ √ À

∫ ∂ ¡ ∆ ƒ √ À π ™ ∆ √ ƒ π ∞ ™ ∞ ª ¶ ∂ § √ ∫ ∏ ¶ ø ¡ £ ∂ ™ ™ ∞ § √ ¡ π ∫ ∏ ™

∫∫ .. ππ .. ∞∞ .. ££

™ ∂ ¶ ∆ ∂ ª µ ƒ π √ ™ 2 0 0 8

ñ ∂ ™ ∆ π ∞ , ∂ ¡ ø ™ π ™ µ π √ ª ∏ Ã ∞ ¡ π ∫ ø ¡ ∂ ¶ π Ã ∂ π ƒ ∏ ™ ∂ ø ¡ ∞ . ∂ . ñ ™ ∆ ∂ ° ∞ ™ ∏ ∫ ∞ π ¢ π ¢ ∞ ∫ ∆ ∏ ƒ π ∞

∆ √ À 2 0 À ¢ ∏ ª √ ∆ π ∫ √ À ™ Ã √ § ∂ π √ À ∞ ª ¶ ∂ § √ ∫ ∏ ¶ ø ¡

2

∂∂∫¢√∆∏™À¶∂∂À£À¡√™ °°π∞ ∆√¡ ¡√ª√:∫∂¡∆ƒ√ π™∆√ƒπ∞™ ∞ª¶∂§√∫∏¶ø¡£∂™™∞§√¡π∫∏™

∞ƒÃπ™À¡∆∞•π∞:∫ø™∆∞™ ∫ƒπ∫∂§∏™

∂∂¶π™∆∏ª√¡π∫∏ ™Àªµ√À§√™:Ã∞ƒ∞ ∞¡¢ƒ∂´¢√À

¢π√ƒ£ø™∂∂π™:¶∞™Ã∞§π∞ ¢∂§∫√∆∑∞∫∏

™Ã∂∂¢π∞™ª√™:∫ø™∆∞™ ∫ƒπ∫∂§∏™

∂∂¶π∫√π¡ø¡π∞:°ƒ∏°√ƒ∏™ ª¶ƒ∂¡∆∞™∆∏§ 2310 746320

WEEB SITEEwww.kiath.gr

¢π∂∂À£À¡™∏:°∂¡¡∏ª∞∆∞ ∫∞π ¶∞¶∞¢π∞ª∞¡∆∏ 7

∆∂∆ƒ∞¢π∞/2

TETƒ∞¢π∞ π™∆√ƒπ∞™

¶¶∂∂ƒƒππ∂∂ÃÃ√√ªª∂∂¡¡∞∞

ñ ∂™∆π∞, ∂¡ø™π™ µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡ ∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂. ∆ø¡ ∂Àºƒ√™À¡∏™ ƒ√À¶∞ ∫∞π ∂À∞°°∂§√ÀÃ∂∫πª√°§√À (∞¡∞¢∏ª√™π∂À™H)

™∂§ 3- 9

ñ ∞ƒÃ∂π√ ∫π∞£: ∆√ ∆ª∏ª∞ ∆√À ∂ƒ°√™∆∞™π√À ∆∏™∂™∆π∞™ ™∆√À™ ∞ª¶∂§√∫∏¶√À™, √¶ø™ ™ø∑∂∆∞π™∏ª∂ƒ∞

™∂§ 10

ñ ™∆∂°∞™∏ ∫∞π ¢π¢∞∫∆∏ƒπ∞ ∆√À 2ïõ ¢∏ª√∆π∫√À™Ã√§∂π√À Aª¶∂§√∫∏¶ø¡∆√À ∫ø™∆∞ ∫√Àƒ∆∏

™∂§ 11-14

ñ ºø∆√°ƒ∞ºπ∫∂™ ∞¡∞ª¡∏™∂π™: √π∫√°∂¡∂π∞ ™∆√¡ ∆∂¡∂∫∂ ª∞Ã∞§∞

™∂§ 15

ñ ∂Àƒ∂∆∏ƒπ√ ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡ø¡, ∆∂∆ƒ∞¢πø¡ π™∆√ƒπ∞™

™∂§ 16

Ç åôáéñßá áõôÞ äçìéïõñãÞèçêå ôï 1927 ìå ôç óõã÷þ-íåõóç ôñéþí åðé÷åéñÞóåùí: ôçò "ËÜððá êáé ×áôæçäç-ìïýëá", ôçò "''Âéïìç÷áíéêÞò ÊõøÝëçò'' ×áôæçäçìïýëáêáé Óßá" êáé ôçò "''Âéïìç÷áíéêÞò Åóôßáò'' ×áôæçäç-ìïýëá êáé Óßá"(1). Óõíäåôéêüò êñßêïò ìåôáîý áõôþí Þ-ôáí ç ïéêïãÝíåéá ×áôæçäçìïýëá.

ÏéêïãÝíåéá ×áôæçäçìïýëá

Ç ïéêïãÝíåéá ×áôæçäçìïýëá(2) êáôÜãåôáé áðü ôç ÍÜ-ïõóá. Ùò áðþôåñï ðñüãïíï åíèõìåßôáé ôïí Êùíóôá-íôßíï ×áôæçäçìïýëá, êôçìáôßá ðïõ ãåííÞèçêå óôá ìÝ-óá ôïõ 19ïõ áéþíá êáé ðáíôñåýèçêå ôçí Åõöçìßá Ëüã-ãïõ. Ï Êùíóôáíôßíïò êáé ç Åõöçìßá áðÝêôçóáí ôñåéòãéïõò: ôïí ÇñáêëÞ, ôïí Ëõóßìá÷ï êáé ôïí ×ñéóôüäïõ-ëï êáé äýï êüñåò: ôçí Ïõñáíßá ç ïðïßá ðáíôñåýèçêåôïí íçìáôïõñãü ÈùìÜ Ê. Ãêïýôá, êáé ôçí Ìáñßá ðïõðáíôñåýèçêå ôïí åãêáôåóôçìÝíï óôçí Áßãõðôï âéïìÞ-÷áíï ÊùóôÞ ËÜððá. Ï ìåãáëýôåñïò áðü ôïõò áäåñöïýò ×áôæçäçìïýëá, ïÇñáêëÞò (1881-1931), Þôáí ï "ïñáìáôéóôÞò" ôùí åðé-÷åéñçóéáêþí ó÷åäßùí ôçò ïéêïãÝíåéáò, ôçí ðñáãìÜôù-óç ôùí ïðïßùí åðéôýã÷áíå ìÝóá áðü ôï äõíáìéóìü êáéôç óõíåñãáóßá ôùí áäåñöþí ôïõ. Óå íåáñÞ çëéêßá åê-ðáéäåýôçêå ùò êëþóôçò óå íçìáôïõñãåßï ôïõ Ëüããïõóôç ÍÜïõóá. Êáôüðéí åñãÜóôçêå ùò êëþóôçò ìç÷áíé-êüò óôçí åôáéñåßá "Ãñçãüñéïò Ôóßôóçò êáé Óßá"(3)(1895) óôçí ¸äåóóá. Ôá åðüìåíá ÷ñüíéá óôçí åôáéñåß-á áõôÞí ðñïóëÞöèçêå êáé ï Ëõóßìá÷ïò ùò åêðáéäåõü-ìåíïò êëþóôçò ìç÷áíéêüò. Ï ×ñéóôüäïõëïò åãêáôá-óôÜèçêå óôçí Áßãõðôï, üðïõ áó÷ïëÞèçêå ìå ôï åìðü-ñéï. Ãýñù óôá 1903, ç åðé÷åßñçóç "Ôóßôóç" åéäïðïßçóå ôïõòáäåëöïýò ×áôæçäçìïýëá üôé óôï ìÝëëïí äå èá ÷ñåéá-æüôáí ôéò õðçñåóßåò ôïõò, äéüôé ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáòÔóßôóç ðïõ åß÷áí åéäéêåõèåß ùò ìç÷áíéêïß óôï åîùôå-ñéêü èá åðÝóôñåöáí ãéá íá áíáëÜâïõí. Ï ÇñáêëÞòêáé ï Ëõóßìá÷ïò, ðïõ Ý÷áéñáí ôçò åêôßìçóçò ôùí óõ-íôïðéôþí ôïõò ôüóï ùò åðáããåëìáôßåò üóï êáé ùò ðïëß-ôåò(4), âñÞêáí õðïóôçñéêôÝò-óõíåôáßñïõò êáé îåêßíç-óáí äéêÞ ôïõò åðé÷åßñçóç. Óçìáíôéêüò ÷ñçìáôïäüôçòÞôáí ç ïéêïãÝíåéá ËÜððá, åíþ óõììåôåß÷áí êáé éäéï-êôÞôåò ìéêñþí åêôÜóåùí ãçò, þóôå íá ãßíåé äõíáôÞ çåêìåôÜëëåõóç ôçò "êñÝìáóçò" (õäáôüðôùóçò) êáé íá å-îáóöáëéóôåß ç êéíçôÞñéá äýíáìç ãéá ôçí äçìéïõñãßá å-íüò åñãïóôáóßïõ.Õðü ôéò óõíèÞêåò áõôÝò äçìéïõñãÞèçêå ôï 1907 óôçí¸äåóóá ç ðñþôç åðé÷åßñçóç ôçò ïéêïãÝíåéáò, Ýíá íç-ìáôïõñãåßï âáìâáêåñþí íçìÜôùí(5). Êáèþò ç êýñéá÷ñçìáôïäüôçóç ðñïÞëèå áðü ôçí ïéêïãÝíåéá ËÜððá,áðü ôçí Áßãõðôï, ç åðé÷åßñçóç ïíïìÜóèçêå "ËÜððáêáé ×áôæçäçìïýëá".Ôï åñãïóôÜóéï ÷ôßóôçêå áðïêëåéóôéêÜ ìå ßäéá êåöÜ-ëáéá ôùí éäñõôþí ôïõ óå ïéêüðåäï 35 óôñåììÜôùí."×áñáêôçñéóôéêüí äéá ôçí áíùôÝñù åôáéñåßáí åßíáé ü-ôé êáè' üëçí ôçí äéÜñêåéáí ôçò áíåãÝñóåùò ôïõ åñãï-óôáóßïõ êáé ìÝ÷ñé óÞìåñïí Ýôé ïõäåìßáò ðéóôþóåùò å-

ðïéÞóáíôï ÷ñÞóéí", óçìåéþíåé Ýããñáöï ôçò ÔñÜðåæáòôçò ÁíáôïëÞò ôïõ 1908(6).Ôï íçìáôïõñãåßï áõôü åß÷å åðéóêåöèåß ï Ã. ÊïöéíÜòôï 1913. ¼ðùò ðåñéãñÜöåé, äéÝèåôå ôüôå 7 êëþóôñéåòêáé 6.000 áôñÜêôïõò, "ìå åí üðåíåñ êáé áðáó÷ïëïýíäýíáìéí, ìå ðáëáéïý ôýðïõ õäñïóôñüâéëïí (ôïõñìðß-íá) 300 ðåñßðïõ ßððùí. ¸÷ïí äå õðü ôçí êáôï÷Þí ôïõáñêåôÞí äýíáìéí ýäáôïò èá äõíçèÞ åí ôù ìÝëëïíôé íáãßíç ôï ìåãáëýôåñïí âáìâáêïêëùóôÞñéïí. ÐÜíôá ôáìç÷áíÞìáôÜ ôïõ åßíáé åê ôïõ åí Áããëßá ïßêïõ Howardêáé Boulongh Ltd, öùôßæåôáé äå ôïýôï äé´ çëåêôñé-óìïý"(7).ÐáñÞãå íÞìáôá ÷ïíôñÜ, Íï 14 êáé Üíù, ãéá õöÜóìáôáôýðïõ êÜìðïô. Ôá åðüìåíá ÷ñüíéá ôï íçìáôïõñãåßï å-ðëÞãç áðü ðõñêáãéÜ. Äåí Ýðáõóå íá ëåéôïõñãåß, áëëÜïé åðé÷åéñçìáôßåò åß÷áí ôçí ìÝñéìíá ôçò åðéäéüñèùóçòÞ ôçò áíôéêáôÜóôáóçò ôùí ìç÷áíçìÜôùí. Ôï 1924 ï åðüðôçò ôçò âéïìç÷áíßáò Í. ÌéêåëÞò ðåñé-ãñÜöåé ôçí åðé÷åßñçóç ùò åîÞò(8):"200 ìÝôñá õðü ôï åðßðåäïí ôçò ðüëåùò ÅäÝóóçò êáéåí ôù ìÝóù êáôáöýôïõ êïéëÜäïò åßíå åãêáôåóôçìÝíïíåðß åêôÜóåùò 2.000 ôåôñ. ìÝôñùí áðü ôïõ 1908 ôï íçìá-ôïõñãåßïí ôïýôï. Êéíåßôáé äé' õäñïôñï÷ïý ïñéæïíôßïõ(ðôåñùôÞò) 350 ßððùí. ¾øïò ðôþóåùò 40 ìÝôñá êáéäéÜìåôñïò óùëÞíùí 70 åêáôïóôÜ. ¸÷åé 6.500 áôñÜêôïõò, åî ùí ëåéôïõñãïýóé óÞìåñïíìüíï 2.000 äé' Ýëëåéøéí æçôÞóåùò ôïõ ðñïúüíôïò. ÅñãÜ-ôáé áðáó÷ïëïýíôáé 30 êáé åñãÜôéäåò 90 (åí ðëÞñåé ëåé-ôïõñãßá 160). Çìåñçóßùò äýíáôáé íá ðáñáãÜãç (�)300 ðÜêá (Íï.-24) Þôïé 75.000-80.000 åôçóßùò êáôåñ-ãáæüìåíïí 350 ÷éë. ïêÜäáò âÜìâáêïò, ùí ôá 2/3 îÝíïõ.ÅöÝôïò ç êáôáíÜëùóéò ôïõ åã÷ùñßïõ âÜìâáêïò, ëüãùôçò ìåãÜëçò áõôïý ðáñáãùãÞò èá êáëýøåé ôá 2/3 ôçòêáôáíáëþóåùò. Ç óçìåñéíÞ çìåñÞóéá ðáñáãùãÞ ôïõ åñãïóôáóßïõ100-120 ðÜêá. ¸÷åé êáé åêêïêêéóôéêÞí ìç÷áíÞí, êá-ôåñãáæïìÝíçí 500 ïêÜäáò âÜìâáêïò çìåñçóßùò. ¸÷åé ëçöèåß ðáí ìÝôñïí ðñïöõëáêôéêüí ôùí åñãáæï-ìÝíùí ð.÷. üëá ôá ìç÷áíÞìáôá äåí äýíáíôáé íá ëéðáí-èþóéí åí êéíÞóåé. ÕðÜñ÷ïõóéí åðßóçò åéò ôçí ðåñéï÷Þíôïõ åñãïóôáóßïõ äùìÜôéá ðñïò ÷ñÞóéí ôùí åñãáæïìÝ-íùí åí áõôÞ êáé áßèïõóá åóôéáôïñßïõ. Åêôüò ôùí áíùôÝñù õðÜñ÷åé çëåêôñéêÞ åãêáôÜóôáóéòäéÜ ôïí öùôéóìüí ôïõ çìßóåùò ôìÞìáôïò ôçò ðüëåùò(�). Äéá ôïí öùôéóìü äéáôßèåíôáé 2 äõíáìïçëåêôñéêáßìç÷áíáß 55 ÷éëéïâÜôôùí åêÜóôç ìå éäßáí õäñáõëéêÞíêßíçóéí 150 ßððùí. Ç üëç äýíáìéò ôïõ ðßðôïíôïò ýäá-ôïò ôïõ åí ëüãù åñãïóôáóßïõ åßíáé 1.000-1.200 ßððïé".Ìå ôçí Ýíáñîç ôçò åðé÷åßñçóçò ï ×ñéóôüäïõëïò åðÝ-óôñåøå óôçí ÅëëÜäá. Óýíôïìá üìùò êáôáôÜ÷èçêåóôïí óôñáôü. Ï ÇñáêëÞò åãêáôáóôÜèçêå ãéá ëßãá ÷ñü-íéá óôï åîùôåñéêü(9). Ôï âÜñïò ôçò åðé÷åßñçóçò Ýðåóåóôïí Ëõóßìá÷ï ðïõ ðáñÝìåíå óôçí ¸äåóóá. Ï Ëõóß-ìá÷ïò, áíôßèåôá ìå ôïí ïñáìáôéóôÞ ÇñáêëÞ, ðñïôéìïý-óå ôá óôáèåñÜ âÞìáôá. ¹ôáí ôçò áíôßëçøçò üôé Ýíáò å-ðé÷åéñçìáôßáò ðñÝðåé íá êéíåßôáé ðÜíôá ìå ãíþìïíáôçí áãïñÜ. Åêôéìþíôáò üôé ç áãïñÜ ôçí ðåñßïäï åêåß-íç Þôáí áóôáèÞò, äçìéïýñãçóå äéÜöïñåò ìïíÜäåò, ìé-

™À¡∂Ã∂π∞ ™∆∏¡ ∂¶√√ª∂¡∏ ™∂§π¢∞

∆∂∆ƒ∞¢π∞/3

E™∆π∞, ∂¡ø™π™ µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡ ∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.

1. ÖÅÊ-ÄÁÅ 44/6.7.1927, üðïõ ôï êáôá-óôáôéêü ôçò åôáéñåßáò, ðïõ ðåñéëáìâÜíåôáéóôï 3427 êáôáóôáôéêü óõìâüëáéï åíþ-ðéïí ôïõ óõìâïëáéïãñÜöïõ ¸äåóóáòÊùíóôáíôßíïõ Á. ÓôáöõëÜ.2. ÐÝñá áðü ôéò áñ÷åéáêÝò ðçãÝò êáé ôçâéâëéïãñáößá, ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí ïéêï-ãÝíåéá ×áôæçäçìïýëá êáé ôéò åðé÷åéñÞóåéòðáñåß÷å ï ËïõêÜò-ÇñáêëÞò ×áôæçäçìïý-ëáò (1921) ôïõ ËõóéìÜ÷ïõ.3. Âë. ëÞììá "Ôóßôóç Ãñçãïñßïõ ôïõ Áíá-óôáóßïõ, ïéêïãÝíåéá õöáíôïõñãþí" óôïíðáñüíôá ôüìï.4. Ïé áäåëöïß ÇñáêëÞò êáé Ëõóßìá÷ïò ×á-ôæçäçìïýëáò áðÝôñåøáí ôá ó÷Ýäéá ôùíÂïõëãÜñùí íá âÜëïõí öùôéÜ óôï åñãï-óôÜóéï ôïõ Ãñçãïñßïõ Ôóßôóç. ÅðéðëÝïí, ïËõóßìá÷ïò óõììåôåß÷å ùò Ýíïðëïò ðïëß-ôçò, õðü ôéò äéáôáãÝò ôïõ êáðåôÜí Áêñßôá(Êùíóôáíôßíïõ ÌáæáñÜêç). Ê. Íïýóêáò, «Ç¸äåóóá óôéò åðÜëîåéò ôïõ Ìáêåäïíéêïý Á-ãþíá 1848-1912», ¸äåóóá 1944, 213,240, 349-350. Ãéá ôç óõììåôï÷Þ ôïõ Ç-ñáêëÞ óôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá, âë. åðß-óçò Ðçíåëüðç ÄÝëôá, «Óôá ìõóôéêÜ ôïõâÜëôïõ», ÁèÞíá 1970, 466.5. ÖÅÊ-ÄÁÅ 44/16.7.1927, ü.ð. Ëüãù ôçòôïðïèåóßáò ôïõ Þôáí ãíùóôü ùò ôï "êÜôùåñãïóôÜóéï".6. Éóôïñéêü Áñ÷åßï Ìáêåäïíßáò, Áñ÷åßïÔñÜðåæáò ÁíáôïëÞò, öáê. 1732, 295 êáé319. Ç åðé÷åßñçóç äéÝèåôå ðßóôùóç 1.000ëéñþí, ôçò ïðïßáò üìùò äåí Ýêáíå ÷ñÞóç.7. Ã. ÊïöéíÜò, «Ôá ïéêïíïìéêÜ ôçò Ìáêå-äïíßáò», ÁèÞíáé 1914, 217.8. Í. ÌéêåëÞò, «Ç âéïìç÷áíßá ôçò ÊåíôñéêÞòÌáêåäïíßáò», ÁèÞíá 1924, 46-47.9. Ï Íïýóêáò áíáöÝñåé üôé ï ÇñáêëÞò×áôæçäçìïýëáò äéÝöõãå óôï åîùôåñéêüêõíçãçìÝíïò ãéá ôç äñÜóç ôïõ êáôÜ ôùíÂïõëãÜñùí óôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá. Ê.Íïýóêáò ü.ð., 213, 240.

ÓõíåñãÜôåò-óõíÝôáéñïé: Ç. Ê. ×áôæçäçìïýëáò, Ë. Ê. ×áôæçäçìïýëáò, ×. Ê. ×áôæçäçìïýëáò, Ã. Ö. ËÜððáò, Ê. Ö. ËÜððáò,ÁíáóôÜóéïò ÂáóäÜñçò, Ê. É. Ëáìíßäçò, È. Ê. Ãêïýôáò, É. Ã. ×áôæçíßêïò, Ä. Â. ×áôæüðïõëïò

∂Àºƒ√™À¡∏™ ƒ√À¶∞ ∫∞π ∂À∞°°∂§√À Ã∂∫πª√°§√À

êñÝò êáé Üñá åõÝëéêôåò: Ýíá åêêïêêéóôÞñéï âÜìâáêïòóôçí Óêýäñá, Ýíá ìéêñü âõñóïäåøåßï óôçí ¸äåóóáêáé Ýíá åñãïóôÜóéï çëåêôñïðáñáãùãÞò óôçí Áñéäáß-á. ÐáñÜëëçëá, Þôáí ðñïìçèåõôÞò ôñïößìùí ôùí óõì-ìá÷éêþí óôñáôåõìÜôùí(10). Ôï 1912 ï ÇñáêëÞò ùòåêðñüóùðïò ôçò ïéêïãÝíåéáò, Þôáí áðü ôïõò âáóéêïýòåôáßñïõò ìéáò Üëëçò áîéüëïãçò åôáéñåßáò ìå ôçí åðù-íõìßá "Êáííáâïõñãåßïí ÅäÝóóçò Çñ. ×áôæçäçìïýëáêáé Óßá"(11), ç ïðïßá ôï 1921 ìåôáôñÜðçêå óôçí "Áíþ-íõìï Åôáéñåßá Êáííáâïõñãåßïí ''¸äåóóá''".Ôï 1919 éäñýèçêå ôï õöáíôïõñãåßï âáìâáêåñþí õöá-óìÜôùí "''Âéïìç÷áíéêÞ ÊõøÝëç'' ×áôæçäçìïýëá êáéÓßá". Âñéóêüôáí êáé áõôü óôçí ¸äåóóá, äßðëá ôïí êá-ôáññÜêôç, óå ïéêüðåäï 5 óôñåììÜôùí(12). Ç åðüìåíç åôáéñåßá Þôáí ç "''Âéïìç÷áíéêÞ Åóôßá'' ×á-ôæçäçìïýëá êáé Óßá". Éäñýèçêå ôï 1919, óå óõíåñãá-óßá ìå ôïí Äçì. Â. ×áôæüðïõëï(13). Åß÷å ùò áíôéêåß-ìåíï ôçí ðáñáãùãÞ ãåùñãéêþí åñãáëåßùí. Ïé åãêáôá-óôÜóåéò ôçò âñßóêïíôáí óôçí ðåñéï÷Þ ôùí ÁìðåëïêÞ-ðùí óôç Èåóóáëïíßêç, óôç óõìâïëÞ Áìðåëþíùí êáéÊáëëéèÝáò(14). Áñ÷éêÜ áíåãÝñèçêå ìüíï Ýíá ôìÞìáôïõ åñãïóôáóßïõ(15). Ï ËïõêÜò ×áôæçäçìïýëáò ðåñé-ãñÜöåé ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ùò åîÞò:"¸íáò ðïëý êáëüò ößëïò ôçò ïéêïãÝíåéáò Þôáí ï ìåôÝ-ðåéôá ãåñïõóéáóôÞò ÄçìÞôñéïò ×áôæüðïõëïò. Åß÷å á-ðïöáóéóôåß íá ãßíåé äéáãùíéóìüò ãéá íá êáôáóêåõá-óôïýí ÷õôÜ Üñïôñá. Ï ×áôæüðïõëïò ðÞãå åê ìÝñïõòôïõ ÇñáêëÞ ×áôæçäçìïýëá óôï Âüëï, üðïõ âñéóêüôáíç ÷áëõâïõñãßá ÊáæÜæç(16), ìå ðñüôáóç íá ÷ôõðÞóïõíìáæß ôç äçìïðñáóßá, áí äå÷ôåß ôï Äçìüóéï íá ãßíïõí å-ëáôÜ(17) êáé ü÷é ÷õôÜ ôá Üñïôñá. ÐñÜãìáôé, ôï êáôÜ-öåñáí êáé êÝñäéóáí ôïí äéáãùíéóìü. Ìå ôçí ðñïêáôá-âïëÞ áãüñáóáí ôçí Ýêôáóç óôçí ïðïßá êôßóèçêå ôïìç÷áíïõñãåßï"(18).Ôï 1923, ç åðé÷åßñçóç åðåêôÜèçêå êáé óõìðåñéëÜìâá-íå ÷õôÞñéï, ìç÷áíïõñãåßï, óéäçñïõñãåßï êáé îõëïõñ-ãåßï. Ãéá ôçí åðÝêôáóÞ ôçò Ýãéíå áíáãêáóôéêÞ áðáëëï-ôñßùóç ãåéôïíéêïý ïéêïðÝäïõ, äéïéêïýìåíïõ áðü ôïäçìüóéï(19). ÓõíïëéêÜ ç åðé÷åßñçóç áõôÞ Þôáí åãêá-ôåóôçìÝíç óå ïéêüðåäï 30 óôñåììÜôùí.Ôï 1924 ï Í. ÌéêåëÞò ðåñéãñÜöåé ôçí åðé÷åßñçóç ùòåîÞò(20):"Ôï ìç÷áíïõñãåßïí ìå üëá ôá áðáñáßôçôá ìç÷áíÞìá-ôá Üñéóôá äéáôåôáãìÝíá êáé êéíïýìåíá äé' çëåêôñïêé-

íçôÞñïò Ýîç ßððùí. Ôï ÷õôÞñéïí, ìå 2 êáìßíïõò ëåé-ôïõñãïýí êáè' åâäïìÜäá êáé ðáñÜãïí 2 ôüííïõò ÷õôï-óéäçñþí áíôéêåéìÝíùí êáé èåñìÜóôñáò, ôï îõëïõñãåß-ïí äéá ôçí êáôáóêåõÞí ôùí ðñïôýðùí ôïõ ×õôçñßïõêáé ôï äéáìÝñéóìá ôùí ãåùñãéêþí åñãáëåßùí. ÅñãÜ-ôáò êáé ôå÷íßôáò áðáó÷ïëåß ðåñß ôïõò 75. Ç üëç êßíç-óéò ôïõ åñãïóôáóßïõ äßäåôáé õðü äýï ðåôñåëáéïìç÷á-íþí Semi-Diesel 50 ßððùí åêÜóôçò. ÐáñÜãåé äéÜöïñáóéäçñÜ êáé ÷õôïóéäçñÜ åßäç, êõñßùò äå ðåñß ôá 1.000Üñïôñá ìçíéáßùò. ÅêÜóôïõ ôùí ïðïßùí ç ôéìÞ åßíáéðåñß ôçí ìßáí áããëéêÞí ëßñáí".Óôçí ðåñßïäï 1923-1927 ôï ÷õôÞñéï êáôáóêåýáóå ãéáôçí Õðçñåóßá Åðïéêéóìïý Ìáêåäïíßáò ðåñß ôá 30.000Üñïôñá.

¸íùóéò Âéïìç÷áíéêþí Åðé÷åéñÞóåùí "Åóôßá" Á.Å.

Ôï 1927 ïé åðé÷åéñÞóåéò ðïõ ðñïáíáöÝñèçêáí, ðëçíôïõ "Êáííáâïõñãåßïõ ÅäÝóóçò", óõã÷ùíåýèçêáí êáéäçìéïõñãÞèçêå ç "¸íùóéò Âéïìç÷áíéêþí Åðé÷åéñÞóå-ùí ''Åóôßá'' Á.Å."(21). Ç Ýäñá ôçò åôáéñåßáò Þôáí óôçíÈåóóáëïíßêç. Ç åíéáßá åôáéñåßá åß÷å ùò ìåôü÷ïõò á-ðïêëåéóôéêþò ôïõò åôáßñïõò ôùí åðé÷åéñÞóåùí ðïõóõã÷ùíåýïíôáí. Áõôïß ìïéñÜóôçêáí 37.000 ìåôï÷Ýò ï-íïìáóôéêÞò áîßáò 500 äñá÷ìþí ç êáèåìßá, ùò åîÞò:ÇñáêëÞò Êùíóôáíôßíïõ ×áôæçäçìïýëáò, 8.310 ìåôï-÷Ýò.Ëõóßìá÷ïò Êùíóôáíôßíïõ ×áôæçäçìïýëáò, 6.006 ìå-ôï÷Ýò.×ñéóôüäïõëïò Êùíóôáíôßíïõ ×áôæçäçìïýëáò, 4.945ìåôï÷Ýò.Ãåþñãéïò Öéëßððïõ ËÜððáò(22), 4.192 ìåôï÷Ýò.Êùíóôáíôßíïò Öéëßððïõ ËÜððáò, 4.192 ìåôï÷Ýò(23).Êëçñïíüìïé Áíáóôáóßïõ ÂáóäÜñç, ìåôï÷Ýò 3.417 (Þ-ôïé ïé Êùíóôáíôßíïò ÉùÜííïõ Ëáìíßäçò, Èåïðßóôç, óý-æõãïò Êùíóôáíôßíïõ Ëáìíßäç êáé èõãáôÝñá Áíáóôá-óßïõ ÂáóäÜñç, ×ñßóôïò Áíáóôáóßïõ ÂáóäÜñçò, Óìá-ñÜãäá Áíáóôáóßïõ ÂáóäÜñç êáé ÅëÝíç ÁíáóôáóßïõÂáóäÜñç, óýæõãïò ×ñéóôüäïõëïõ Ðáðá÷ñÞóôïõ).ÈùìÜò Êùíóôáíôßíïõ Ãêïýôáò, 2.564 ìåôï÷Ýò.ÉùÜííçò Ãñçãïñßïõ ×áôæçíßêïò(24), 2.174 ìåôï÷Ýò.ÄçìÞôñéïò Âáóéëåßïõ ×áôæüðïõëïò, 1.200 ìåôï÷Ýò.Ôï êåöÜëáéï ôçò íÝáò åôáéñåßáò ó÷çìáôßóôçêå ìå ôçóõíÝíùóç ôïõ êåöáëáßïõ ôùí ôñéþí óõã÷ùíåõèåéóþí

∆∂∆ƒ∞¢π∞/4

10. ÅðÝíäõóå åðßóçò êåöÜëáéï óå ìßá å-ðé÷åßñçóç ç ïðïßá áñãüôåñá ôïõ åðÝöåñåÝíá ïéêüðåäï, ìå ôï îåíïäï÷åßï "Åèíéêüí".Óôï îåíïäï÷åßï áõôü êáôÜ ôçí äåêáåôßá1920 êáé 1930 ëåéôïõñãïýóå êáé èÝá-ôñï. ÓÞìåñá åêåß Ý÷åé áíáãåñèåß íÝï êôßñéïêáé åßíáé åãêáôåóôçìÝíï ôï ÄéïéêçôÞñéï.11. Âë. ëÞììá "Êáííáâïõñãåßïí ''¸äåó-óá'' Á.Å." óôïí ðáñüíôá ôüìï.12. "Åí ôù åñãïóôáóßù Âéïìç÷áíéêÞò Êõ-øÝëçò ×áôæçäçìïýëá êáé Óßá êåéìÝíù ðá-ñÜ ôá åí ÅäÝóóç Íåêñïôáöåßá åéò ôï áíá-ôïëéêüí Üêñïí ôçò ðüëåùò". Ãíùóôü ùò"ôï åðÜíù åñãïóôÜóéï" ëüãù ôçò ôïðïèå-óßáò ôïõ. ÖÅÊ-ÄÁÅ 44/16.7.1927.13. Áðü åñãïâéïãñáöéêü êåßìåíï ðïõðñïëïãßæåé êåßìåíï ôïõ Ä. Â. ×áôæüðïõëïõ,"Áðü ôïí Ìáêåäïíéêüí Áãþíá. Ôá åðéëÞøé-ìá Ýããñáöá", Ìáêåäïíéêüí Çìåñïëüãéïí(Í. Óöåíäüíç) (1952), 83-92.14. ÐñÜîç 5520/27.11.1919 ôïõ óõì-âïëáéïãñÜöïõ Èåóóáëïíßêçò ÅõáããÝëïõÑïæÜêç. ÓçìåñéíÞ óôÜóç "×áôæçäçìïýëá"óôïõò ÁìðåëïêÞðïõò.15. Ã. Ê. ×ñéóôïäïýëïõ, Ç ÈåóóáëïíßêçêáôÜ ôçí ôåëåõôáßáí åêáôïíôáåôßáí: åìðü-ñéïí, âéïìç÷áíßá, âéïôå÷íßá, Èåóóáëïíßêç1936, 210.16. Ôï åñãïóôÜóéï áõôü äåí ìíçìïíåýåôáéóôïõò åìðïñéêïýò êáôáëüãïõò ôçò åðï-÷Þò.17. Ôá åëáôÜ Üñïôñá èá Þôáí ðéï áíèå-êôéêÜ áëëÜ êáé ìå ÷áìçëüôåñï êüóôïò, ôü-óï ãéá ôïí êáôáóêåõáóôÞ, üóï, êáô' åðÝ-êôáóç êáé ãéá ôïí áãïñáóôÞ.18. ÁöÞãçóç ôïõ ËïõêÜ ×áôæçäçìïýëá..19. ÖÅÊ 245/31.8.1923. Ôá 5/8 ôïõ ãç-ðÝäïõ áíÞêáí óôçí ïéêïãÝíåéá ×áôæçäç-ìïýëá, åíþ ôá õðüëïéðá óå áðïäçìÞóá-íôåò Ïèùìáíïýò, êëçñïíüìïõò ôïõ Á÷ìÝôÍïõñÞ.20. Í. ÌéêåëÞò, ü.ð., 28.21. ÖÅÊ-ÄÁÅ 16.6.1927.22. Ïé ËÜððá Þôáí åãêáôåóôçìÝíïé óôçíÁßãõðôï êáé Ýêáíáí åìðüñéï.23. Áíô' áõôïý õðÝãñáøå ï Ãåþñãéïò Äçì.Ëüããïò, ï ïðïßïò Þôáí êáé äéêáóôéêüò á-íôéëÞðôùñ ôïõ Êùíóôáíôßíïõ ËÜððá. Ó÷å-äüí äýï ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí óýíôáîç ôïõ êá-ôáóôáôéêïý ôçò õðü óõæÞôçóç åôáéñåßáò,ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå êáé õðïãñÜöçêåóôçí ¸äåóóá, óõíôÜ÷èçêå ìéá Üëëç óõìâï-ëáéïãñáöéêÞ ðñÜîç óôç Èåóóáëïíßêç, ìåôçí ïðïßá ôüóï ï Êùíóôáíôßíïò ËÜððáò,üóï êáé ï Ãåþñãéïò Ëüããïò áíáãíþñéóáíôï éäñõôéêü óõìâüëáéï ôçò åôáéñåßáò êáéüëåò ôéò ðñÜîåéò ôïõ äéïéêçôéêïý óõìâïõ-ëßïõ ôçò (ÐñÜîç 29133/1929 ôïõ óõì-âïëáéïãñÜöïõ Èåóóáëïíßêçò Â. Í. Êáôù-ðüäç).

E™∆π∞, ∂¡ø™π™µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡∞.∂.

ÅðÜíù óåéñÜáðü áñéóôåñÜ: Ã.

ËÜððáò,Ëõóßìá÷ïò

×áôæçäçìïýëáò(êÜôù),

×áôæéíßêïò,×ñéóôüäïõëïõò×áôæçäçìïýëáò,

ÄçìÞôñéïò×áôæüðïõëïò,

Üãíùóôïò. ÊÜôùóåéñÜ, áðüáñéóôåñÜ:ÇñáêëÞò

×áôæçäçìïýëáò,Üãíùóôïò,

×áôæçôñýðêïõ(;),Üãíùóôïò,ÆÜìðïãëïõ

åðé÷åéñÞóåùí. ÐåñéëÜìâáíå ïéêüðåäá, êôßñéá, ìç÷á-íÞìáôá, õäñáõëéêÞ êßíçóç êáé êéíçôÜ óôïé÷åßá. Ç óýí-èåóç ôïõ êåöáëáßïõ Þôáí ç áêüëïõèç:

Á. Ïéêüðåäá: äñá÷ìÝò 492.000, ðïóïóôü 2,6%ÐåñéëÜìâáíáí ôï ïéêüðåäï ôïõ íçìáôïõñãåßïõ "ËÜð-ðá êáé ×áôæçäçìïýëá" óôçí ¸äåóóá (35 óôñÝììáôá),ôá äýï ïéêüðåäá ôïõ õöáíôïõñãåßïõ "ÊõøÝëç" óôçí ß-äéá ðüëç (5 óôñÝììáôá), Ýíá ïéêüðåäï óôïí óéäçñï-äñïìéêü óôáèìü Óêýäñáò (300 ô.ì.) êáé ôï ïéêüðåäïôïõ ìç÷áíïõñãåßïõ óôç Èåóóáëïíßêç (30 óôñÝììáôá).

Â. Êôßñéá: äñá÷ìÝò 2.070.000, ðïóïóôü 11,1%Áíôßóôïé÷á ðñïò ôá ïéêüðåäá Þôáí êáé ôá êôßñéá ôïõíçìáôïõñãåßïõ (1.800 ô.ì.) êáé ôïõ õöáíôïõñãåßïõ(1.000 ô.ì.) óôçí ¸äåóóá, ìéáò áðïèÞêçò óôïí óéäçñï-äñïìéêü óôáèìü Óêýäñáò (300 ô.ì.) êáé ôïõ ìç÷áíïõñ-ãåßïõ óôç Èåóóáëïíßêç (2.000 ô.ì.).

Ã. Ìç÷áíÞìáôá: äñá÷ìÝò 7.405.000, ðïóïóôü 40%Ôá ìç÷áíÞìáôá êáôáãñÜöïíôáé ãåíéêþò ùò "ìç÷áíÞ-ìáôá íçìáôïõñãßáò, ìç÷áíÞìáôá õöáíôïõñãßáò êáéâõñóïäåøéêÞò, ìç÷áíÞìáôá ìç÷áíïõñãßáò, êéíçôÞñéåò

ìç÷áíÝò êáé åãêáôáóôÜóåéò ðáñáãùãÞò äõíÜìåùò êáéìåôáöïñÜò áõôÞò, áíôáëëáêôéêÜ êáé åñãáëåßá".

Ä. ÕäñáõëéêÞ äýíáìç: äñá÷ìÝò 5.000.000, ðïóïóôü27,1%Óôçí êáôçãïñßá "õäñáõëéêÞ äýíáìéò êáé åãêáôáóôÜ-óåéò ðñïò ÷ñçóéìïðïßçóéí áõôÞò êáé öùôéóìüí ôùí åñ-ãïóôáóßùí êáé ôçò ðüëåùò ÅäÝóóçò", ðåñéëáìâÜíï-íôáí: (á) Ðåñßâïëïé êáé éóïðåäþóåéò. (â) Âñá÷éóìïßêáé ôïß÷ïé õðïóôçñßîåùí. (ã) ×Üñáîç êáé êáôáóêåõÞïäþí êáé ãåöõñþí. (ä) Äéï÷åôåýóåéò õäÜôùí, öñÜãìá-ôá, äåîáìåíÝò, ï÷åôïß õðüãåéïé êáé óùëÞíåò. (å) Õ-äñáõëéêÝò åãêáôáóôÜóåéò ãéá ôçí ÷ñçóéìïðïßçóç ôçòéäéüêôçôçò õäñáõëéêÞò äýíáìçò 2.000 ßððùí ðåñßðïõ,ðïõ åß÷å ðáñá÷ùñçèåß ìå öåñìÜíé ôçò 25çò Áõãïý-óôïõ 1907.

Å. ÊéíçôÜ êáé ëïéðÜ ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá: äñá÷ìÝò3.532.100, ðïóïóôü 19,1%Óôçí êáôçãïñßá áõôÞ ðåñéëáìâÜíïíôáí: (á) Ýðéðëáêáé óêåýç, (â) õëéêÜ óõíôÞñçóçò êáé äéÜöïñá åîáñôÞ-ìáôá ìç÷áíçìÜôùí, (ã) ðñþôåò ýëåò, (ä) âéïìç÷áíéêÜðñïúüíôá óå áðïèÞêåò êáé óå ÷Ýñéá áíôáðïêñéôþí, (å)

∆∂∆ƒ∞¢π∞/5

Ôïðïãñáöéêü ó÷Ýäéï ÁìðåëïêÞðùí, äåêáåôßá 1960. ÄåîéÜ (ìå ôç äéáãñÜììéóç), ôï åñãïóôÜóéï «Åóôßá». Ðñïòôá áñéóôåñÜ, ôï õöáíôïõñãåßï ÐéåññÜêïõ, ôï âõñóïäåøåßï ×ñéóôïöïñßäç, ôï åñãïóôÜóéï Âáëéïýëç. Ðñïò ôïêÝíôñï, ôï êåñáìïõñãåßï Öéëßððïõ êáé äåîéüôåñá, ï íáüò ôçò Æùïäü÷ïõ ÐçãÞò. (Å. ×åêßìïãëïõ, ÏéÁìðåëüêçðïé Ý÷ïõí éóôïñßá)

™À¡∂Ã∂π∞ ™∆∏¡ ∂¶√√ª∂¡∏ ™∂§π¢∞

24. Ï É. Ã. ×áôæçíßêïò åß÷å ëÜâåé ôï ðáñÜ-óçìï ôïõ Öïßíéêïò ãéá ôç óõììåôï÷Þ ôïõóôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá. ÕðÞñîå êïõìðÜ-ñïò ôïõ Ëõóßìá÷ïõ êáé íïíüò ôïõ ËïõêÜ×áôæçäçìïýëá, óýìöùíá ìå ìáñôõñßá ôïõôåëåõôáßïõ.

E™∆π∞, ∂¡ø™π™µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/6

áðáéôÞóåéò êáé õðï÷ñåþóåéò, (óô) ìåôñçôÜ.

Ç ðïñåßá ôçò åðé÷åßñçóçò

Ôï 1931 (1930;) ç "Åóôßá" åíóùìÜôùóå Ýíá áêüìá íç-ìáôïõñãåßï, ôï "Íçìáôïõñãåßïí Ãêïýôá - ÊáñáôæÜ"óôç ÍÜïõóá. Ï ÈùìÜò Ãêïýôáò Þôáí ðáíôñåìÝíïò ìåôçí Ïõñáíßá Êùíóôáíôßíïõ ×áôæçäçìïýëá êáé ç ïé-êïãÝíåéÜ ôçò åß÷å åããõçèåß õðÝñ ôïõ ãáìðñïý ôçò. ¸-ôóé, üôáí ôï íçìáôïõñãåßï Ýðáøå íá ëåéôïõñãåß, ðåñé-Þëèå óôçí "Åóôßá"(25). Ôï âáìâáêïêëùóôÞñéï áõôüâñéóêüôáí óôï äõôéêü ìÝñïò ôçò ÍÜïõóáò êáé åß÷å é-äñõèåß ôï 1906. Óôá 1913 åß÷å ßóç äõíáìéêüôçôá ìå ôïíçìáôïõñãåßï ôùí "ËÜððá - ×áôæçäçìïýëá". ÄéÝèåôå15 êëþóôñéåò êáé 5.000 áôñÜêôïõò. Ôá ìç÷áíÞìáôÜôïõ åß÷áí êáôáóêåõáóôåß áðü ôïõò âñåôáíéêïýò ïß-êïõò "Lord Brothers" êáé "Dobsow Barlow"(26).ÓõíïëéêÜ ç åðé÷åßñçóç åß÷å ðëÝïí äýï íçìáôïõñãåßáâáìâáêåñþí íçìÜôùí (¸äåóóá êáé ÍÜïõóá), Ýíá õ-öáíôïõñãåßï âáìâáêåñþí õöáóìÜôùí (¸äåóóá) êáéÝíá ìç÷áíïõñãåßï óôç Èåóóáëïíßêç. Ôï 1927 áíáíå-þèçêå ï åîïðëéóìüò ôïõ õöáíôïõñãåßïõ. Ôï 1931 ôïíçìáôïõñãåßï ôçò ¸äåóóáò êáôáóôñÜöçêå áðü ðëçì-ìýñá. Ïé áôõ÷ßåò áõôÝò åðçñÝáóáí ôçí ðáñáãùãÞ, ôáåñãïóôÜóéá üìùò óõíÝ÷éóáí ôç ëåéôïõñãßá ôïõò. Ôï1938 ï üìéëïò ôçò "Åóôßáò" ðåñéëÜìâáíå êáé Ýíá åñãï-óôÜóéï çëåêôñïðáñáãùãÞò óôçí ¸äåóóá, ôï ïðïßïðáñÞãå "ñåýìá ôñéöáóéêüí ÷áìçëÞò êáé õøçëÞò ôÜóå-ùò, ñåýìá 220 êáé 440 volt"(27). Ôï 1936, ôï ìç÷áíïõñãåßï áðáó÷ïëïýóå 150 åñãÜôåòêáé 7 õðáëëÞëïõò êáé ìç÷áíéêïýò. Ïé ðùëÞóåéò êõìáß-íïíôáí åôçóßùò áðü 6.000.000 Ýùò 10.000.000 äñá÷-ìÝò(28). Áðü ôï 1930 êáé ìåôÜ, üôáí ïé åãêáôáóôÜóåéòôïõ åß÷áí áíáíåùèåß, åß÷å Þäç ðåñéïñßóåé ôçí ðáñá-ãùãÞ ãåùñãéêþí ìç÷áíçìÜôùí êáé åß÷å åðéäïèåß óôçíêáôáóêåõÞ åéäþí ÷õôïóéäÞñïõ. Åðßóçò, åðÝêôåéíå ôïôìÞìá óéäçñïêáôáóêåõÞò êáé êáôáóêåõÞò ìç÷áíþí.Ôï ôìÞìá óéäçñïêáôáóêåõþí êáôáóêåýáóå ôç ãÝöõñáÁîéïý, ôçí áåñïãÝöõñá ôçò ÂÝñïéáò, åîïðëéóìü ãéáôçí åôáéñåßá "Ïýëåí" êáé ôïõò åêóêáöåßò ôçò åôáéñåß-áò "ÖáïõíôÝéóïí", ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ôá åããåéïâåë-ôéùôéêÜ Ýñãá óôç Ìáêåäïíßá. Ôï ìç÷áíïëïãéêü ôìÞìáêáôáóêåýáæå õöáíôïõñãéêïýò éóôïýò êáé õäñïóôñüâé-ëïõò. Ôï ôìÞìá ÷õôïóéäÞñïõ êáôáóêåýáæå èåñìÜ-óôñåò óõíå÷ïýò êáé áðëÞò êáýóçò, ðïõ åêôüðéóáí áðüôçí áãïñÜ ôéò åõñùðáúêÝò. Äçìïöéëåßò Þôáí ïé èåñìÜ-óôñåò (ìïíôÝëï Norma), ðïõ ðñïóôáôåýïíôáí áðü äé-ðëþìáôá åõñåóéôå÷íßáò(29), êáèþò êáé ïé êïõæßíåò(ìïíôÝëï Fame)(30). Åðßóçò, êáôáóêåýáæå ãåùñãéêÜåñãáëåßá, ìõëïóôÜóéá, óôÝãåò êáé öïñôçãßäåò(31).ÐáñÜëëçëá, ç åðé÷åßñçóç áíôéðñïóþðåõå ôá ðñïúü-íôá Üëëùí ïßêùí Þ áíáëÜìâáíå åñãïëáâéêÜ äéÜöïñåòêáôáóêåõÝò, üðùò ìáñôõñÜ äéáöÞìéóÞ ôçò ôï 1938:"Ðåôñåëáéïìç÷áíáß áðü ôñåéò ßððïõò êáé Üíù, áôìï-ëÝâçôåò êáé åãêáôáóôÜóåéò áõôþí, ôñï÷áßïí õëéêüí óé-äçñïäñïìéêÞò ãñáììÞò, áôìÜìáîáé ðåôñåëáéïêßíçôáéêáé çëåêôñïêßíçôáé, Üìáîáé åðéâáôéêáß êáé öïñôçãáß,ê.ë.ð. ÁíõøùôÞñåò, çëåêôñéêÜ øõãåßá, èåñìïóßöùíåò,êïõæßíáé ê.ë.ð. áåñéüöùôïò. ÐëÞñåéò åãêáôáóôÜóåéò

õäñáãùãåßùí. ÅãêáôáóôÜóåéò çëåêôñïöùôéóìïý ðü-ëåùí êáé ÷ùñßùí"(32). Ôá ðñïúüíôá ôçò õöáíôïõñãßáò êáé ïñéóìÝíá ðñïúü-íôá ôïõ ìç÷áíïõñãåßïõ ðáñïõóéÜæïíôáí óôç äéáñêÞÝêèåóç ðñïúüíôùí ðïõ ëåéôïõñãïýóå óôï éóüãåéï ôçòïéêßáò ÇñáêëÞ ×áôæçäçìïýëá, óôç óõìâïëÞ ôùí ïäþíÅñìïý êáé Êáñüëïõ Íôçë, üðïõ åßíáé óÞìåñá ôï Ôá-ìåßï Ðáñáêáôáèçêþí êáé Äáíåßùí.

Ôá ïéêïíïìéêÜ

Óå ìßá óõíïëéêÞ åêôßìçóç êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1927-1940, ç ïéêïíïìéêÞ ðïñåßá ôçò åðé÷åßñçóçò, ìå âÜóçôïõò éóïëïãéóìïýò(33) ðïõ åíôüðéóå ç Ýñåõíá, åß÷å ùòåîÞò: Óôçí áíÜëõóç ôïõ áñ÷éêïý êåöáëáßïõ ôçò åðé-÷åßñçóçò, áéóèçôÞ åßíáé ç Ýëëåéøç êåöáëáßïõ êßíçóçò.

ÌÝ÷ñé ôï 1938, ç "Åóôßá" Ýðñåðå íá äéáôçñåß ìå ôçíìïñöÞ ðñþôùí õëþí êáé áðïèåìÜôùí åìðïñåýìáôá á-îßáò 9-13 åê. äñ÷., ÷ùñßò íá äéáèÝôåé ôá áíôßóôïé÷á êå-öÜëáéá êßíçóçò (âë. ðßíáêá, óôç ãñáììÞ "Åìðïñåýìá-ôá"). ¼ðùò åßäáìå, ãéá ôéò áíÜãêåò áõôÝò áíôéóôïé÷ïý-óå ðïóü ìéêñüôåñï ôùí 5 åê. äñ÷. êáôÜ ôçí Ýíáñîç ôùíåñãáóéþí ôçò. ¸íáò áêüìç åðéâáñõíôéêüò ðáñÜãï-íôáò Þôáí ôá õøçëÜ õðüëïéðá ôïõ ëïãáñéáóìïý ôùí÷ñåùóôþí, éäéáßôåñá êáôÜ ôá Ýôç 1930, 1933-1937 (âë.ðßíáêá, óôç ãñáììÞ "×ñåþóôåò"). Ç "Åóôßá" Þôáí õðï-÷ñåùìÝíç íá ðáñá÷ùñåß ðéóôþóåéò óôïõò ðåëÜôåò ôçòêáé áíôßóôïé÷á íá äáíåßæåôáé áðü ôéò ôñÜðåæåò, ãéá íáêáëýøåé ôï ôáìåéáêü ôçò éóïæýãéï. Ç áíÜãêç ôçò äéáôÞñçóçò áðïèåìÜôùí óå Ýôïéìá å-ìðïñåýìáôá êáé óå ðñþôåò ýëåò, êáèþò êáé ôçò ðáñá-÷þñçóçò ðéóôþóåùí óå ðåëÜôåò, ÷ùñßò ç "Åóôßá" íáäéáèÝôåé åðáñêÞ êåöÜëáéá êßíçóçò, þèçóå ôçí åôáé-ñåßá óå äáíåéóìü áðü ôñÜðåæåò êáé ôñßôïõò(34) (âë.ðßíáêá, ãñáììÞ "ÎÝíá ÊåöÜëáéá" êáé óôï ó÷åäéÜ-ãñáììá "Óýíèåóç Êåöáëáßùí"). ¸íáò Üëëïò ëüãïòäáíåéóìïý Þôáí ç åðÝêôáóç ôùí åãêáôáóôÜóåþí ôçò,üðùò ôïõ õöáíôïõñãåßïõ óôá 1927(35).

ÁñéóôåñÜ, ç ïéêßá ×áôæçäçìïýëá óôçí ïäü Åñìïý (Ã.ÁíáóôáóéÜäçò- Åõ. ×åêßìïãëïõ. Ç äéáäñïìÞ ôçòìíÞìçò

E™∆π∞, ∂¡ø™π™ µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡ ∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.

25. Ìáñôõñßá ôïõ ËïõêÜ ×áôæçäçìïýëá.Åðßóçò âë. Á. Ã. Ïéêïíüìïõ, " Ç âéïìç÷áíß-á óôç ÍÜïõóá áðü ôïí 19ï óôïí 20ïáéþíá.", ÍÜïõóá 19ïò-20ïò áéþíáò, ÍÜ-ïõóá 1999, 330-331.26. Ã. ÊïöéíÜò, ü.ð., 218-219.27. ÄéáöÞìéóç óôï Á. Ðáíáãüðïõëïò êáéÓßá, Åìðïñïâéïìç÷áíéêüò Ïäçãüò 1938,44528. Ã. Ê. ×ñéóôïäïýëïõ, ü.ð., 210. Ôï ðï-óü áíôéðñïóþðåõå 10.000 ùò 18.000ëßñåò Áããëßáò.29. "Ïé èåñìÜóôñåò Þôáí ÷õôÝò êáé ãéíü-ôáí ìÝóá óôïõò ôüñíïõò ç åðåîåñãáóßá,äçëáäÞ Ýöåõãáí ôá êïììáôÜêéá ðïõ ðñï-åîåß÷áí áðü ôï ÷õôü õëéêü. ÌåôÜ óõíáñìï-ëïãïýóáí ôá äéÜöïñá áíôáëëáêôéêÜ, ðüñ-ôåò, ðáñÜèõñá ê.ô.ë.". Ìáñôõñßá ÂáóßëçÂáÀôóç, ôüôå êáôïßêïõ ÁìðåëïêÞðùí.30. Ã. Ê. ×ñéóôïäïýëïõ, ü.ð., 210. Åíôïðß-æïõìå ôéò äéáöçìßóåéò óôïí Åìðïñéêü Ïäç-ãü ôïõ 1936: "ÈåñìÜóôñá ''Íüñìá'', ç ï-ìïñöüôåñç, ïéêïíïìéêüôåñç êáé öèçíüôå-ñç èåñìÜóôñá, óõíå÷ïýò êáé áðëÞò êáý-óåùò. Åñìïý 67. Åóôßá Á.Å., ¸íùóéò Âéïìç-÷áíéêþí Åðé÷åéñÞóåùí Èåóóáëïíßêçò".31. ÄéáöÞìéóç óôï Á. Ðáíáãüðïõëïò êáéÓßá, ü.ð., 445.32. Áõôüèé.3 3 . Ö Å Ê - Ä Á Å 1 4 5 / 1 5 . 6 . 1 9 2 8 ,113/30.4.1931, 125/12.5.1932,106/12.5.1933, 182/20.7.1934,147/27.5.1935, 134/25.5.1936,193/19.6.1937, 154/25.5.1938,200/7.6.1939, 166/16.6.1941.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/7

Ãéá íá áíôáðåîÝëèåé óôçí êáôÜóôáóç áõôÞí, ç åôáéñåß-á ïõóéáóôéêÜ äåí äéÝíåéìå ìÝñéóìá êáé ðñáãìáôï-ðïéïýóå óçìáíôéêïý ýøïõò êåöáëáéïðïéÞóåéò ôùíêåñäþí ôçò, éäéáßôåñá ìÝ÷ñé ôï 1931. ¸êôïôå ç åîÜñôç-óÞ ôçò áðü ôïí äáíåéóìü åíéó÷ýèçêå êáé ðáñÝìåéíå õ-øçëÞ ìÝ÷ñé ôï 1940. Ôï áðïôÝëåóìá ôçò ÷áìçëÞò áíá-ëïãßáò ôùí ßäéùí ðñïò ôá óõíïëéêÜ êåöÜëáéá (âë. ðß-íáêá, ãñáììÞ "ºäéá/Óýíïëï") Þôáí áéóèçôü óôçí êåñ-äïöïñßá. Ôï Þìéóõ ðåñßðïõ ôùí ìåéêôþí êåñäþí ôçò á-ðïññïöïýíôáí áðü ôá ôïêï÷ñåïëýóéá (âë. ðßíáêá,ãñáììÝò "ÌåéêôÜ ÊÝñäç", "Ôüêïé").

¸íáò Üëëïò åðéâáñõíôéêüò ðáñÜãïíôáò Þôáí ç óõíå-÷Þò áýîçóç ôùí ãåíéêþí åîüäùí (ìéóèïäïóßá, öüñïéêôë.), üðùò öáßíåôáé óôïí ðßíáêá (ãñáììÞ "ÃåíéêÜ ¸-îïäá"). Ìáêñïðñüèåóìá, ôá ãåíéêÜ Ýîïäá áõîÜíï-íôáí ôá÷ýôåñá áðü ôá ìåéêôÜ êÝñäç (âë. ó÷åäéÜãñáì-ìá "Êåñäïöïñßá"). ¸ôóé, áí êáé ïé ìÝôï÷ïé äåí ÝëáâáíðïôÝ ìÝñéóìá, üóï ç "Åóôßá" Þôáí êåñäïöüñá, óôï ôÝ-ëïò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1930 åß÷áí óôá ÷Ýñéá ôïõò ìéá ìçêåñäïöüñá åðé÷åßñçóç. Ç åíóùìÜôùóç ôïõ íçìáôïõñ-ãåßïõ ôçò ÍÜïõóáò ôï 1931 ìåßùóå ôï ðåñéèþñéï ìåôá-îý ìåéêôþí êåñäþí êáé ãåíéêþí åîüäùí. ÄéáöÞìéóç êëùóôïûöáíôïõñãéêþí

ðñïúüíôùí ôçò «Åóôßáò», óôïÌáêåäïíéêü Çìåñïëüãéï (Í. Óöåíäüíç) 1956

E™∆π∞, ∂¡ø™π™ µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡ ∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.

34. Óýìöùíá ìå ôï êáôáóôáôéêü ôçò, çåôáéñåßá äå÷üôáí êáé Ýíôïêåò êáôáèÝóåéò.35. ÖÅÊ-ÄÁÅ 145/15.6.1928.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/8

Ôï 1938, ìåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ íçìáôïõñãåßïõ ôçò¸äåóóáò áðü ðëçììýñåò, êáôáãñÜöçêáí êáèáñÝòæçìßåò. ¸ôóé, ç "Åóôßá" áíáãêÜóôçêå íá åêìéóèþóåéôï íçìáôïõñãåßï ôçò ÍÜïõóáò, ãåãïíüò ðïõ âåëôßùóåôçí êáôÜóôáóç, ÷ùñßò üìùò íá åðéôñÝøåé êåñäïöïñßá(ôï 1940 äåí õðÞñ÷áí êÝñäç).Ôçí ðåñßïäï ôçò êáôï÷Þò ïé ìïíÜäåò ëåéôïõñãïýóáíáíôéìåôùðßæïíôáò äéÜöïñá ðñïâëÞìáôá, ëüãù ôùíóõíèçêþí ôçò ðåñéüäïõ. Ôï ìç÷áíïõñãåßï óôç Èåóóá-ëïíßêç ôï åß÷áí åðéôÜîåé ïé Ãåñìáíïß, ãéá íá äéïñèþ-íïõí ôá üðëá ôïõò. ÔìÞìá ôïõ âïìâáñäßóôçêå êáôÜëÜèïò áðü ôïõò ¢ããëïõò, ÷ùñßò üìùò óçìáíôéêÝò êá-ôáóôñïöÝò. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç êáôåëÞöèç áðüôïí ÅËÁÓ(36).Ôï 1949 ï Ê. ×áôæçäçìïýëáò êáé ï Ë. ×áôæçäçìïýëáòóõìðåñéëÞöèçêáí óôïí öïñïëïãéêü êáôÜëïãï "åõðü-ñùí ðïëéôþí", ðïõ áíáêïßíùóå ôï õðïõñãåßï ïéêïíï-ìéêþí(37). Ç óõììåôï÷Þ óôïí êáôÜëïãï äåß÷íåé üôé ïéåðé÷åéñçìáôßåò îåðÝñáóáí ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôáðïõ äçìéïýñãçóáí ï Åëëçíïúôáëéêüò Ðüëåìïò, ç Êá-ôï÷Þ êáé ï Åìöýëéïò.Ôç ìåôáðïëåìéêÞ ðåñßïäï ôá õöáíôïõñãåßá ôçò åôáé-ñåßáò åß÷áí óõíïëéêÜ 120 áñãáëåéïýò. ÄåêáðÝíôå áñ-ãáëåéïß åß÷áí ðñïóôåèåß óôï ìç÷áíïõñãåßï. Ôï ôìÞìááõôü ëåéôïõñãïýóå ùò ðáñÜñôçìá ôïõ õöáíôïõñãåßïõôçò ¸äåóóáò. Ôï ìç÷áíïõñãåßï åß÷å ôñåéò äåîáìåíÝòóéäÞñïõ, ìéá áðü ôéò ïðïßåò åß÷å ÷ùñçôéêüôçôá 10 ôü-íùí óéäÞñïõ. Ìßá áðü ôéò óçìáíôéêÝò åñãáóßåò ôçò ìå-ôáðïëåìéêÞò ðåñéüäïõ Þôáí ç êáôáóêåõÞ ðáãïëåêÜ-íùí ãéá ôçí åôáéñåßá ôïõ Åðáìåéíþíäá ×áñéëÜïõ(38).¼ëåò ïé ìïíÜäåò ôçò åôáéñåßáò "Åóôßá" åß÷áí ðáýóåéìÝ÷ñé ôï 1964. Ôï ðáëéü âáìâáêïêëùóôÞñéï "Ãêïýôá-ÊáñÜôæéá" ìåôáâéâÜóôçêå ôï 1957 óôçí åðé÷åßñçóçôùí Ê. Äïýäïõ êáé Á. ×áôæçáíôùíßïõ êáé ìåôïíïìÜ-óèçêå "ÕÖÅÍ Ï.Å. Ê. Äïýäïò-Á. ×áôæçáíôùíßïõ êáéÓßá"(39). Ôï ìç÷áíïõñãåßï åêðïéÞèçêå ðåñß ôï 1962-1963.

Ôá äéïéêçôéêÜ

ÊáôÜ ôçí ßäñõóç ôçò åôáéñåßáò ðñüåäñïò ôïõ äéïéêçôé-êïý óõìâïõëßïõ Þôáí ï ÇñáêëÞò ×áôæçäçìïýëáò. Á-íôéðñüåäñïò Þôáí ï ÷çìéêüò ÄçìÞôñéïò ×áôæüðïõëïò.Óôï äéïéêçôéêü óõìâïýëéï ôçò åôáéñåßáò(40) óõììåôåß-

÷áí ïé Üëëïé äýï áäåëöïß ×áôæçäçìïýëá, ï ÃåþñãéïòËÜððáò, ï ïðïßïò êáôïéêïýóå óôï ÊÜéñï êáé äåí åß÷åÜìåóç ó÷Ýóç ìå ôçí äéïßêçóç ôçò åðé÷åßñçóçò, ï ËÜ-æáñïò ÂáóäÜñçò, ï ÷çìéêüò Êùíóôáíôßíïò Ãêïýôáòêáé ï âéïìÞ÷áíïò ÅõÜããåëïò ×áôæçôñýðêïõ(41). ÏÉùÜííçò ×áôæçíßêïò äåí ìíçìïíåýåôáé óå óõìâïýëéïôçò åôáéñåßáò ìåôÜ ôï 1933.ÌåôÜ ôïí èÜíáôï ôïõ ÇñáêëÞ ôïí áíôéêáôÝóôçóå óôçèÝóç ôïõ ðñïÝäñïõ ï áäåëöüò ôïõ Ëõóßìá÷ïò, ï ïðïß-ïò åíþ ìÝ÷ñé ôüôå äéÝìåíå óôçí ¸äåóóá ãéá ôçí åðß-âëåøç ôùí åñãïóôáóßùí, åãêáôáóôÜèçêå ðëÝïí ìüíé-ìá óôç Èåóóáëïíßêç. Áðü ôçí ðåñßïäï áõôÞ óôçí åðé-÷åßñçóç óõììåôåß÷å ðëÝïí , ùò ôå÷íéêüò óýìâïõëïò, ïðñùôüôïêïò ãéïò ôïõ ÇñáêëÞ, ï Êùíóôáíôßíïò, ï ï-ðïßïò åß÷å óðïõäÜóåé óôç ÄñÝóäç ìç÷áíïëüãïò.Áðü ôï 1934 óôï äéïéêçôéêü óõìâïýëéï óõììåôåß÷áíêáé ïé Ãåþñãéïò Ä. ÔïõñðÜëçò êáé Ð. Ðåôñßäçò, áðüôçí ¸äåóóá, åíþ áðü ôï 1937 ï äéåõèõíôÞò ôçò Åèíé-êÞò ÔñÜðåæáò ÄçìïóèÝíçò Ìåãáëßäçò, êáôÜ ôç óõíÞ-èåéá ôçò ôñÜðåæáò íá óõììåôÝ÷åé ìÝóù áíþôåñùí õ-ðáëëÞëùí ôçò óå óõìâïýëéá ðéóôïäïôçìÝíùí âéïìç÷á-íéêþí åðé÷åéñÞóåùí.Áðü ôï 1953 óõììåôåß÷å, åíåñãÜ ðëÝïí, óôéò åðé÷åéñÞ-óåéò ï ËïõêÜò ×áôæçäçìïýëáò ôïõ ËõóéìÜ÷ïõ. Áñ÷é-êÜ åß÷å ðáñáêïëïõèÞóåé ìáèÞìáôá ãåíéêÞò ìç÷áíï-ëïãßáò óôç ÂéÝííç êáé êáôüðéí öïßôçóå óôçí ÐÜíôåéï.ÄéåôÝëåóå áíôéðñüåäñïò ôïõ äéïéêçôéêïý óõìâïõëßïõáðü ôï 1956.Ï ÇñáêëÞò ×áôæçäçìïýëáò õðÞñîå éäñõôéêü ìÝëïò(1914) êáé ðñüåäñïò (1920-1924) ôïõ ÓõíäÝóìïõ Âéï-ìç÷Üíùí Ìáêåäïíßáò(42). Ï Êùíóôáíôßíïò Çñ. ×á-ôæçäçìïýëáò äéåôÝëåóå ðñüåäñïò ôïõ ßäéïõ ïñãáíé-óìïý ôçí ðåñßïäï 1958-1966. Ïé Êùíóôáíôßíïò êáé Á-ëÝîáíäñïò ×áôæçäçìïýëáò ôïõ ÇñáêëÝïõò, ï ×ñéóôü-äïõëïò ×áôæçäçìïýëáò ôïõ Êùíóôáíôßíïõ êáé ï Ëïõ-êÜò ×áôæçäçìïýëáò ôïõ ËõóéìÜ÷ïõ Þôáí, ôï 1951, ìÝ-ôï÷ïé ôçò "Áíùíýìïõ Åôáéñåßáò Êáííáâïõñãåßïí ''¸-äåóóá''".Áðü ôï 1932 ç "Åóôßá" óõììåôåß÷å óôï óôï "ÃñáöåßïíÓõííåíïÞóåùò Íçìáôïõñãåßùí Ìáêåäïíßáò", ïñãáíé-óìü ðïõ åß÷å ùò óôü÷ï ôïí óõíôïíéóìü ôùí íçìáôïõñ-ãåßùí(43). ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ôï ó÷üëéï ôïõ Ê. ÔïìáíÜ(44)ãéá ôçí ïéêïãÝíåéá ×áôæçäçìïýëá:

¸ôïò 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940ºäéá êåöÜëáéá 21,0 25,7 28,8 21,6 20,0 20,6 18,9 18,9 18,9 18,9 18,9ÎÝíá êåöÜëáéá 1,1 14,7 24,2 29,7 30,4 28,6 36,3 36,3 36,2 28,9 28,6ºäéá/Óýíïëï 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3ÌåéêôÜ êÝñäç 4,1 5,8 8,3 6,7 7,3 10,6 10,7 10,7 8,5 9,0 7,0ÃåíéêÜ Ýîïäá 1,1 1,0 2,9 3,5 3,3 3,5 4,0 4,5 4,4 6,1 4,9Ôüêïé 0,2 1,5 2,9 3,1 3,5 4,0 3,9 3,9 2,0 5,6 2,1×ñåþóôåò 1,9 7,4 2,3 2,5 7,1 12,5 9,0 12,0 11,4 3,9 5,3Åìðïñåýìáôá 11,0 11,4 11,8 10,7 10,3 13,1 12,2 8,7 11,6 6,4 7,9

ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÉÓÏËÏÃÉÓÌÙÍ 1927-1940 (óå åêáôïììýñéá äñá÷ìÝò)

E™∆π∞, ∂¡ø™π™µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.

36. "Ôï ìç÷áíïõñãåßï ôï åß÷áí åðéôÜîåé ïéÃåñìáíïß êáé áí èõìïýìáé êáëÜ äéüñèù-íáí ðåðáëáéùìÝíá üðëá êáé ðïëõâüëá, ìé-êñÜ äçëáäÞ üðëá. Öåýãïõí ïé Ãåñìáíïß,ìðáßíåé ï ÅËÁÓ, ãßíåôáé ôï ãíùóôü ðáíçãý-ñé. Ìéá áßèïõóá ìåãÜëç, óôï åñãïóôÜóéï×áôæçäçìïýëá åß÷å ãßíåé ï ôüðïò ôùí ãëå-íôéþí êáé ôùí ïìéëéþí ôùí óôåëå÷þí ôïõ Å-ÁÌ...". Ìáñôõñßá Âáóßëç ÂáÀôóç.37. Ï êáôÜëïãïò äçìïóéåýèçêå óôïí ôý-ðï. ÊÜèå "åýðïñïò ðïëßôçò" ÷ñåþèçêå ìåÝêôáêôï öüñï áðü 20 Ýùò 200 åê. äñá÷-ìÝò ôçò åðï÷Þò. ÊÜèå åêáôïììýñéï áíôé-óôïé÷ïýóå óå 4 ÷ñõóÝò ëßñåò ðåñßðïõ. ÇåðéâïëÞ Ýêôáêôïõ öüñïõ áíôáíáêëïýóåôéò ìåãÜëåò äçìïóéïíïìéêÝò äõó÷Ýñåéåòêáé ôçí áäõíáìßá ãéá åðéâïëÞ êáíïíéêÞòöïñïëïãßáò åéóïäÞìáôïò óôçí ðñþôç ìå-ôáðïëåìéêÞ ðåñßïäï. Ï Ê. ×áôæçäçìïýëáòöïñïëïãÞèçêå ìå 80 åê. äñá÷ìÝò êáé ïË. ×áôæçäçìïýëáò ìå 30 åê. äñá÷ìÝò. 38. Âë. ëÞììá "×áñßëáïò Åðáìåéíþíäáò"óôïí ðáñüíôá ôüìï.39. Á. Ã. Ïéêïíüìïõ, ü.ð., 331.40. Åíôïðßóèçêáí ôá ÖÅÊ-ÄÁÅ146/15.6.1933, 138/9.6.1934,183/28.6.1935, 242/12.6.1937.41. Âë. ëÞììá "Êáííáâïõñãåßïí ''¸äåó-óá'' Á.Å." óôïí ðáñüíôá ôüìï.42. É. Ô. Êáúóåñëßäçò (åðéì.), ÓýíäåóìïòÂéïìç÷áíéþí Âïñåßïõ ÅëëÜäïò 1915-1985, Èåóóáëïíßêç 1985, 13-15.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/9

"Ôá ðáéäéÜ ôïõ ×áôæçäçìïýëá åß÷áí ðñïïäåõôéêÝòêïéíùíéêïðïëéôéêÝò áíôéëÞøåéò. Ï ìéêñüôåñïò ãéïò,ðïõ öïéôïýóå óôï ´ ÃõìíÜóéï êáôÜ ôá äýóêïëá ÷ñü-íéá 1925-30, åéóçãÞèçêå óôá Üëëá ôïõ áäÝëöéá ðïõóõìöþíçóáí íá ðñïóëÜâïõí óôï åñãïóôÜóéï Üðï-ñïõò óõììáèçôÝò ôïõò ãéá åëáöñéÝò äïõëåéÝò. ÐïëëÜáðü ôá ðáéäéÜ åêåßíá ðïõ åßíáé óÞìåñá äéáêåêñéìÝíïéåðéóôÞìïíåò, äïýëåõáí ôç íý÷ôá óôïõò áñãáëåéïýò êáéóôá ìáóïýñéá êáé ôç ìÝñá ðÞãáéíáí óôï ó÷ïëåßï�".

ÁíáóôÜóéïò ÂáóäÜñçò êáé ïéêïãÝíåéá ÂáóäÜñç

Ç ïéêïãÝíåéá ÂáóäÜñç(45) åßíáé ðïëõìåëÞò êáé êáôÜ-ãåôáé áðü ôçí ¸äåóóá. Ï ÁíáóôÜóéïò ÂáóäÜñçò åß÷åóðïõäÜóåé óôçí ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Á-èçíþí êáé ìåôÜ ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ óôçí ¸äåóóá Ü-óêçóå ôçí éáôñéêÞ óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ. Óõììåôåß÷åóôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá êáé äéåôÝëåóå äçìïãÝñïíôáòôçò ðüëçò(46). Ðáíôñåýèçêå ôçí Ðçíåëüðç, êüñç ôïõãáéïêôÞìïíá êáé ðñïêñßôïõ ôçò äçìïãåñïíôßáò ôçò ¸-äåóóáò, ËÜæáñïõ Ìðßíôóç(47). Áðü ôï ãÜìï ôïõòãåííÞèçêáí ðÝíôå ðáéäéÜ: ç Èåïðßóôç, êáôüðéí óýæõ-ãïò Êùíóôáíôßíïõ É. Ëáìíßäç, ç ÅëÝíç, êáôüðéí óýæõ-ãïò ×ñéóôïäïýëïõ Ðáðá÷ñÞóôïõ(48), ï ×ñÞóôïò (ÔÜ-êçò), ï ËÜæáñïò êáé ç ÓìáñÜãäá.ÌåôÜ ôïí èÜíáôï ôïõ Áíáóôáóßïõ ÂáóäÜñç ôïí äéá-äÝ÷ôçêáí óôçí "Åóôßá" ùò ìÝôï÷ïé ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝ-íåéÜò ôïõ. Áðü áõôÜ, ïõóéáóôéêÞ óõììåôï÷Þ åß÷áí ôáÜññåíá ìÝëç, ï ËÜæáñïò êáé ï ×ñÞóôïò, ïé ïðïßïé åß-÷áí öïéôÞóåé óôçí ÅìðïñéêÞ Ó÷ïëÞ Êùíóôáíôéíßäçóôç Èåóóáëïíßêç. Ï ×ñÞóôïò ðáñÝìåéíå åãêáôåóôç-ìÝíïò óôçí ¸äåóóá, åíþ ï ËÜæáñïò åãêáôáóôÜèçêåóôç Èåóóáëïíßêç ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò åðé÷åßñçóçò.

ÄçìÞôñéïò Â. ×áôæüðïõëïò

Ï ÄçìÞôñéïò Â. ×áôæüðïõëïò(49) ãåííÞèçêå ôï 1880óôïí Äßëïöï ôïõ ÂïÀïõ ÊïæÜíçò. Öïßôçóå óôï ÃõìíÜ-óéï ôïõ Ôóïôõëßïõ êáé êáôüðéí óôç Ó÷ïëÞ Öõóéêþí Å-ðéóôçìþí ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí. Áðü ôï 1903 Ý-ùò ôï 1911 äéïñßóôçêå äéáäï÷éêÜ êáèçãçôÞò ÷çìåßáòóôï ÃõìíÜóéï ôïõ Ôóïôõëßïõ, ôïõ Ìïíáóôçñßïõ êáéôçò Èåóóáëïíßêçò. ÐáñÜëëçëá Þôáí ðñÜêôïñáò êáéôïõ Åëëçíéêïý ÊïìéôÜôïõ.Ôï 1911 íõìöåýèçêå ôçí Áéêáôåñßíç Åìßñç êáé ìåôÝ-

âç óôç Ãáëëßá, óôï ×çìéêü Éíóôéôïýôï ôçò Íáíóß, üðïõáðÝêôçóå äéäáêôïñéêü ôßôëï êáé åéäéêåýôçêå óôçí Ãå-ùðïíéêÞ ×çìåßá. ÅðÝóôñåøå óôç Èåóóáëïíßêç åõåë-ðéóôþíôáò íá éäñýóåé âéïìç÷áíßá ÷çìéêþí ëéðáóìÜ-ôùí, üìùò ïé âáëêáíéêïß ðüëåìïé áðÝôñåøáí ôá ó÷Ý-äéÜ ôïõ. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç äéïñßóôçêå êáèçãç-ôÞò ôùí Äéäáóêáëåßùí Èåóóáëïíßêçò, ÷ùñßò üìùò íáåãêáôáëåßøåé ôéò åðáöÝò ôïõ ìå ôçí âéïìç÷áíßá.¹äç ôï 1914, üôáí óõóôÜèçêå ï Óýíäåóìïò Âéïìç÷Ü-íùí Ìáêåäïíßáò, åß÷å äéïñéóôåß ãñáììáôÝáò(50) êáéôï 1938, üôáí ôï êáôáóôáôéêü ôñïðïéðïéÞèçêå êáé äç-ìéïõñãÞèçêå ï Óýíäåóìïò Âéïìç÷Üíùí Ìáêåäïíßáò-ÈñÜêçò, áíÝëáâå ðñüåäñïò Ýùò ôï 1944. ÅðáíåîåëÝ-ãç ðñüåäñïò áðü ôï 1948 Ýùò ôï 1958. ÄéåôÝëåóå åðß-óçò ìÝëïò ôïõ äéïéêçôéêïý óõìâïõëßïõ ôçò ÄÅÈ. Ðá-ñÜëëçëá, äñáóôçñéïðïéÞèçêå êáé óôçí ðïëéôéêÞ. Ôï1923 åîåëÝãç ðëçñåîïýóéïò Ãñåâåíþí óôçí Ä´ Åèíï-óõíÝëåõóç, åíþ áðü ôï 1929 Ýùò ôï 1935 áíáäåß÷ôçêåãåñïõóéáóôÞò ÊïæÜíçò. Ôï Åìðïñéêü êáé Âéïìç÷áíé-êü ÅðéìåëçôÞñéï Èåóóáëïíßêçò åîÝäùóå ôéìçôéêü ôü-ìï ìå ôç âéïãñáößá êáé ôéò äçìïóéåýóåéò ôïõ Ä. ×áôæü-ðïõëïõ.

ÔÏ ÁÑÈÑÏ ÅÉÍÁÉ ÁÍÁÄÇÌÏÓÉÅÕÓÇ ÁÐÏ ÔÏÅÑÃÏ «ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÇÓ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÌÁÔÉÊÏÔÇÔÁÓÔÇÓ ÈÅÓÓÁËÏÍÉÊÇÓ» ÔÏÌÏÓ ÔÑÉÔÏÓ, ÅÊÄÏ-ÓÇ ÔÇÓ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÇÓ ÅÔÁÉÑÉÁÓ ÅÐÉ×ÅÉÑÇ-ÌÁÔÉÙÍ ÂÏÑÅÉÏÕ ÅËËÁÄÏÓ. Ç ÁÍÁÄÇÌÏÓÉÅÕÓÇ ÃÉÍÅÔÁÉ ÌÅ ÔÇÍ ÅÃÊÑÉ-ÓÇ ÔÙÍ ÓÕÃÃÑÁÖÅÙÍ ÔÏÕÓ ÏÐÏÉÏÕÓ ÊÁÉÅÕ×ÁÑÉÓÔÏÕÌÅ ÈÅÑÌÁ

ÄéáöÞìéóç (1937) ôçò äçìïöéëïýòèåñìÜóôñáò «Íüñìá» ðïõêáôáóêåýáæå ç «Åóôßá»

E™∆π∞, ∂¡ø™π™ µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡ ∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.

43. Ìçôñþá Åìðïñéêïý êáé Âéïìç÷áíéêïýÅðéìåëçôçñßïõ Èåóóáëïíßêçò 2375.44. Ê. ÔïìáíÜò, «Äñüìïé êáé ãåéôïíéÝò ôçòÈåóóáëïíßêçò ìÝ÷ñé ôï 1944», Óêüðåëïò1997.45. Ðëçñïöïñßåò ðáñåß÷áí ç Ìáßñç Ð. Óå-öåñôæÞ (1924), ôï ãÝíïò Ðáðá÷ñÞóôïõ, ïÁíáóôÜóéïò ÂáóäÜñçò (1926) ôïõ ×ñÞ-óôïõ êáé ç Ðåëáãßá ÖáëôóÞ, ôï ãÝíïò ×ñ.ÃÝóéïõ. Ï ÁíáóôÜóéïò ÂáóäÜñçò åñãÜóôç-êå ùò ìç÷áíïëüãïò-çëåêôñïëüãïò ìç÷á-íéêüò, áñ÷éêÜ óôï õðïõñãåßï Âéïìç÷áíßáòêáé êáôüðéí óôï õðïõñãåßï Ðáéäåßáò. Ç Ðå-ëáãßá ÖáëôóÞ åßíáé ïìüôéìç êáèçãÞôñéáôçò ÍïìéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ ÁÐÈ.46. Ê. Íïýóêáò, ü.ð., 274-275.47. Áõôüèé, 297.48. Áðü ïéêïãÝíåéá ãáéïêôçìüíùí ôçò ðå-ñéï÷Þò Êëåéóï÷ùñßïõ åîåëß÷èçêå ùò õöá-óìáôÝìðïñïò óôçí ¸äåóóá. 49. Åêôüò êáé áí äéåõêñéíßæåôáé äéáöïñåôé-êÜ, ïé ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ÄçìÞôñéï Â.×áôæüðïõëï ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï Ìáêåäï-íéêüí Çìåñïëüãéïí (Í. Óöåíäüíç) 1952ùò ðñüëïãïò óå Üñèñï ôïõ ×áôæüðïõëïõðïõ áíáöÝñåé ôéò áíáìíÞóåéò ôïõ áðü ôçóõììåôï÷Þ ôïõ óôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá. Ä.Â. ×áôæüðïõëïò, ü.ð., 83-92.50. Ìå ìéóèü 350 äñá÷ìÝò ìçíéáßùò. É. Ô.Êáúóåñëßäçò, ü.ð., 15.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/10

Öùôïãñáößåò: Êþóôáò ÊñéêÝëçò, ÌÜéïò 2008

∞∞ƒƒÃÃ∂∂ππ√√ ∫∫..ππ∞∞..££..:: ∆ª∏ª∞ ∆√À ∂ƒ°√™∆∞™π√À ∆∏™ «∂™∆π∞™»™∆√À™ ∞ª¶∂§√∫∏¶√À™, √¶ø™ ™ø∑∂∆∞π ™∏ª∂ƒ∞

∆∂∆ƒ∞¢π∞/11

Ôï 2ï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï ÁìðåëïêÞðùí åßíáé ôï ðéïðïëýðáèï ó÷ïëåßï ôçò ðåñéï÷Þò ìáò, üóïí áöïñÜ ôï÷þñï êáé ôá äéäáêôÞñéá ðïõ óôåãÜóôçêå. Óôçí ðïëý-÷ñïíç ìÝ÷ñé óÞìåñá ðïñåßá ôïõ, åíþ ôüóá êáé ôüóáðñüóöåñå óôç ìáèçôéþóá íåïëáßá ôùí ÁìðåëïêÞ-ðùí, ëåò êáé êÜðïéá âÜóêáíïò ìïßñá ôï êáôáäßêáóåíá âñßóêåôáé óå ìéá áÝíáç ôáëáéðùñßá ëüãù ðñï-âëçìÜôùí ìå ôï äéäáêôÞñéü ôïõ. Ìéá ðñþôç áäñÞ åé-êüíá áõôÞò ôçò ðåñéðÝôåéáò èá ðñïóðáèÞóïõìå íáóáò äþóïõìå ìå ôçí ðáñïýóá åñãáóßá, åðé÷åéñþíôáòìéá éóôïñéêÞ îåíÜãçóç óôïõò ÷þñïõò êáé ôá äéäáêôÞ-ñéá ðïõ êáôÜ êáéñïýò óôåãÜóôçêå áðü ôï ðñþôï Ýôïòëåéôïõñãßáò ôïõ ìÝ÷ñé óÞìåñá.

ÓÔÇÍ "ÐÁÑÁÃÊÁ", 1930 - 34

Ôï 2ï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï ÁìðåëïêÞðùí Üñ÷éóå åðß-óçìá ôç ëåéôïõñãßá ôïõ ôï 1930 ìå ôçí ïíïìáóßá 43ï

Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï Èåóóáëïíßêçò. ÁðïôÝëåóå óõíÝ-÷åéá ôïõ åðß äéåôßá (1928-30) ðñïçãçèÝíôïò óå ëåé-ôïõñãßá Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Åðôáëüöïõ, óôï äéäá-êôÞñéï ôïõ ïðïßïõ êáé óôåãÜóôçêå. Ôï äéäáêôÞñéïáõôü âñéóêüôáí óôç óõìâïëÞ ôùí óçìåñéíþí ïäþíôùí ÁìðåëïêÞðùí Åõîåßíïõ êáé ÓêåðÜñíç (ôüôå Ç-ëßïõ). Óå áöçãÞóåéò åðéæþíôùí ìáèçôþí ðïõ öïßôç-óáí ó' áõôü ôï êôßñéï, ìíçìïíåýåôáé ìå ôï ðñïóùíý-ìéï "ðáñÜãêá". ¹ôáí Ýíá ðáñÜðçãìá, ìÜëëïí êáôÜ-ëïéðï ôùí óõììá÷éêþí äõíÜìåùí áðü ôïí Á´ ðáãêü-óìéï ðüëåìï. ¹ôáí áêáôÜëëçëï ãéá äéäáêôÞñéï êáéìéêñü ãéá ôçí ðáñáôçñïýìåíç ôüôå ñáãäáßá áýîçóçôïõ ìáèçôéêïý äõíáìéêïý. Ôï 1934 Ý÷ïõìå ôçí êáôå-äÜöéóç áõôïý ôïõ ðáñáðÞãìáôïò. Ãéá ôçí êáôÜóôáóç áõôïý ôïõ êôéñßïõ êáé ôïí ôñüðïêáôåäÜöéóÞò ôïõ õðÜñ÷åé ãñáðôÞ åíõðüãñáöç ìáñ-ôõñßá ôïõ ÓôÝñãéïõ ÓêåðÜñíç* , ìáèçôÞ áõôïý ôïõ

ó÷ïëåßïõ. ÐáñáèÝôïõìå ìåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ á-ðïóðÜóìáôá áõôÞò ôçò ìáñôõñßáò: [� "Ôï ïßêçìá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôï ùò Ó÷ïëåßï Þôï

åðß ôçò ïäïý Ðçëßïõ�" � "áðïôåëåßôï áðü 3 áß-èïõóåò äéäáóêáëßáò êáé ãñáöåßïí, åðß 16 âÜóåùíôóéìÝíôïõ 0,30 åêáôïóôþí ýøïõò, áìéáíôüðëáêåò,

™∆∂°∞™∏ ∫∞π ¢π¢∞∫∆∏ƒπ∞ ∆√À

2ïõ ¢∏ª√∆π∫√À ™Ã√§∂π√À Aª¶∂§√∫∏¶ø¡

°ƒ∞º∂π √ ∫ø™∆∞™ ∫√Àƒ∆∏™

öùôï1: ÌåñéêÞ Üðïøç ôçò "ðáñÜãêáò", áðü"ôï Ðåñéïäéêü" ÄÞìïõ ÁìðåëïêÞðùí, 1998

¸ããñáöï1: Ç ìåôåããñáöÞ ôïõ ïéêïðÝäïõ óôï Õðïèçêïöõëáêåßï Èåó/êçò

*Ï ÓôÝñãéïò ÓêåðÜñíçò áðåâßùóå ôï 2007. ¹ôáí ãéïò ôïõ áåéìíÞóôïõ äáóêÜëïõ Ãåùñãßïõ ÓêåðÜñíç. Ìïõ ðáñÝäùóå ôï 2001 éäéü÷åéñï åíõðüãñáöï êåßìåíïãéá ôç æùÞ ôïõ ðáôÝñá ôïõ, üðïõ ìåôáîý Üëëùí õðÜñ÷ïõí êáé ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ðñïáíáöåñüìåíï äéäáêôÞñéï.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/12

™∆∂°∞™∏ ∫∞π ¢π¢∞∫∆∏ƒπ∞ ∆√À 2ïõ ¢∏ª√∆π∫√À ™Ã√§∂π√À Aª¶∂§√∫∏¶ø¡

îýëéíï ðÜôùìá êáé ïñïöÞ îõëßíç ìå ðéóóü÷áñôï.Ôåëåßùò áêáôÜëëçëï êáé ìå ìåãÜëç êõêëïöïñßá ðï-íôéêþí åðß êáèçìåñéíÞò âÜóåùò�" � "Ãéá ôïõò ëü-ãïõò áõôïýò ðïëëÜêéò áíåöÝñèç (ó.ó.: ï äéåõèõíôÞòÃåþñ. ÓêåðÜñíçò) åéò ôçí áñìïäßáí Åðéèåþñçóçíêáé ôïí ôüôå Ãåíéêüí ÄéïéêçôÞí Ìáêåäïíßáò äéá ôçíìåôáóôÝãáóç Þ áíÝãåñóç íÝïõ ïéêÞìáôïò ðëçí ü-ìùò çñíïýíôï ôçí éêáíïðïßçóç ôïõ äéêáßïõ áéôÞìá-ôïò ìå ôçí äéêáéïëïãßáí üôé: Ý÷åôå ó÷ïëåßï" � "ìåêßíäõíï áö' åíüò ôçò ðïéíéêÞò äéþîåùò êáé áðïæç-ìéþóåùò êáé áö' åôÝñïõ ôçí áðüëõóÞ ôïõ � óõíÝëá-âå ôï ó÷Ýäéï (ï Ã. ÓêåðÜñíçò) ôïõ ãêñåìßóìáôïòôïõ ïéêÞìáôïò ìå âïçèü êáé ôï ìáíéáóìÝíï áÝñá �ìéá êáé ôá åõôåëïýò êáôáóêåõÞò õëéêÜ ôïõ Þóáí åý-

êïëç ëåßá ôïõ ÂáñäÜñç". � "Ìå ôçí Ýíáñîç ôïõó÷ïëéêïý Ýôïõò 1934-35, íýêôá Þëèå ç áíáìåíïìÝíçåõêáéñßá õëïðïéÞóåùò ôïõ ó÷åäßïõ êáé ìå ôç âïÞ-èåéá äýï åìðßóôùí ìáèçôþí ôïõ ó÷ïëåßïõ ðáñüíôïòêáé åìïý, áöïý îçëþèçêå ìéá ðëÜêá áìéÜíôïõ, öïý-óêùóå áðü áÝñá êáé ôï åêôßíáîå óôï ðñïáýëéï, êá-ôáóôñÝöïíôÜò ôï ïëïó÷åñþò". � ].

¸êôïôå ç "ðáñÜãêá" áðïôåëåß ðáñåëèüí êáé ìüíïãëõêéÜ áíÜìíçóç óôïõò ìáèçôÝò ðïõ öéëïîÝíçóå. Ï÷þñïò ðáñÝìåéíå ùò áëÜíá êáé óÞìåñá åßíáé äéá-ìïñöùìÝíïò óå ðÜñêï. Ç Ýäñá ôïõ ó÷ïëåßïõ ìåôá-öÝñèçêå óå Üëëï ÷þñï.

ÓÔÇÍ ÏÄÏ ÊÁËËÉÈÅÁÓ, 1934 - 1994.

á). Ôï çìéõðüãåéï (1934-38).¹äç áðü ôï 1931 åß÷å ðáñá÷ùñçèåß ïéêüðåäï åêôÜ-óåùò 2.538 ô.ì. åðß ôçò ïäïý ÊáëëéèÝáò, ìå óêïðüôçí áíÝãåñóç äéäáêôçñßïõ ãéá ôçí åîõðçñÝôçóç ôùíáíáãêþí ôçò óôïé÷åéþäïõò åêðáéäåýóåùò ôïõ óõíïé-êéóìïý Åðôáëüöïõ. Ôï Ýôïò 1932 ôï ïéêüðåäï ðåñé-Þëèå ùò éäéïêôçóßá åðßóçìá óôç Ó÷ïëéêÞ Åöïñåßáôïõ 2ïõ Äçìïôéêïý (ùò 43ï ôüôå) ìå ôç ìåôåããñáöÞôïõ óôï Õðïèçêïöõëáêåßï Èåóóáëïíßêçò (Ýããñáöï1). Óôï ïéêüðåäï áõôü ðñïãñáììáôßóèçêå áíÝãåñóçíÝïõ äéäáêôçñßïõ ìå çìéõðüãåéï êáé äýï ïñüöïõò.¸ãéíå êáé ìåéïäïôéêüò äéáãùíéóìüò ìå ôåëéêü áíÜ-äï÷ï ôïí åðôáëïößôç åñãïëÜâï ÂïíáðÜñôç Èåüäù-ñï, ôá ðáéäéÜ ôïõ ïðïßïõ Þôáí ìáèçôÝò óôï ó÷ïëåßïêáé ôï 1933 îåêéíÜíå ïé åñãáóßåò èåìåëßùóçò. Óôéò 17Íïåìâñßïõ 1934, ìåôÜ êáé ôï ãêñÝìéóìá ôçò "ðáñÜ-ãêáò" áðü ôïí ÓêåðÜñíç, ãßíåôáé ç ðáñáëáâÞ ôùí÷þñùí ôïõ õðïãåßïõ áðü ôïí ÅðéèåùñçôÞ Ëáãïõìé-ôæÜêç Êùí. êáé ôïí ðñïúóôÜìåíï ôçò Õðçñåóßáò Ó÷ï-ëéêþí Êôéñßùí Ã. ÊåëðåñÞ (Ýããñáöï 2). Ëüãù Ýëëåé-øçò ÷ñçìÜôùí ïé åñãáóßåò óôáìÜôçóáí ó' áõôü ôïóçìåßï. Ôï äéäáêôÞñéï ðáñÝìåéíå ó' áõôÞ ôçí êáôÜ-óôáóç ìÝ÷ñé ôï 1938 êáé ôá ìáèÞìáôá ãßíïíôáí óå äé-ðëÞ âÜñäéá.

Åí ôù ìåôáîý ôï 1934 éäñýåôáé ç êïéíüôçôá Áìðåëï-êÞðùí êáé ï óõíïéêéóìüò Åðôáëüöïõ õðÜãåôáé ó' áõ-ôÞ, åíþ ôï ó÷ïëåßï ìåôïíïìÜæåôáé åðßóçìá áðü 43ïÈåóóáëïíßêçò óå 2ï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï ÁìðåëïêÞ-ðùí.

â). Ï ðñþôïò üñïöïò (1938-56)Ïé ðñïóðÜèåéåò ãéá ôçí áðïðåñÜôùóç ôïõ äéäáêôç-ñßïõ äåí óôáìÜôçóáí. Ôï 1938 äüèçêáí êÜðïéá ÷ñÞ-ìáôá áðü ôï êñÜôïò êáé ôï Ôáìåßï ÅêðáéäåõôéêÞò

™À¡∂Ã∂π∞ ™∆∏ ™∂§π¢∞ 11

Öùôü 2: 1940, ï 1ïò üñïöïò, ÷ùñßò åîùôåñéêÜåðé÷ñßóìáôá. Ç ðñùôüôõðç öùôïãñáößá óôïáñ÷åßï ôïõ 2ïõ Äçì. ÁìðåëïêÞðùí

¸ããñáöï 2: Ðñùôüêïëëï ðáñáëáâÞò ðëÜêáò ïñïöÞò õðïãåßïõ.

∆∂∆ƒ∞¢π∞/13

Ðñüíïéáò, ðëçí üìùò ðÜëé äåí åðáñêïýóáí, ãé' áõôüäéáôÜ÷èçêå êáé õðï÷ñåùôéêüò Ýñáíïò åðß üëùí ôùí êá-ôïßêùí ôùí ÁìðåëïêÞðùí. ¸ôóé îåêßíçóáí ïé åñãáóß-åò ãéá ôçí áðïðåñÜôùóç ôïõ äéäáêôçñßïõ. ÁíÜäï÷ïòáõôÞ ôç öïñÜ ï åñãïëÜâïò Èåüäùñïò Ôóáêéñßäçò. Ôï1940 Ý÷ïõìå ôçí áðïðåñÜôùóç ôïõ 1ïõ ïñüöïõ. Äåí Ý-ãéíáí ôá åîùôåñéêÜ åðé÷ñßóìáôá (öùôü 2). Ôá ÷ñÞìáôáîáíÜ ôåëåßùóáí êáé ôï ó÷ïëåßï ëåéôïõñãïýóå ìå Ýíáí ü-ñïöï ùò ôï 1956.

ã). Ï äåýôåñïò üñïöïò (1956-78)Ôï 1956 ãßíåôáé Ýíáñîç åñãáóéþí ãéá ôï ÷ôßóéìï êáé ôïõ2ïõ ïñüöïõ ôïõ äéäáêôçñßïõ. Ïé åñãáóßåò êñáôÜíå äý-ï ÷ñüíéá êáé åðß ôÝëïõò ôï äéäáêôÞñéï áðïðåñáôþíåôáé.Áíôß Üëëùí ó÷ïëßùí êáé ðëçñïöïñéþí, êáëýôåñá ìéëÜ-íå äýï öùôïãñáöéêÜ íôïêïõìÝíôá, áðü ôï ðñïóùðéêüìïõ áñ÷åßï, ôá ïðïßá êáé óáò ðáñáèÝôù (öùôü 3 êáé 4).Ôï Ýíá äåß÷íåé ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ãéá ôï äåýôå-ñï üñïöï êáé ôï Üëëï äåß÷íåé ôï äéäáêôÞñéï áðïðåñá-ôùìÝíï.Ìå áðïðåñáôùìÝíï ôï äéäáêôÞñéï, ôï ó÷ïëåßï ëåéôïýñ-ãçóå áðñüóêïðôá ùò ôï 1978, üóïí áöïñÜ ôç óôÝãáóÞôïõ. ÊáôÜ äéáóôÞìáôá ãßíïíôáé ðñïóðÜèåéåò ðñïóèÞ-êçò íÝùí áéèïõóþí, ëüãù áýîçóçò ôïõ áñéèìïý ôùí ìá-èçôþí. Óôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1970 ôï ìáèçôéêüäõíáìéêü ó÷åäüí áããßæåé ôïí áñéèìü 800. Ç åóùôåñéêÞìåôáíÜóôåõóç, ç áëëáãÞ ôïõ ñõìïôïìéêïý ó÷åäßïõ êáéç áíÝãåñóç ðïëõêáôïéêéþí åñìçíåýïõí áõôü ôï öáéíü-ìåíï. Ãé' áõôü ôï ó÷ïë. Ýôïò 1976-77 ôï ó÷ïëåßï óðÜæåéóôá äýï, ìå ôçí ßäñõóç óôïí ßäéï ÷þñï ôïõ 8ïõ Äçìïôé-êïý ÁìðåëïêÞðùí, ðïõ áðïññïöÜ ôïõò ìéóïýò ìáèçôÝòôïõ 2ïõ Äçìïôéêïý êáé ëåéôïõñãïýí ìå âÜñäéåò óôï ßäéïäéäáêôÞñéï.

ä). Ôá ëõüìåíá (1978-94).Ôïí Éïýíéï ôïõ 1978 Ýíáò äõíáôüò óåéóìüò óõãêëüíéóåôç Èåóóáëïíßêç ìå êáôáóôñåðôéêÝò óõíÝðåéåò óå áí-èñþðéíåò æùÝò êáé óôçí êôéñéáêÞ õðïäïìÞ ôçò ðüëçò.ÁíÜìåóá óôá êôßñéá ðïõ êñßèçêáí áêáôÜëëçëá êáé êá-ôåäáöéóôÝá áðü ôéò áñìüäéåò åëåãêôéêÝò åðéôñïðÝò, Þ-ôáí êáé ôï äéäáêôÞñéï ôïõ 2ïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Á-ìðåëïêÞðùí. Ãéá ìéá áêüìç öïñÜ ôï 2ï Äçìïôéêü áíôé-ìåôùðßæåé ðñüâëçìá óôÝãáóçò. Ëüãù ôïõ åðåßãïíôïòôïõ èÝìáôïò, ôï êñÜôïò Ýäùóå óýíôïìá êÜðïéá ëýóç.ÊáôåäÜöéóå ôï êñéèÝí ùò áêáôÜëëçëï äéäáêôÞñéï êáéóôïí ßäéï ÷þñï Ýóôçóå äýï ëõüìåíá êôßñéá, Ýíá ãéá ôï2ï êáé Ýíá ãéá ôï 8ï Äçìïôéêü ÁìðåëïêÞðùí (öùôï 5).Óôá ëõüìåíá áõôÜ äéäáêôÞñéá ëåéôïýñãçóáí ôá äýïó÷ïëåßá ùò ôï 1994. ¾óôåñá ðÜñèçêå áðüöáóç ðñï-óùñéíÞò ìåôáêßíçóçò, ðñïêåéìÝíïõ óôï ÷þñï áõôü íááíåãåñèåß íÝï óýã÷ñïíï êôßñéï êáé ôá ëõüìåíá êáôåäá-ößóôçêáí.

ÓÔÇÍ ÏÄÏ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ, 1994 - 2008

Ôï 2ï Äçìïôéêü ìåôáêéíÞèçêå êáé óôåãÜóôçêå óå äéäá-êôÞñéï ðïõ âñßóêïíôáí óôçí áõëÞ ôïõ 1ïõ Äçìïôéêïý(ÂåíéæÝëïõ êáé Ðáíôáæïðïýëïõ). ¹ôáí Ýíá ðñïêáôá-

™∆∂°∞™∏ ∫∞π ¢π¢∞∫∆∏ƒπ∞ ∆√À 2ïõ ¢∏ª√∆π∫√À ™Ã√§∂π√À Aª¶∂§√∫∏¶ø¡

öùôï 3: 1956-57, Ýíáñîç åñãáóéþí áíÝãåñóçò ôïõ 2ïõ ïñüöïõ.

öùôï 4: 1958, ôï äéäáêôÞñéï áðïðåñáôùìÝíï ðëÞñùò.

Áðüóðáóìá áðü ôçí éäéü÷åéñç ìáñôõñßá ôïõ Óô. ÓêåðÜñíç

∆∂∆ƒ∞¢π∞/14

öùôï 5: Ôï «ëõüìåíï» ìåôÜ ôïí óåéóìü ôïõ 1978

óêåõáóìÝíï êôßñéï ðïõ ÷ôßóôçêå ôï 1978 ãéá íá åîõðçñåôÞóåé ôéò óôåãá-óôéêÝò áíÜãêåò ôïõ 7ïõ Äçìïôéêïý ÁìðåëïêÞðùí (öùôï 6). Ôï 1994 ôï7ï Äçì. Ó÷ïëåßï áðïêôÜ íåüäìçôï äéäáêôÞñéï óôçí ðåñéï÷Þ Âáëéïýëçêáé ìåôáóôåãÜæåôáé åêåß. Ôï ðñïêáôáóêåõáóìÝíï ìÝíåé Üäåéï êáé Ýñ÷å-ôáé ôçí ßäéá ÷ñïíéÜ (1994) íá óôåãáóôåß ðñïóùñéíÜ� ôï 2ï Äçìïôéêü.¼ôáí ëÝìå ðñïóùñéíÜ åííïïýìå 14 óõíáðôÜ Ýôç, Þôïé áðü ôï 1994 Ýùòêáé óÞìåñá Ýôïò 2008. Åíþ ôï éäéüêôçôï äéäáêôÞñéü ôïõ åðß ôçò ïäïýÊáëëéèÝáò áðïðåñáôþèçêå êáé ðáñáäüèçêå ãéá ÷ñÞóç ôïí ÓåðôÝìâñçôïõ 2002, åðáíÝêáìøå åêåß ìüíï ôï 8ï Äçìïôéêü. Ôï 2ï Äçìïôéêü ðá-ñáìÝíåé áêüìç óôçí ïäü ÂåíéæÝëïõ. Ìå áðüöáóç ðïõ ðÜñèçêå áðü ôçÄçìïôéêÞ ÅðéôñïðÞ Ðáéäåßáò ôïõ ÄÞìïõ ÁìðåëïêÞðùí, ôï 2ï Äçìïôéêüðñüêåéôáé íá ìåôáóôåãáóôåß óýíôïìá óå íåïáíáãåéñüìåíï äéäáêôÞñéïóôï ïéêüðåäï "Öéëßððïõ" (öùôü 7). Ç õëïðïßçóç áõôÞò ôçò áðüöáóçòìÜëëïí èá ëýóåé ïñéóôéêÜ ôï óôåãáóôéêü ðñüâëçìá ôïõ 2ïõ ÄçìïôéêïýÁìðåëïêÞðùí êáé èá äþóåé Ýíá ôÝëïò óôéò óõíå÷åßò ìåôáêéíÞóåéò ôïõ.

ÐÝñáí ôùí ìåôáêéíÞóåùí ðïõ óáò ðñïáíáöÝñáìå, èá ðñÝðåé íá ðïýìåáêüìç üôé ôï 2ï Äçìïôéêü óôåãÜóôçêå êáôÜ äéáóôÞìáôá êáé óôï äéäá-êôÞñéï ôïõ 1ïõ Äçìïôéêïý ÁìðåëïêÞðùí. Áõôü óõíÝâç üôáí ãêñåìßóôç-êå ç "ðáñÜãêá", êáôÜ ôéò äéÜöïñåò öÜóåéò áðïðåñÜôùóçò ôïõ äéäáêôç-ñßïõ ôïõ óôçí ïäü ÊáëëéèÝáò êáé óôçí ðåñßïäï ôçò ãåñìáíéêÞò êáôï÷Þò.

Áíôß åðéëüãïõÊëåßíïíôáò áõôÞ ôçí ðáñïõóßáóç ôùí ðåñéðåôåéþí óôÝãáóçò ôïõ 2ïõÄçìïôéêïý ÁìðåëïêÞðùí, èá Þèåëá íá åðéóçìÜíù êáé Ýíá ðñüâëçìáðïõ ðñïêýðôåé áðü éóôïñéêÞò ðëåõñÜò ãéá ôï ó÷ïëåßï áõôü, åî áéôßáò áõ-ôþí ôùí ìåôáêéíÞóåùí. Áðü ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ '40 êáé ìåôÜ ôï2ï Äçìïôéêü ðÝñáóå óôç ìíÞìç ôùí êáôïßêùí ôùí ÁìðåëïêÞðùí ùò"Ó÷ïëåßï ÓêåðÜñíç", ðñïò ôéìÞ ôïõ ðñþôïõ äéåõèõíôÞ ôïõ Ãåùñ. Óêå-ðÜñíç, ï ïðïßïò õðçñÝôçóå ó' áõôü ùò äéåõèõíôÞò áðü ôçí Ýíáñîç ëåé-ôïõñãßáò ôïõ (1930) Ýùò ôïí Ïêôþâñç ôïõ 1944, ïðüôå êáé äïëïöïíÞ-èçêå áðü áãíþóôïõò óôá ìáýñá êáé äýóêïëá åêåßíá ÷ñüíéá ôçò ãåñìá-íéêÞò êáôï÷Þò êáé ôïõ õðïâüóêïíôïò áëëÜ áêÞñõêôïõ áêüìá åðßóçìáåìöõëßïõ ðïëÝìïõ óôçí ÅëëÜäá. Ôï íÝï äéäáêôÞñéï ðïõ õðÜñ÷åé óÞìå-ñá óôç óõìâïëÞ ôùí ïäþí ÊáëëéèÝáò êáé Ãåùñ. ÓêåðÜñíç êáé ôï ïðïß-ï êáôÜ êõñéüôçôá áíÞêåé óôï 2ï Äçìïôéêü, öÝñåé ôçí åðùíõìßá: ÄÇÌÏ-ÔÉÊÏ Ó×ÏËÅÉÏ "Ãåþñãéïò ÓêåðÜñíçò", ýóôåñá áðü ïíïìáôïäïóßáôïõ ÄÞìïõ ÁìðåëïêÞðùí. ¼ðùò ðñïáíáöÝñáìå óôï äéäáêôÞñéï áõôü å-ðÝóôñåøå êáé óôåãÜæåôáé ôþñá ìüíï ôï 8ï Äçìïôéêü. Áõôü Ý÷åé óáí á-ðïôÝëåóìá ï êüóìïò óÞìåñá íá ôáõôßæåé ôï ðáëéü Ó÷ïëåßï ÓêåðÜñíçìå ôï 8ï Äçìïôéêü, áíôß ôïõ 2ïõ Äçìïôéêïý. ÊÜôé ßóùò ðñÝðåé íá ãßíåé,þóôå íá ëõèåß ôï ðñüâëçìá áõôü êáé ôï 2ï Äçìïôéêü ÁìðåëïêÞðùí íáóõíå÷ßóåé íá æåé óôï íïõ êáé ôçí êáñäéÜ ôùí Áìðåëïêçðéùôþí ùò ôï"Ó÷ïëåßï ÓêåðÜñíç".

ÐçãÝò1. Áñ÷åßá 2ïõ Äçìïôéêïý ÁìðåëïêÞðùí.2. Ôï Ðåñéïäéêü", ÄÞìïò ÁìðåëïêÞðùí, 1998. 3. Ðñïóùðéêü áñ÷åßï ãñÜöïíôïò. 4. Öùôïãñáöéêü áñ÷åßï ïéêïãÝíåéáò Âáóßëç Ðáñáóêåõüðïõëïõ & Áããå-ëéêÞò Ðáñáóêåõïðïýëïõ - ÌðÝéêïõ (öùôü 5).

öùôï 6: Ôï «ðñïêáôáóêåõáóìÝíï» óôç ÂåíéæÝëïõ (áõëÞ 1ïõ Äçì.Ó÷ïëåßïõ)

öùôï 7: Ôï êáéíïýñãéï äéäáêôÞñéï óôï ïéê. Öéëßððïõ üðïõ èá óôåãáóôåßðëÝïí ôï 2ï Äçì. Ó÷ïëåßï

™∆∂°∞™∏ ∫∞π ¢π¢∞∫∆∏ƒπ∞ ∆√À 2ïõ ¢∏ª√∆π∫√À ™Ã√§∂π√À Aª¶∂§√∫∏¶ø¡

ÅÎÙ ÁÐÏ ÓÐÉÔÉ ÔÏÕ ÔÅÍÅÊÅ ÌÁ×ÁËÁ (1937)Áñ÷åßï ïéêïãÝíåéáò Çëßá Áëåõñüðïõëïõ

Ï ÔÅÍÅÊÅ ÌÁ×ÁËÁÓ

«Ç óçìåñéíÞ ïäüò ×áëêßäç, Þôáíðïëý ðáëéüò äñüìïò. Ãýñù áð�áõôüí ó÷çìáôßóôçêå ç áñ÷éêÞãåéôïíéÜ Åðôáëüöïõ. Ïé ðñüóöõãåòðïõ Þñèáí áðü ôçíÊùíóôáíôéíïýðïëç,åãêáôáóôÜèçêáí óôá áñéóôåñÜ,üðùò êáôåâáßíåé áðü ôçí êåíôñéêÞðëáôåßá ç ïäüò ×áëêßäç, ìÝ÷ñé ôçíïäü ÁñéóôÜôïõ êáé ôçí ïäüÁìðåëþíùí. Åêåß ó÷çìáôßóèçêå ïëåãüìåíïò ÔåíåêÝ Ìá÷áëÜò.ÊÜëõðôå üëç ôçí, áíïé÷ôÞ ôüôå,ðåñéï÷Þ áíÜìåóá óôéò ïäïýòÊáíÜêç- ÁñéóôÜôïõ- ÂåíéæÝëïõ-×áëêßäç. «Ðñüóöõãåò áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôçòÊùíóôáíôéíïõðüëåùò, áëëÜ êõñßùòôçò Áäñéáíïýðïëçò, ìå åëÜ÷éóôáïéêïíïìéêÜ ìÝóá, Þñèáí åäþ êáé÷ôßóáí áðü ìéá ðáñÜãêá ãéá êÜèåïéêïãÝíåéá. Ôéò ðáñÜãêåò ôéòÝ÷ôéóáí ìå ëáìáñßíåò, ôåíåêÝäåòêáé îýëá, üðïõ ôá Ýâñéóêáí. ÏéäéáóôÜóåéò áõôþí ôùí ðñü÷åéñùíêáôïéêéþí Þôáí ðïëý ìéêñÝò:«ÔÝóóåñá åðß ôÝóóåñá ìÝôñá, ìåìéá ìéêñÞ áõëÞ ìðñïóôÜ» ÐñÝðåéíá óçìåéùèåß üôé ç öôþ÷åéá áõôÞÝêñõâå ìéá êáôáðëçêôéêÞêáèáñéüôçôá óôï åóùôåñéêü ôùíóðéôéþí. «Öïâüóïõí íá êáèßóåéòáð� ôçí ðÜóôñá» åßðå÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðáëéÜÅðôáëïößôéóóá........................................................................................Ìðïñïýìå ëïéðüí íá õðïèÝóïõìåüôé ï ÔåíåêÝ Ìá÷áëÜò êáôïéêÞèçêåáðü 300 ðåñßðïõ ïêïãÝíåéåò, ïéïðïßåò Ýêáíáí üðùò êáé ïé Üëëïéðñüóöõãåò, áõèáßñåôç êáôÜëçøçôïõ ÷þñïõ êáé ìå ðñü÷åéñá ìÝóá,äçìéïýñãçóáí ðñïóùñéíÜêáôáëýìáôá. Ðïëëïß ëßãïé Üëëùóôåáð� áõôïýò èá ðåñßìåíáí, üôé äåíèá ìðïñïýóáí ðïôÝ íá ãõñßóïõíóôéò ðáôñßäåò ôïõò».

ÅõÜããåëïò ×åêßìïãëïõ«Ïé Áìðåëüêçðïé Ý÷ïõí éóôïñßỸêäïóç ôïõ äÞìïõ ÁìðåëïêÞðùí

ºø∆√°ƒ∞ºπ∫∂™ ∞¡∞ª¡∏™∂π™

∆∂∆ƒ∞¢π∞/15

Ï ÇëßáòÁëåõñüðïõëïòóôçí áãêáëéÜ

ôïõ ðáôÝñáôïõ Âáóßëç

Ï ÇëßáòÓùëçíÜñáò,

ìðáêÜëçò ôïõôåíåêÝ

Ìá÷áëÜ

Ï ÃñçãüñçòÐõêíéÜò,êÜôïéêïòôåíåêÝìá÷áëÜ,ïéêïäüìïò.Óôçí áãêáëéÜôïõ êñáôÜäåîéÜ ôïí ãéüôïõ ÁëÝêï êáéáñéóôåñÜ ôïâáöôéóôÞñéôçò ãõíáßêáòôïõ ÄçìÞôñçÁëåõñüðïõëï,áäåñöü ôïõÇëßá

Ç ÂéêôùñßáÐõêíéÜ, íïíÜôïõ ÄçìÞôñç,áäåñöïý ôïõÇëßá

∆∂∆ƒ∞¢π∞ ∆∂ÀÃ√™ 01ñ ∏ ∂∫∆√™ ∆ø¡ ¢À∆π∫ø¡ ∆∂πÃø¡

£∂™™∞§√¡π∫∏ ∫∞∆∞ ∆∏¡¶ƒø∆√µÀ∑∞¡∆π¡∏ ¶∂ƒπ√¢√-

ÀÀ¶¶√√ÃÃ∂∂øø∆∆ππ∫∫√√™™ ∂∂ƒƒ∞∞¡¡√√™™ ∫∫∞∞ππ ∂∂∫∫¢¢ππ∫∫∞∞™™∏∏∂∂¡¡™™∆∆∞∞™™∏∏™™ °°ππ∞∞ ∆∆√√ 22ï ¢¢∏∏ªª..

∞∞ªª¶¶∂∂§§√√∫∫∏∏¶¶øø¡¡ñ√ ¶√§π∆π™ª√™ ø™ CULTURE

∆∂∆ƒ∞¢π∞ ∆∂ÀÃ√™ 02ñ ∂™∆π∞, ∂¡ø™π™ µπ√ª∏Ã∞¡π∫ø¡

∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡ ∞.∂.ñ ™™∆∆∂∂°°∞∞™™∏∏ ∫∫∞∞ππ ¢¢ππ¢¢∞∞∫∫∆∆∏∏ƒƒππ∞∞ ∆∆√√ÀÀ 2200ÀÀ

¢¢∏∏ªª√√∆∆ππ∫∫√√ÀÀ ™™ÃÃ√√§§∂∂ππ√√ÀÀ ∞∞ªª¶¶∂∂§§√√∫∫∏∏¶¶øø¡¡

∞¡ ∂Ã∂∆∂ ™∆∏¡ ∫∞∆√Ã∏ ™∞™ π™∆√ƒπ∫√ À§π∫√ ∞¶√ ∆∞ ¶∞§∞π√∆∂ƒ∞ Ã√¡π∞ (ºø∆√°ƒ∞ºπ∂™-∂°°ƒ∞º∞ ∫§¶) ã∏°¡øƒπ∑∂∆∂ ∫∞¶√π√¡ ∏§π∫πøª∂¡√ ¶√À ª¶√ƒ∂π ¡∞ ∞º∏°∏£∂π ∆∏¡ ¶ƒ√™ø¶π∫∏ ∆√À π™∆√ƒπ∞ ∫∞π ™∆√πÃ∂π∞ °π∞

∆∏¡ ¶∂ƒπ√Ã∏ ª∞™ ª¶√ƒ∂π∆∂ ¡∞ ∂¶π∫√π¡ø¡∏™∂∆∂ ™∆√ 2310 746 320 ∫ï °ƒ∏°√ƒ∏ ª¶ƒ∂¡∆∞ ∫∞π ¡∞ ∂ƒ£√Àª∂ ™∂ ∂¶∞º∏ ª∞∑π ™∞™