รากและใบไผ : ตวตนวกฤตอตลกษณรฐไทย

“The green reed which bends in the wind is stronger than the mighty oak which breaks in a storm.”

― Confucius

Arne Kislenko พดถงนโยบายตางประเทศของรฐไทย โดยอปมาดงภาษตไทยโบราณทวา “ไผลลม”1 เพราะแมจะม

รากฐานอนมนคง หากแตกยดหยนเพยงพอทจะลไปตามทศทางทพายใหญพดมา ภาษตนมไดสะทอนเพยงลกษณะ

“สมฤทธผลนยม” (Pragmatism) ธรรมดาทวไปของรฐไทย หากแตมนสะทอนถงค าสอนทงในทางศาสนาและวฒนธรรมอน

เปนทเคารพย าเกรง

เมอเกดการรฐประหาร 11 กนยายน 2549 ขน บทความของ ธงชย วนจจะกล กะเทาะแนวคดเรอง “สมฤทธผล

นยม”2 นอยางละเอยดเขาไปถงแกน ถงกบท าใหมผเขามาตอบโตเขาเปนจ านวนหนง3 ซงกคงแปลความหมายปรากฏการณน

ไดวา บทความดงกลาวหวดเขาไปทขนดหาง อนเปนแกนความคดหลกของสงคมไทย ดานหนงกท าใหผทรสกวาตนถกวพากษ

ตองออกมาใหเหตผลแกตางสงทธงชยวจารณ แตในอกดานหนงกเรยกรองใหเราตองทบทวนความคดตนเองและท าความ

เขาใจวาขอเสนอของธงชยอธบายปรากฏการณในขณะนนไดอยางมเหตมผลมากนอยเพยงไร4

1 http://www.jstor.org/discover/10.2307/40203691?uid=3739136&uid=2&uid=4&sid=21102524025683

2 http://prachatai.com/journal/2006/11/10415

3 ด http://www.nidambe11.net/ekonomiz/2006q4/2006november16p5.htm

4 โปรดดความเหนของสมศกด เจยมธรสกล ทเชอมโยงไปถงขอเสนอเรอง Pragmatism ของธงชย:

(1) "ไมเอาทกษณ ไมเอารถถง" ด แตจะเอาอะไรครบ?

(2) ในเมอประชาชนสวนใหญ "เอาทกษณ" การ "ไมเอาทกษณ" นแปลวาอะไร? ไมยอมรบการตดสนของประชาชนสวนใหญ?

ถาเชนนนจะตางอะไรกบพวก "รถถง"?

(3) จดยนน มสวนในการปทางทางความคดใหกบการรฐประหารอยางไร? เคยคดบางไหม?

สงทผมมปญหากบ ธงชย, ฟาเดยวกน, เครอขาย 19 กนยา และคนอนๆในแนวเดยวกน ("ไมเอาทกษณ ไมเอารถถง" หรอทผมเรยกวา "ปญญาชน 2 ไมเอา") กคอประเดนเหลาน โดยเฉพาะประเดนท 3

ความจรง Kislenko อางไอเดยภาษตไทยโบราณทวาน มาจากบทความเรอง “Reflections on Thai Culture”

ของ William J. Klausner (ดไดในเชงอรรถแรกของบทความของ Kislenko) ผมยงไมไดอานหนงสอของ Klausner และคด

วาคงจะตองหาเวลาตรวจสอบ หากแตผมกสงสยวาภาษตเรอง “ไผลลม” นเปนภาษตโบราณของไทยจรงหรอไม ในความทรง

จ าของผม ผมไดรบรค าสอนเรอง “ไผลลม” นผานนทาน (ดเหมอนจะเปนนทานแปลจากภาษาองกฤษเสยดวยซ า) เมอสบ

ยอนกลบไปทตนตอ ดเหมอนจะเปนภาษตของขงจอเปรยบเทยบระหวาง “ตนออ” และ “ตนโอค” ตนอออยรอดจากพายใหญ

เพราะรจกลตามลม ในขณะทตนโอคแขงขนลมจงตองหกโคนลงไป ดงทยกมาไวตอนตนบทความ

อยางไรกตามธงชยไดใหขอสรปซงจะกลายเปนประเดนหลกของบทความนตอไปไดดทวา นเปนความขดแยงระหวาง

สมฤทธผลและหลกการ

“Pragmatism แปลอยางงายๆคอ ความคดทถอเอาสมฤทธผลหรอความส าเรจตามตองการเปนหลกใหญ

ทสดในการตดสนใจหรอเลอกกระท าการอยางใดอยางหนง ความถกผดตามหลกการใดๆแมแตหลก

กฎหมายยอมเปนเรองรอง”

ในทนหากเราไมสนใจวาจะเปนตนออหรอตนไผ แตเราคงไดมโนทศนทวาสวนใบของตนออหรอตนไผนนลไปตามลม

หรออทธพลภายนอกเพอบรรเทาผลกระทบทอาจท าใหทงสงคมตองหกโคนไป (ดงเชนตนโอคทหกโคนเพราะแขงขนไมยอมล

ไปตามลม) ในขณะทกมสวนรากกยงยดมนแขงแรงกบฐานคตดงเดม รอวนทกระแสลมนนเบาบางลงเพอยดกงชกานอยางสงา

งามในวนขางหนา เมอมองเชนนแลวกไมมความขดแยงระหวาง “สมฤทธผล” กบ “หลกการ” อกตอไป เพราะหลกการทไม

ส าคญบางอยางโดยเฉพาะหลกการทไมใช “ฐานคต” ดงเดม ยอมปรบเปลยนไปไดโดยชวคราว

ในความเปนจรง ในเมอพวกคณมแตตะโกนค าขวญประเภท "2 ไมเอา" แตไมเคยพดวา "ในเมอทกษณ ไดรบการเลอกตงจากประชาชนสวนใหญ ทกษณมสทธทจะเปนนายกฯ จดตงรฐบาล" ทส าคญ ในการตดสนใจสนบสนนการเคลอนไหวแอนตทกษณ ตงแตในตอนตน (ไอเดยเรองลารายชอทลานโพธ ของ "กลมนศ.รกประชาชน" ไอเดยเรอง "NO VOTE" ผมเหนวาในทสดแลว มาจากกระแสทางพวกคณ หรอไดรบผลสะเทอนจากกระแสทางพวกคณ เพราะตอนแรก พวกสนธ มงใหมการรฐประหาร และ "ชธงเหลอง" การเคลอนไหว 2 อนทยกมาน ไมไดท าไปภายใตการ "ชธงเหลอง") การรณรงคของพวกคณ กเปนสวนหนงของกระแสโคน "ระบอบทกษณ" ทปทางใหกบการรฐประหาร

ผมมความรสกวา การท าราวกบวา สงท "ผานไปแลว" (3 ขอขางตน) ไมส าคญอะไร ไมตอง "วจารณตนเอง" หรอ defend ตนเอง เปนลกษณะทมคนเรยกวา pragmatism (สมฤทธผลนยม) อยางหนง ไมตางจากทคนเรยกวจารณคนอน (by the way ในบรบทของประวตศาสตรปรชญาฝรง โดยเฉพาะปรชญา analytic รวมสมย ค าน pragmatism มความหมายคนละอยางกบทก าลงใชเรยกในกรณไทยปจจบน ในแงน ผมออกจะไมเหนดวยกบการใชค านนก pragmatism ของปรชญา analytic รวมสมย อยาง Rorty, Davidson,

Bernstein, Putnum มหลายอยางทผมเหนวานาชนชม) http://somsakcouppostings.blogspot.com/2006/11/19_25.html

ปญหาทเราจะตองพจารณาตอไปคอ หลกการอะไรทเปน “ฐานคต” ดงเดม ทไมสามารถแตะตองไดของสงคมไทย?

ถงตรงนผมขอพดถงเรองนโยบายตางประเทศท Kislenko วจารณ (โดยยมไอเดยของ Klausner) มาวามลกษณะ

อปมาอปมยดง “ไผลลม” แตเมอพจารณาใหดแลว ผมคดวานโยบายตางประเทศในลกษณะนนาจะเปนเรองใหม ไมใชเรองท

มมานานแลว อกทงยงมลกษณะชวคราวไมใชลกษณะถาวร เราเรมเหนแนวโนมนในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว นโยบายในลกษณะนเรมชดเจนมากขนเรอย ๆ ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยมวตถประสงค

เพอดลอ านาจของทงองกฤษและฝรงเศส นโยบายลกษณะนยงสบสานลงมาในสมยสงครามโลกครงทหนง (ฉวยโอกาสเขาขาง

ฝายพนธมตร) สมยสงครามโลกครงทสอง (ยายขวจากฝายอกษะผแพสงคราม มาเปนฝายชนะสงครามกบขางสมพนธมตร)

ตอเนองมาจนสมยสงครามเยน (ยายนโยบายสนบสนนอเมรกนและโลกเสรสดลมทมประต ไปแอบจบมอจนหกท าสงครามกบ

เวยดนามและขอใหยตการสนบสนนพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย) และเมอเจาะกนลงไปยงรายละเอยดแลวจะเหนวา

แทนทนโยบายตางประเทศของไทยในลกษณะนคอย ๆ ถกประดษฐขนอยางตงใจและอยางระมดระวง (has consistently

crafted a cautious, calculated foreign policy…) ในหลาย ๆ กรณโดยเฉพาะในสมยสงครามโลกครงทสอง และสมย

สงครามเยน เอาเขาจรงแลวมชนชนน าไทยแตละฝาย “ถอหาง” แนวคดคนละทาง และสนบสนนฝายตรงขามกน โดยภาพรวม

นโยบายในลกษณะนจงไมไดถกวางแผนวาจะตองแอบถอหางทงสองฝายแตแรก แตการทชนชนน าแตละฝายแยกกนถอหาง

อทธพลภายนอกตางฝายกน จงมลกษณะเปนการประกนความเสยงโดยไมไดตงใจ (unintended hedging)

ตวอยางเชน ในสมยคณะราษฎร ปรด พนมยงคเปนเสรไทยสายในประเทศ และหมอมราชวงศเสนย ปราโมชเปนเสร

ไทยสายสหรฐอเมรกา สวนเสรไทยสายองกฤษมทงนกเรยนและกลมเจานาย ทงสามกลมเขาขางฝายสมพนธมตร ในขณะท

จอมพลแปลก พบลสงคราม เขาขางญปนจงเปนฝายอกษะ เรองนมผลมาจากความแตกแยกภายในคณะราษฎรระหวางสาย

พลเรอนและสายทหาร อนเนองมาจากการเสนอเคาโครงเศรษฐกจสมดปกขาวของนายปรด เขาถกมองวาเปนพวกคอมมวนสต

และถกกดกนออกจากชนชนน าไทยสายอนรกษนยม ในกรณสมยสงครามเยน กมความแตกตางระหวางฝายความมนคงใน

สายกระแสหลก (ใชแนวทางโลกตะวนตกก าจดคอมมวนสต) กบแนวทางสายนายทหารประชาธปไตย (เรยนรวธของ

คอมมวนสตแลวใชวธเดยวกนยอนกลบไปตอบโต) เปนตน

Kislenko ละเลยรายละเอยดปจจยภายในเหลานไปทงทในความเหนผมคดวาเปนเรองส าคญ สวนใน

หนงสอ”Reinventing Thailand: Thaksin and His Foreign Policy” ของปวน ชชวาลพงศพนธ กเดนตามไอเดยดงกลาว

ของ Kislenko ทวานโยบายตางประเทศในลกษณะ “ไผลลม” ของไทยมมานานแลวเชนเดยวกน เขาถงกบพดวาลกษณะ

เชนนมมาแตสมยสโขทย ผมเหนตางกบปวนในขอสรปเชนน ความคดทมอทธพลตอนโยบายการตางประเทศของไทยในสมย

สโขทย-อโยธยา (หากจะม) กนาจะเปนแนวคดในลกษณะ “จกรพตราธราช” หรอ พระเจาจกรพรรดทยงใหญในสกลชมพทวป

เสยมากกวา5 ในสมยนนไทยไมมอะไรจะตองเกรงกลวพมา (โดยเฉพาะหลงเสยกรงฯ ครงแรก) อโยธยาเชอมนในยทธศาสตร

การตงมนในก าแพงเมองกรงศรอยธยา-รอฤดน าหลาก-สงทพกระหนาบขาศกจากหวเมองโดยเฉพาะเมองพษณโลก แตเมอ

ยทธศาสตรเชนนถกท าลายจนกระทงตองเสยกรงฯ ครงทสอง รฐไทยนาจะเรมเปลยนความคดไปจากเดม โดยเหนไดชดกเชน

การสงก าลงรบเปนหนวยยอย ๆ ออกไปท าสงครามกองโจรนอกพระนครแทนทจะตงรบในสงครามเกาทพเมอตอนตน

รตนโกสนทร กลาวคอคงเรมประเมนศกยภาพของตนตามความเปนจรงและไมประมาทขาศกอกตอไป ความสมพนธในการคา

ส าเภากบเมองจนทคกคกคบคงคงสงผลตอการรบความคดความอานของจนเขามาในสงคมมากยงขน นอกจากความสมพนธ

ในเชงเศรษฐกจกยงมความสมพนธทงในดานวฒนธรรมและวรรณคด อาทเชนการทพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

ทรงมพระราชด ารสใหวรรณคดจนสองเรองคอ คอ ไซฮน ทรงโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระเจาหลานเธอ กรมพระราชวงหลงทรง

อ านวยการแปล และสามกก ทรงโปรดเกลาฯ ใหเจาพระยาพระคลง (หน) เปนผอ านวยการแปล เปนตน

ถามองวากรงรตนโกสนทรเปนการสบทอดฟนฟจารตราชส านกอโยธยา (หลงจากผานการกอบกดวยคนนอกอยาง

พระเจาตากสนมหาราช) ภาพปฏมาของชนชนน ารตนโกสนทรกคงตองการสบทอดจตวญญาณหลกของอโยธยาซงกคอภาพ

ของจกรพตราธราชอยางพระเจาอโศกมหาราชผเปนองคอปถมปพระพทธศาสนา เหตทเปนดงนกเพราะพระสมณทตถกสงมา

เผยแผพระพทธศาสนาในสวรรณภมในชวงสมยของพระองคในชวงป พ.ศ. 236

อนทจรงพทธศาสนานกายเถรวาทมใชอะไรอนนอกจากเปนภาพแชแขง (หรอจะเรยกเปนภาพปฏมากได) ของสงคม

อนเดยในสมยพราหมณทถกปฏรปไปแลวดวยความคดแบบพทธ โลกทศนของพทธศาสนาจงสบทอดโลกทศนแบบพราหมณ

ตามมาดวยในตวอยแลว ในความคดของพทธศาสนาจงมไอเดยอยาง เทวดา ยกษ มาร พรหม ฯลฯ แตในขณะเดยวกนกยก

ยองสมเดจพระสมมาสมพทธเจาวาเปนเลศทสด ตองรอใหพนหลงจากมหาวทยาลยนาลนทาในอนเดยถกเผา ในป พ.ศ. 1742

ประวตศาสตรของพทธศาสนาจงแยกตวออกจากอนเดยอยางสนเชง โดยศาสนาพราหมณในอนเดยเมอสนพทธกมการปฏรป

ตนเองกลายเปนฮนด สวนพทธศาสนาในสวรรณภมกมเสนทางเดนของตนเองแยกออกไปตางหาก ในชวงเดยวกนนนเองการ

กอรปของสโขทยและอโยธยากเรมปรากฏชดขนกอนสโขทยจะถกกลนในทสด

ในประเทศไทยมการสงคายนา (หรอการสอบช าระ) พระไตรปฏกตามบนทกของสมเดจพระวนรตสครง คอเมอป

พ.ศ. 956 ชวงนเปนยคเรมตนนครรฐหลวม ๆ ทเรยกรวมกนวาอารยธรรมทราวด ตอมาเปนการสงคายนาเมอป พ.ศ. 1587 ใน

ระยะเวลาใกลกนนเรมปรากฏสถานการคา เชลยง-กมโพช ซงจะพฒนาไปเปนกรงสโขทยในเวลาตอมา การสงคายนาครงถด

มาในป พ.ศ. 2020 สมยพระบรมไตรโลกนาถเปนยคทอโยธยารวมสโขทยเขามาไวใตเครอขายอ านาจเดยวกนไดอยาง

เบดเสรจเดดขาด หลงจากนนการสงคายนาครงสดทายเกดขนเมอป พ .ศ. 2331 ในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา

จฬาโลก เมอเปนเชนนดเหมอนวาการสงคายนาพระไตรปฏกจะเกดขนเมอการเปลยนแปลงใหญ ๆ เกดขนในบานเมอง

5 ด http://www.siamintelligence.com/redefine-thailand-interview-dr-sunate-chutintaranon/

เถรวาทเปนนกายทยดคมภรทถอวาเปนตนฉบบโดยตรงจากค าสอนของพระพทธเจา ตางจากมหายานทมการ

ตความและสรางคมภรของตนแตกตางออกไปจากคมภรตนฉบบ การสงคายนาของเถรวาทในชวงทบานเมองมความ

เปลยนแปลงครงใหญ ในทางหนงกอาจเพอเปนการรบมอความเปลยนแปลงสมสมยของสงคมในชวงเวลานน ๆ ถาตความ

ตามแนวทางน (คอไมใชเพยงแคช าระคมภรอยางเดยว) กเปนไปไดวาหลงจากการสงคายนาครงสดทายในสมย

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก กมการ “สงคายนา” ตามมาอกสองครงใหญ ครงแรกคอการตงธรรมยตกนกายในรช

สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ครงทสองเปนครงรวมสมยในปจจบนคอการเกดขนของ สวนโมกข – สนตอโศก –

ธรรมกาย

การเกดขนของธรรมยตเปนความเชอมโยงกนของศาสนาจกรและอาณาจกรอยางเปนพเศษ ตามปกตจะมการ

แตกแยกนกายในเถรวาทออกไปไมได เพราะถอเปนความผด เนองจากท าใหคณะสงฆแตกแยกกน (สงฆเภท) แตธรรมยตไม

เพยงไมถกกดกนออกไป แตยงไดรบการยอมรบอยางสงเคยงคกบมหานกายอกดวย ในเวลาตอมามการตรากฎหมายลกษณะ

ปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 (พ.ศ. 2445) ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เพอรองรบการรวมหวเมองตาง ๆ

เขามาเปนอาณาจกรเดยวกน6 การเกดขนของธรรมยตกนกายและการตรากฎหมายลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ.121 จง

เปนพฒนาการของรฐไทยทศาสนาจกรไมเคยเขามาครอบง าอาณาจกร และมความขดแยงจนตองสรางทฤษฎทางการเมอง

เพออธบายความชอบธรรมของการแยกอาณาจกรออกจากศาสนาจกรดงเชนในสงคมยโรป แตในทางตรงขามฝายอาณาจกร

ในไทยกลบมอ านาจเหนอฝายศาสนาจกรตลอดมา ในดานหนงกเปนการฉายภาพปฏมาของพระเจาอโศกมหาราชใหสมบรณ

แบบยงขน

การกอก าเนดขนของสวนโมกขทวดตระพงจตเมอป พ.ศ. 2475 ปเดยวกบการเปลยนแปลงการปกครองแผนดน ทาน

พทธทาสภกข กใหเหตผลเดยวกบการเกดขนของสนตอโศกและธรรมกายในยคหลง (และอนทจรงกเหตผลเดยวกบการเกดขน

6 ดค าอธบายของนธ ในการใชกฎหมายฉบบนเพอจดการรวมศนยอ านาจเขาสสวนกลาง:

ทานกไปออกพระราชบญญตคณะสงฆฉบบแรกขนมา ซงไปท าลายอ านาจทงหมด ครบาศรวชยทานอยในระบบแบบเกา คอระบบแบบเกาเขาไมไดมแค 2 นกายอยางน ศนยกลางเผยแพรศาสนาและศาสนาระหวางประเทศไทยอยทส านกอาจารย ถาเอาภาคเหนอเขาเรยกวาหววด คอวดวดหนงจะมวดของอาจารยอยวดหนงเขาเรยกวาหววด ในหววดมนกจะมวดทขนกบหววดนอาจจะมอกซก 8-10 วดอะไรกแลวแต แปลวามอปชฌายอยคนเดยว ทกวดกจะสงเดกจากทอยชาวบานของตวเองมาบวชทวดน พระทงหมดทจบทบวชวดนกถอวาอยเปนศษยของอาจารยเดยวกน เพราะคอเจาส านกทอยหววด ถกไหม ทกคนกถอวาเปนลกศษยพวกนหมด เขากปกครองกนโดยผานเครอขายส านกความสมพนธระหวางศษยตรงน ในฐานะทเปนอาจารยเขากดแลวดทขนอยกบเขาทงหมด ในฐานะทเขาเปนอาจารยของทกคน เปนอปชฌายของทกคน เขากมอ านาจสามารถดแลได วนหนงรชกาลท 5 บอกวามงออกไป เอาอ านาจรฐไปดแลแทน

http://www.siamintelligence.com/nidhi -eoseewong-interview/

ธรรมยตกนกาย) วาศาสนาพทธกระแสหลกเสอมถอยลง ทงสามส านกตความพระไตรปฏกไปในทางของตนเองทตางกน

ศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส เปนคนตงขอสงเกตความโดดเดนของส านกทงสามนเปนระบบเปนคนแรกๆ7

การจดการของรฐไทยตอ “แนวปฏรปพทธศาสนา” และพฒนาการของทงสามส านกหลงจากนน มความแตกตางกน

ในชวงแรกค าสอนของทานพทธทาสถกตงค าถามอยางหนกจากปญญาชนกระแสหลกอยางเชน ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช ในด

เบตเรอง “จตวาง” แตในภายหลงเมอทานพทธทาสมรณภาพไปแลว ค าสอนในแนวทางของสวนโมกขถกรวมเขามาปรบใชกบ

ศาสนาพทธกระแสหลก เหนไดจากการตพมพหนงสอพทธธรรมของ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) โดยมหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (พมพครงท 11 เมอป พ.ศ. 2552 จ านวน 15,000 เลม) หนงสอเลมนรวมเอาการตความของ

ทานพทธทาสเขามาดวย โดยเฉพาะการตความเรองปฏจสมปบาทวาไมใชเรองขามภพขามชาต หากแตเปนเรองทเกดขนใน

ชวตปจจบน

แตในทางกลบกนพระพรหมคณาภรณกลบตพมพหนงสอออกมาโจมตทงสนตอโศกและธรรมกายอยางหนก การ

โจมตของหนงสอทงสองเลมนนตเขาไปทแกนกลางของหลกคดทงสองส านกโดยมการแจกแจงอยางละเอยดละออ อางอง

ตรรกะหลกคดตามคมภรอยางชดเจน ในเวลาตอมาทงสนตอโศกกถกด าเนนคดตามกฎหมาย

ตวอยางจากหนงสอ “กรณสนตอโศก”8 แสดงใหเหนความส าคญของปญหาระดบศล กบปญหาระดบทฏฐ

ปญหาทจะมผลกระทบกระเทอนมากทสดในระยะยาว กคอปญหาดานพระธรรมวนย เพราะพระธรรมวนย

เปนรากฐานของพระศาสนา หรอวาใหถกแท เปนตวพระศาสนาเองทเดยว การกระท าตอพระธรรมวนย จงเปนการ

กระท าตอตวพระศาสนาโดยตรง

ปญหาเกยวกบพระธรรมวนย แบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 2 อยางคอ ปญหาระดบศล กบปญหาระดบทฏฐ

ปญหาระดบศลคอเรองความประพฤตเสยหายตาง ๆ การท าผดพระวนย การเปนอยนอกทางของสมณะ ปญหา

ระดบทฏฐ คอเรองความเหนความเขาใจ การตความ ความเชอถอ การยดมนในลทธวาเปนอยางนนอยางน

โดยเฉพาะการถอผดเหนผดคลาดเคลอนจากหลกการทแทจรง รวมทงการยดถอเขาใจผดในศลทปฏบต

7 ดขอสรปของนายแพทยประเวศ วะส:

จะเหนไดวาส านกสวนโมกข ธรรมกาย และสนตอโศกมจดเดนทตางกน กลาวคอ สวนโมกข = ปญญา ธรรมกาย = สมาธ สนตอโศก = ศล

ทงนมไดหมายความวาแตละส านกจะปราศจากซงอก 2 สกขา แตกลาวโดยจดเนนหรอจดเดนทสาธารณะไดรบรเทานนไตรสกขา อนไดแก ศล สมาธ ปญญา ตองมครบทง 3 เรองอยางเชอมโยงกนจงจะท าใหบคคลพนทกขได

http://www.doctor.or.th/column/list/5901 8 http://www.watnyanaves.net/uploads/File/books/pdf/the_santi_asoke_case.pdf

ปญหาระดบศล กมความส าคญเปนอยางมาก แตถงอยางนนสวนมากกเปนเรองในระดบรปแบบ และเปน

รปธรรม จงมองเหนไดงาย เมอเกดมการผดศล คนกจะรกนไดรวดเรว สวนปญหาระดบทฏฐเปนปญหาทลกซงกวา

ถงเนอถงตวหรอแกนของพระศาสนา จงมความส าคญเปนอยางยง และเปนนามธรรม มองเหนไดยาก อกทงเปนเรอง

ระดบปญญา คนทวไปจงมกจะมองขามไปหรอมองไมถง ปญหาระดบศลอาจท าใหเกดความเดอดรอนวนวาย ไม

สงบ ในขอบเขตหนง แตคนมองเหนรอยวาผดวาเสยหาย จงไมขยายวงกวางขวางนกและไมคงอยยาวนาน แตจะเกด

มไดบอย ๆ คอ เรองนหมดไปเรองนนโผลขนใหม แตปญหาระดบทฏฐเปนปญหายดเยอเรอรง เกดมขนแลวกแกไขได

ยาก และสามารถขยายตว เปนปญหาทรายแรงยงกวาปญหาระดบศลเปนอนมาก ถาปญหาระดบทฏฐเกดขนมาจรง

ๆ แลว จะเหนวาปญหาระดบศลกลายเปนเรองปลกยอยลดความส าคญลงไปมาก ปญหาระดบทฏฐมตวอยางถงขน

เปนสงครามศาสนา สงครามระหวางลทธนยม หรออดมการณทางการเมอง คนทขดแยงในระดบทฏฐ อาจจะเปนคน

ทไดชอวามศลเครงครดตามหลกของลทธหรอศาสนา ประพฤตตวดงามตอคนในหมพวกตน แตสามารถท าการตาง ๆ

เพอท างายคนทถอตางทฏฐ ตางลทธ ตางศาสนาไดอยางรนแรง และผกปมไวตลอดระยะเวลายาวนาน ปญหาใน

ระดบทฏฐ จงควรไดรบความเอาใจใสใหมาก แมวาพระพทธศาสนาจะเปนศาสนาแหงอหงสธรรม ยากทจะเกดความ

รนแรงขนได แตกไมพงประมาท เพราะปญหาระดบทฏฐ หมายถงการมความเหนผดจากพระธรรมวนย ซงอาจจะ

ถงกบเหนนอกออกไปจากอหงสธรมกได ในอดต ทงปญหาระดบศล และปญหาระดบทฏฐ ไดเปนเหตปรารถของการ

ท าสงคายนา โดยทปญหาระดบศลจะเปนเรองทพยายามแกไขกนในชวงตนของการทจะสงคายนา แตปญหา

ระดบทฏฐจะเปนเนอเปนตวเปนขอพจารณาของการสงคายนาเลยทเดยว เพราะแมแตเรองศล ทจะเปนปญหาขนมา

อยางแทจรง กมทฏฐเปนฐานดวย.

ตวอยางจากหนงสอ “กรณธรรมกาย”9 แสดงใหเหนปญหาการตความพระไตรปฎกในเรอง “นพพานเปนอนตตา”

เอกสารของวดพระธรรมกายเขยนไววา

“เรองอตตาและอนตตาน เปนเรองหนงทมการถกเถยงกนมากตงแตยคโบราณหลงพทธกาลเปนตนมา

และมมาตลอดประวตศาสตรพระพทธศาสนา แมในยคปจจบนกมนกวชาการพระพทธศาสนาทงในดนแดนตะวนตก

เชน ยโรป อเมรกา และทางตะวนออก เชน ญปน จน เกาหล ถกเถยงกนมาก ประเดนทถกเถยงกนกมหลากหลาย

เชน…”

ขอความน ถาจะใหถกตองและชดเจน ควรพดใหมวา

9

http://www.watnyanaves.net/uploads/File/books/pdf/the_dhammakaya_case_lesson_learned_for_buddhist_edu

cation_and_society_development_(expanded_and_revised).pdf

“เรองอตตาน มการยดถอกนมามากตงแตกอนพทธกาล โดยเฉพาะในลทธศาสนาพราหมณ และหลง

พทธกาลแลว ศาสนาฮนดกไดพยายามท าใหมนคงยงขน เหนไดจากหลกเรองพรหมน-อาตมน หรอปรมาตมน-ชวาต

มน แตในพทธศาสนานนทานมทาททชดเจน คอไมยอมรบทฤษฎอตตาดวยประการใด ๆ คอไมยอมรบอตตาโดย

ปรมตถ ซงเปนทาททชดเจนอยางยง เพราะฉะนนจงตองระวงไมใหลทธภายนอก และลทธเดมกอนพทธกาลท

พระพทธเจาทรงปฏเสธแลวนนกลบแทรกแซงเขามา”

การทจะยนยนหลกพทธศาสนานไวได จะตองมความเขมแขงมาก เพราะวา

1. ลทธอาตมน/อตตาเดม กมอทธพลมากอยแลว

2. เปนเรองทเขาใจยาก บคคลทเขมาในพระพทธศาสนา แมมาบวชกอาจจะน าเอาความ

คดเหนทผดเขามาได

ลทธถออตตาวามจรงน ทานผรกษาพระธรรมวนยในอดต ถอเปนเรองส าคญมากทจะตองระวงไมใหแทรก

หรอแปลกปลอมเขามาในพระพทธศาสนา เพราะเปนลทธทมก าลงครอบง าสงคมชมพทวปอยกอน

พระพทธศาสนา เปนหลกการใหญทตรงขามกนระหวางพระพทธศาสนากบลทธศาสนาเกา ซงเขาจะตอง

พยายามแผอทธพลเขามา และเปนสภาพความเชอของมนษยทแวดลอมพระพทธศาสนาตลอดมา

พดงาย ๆ วา พระพทธศาสนาทงทวนกระแสทฏฐของลทธศาสนาทมอทธพลใหญ และทวน

กระแสกเลสในใจของมนษยปถชน

อยางไรกตาม พระเถระในอดตทานมนคงยงนกในหลกการของพระธรรมวนย ดงทปรากฏวา

หลงจากพทธกาลไมนาน ประมาณ พ.ศ. 235 ในสมยพระเจาอโศกมหาราช พระสงฆมพระโมคคลลบตร

ตสสเถระเปนประธาน ไดปรารภเรองทฐความเหนแตกแยกแปลกปลอมเขามาในพระพทธศาสนา ซงม

จ านวนมากมาย แยกกนไปถง 18 นยาย ซงจะตองแกไข จงไดจดการสงคายนาครงท 3 ขนในพระบรมรา

ชปถมปของพระเจาอโศกมหาราช ในการสงคายนาครงน พระโมคคลลบตรตสสเถระ ไดรวบรวมค าวนจฉย

ขนมาคมภรหนงชอวา กถาวตถ อยในพระอภธรรมปฎก พมพเปนพระไตรปฎกบาลอกษรไทยเลมท 38 ซง

ประมวลเอาความเหนแตกแยกแปลกปลอมมาตงขน 219 หวขอ แลวทานกกลาวแก…

อนทจรง มความเชอมโยงกนระหวางส านกคดทางสงฆทงสามส านกกบความเคลอนไหวทางการเมองอยางเหนไดชด

ส าหรบสวนโมกขพลาราม ความเชอมโยงนทอดผานไปทางสายนกก าหนดนโยบายสายพทธมากกวา10 ส าหรบส านกสนต

10

ดตวอยางประวตของคณ ประชา หตานวตร http://www.right-livelihoods.org/about-us/history/item/227-ประวตคณประชา-หตานวตร.html

อโศก ไดรวมกบ พล.ต. จ าลอง ศรเมอง ในการกอตงพรรคพลงธรรมขน ในป พ.ศ. 2531 จากนนกไดรบการเลอกตงเขามาใน

พนทกรงเทพมหานครถง 32 ทนง ในการเลอกตงทวไปเมอวนท 22 มนาคม 2535 แตกระนนการเสอมความนยมของพรรค

พลงธรรมในเวลาตอมา กสอดคลองกบการทส านกสนตอโศกถกทอนก าลงจากการฟองรองตามกฎหมาย ดวยขอหาการบวช

ของชาวอโศกมชอบดวยกฎหมายและพระธรรมวนย ในเดอนมถนายน 2532

ในวนท 8 สงหาคม 2532 พนกงานสอบสวนจบกม แจงขอหา และสอบสวนแลว พนกงานอยการไดฟอง

เปนจ าเลยจ านวน 80 คด ศาลแขวงพระนครเหนอพพากษาวา จ าเลยท 1-79 มความผดเกยวกบศาสนา

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 208 (ไมใชภกษสงฆ บงอาจแตงกายอยางภกษสงฆ เพอลอลวงใหคน

อนเชอวาเปนภกษสงฆ) และใหจ าคกคนละ 3 เดอน สวนจ าเลยท 80 คอ สมณะโพธรกษ สนบสนนให

จ าเลยทคนอน ๆ กระท าผดดงกลาวจ านวน 33 กระทง พพากษาลงโทษจ าคกเรยงกระทง กระทงละ 2

เดอน รวมเปนจ าคก 66 เดอน11

ศาลฎกาพพากษายนเมอวนท 15 มถนายน 254112

ส าหรบกรณวดธรรมกาย แมจะมการด าเนนการทางกฎหมาย เชนการทอยการฟองรองวาพระไชยบลย ธมมชโย

(พระธมมชโย)13 เจาอาวาสไดมการยกยอกทรพยโดยโฉนดทดนของวดอยในชอของพระธมมชโย การไตสวนคดด าเนนมาเปน

เวลาเจดป แตอยการสงสดไดมมตใหถอนฟองเนองจากพระธมมชโยไดคนทดนใหแกวดธรรมกาย14 ส าหรบวดธรรมกายไดถก

เชอมโยงวามความเกยวของกบ พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร อยบอยครง15 สนธ ลมทองกล ไดวาดภาพความเชอมโยงของ สมเดจ

พระพฒาจารย(เกยว อปเสโณ) เจาอาวาสวดสระเกศราชวรมหาวหาร ประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช16 วา

11

http://th.wikipedia.org/wiki/สนตอโศก 12

http://www.alittlebuddha.com/html/Special%20Event/Santiasok.html 13

ปจจบนพระธมมชโย เปนพระเทพญาณมหามน ด ารงต าแหนงพระราชาคณะชนเทพ และด ารงต าแหนงเปนเจาอาวาสวดพระธรรมกาย และประธานมลนธธรรมกาย มนามตามสญญาบตรประกอบพดยศสมณศกดวา "พระเทพญาณมหามน ศรธรรมโกศล โสภณภาวนานสฐ มหาคณสสร บวรสงฆาราม คามวาส" 14

มหาเถรสมาคม จงมอบหมายให พระพรหมโมล เจาอาวาสวดยานนาวา ซงเปนเจาคณะภาค 1 ตรวจสอบขอเทจจรง ซงมขอสรปวา เปนจรงตามทถกกลาวหา มหาเถรสมาคม จงมมตใหธมมชยโย ปฏบตตามค าวนจฉยของเจาคณะภาค 1 คอ ใหปรบปรงค าสอนของวดพระธรรมกายวา นพพานเปนอนตตา ไมใชอตตา และยตการเรยไรเงนนอกวด และสมเดจพระสงฆราชฯ สกลมหาสงฆปรนายก ไดมพระลขตใหธมมชโย คนทดนและทรพยสนขณะเปนพระใหวดพระธรรมกาย แต ธมมชโย ไมยอม กรมการศาสนาจงไดเขาแจงความตอกองปราบปราม กลาวโทษธมมชโยในคดอาญา ม.137 ,147 และ 157 ฐานเปนเจาพนกงานเบยดบงยกยอกทรพยและปฏบตหนาทโดยมชอบ http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9530000066922 15

http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9530000066922 16

ปจจบนสมเดจพระพฒาจารยมรณภาพแลว ตงแตเมอวนท 10 สงหาคม 2556

http://www.komchadluek.net/detail/20130810/165521/ชาวพทธสดเศรา!สมเดจเกยวมรณภาพ

เปนคนทคานลขตของสมเดจพระสงฆราชเพอชวยพระธมมชโย และกลาววามการใชอ านาจใหส านกงานอยการสงสดถอนฟอง

พระธมมชโยในรฐบาลสมย พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร รวมถงความเชอมโยงระหวางตระกลดามาพงศกบวดสระเกศ ทงการตง

สมเดจเกยวเปนผปฏบตการแทนพระสงฆราช เปนเรองไมเคยมมากอน17 เขากลาวาเรองเหลาน ท าใหศาสนาออนแอ และท า

ใหพระมหากษตรยออนแอ และจะท าใหชาตลมสลาย

ทานบอกวาชาตประกอบดวย ศาสนา พระมหากษตรย เมอใดศาสนาออนแอ พระมหากษตรย

ออนแอ เมอใดพระมหากษตรย ศาสนาออนแอ ชาตจะลมสลาย แลวกลบไปดสมเดจเกยว คอเจาอาวาสวด

สระเกศ ซงผกพนกบตระกลดามาพงศมาก เพราะวากระดกของตระกลดามาพงศ พอของคณหญงออไวอย

บนทางเดนขนไปขางบนภเขาทอง พดงายๆวา ตระกลดามาพงศกบวดสระเกศแนบเเนนเปนเนอเดยวกน

หรอถาจะพดนยหนงวา ตอนนนทกษณอยากจะมสงฆราชเปนของตวเอง กคอสมเดจเกยว แตวาเปนไมได

เพราะวาสมเดจญาณฯยงมชวตอย กเลยตงคนขนมาแลวเอาคณะท างานซงเปนคนของสมเดจเกยวเอา

พวกพระในสายตวเองเขามา

นอกจากนพระสงฆราชทรงมพระลขตเซนใหพระธมมชโยวดธรรมกายปาราชกแลว ปรากฏวาคน

ทคานคอสมเดจเกยว และคนทชวยธรรมกาย และชวยธมมชโย กคอสมเดจเกยว แลวทกษณกใชอ านาจ

ของรฐบาลจดการจนกระทงส านกงานอยการสงสดถอนฟองธมมชโย ทงๆทคดความก าลงยางเขาสศาลใน

กรณเรองเงนเรองทอง นคอความเสอม

อยางไรกด ขอเทจจรงกคอวดธรรมกายไมไดถกกลไกทางกฎหมายเลนงานจนกระทงตองออกไปอยนอกมหาเถร

สมาคม หรอคอออกไปเปนคนละลทธกบพทธศาสนานกายเถรวาททไดรบรองจากทางการไทยในลกษณะเดยวกบส านกสนต

อโศก

ผมขอแสดงใหเหนถงขอมลทางดานสถตของจ านวนพระภกษสงฆ และสามเณร ทงมหานกาย และธรรมยต วาม

ภาพรวมอยางไร18

17

http://www.manager.co.th/politics/viewnews.aspx?NewsID=9560000023023 18

ขอมล จ านวนพระภกษ - สามเณรทวประเทศ จดท าโดย ศนยเทคโนโลยสารสนเทศ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

http://www.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=articl e&id=921&itemid=304

จากกราฟจะเหนวาจ านวนสามเณรทงมหานกายและธรรมยตลดลงอยางตอเนอง จากจ านวน 76,352 รปในป พ.ศ.

2547 มาเปน 61,416 รปในป พ .ศ. 2555 ส าหรบจ านวนพระภกษทงมหานกายและธรรมยต ในชวงป พ.ศ. 2547 มการลด

จ านวนลงมาจาก 265,355 รปเหลอ 251,997 รป ในป พ .ศ. 2551 แตหลงจากนนกมการเพมจ านวนมากขนจนเปน

293,879 รปในป พ.ศ. 293,879

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

ภกษมหานกาย

ภกษธรรมยต

รวม

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

สามเณรมหานกาย

สามเณรธรรมยต

รวม

การลดจ านวนลงของสามเณรในตลอดระยะเวลา 9 ป และการลดจ านวนลงของพระภกษในชวง 5 ปแรก นาจะ

สะทอนสงททงสามส านกคดตความคอศาสนาพทธเสอมถอยลง ส าหรบการเพมจ านวนขนของพระภกษในชวง 4 ปทาย ซง

ขดแยงกบตวเลขจ านวนสามเณร ผมอยากตความวาอาจเกยวของกบโครงการบวชพระ 1 แสนรปทในชวงหลงวดธรรมกายไดม

การจดขนอยางตอเนองทกป19

แตในความเปนจรงการปรากฏตวขนของทงสามส านกคด ไมวาเราจะเหนดวยหรอไมกตาม กลบกลายเปน

กระบวนการ “สงคายนา” (หรอการปรบแก) ศาสนาพทธ เพอรองรบการเสอมความนยมของพระพทธศาสนาใหสอดคลองกบ

ยคสมยทตองปะทะกบกระแสคดจากสากลใหม ๆ ทหลงไหลเขามาในสงคมไทย ไมตางอะไรกบการ “สงคายนา” ในสมย

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก เพอรองรบการกอตงราชธานแหงใหม หรอการตงธรรมยตกนกายขนมาในสมย

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เพอรองรบการเปลยนแปลงวฒนธรรมกระฎมพทเขามากอนหนานน จากยคการลา

อาณานคม เพยงแตวาครงนเปนการขบเคลอนจากฐานรากขนไป และแบงแนวทางออกมา (อยางนอย) กสามแนวทางตาม

รสนยมของผเลอมใสในพทธศาสนาดวยซ า ในทงสามแนวทางนดเสมอนวาแนวทาง “สงคายนา” ของวดธรรมกายจะประสบ

ความส าเรจทสด หรอมองในอกดานหนงคอเขากบยคสมยของสงคมสมยใหมมากทสด ทแมในชวงแรกจะถกกดกน ตอสทาง

ความคด และถกเลนงานทางกฎหมายในลกษณะเดยวกนกบส านกสนตอโศก แตดวยผลงานทปรากฏชดและเครอขายทแนน

หนาทงในพทธจกรและอาณาจกร นบจนถงขณะนจงยงสามารถรองรบกระแสการตอตานเอาไวได

นอกเหนอจากการเปลยนแปลงของแกนคดในกระแสหลกซงมแกนกลางอยทพทธศาสนานแลว ยงมการปรากฏตวขน

ของแกนคดในกระแสรองอกดวย

หนงสอ “บทวพากษธรรมวทยาแหงพลเมองของประกาศกรวมสมย: เกษยร เตชะพระ, ธงชย วนจจะกล และ สมศกด

เจยมธรสกล” โดย ศภมตร ปตพฒน ซงเขาไดยมแนวคดในชอเดยวกน คอ “ธรรมวทยาแหงพลเมองในสหรฐอเมรกา” (Civil

Religion in America) ของ Robert Bellah มาเปนตนแบบทางความคด ไดฉายภาพใหเขาใจไดอยางชดเจน ถงความ

ขดแยงในชวง “รอยตอแหงยคสมย”20 วาเปนความขดแยงตงเครยดในสงคมของการตอสทางความคดระหวาง ความพยายาม

19

ด http://www.dhammakaya.net/blog/2013/05/22/บวชพระ-1-แสนรป-เขาพรรษา-2556 20

ศภมตร ยกบทกว “มนเปนเพยงวนนเทานนเอง” ของ เกษยร เตชะพระ ทไดตพมพเผยแพรบนปกหลงของหนงสอ “รอยตอแหงยคสมย”

ประกอบการเขยนหนงสอเลมนของเขาในบทท 10 ซงเขาไดตงชอบทโดยยกโคลงจาก “ก าสรวลสมทร” วา “ศรสทธววทธบวร นครควรชม”

ผมสบคนขอมลกพบวา บทกวของเกษยรนนเคยถกเผยแพรในฉบบทสมบรณกวาทพมพเผยแพรในปกหลงของหนงสอ “รอยตอแหงยคสมย”

ในหนงสอพมพมตชนรายวน ฉบบวนท 3 มกราคม 2546 (ผมสบคนพบในเวบไซต ThaiNGO

http://www.thaingo.org/story/book_020.htm) เนองจากบทกวนเผยใหเหนภาพสรปรวบยอดของสถานการณทเกดขนในชวง

ทจะรกษาระเบยบทางสงคมตามการตความผาน “หลกธรรมวทยาแบบเดม” ทอางองอยางแนนหนาอยกบหลกคดศาสนาพทธ

และสถาบนกษตรยฝายหนง กบปญญาชนกระแสรอง ผทาทาย “ทลายขดจ ากด” ในฐานะประกาศกแหงหลกธรรมวทยาแบบ

ใหมซงตงค าถามอนแสนยาก และปลกมนษยขนมาใหใชเหตผลและใชสตปญญาเพอหาค าอธบายตอปญหาทเกดขนอกฝาย

หนง โดยเฉพาะอยางยงการ ตงค าถามตอความชอบธรรมของการสรางนยามความเปนไทย ทมสถาบนพระมหากษตรยเปนใจ

กลางของการเมองไทยรวมสมย21

รอยตอแหงยคสมย และแสดงความฝนใฝของ “ผบกเบกถางหนทางจร” ออกมาไดอยางแจมชด ผมจงขอยกบทกวฉบบเตมดงกลาวมาประกอบขอเขยนนไวทนอกครงดงน

เวลามดคนมกจะพกผอน ไมรรอนรหนาวนงหาวหวอ ขยบตนกลวเตะสะดดตอ นงตวงอรอฝนตะวนแวว

หนวกตอเสยงร าไหในคนหว บอดตอทวคนทกขททอดแถว ใบตอถอยอธรรมมวลไมทวนแนว โอมดจรงยงแลวหนอยคน

เราคอคนไมทอตอความมด คอพนธพชผกบฏตอภตผ ตาไมเหนทางหรอมอเราม คบไปทละกาวเราคล าทาง

นานไหมหนอจะทอแสงตะวนใส? ยากล าบากเพยงไหนอะไรขวาง?

เราเมอยเหนบเจบราวเราครวญคราง เราเควงควางหงอยเหงาเราเพลยใจ

ระหวางการเดนทางอางวางนน มอตอมอพบกนดงฝนใฝ ใจตอใจผกมตรสนทใน เธอคอใคร? เปนใครในเสนทาง?

คอนกบวชบ าเพญโพธสตว คอนกปฏวตพลกโลกกวาง คอผใฝความรผแคลงคลาง คอผบกเบกถางหนทางจร

กลยาณมตร สมญานชวนสนทสโมสร ซงซายขวาเหลองแดงแบงขางตอน กเพยงมายาหลอนร าคาญใจ

ลวนคอสามญชนสงสงา ลวนเกดมาเปนมนษยสดยงใหญ ลวนผทไมทอตอทกขภย ลวนนกเดนทางไกลไมรอร

นกเดนทางประกาศปาวขาวความฝน ดวยสองมอจะปนสรยศร ความมดดบอบแสงแหงปฐพ มนเปนเพยงวนนเทานนเอง 21

ศภมตร ปตพฒน. บทวพากษธรรมวทยาแหงพลเมองของประกาศกรวมสมย: เกษยร เตชะพระ, ธงชย วนจจะกล และสมศกด เจยมธรสกล. กรงเทพ: ส านกพมพคบไฟ, 2012.

ในทามกลางบรบททงทางกฎหมายและวฒนธรรมของสงคมไทย ซงการน าเสนอความคดเหนเรองนยามความเปน

ไทยดงกลาวจ าเปนจะตองกระท าอยางระมดระวงเปนอยางยง สมศกด เจยมธรสกล เสนอแนวคดของเขาอยางไมออมคอม

และตรงไปตรงมาภายใตขอจ ากดเชนวาน โดยเขาไดเสนอวา (ซงเปนทงชอบทความเกาและบทสรปรวบยอดของปญหาท

เกดขน) “ครบรอบ 5 ป วกฤตประเทศไทยปจจบน ประเดนใจกลางตงแตตนจนทกวนน ไมเคยเปลยน: จะจดวางต าแหนงแหงท

ของสถาบนกษตรยในสงคม- การเมองไทยอยางไร?”22 อนทจรงเขาเสนอในงานอภปรายวทยานพนธ “การเมองวาดวยการ

ตอสทางชนชนในประเทศไทยจาก พ.ศ. 2535 ถง พ.ศ. 2549” ของ เกงกจ กตเรยงลาภ ซงเปนการอภปรายรวมกบ พชต ลขต

กจสมบรณ และสมชย ภทรธนานนท เมอวนท 19 ธนวาคม 2552 สมศกดยมกรอบวเคราะหของหลยส อลธแซร เสนอบท

วเคราะหทแหลมคมวาสงคมไทยปจจบนยงไมใชสงคมสมยใหม เพราะยงมการบงคบนอกเหนอเหตผลทางเศรษฐกจ (extra-

economic coercion) สงคมไทยมลกษณะทวอ านาจ (dual power) จงท าใหไมมประชาธปไตยอยางแทจรง และปมเงอนน

ไปอยทลกษณะบางประการของสถาบนกษตรยทยงมความขดแยงกบระบอบประชาธปไตยสมยใหม สมศกดเสนอใหตดปม

เงอนน (Cut the Gordian Knot) โดยขอเสนอ 8 ประการคอ23

1) ยกเลกรฐธรรมนญมาตรา 8 เพมมาตราในลกษณะเดยวกบรฐธรรมนญ 27 มถนายน 2475 (สภาพจารณา

ความผดของกษตรย)

2) ยกเลกประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112

3) ยกเลกองคมนตร

4) ยกเลก พ.ร.บ.จดระเบยบทรพยสนฝายพระมหากษตรย พ.ศ. 2491

5) ยกเลกการประชาสมพนธดานเดยวทงหมด การใหการศกษาแบบดานเดยวเกยวกบสถาบนทงหมด

6) ยกเลกพระราชอ านาจ ในการแสดงความเหนทางการเมองทงหมด (4 ธนวา, 25 เมษา “ตลาการภวฒน”

ฯลฯ)

7) ยกเลกพระราชอ านาจในเรองโครงการหลวงทงหมด

8) ยกเลกการบรจาค/รบบรจาคโดยเสดจพระราชกศลทงหมด

เกษยร เตชะพระ ถงแมจะเสนอประเดนเดยวกน แตในทาททระมดระวงยงกวาในปญหาเรอง “สถาบนกษตรยใน

ระบอบประชาธปไตย” โดยเขาไดชชวนใหผฟงทดลองมองสถาบนกษตรยในมมมองดาน “พลงทางการเมอง” ทเปนมมมองท

แปลกแยกออกไปจากมมมองดาน “พลงทางศลธรรม” ดงทเราคนชนกน ซงเกษยรไดชใหเหนวาสถาบนกษตรยมฐานะเปน

22

สมศกด เจยมธรสกล. Prachatai. 09 08 2010. http://prachatai.com/journal/2010/08/30639 23

กองบรรณาธการฟาเดยวกน. “จากพฤษภาประชาธรรมถงรฐประหารเพอประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข อานการตอสทางชนชนในพลวตการเมองไทย.” ฟาเดยวกน, 2010: 179-210.

แหลงใจกลางในการใหศลธรรมแกสงคมการเมอง (Public Morality) ทตอเนองสม าเสมอยาวนานหลายสบป คอเปนการให

คต ขอคด เปนแนวทางวาควรประพฤต ปฏบตศลธรรมตอสาธารณะ ตอสวนรวมอยางไร เนองเพราะสถาบนสงฆซงเคยท า

หนาทนมากอนถาถอยเขาสการใหค าอธบายในเรองศลธรรมสวนบคคล (Private Morality) มากขน แตเมอมองในมม “พลง

ทางการเมอง” นแลวสถาบนกษตรยจะเผชญปญหาส าคญในระบอบประชาธปไตย คอ การจดการกบอ านาจอธปไตยทเคย

เปนของตนในสมยสมบรณาญาสทธเดมทสญเสยไปไดอยางไร และภายใตความสมพนธระหวางสถาบนกษตรยกบฝายบรหาร

ตามระบอบประชาธปไตย ซงเกษยรไดตความตอยอดตอจากหนงสอ The English Constitution ของ Walter Baghot ท

ตพมพในป 1867 วา “ระบอบราชาธปไตยใตรฐธรรมนญ” อาจมแนวโนมคลคลายไปส ระบอบประธานาธบดในทางปฏบต

หรอระบบสาธารณรฐจ าแลง (Disguise Republic) ในขณะทในอกดานหนงกอาจมแนวโนมคลคลายไปส “ระบอบ

สมบรณาญาสทธราชยจ าแลง (Disguise Absolute Monarchy) ไดเชนเดยวกน และแนวโนมการเปลยนแปลงนจะสวงไป

มา เปนเรองยดเยอ ซงตรงกบความคดเรอง สงครามชงพนท (War of Position) ของกรมช (Gramsci) โดยพนทส าคญ

ตอนนอยท ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 11224

ธงชย วนจจะกล เปนปญญาชนทตงค าถามถง “ความเปนไทย” และแนวคดเรอง “ราชาชาตนยม” อยางสม าเสมอ

ในชวงวนท 9-11 มกราคม 2551 เขาเปนตวตงตวตในการจดการประชมไทยศกษานานาชาตครงท 10 ท

มหาวทยาลยธรรมศาสตร และมการก าหนดหวขอสมมนาเรอง “พระมหากษตรย: องคประกอบขางเคยง, กฎหมายหมนพระ

บรมเดชานภาพ และหนงสอหนงเลม” (The Monarchy : Accessories, Lèse Majesté, and One Book) เอาไวดวย ใน

งานสมมนานไดมการพดถงเรอง กฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ, ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย, องคมนตร และ

หนงสอ The King Never Smiles ซงถกหามจดจ าหนายในประเทศไทย ธงชย ไดใหสมภาษณกองบรรณาธการนตยสารฟา

เดยวกนวา เขาใหความสนใจเรองชาตนยมของไทย และความเปนไทย เนองจากภมปญญาเหลานเปนฐานของฝายอนรกษ

นยม ซงมความแตกตางออกไปจากแนวคดเรองเชอชาตของตะวนตก เนองจากมลกษณะการเมองเชงวฒนธรรมเขามา

เกยวของ การตอสทผานมาจงเปนการตอสเพอแยงชงความหมายชาตนยมเชงวฒนธรรม และเขาเสนอวาสาเหตทนกวชาการ

ไทยเขยนหนงสอในท านองเดยวกนอยาง The King Never Smiles ออกมานอย เปนเพราะเรายงมความกลาไมพอ และหา

ชองทางทเหมาะสมในการสอสารไมดพอ ทงนเพราะตองสเพอทาทายกฎหมายหมนฯ ในระดบทท าไดแลวคอย ๆ ขยบใหมาก

ขน 25

24

http://www.siamintelligence.com/kasian-tejapira-constitutional-monarchy/ 25

กองบรรณาธการฟาเดยวกน. “คยกบธงชย วนจจะกล : “การคยเรองสถาบนกษตรยตอสาธารณชนเปนสงทเปนไปได”.” ฟาเดยวกน, 2008.

ในชวงป 2556 ธงชยไดรบการเลอกตงใหขนด ารงต าแหนงประธานสมาคมเอเชยศกษา (Associations for Asian

Studies: AAS) การขนด ารงต าแหนงดงกลาวของธงชย ถกจบตาจากฝายความมนคงของรฐไทยอยางใกลชด โดยภมรตน

ทกษาดพงษ อดตผอ านวยการส านกงานขาวกรองแหงชาตไดออกมาระบวา “ในกลางป 2556 นกลอบบพวกนวางแผนผลกดน

ใหมการอภปรายเชงวชาการในทประชมประจ าปของสมาคมเอเชยศกษา (Association of Asian Studies) ซงมคนไทยท

ตอตานสถาบนกษตรยมอทธพลอย การอภปรายดงกลาวมเปาหมายมงโจมตสถาบนกษตรยไทยเปนการเฉพาะ” 26

นาสนใจทวา, แมจะมการประเมนและมทาททแสดงออกตางกนกตาม, ปญญาชนทเปนตวแทนของ ประกาศกธรรม

วทยาแหงพลเมองกระแสรองทงสามคน มองสถาบนกษตรยเปนใจกลางส าคญของปญหาความขดแยงในปจจบน

หากเราเชอวา, ดงทดรไคมไดตงขอสงเกตเอาไว, ศาสนาเปนเครองมอทถกมนษยสรางขนเปนภาพจ าลองของสงคม

และเปนสงทสรางระเบยบวนยใหกบสงคม27 ใจกลางของการท าความเขาใจในเรองอตลกษณของสงคมไทยจงไมพนจะตอง

ท าความเขาใจในเรองการเปลยนแปลงในดานศาสนาหรอธรรมวทยา ของสงคมไทย ดงนนจงเทากบวาแกนความคดทตอไปจะ

มสวนในการก าหนดอตลกษณของสงคมไทยกเทากบเปนการปะทะ แลกเปลยนสงสรรค กนระหวาง (1) กระแสความคดแบบ

พทธเถรวาทตนฉบบดงเดม (2) กระแสความคดแบบพทธเถรวาทปฏรปสามส านกคดทในขณะน มวดธรรมกายเปนแกนน าทม

อทธพลทสด รวมไปถง (3) แกนความคดกระแสรองหรอกระแสวพากษ จากตวแทนของปญญาชนทงสามทมองวาสถาบน

กษตรยเปนใจกลางส าคญของปญหาความขดแยงในปจจบน

ดวยขอจ ากดของเวลา ผมไมอาจบอกไดในขณะนวาการคลคลายของการปะทะ แลกเปลยนสงสรรคของกระแส

ความคดหลกทงสามกระแสเพอการก าหนดอตลกษณของสงคมไทยจะเปนอยางไรตอไป แตหากผมจะยอนกลบมาใชหลกการ

เรอง “ไผลลม” ซงสะทอนลกษณะทเปนอยตลอดมาของสงคมไทย อาจมองไดวา “รากของตนไผ” ทเดมเปน กระแสความคด

แบบพทธเถรวาทตนฉบบดงเดม และมความเชอมโยงกบสถาบนกษตรยอยางแนบแนน เปนจดตงตนของอดมการณของ

สงคมไทย เปนรากแกวทสงคมไทยตลอดเวลาทผานมาตองมงมนปกปกรกษาเอาไว บดนอาจเปนไปไดวารากแกวทมทมาจาก

ความคดทงสองเรองก าลงถกเปลยนแปลงจาก “กระแสปฏรป” ของกระแสความคดแบบพทธเถรวาทปฏรปสามส านกคด ใน

ดานพระพทธศาสนา และในเวลาเดยวกนสถานะและต าแหนงแหงทของสถาบนกษตรยกเปนไปไดทอาจถกปรบจาก แกน

ความคดกระแสรองหรอกระแสวพากษ จากตวแทนของสามปญญาชน

นาสนใจทวาในขณะทผมก าลงอยในชวงการเขยนบทความชนน ผมประสบปญหาเกยวกบการตความเรองการ

ปรากฏตว หรอผดขนมา (Emerging) ของภาพรางฉากทศนอนาคตประเทศไทยในการท าการประชมเชงปฏบตการครงทสองท

26

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1363675663&grpid=03&catid=03 27

สภางค จนทวานช. ทฤษฎสงคมวทยา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555.

จงหวดขอนแกน ทผมมสวนรวมอยดวยในโครงการ “เราจะสงมอบประเทศไทยแบบไหนใหลกหลาน” (Scenario Thailand)

สามภาพรางฉากทศนอนาคตประเทศไทยแทนทจะเปนภาพฉากทศนของสงคมไทยทมลกษณะเปนไปไดตาง ๆ กน ดงท

ปรากฏจากการรางฉากทศนในหลายประเทศดงเชนในประเทศ อาฟรกาใต หรอแควนบาสก หรอประเทศโคลอมเบย แตฉาก

ทศนในประเทศไทย กลบเปนฉากทศนของ “ปญหาสงคม” สามชดดวยกนคอ (1) ปญหาดานโครงสรางทางการเมอง (2)

ปญหาดานเศรษฐกจ และ (3) ปญหาดานการศกษา

ผมมองวาเรองนเปนเพราะ การททมงาน Scenario ทกคนอยในชวงการเปลยนผานทางสงคม ดงค าของอนโตนโอ

กรมช ทวา

“แทจรงแลว วกฤตของสงคมเกดขนจากขอเทจจรงทวาสงเกาก าลงจะจากไป และสงใหมไมอาจเกดขนมา

ได ในหวงหวเลยวหวตอน พยาธสภาพทางสงคมยอมปรากฏใหเหน” (The crisis consists precisely in

the fact that the old is dying and the new cannot be born; in this interregnum a great

variety of morbid symptoms appear)

อนทจรงปญหาทางสงคมทงสามดาน กมความเชอมโยงถงหลกคดทเปนรากฐานของสงคมไทย ทก าลงอยในชวงการ

ปะทะกนทางความคดดงทไดแจกแจงมาแลวนนเอง28 ในระหวางทผมก าลงคนควาขอมลประกอบการเขยนบทความนอย

นนเองผมกไดพบวา มการจดท าฉากทศนอนาคตของประเทศไทย ซงเปนเรองทเกยวของกบการพฒนาเทคโนโลย วฒนธรรม

และสงแวดลอม โดย ศาสตราจารยกตตคณ ดร. สปปนนท เกตทต มากอน29 รายงานฉบบนถกจดท าขนเมอป พ.ศ. 2533 ผม

พบวาความคดหลายเรองในรายงานฉบบน มอทธพลอยางมากกบการพฒนาของสงคมไทยในเวลาตอมา การท ดร. สปปนนท

ใชหลกคดทางพทธศาสนาตลอดจนแนวทางสายกลาง หรอมชฌมาปฏปทา ซงในชวงเวลาขณะนนยงไมมวกฤตอตลกษณดง

ในปจจบน มาเปนแกนกลางของการรางภาพอนาคตในรายงานเลมนน เปนสงทชวยยนยนความคดของผมวา ปญหาเรอง

“รากและใบไผ” นแหละทเปนตวตนวกฤตอตลกษณรฐไทย

เมอใดทรากลงตวแลว ผมเชอวาการเปลยนแปลงในอนาคตของสงคมไทยกมความยดหยนเพยงพอทจะรบมอการ

เปลยนแปลงใด ๆ กตามทจะมาถง นอกเหนอจากการเตรยมตวทด กคงเปนเพราะวฒนธรรมในลกษณะ “น า” กด หรอภาพ

อปมากบ “ใบไผทลไปตามลม” ของสงคมไทยกด ทพรอมจะปรบเปลยนไปตามกระแสโลกทพดพาเขามาไดอยเสมอ.

28

เดมสงคมไทยไมมปญหานเพราะตกลงกนไดวา ลกษณะโครงสรางทางสงคมการเมองจะเปนอยางไรตามอดมคตพทธเถรวาทของไทย

ปญหาทางเศรษฐกจเรากเชอวาการใชแนวคดเศรษฐกจพอเพยงซงเชอมโยงกลบไปยงแนวคด “สมถะ” ของพระพทธศาสนากนาจะสามารถรองรบปญหาทางเศรษฐกจได และปญหาดานการศกษาของไทยสวนหนงกอยทการบมเพาะหลกคดดานศลธรรมใหกบเยาวชน ซงเดมหลกคดนเชอมโยงกบแนวทางพทธศาสนาเชนกน 29

The Middle Path for the future of Thailand http://www.stanford.edu/~rbtextor/thailand_ketudat.pdf ‎