Tevbe,Inabe Ve Evbe

8/14/2019 Tevbe,Inabe Ve Evbe

1/11

Tevbe, nbe ve Evbe

Hatalar itiraf edip pimanlkla kvranmak, 1fevt edilen so rumluluklar yerine getirerek, yeniden toparlanpCenb- Hakk'a ynelmek eklinde ilk kk yorumlar ile tanya camz tevbe ; 2hakikat ehlince, duyguda,dncede, tasav vur ve davra nlarda Zt- Ulhiyet'e kar iine dlen mu hlefetten kur tulup, O'nunemirleri ve yasaklar zviyesinden, yeniden O'nunla muvfakat ve mutbakata ulama gayretidir. 3Tevbe,srf bir eyin vicdanda kerih grlmesinden dola y, o eye kar tiksinti duyulmas, terk edilmesi deildir. O,

Allah'n sevmedii, istemedii eylerden -akln zhir naza rnda gzel grnse, ya rarl olsa da- uzaklapHakk'a rc etmektir.

Bir de "tevbe" szcne "nash" kelimesi ilave edilerek "tevbe-i nash" eklinde kullanlr ki, o da, birtevcihe gre, "en hlis, en sfi, en iten" anlamna, dier bir tevcihe gre de, "yrt, sk dikipkapayan, bozulan slah eden ve hibir gedik brakmayacak ekilde onaran tevbe" mnsna gelir.Yukardaki hususlarn btnn birden nazara alnca "tevbe-i nash"; "hsn- niyet, huls-u kalb ve hayrmlhazasyla, ferdin kendi adna ve tabi seviyesine gre, hlis, cidd, yrekten tevbede bulunmas,dolaysyla da bakalarna, tpk nasihat ediyor gibi hsn- misl tekil etmesi" mnlarna gelir ki, Kur'n-Kerm'de, gerek tevbeden sz edilirken:

"Ey iman edenler, Allah'a

tevbe-i nashla tevecch edin."[1] buyrularak byle bir tevbeye iret edilmektedir.

Tevbe, tevbe edenlerin durumu itibaryla blmde mtlaa edilmitir:

a. Hakikatlara kapal avam halkn tevbesi ki, Hakk'a muhalefetin, kalbinde burkuntular hlindehissedilmesi ve onun gnahn idrk uuruyla gnlnde buulaan bu duyguyu, btn benlii ile Hakkapsna ynelerek, tevbe ve istifarla alkal malum szlerle ifde etmesidir.

b. Perde arkas hakikatlara yeni yeni uyanmaya balam havssn rcu ki, huzur ve maiyyet dbna

aykr her davran ve her dnceden sonra, kalbde younlap basret ufkunu saran byk-kk hergaflet karsnda, himmet kanatlarn ap Hakk'n rahmet ve inyetine snma cehd gayretidir. Byle birperformans gsteren ruh:

: { } :

. :

"Reslullah: Gnahtan tam dnen, o gnah hi ilememi gibidir; Allah bir kulu sevdii zaman artk ona

gnah zarar vermez.' dedi ve u meldeki yeti okudu: phesiz Allah, oka tevbe edenleri ve tevbeedip tertemiz olanlar sever.'[2] Tevbenin almeti nedir diye sorulunca da: Gnlden pimanlktr' buyur-dular."[3] hakikatnn tam mazhar bir ruhtur.

c. Yaaylarn "Benim gzlerim uyur ama kalbim uyumaz."[4] ufkunda srdren has st haslarntevecchdr ki, kalblerine, srlarna, ahflarna perde olan msiv (Hak'tan gayri her ey) ile alkal herne varsa, btnn benliklerinin derinliklerinden skp hiliin gayylarna atarak, yeniden "nru'l-enver"(btn klarn hakik menba) ile mnasebetlerinin uuruna ulamalar demektir ki, "O ne gzel kuldu!Zira o, srekli (Allah'a) rcdayd."[5] gereini gsterir ve "evb" yrngesinde hareket ederler.

Ferdin, bir ksm i deformasyonlardan sonra yeniden safvet-i asliyesine dnp zyle btnlemesi veyask sk kendini yenilemesi mnsnda tevbe, hemen her mertebesiyle:

1


2/11

1- Gnlden nedmet etmek,2- Eski hatalar rperti ile hatrlamak,3- Hakszlklar gidermek, hakk tutup kaldrmak,4- Sorumluluklar yeniden gzden geirip fevt edilen mkellefiyetleri yerine getirmek,5- Hata ve inhiraflarla ruhta meydana gelen boluklar ibadet tat ve gece yamalarnda seyahatladoldurmak,6- Ve haslar, haslar-st haslar itibaryla, zikr u fikr u krn dnda geen hayat iin h enn edip

alamak; duygu ve dncelerine kasd olarak msiv bulam olabilecei endiesiyle sarslp inlemek..gibi hususlar ihtiva eder.

Hatann seviyesi ne olursa olsun, tevbe ederken, yeni gnah tasavvurlarna kar pimanlk ve tiksinti ileinlemeyen, her eye ramen bir kere daha istikamet izgisinin altna debilecei endiesiyle rpermeyen,Hak'tan uzak kalmann sonucu olarak, iine dt yanllk ve inhiraflardan kurtulmak iin Hakk'akullua, kullukta samimiyete snmayan, tevbe adna yalan sylemi saylr...

Mevln bir yerde gerek tevbenin sembol nash'u yle konuturur:

"Cenb- Hud'ya bir hakik tevbe ettim ki, can tenden ayrlncaya kadar onu bozmayacam. Aslnda omihnetten sonra, merkepten baka kim ayan bir kere daha helk ve hatar tarafna atar ki..?"

Tevbe bir fazilet yemini, onda sebat ise bir yiitlik ve irde iidir. Uslnce tevbe edip sebat

edenin ehitler mertebesinde olduunu Hz. Seyyid'l-evvbn sylyor.[6] Tabi srekli tevbeettii halde, bir trl gnah ve inhiraflardan kurtulamayann tevbe ve istifrnn, tevvblarn, evvblarnyneldikleri kapyla alay olduunu da...[7]

Evet, "Cehennemden korkarm." deyip gnahlardan kanmayan, "Cennete mtkm." deyip amel-i slihilemeyen, "Peygamberi severim." deyip snnetlere kar alkasz kalan biri, iddialarnda ciddiolamayaca gibi, mrn kat' gnah ve sr tevbeler arasnda srdren, dolaysyla da, Hakk'a dn-lerini isyanlar aras molalara benzeteceimiz byle vefninaslarn samimiyet ve hulslarn kabul etmekde olduka zordur.

Slikin ilk menzili, tlibin ilk makam tevbe, ikinci makam ise inbedir. Sofler arasnda, herhangi birmride intisb etme mersiminde temsil edilen usl, db ve treye de "inbe" denildiini hatrlatpgeelim... Tevbede, duygu, dnce ve davranlarn, muhlefetten muvfakata, murazadan mutbakataynlendirilmesine karlk, inbede mevcut mutbakat ve muvfakatn sorgulanmas bahis mevzuudur.Tevbe, "seyr ilallah" ufkunda bir seyahat ise, inbe "seyr fillh", evbe de "seyr minallah" kuanda birmiratr.

Bu tevecch yle de anlatabiliriz: Ukbet endiesiyle Hakk'a snma bir tevbe; makam ve derectmuhafaza arzusuyla O'nda fni olma bir inbe; O'ndan baka her eye kapanma da bir evbedir. Birincisi,btn m'minlerin hlidir ve ezanlar da: "Ey iman edenler, hepinizinhiraflardan vazgeip Allah'a snn!"dr.[8] kincisi evliya ve mukarrabnin vasfdr; kmetleri de, mebde'

2


3/11

itibaryla "Rabbinize inbe ediniz."[9], mnteh itibaryla da: "Cenb- Hakk'asayg dolu bir kalble geldi."dir.[10] ncs enbiy ve mrselnin hususiyetleridir. iarlar da "O ne gzel kuldur. nk o her zaman (Allah'a) rcdayd."[11] eklindeki ilh takdr ve iltifattr.

Her nerede olursa olsun, maiyyet-i ilhiyede bulunduu uurunu bir nebze bile kaybetmeyenler iin tevbeyoktur. Onlardan sdr olan tevbe mnsndaki szler ya inbe veya evbe mnlarn ifde etmektedir. Hz.Rh-u Seyyidi'l-Enm'n, "Gnde yetmi veya yz defa istifar ederim."[12] szlerini baka trl anlamakda mmkn deildir. Ayrca tevbe, "kurb" ve "maiyyet"i bilmeyenler iindir. Hayatlarn kurb ufuklarndageirenler, her tasarruflarna hkim, her ilerine nigehbn ve onlara her eyden daha yakn olan Cenb-Hakk'a herhalde, avam mnda rcu gaflet sayarlar. Bu mertebe ehl-i vahdet-i vcdun deil, ehl-ivahdet-i uhdun, onlardan daha ok da Mikt- Muhammed ve Snnet-i Hazret-i Ahmed (aleyhi ekmel't-tehy) Hazretleri'nin zllinde seyr u slk yapanlarn mertebesidir. Seviyesi bu mertebeye ulamayan vemakam- tabiatta vcudla uraanlar iin evb ve inbeden ve hele bu makamlarn mntehsndan szetmek takliddir ve bl pervzne saylr.

[B1]Hz. ADEMHz. Adem , yeryznde ilk insan ve ilk peygamber, btn insanlarn babas'dr.Allah tealann emri ile btn melekler, Adem'e secde etti, ama blis (eytan) kibirlenip, bu emre kar geldi ve secde etmedi : Hani

biz meleklere (ve cinlere): Adem'e secde edin , demitik. blis hari hepsi secde ettiler. O yz evirdi ve byklk taslad, bylecekafirlerden oldu (Bakara, 34) . Hz. Adem 40 yanda Firdevs adndaki Cennet'e gtrld. Cennet'de yahut daha nce Mekke dndauyurken, sol kaburga kemiinden Hz. Havva yaratld. Allah teala onlar birbirine nikah etti. Yasak edilen aatan unutarak veblis'in oyununa gelerek nce Havva, sonra Adem aleyhisselam yedikleri iin Cennetten karldlar. Adem aleyhisselam Hindistan'daSeylan (Ceylon) adasna, Havva ise Cidde'ye indirildi. 200 sene alayp yalvardktan sonra , tvbe ve dualar kabul olup, haccagitmesi emr olundu: Sonra Rabbi onu sekin kld; tevbesini kabul etti ve doru yola yneltti (Ta'ha, 122) . Arafat ovasnda Havvaile bulutu. Kabe'yi ina etti.Hz. Adem her sene hac yapard. Arafat meydannda veya baka meydanda , kyamete kadar gelecek ocuklar belinden zerreler

halinde karld. Ben sizin Rabbiniz deil miyim ? diye soruldu. Hepsi Evet dedi. Sonra hepsi zerreler haline gelip, belinegirdiler. Yahut belinden yalnz kendi ocuklar kt. Sonra am'a geldiler. Burada ocuklar oldu. Neslinden 40.000 kiiyi grd.1500 yanda iken ocuklarna peygamber oldu. ocuklar eitli dillerde konutu. Cebrail aleyhisselam 12 kere geldi. Oru, her gn

bir vakit namaz ve gusl abdesti emredildi. Kendisine kitap verilip, fizik, kimya, tp, eczaclk, matematik bilgileri retildi. Sryani,brani ve Arabi diller ile kerpi stne ok kitap yazld. Bir rivayete gre 2000 yanda iken Cuma gn vefat etti. Hz. Havva 40 senesonra vefat etti. Kabirlerinin Kuds'de veya Mina da Mescid-i Hif'de veya Arafat'da olduu rivayetleri vardr.Habil ile KabilHabil ile Kabil Hz. Adem'in oullarndan ikisidir. Habil'in Allah'a yapt kurban'n kabul edildii ve kendi kurbann Allah tarafndankabul edilmedii iin Kabil, Habil'i ldrr ve bylece dnyada ilk ktil olma makamna mazhar olur. Sonra bir kargadan grpHabil'i yerin altna gmd. Allah teala Kur'an- Kerimde mealen buyuruyor ki : Allah nezdinde sa'nn durumu, Adem'in durumugibidir. Allah onu topraktan yaratt. Sonra ona OL ! dedi ve oluverdi (Al-i mran, 59) . Burada deinilen durum, Hz.sa'nn ve Hz.Adem'in babasz dnyaya gelmeleridir (M.K.). Peygamberimiz Muhammed (S.A.V.) Hz. Adem hakknda : Allah teala Adem'i(aleyhisselam) yeryznn her tarafndan aldrd topraktan yaratt. Bu sebeple zrriyetinden siyah, beyaz, esmer, krmz renkte

olanlar olduu gibi, bazlar da bu renklerin arasndadr. Bazs yumuak, bazs sert, bazs halis ve temiz oldu (Hadis-i erif,Msned-i Ahmed bin Hanbel) buyurmutur.Hz. Adem 5 eyi ile bahtiyar olmutur:1) Hatasn itiraf etmek2) Pimanlk duymak3) Nefsini ktlemek4) Tevbeye devam etmek5) Rahmetten midini kesmemekblis de 5 eyden bedbaht olmutur:1) Gnahn ikrar (saklamadan sylemek) etmemek2) Pimanlk duymamak3) Kendini ktlememek4) Kendini ktlemeyip azgnln Allah Teala'ya nisbet etmek5) Rahmetten midini kesmek

[B2]nsann kendi hata ve kusurlarn tespit etmesinin, kemale yrmenin ilk adm olduu gereinden hareketle hata vekusurlarmz tespit adna neler tavsiye edersiniz?

3


4/11

nsann iledii hata, kusur ve gnahlar eit eit, trl trldr. Onlardan bir ksm, dinin sarih nasslaryla, Kurn- Kerim veSnnet-i Sahihann vazettii temel disiplinlerle ak ve net bir ekilde beyan edilmi, erevesi ortaya konmu ve belirlenmitir.Dolaysyla insan, vahy-i ilh tarafndan beyan buyurulan bu yasak ve gnahlar, kusur ve hatalar temel kaynaklara mracaat etmeksuretiyle tespit edip bilebilir. Geri hayat, dinin temel kaynaklarna uygun bir ekilde gtrebilmek iin meseleleri ilm tafsilatylakavrayp idrak etmenin herkese myesser olmayaca gibi bir husus akla gelebilir. Ancak inanan bir insan gc yettii lde buyolda olmal; olmal ve dinin temel meselelerini renme azim ve gayreti iinde bulunmaldr. Ayrca dikkat ekmek gerekir ki, bugaye istikametinde telif edilen ilmihaller ve bir ksm ahlk kitaplarna sktrlm bilgiler icmalen btn bu meseleleri ihtivaetmektedir. Dolaysyla bu eserleri okuyan bir insan iin, dinde hkm aka beyan buyurulan haram ve helal davranlar, mnker vemruf olan fiiller beyyindir, vzh ve nettir. Bu sebeple belki bu kategorideki hata ve gnahlar iin asl zerinde durulmas gerekenhusus ilk frsatta, en yakn zamanda onlardan syrlp kurtulma, arnp temizlenme mevzuu olmaldr.

KIRIK TEST

[B3]

Tevbe

Tevbe kiinin kendini yenilemesi ve bir i onarmdr. Yani, saptrc dnce ve davranlarla bozulan kalb muvzeneyi, yenidendzene koyma urunda, ferdin, Hakk'tan Hakk'a kamas, daha dorusu. O'nun gazabndan ltfuna, hesabndan rahmet ve inyetinesnmasdr tevbe.

Tevbeyi, gnah duygusuyla, benliin bir hesaplamas eklinde tarif etmek de mmkndr. Yani nefsin, hayat sorumsuzca sevk veidresine kar, benlik ve iradenin, yce dalar gibi, gnahn karsna dikilip ona geit vermemesidir tevbe.

Gnah, muvzenesizce bir ukura yuvarlanp gitmekse; tevbe, uslne gre bir hamlede hoplayp oradan darya kmaktr. Dier birifde ile gnah; vicdann muvakkat bir murkabesizliinden, rhun ald yara ise; tevbe, kalbin, srekli bir zdraba dmesi, ve okcidd olarak kendi kendini kontrole koyulmas ve bylece insan duygularn yeniden fer ve kuvvet kazanmasdr.

Gnah, insanda eytann hkimiyeti ve nefsin tesiriyle olduuna gre, tevbe, eytana kar duygularn mdafaas ve ruhtakihenksizlii, dezarmoniyi dzenleme gayreti demektir.

Gnah erozyonlarnn, ruhu trpleyip andrmasna karlk tevbe, gnl zeminini, dnce ve szlerin en gzeli 'kelime-i tayyibe'ile imenlendirmek ve o erozyonlarn tahribatn nlemektir. Gzlerin dne yazaca, yreklerin hoplayaca gn gelmeden, yreklerihoplatan tevbe gayreti ne mbecceldir.! Keke onu, her gnahn at gedii kapatacak seviyede, h u ennlerle yapmaya muvaffakolabilseydik.!

Evet, tevbe, byle erkeke bir dnn addr. Aksine, her sz yalan, her davran da bir aldatmacadr. nk gnahla fevt edilen

eyler giderilmedikten, ve zamann 'gnah kare'sindeki boluk doldurulmadktan; hislerde rperti, ruhta zdrab, gzlerde yabelirmedikten sonra, ilenilen ktlklere kar nedamet duyulduunu iddia etmek, tutarsz ve kablden uzaktr.

Gnahlar eit eit ve tevbeleri de baka bakadr. Mill vahdetin zedelenmesi byk bir gnahtr. Buna gre bu crm ileyenkimse, hem Hakk katnda hem de halk katnda en byk mcrim saylr. Binaenaleyh, byle bir gnahn tevbesi de, ancak, alt stnegetirilmi heyet-i itimiyyenin eski shhat ve birliine kavuturulmasyla kbil olacaktr, yoksa itim bnye korkun hafakanlariinde, gm gm gmlerken, onu bu hle getirenlerin, 'ndim ve piman oldum' demeleri, sadece bir aldanma ve aldatmacadr. Evet,

byle bir gnahn tevbesi, ancak, toplum iine salm olan blc, paralayc sapk dncelerden dnldn, milletin herferdine avaz avaz iln etmekle olacandan, srf gizli nedametlerle affedileceini ummak bir aldanmadr. Ve dolaysyla da, iekimeler srp gidecek; ve toplumdaki zaaflarn, gevekliklerin, danklklarn davetiyle gelen d bask ve tazyikler de arttkaartacaktr. Zira, bir toplumun dirlik ve dzeni, yani ilah tevfkin onlarla beraber olmas, ancak ve ancak o toplum fert ve hiziplerininanlap uzlamalarna, hi olmazsa birbirleriyle sulh olup ihtilfa dmemelerine baldr. Aksine, birbirine dm ve dolaysylaitim ufku ihtilflarla kararm bir milletin, toptan tevbe etmesi lzmdr. Byle bir tevbe de, sevgide, afta, msamahada 'Rhullah'n

balayclna vefal bir havr olmaya vbestedir. Yani, yolu ve yn hak olduktan sonra, herkese ve her dnceye arka vermek;her hamleyi alklamak ve her fedkrla temenn durmakla mmkndr. Bana yle geliyor ki, asrlk yaralarmzn sarlmasnda,bundan daha tecrbe edilmi bir ila ve daha objektif bir usl bulmak da, bugn iin hemen hemen imknsz gibidir.

Ne acdr ki, btn bunlara ramen bizler, yllardan beri, omuzlarmz kertircesine, boynumuza ullanm yn yn vebllerinaltndan syrlp kmay, bir perembe akam merasimine balayarak, tevbe adna zahmetsiz ve ucuz yollar aramaktayz! Oysaki,ferd gnahlar iin, byle kestirmeden bir sray ve nedmet yetse bile, toplumla alkal crmlerde, daha sahici, daha zlirkilmeye, silkinmeye ve kendini yenilemeye ihtiya vardr.

Ah bu zahmetten ka ve beleilik..!

Toplumu meydana getiren her messese tevbe etmeli ve tevbesi de, kendini bitiren, tketen, ihml ve hatalar kavrama ve onlar telfetme eklinde olmaldr.

dar kadro, kendi crm ve gnahlarn sezerek, onlara kar tam vaziyet almak suretiyle tevbe etmeli, kendini yenilemeli vedirilmelidir. Yoksa ellibin defa nedamet eklindeki merasimlerle, bir uvaldz boyu yol almaya imkn yoktur. Bin nefrin byle birderdi derman grenlere! Ve bin nefrin, defalarca ayn eylerle aldananlara...!

4


5/11

Adl tekilt, hakkaniyet ve isabetli kararlaryla kanatlanr ve gkler tesi saltanatlara namzet olur. O, adlet soluduu srece, saatleriyllar saylr Hakk'n katnda. sbetsiz kararlar karsnda zdrap duyup, iki bklm olduunda da, bundan geri deildir. Bir de onunHakk'n stnln hie sayp, kuvveti hkim kld, hakk kuvvete bodurduu anlar vardr ki, o, bu haliyle, affedilmez vetevbesizdir...

Maarif tekilt da yledir. Maarif, mill duygu ve dncenin havrisi ve koruyucusu olduu srece, takdire lyk en mbeccel birmessesedir. Sapk ve arpk ideolojilere yz verdii mddete de, harmlerden daha harm ve mcrimlerden daha mcrimdir.Yabanc ve tahripkar dncelere kar, tam ve cidd tavr alaca na kadar da, balanamaz ve tevbesizdir...

Btn siyas kurulular gayri siyas fertler ve cemaatler; hatta dnrler, yazarlar ve mritler, nefislerine ve hiziplerine muhabbetten

dolay, inhisara sapm ve dolaysyla da kendi dlarnda kalan hak ehline dmanlk beslemilerse, byk gnah iindedirler ve tekerteker tevbe etmeleri farzlar tesi farzdr.

Evet, btn bu fert ve messeseler, bir kere daha kendilerini kontrol etmeleri ve alabora olan millet vapurunda, kendi hisselerineden hat, gnh ve ihmlleri grmeleri, sonra da bunun telfisine gitmeleri mutlaka elzemdir. Yoksa, bugne kadar olduu gibi,gnhlara, hep dta namzet arar ve hep kar taraf karalamaya devam edecek olurlarsa mazallah altndan kalkamayacamz

bdirelerin iine girilmesi ve silinip gitmemiz, kaviyyen muhtemeldir.

Evet, bizler en byk gnah, herkesi sulu ve kendimizi masum grmek suretiyle iledik. Bu anlaytan kurtulamadmz srece de,itim atmosfer sertletike sertleti ve birbirini takip eden paralanmalar hep hz kazand. Binaenaleyh, bu milletin mukadderatyla,madd ve manev alkal grlen btn ruhlar ve kendini bu millete adam btn hasb gnller, bir kere daha dize gelerek tevbeetmelidirler.

Makam ve mansp sevdasna kapldklarna; hizip sevgisiyle kr-sar olup inhisara saplandklarna; binbir paradoksla nesilleri kalpsizve ruhsuz braktklarna; tagallp ve tahakkmlere gmlp hakk kuvvetle grdklerine; dncelerine ters gelen eyler, lhsoluklarla beslenmi dahi olsa, ona kar sava iln ettiklerine; ahs kar ve menfaatlere dilbeste olduklarna; yalan, tezvir, aldatmave ifle girdiklerine; hedeflerine varabilmek iin her vesileyi mer saydklarna ve her devre uyma eiliminde bulunduklarna...Evet, btn bunlara tevbe edip insanlk adna son bir kere daha yemin ve peymanlarn yenileme mecburiyetindedirler.

Ne mutlu, gnahlarn idrak edip tevbeye koanlara! Ne mutlu, nefsine kar sert ve acmasz, bakalarna kar hak ehli bakalarnakar msmahal ve affedici olanlara..!

Sznt, Ekim 1981, Cilt 3, Say 33

[B6]

Tevbe-i Nasuh Nedir?

Tevbe-i nasuh ile alkal bir yette inanan insanlar muhatap alnyor ve yle deniyor: "Ey iman edenler! Kendi nefsiniz hakkndahayrhahlk dncesiyle Allah'a tevbe edin" (Tahrim/8).

Ayette zerinde durulmas gereken kelime var. Bunlar srasyla: man, tevbe ve nasuh kelimeleridir.

Birinci kelime imandr. man, slm'n btnn dil ile ikrar kalb ile tasdik etmek, demektir. nanlmas gereken meselelerin hepsineinanmadka insan iman etmi saylamaz.

Bizim iin mhim olan imann er'i mansdr. Bununla beraber "man" kelimesinin lgat mans nazara alnacak olursa, her imaneden insan Allah'n teminat altna girmi olur. Evet, dnyada, dalar gibi hadiselerin altnda kalp ezilmekten; ahirette ise dnyannen byk musibet ve belasna rahmet okutacak kadar dehet verici azabn penesine dmekten, insan ancak iman sayesinde kurtulurve emniyete erer.

kinci kelime tevbedir. Tevbe kiinin kendini yenilemesi ve bir i-onarmdr. Yani, saptrc dnce ve davranlarla bozulan kalbmuvnezeyi, yeniden dzene koyma urunda, ferdin, Hakk'tan Hakk'a kamas, daha dorusu, O'nun gazabndan ltfuna, hesabndanrahmet ve inyetine snmasdr tevbe.

Tevbeyi, gnah duygusuyla, benliin bir hesaplamas eklinde tarif etmek de mmkndr. Yani, nefsin, hayat sorumsuzca sevk veidaresine kar, benlik ve iradenin, yce dalar gibi, gnahlarn karsna dikilip ona geit vermemesidir tevbe.

Gnah, muvzenesizce bir ukura yuvarlanp gitmekse, tevbe, uslne gre bir hamlede hoplayp oradan darya kmaktr. Dier birifade ile, gnah; vicdann muvakkat bir murakabesizliinden, rhun ald yara ise, tevbe; kalbin, srekli bir zdraba dmesi ve okcidd olarak kendi kendini kontrole koyulmas ve bylece duygularn yeniden fer ve kuvvet kazanmasdr.

Gnah, insanda eytann hkimiyeti ve nefsin tesiriyle olduuna gre, tevbe, eytana kar duygularn mdafaas ve ruhtakihenksizlii, dezarmoniyi dzenleme gayreti demektir.

Gnah, erozyonlarnn; ruhu trpleyip andrmasna karlk tevbe, gnl zeminini, dnce ve szlerin en gzeli "kelime-i tayyibe"ile imlendirmek ve o erozyonlarn tahribatn nlemektir. Gzlerin dne yazaca, yreklerin hoplayaca gn gelmeden, yreklerihoplatan tevbe gayreti ne mbecceldir! Keke onu, her gnahn at gedii kapatacak seviyede, h u eninlerle yapmaya muvaffakolabilseydik!

5


6/11

nsanlar dnyaya gnahsz ve masum olarak gelirler. Hibir erilikleri yoktur. Ftratn bu temiz ve doru yolundan ayrlan insanlar,kendilerini kuvve-i inbatiyesi olmayan bir topran barna atar ve orada rrler. Evet, gnahlar insanlar, yolun kenarna atprten faktrlerdir. Gnahtan sonra insann yeniden rcu hakknda bir ayette "Ve enbu il rabbikm ve eslim." (Zmer/54)"Allah'a inbe edin (dndm-geldim) deyin, Allah'a teslim olun" buyuruluyor. yleyse tevbe, insann bazen gnahlarla temizliiniyitirince, hemen temizlenip asliyetine dnmesidir. Nitekim bir hadis-i erifte buyuruluyor ki: "nsan gnah ileyince, kalbinde birsiyah nokta belirir. Tevbe ile hemen onu silmezse, o nokta kalbinde ylece kalr. Sonra ikinci bir gnah ilerse, kalbinde bir noktadaha belirir." Yani gnah ileme fikri artk onun dimanda gelimi olur. Nasl ki merdivenin ilk basamana adm atan bir insan,ikinci basamaa adm atma fikrine de hazrlanr. kiye atan, e ok rahat admn atar ve bir kere gnah istikametinde perdeyiyrtnca -Allah korusun- artk sklmadan, haya etmeden, pei peine ok gnahlar ileyebilir.. ve gnah merdivenlerinden aaya,gayyaya doru gitmeye balar. Onun iin yine byk bir sz sultan diyor ki: "her bir gnah iinden kfre giden bir yol vardr."

Tevbe, bu yollar tkama, aaya doru atlan adm deitirme, insan Allah'a gtren helezona girdirme ve Allah'a ykseltmegayretidir.

Tevbe amlktan, yoldan kmlktan sonra, tekrar dnp-gelip sahibini bulmadr. Onun iindir ki; Efendimiz Buhari veMslim'deki bir hadislerinde bu dn u ekilde anlatmaktadr: "Allah kulunun tevbesinden sonsuz derecede memnun ve mesrrolur. yle ki, bir insan lde yolculuk yapyor. Btn az, eyas ve suyu zerinde olan devesi onu brakp kayor. Adam saa-solakouup devesini aryor; fakat sonunda yorgun ve mitsiz bir halde bir aacn altnda uyuya kalyor. Gzlerini atnda bir de negrsn; devesi, zerindeki eyasyla beraber baucunda durmaktadr. Adam sevincinden yle hale geliyor ki, Cenab- Hakk'akrederken yanllkla, "Ben Senin rabbin, Sen de benim kulumsun" diyor. te tevbe eden kulu karsnda Cenab- Hakk'n ferah buadamnkinden daha fazladr."

Elbette ki Hadiste geen "ferah" tabirini, bizim anladmz manda ve bizim llerimiz iinde Cenab- Hakk'a izafe ve isnadedemeyiz. O'nun ferah istina- mutlakna uygun bir ferah- mukaddestir ki, biz onun keyfiyetini idrakten aciziz. Bununla beraber,

kulun tevbesi, Cenab- Hakk' ite bu ekilde memnun etmektedir. Ve bizim iin mhim olan da bu many anlamaktr.

Tevbenin iki yn vardr. Bunlardan birincisi bize, ikincisi ise Cenb- Hakk'a aittir. te bu man iindir ki, Efendimiz: "Men tbetbellah". "Tevbe edene Allah da tevbe eder." buyuruyor. Bizden tevbe Allah'a dnmektir. Allah'n tevbesi ise rahmetiyle bizetevecch buyurup, kapsn yeniden amasdr. Biz yoldan kmakla, Allah'n bize bakan btn pencereleri kapanm, btnmenfezleri de tkanm oluyor. Sonra da pimanlk duyuyor ve: "Neden yaptk? Niin ftratmza zt bir yola girdik?" diyoruz. Biziimizden kendimizi dzeltmeye balarken ve nedamet hissiyle rpnp bir metafizik gerilime geerken, birdenbire bakyoruz ki,kaplar-menfezler bize yeniden almaya balanm. Birincisi bizim tevbemizdi. Yani o, bir niyet, bir dnce ve bizi kvrandran birnedametti. kincisi de Allah'n tevbesi. O da bize kapy ve menfezleri at ve "Kullarm Ben sizi unutmadm, terk etmedim, siz Benihatrladnz srece; ahd- peymannz elli defa dahi bozsanz Beni burada bulacaksnz." dedi. Evet, O Erhamrrahimindir. Neyaparsak yapalm dilimizden: "Ya Erhamerrahimin irhamna ya Gafr ya Gaffar vefirlen znben ve tecavez ann seyyiatin"demeyi drmemeliyiz.

nc kelime "Nash"dur. Nasuh, "fal" vezninde ism-i fail bir kelimedir. Mbalaa ifade eder. ok ciddi hayrhahlk, nefsinenasihat edicilik demektir. O, nasihat ile ayn kkten gelir. Nasihat, bir insann iyi dnmesi, iyi grmesi, bakalarnn iyiliiniistemesidir. "Eddn ennasha" "Din, nasihattir." derken, bakalar hakknda hayrhah olarak hareket etmek kastedilmektedir. Yoldansapmasnlar diye insanlarn ellerinden tutma, Allah', Peygamberi anlatma, bunun icabdr. Bugn, slm'a hizmet eden gzideMslmanlar, nran kadro, Hz.Mesih'in dilinde "kudsiler ordusu" diye isimlendirilmektedir. Zuhur eden hadiseler karsnda gk

para para zerlerine dklse, yer ak ak olup alan korkun kraterleriyle onlar yutmaya alsa, yine de slm'a hizmet eden bukudsiler, dine sahip kacak ve elinde kor tayan yiitlerin ruh haletiyle kendilerine den vazifeyi bir lahza hatrlarndankarmayacaklardr.

Evet, Allah', Resl'ne, Kur'an', slm' ve mbarek dinimizi anlatma, itminansz gnllere itminan kazandrma, ahiret midi adnaher eyi kaybetmi insanlarn vicdannda yeniden ahiret duygusunu tttrme ve insanlarn gnllerinde cennetin binlerce sene hayat

bir dakika ryeti cemaline mukabil gelmeyen Cenab- Hakk'n cemalini grme arzusunu mayalama.. ite bunlarn hepsi hayrhahlktr.Ve bunlarn hepsine bir rpda, Efendimiz "En nasha" buyuruyor. Ve sonra da "Dinin ruhu nasihattir" diyor. Nash yukarda da

sylediimiz gibi, ok hayrhah demektir. nsann en fazla hayrhahl da kendi nefsine olmaldr. Kii en bata nefsini btnktlklerden korumaldr. Nefsin korunmas, temel hukukun be prensibinden bir tanesidir. nsan nefsini yani kendisini ikiden,zinadan, kfre ve dallete girmeden koruyacaktr. Bu korumalardan her birisi "Usul- hamse"den biriyle alakaldr. nsan nefsinicehenneme layk bir hatab haline gelmekten muhafaza etmelidir. Eer odun gibi yaarsa, odun gibi harolur, odunlarn gidecei yer de

bellidir. Kur'an; "nnehm hatab cehennem." "Onlar, cehennemin odunlardr." diyor. Byle olunca, her insann nefsine karhayrhahl, gnahlara kar ok dikkatli, titiz ve hassas olmasyla mmkndr. nsan nefsi iin o kadar hayrhah davranmaldr ki,"Allah onu bir kere kfr ve dalletten kardktan sonra, kfre ve dallete dnme, ona cehenneme girmekten daha ziyade zdrapverici olmaldr."

Bununla beraber insan yine srp kayabilir. Byle bir durum karsnda da o hemen akl ve vicdann harekete geirerek, "BenAllah'tan kopmakla bu hle geldim. yle ise, ancak O'na yeniden balanmakla bu durumdan kur-tutabilirim." diyecek ve Cenab-Hak'la olan irtibatn kuvvetlendirmeye alacaktr. Onun bu cehdi, nash tevbenin bir yann tekil etmektedir.

Onun dier yan da udur: nsan bir daha eski gnahlarna dnmeyerek, nefsi hakknda hep hayr dnm olmaldr. nsan naslevlatlarnn istikblleri hakknda hep hayr dnr, onlarn iyi olmasn ve ykselmelerini diler, yle de kendi hakknda da hep iyieyler dilemelidir. Onun iin de, daha iin banda gnahlara girmemeye azimli olmal ve gnahlar asndan nefsini ele alrken,kendisinin Allah'tan uzaklamasn affedilmez ok byk bir crm ve kapatlmaz bir uurum olarak kabul etmelidir ki, bylecenash tevbe yapm saylsn. Allah (cc) bu zviyeden buyuruyor ki: "Tb ilallah tevbeten nasha" Yani siz, imannz sayesinde,emniyet zemininde bulunuyorsunuz evet, iman etmisiniz, gznz alm, ak-karay birbirinden tefrik eder duruma gelmisiniz;

6


7/11

sonra Allah'a gvenmi ve dayanmsnz. Bu bakmdan, ayet srseniz yada bir an yoldan inhiraf etseniz, katiyyen ye'se (mitsizlik)dmemelisiniz; zira ye'se dmeyi gerektiren hibir ey yok; nk Allah, irkten baka her eyi mafiret edeceine sz vermitir(Nisa/84). yleyse dtnz yerde kalakalmamalsnz; hemen harekete geip, Allah'a ynelerek, eski gnahlara da nedamet edip;kendinizi yeniden bulmaya almalsnz ki, zannediyorum "tevbe-i nash" denen mstesna yneli de bu olsa gerek. Ayrca, butevbe iin u artlar ne srmlerdir:

Birincisi: lenen gnah kul hakkyla alkal ise, evvel o hak sahibine verilmeli ve ondan helallik dilenilmelidir.

kincisi: Bir daha ayn gnaha dnmemek zere ciddi ve kesin bir kararllk iinde olunmaldr.

ncs: O gnahla tevbe arasnda ikinci bir gnah ilemeye vakit brakmamal, yani elden geldiince gnahlar be dakika biletevbesiz kalmamaldr.

Tevbenin bir baka buudu da udur: Gnah, ruhta bir zdrap eklinde duyulmal, vicdan da o gnaha kar bir nefret, bir tiksinti ve birrperti hissetmelidir. Bir insan, iledii gnahlar karsnda hasta olmuyor ve zdrap ekmiyorsa, ala geldii gibi azyla tevbe etsedahi, onun yapt tevbe deil, sadece bir merasim ve yararsz bir ka sz sylemekten ibaret kalr. Tevbe, vicdann duyduu nedametve bu nedametle insann iki bklm olmasdr. Dil ile sylemek ise, sadece byle iki bklm olmulua kavlen itirak ve birtercmanlktr. Evet, tevbe ancak zdrabn terennmdr. Ne varki bu terennm de yine Sahib-i eriat'tan reneceksin. Yaninedamet ve zdraplarn Resulullah'dan rendiin eylerle soluklayacaksn: "Estefirullah el-azm el-kerm ellezi l ilhe illahutevbete abdin zalimin layemlik linefsihi mevten vel hayaten vela nur" "Tevbe ve istifar ediyorum. yle bir kul, bir bende, birtasmalnn tevbesi gibi tevbe ediyorum ki, kendi kendine, ne dirilebilir, ne lebilir, ne hareket edebilir, ne yatabilir, ne kalkabilir. te

ben byle acizlerden aciz bir zavall; Sana gnah ve zulmlerimden dolay tevbe ediyorum." Allah Reslnden mervi bir hadiste,tevbe ve istifardan nce iki rekat namaz klmaktan, sonra da tevbe edenin ban yere koyarak tam konsantre olup, Rabbin rahmetiyle

mnasebete geecei ana kadar, secdede "Ya Hayyu ya Kayym bi rahmetike estes eslihl e'ni klleh vel tekilni il nefsi tarfeteayn" "Ey Hayy-u Kayyum, benim her halimi slah eyle, Sen beni gz ap kapayncaya kadar nefsimle babaa brakma" gibidualardan da sz ediliyor. Yani iteki nedametin bu szlerle soluklanmas tavsiye ediliyor. Bu mevzuda yine Efendimiz'den (asm)eref sdr olmu, sabah akam okunan ve "seyyid-l istifar" diye bilinen bir dua daha mervidir ki oda: "Allahmme ente rabb, lilhe ill ente halakten ve ene abdke ve ene ala ahdike ve va'dike mesteta't euz bike min erri ma sana't, ebu leke bini'metikealeyye ve ebu bizenbi fefirli feinnehu leyafiruzzunbe illa ent" istifardr. Seleften bazlar, "ente" kelimesinin sonuna "YaGaffar, Ya Gafr" isimlerini de ilave etmiler. Bunlar, Efendimiz'den mervi olanlar arasnda olmasa da Rabbimizin iki mbarekismini efaati yaparak Allah'a tevecch etme mnsnda ok gzeldir.

Evet tevbe, kalbin nedamet ve zdrap duymasdr. Biz byle bir zdrab, tevbe ve istifarda kullanlan kelimelerle eda ettiimizsrece makbuldr. Ancak, iimizde gnaha kar hibir zdrap duymadan, dilimiz: "Estafirullah estafirullah el azm el kerm ellezil ilhe illah el-hayyel-kayyum ve etub ileyh." veya "Elimle, dilimle, azmla, gzmle, kulamla ilediim her gnahtan tevbeettim, piman oldum.." diyor fakat duygu ve dncelerimiz bu kelimelere refakat etmiyorsa ve iteki dalgalanmalar soluklarmz

kesecek kadar arlklarn hissettirmiyorsa, bouna urayoruz demektir. nsan hi olmazsa Allah karsnda gnahlarn ifade de,vicdanndan gelen sesleri soluklamaldr. Evet tevbe ve istifar ederken aka ve merasim yapmyor, herhangi bir folklr icraetmiyoruz. Bilakis Allah karsnda gerekten ilediimiz bir gnahtan gerek bir nedamet duygusunu Allah'a takdim ediyoruz.

Ve son olarak burada unu da arz edeyim: Camilerde yaplan nikah ve iman tecdidi gibi, asl esas olmayan, ve bir mn ifadeetmeyen szlerin m'minlere kazandraca hibir ey yoktur. Hele nikah gibi, ciddi baz esaslara bal bir mesele de, "nn rid enceddidel-imane vennikahe" demek sadece bir tevbe olarak deil sz, dil kaideleri bakmndan da tenkide aktr. nk adam: "Bennikahm ve dinimi yenilemeyi dnyorum." diyor. Yenilediini de sylemiyor. Yani, dnyorum ilerde yenileyebilirim, demekistiyor. Allah korusun, bu ok tehlikeli bir ifadedir. nk bir insan, bilerek veya bilmeyerek kelime-i kfr telaffuz etmise hemenannda tecdidi iman etmesi lazmdr. Bunun yegane aresi vicdanndan gelerek, iledii btn gnahlara, ciddi bir hissi nedametlearkasn dnp "Ehed enla ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden abdh ve Raslh." demektir. Bunun ise tehire tahammlyoktur. Mslmanlar bo eylerle avutmak faydaszdr. Ciddi tevbe edelim. Her hata ve her srmelerimizden rperelim ve Allah'aynelelim. Btn bunlar yaparken de Allah Resul'nn talim ve irad daireleri iinde kalmaya alalm.

Asrn Getirdii Tereddtler

Gnahlarn Unutmayan Tevbe Kahramanlar

Eer bir insan bu trl akntlara kendini kaptrm, bu gnah ukurlarndan birine dmse hi vakit kaybetmeden tevbeyle kendiniyenilemeli ve iledii gnahn hacaletini bir mr boyu vicdannda duyup hissederek onunla iki bklm olmaldr. nk hakikmmin, gnahlarn unutmayan insandr. Evet o, iledii gnah iin tevbe etmi ve Allah (celle celluhu) da onun tevbesini kabul

buyurup ilenen gnah oktan silmi olabilir. Hatta yle bir tevbede bulunmutur ki, o tevbe, ilenen gnahn belki elli katn bilesilip gtrecek keyfiyettedir. Fakat mmin-i kmil, gnahnn zerinden elli-altm sene gemi olsa dahi, yine de, kendine bakanyanyla, onu her hatrladnda daha dn yapmasna kalbine bir zpkn saplanm gibi zdrap duymal; duymal ve Ya Rabbi! Senvarken, Sana inanyorken, Senin dsturlarn gneten daha ayn iken nasl oldu da ben bu hatalar irtikap ettim. mlhazasylahareket edip srekli nefsini sorgulamaldr.

Byle bir mlhaza, byle bir yaklam irtikp edilen o hatay silip sprecei gibi, o hatann yerine insana bir sevap dahikazandrabilir. sterseniz siz bu durumu zdrap sevab, yeni bir tevecch sevab, eski bir gnaha yeni bir tevbe sevab veya kadim birisyana farkl bir inabe veya evbe sevab eklinde ifade edebilirsiniz. Bundan dolay denilebilir ki, bir mminin, gemite iledii birgnah iin pimanlk ve zdrapla her kvran, onun amel defterindeki kirli sayfalarn sevap unsuruyla temizlenip apak hle gelmesidemektir.

7


8/11

kinci bir husus olarak; ilenen gnahn unutulmamas, hep hzn ve zdrapla hatrlanmas yeni hatalara girilmesine engel olur.Mesela, bir fert Rabbimle aramdaki mnasebet asndan byle bir irkinlik doru deildi. Benim konumumda bulunan biri iin

byle bir tavr Allaha kar dpedz bir saygszlkt. Ben bu saygszl es geemem, onu asla unutamam. mrm olduu srecehep bu meselenin zerinde duracam. anlay ve mlhazasna sahipse, bu anlaytaki bir fert, benzer bir gnah ukuruna dmedurumuyla yz yze geldiinde; Daha dn byle bir kstahl yapmaktan nefret ederken, hadisin ifadesiyle onu atee girme gibikerih grrken, imdi az da olsa gnaha kar gstermi olduun bu temayl hangi er mantkla, hangi Kurn aklla telif ve izahedilebilir. eklinde dnecektir. Evet, irtikp ettii gnahn zdrabn ite bu ekilde gnlnde srekli derinlemesine duyan birferdin yeniden ayn gnaha girmesi olduka zor bir ihtimaldir.

Bu anlaytaki bir insann sevaplara yaklam ise u ekildedir: O, dalar cesametinde sevaplar ilese, mesela stanbulun fethinin on

kat denebilecek byk fetih ve inkiaflara vesile olsa, yine de Benim tarafmdan yerine getirildiinden dolay bu ite istenen seviyetutturulamad. htimal benim yerimde ayn imknlara sahip bir bakas olsayd, ok daha byk iler yaplabilirdi. yaklam iindemeseleyi ele alr ve hep kendisine ait bir ksm eksikliklerin yapt hayr ve hasenatlara aksettii mlhazasyla hareket eder.

te btn bu mlhazalar, din disiplinler asndan ak ve net bir ekilde ortaya konan ve insan iin sarih bir surette erevesibelirlenmi bulunan hata, kusur ve gnahlar hakkndadr.

KIRIK TEST-------Haram: Yaplmas kat-i delillerle yasak edimi ilerdir.Yapanlar ahirette cezasn eker, inanmayanlarda dinden kar. Adamldrmek gibi.

Mekruh : Yaplmamas delil-i zanni ile istenen ilerdir. iki ksma ayrlr.

Tahrimen Mekruh : Hibir zr olmadan ikindi namazn geciktirip gn batarken klmak gibi. Tenzihen Mekruh : Sa elle smkrmek gibi

Mendub : Sevilen, yaplmas uygun olan, ilenmesi tevik edilen i. Dinen yaplmas iyi saylmakla birlikte yaplmamasnda sakncaolmayan ve Resulullah (s.a.v)'n bazan yapp, bazan terkettii iler. Gzel bir i sayld iin mendubu ileyen sevap alr, terkedenceza grmez. Bu deerlendirme Hanefi mezhebine gredir. Snnet ve mstehab terimlerinide iine alr.

Mbah : Yaplmasnda sevap olmad gibi, terkinde de gnah olmayan ilerdir. Yemek, imek, oturmak, kalkmak gibi.

Mfsid : Balanm bir ibadeti bozan itir. Namazda glmek, konumak; orulu iken bilerek yemek, imek gibi.

Mstehab: lenmesinde sevap olan, terkinde gnah olmayan ibadetlerdir. Nafile namaz klmak ve nafile oru tutmak.

B15

nabe

Arapa, tevbe edip dnmeyi ifade eder. Manev eitim almak isteyen kiinin, bir mride bavurup, tevbe ederek onabalanmasna inbe denir. Trke'mizde, ksaca el, almak tabiri kullanlr. nbe, ayn zamanda Kur'an bir ifadedir. (Msl. bkz.Ra'd/27, Lokman/15, Sd/24,34, Zmer/17, Mmtahine/4, Hd/88, ra/10, afir/13, ura/13, Zmer/54). Allah'a ynelene "mnb"denir. Bu bir eit tren ile; eyhin huzurunda gnahlarna tvbe etmek, yalan sylemeyeceine, hrszlk yapmayacana, zina vs.

gibi ktlkleri ilemeyeceine sz vermek eklinde olurdu. Buna bey'at da denir.Nakibendlerde bu merasim eskiden yle yaplrd. Hak yoluna gidecek kii, nce mridini arar, bulur ve ondan tarikat alr. Ondansonra, bu yoldaki rehberinin eliinde manev eitime koyulur. Hak yolunda ok tehlikeli geitler, geilmez derin sular vardr. Slik

bu yzden efkatli bir arkadaa, tarikat kurallarn tanyan, bilen bir arife yakn olmadka vuslata (ihsana, Allah'la srekli birliktelikbilincine) eremez. te bu yzden "er-refik smme't-tarik" (nce arkada sonra yol), "rical (arif vel) den tarik almayan,muhalden muhale yuvarlanr". "eyh'in irad etmediini eytan ynlendirir" gibi szler sylenmitir. Kamil bir eyh'in zikir telkini(zikrin nasl yaplacan renmek) u ekilde olur:

eyh nce slike istihare emreder, kendi de istihare eder. Bu istihareler muvafk (uygun) olursa, eyh slike gusl abdesti almasnrica eder. Zira Hz. Peygamber Efendimiz (s) byle yaptrrd. eyh ve slik, beraberce iki rekat namaz klar, ardndan yetmi defa"estafirullah el-azm" yz kere "sbhanallahi ve bihamdih" derler. Slik Allah rzas iin bir fakire sadaka verir. Sonra eyhinhuzuruna gider. eyh onu diz st karsna otutturur, sonra slike btn kk ve byk gnahlardan, kt ahlktan, gafletlerdentevbe ettirir. Bu nasuh (kesin) tevbesidir. Sonra eyh, slikten denmesi gerekli kul haklarn demesi iin sz (ahd) alr. Ondan sonraslikin sa elini alr, musafaha eder gibi tutar. Slik farz, vacib, snnet, db, azimetle amel etmek iin sz verir. Ardndan eyh,

u yeti okur: "Sana bey'at edenler, muhakak Allah'a bey'at etmitir" (Feth/10). yet bitince eyh ve slik birlikte defa u istifarokur: "Estafirullah el-azm ellez lilhe ill hu, el-Hayya'l-kayym Gaffaru'z-znb ve etbu ileyh ve es'elh-tevbete ve'l-mafirate ve'l-hidayete len inneh hve't-Tevvbr-Rahim, tevbete abdin zlimin li-nefsihi darran ve la nef'an ve la mevten ve lahayaten ve la nr. Sonra eyh ve slik, ellerini dizlerinin zerine koyup, gzlerini yumarlar. Ardndan eyh, "Allah" ism-i cellinikalbiyle slikin kalbine telkn usulyle kere zikreder. (Sanki slikin ruh toprana, Allah tohumunu diker). Bu i de bitince, birlikteAllah'a el aarlar, eyh dua eder, slik min der. Dua biter, eller yze srlr. Artk slik, yola ilk admn atmtr

8
http://www.nurbaki.com/ynabe/http://www.nurbaki.com/ynabe/


9/11

B15

Seyr Slk Mertebeleri

Seyr slkun mertebesi vardr: Seyr illlah, Seyr fillah, Seyr minallah ve billah.

'Seyr illlah', Allah'a doru seyretme mansndadr ve Seyr slkun ilk mertebesidir. Fakat onun da kendi iinde mertebeleri vardr:lme'l-yakin, aynel-yakin, hakka'l-yakin'in mertebeleri gibi...

'Seyr fillah', Allah'ta seyretme demektir. Bu, insann her an O'nunla olmas, O'nun esm ve sft dairesinde dolamas, isim vesfatlarnn tecellileriyle ba baa kalmas demektir ki, bir manada slik, bu makamda tamamen Allah'ta fan olur ve fenfillah' ihrazeder.

nc mertebe ise, 'Seyr minallah'dr. Slikin seyrini tamamladktan sonra, varln zyle alkal grd btn gz kamatrc,ba dndrc gzelliklere ramen, insanlar arasna dner. Bu dn grdklerini, tattklarn bildirmek iin dntr ve halk iindeHakk'la beraber olma halidir.

Bu mertebelere nil olanlarn hali, peygamberlerin Cenab- Hakk'n muhtelif isimlerine mazhar olmalar haline benzer. En iyisi de,insann bu mazhariyet ve bu hallerini bilmemesidir. Eer biliyorsa, istidra olmamas iin du etmeli ve gizlemeye almaldr.

'Seyr fillah'da ahs arzu ve dnceler olmaz. nsan, sadece isimlerinin tecellileri ve tecellilerin renk tonlaryla ba baadr. Butecelliler arasndaki televvnleri yaarken, insann, btn arzularndan tecerrd ve varln Allah'a feda etmesi bu makamn birzellii ve bek-billah da bu zirvenin nemli bir varididir. Ne var ki bu yollarda her zaman bir zaviye ve ihsas farkll da szkonusudur. Hatta bu farkll bu yolun kutuplar arasnda grmek de mmkndr.

Bazlar bu mertebe farklln bilmediklerinden dolay, mam Rabban ile Muhyiddin bn Arab gibi zatlarn baz noktalardabirbirleriyle attklarn zannedebilirler. Aslnda byle bir atma kat'iyen varit deildir. Farkl mtalalar ise, bunlarn tamamenfarkl buudlarda olmalarndan kaynaklanmaktadr.

Bazen bu mertebelerde bulunan insanlarn uurlar, iinde bulunduklar hale taallk eder. te o zaman Muhyiddin bn Arabi, 'Bizdenolmayan, bizim eserlerimizi okumasn' der. Bunu anlamak zordur ve bir lde eriatla te'lifi de mmkn deildir. Hallac- Mansur'un'Ene'l-Hakk' demesi de bu cmledendir. Bu tr szler, zhirde, eriata zd gibi grnr ise de, esasen bu zatlar, iinde bulunduklarmakamn gereini yerine getirmektedirler. Ahmed Emin, gibilerin bu konuyla alkal in'ikadlar, ind, haric dolaysyla da hakszdr.nk bu gibi durumlar bir 'hal' meselesidir. 'Kal'in 'Hal'e tercman olmas ise hayat bir mevzuu iretlerle anlatmaya benzer.

FASILDAN FASILA 1

TVBENN EVRELER

Evliya ve ariflere gre tvbe nce Allahtan gelir, nce Allah kuluna ynelir, yaklar ve onu kendine arr. Dn bana! der.Kulunda tvbe etme ve mafiret dileme arzusunu yaratr, ona tvbe etmesini nasip eder, onu tvbeye zendirir ve heveslendirir. Onatvbeyi nasip eder. Kul, ancak Allahtan bu ilham, teviki, nasibi, izni ve mesaj aldktan sonra o arya uyarak dn yapar; yanitvbe eder. Tvbeye ar Mevladandr. Ebu Hafs Nibr: Kulun tvbede bir rol yoktur, nk tvbe Onadr, Ondan deildir.diyor.

Tasavvuf nderleri tvbenin u drt evresinden bahsederler:

1. Zecr: Tvbenin balangcnda zecr ve teyakkuz hlleri bulunur. Menetme hli olarak tanmlanan zecr, kiiyi iledii fiildenalkoymadr. Bu kalbde meydana gelen bir heyecandr. Bu heyecan ancak gafletten uyanmak ve yakaza hli ile intibah teskin edebilir.Kii yaptnn hata olduunu kalbinin bu heyecanndan anlar ve bundan rahatsz olur. Nevvs bnu Seman (r.a.)n naklettii uhadis-i erif bu duruma iaret etmektedir: Raslullah (s.a.v.)e iyilik/birr ve gnah hakknda sordum. Bana u cevab verdi:yilik/birr, gzel ahlktr. Gnah da iini rahatsz eden ve bakasnn muttali olmasndan korktuun eydir. (Mslim, Birr, 15;Tirmiz, Zhd, 52.)

Kulda tvbe hlinin balamas, onu nce iledii fiilden menetmekle balar. Baz sflere gre menetme hli/zecr, kalbte meydanagelen bir heyecandr. Bu heyecan ancak, gafletten uyanmak, ardndan da sahibini yakazaya gtren intibah hli teskin edebilir.Yakaza hline eren kii, doru ile yanl apak grmeye balar. Baz sflere gre ise zecr ve men, kiiye maksadn yanl tarafngsteren kalbdeki bir nurdur. Kulda zecr ve menin hl olarak bulunmas tvbenin anahtar ve balangcdr.

Tvbenin balangcnda zuhur eden zecr hlinin ortaya k ekilde olur:

a. lim yoluyla men,

b. Akl yoluyla men,

9


10/11

c. man yoluyla men.

Kii ya ilmi ile bu iin kt ve yanl bir i olduunu bilir ve bu bilgisi onu bu davrantan alkoyacak bir nuru kalbinde meydanagetirir. Ya aklyla bunun yanl ve kt bir i olduunu idrak eder. Ya da kii imannn nuruyla bu iin kt ve kanlmas gereken biri olduunu kavrar ve bu iten uzaklama arzusu iine doar. Kul, gerek tvbeye eriinceye kadar, hl olan tvbe ile tekrar tvbeetmeye devam eder. Eb Muhammed Sehl, kendisine: Tevbe edip terk ettii bir eyi bilhare hatrlayan, onu kalbinde hisseden,bunu grerek ve duyarak ayr bir zevk alan insann durumunedir? diye sorulduunda u cevab vermitir: Bu tr beer zaaflardanzevk almak insan olmann bir gerei ve onun tabiatnda mutlaka bulunmas lzm gelen bir eydir. Kulun bu halvetten kurtulmasnntek resi, kalbini Mevlsna arz etmesi, bu zevki, kalbiyle reddederek ve kabul etmeyerek ikyetini Cenb- Hakka iletmesi, nefsinibu zevki hor grmeye zorlamas ve bundan ayrlmamasdr. Kendisine bu zevki unutturmas ve onun yerine kendi zikri ve taati ile

megul edecek baka bir ey vermesi iin dua etmesidir. Gnlne doan ktlkten zevk almay, hor ve hakir grmekten bir an bilegafil olan kiinin, selmette olamayacandan ve bu zevkin kalbine ilemesinden korkarm. Bu zevki hissetmekle beraber, kalbinibundan alkoymaya alr ve kederlenirse, bu durum ona fazla zarar vermez.

Sehlin syledii bu sz, tvbesini sahih ve salam yapmak isteyen samimi her mrd iin yeterli ve gerekli bir husustur. Btnndanmezkr halveti tamamyla yok ettii iin bu durum hli kuvvetli olan arife ok kolay gelir. Arif iin bu zevkten kurtulmann yollarok eitlidir. Yalnzca yakn ve saf bir mahede ile gnlne Allah sevgisini dolduran kimsenin kalbinde baka hangi zevklerkalabilir? Hev ve hevese kar duyulan zevk, Cenb- Hakka kar hissedilen sevginin yokluundan veya azlndan kaynaklanr.

Kul, gerek tvbeye eriinceye kadar, hl olan tvbe ile tekrar tvbe etmeye devam eder. Tevbe eden bir kul, zecr hline gidipgelmeye devam eder ki bu hl, onu gerek tvbeye gtren lh bir mevhibedir. Kulda, tvbe ve zecr hli yerleip makam oluncayave nefsn duygularn tamamen imha edinceye kadar kul, kendisini nefsin, hev ve hevesinin tesirinden kurtaramaz. Zecr halininkiinin kalbine yerlemesi sonucu, kii makam olan tvbeye ular. Ancak bu makama ulanca nefsinin meyil ve arzularndan

kurtulmu ve hev ve heves hastalklarn tedavi etmi olur.

2. ntibah/Uyan: Gnl gznn, gayb nuruyla alma devresidir. muhasebeyi balatr. nsann i dnyasnda bulunan,ktlkten men edici duygu yani zecr hli Cenb- Hakkn kiinin btnna bahettii bir hldir. Bu hlin tvbe eden bir kuldamutlaka bulunmas gerekir. Byle bir men edilme hlinden sonra, kul intibah hlini hissetmeye balar. Zecr halini kalbe ilk doantavrk cinsinden kabul eden baz sfler, bu hle sarlmann kiiyi intibah haline ulatracan sylemiler ve bunu u ekilde dilegetirmilerdir: inde anszn doan hallere (tavrk) sarlan kii intibaha erer ve gaflet uykusundan kurtulur. Byezid-i Bistm (.261/874) intibahn almetlerini u ekilde beyan etmektedir: ntibahn almeti betir:

a. Kul nefsini hatrlad zaman boyun bkp muhtaln idrak eder,

b. Gnahn hatrladnda tvbe ve istifar eder,

c. Dnyay hatrladnda ibret alr,

d. Ahireti hatrladnda sevinir.

e. Cenb- Hakk hatrladnda rperir ve tyleri diken diken olur.

Kiinin kalbinde doan, onu gnahtan engelleyici ve yaptnn hata olduu ikazn yapan bu hllerin tamam, Allah Teldan birmevhbedir.

3. Yakaza/rperti: Shreverd, yakaza hli tam olan kiinin tvbe makamna ykseltileceinden bahseder. Shreverd, yakazayHakktan korkan kimselerin kalbine Allah tarafndan ihsan edilen ve onlar tvbe etmeye ynlendiren ilh bir ikaz. eklindetanmlar ve szlerinin devamnda u tespitte bulunur: ntibh, kiiyi hayra gtren hllerin banda gelir. Kul gaflet uykusundan(intibah ile) uyand zaman, bu intibah onu yakaza hline ulatrr. Yakazaya erdii zaman, bu teyakkuz, sahibinin doru yoluistemesini salar. Hakktan baka bir yolda olduunu bilip de doru yola gitmeyi istedii zaman tvbe kapsna dner. ntibah hli,teyakkuz hlinin gelmesini salar. Hllerin en stn ve en faziletlisi, teyakkuz ve ibret alma hlidir. Teyakkuz, kurtulu yolu ve kkapsn grdkten sonra, oraya gidecek yolu apak ortaya koymaktr. Teyakkuzu salam olan kii, tvbe yolunun banda bulunur.

Grld zere yakaza hali, tevbenin balangcnda zecr ve intibah hallerinden sonra meydana gelen nc bir haldir ve bu hal deyine mevhbe-i lhdir. Bu halden sonra kii tvbeye ynelir. Bu hal tvbeden nce ve tvbenin balang aamasnda meydanagelen hllerdir. Zecri tam olann intibah tam; intibah tam olann yakazas tam; teyakkuzu tam olann ise tvbesi tam olmaktadr.Bylece kalb kaps alr, ruh, gaflet kbusundan syrlmaya balar.

4. Nedm/Nedamet-: lahi olana yneli. Kii yaptklarna pimanlk duymak suretiyle gemie snger ekmeye karar verir.Ktlkler kendisini rahatsz etmeye balar. Yanla tahamml kalmaz. Hatalarnn acsn yreinde hisseder olur.

5. Tevbe:Nefse uymaktan vazgemektir. Allahn azabndan korkup gnahlar ve ktlkleri terk etmektir. Tvbe m'minlerinsfatdr (Nitekim) Cenab- Hak yle buyurur: Ey m'minler! Hepiniz Allaha tevbe edin ki, dnya ve ahiret saadetine kavuasnz.(Nr, 31)

Tevbe ya Rabbi hata rhna gittiklerime

10


11/11

Bilip ettiklerime, bilmeyip ettiklerime.

6. nbe/Yneli: Benliin Hakk'tan gelen ilham ve arya uymaya balamasdr. Sevap kazanp cennete girme midi ve tamahylagnahlardan dnp ibadetlere ve iyi ilere ynelmektir. nbe, veliler ve mukarrblerin sfatdr. Cenab- Hak. . . ve halis bir kalb ilegelen kimseler iin.. (Kaf, 33.)buyurmaktadr.

Ahmed bn Ata el-Edem(. 309/921); Tvbe; inbet tvbesi ile icbet tvbesi olmak zere iki ksmdr. nbet tvbesi, kulun cezakorkusundan tvbe etmesidir. cbet tvbesi, (Allahn) kereminden utanmaktan tr tvbe etmesidir. deerlendirmesinde

bulunmaktadr.

nbe kelimesi szlkte; dnmek, ruc etmek, bir hususta birini dierinin yerine geirmek, sk sk gidip gelmek, piman olmak, tvbeetmek, nedmet duymak, Allaha pimanlk ve hlis amel ile dnmek gibi anlamlara gelmektedir.

Tasavvuf bir terim olarak ise; gnahlarndan piman olan kulun Allahtan yine Allaha dnmesi ve nefsin srren salaha kavumaseklinde ifade edilmektedir. nbe ile tvbe birbirine yakn iki kavram olmakla beraber, mutasavvflar ikisi arasnda fark olduunadikkat ekmilerdir. Tvbe, grnr gnahlardan, inbe ise insann iindeki kusurlardan vazgeip Allaha dnmesidir. nbe, tvbeninileri ve daha mkemmel bir derecesidir. nbe, her trl madd ve manev engellerden yz evirip Allaha ynelmektir. nbe edenede mnb denmektedir.

nbe tvbesi ile Hakka dnenen kul, kalbi phe karanlklarndan skp karr, her eyi brakp hereyin sahibine ynelir, gaflettenzikre, vahetten nse dner, duya ynelir, msiyetleri brakp ihlasa sarlr ve Allaha kul olmann zevkine varr. Dolaysyla inbedeesas olan, kulun lzumsuz ve mahzurlu olan her eyden yz evirip, itenlikle Allaha ynelmesi ve Onda karar klmasdr.

Tefsirlerde mnb kalb, her eyden yz evirip btn varlyla Allaha teslim olan ve her frsatta Ona ynelen, samimi, irktenarnm selm bir kalb diye aklanrken, mnb kul da lh sanatn esiz gzelliklerini tefekkrle gnln Hakka veren ve Allahkorkusundan det titreyerek, byk bir alak gnlllkle her an Ona ynelen kimse diye tarif edilmitir.

Kurnda inbe, iki eittir: Birisi, btn yaratlmlarn lh rubbiyyete ynelip boyun emesidir ki bu nevi inbede mmin, kfir,salih ve fcir msvidir. Ba daralan herkes o anda byle bir inbede bulunur.

nbenin ikinci tr ise Allah muhabbetini, Ona boyun emeyi ve yalnz Ona ynelip, kalben Onun dnda her eyden yzevirmeyi gerektiren eididir ki bu, Hak dostlarnn inbesidir.

nbenin ihtiva ettii anlamlar ierisinde acele davranmak, dn ve ileri atl, ne gei gibi mnalar da vardr. Bu itibarlaAllaha mnb olan demek, Onun rzsn elde etmek iin det koan, her an Ona dnen ve Allah sevgisinde kendini ndetutmaya alan kimse demektir.

7. kbal: hsan, ikram ve ltuf eklinde Allah'tan kula, tam bir boynu bkklk ve zikir eklinde de kuldan Allah'a olan alkadr.

8. Evbe: Azap korkusu ve dl, gnahlar ve kt ileri terk etmek ve yine srf Allah emretti diye ibadetleri ve iyi ileri yapmayaynelmektir. Evbe kelimesi, lgatte sratli hareket etmek ve geri dnmek mnasnda kullanlr. Bulut ve rzgr anlamna dagelir. Rb el-sfehn, evbe kelimesinin irade shibi canllar iin kullanlabileceini syler. Evbe Kurnda eitli kullanmlar ileon yedi yerde geer. Hepsinde de rc etmek anlam vardr. Evvb kelimesi de evbe kknden tretilmitir.

Tvbe, gnah brakp af talebine sarlmaktr. nbe, gnl Hakka evirmek ve bunu srdrme azminde olmaktr. Evbe ise hi birekilde Allahtan yz evirmemek ve deta gnl Ona balamaktr.

Bu anlamda, tvbede gnaha tekrar dmeme endiesi varken, inbede gaflete duar olmama hassasiyeti, evbede ise bir an bileAllah hatrdan karmama ve Ondan bakasna meyletmeme titizlii vardr diyebiliriz.

Evbe, peygamberlerin sfatdr. Allah (c.c.) yle buyurur: O ne gzel kuldu! Gerekten o tamamen Allaha ynelmiti.(Sad, 44.)Buradan hareketle Ebl-Hseyin en-Nr (. 295/907) de tvbeyi Allah'tan baka her varlktan tvbe etmek olarak tanmlar. Her eyve her fenalk ve ktlk iin tvbe etmek mmkndr. Kt ahlakl insann tvbe etmesi mmkn deildir. Zira, bir gnahtan tvbeettii zaman mutlaka ondan daha erlisini iler. Allah katnda kt ahlktan ve fena huydan daha byk bir gnahn olmad daayrca beyan olunmutur.

Tvbenin kademeleri tasavvufta ksmda belirtilir: Tevbe/dnmek, inbe/ynelmek ve evbe/gitmek. Eb Al ed-Dekkk (.405/1014)a gre tvbenin balangc, tvbe/dnmek, rc etmek, ortas, inbe ve sonu, evbedir. Cezadan korkarak tevbe eden kii,shib-i tevbedir. Bir kii sevap umup, cezadan da korkarak tevbe ederse, o da shib-i inbedir. Fakat, sevap ve cezay bir yana

brakarak, sdece emri yerine getirmi olmak iin tevbe eden kii ise, shib-i evbedir.

Tvbe m'minlerin sfat, inbe evliyann sfat, evbe ise resul ve nebilerin sfatdr. Bu kavram u ekilde de aklamakmmkndr: Tib gnahtan dnm, mnb gnahlardan arnm, evvb ise gnahla alkasn kesmi kii demektir.

Hucvr (. 465/1072)ye ait u tanmlamay ererek tvbe konusunu zetleyebiliriz: Tvbe, kebir/byk gnahlardan tata dn;inbe, seir/kk gnahlardan mahabbete dn, evbe ise nefsten Allah'a dntr.

Documents

Tevbe,Inabe Ve Evbe