Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    1/47

    1.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    2/47

    2.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    55thK.T.P GENERAL CONFERENCEKHAWZAWL

    MULTIPLEX PROGRAMME

    March Ni 1, 2014 (Inrinni) 1:30 PM

    THUPUI :

    |HALAITE HMATHLIRGROUP I

    A Hmun : Khawzawl Vengsang Biak InHruaitu : Tv. R. Lalramnghaka,Committee MemberThupui : |halaite Hmathlir - Zu & Ruihhlo chungchangahSawitu : Upa Lalbiakzuala,Khatla East

    GROUP IIA Hmun : Khawzawl Vengthar Biak InHruaitu : Pu Samuel Laldingliana,Committee MemberThupui : |halaite Hmathlir -

    Hmasawnna (Globalisation & Social Media)Sawitu : Pu V.L Muanchhana,Asst. Secretary, CK|P

    GROUP III

    A Hmun : Electric Veng Biak InHruaitu : Dr. Lalliansanga,Committee MemberThupui : |halaite Hmathlir -Harsatna hmachhawnSawitu : Pu David Zohmangaiha,Republic Veng

    GROUP IV

    A Hmun : Zaingena YMA HallHruaitu : Dr. Julie Remsangpuii,Committee MemberThupui : |halaite Hmathlir -

    Hlemhletna (corruption) chungchangahSawitu : Tv. Lalthlamuana Ralte, Tuikual

    .

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    3/47

    3.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Published byCentral Kristian |halai Pawl

    Aizawl, Mizoram

    Copies - 8,000

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    4/47

    4.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    CONTENT

    Phek

    1. |halaite Hmathlir -Zu & Ruihhlo chungchangah............................ 4

    Upa Lalbiakzuala, Khatla East

    2. |halaite Hmathlir -Hmasawnna (Globalisation & Social Media) 15Pu V.L Muanchhana, Asst. Secretary CKTP

    3. |halaite Hmathlir -

    Harsatna hmachhawn..................................... 26Pu David Zohmangaiha, Republic Veng

    4. |halaite Hmathlir -Hlemhletna (corruption) chungchangah ...... 32Tv. Lalthlamuana Ralte, Tuikual

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    5/47

    5.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    |HALAITE HMATHLIR ZU LEH RUIHHLO CHUNGCHANGAH

    Upa Lalbiakzuala Khatla East

    Mi fing Virgil-an, A lo dai/tem tawhtu chungah chuanrinna nghat mai rawh,a lo tih chu tun dinhmuna Mizo \halaitehian zu leh ruihhlo chungchangah kher chuan kan z^wm \ha lohle niin a lang a, zu leh ruihhlo \hat lohzia leh pawizia nasa taka

    sawi ni mah se, a bawiha t^ng t^l chhuak tawhte thleng pawhinaupui mah se, \halaite skah tem chhin, tih chhin, in chhinduhna a awm miau si a, kan tualz^l nunah zalen takin a t^l rengbawk si a, Mizo \halai nawlpuite harsatna tawh lian ber zingaha tel ta reng a ni.

    |halaite zingah zu leh ruihhlo hrilhfiah a \ul tawh lo va, atuate pawh hian eng emaw ti kawng z^wng tak chuan kan

    hmelhriat tlang vek niin a lang. Damdawi zawng zawng hi drugsa ni na a, a nawlpuiin drugs tia kan hriat lar chu damdawi ruihtheihchiemaw, ruihhloemaw a ni. Damdawi a nihna ang takahman a nih lohva, hman dik loh leh hman sual a nih khan thil\ha tak kha thil \ha lo takah a lo chang mai a ni. Mi thiamtechuan zu hi damdawi hman sual luih chi nga zinga depressantgroupzinga tel a nih vangin damdawi ruih theih (Drugs) chi

    khat a ni an ti a, drugs zawng zawng hi zu erawh a ni lo thung.Zu leh ruihhlo hi ram leh hnam hmelma a ni a, taksa leh thlaraudinhmun thlenga chhiatna thlen theitu a ni tih hriaa, mahnitheihna kawng kawngah hmalak a \ul hle.

    Bible-in zu a sawi danKan Bible-ah hian damdawi hman sual leh ruihhlo chungchangsawina a awm hran lo naa, zu chungchang erawh chu a lang tamhle. Juda-ho chaw rin pui ber zinga tel a ni a, chutih rual chuan

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    6/47

    6.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    a tlangpuiin Bible-a zu kan hmuh dan erawh chu fimkhur a \ulthu a ni ber. Hmun tam takah zu sawiselna \awngkam na tak takkan hmu a, a ruite lek phei chuan dem an hlawh hle. Kan Bible-

    ah hian zu avanga Pathianin chawimawi leh fakna a dawn lamhmuh tur a awm hran lo va, zu in leh rui \hinte a duh loh thuAmah Pathian ngeiin zawlneite hmanga a puan thu hmun tamtakah kan hmu thung. 1 Korinth 6:10-ah phei chuan vanram kailo tur a tihte zingah zu ruih hmang an tel a, Rom 13:13-ah chuanringtute chu zu in buai leh ruia awm lo turin tar lan a ni.

    Lal Isua pawhin Kana khua inneihnaah a tipung,

    Tirhkoh Paula pawhin Timothea chu uain tlem tal in \hin turina fuih tia Bible thu \anchhan angrenga zu sawimawituten zu anfak chiam \hinte hi Bible thu awmze dik hriat loh vang a ni fova, kh^ng laia uain leh kan tunlai zu hi tehkhin chi pawh a nihek lo.

    Mizo society leh zuZu hian Mizo culture-ah hmun pawimawh tak a luah \hin a,

    hmanlai chuan kutni vangkhua leh khawtlang huapa thiltih maini lo, mi mal pawhin an leklam hle. Lalin mi tlawmngai lehhuaisente chawimawi nana zu nopui a dawmtir \hin avanginnopui dawm pha phei chu an ngaisang a, \hian induhsakna entirnan pawh zu an dawm ho \hin. Thlirna hrang hrang awm karahMizo nawlpui Kristian nih hma nun, mit ngeia hmutu, kan Pastorhmasa Rev. Liangkhaia chuan a lehkhabu Mizo awm dan hlui

    tih buah chuan, Hmanlai Mizote chuan zu an dek na hle mai a,zu ngawl vei pawh an tam bawk reng. Zu chu Mizoram hmelma

    bera chhiar tur a ni, a ti tawp! Mi \henkhat chuan, Zu hiMizo culture-a bet tlat a ni a, hriat thiam a ngai,ti z^wnginngaih dan an siam a; amaherawhchu, t

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    7/47

    7.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    ah chuan zuin hmun a chang ta lo va, Mizo culturenawlpui chuhn^wl a ni lo na a, culturetharah chuan zu erawh a tel ta lo. Zuleh ruihhlo chungchanga zirbingna nei Rev. Lalfakzuala, ATC

    chuan, Kristianna a\angin zu hi tih-kristian hleih theih a nihmeuh loh avangin Mizo Kristian culture-ah kan seng lut ta lo ani,a ti.

    Zu/Ruihhlo versus Mizoram Presbyterian KohhranMizoramah Kristianna a lo luh phat a\angin ringtu tan zu in lohtur tih chu inzirtirna a ni a. April 1910 Presbytery thurel no. 7-naah chuan, Zu chu in hauh lova, chutiang in mi pawh in lotura zirtir ve tur a ni, tiin r>l a lo ni daih tawh a. October 1911Presbytery Inkhawmpuiah chu thurel chu an nemnghet leh nghenghe a ni. Kristianna lo luh a\anga kum 50-na velah Mizonawlpui chu Kristian an ni tawh a; chuti chung chuan, kohhranchuan zu a do reng a. Kum 1966-a Mizoram a lo buaia, ei lehbar zawnna kawnga harsatna namen lo a thlen vanga mi tam takzu sak leh zawrh lama an \uan lai ngei ngei pawhin kohhran

    chuan a ngaih dan a sawhsawn chuang lo. Mizoram Excise Act1973 leh Mizoram Excise Rules 1983 hmangin kum 1984 khanAizawlah phalna pek zu dawr 10 leh inna hmun (bar) 4 siam anih bakah Lungleiah zu dawr 4 a awm a.

    Mizoram Synod chuan phalna neia zu zawrh sawhkh^wk\ha lo leh harsatna namen lo thleng ta kha a hmuh hmaih hauhlo va, hun lo kal zelah zu khap burna dan hmang turin sawrkar a

    ngen ^wl ta lo va, Zoram Kohhran Hruaitu Committee (TunaMizoram Kohhran Hruaitu Committee)-in a bei nasa hle bawk.Chumi avang chu a ni mahna, March 31, 1988-ah chuan zu zawrhphalna chu tihtawp a ni leh ta a. Hun lo kal zelah MizoramPresbyterian Kohhran leh kil hrang hrang a\anga nawrna vang ani mai thei, Mizoram Legislative Assembly chuan MizoramLiquor Total Prohibition Act 1995 chu a siam ta a. Chu dan chu

    hman a nih theih nan Mizoram Liquor Total Prohibition Rules1996 siam a ni leh a; February 20, 1997 a\angin Lai Autonomous

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    8/47

    8.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    District Council, Mara Autonomous District Council leh ChakmaAutonomous District Council huam chhung tih loh, Mizoramhmun dangah chuan zu khap burna dan chu hman a lo ni ta a ni.

    Hun kal tawh thlirin eng lai mahin Presbyterian Kohhranhian zu hi a sawimawi ngai lo va, vawiin thlengin kohhranthenkhatah chuan zu zuar leh inte chu an thunun hial \hin. Raminhma a sawn a, a \ha zawng leh chhe zawngin tun hmaa kan lahmelhriat loh thil tam tak a lo awm zel a, ruihhlo chi hranghrang pawhin min rawn run zel a, Mizoram Presbyterian Kohhranchuan Bible tlawhchhanin a thil tawn ang zelin ngaih dan a siam

    ta zel a. Chutiang chuan Mizoram Presbyterian Kohhran DanBu bung III 2(a)(ii)-ah chuan zu te, ganja leh kani siam chhuah,kawl emaw, theh darh emaw, hman emaw te leh rilru tibuai thei

    damdawi hman sual lakah kohhran mite chu inthiarfihlim tura

    beisei an ni, tia tar lan a ni ta a. Kristian Nun Inkaihhruainaahpawh hetiang hian tar lan a ni Pathian thu nena inrem lo lehKristianna rilru tichhe thei apiang zu in leh ruihhlo leh

    damdawi hman sual....te kalsan tur a ni,tiin.

    Mizoram dinhmunZu leh ruihhlo chungchanga Mizoram dinhmun hi ngaihtuahpeihte tan chuan lu haina tham a tling takzet a. Sualna leh thil\ha lo hrang hrang a tipung a, sualna hrang hrang rukruk,tualthah, inrawk leh pawngsual thlenna chhan tam ber chu zuleh ruihhlo avanga ngaihtuahna f$m hman loh vang a ni ch^wk.

    Kan rama ruihhlo khuahkhirh theihna atan ND&PS Act 1985,Assam Drugs Control Act 1950, Drugs & Cosmetics Act 1940leh a dangte kan nei a. Chung dan hmang chuan man awm rengmah se, ruihhlo a tawmim hran chuang lo va, a mamawh lehduhte tan hmuh tur a awm reng a, ruihhlo zuar leh ti \hinte lahan pung tual tual bawk a; chutih laiin, zu khap burna dan (MLTPAct) hmanna ramah zu a zal>n em em bawk si.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    9/47

    9.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Mizoram State AIDS Control Society (MSACS)

    chhinchhiah danin, kum 23 liam ta chhung (October 1990

    October 2013) khan thisen endik mi 2,55,453 zinga mi 8,516

    chu HIV positive an ni a, chung zinga mi 2,188 (mipa 1,864 lehhmeichhia 324), za zela 25.69 chu ruihhlova inchiu vanga kai

    an ni. Chumi awmzia chu, Mizorama AIDS darhna chhan langsar

    tak pakhat chu ruihhlo a\anga lo awm a ni, tihna a ni a. Mizoram

    mipui zawng zawng thisen hi endik vek ni ta se, eng zat chiahin

    nge a pun ang tih chu ngaihtuah tham tak a ni. Excise & Narcotics

    Department chhinchhiah danin, kum1984 atanga October 2013

    chhungin ruihhlo vanga thi mi 1,273 an awm tawh a. Mihringnunna a hlut tehlul nen, kum 2013 chhung mai khan drugs OD

    mi 32 an awm a, chhinchhiah hranpa loh eng emaw zat an awm

    bawk ngei ang. Kum 20062010 chhung khan Aizawl Civil

    Hospital-ah zu in vanga thin \ha lo mi 561 enkawl an ni a, chung

    zinga mi 100 chu hmeichhia an ni. Kum 19972010 chhung

    khan Dept. of Psychiatry, Kulikawnah zu vanga rilru lama

    harsatna tawk mi 1,677 enkawl an ni bawk. Mizorama lirtheichetsualna 80% chu zu ruih vang nia ngaih a ni a, zu leh ruihhlo

    avanga natna, tualthahna leh buaina thleng chu sawi sen a ni lo

    va; chumi avang chuan mi tam tak chuanzu leh ruihhlo hi ram

    leh hnam hmelma lian ber a nian lo ti reng a ni.

    Ram changkang zawka \halaite suattu leh tibuai em emtu,

    ruihhlo hlauhawm tak, chrystal- methamphetamine (Meth tiasawi) lah chu tun hnaiah kan han hmelhriat ve leh ta zel a, kan

    hmabak hi a thim hle a ni. Kum 2013 chhung khan Excise &

    Narcotics Dept. chuan chrystal- methamphetamine siam

    chhuahna atana hmanrua, Ephredrine/Pseudoephedrine damdawi

    mum vaibelchhe 2 dawn (1,89,03,478) an man a, \halaite buaipui

    ber spasmo proxyvon leh parvon spas pawh capsule 2,90,363

    zet man a ni bawk.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    10/47

    10.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    |halaite hmabak

    Billy Graham-a chuan, Pathian tana i beihna ai mahin Amatana i inserh thianghlimna kha a hlu zawk,a lo ti a. Taksa leh

    thlarau tibawlhhlawh theitu zu leh ruihhlo laka fihlim tur \halai,ringtu kan ni a. Kan Bible-a kan hmuh angin kan taksa hiPathianina ni a, chumi tibawlhhlawhtu lakah Pathian thikthu a chhehle tih kan hriat a ngai. Zu leh ruihhlovin harsatna a siam \hin\halaite rilruah tl^n chhuah duhna thinlung tak tak a awm lohphei chuan a tawp chu chhe tak a ni zel. He hunah tak hian a ni,Pathianin Baala hmaa \hing\hi ngai lo \halai/Zu leh ruihhlo

    hmaa buai lo\halaia mamawh ni!Mihring chuan hlimna kan mamawh a, a zawn pawh kan

    zawng nasa a; kan zawn dan a fuh loh leh zawnna hmun a dikloh chuan a zawngtu ngei chu buainaah a inbarh l

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    11/47

    11.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    lawk ngam a ni.

    He khawvelah hian mi chi hnih hma lam hun a >ngzawnga thlir chileh a thim zawnga thlir \hinkan awm naa, zu

    leh ruihhlo chungchangah kher hi chuan tun dinhmunah a >ngz^wnga thl$r a har khawp mai. Zu leh ruihhlo avangin HIV/AIDSa darh zel dawn a, \halaite khawvelah hian chumi nghawng tuarnasa ber tur chu \halaite tho an ni ang. Chu chuan K|Prawngbawlna thlengin nghawng a rawn nei ngei ang a, asawhkh^wk tuar zo lovin chhungkua leh mi tam tak chu kan talbuai ngei ang.

    Kan t

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    12/47

    12.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    chuan K|P member kan ni ho va, a tuate pawh man beh tuminzu leh ruihhlovin min z$m reng bawk si a; a nawlpuia thlirin kanhmabak hi a eng lo hle.

    |halaite hmathlir

    Kan sawrkarin MLTP Act tihdanglam a tum tih kan hria a. Engtiang chiahin nge zu hi phalrai a nih dawn kan hre lo naa, khapbur a ni chung pawha heti khawpa kan buaipui si chuan, zal>ntaka lei/hmuh tur a awm a nih ngat chuan, zu chhiah lam chu lopung hluai pawh ni se, a lehlamah \halai tam tak insum zawh

    lohnain kohhran leh khawtlangah hlet \ha lo a rawn chhuah viauang em tih chu chhntaka zu a awm dawn t^k avanga harsatna lo thleng tur, tih chu\halaiten kan b

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    13/47

    13.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    ngai lo. Iran leh Singapore velah pawh thi khawp hiala inhremni \hin mah se, a r>m thei chuang lo va, hmangaihnaa khatPathian a chet a ngai fo. Thinlung kehchhiaa, inchhirna tak tak

    nei apiangin an kalsan thei a, tihluihna leh invauna vanga ruihhlosimten kir leh hun an nei ch^wk.

    He khawvel hi indona a ni a, \ha leh sual, dik leh dik loinbeihna leh inn>kna khawvel a ni reng ang a, chu indonakhawvelah chuan hnehtu nih a pawimawh hle. He inbeihna karahhian \halaite kan awm a. MLTP Act chungchangah pawh, hlih ani emaw, ni lo emaw, \halaite hian zu leh ruihhlo chungchangah

    eng nge hmathlir kan neih le? Zu leh ruihhlo hi ram leh hnamtl

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    14/47

    14.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Heti zawng pawh hian han ngaihtuah ila: engati nge \halaipiangthar \hate hi ruihhlova buaite hian min awh hran loh le;Lal Isua neitu nun chu nun awhawm leh $tawm a nih si chuan,

    engati nge ruihhlo ti \hinte hian nun awhawm neitute hi minawh bik chuan hauh loh le; keimahniah hian awh tur leh entawntur a awm chuang lo em ni zawk le, tihte thlengin ngaihtuah tura awm ta a nih hi!

    |halaite hian eng angin nge zu leh ruihhlo hi kan kalpuiang a, kan en zel ang le? Khawi emaw laia hnam dang kuta kanMizopuiten tawrhna an neih chuan nasa takin an thlav^ng kan

    hauh \hin a; chutih laiin engati nge kan Mizo \halai sang chuangnunna laksaktu leh rualbanlova siamtu ruihhlo hi kan en liammai \hin le? Ephesi 5:11-ah chuan, Thim thiltih rah nei ngailovahte chuan telna reng nei suh ula, tel ahnekin a thiam lohzia

    hriattir zawk rawh u, tih kan hmu a. He thupek hi \halaitenengtin nge kan tihhlawhtlin le? Rawngbawlna pawnl^ng deuh,thlarau lam khawih pha lo deuhvah kan ngai em ni zawk? Tunahhian chhungkaw tam tak chuan zu leh ruihhlova buai an fate

    chhanchhuak turin YMA/VDP/JAC an au va. A \henin sawrkaran dem a, \henkhatin revival camping lam an b>l a, a \henindeaddiction centre an panpui a. Chutiang karah chuan \halaitehi khawiah nge kan din ve le? K|P active member-te hian engnge tih tur kan neih ve le? Deaddiction centre siam leh ringawta,revival camping buatsaih leh mai hian rei pawh a chhanchhuakzo tawh si lo.

    US President John F. Kennedy-a chuan, Ramin hun khirhtak a tawh laia \an lam nei ngam lo tan hremhmun sa lai ber

    zuah a ni, a lo ti a. Vawiina kan ram dinhmun khirh takah hian\an lam neiin \halaiten eng kawng nge kan zawh dawn le? Zuleh ruihhlo hi kan buai ve lohna, mi dang leh chhungkaw dangteharsatna maiah kan dah dawn nge, he harsatna sutkian nan hianhma kan la ve dawn? Ngaihtuah peihte tan ngaihtuah tur tam

    tak a awm e.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    15/47

    15.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Ram chu ka tihchhiat loh nan an zinga dai theu tur leh,

    ram chhana ka hmaa \ang tur mi ka zawng a, ka hmu si lo va.

    Chuvangin, an chungah ka thinrimna chu ka leihbaw ta a,

    (Ezek. 22:30) tia Pathianin Israel fate a hrem angin min hrem vemai ang tih a hlauhawm ta. Lal Isua chhandamna chuan zu lehruihhlo bawiha t^ng mekte pawh a huam vek si a. An t^nna lakata chhanchhuaktu tur an mamawh a, sualin a phuar beh mektechhanchhuaha, zu leh ruihhlo laka dai theu chu kan rawngbawlnatur a ni lo maw? Tu nge chu hna chu thawk dawn le? Chanchin|ha hrilna kawnga harsatna siamtu zu leh ruihhlo tihr>mnakawngah tute nge Lalpa tana p>n chhuak tur awm le?Vawiina\halaite hi kan ni dawn lawm ni?

    Nunna hrui thlung ru, tuifawn hlauhawmah,

    Unau boral tur, chhan ngai a awm e;

    Tu unau nge ni, tu nge chhanchhuak ang,

    A tan nunna hrui thlun siama pui turin?

    SAWI HO TURTE:1. MLTP Act hi hlawhtling kan ti em? A hlawhtling kan

    tih loh chuan a hlawhtlin nan engtia hmalak nge \ha

    ang?

    2. Zu leh ruihhlo hi engtin nge kan thlir dan le? A tihr>mna

    kawngah \an lak \ul kan ti em?

    3. Ruihhlo ngaite hi doctor-te chuan damlo an ti a, d^n

    lam khawihtute chuan mi sual an ti thung a. Eng nge

    kan hmuh ve dan le?

    4. MLTP Act hi hlih ni ta se, eng nge a nghawng ni ang?

    .....

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    16/47

    16.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    |HALAITE HMATHLIR -

    TUNLAI HMASAWNNA(GLOBALISATION AND SOCIAL MEDIA)

    V.L. Muanchhana

    Miten BANG (wall) an hmuhnaah |HALAI chuan

    KAWNGKHAR (doors) a hmu thei \hin. Mark Zukerberg

    Tin, lei chung zawng zawnga awm turin bul hmun khat vekin

    hnam tin mi a siam a, an tan hun bite a ruat a, an awmna rite

    pawh a khamsak a. Tirhkohte 17:26

    Tunlai khawvel hmasawnnin a ken tel Globalisationhihrilhfiah dawn ila, mawl taka hrilhfiah theih a nih rualin, Ahuam a zau lutuk avangin awlsam taka hrilhfiah mai theih a ni

    lo,mi thiamten an tih hi a awm viau tho mai. Globalisationchu inbiakpawhna hmanraw hrang hrang leh inkalpawh

    awlsamna avanga khawvel lo te ta telh telh hi a ni a. Tunlaithiamna hmanga inhriatpawhna leh inkalpawhna lo \ha ta zelhian khawvel hi khaw lian pui pakhat (Global Village) angz^wng pawha sawi a ni hi a ^wm chho zel ta a nih hi.Globalisation hi a \ha nge \ha lo ti ta ila, aw leh aih ti ringawtachhan theih a ni awm lo ve. Computer (khawl thluak nei),cellphone/mobile phoneleh internetkhawvelah kan cheng meka, hengte hi tunlai hmasawnnain a ken tel niin, heng thilin a

    thlen tawh \halaite tan phei chuan an tel lo chuan kan khawvelhi kim lo viauvin a hriat theih a ni lawm ni? A taka awm ho kherlova inbiakpawh tawnna leh inkawm hona hmanrua socialmedia (facebook, twitter, whatsapp, myspace, youtube, etc.)pawhkan khawih leh hman phakah a awm ta fur mai. |halaitekhawvel min rawn nek mektu globalisation leh social media-

    te hi engtin nge mi mal, chhungkua, khawtlang, kohhran leh

    ramin kan lo dawnsawna, \halaite hian eng hmathlir nge kanneih?tih hi zawhna pawimawh tak a ni ta.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    17/47

    17.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    GLOBALISATION :Mizoram chhung mai ni lo, India ram, khawvel hmun

    hrang hranga mite hi cellphone/mobile phone, internet lehsocial

    media (facebook, etc.)hmangin kan in-connect (thlun zawm)\ha tulh tulh a, thu chi hrang hrang leh sum che vel a tam tulhtulh a; khawvel lehlama thil siam pawh ni se, awlsam takin kannei ve thei zung zung tawh a, inkalpawhna \ha a tam tulh tulh a.Heng thil thleng mek higlobalisationchu a ni mai a ni.

    Swedish journalist Thomas Larsson chuan a lehkhabu,The Race to the Top: The Real Story of Globalisation-ah chuan

    globalisation chu khawvel lo te ta telh telh, hla deuhva awmpawh lo hnai ta te, thil reng reng lo inhnaih ta telh telh te, khawvellehlama mi pawhin khawvel lehlama mi awlsam taka a biakpawhtheihna avanga a lehlamin hlawkna a lo neih theihna te hi a ni, a ti.

    Eng tik a\angin nge globalisation hi a lo in\an?Globalisation lo in\an hun hi sawi dan hrang hrang a

    awm a, a bul \an hun leh tawp hun hi sawi ngawt theih a ni lo.Thil siam (Creation) tirh a\anga in\an kha a ni pawh ti ila, a sual

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    18/47

    18.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    tam awm lo ve (Tin, Pathianin anmahni mal a sawm a: Pathianvekin an hnenah, Chi tam tak thlaha lo pungin, leilung hi luah

    khat ula, in thu thuin awmtir rawh u... Gen 1:28).

    Globalisation thlen chhan ber eng nge ni ang ?

    Pathianin mihring min siam phungah hian a mala chengtura siam ni lovin, a huhova cheng tura siam kan ni. Hei vangpawh hi a ni ang, inkalpawh awlsamna kawng zawn lehinbiakpawh awlsam dan zawn chu mihring rilrua lian berte zingami a ni a, inpawhtawnna leh inbiakpawhna hmanrua hmuchhuakin,

    chu chu tichangkang zelin tun hi kan thleng ta a ni.Heng inpawhtawnna hmanrua atana thil hmuhchhuah

    chhoh dan han tar lang ila Isua pian hma kum 3500 (BC 3500)velah Mesopotamian-hovin tawlailir ke (wheel) an hmuhchhuahkha khatih hun lai chuan technologychangkang ber a ni awm e.Thil hrang hrang hmuhchhuah a ni chho steam engine te, motorte, thlawhtheihna te, inbiakpawhna telephone te, sawi tur tam

    tak a awm ^wm e. Heng zawng zawng hi mihring nun awlsamnan leh a nawm zawk nantea hmuhchhuah a ni. Hmuhchhuahhlim chuan hei bak a awm chuang lo vang a, tih tur a ni zel a;mahse, a hma aia \ha, awlsam leh nuam zawk duhna chuan thilthar, changkang leh \ha tak tak, Pathianin mihringa finna a dahhmang chuan hmuhchhuah a ni zel mai.

    GLOBALISATION COMPUTER-INTERNET

    Computer (Khawlthluaknei) leh internet hmuhchhuahnaatana rahbi s^wn chhoh dan tlem han sawi ila: 3000 BC-ahChinese abacus, 800 AD-ah algorathim, 1623-ah belh khawlchi khathmuhchhuah a ni.1890-ah Herman Holrith-anpunchcard machine a hmuhchhuah chuan digital khawvel >ng ahmuhtir \an.1939-ahDr. John Vencent Atanasoof leh LiffordBerry-te chuan electronic computer digital computer an

    hmuchhuak a. 1947-ah Transistor. 1958-ah IC IntegratedCircuit. 1966-ah kuta ken tham lek calculator, 1968-ah computer

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    19/47

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    20/47

    20.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    phone hi a \hat dan azirinhi computernen danglamna a awmtawh chuang awm lo ve.

    He computer hi thil hrang hrangah kan sawi anga

    hman \angkai a nihna hian he kan thupuiglobalisationawmchho bek bek chu rang takin, chak takin a kal chhohtir ta a.Hman deuhvah kha chuan, ram changkang kan tihah chuankhawvel hmasawnnain a ken tel thil chi hrang hrang a tahtawlalo thleng hret hret kha, rang tak leh chak takin a rawn thleng tathut thut a.Ram changkangah chuan, entir nan, telephone hi intin deuhthawin an hmana, \angkai taka an hman fe hnuah

    cellphone a lo chhuak a.He globalisation hian khawi hmun pawhmin hrn a awl phah.Inthlun zawmna zau zawk : Internet hmangin tunah chuan

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    21/47

    21.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    khawvel pum hi kan inthlun zawm a ni tawh mai a. Chu internetchu kan mobile phone-ah hian a hman theih zel avang hian kanngaihtuahna leh ngaih dan hrang hrangte kan thawh ho theiin,

    chanchin leh thil dang dang pawh kan inhriatpawhsak tawnawlsam ta.

    Sumdawnna thar : Sap ram leh phai ram lam chauhva awm turemaw kan tih sumdawnna kha tunah chuan a tam zawk chu kanban phakah a awm ve tawh mai a, leina/hralhna man pawh azuartuin a duh ang ang chhiar mai lovin, a siamtuin a man tur abithliah ang chiah kha lei theihna tur a ni tih kan hre ta.

    Hna thar a pian phah : Ram changkangin hna hnuaihnungzawk thawk tur anmahni ram mi an neih loh laiin, ram changkanglo zawkin mi thiam an neih lohna kawnga hna thawk turainmamawh tawnna lo piang chuan hnathawk duh tan hna zawnnakawng thar a hawn phah.

    Kan chhehvel (environment) venhimna kawngah min pui :Tunah chuan khawvel pumah pawh kan ram, thing leh mau,

    ramsa venhim a pawimawhna kan hre tawh a. Kan environmentvenhimna leh enkawlna \ha nei tur chuan ram pahnih khatinhma an lak mai kha a tawk lo tih hriain, khawi hmunah pawh helam kawnga hmalakna hi a tam tulh tulh a nih hi.

    Zin veivah a awlsam : Tunah chuan khawi hmunah pawh kalinzin dawn ila, awlsam takin a kal dan tur a hriat zung zung theihtawhin, a awlsam dan te, a tlawm dan te, engkim hi kan awmna

    hmun a\angin a hriat theih deuh vek tawh avangin zin veivah aawlsamin, he lama sumdawnna pawh a \hang hle a nih hi.

    Inpumkhatna : Khawi hmunah pawh, khawi ramah pawh chengila, ram dang leh hnam dang tih dan leh ngaih dante kaninhriatpawh tawnsak nasa tawhin, mi ram leh hnam dangin anduh loh tur chu thu ho te pawh ni se, kan inhriatpawh tawn maitheih tawh avangin kan fimkhur a; hei hian khawvel pum huap

    pawha inpumkhatna a thlen mek a ni.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    22/47

    22.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    MAHSE...A lehlama zawnga thlir chuanglobalisation avangin a

    hmaa, Hetiang a nih chuan heti hian a ni dawn a ni,tih angngawt kha a theih tawh loh. Thil reng reng hi risklak ngaihnadeuh vek a ni tawh mai. Thil sawi lawk a harsa a, thil \ha/kawng\ha nia lang kha a \ha reng lo va. Zirlai leh hnathawh tur kawng(career) zawh tur \ha, $tawm tak tak thlan s>n loh a awm \uk a,a lehlamah a khawi nge \ha ber ang tih hriat a harsa hle si.

    TICHUAN...Heglobalisationhian India ram kilkhawr ber, Mizoram

    pawh a rawn tuam ve zel a, upa lam leh nu leh pate ai chuan\halaite hi min rawn tuam hmasain, a rawn n>k nat berte kan ni.A rawn ken tel langsar em em leh kan thlauhthlak theihhauh loh chu SOCIAL MEDIA hrang hrang facebook,youtube, blogging, linkedin, myspace, whatsapp, etc. hi ani. Facebook duang chhuaktu Mark Zuckerberg-a chuan,

    Facebook chu a tirah company tana duan pawh a ni lo,khawvela mi hrang hrangte awlsam zawka inbiakpawh tawnna

    leh inthlun zawmna atana duan mai a ni,a ti. An tum chu anbeisei leh rin ai pawhin a hlawhtling zawk awm e. Tunah hianfacebook hmangtu mi nuai 12,300 (maktaduai 1,230/1,230millions) awmin, FACEBOOK hi ram ni ta se khawvel ram lian3-na a ni ang.

    SOCIAL MEDIA CHU :Social Media chu a tak taka inhmu lem lova phone,

    internet & computer hmanga inkawm hona hmanrua hi a ni.Heng hmang hian hmelhriat thar inchharin, \hian thar kan inchharmek laiin kan \hian hlui, kan biakpawh phak tawh lohte neninbiakpawh lehna kawng a rawn siam a. Social media hmanavanga inbum chhuaka inruk bona leh tualthahna pawh a thlen

    mek laiin, chhungkua inhloh tawhte inhmuhchhuah lehna kawnga rawn hawng bawk.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    23/47

    23.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Social Media \angkaina : Inhriatpawh a tiawlsam a, kan hriat duh z^wng apiang a

    kim, ti ila a dik deuhthaw ang. Inchaltauh leh inhmaizah avanga inbiak kan hreh a nih

    pawhin, hetah hian a pumpelh theih. Bengvarna tur leh hmasawnna tur thil tam tak a fng nasa.

    Lehkhabu hlutna a tinep a, lehkhabu chhiar ai chuan mobilephone-a kan thil dawn thlalak, video leh thu chi hrang

    hrang kan hriatna tak tak tur, lehkhabu aiawh zo si lo kanchhiar hnem phah.

    SOCIAL MEDIA (FACEBOOK, ETC.) CHUNGCHANGHRIAT ATANA PAWIMAWH :

    1. Mi mal nun min khawih nasa :Kan duh emaw, duh lo emaw, social media hian kan mi

    mal nun hi kawng hrang hrangin min deng dawt dawt a,kaihhruai chin pawh a nei chiang.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    24/47

    24.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    2. A chang chuan mumang rama min awmtir a tum :Mumang ram chu a nuam a, a hlimawm rualin a hlauhawmthei bawk. Hmuhnawm tak tak chhuakte hian hmuhnawm

    tur ringawt min pek an tumna lamah hian thil \ha lo antichhuak fo. Hei hi i tih chuan i hlim ang a, i buaina akiang ang, ti zawngin min thlem a ni lawm ni?

    3. A lang leh thu kan dawn bakah thuruk a keng tel fo:Kan thil (thu, thlalak leh video) dah (post) lo ena hriatthiam theih nghal mai a awm rual hian, a rukin thil tam tak a \ha leh \ha lo a inzep thei.

    4. Hman \angkai theih a nih rualin hun khawh ralna ani thei: |angkai taka kan hman theih rualin, leh kan hman\angkaina atan hun tlem kan hman rualin, \ul lovah hunhlu tam tak khawh ralna a ni thei a, hei hi kan fimkhurnatur pawh a ni ang.

    5. A thil min hlui a\angin mi mal ngaih dan thar a rawnpiang thar fo : Mi tin hian ngaih dan, pawimawh tih zawng

    leh vei zawng kan nei a. Chumi rilru puthmang kan neihsa hmang chuan kan lo chhiarin kan lo en a, chu chuanngaihtuahna thar a \ha zawng leh \ha lo zawng pawh asiam chhuak thar fo.

    6. Thu leh thlalak/video kan hmuh/chhiar hi keimahniaa rawn thawh dan a dang daih : Thlalak kan hmuha kanthluak a zuk khawihna lai leh thu chhiar tur kan chhiara

    kan thluak a zuk khawihna lai hi a dang daih, mi thiamtechuan an ti a. Video-a kan thlalak hmuh leh, kan bul hnaiamiten a \ha lo zawng pawh ni se an thil tawn leh ch^kzawng min hrilhhriat hian kan thluak a zuk khawih lai adang daih a, a \ha lam pawh, a \ha lo lam pawha min hruainahi a thawk chak bik a ni.

    7. Min khawih dan hi a zau : Social media kan tihte hian

    mi mal nun a rawn khawih a, chutih rual chuan kanchhungkua, khawtlang leh kohhran nun thleng pawh hian

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    25/47

    25.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    a khawih a ni.

    8. Social media hmang hian keimahni hian media kansiam chhuak ve reng nghal : Newspaper siamtu pui tak

    emaw, film siamtu thiam tak emaw, website pui tak emawsiam thiam kan ni vek lo vang. Mahse, kan thlalak, kanzai, kan thu computer leh mobile phone-a kan chhu lut himedia hi kan chhiar/en mai ni lovin mi dang tan kan dah

    chhuak vea ni.

    9. Social media emaw, internet emaw hmanga kan thil dah(post) hian a daih rei : Facebook emaw, a dang danga

    kan thu, thlalak leh video kan dah hian a daih rei a, a ral vemai \hin loh avangin nakin thleng pawha kan duh loh turthil dah hian kan hma lam hun tan a \ha lo thei a. Kan duhhunah paih mai kan tum khan, tute emaw chuan kan thudah kha an lo copy-in an lo kawl \ha daih thei tawh a ni.Fimkhur a tha.

    10. Social media kan hman dan hian kan mizia dik tak a

    tilang : Social media kan hman dan hian kan mizia diktak a tilang. Kan ngaih dan, kan thinrim lai leh kan lawmlaia kan awm dan leh kan zia zawng zawng kan dah lanhian kan mizia dik tak pho lanna a nih avangin fimkhur angai a. Ram changkang zawkahte phei chuan hna zawndawna interview leh exam bakah pawh social media anhman dan kha an en tel nasa tawh em em a ni.

    TLIPNAKan sawi tawh angin globalisation avangin global

    village khawvel hi khaw lian pui pakhat ang mai kan nihtawh thu te, hla deuhva awmte nen kan inpawh hnai ta viau te,thil reng reng awlsam taka kan hriaa kan neih ve zung zungtheih chungchang te kan sawi. |halai tan chuan globalisationleh a kaihhnawih reng rengte hi man thiam zung zung tura ngaih

    kan ni a. Kristian \halai ka nih phei chuan heng khawvelhmasawnnain a rawn ken telte hi Pathian Thupek tihhlawhtlinna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    26/47

    26.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    hmanrua atana lo hman \angkai dan kan ngaihtuah vat hi apawimawh a ni mai em? Tunlai khawvelah hian biakpawh theihlohna hmun pawh a awm tawh mang lo hial a nih hi.

    Tunlai \halaite hi thiamna/theihna thuk tak nei turah minngai tawh a, kan duh z^wngah lek phei chuan thil tihlawhtlingthei mai turah hian min hmu tawh a ni. Chutih lai karah chuanIsua Krista hi a la pangngai reng a, a la tunlai reng tih hitheihnghilh loh a pawimawih. Kan social media hrang hranghmangasocial networking mi hrang hrang nena kan inthlunzawmna karah hian A laiah Isua kan ti thei ang em?

    Tunlai khawvela Kristian \halai chuan a >ng lam zawngahmathlir nei chungin kan goalhi tihchian tum lehzual ta ila.Hmuh theihgoalni mai lovin, kan thinlung chhungril berah kangoalhi dah ngheh a pawimawh. Inthurualin, mahni awmna hmun\heuh a\angin heng changkannain a rawn ken tel thil hranghrangte hi Thupek Ropui tihlawhting turin ...kal ula, hnamtina mi zirtirah te siam ula.

    SAWI HO TUR :

    1. Khawvel hmasawnnain a rawn ken tel hrang hrangte hi

    engtin nge Mizote, a bik takin K|P hian kan lo

    hmachhawn ang?

    2. Khawvel changkanna lo thleng zel hian kan mi mal leh

    khawtlang nunah nghawng \ha nge a neih tam zawk ang

    nghawng \ha lo?3. Thil thar a lo chhuak zel dawn a. Heng hi a hman thiam

    dan lo zir zel nge \ha ang lo hnawl rih phawt zel?

    4. Social media \hatna leh kan hman \angkainate sawi ho

    ni se.

    5. Social media \hat lohna leh kan fimkhurna turte sawi

    ho ni se.

    _____

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    27/47

    27.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    |HALAITE HMATHLIR HARSATNA HMACHHAWN

    -David Zohmangaiha,Republic Veng

    Mihring ni tura lo piang reng reng - naupang leh pitarputar te, mi lian leh mi te, mi hausa leh rethei te pawhin mahnitawkah harsatna tawk lo tu mah an awm lo. Harsatna tawk lochu mi pangngai lo an ni, ti ila kan tisual awm lo ve. Harsatna himi puitlinga siamtu, an chakna leh theihna hai langtu a nihavangin Harsatna hi mihring chher \hatu a ni.Mihringinharsatna kan tih hi, chona leh hmasawnna min petu a ni tih hriaa,chu harsatna pal tlang ngam tan chuan nun hi a zalen a, athianghlim a, a hahdam \hin. Chu hnehna phenah chuanmalsawmna a awm bawk a ni.

    Harsatna pal tlang turin mi tinin thuvawn kan neih tur

    tawi te tein han tar lang ila

    1. Hmathlir (Vision): Intihsiakna khawvela cheng kan nia. Hnathawhna leh eizawnna emaw, hmasawn tuma kan chennakhawvela nung khawchhuak turin HMATHLIR fel tak kan neiha ngai. Tui tak leh nuam ti taka ka thawh theih tur, mi hlawhtlinnaleh nuam tih zawng a nih vang mai ni lovin, nakina nih emaw,

    thlen emaw, tihhlawhtlin tum kan neih emaw tinzawn fel takkan neih a ngai. Eng ang harsatna pawh lo awm se, kan tumahkan chian chuan, kan theihna leh chakna zawng zawng hmanginchung harsatna chu kan pal tlang thei ang.

    2. Hmachhawp (Goal): Zirlai kan ni emaw, hnathawk kanni emaw kan hmaah tih hlawhtlin ngei tum hmachhawp fel tak

    kan neih a \ul. Zirlai leh hnathawktu pawh tum mumal tak neilova, ram tin ngaihtuaha phar buai mai mai chu a zirlaiah emaw,

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    28/47

    28.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    a hnaah emaw mi hlawhtling a ni ngai lo. A tuma chiang leh,chumi atana a theihna leh chakna zawng zawng sawm khawmabeitu chuan eng ang harsatna pawh lo thleng se, amah chher

    hriamtu leh tumruhna petu atan hmangin, a pal tlang \hin a, atawpah hlawhtlinna a chang \hin.

    3. Dawhtheihna (Patience): Dawhtheihna kan neih tawkloh \hinna hian, Mizote hi hnam naupang kan nih a tilang \hin.Mi kar thu inchuh emaw, ngaih dan danglam deuh kan neihemaw, thil tih dan tur kan sawi hovin emaw, mahni \an lamchauh sawi vawng vak kan ching. Dawhtheih takin - miten engtinnge an ngaih, engtin nge an hmuh, engtin nge an hriat, tihngaihchan fo tur a ni. Mi min sawi dan te, min hriat dan te, minngaih dan leh min hmuh dante a\angin finna chhar chhuah kantum tur a ni. Vawi khat hlawhchham avangin kan hnual mai tura ni lo. Bei la, bei nawn rawh,tih thufingin a sawi ang khan,kan hmathlir tihlawhtling tura kan beihnaah hian dawhthei takakan tih \ang \ang a \ul \hin.

    4. Tuarchhelna (Long suffering) : Hlawhtlinna hi huntawi te chhunga neih mai theih a ni lo va, hna ropui leh awhawmhi awlsam tak leh nuam taka chan theih a ni hek lo. Hun tam takleh tha tam tak seng lo chuan eng mah a tihhlawhtlin theih ngailoh. Sap thufingin, Rom khawpui hi ni khata sak a ni lo,a tihangin, hlawhtlinna leh hna ropui chang tur chuan chhel taka tih

    fan fan a ngai \hin a, vawilehkhata neih mai theih a ni lo. Kuthnathawk kan ni emaw, zirlai kan ni emaw, sumdawng kan nihemaw pawhin, harsatna leh hrehawm tam tak kara chhel takabei fan fantu chu a hlawhtling nge nge \hin. Thufing chuan,Hun tawi te tawrh hram hi dam chhung daih thil a ni, (An

    hour to suffer is a lifetime to live)a ti.

    5. Inthununna (Self-discipline) : Khawvel mihring lopiang chhuak zingah hian thunun ngai lo fa an awm lo. Mahni

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    29/47

    29.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    inthunun thei lote pawhin mi tute emaw thununtu an mamawh\hin. Mahni inthunun thei tluka chak leh thiltithei an awm lo.Kan sawi tak zawng zawng tihlawhtling tura thawh hlawk ber

    chu mahni inthununna hi a ni. Mahni inthunun thei chuan a hnaa \an phat a\angin kawng chanve a kal tawh, an ti \hin.

    6. Tumruhna (Determination): Tumruhna hi len leh tetateh theih a nih loh angin, upat leh naupana teh chi a ni hek lo.Miin a thiltih tur a chiangin, eng nge tih a tum, engtin nge a tihdawn tih leh, eng hunah nge tih tur, tih ruahmanna fel tak neiabul \anin, chhel tak leh inthunun tak chungin, tum dan leh tumlam fel tak neiin a bei \hin tur a ni. Mizoten at-huai kan tih angchi ni lovin, kum eng zat nge ngai ang, eng harsatna nge thlengthei tih ang zawng zawng ngaihtuaha, inpeih sa diama bul \ana,vawi khatnaah hlawhtling lo mah se, chung chu inzir belh nanahmang chunga, a tum ram lam pana bei hram hramtu chu ahlawhtlingin, chawimawi a ni \hin. Chawimawina hi tangka lehrangkachaka lei theih a ni lo va, a hlawha hlawh chhuah \hin a ni.

    Harsatna leh beidawnna hi mi tin chunga thleng thei anih avangin, chung hun lo thlena hlawkna kan chhar chhuah vemial theih beisei chungin ka mi mal nun tlem han tar lan tel kaduh a.

    Kum 2013, May ni 18 zing dar 5:45 (IST) khan Mt.Everest ka lawn chhuak ve hlauh mai a, chu tlang lawn tur chuan

    thiamna, Basic Mountaineering Course (BMC) zir a ngai a,Grade A hmuten Advance Mountaineering Course (AMC) zirzawm lehin, Grade A bawk hmute chu tlang lawn theia ngaih anni \hin. Chu chu ka zir ve ngei a ngai a ni tih hriain kum 2003khan BMC chu training-in, ni 28 chhung ka zu zir ve a. Chutiabul \ana, phur tak leh tui tak chunga ka \hiante leh chhungtebula tlanglawn chanchin ka sawi mek lai chuan ka certificate

    chu a lo thleng a, Grade B-ah kan pass pang a. Nimahsela, kanzirtirtute leh thil dang dang mawhchhiat chung chuan kan zirlaite

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    30/47

    30.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    kan inen let a, mi dang hrilh chhawn tur chu sawi loh, tlangsang taka mahni chauhva han che vel tur chuan, zir nawn lehngei ka ngaih bakah, inbuatsaihna \ha zawk ka mamawh tih hre

    reng chung chuan, ka rilru tipaukhauhvin ka zir leh a, kum 2006-ah chuan Instructor course thlengin \ha takin ka zawh theih phahta a ni.

    North East Team (kan team) chuan Mt. Everest kum2010-ah lawn tumin, kum 2005 khan inbuatsaihna hmasa ber\anin, state hrang hrang a\angin tlanglawn mi a ko khawm a,lawn tlak a zawng \an ta a. Kei pawh ka kal ve ta ngei a, kumnga chhung chu inbuatsaihna \ha tak nen mi za tel chuan tlinngei tumin seat sawm inchuhin - taima, chak, fel, huaisen, fingleh thiam bernih inchuhin kan intihsiak a ni ber mai. Nimahsela,kei chu chhungkua leh eizawnna avangin kum 2005 bak chu kakal nawn thei ta lo va, state dangte chuan an tlin theihna turinpawl leh sawrkar lamten an nawrpui reng bawk tih te min hanhrilh \hin chu, Ka zawh ve loh tur ka cho em maw ni le?te kati \hin. Hotute hnenah ka harsatna te leh, ka theih ang tawka ka

    inbuatsaih ve reng thu te leh, min thlang a nih phawt chuan engtik hunah pawh ka inpeih reng thu te ka hrilh ve reng bawk a.Sawrkar leh pawl, min finchhuah tur an awm tehchiam lova kahriat avang leh, beiseina ka lo nghah viau chuan mintibeidawngtu a ni thei tih ka rin avangin, keiman ka theih tawkinka sual ang a, ka thei ta lo a nih pawhin chhuanlam dang zawnglova, ka tling zo lo a ni, tih pawm thiam thei tura rilru pu chungin

    ka sual ve ta zel a. Kum 2006 a\ang phei chuan mahnimihringpuite hnena beiseina nghah ai chuan Pathian hnenahdilin, kum sarih chhung ngawrh taka ka dil hnu chuan thlan kanihna lehkha ka dawng nawlh ta mai a. Pathian hnena lawm thusawi chungin khawvel hmun sang ber, Mt. Everest chhipah chuanka lawm thu sawi ve nan Holy Bible dah turin ka intiam ve tathung a ni.

    Ka hmathlir tihlawhtling thei tura koh ka ni chu ka lawmhle a, a kawng erawh a harsain, tih tur tam tak ka hmachhawn

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    31/47

    31.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    turte ka ngaihtuah a: taksa hrisel leh chak tak, pawisa mi pakhattan cheng nuai sawmpariat, tlang sang ve tawk tak pahnih (7,100

    m) leh lawn hmasak ngai tlang pahnih lawn nana senso turte

    chu hmachhawn tur chuan pa len leh pa tet, hmel lam a ni lo tihhre reng chungin, Ka hmaa tih tur awm chu ka thei ang,tichungin ka thlen chin chinah hmasawn zel ka tum fan a. Hotutelamah pawh an ruahmanna chu harsatna avangin kum 2013 atanan sawn leh thu kan dawng zui nen, min huphurhpuitu zawngzawngte hmaa, Min tichaktuah chuan engkim ka ti thei,tihtum reng chungin ka hmachhawn ve zel a. Kum 2013 a lo thlenmeuh chuan Mt. Everest lawn tura ka mamawh leh \ul zawngzawng chu kan hotute hnenah chuan ka pe ve thei ta vek mai a ni.

    Sawi tak ang khan, kum sarih chhung Pathian hnenahThawh\an zan apiangin ka dil \hin a, taksa leh thiamna/hriatnalamah chuan ka inpeih khat sa viauvin ka inhria. Hetih chhunghian kawng hrang hrangin dawhthei tur te, tuarchhel tur te lehmahni inthunun thei tur tein Pathianin training min lo pe reng

    mai a lo ni a. Ka tum tihlawhtling tura taksa insawizawina emaw,\awng\aina emaw, tlang ka lawn theihna tura ka inbuatsaihnazawng zawng kha, pakhat pawh lo hlamchhiahin lo beidawnsanila chuan, Hmanah chuan Mt. Everest lawn ka tum \hin,tihhialna tur hun te pawh a awmin ka hria.

    Kan tlang lawn hun chhung hi ni 75 a ni a (chu chu keakan kal hun chhung zawng a ni), in kan chhuahsan a\ang phei

    chuan ni 100 lai kan thang a ni. Kea ni sawm kan kal hnuah kanlawn tanna tur hmun kan thleng hram a. Chuta tang phei chuanpheikhawk pangngai pawh bun thei tawh lovin, vur pheikhawk,a pair-in kg 3 laia rit chu kan bun reng tawh a, engkim mai hihlauhawm leh harsa a ni vek mai emaw tih tur a ni.

    Tlang lam pana tlanglawn thuam famkim nena kanchhuah hmasak ber nia kan kawng chu, vur lian pui pui, in lian

    pui pui awm khawm thluah ang mai hmun hi a ni a, leilawnpawh hmun sawmthum leh pariat laia dawh ngai khawpin, feet

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    32/47

    32.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    20 aia thui vur khi chat kan zawh a. Ni tin maia harsatna lehhrehawmna inang lo tak tak hmachhawn thar reng tur kan nihinhre sa renga kal ni mah ila, sum tam tak leh hun tam tak senga,

    nunna chan hial hlauhawm taka awm reng mai chu a atthlak tihchang leh, zan mut hmuna ngaihtuah loh loh tur ngaihtuah changte pawh a tam duh hle. Nimahsela, chung harsatna leh min tihnualthei thil chi hrang hrang tipuitling tur khawp chuan ka dawihzeplo a ni, tia mahni infuih chungin, mi tam tak beidawnna lehharsatna tawh chu min ti\angtu leh min fuih thartua hmang chungzelin, kum 10 chhung ka lo tum tawh leh ka lo beih tawh chuhlawhtling takin ka hlen ve thei ta a ni.

    Harsatna leh hrehawm tam tak tuara, hlawhtlinna khumtura kan inbuatsaihnaah hian, kan nawmsakna tur leh chumikhami chu ka nei ang, tihah hian kan zo mai ang tih hi ahlauhawm ber chu a ni awm e. Engkim kan tih a thiangin, kannun leh kan chak ang zawng tih hi kan Pathian thu pawhin aphal ngei mai; amaherawhchu, kan chungah Lalpan ro a rel

    dawn tih hre chang lova hlawhtlinna leh nawmna hian mi tamtak a lo ei ral tawh \hin, tih hi kan hriat reng a \ul hle. Thil \ha tiatana siam kan nih angin, thil \ha ti turin a tir a\anga kaninbuatsaih chuan, harsatna kan tawh laia \anpui vartu kan neihhre reng chung leh, malsawmna tluantling kan chan theih nankan hmathlirte Lalpa hnenah kawltirin, a malsawm tlaka kanthawh theih nan i inbuatsaih thar ang u.

    SAWI HO TUR :

    1. Tunlai Mizo \halaiten harsatna hmachhawn kawng a

    kan tlakchham nia kan hriat leh hemi kawng a hma kan

    sawn theihna tur sawi ho nise.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    33/47

    33.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    |HALAITE HMATHLIR HLEMHLETNA (CORRUPTION) CHUNGCHANGAH

    - Lalthlamuana Ralte

    Tuikual

    Kum 1982 kha Mizoram Synod chuan Corruption DoKumah a puang a, kum 30 chuang zet a lo liam ta. Vawiina KTPmember tam zawk hian chutih hun laia kan ram dinhmun chukan hre pha kher lo vang. Union Territory-a kan awm lai, sawrkarlaipui a\anga sum lo luang lut haka kan hnam a tal buai lai,ins

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    34/47

    34.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    (UNCAC) pawhin hlemhl>tna (corruption) awmzia hi an sawifiah lem lo va, an dan bu leh an thuziakah a hrilhfiahna hmuhtur a awm lo. Sawi fiah chiam ai chuan hlemhletnain a huam

    chin te, a inven dan tur leh a do dan turte buaipui mai hi a \angkaizawkin an hria a ni.

    Corruption/Hlemhl>tna chu thuneihna hman dik loh hi ani ber. Chu chuan sum leh pai eirukna te, thamna te, mi diknachanvo palztna (corruption) chungchang kan chai

    ho tak tak dawn chuan a bulth

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    35/47

    35.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    corruption hluarna bul pakhat a ni ta.

    Mi thiamte chuan corruption-a inhnamhnawihte eiruk danhi a systematic tial tial niin an sawi a, chu chu kan ram dinhmun

    a\anga thlir hian a pawmawm khawp mai. Tun hmaa eirute aninthup hleih theih loh lai ang kha a ni tawh lo va, sawrkarhnathawk fing tak tak te, politician pamham tak takte an lochhuak zel a, chhui chhuah hleih theih lohva eiruk dan pawh anthiam tawh hle a nih hi. Journalist pakhat thusawi ka hriat rengchu, District Council hun lai pawh khan eirukna chungchanghi sawi tur tawk chu a awm ngei a; mahse, 1980 chho a\ang

    khan chuan systematic taka eiruk an ching tan a, dan hmangpawha hrem theih loh turin an ziak bo thiam tawh,a tih kha.Tunlaia an eiruk dan hi chu changkang tak a ni tawh thuneitusangho zingah dan hmanga hrem theih loh tura ram leina lehzangnadawmnaa chanpual insiama sum tam tak ei ve ching anawm a, mipuiin hlemhl>tna kan la vei tawk lohzia hriain diklo taka induhsakna te, thamna pek leh dawn te, thuneihna hmangami dangte chan ai pawh pen te, mipui pawisa chhehrelh te, con-tract hna thawh tura ruahman aia chhiaa thawh te, hun tiamchhunga contract hna thawh zawh loh leh a senso tura ruahmantihpun te leh, danin a phal baka chetna chi hrang hrangte hi antih dan langsar zual a ni.

    Kan rama corruption a \ai darh zel rualin a kaihhnawihsuahsualna chi hrang hrang, pipute hun laia an khuahkhirh tlat\hinte kha v>n s>n rual lohvin a lo hluar ve ta zel a. Rambuaitawp dawn hnaih, nun a r^lmuan \an lai a ni bawk a, langsartaka nawhchizuar (KS) an lo awm \an a, tualthahna/tualthihnaleh pawikhawihna a thleng fo va, rukruk leh sualna chi hranghrang a pung tial tial a. Politics inlumlet karah thu puarpawlengleh dawt thu a tam a, sum leh paia duhamna a lo nasat avanginkan ngaihhlut zawng a inthlak a, pawisa ngah apiang mi zahawmachhiar an ni ta zel a, mi dik leh rinawm, hlemhl>tna laka

    inthiarfihlimte chuan mi ^ nih an hlawh a, a dik a dawk thlu

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    36/47

    36.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    lova mahni inhaivur thiam leh eiru thei apiang mi finga ngaihan ni thung. Hetianga corruption leh a kaihhnawih thil \ha lo taktak, 1980 chhova a hluar lai vel bawk hian kan ramah ruihhlo

    (drug) a lo lut \an bawk a. Rei lo teah a hluar ta hle a, sawrkarrecord-a a lan dan chuan, kum 1984 a\ang khan Mizoramah drugvanga thi an awm \an a ni.

    Chutia hlemhl>tna sualin kan hnam min han rtna vangahpuh loh theih a ni lo. Chuvangin, a lo hluar \an lai kum sawm bi(1980-1990) chhung kha kan khawtlang nuna Hun thim lai(Dark Period) a tih ngam ang. A tawi zawngin sawi ta ila, U.T.-a kan awm tak hnu khan corruption avangin hnam piangsual ziakan put phah a, ram hmasawnna lam han thlir pawhinhmasawnna kebai chauh kan hmu a, hlemhl>tna thlipuiin nataka min nuai takah chuan he hnam hi a kal pai ta chawn chawna, vawiin thleng hian ke a la chhep fuh hlei thei lo a nih ber hi.

    Kum 2006-a mi \hahnemngaiten an din, hlemhl>tna dotupawl langsar tak, PRISM chuan Mizorama eirukna chungchanga chhui chiang a. District Council hun lai khan mipui hriatabengchhenpui chin eirukna cheng 1 (Re. 1) a awm niin an sawia, U.T.-a kan awm lai (1972-1986) khan cheng nuai 119.43 (Rs.119.43 lacs) a awm a, State-a hlan kai kan nih a\anga 2010 thlengkhan chutianga mipui hriat thama langsar eirukna chu chengnuai 4,119.72 (Rs. 4,119.72 lacs) a tling an ti. CAG report an zirchiannaah, 2008 atanga 2010, kum thum chhunga department

    32-te sum hman dan fel hlel chu cheng nuai 7,721.56 (Rs.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    37/47

    37.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    7,721.56 lacs) zet a tling. Kum tin hian CAG report-ah sawrkardepartment hrang hrangte sum hman danah fel hlel hmuh tur atam hle \hin a; chuti chunga thubuai awrh an vang pharh zel

    hian kan rama mi dik lote himzia a tar lang chiang hle. PRISMchuan kum tin hian cheng nuai 10,000 (Rs. 10,000 lacs) vel zethi eirukah a ral \hin niin a chhut. A turu khawp mai. Kan dinhmun\hat lohzia hi mutmawh hnarmawha neih a hun ta hle mai.

    Kum eng emaw zat liam taah khan Zikpuii pan, Cor-ruption hi kan hnam culture-ah >m kan la chhiar lo vang a;

    mahse, chiang takin kan sub-culture chu a ni tawh awmin ka

    hria,tiin a ziak a. He thu hi tu man an hnial ka la hre lo. Chutia nih chuan, corruption leh a kaihhnawih chi hrang hrangte hikan ni tin nunphunga bet tel, kan hnam zia ang hialah kan ngaita tihna a ni a, ngaihtuah chian poh leh a rapthlak asin! Tunlaianun dan phung pangngaia kan ngaih tam tak hi hlemhl>tnarawngkai a ni tih pawh kan hre tawh lo hial mai. Chu vang chuanalawm insawipui ching te, vantlang (sawrkar) ram nek chingtak tak takte zingah hian khawtlanga pa fel pawla ngaihte anawm fur ni.

    Hlemhl>tna chungchang sawi uartu \henkhatten, Corrup-tion laka fihlim vek sawi tur kan v^ng viau ang, an tih pawh hingaihtuah tham a tling. Han chip neuh neuhva, han thliar s$n taktak r^lah chuan mahni pawipanga sawrkar thil leh office bungrawhman te, chhiatni/thatnia mahni hna kalsan te, hun vawn dik lohte thlenga mipui sum eirukna nen angkhata kan ngaih dawn chuanhlemhl>tna laka him hi kan v^ng pharh mai awm asin. Mahse,henga a nawi zualte hi corruption huanga dah ai chuan nunphungsiam \hatna lam (Moral reformation)-a hmalakna atan dah ila.Kan buaipui mek hlemhl>tna hi chu mipui sum eirukna/tihchingpenna te, thuneihna hman dik loh te, induhsaknahleihluak mi dangten an tawrh phah \hin ang te hi a ni.

    Ngun taka chh

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    38/47

    38.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    thuneitu s^ng chinte an ni ber a, a fihlim lote hian mipui nawlpuihmer tel \^lh an ching duh viau nghe nghe. Kum 1982-a Synodkum puanah pawh khan corruption sawi fiahna leh inzirtirna

    lam an uar avangin lang thamin a hlawhtling ta lo niin an sawihi. Mizoram Upa Pawl (MUP) pawhin kum 2005 kha Corrup-tion Dokumah bawk a puang ve leh a, hemi kum vek hian Indiaram pumah hlemhl>tna pho rona tur dan \ha pui mai Right toInformation Acthman \an a ni nghe nghe. Anni bakah eiruknado \hin pawl \henkhat leh chanchinbu lamte pawhin pho ro tuminnasa takin hma an la \hin na a, zung a lo kaih thuk tawh lutuk a,kar phawh mai mai rual a ni lo va, a \ai darh zel zawk a nih hi.

    Corruption chungchanga hmathlir Bible a\angin

    Corruption hi sual a ni a, a nihna takah chuan rilruchhungril a\anga in\an a ni a, awhna sual do zo lo leh mi duhamtehi chu sualnaah chuan an tlu lut \hin a, Pathian leh mahnimihringpui pawisakna neih loh vang a ni ber. Rilru chhungrilacorrupt duhna lo piang hi Setana hnathawh a nih avangin a bul\anna atan chhia leh \ha hriatna f$m hmang tura kan inzirtir apawimawh ang a. Min ch$m nasat em avang hian \awng\ainanen Pathian thu hmanga kan do a hun takzet a ni.

    Pa fel tak tak, sakhaw mi bawk si, khawtlanga pa langsarpawl tak te pawh he sualnaah hian an fihlim lo \hin hi a pawikhawp mai. Chutiang mite avang chuan mi tam takin sual anngaihzam phah \hin. Mi tam tak chuan a t$rah inthiam lohna neimah se, Mi tih dan tho alawm! tiin mahni an inthiam chawp a,rei lo teah chu eirukna khurpuiah chuan an pil ve ta mai \hin.Chuvangin, a \an tirha thlemna itawm tak a nih laia Pathian\ihna tak tak nena lo hmachhawn a pawimawh ang a, Setanahnathawh a ni tih hre reng chunga huaisen taka hnar ngam angai ang a, rinawmna hmanga hneh theih a ni tih hriat a \ulbawk ang.

    Bible-ah hian Pathianin hlemhl>tna a huatzia vawi tam

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    39/47

    39.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    tak kan hmu a, tar lan vek sen a ni lo. Isua ngei pawh kha Setanana thuneihna leh thiltihtheihna hmang dik lo turin tawktarh itawmtak tak hmangin a thlem chiam a; mahse, a do zo vek a nih kha.

    Peteran,Anmahni chu chhiatna bawih ni chung rengin mitechu bawih chhuah thu an tiam \hin a,(2 Pet. 2:19) a tih angdeuh hian, corruption-a fihlim lo tan chuan sualna khurpuia pilmek kan \halaipuite hi chhanchhuah a har khawp mai {Hetachhiatna bawih tih hi hlemhl>tna bawih (slaves of corrup-tion) tiin Sap \awng Bible-ah chuan ziah a ni nghe nghe.)}.

    Mi tam tak chuan eiru thei dinhmuna din chuan eiruk loh

    theih loh angin an ngai \hin a, corruption hi nihna leh dinhmunina ken telah an ngai tihna a ni. Mahse, Lal Davida te, Josefa te,Nehemia te, Daniela te leh Bible-a mi ropui tak takte hiandinhmun sang taka an awm hnuah pawh Pathian thu an awihchhunzawm zel thei a nih chuan, keini Kristian \halaite pawh hieiru \euh thei dinhmunah pawh ding ila kan insum thei ve dawnlom ni? Mizo officer zingah hna sang tak tak chelh, an pensionthlenga hlemhl>tna laka hminghliau lo tluan zak thei sawi turan awm nual avang hian, tum tak tak chuan a corrupt loh theihtih a chiang.

    Hausak hi kan ch^k \heuhvin a rinawm a; mahse, hausaknaawlsam hi Pathian thu nen a inmawi lo tih kan hriat a \ha khawpmai. Bible chuan, Sum hi a tirah deh chhuah thuai theih mahsela, a tawpah malsawm a ni kher lo,a ti a. Dik lo taka hausakphei chuan a tawpah chhiatna a thlen \hin tih Pathian thu-ah kanhmu: Lei dawthei hmanga sum deh chhuah chu chhm l>n chh>m l>n a ni; a zawngtu chu thihna zawng a ni,

    a ti. Awlsam taka sum deh chhuah kan chak ve mai thei; mahse,Engmahlo mai maia sum deh chhuah chu tihriral a ni ang a;

    Thawh rimnaa kh^wl erawh chu a pung ang, tia Bible-in asawi hi hre thar leh ang u. Duhamna vanga khaw eng pawh zahzo lova hui fai vek tum \hinte hian an hma lam hun tur an

    ngaihtuah ngai lo mai thei, Mi duham chuan ama chhngkua a

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    40/47

    40.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    tibuai \hin a, tham hawtu erawh chu a hmuingil ang, tih hiBible sawi dan a ni thung.

    Chuvangin, \halai rualte hian mi hausate hi an hausak

    chhan azirin ngaihsan tur leh ngaihsan loh tur i thliar \hin ang u.Mihring zahawmna hi hausakna hmanga kan teh \hin a nih chuankan tisual chhiava ang, mi dik lote kan ngaisangin kan zah dawntihna a ni. Dik tak chuan, he ramah hian mi hlemhle leh mipamhamte kan chawisang tam ta lutuk a, kan chhiat phah tawha nih hi. Chuvangin, Mi tihhausaka a lo awma, a chhngkawropuina chu a lo nasat tulh tulh pawhin, hlau suh ang che,

    (Sam 49:16). Mi rinawm leh mi dik chawisana, mi depde lehdik lo taka ti \hinte ngaihnep ngam hi kum 60 tling tawh K|Phmathlir pawimawh tak ni teh se.

    Corruption vanga kan tawrhna te hi

    Hman deuh khan Aizawl khawpui fianrial lai deuhva kankal laiin kawng sirah mi an lo ding bawr laih a, kawng thlang

    lam an lo thlir \hap hlawm a. Chinch^ng kan han zawt a, kawngthlangah chuan ruang an chhar a lo ni a,footpatha\anga tla ningei tur hi a ni a. Kan ding zui ve ta nghal a, kawnga veivaktepawh an rawn ding ve zel bawk a. A che sual lai tak hmuh a nihloh avangin rin dan mai lo chu sawi theih ni lo mah se, a lan danmai a\ang pawhin eng emaw chen chu a rin z^wn theih. Foot-path-a mihring leng z^na kaw huau hnuaiah chuan a chapal khinglehlam ni awm tak a la t^ng nghe nghe a, a hnuai lam chu kopangawih tak mai a ni a, tl^khawlh palh chuan inham t^nna a awmdawn si lo va, a thlang kh^mah chuan a insawh hlum ta a ni angtih rin loh rual a ni lo.

    Ka ngaihtuah chian poh leh chu vanduaina thleng chu cor-ruption vangah ka puh chiang telh telh mai. Ka han thl>k kualvel a, chufootpathsiamtu contractorhming leh an siam zawhhun vel ziakna ka hmu zo lo va, engtia rei nge a nih tawh hriatka chak khawp mai. A hnua ka hriat danin chufootpath, chh

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    41/47

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    42/47

    42.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    lo vang a, hausa f^l tak pawh tih tham an awm lo vang. Corrup-tion avang hian mi tam takin an chanvo tur an chang lo va, mitam tak ding chhuak tur a dang bet a, hausak phu ngawih ngawih

    khawpa taimaten an retheih phah a, mi rinawmten an tawrh phaha, mi rethei a siam hnem tawh hle a ni. Eirukna avangin Zo khawlama chengte hmasawnna tur a zuzi fo va, khawpui leh thingtlangdinhmun inthlau zel avang te hian hmasawnna a kai rual lohphah a, ram hruaitute hausakna a pun th

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    43/47

    43.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Chutih laiin, hlemhl>tna chungchanga \halaiten kan ngaihdan kan thl^k m>k hi thil lawmawm tak leh hmuhnawm tak ani. Eirute kan ngainep \an a, kut tling lova intihausate kan nuihzat

    \an a, mahni thawh chhuah ni lova inchhek arbawm chingte kanhmusit mek hian a \ha zawngin min hruai zelin a rinawm. Mahse,Kristian \halaite hmalakna tur chi a ni em? Engtin nge

    hlemhl>tna hi kan hmachhawn ang? Kan do hneh thei ang em?

    He khawvela Pathian ram din hi Kristiante hna pui ber tura ni a. Suahsualna chi hrang hrang hluar zel karah hian Chanchin|ha hmanga >ng chhuak tur kan ni a, khawtlang nun siam \ha

    tura hmalak hi kan tih tur pawimawh tak chu a ni. Lal Isuan,Lei chi in ni e,a tih leh, Khawvel >ng in ni e. Tlang chhipakhaw awm chu thuhruk theih a ni lo, a tih angin, ringtute hiankan khawtlang leh kan hnam pum pui hi Chanchin |ha zirtirnahmanga kan al hneh a \ul. Chutianga vantlang hnen thleng phakChanchin |ha (Social Gospel) ngaih pawimawhna hmunahchuan mipui mimir tawrhna thlentu sualna chi hrang hrang titawpturin kohhranin huai takin ke a pen \hin. Kan kohhran hruaituhmasa, John Calvin-a te pawh kha ram siam \hatna atana nasataka beitu an ni a; vantlang \hatna tur leh sawrkar inrelbawlna\ha duhtu kohhran kan nih avangin Synod Social Front pawhinnasa takin hma a la \hin a nih hi.

    Corruption chungchanga kan hmathlir pawimawh takpakhat atan chuan Lalpa \ih chungin a hausak theih a, cor-ruption tel miah lovin a hlawhtlin theih,tih hi ni se a \ha khawpang. |halaite hian ngaihsan tur te, entawn tur te hi kan dap nasahle a; a bik takin, incheina leh nungchangah kan ngaihsanzawngte tih d^n l^k chh^wn kan ching hle a nih hi. Chuti a nihavang chuan, mi dik lo, hlawhtling th

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    44/47

    44.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    Chuvangin, Pathian \ih chunga hlawhtlinna sual chhuakte hi lotam deuh deuh zel sela; mi rinawm lo te, mi dik lo te an len th

  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    45/47

    45.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    activityhrang hrangah te hian kan tih vea mawi lo tur chin hithliar thiam zel ang u. Tirhkoh Paulan a fa tak tak anga a enTita hnena, Lehlama \angte zinga miin kan chungah thu \ha lo

    r>ng sawi tur an neih loh avanga an zah theih nan, engkimahthil \ha tih kawngah tihhmuhtuah intilang la, i zirtirnaah chuan

    i takzia te, i zahawmzia te, i thusawi dikzia sawisel rual loh te

    chu tilang rawh, a tih hi kan inen letna lo ni fo rawh se.

    Corruption leh a kaihhnawih thil kan sawi hnem ta hlemai. Kan rama corruption tipunluntu ber hi kan inpuh kual fo\hin a, mipui nge ram hruaitu/sawrkar hnathawkte thiam lo zawk

    ang? Kei chuan politician-te ka puh ber. Dik tak chuan, ramhruaitute leh sawrkar hnathawkte hi hmun pawimawha \hu, akipui vuantute an ni a, an kutah mipui kan awm. Chutih laiin,inthlannaa sum leng vel tamzia te, party mi leh sa an invulhnasat \hinzia te, ram hruaitute hausakna pun chakzia te hanngaihtuah hi chuan, kan political party-te hi industry lian tak anni ringawt tawh alawm le! Mi tam takin eizawnna atan an hmanga, ruling party nih lai phei chuan an dinhmun a k^ng zawt zawt\hin a nih hi. Ram hruaitute leh sawrkar hnathawk zingah eirukching te, mi dangte nena thiam taka inthurual ching te, thamnaleh therhlo la \hin te, thuneihna hmang dik lo \hin te an awmnual an ti. Tak tak a nih chuan hnam pawi khawihna lian tak a niang. Thuthlung Hlui hunah khan lalte, roreltute leh sakhawhruaituten sim duh lova an bawhchhiat luih zel avangin hnampum tawrhna a thleng a nih kha.

    |halaite Hmathlir Hlemhl>tna Chungchang kanngaihtuah ho lai hian, hneh loh buan tur angah kan inngai palhmai ang e. Hlemhl>tna (Corruption) hi khawvel pum huappawhin ram hrang hrangte harsatna lian ber pawl a ni ve tho a,sawrkar leh pawl hrang hrangten a dona beihpui an thl^k reng\hin a, do hneh a harsat turzia chu hai rual a ni lo. A tir lama kansawi tawh ang khan, min ch$m hneh tawh em avangin thin thl^k

    zawh rual lohva kan hnam ziaa bei nghet tawha ngai pawh kan

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    46/47

    46.THUPUI - THALAITE HMATHLIR

    www.mizoramsynod.org

    tam viau vang. Mahse, heti em ema nasaa min chim buai rengtur hi chuan tu m^n kan phal si lo vang. Chuvangin, Pathianr^lthuam famkim nena kan do a ngai ta a ni. Z^m chunga beih

    chi a ni lo va, dawihzep taka do chi pawh a ni lo. ThuthlungHluiah chuan Israel faten an hmelmate chu Pathian hmelmaangah an ngai \hin a, indonaah pawh Pathianin a dopui turah anngai \hin. Keini pawh hian he suahsualna (Hlemhl>tna) hi Setanahmanrua a ni tih hriain, he indona hi Lalpa Indonaa chh^lin kando ve mai dawn lawm ni?

    Kan Pathian hian tihtakzeta amah autu, a mite chu a dopui

    a, a hnehsak \hin. Roreltute bua kan hmuh angin, Midian-hoteleh Amalek-hote leh khawchhak fate tuifinriat kama \iauvaivutzat zeta tam, khau ang maia awm hmur mai bei tura Pathianin athlante chu Gideona leh a hote, mi 300 lek an ni. Hmanraw m^wlt> meichher leh tawtawr^wt an hmang a,LALPA leh Gideonangtna (Corruption) dona kawnga Kristian \halaitehmalakna tur nia kan hriatte tih tur kan nei ve em?

    .....

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/12/2019 Thalaite Hmathlir - Multiplex Programme

    47/47

    47.THUPUI - THALAITE HMATHLIR