THE DEVELOPMENT OF SHAWL FROM KAREN HAND-WOVEN … · ง Thesis Title The Development of Shawl from Karen Hand-Woven Fabrics : A Case Study of Tapernkee Karen Village, Wangyaow Subdistrict,

การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง กรณศกษาหมบานกะเหรยง-ตะเพนค หม 5 ต าบลวงยาว

อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร

THE DEVELOPMENT OF SHAWL FROM KAREN HAND-WOVEN FABRICS : A CASE STUDY OF TAPERNKEE KAREN VILLAGE, MOO 5, WANGYAOW SUB-DISTRICT, DANCHANG DISTRICT,

SUPHANBURI PROVINCE

ภรมย แกวมณ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาคหกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยคหกรรมศาสตร

คณะเทคโนโลยคหกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ปการศกษาท 2555 ลขสทธของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง

กรณศกษาหมบานกะเหรยง-ตะเพนค หม 5 ตาบลวงยาว

อาเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร


วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ปรญญาคหกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยคหกรรมศาสตร

คณะเทคโนโลยคหกรรมศาสตร

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ปการศกษาท 2555

ลขสทธของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ค

หวขอวทยานพนธ การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง กรณศกษา หมบาน กะเหรยง-ตะเพนค หม 5 ต าบลวงยาว อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร

ชอ-นามสกล นายภรมย แกวมณ สาขาวชา เทคโนโลยคหกรรมศาสตร อาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารยศรกาญจนา จตพฒนวโรดม, Ph.D. อาจารยทปรกษารวม รองศาสตราจารยสทศนย บญโญภาส, M.A. ปการศกษา 2555

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาวถชวตของกะเหรยงบานตะเพนค 2) ศกษาลกษณะ

ลวดลายผา 3) พฒนาผาคลมไหล 4) ทดสอบสมบตทางกายภาพ และความคงทนของผาคลมไหลตนแบบ และ 5) สารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลตนแบบ

การศกษาวถชวตกะเหรยงบานตะเพนคใชวธการสมภาษณ และบนทกขอมลลกษณะลวดลายผาทอมอกะเหรยงใชวธการรวบรวมสงทอทงหมดทมในหมบาน โดยนาลายของผาทอกะเหรยงแบบดงเดมมาปรบโทนส และขนาดของลวดลายใหทนสมย ยอมสธรรมชาต และทอผาตามทออกแบบ ทดสอบสมบตทางกายภาพ กลมตวอยางแบบสอบถามคอ ผบรโภค 150 คน และสถตทใชคอ คารอยละ คาเฉลย

ผลการวจยพบวา วถชวตของกะเหรยงบานตะเพนค นบถอศาสนาพทธ การแตงกายสตรพรหมจารสวมชดกระโปรงยาวถงขอเทา สตรแตงงานแลวสวมเสอคอว นงผาซนยาวถงขอเทา บรโภคอาหารทหาไดในทองถน รสจด ทอยอาศยเปนบานใตถนสง ฝา และพนบานทาดวยไมไผ ลวดลายผาม 3 ลกษณะคอ ลายสลบส ลายขด และลายจก เมอพฒนาลวดลาย และยอมส ทอเปนผาคลมไหลแลว นาไปทดสอบสมบตทางกายภาพ ผลการทดสอบพบวา ผามนาหนก 268.12 กรมตอตารางเมตร ความแขงแรงของผาคลมไหลตอแรงดงแนวเสนดายยนคอ 717.66 นวตน แนวเสนดายพงคอ 341.64 นวตน การเปลยนแปลงขนาดภายหลงการซก 1 ครงพบวา แนวเสนดายยนมการหดตว 8%และแนวเสนดายพงมการหดตว 2.4% ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมากทสด คาเฉลยของความเหมาะสมกบประโยชนใชสอยคอ 4.60 คาเฉลยความสวยงามทนสมยคอ 4.82

ค าส าคญ: การพฒนา ผาทอมอ กะเหรยง

ง

Thesis Title The Development of Shawl from Karen Hand-Woven Fabrics : A Case Study of Tapernkee Karen Village, Wangyaow Subdistrict, Danchang District, Suphanburi Province

Name–Surname Mr. Piromk Aemanee Program Home Economics Technology Thesis Advisor Assistant Professor Srikanjana Jatuphatwarodom, Ph.D. Thesis Co–advisor Associate Professor Sutusanee Boonyobhas, M.A. Academic Year 2012

ABSTARCT This research was aimed 1) to study the way of life of the Karens in Bantapernkee, 2) to

study the handmade cloth patterns, 3) to develop shawl prototypes, 4) to test the physical property of the prototypes, and 5) to survey the consumer’s satisfaction on the prototypes.

Data were collected by an interview with focuses on the Karens’ way of life. The designs of shawl prototypes of the hand-made cloth were developed by adjusting the original patterns and color tones, using natural dying. The prototypes were then produced and their physical property was tested. Data on the consumer’s satisfaction was collected from 150 consumers by means of an interview and statistically analyzed in terms of percentage and mean.

Concerning the Karens’ way of life, it was found that they were Buddhists. The virgin females wear long skirts down to the ankle where as the married females wear V-neck blouses and long sarongs down to the ankle. Their foods were local and spicy. Their houses were elevated high while the walls and the floors were made of bamboo. The cloth was in three patterns: Salabsee (color alternating), Khid, and Chok patterns. After the patterns adjusting, dying and shawl weaving, the tests indicated that the cloth weight was 268.12 grams/square meter while the strengths of vertical and horizontal threads were 717.66 Newtons and 341.64 Newtons. After one washing, the shrinkage of vertical and horizontal threads was 8% and 2.4%. The consumer’s satisfaction was at the highest level while the averages of the appropriateness and utilization was 4.60 and of the up-to-date beauty was 4.82.

Keywords: development, hand-woven fabrics, Karen

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจไดดวยความเมตตากรณาอยางสงจากผ ชวยศาสตราจารย ดร.ศรกาญจนา จตพฒนวโรดม ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย สทศนย บญโญภาส อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ดร.สภา จฬคปต ดร.รตนพล มงคลรตนาสทธ ผทรงคณวฒ และผชวยศาสตราจารย สาคร ชลสาคร ทกรณาใหค าแนะน าและใหค าปรกษาตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆ เพอวทยานพนธฉบบนมความสมบรณ ซงผวจยขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสง ณ โอกาสน ขอขอบคณชาวบาน หมบานกะเหรยงตะเพนค หม5 ต าบลวงยาว อ.ดานชาง จงหวดสพรรณบร ทใหความรทางดานการศกษาวถชวต ลวดลายผา ตลอดจนการพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค ทง 5 รปแบบเพอใชเปนเครองมอในงานวจยเละใหค าแนะน าอนเปนประโยชนตอการวจย ขอขอบคณผอ านวยการโรงเรยนบานกลวย นายประกอบ พลายม และคณะครทใหการสนบสนนและอ านวยความสะดวกตลอดจนการตดตอประสานงานระหวางการศกษาและวจย ขอขอบคณแมประนอม ทาแปง ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลปะ (ประณตศลป-ศลปะผาทอ)ทใหความรทางดานเสนดายรวมไปถงลกษณะการทอผา ขอขอบคณชางศลปกรรม นายณฐพงศ สนทบญ ทใหความชวยเหลอทางดานเขยนแบบลายผาและการขยายลายผากะเหรยง ขอขอบคณกระทรวงวฒนธรรมจงหวดสพรรณบรทใหความรขอมลทางดานชาตพนธกะเหรยงตะเพนค ขอขอบคณวสาหกจชมชนหมอหอมจงหวดแพรทใหความรทางดานการยอมสธรรมชาต ขอขอบคณครอบครว ทใหการสนบสนนและเปนก าลงใจตลอดชวงเวลาการท างานวจย และขอขอบพระคณอาจารยทกทาน ทประสทธประสาทวชาบมเพาะจนผวจยสามารถน าหลกการมาประยกตใชและอางองในงานวจย ครงน คณคาอนพงมจากวทยานพนธเลมน ขอมอบเพอบชาพระคณบดา มารดา คร อาจารย

และผมพระคณทกทาน


จ

http://www.komchadluek.net/search.php?search=ผา

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย.......................................................................................................................... ค บทคดยอภาษาองกฤษ..................................................................................................................... ง กตตกรรมประกาศ.......................................................................................................................... จ สารบญ............................................................................................................................................ ฉ สารบญตาราง.................................................................................................................................. ช สารบญภาพ..................................................................................................................................... ซ บทท 1 บทน า............................................................................................................................................ 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา.............................................................................. 1 1.2 วตถประสงคของการวจย.................................................................................................... 2 1.3 สมมตฐานการวจย.............................................................................................................. 2 1.4 ขอบเขตในการวจย............................................................................................................. 3 1.5 ค าจ ากดความในการวจย..................................................................................................... 3 1.6 กรอบแนวความคด.............................................................................................................. 4 1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................................................ 5 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ.................................................................................................... 6 2.1 การพฒนาผลตภณฑ......................................................................................................... 6 2.2 การออกแบบ..................................................................................................................... 8 2.3 ผาทอมอในประเทศไทย................................................................................................... 11 2.4 โครงสรางอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมไทย........................................................ 85 2.5 กระบวนการผลตผาเครองนงหม..................................................................................... 87 2.6 งานวจยทเกยวของ........................................................................................................... 89 3 วธด าเนนการวจย........................................................................................................................ 94 3.1 ประชากรและกลมตวอยาง.............................................................................................. 94 3.2 วสดและอปกรณทใชในการวจย..................................................................................... 94 3.3 วธการวจย ...................................................................................................................... 95 3.4 การวเคราะหขอมล .......................................................................................................... 108

ฉ

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 ผลด าเนนการวจย..................................................................................................................... 109 4.1 การศกษาวถชวตกะเหรยงบานตะเพนค......................................................................... 109 4.2 การศกษาลวดลายผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค......................................................... 114 4.3 การพฒนาผาคลมไหล................................................................................................... 119 4.4 การทดสอบสมบตทางกายภาพผาคลมไหล ................................................................. 124 4.5 การส ารวจการศกษาความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลตนแบบ...................... 126 5 สรปผลการวจย การอภปรายผล และขอเสนอแนะ............................................................... 133 5.1 สรปผลการวจยและอภปรายผล..................................................................................... 133 5.2 ขอเสนอแนะ.................................................................................................................. 138 บรรณานกรม ........................................................................................................................ 139 ภาคผนวก ......................................................................................................................... 142 ภาคผนวก ก ......................................................................................................................... 143 ภาคผนวก ข ......................................................................................................................... 160 ภาคผนวก ค ......................................................................................................................... 165 ภาคผนวก ง........................................................................................................................... 169 ภาคผนวก จ........................................................................................................................... 172 ภาคผนวก ฉ........................................................................................................................... 177 ประวตผเขยน .......................................................................................................................... 181

ช

สารบญตาราง ตารางท หนา

4.1 การทดสอบสมบตทางกายภาพและความคงทนผาทอมอกะเหรยง.................................... 124

4.2 ผลการทดสอบสมบต ความคงทนของสตอการขดถของผาคลมไหล................................ 124 4.3 ผลการทดสอบสมบต ความคงทนของสตอเหงอของผาคลมไหล..................................... 125 4.4 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม............................................................................... 126 4.5 ความพงพอใจของผตอบแบบสอบถามทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 1.................... 128 4.6 ความพงพอใจของผตอบแบบสอบถามทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 2.................... 129 4.7 ความพงพอใจของผตอบแบบสอบถามทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 3................... 130 4.8 ความพงพอใจของผตอบแบบสอบถามทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 4................... 131 4.9 ความพงพอใจของผตอบแบบสอบถามทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 5................... 132

ซ

สารบญภาพ ภาพท หนา 2.1 ผามดหม............................................................................................................................ 13 2.2 ผาจก................................................................................................................................... 14 2.3 ผาขด................................................................................................................................... 14 2.4 ผาแพรวา............................................................................................................................. 15 2.5 ผายกดอก............................................................................................................................ 15 2.6 กลมคนไทยวน................................................................................................................... 20 2.7 กลมคนไทลอ..................................................................................................................... 20 2.8 ซนไทยวน อ าเภอแมแจม................................................................................................... 21 2.9 ผาลายน าไหลเมองนาน...................................................................................................... 22 2.10 ซนมกตอตนจก ชาวไทพวน............................................................................................... 23 2.11 ลายคาดกาน หรอ มดกาน................................................................................................... 23 2.12 ซนปอง............................................................................................................................... 24 2.13 ซนลวง................................................................................................................................ 24 2.14 ผาหลบ................................................................................................................................ 25 2.15 จตรกรรมวหารลายค า วดพระสงห แสดงการแตงกายและวถชวตชาวลานนา.................... 25 2.16 จตรกรรมวหารวดภมนทร ................................................................................................. 26 2.17 ผากงไทแดง แขวงหวพน ประเทศลาว ใชกนประต........................................................... 27 2.18 ตง....................................................................................................................................... 27 2.19 ซนกะเหรยง........................................................................................................................ 28 2.20 กลมไทย-ลาว...................................................................................................................... 29 2.21 ผาฝายมดหมลายดอกปบ จงหวดพษณโลก........................................................................ 30 2.22 ชาวผไท หรอ ภไท .......................................................................................................... 32 2.23 การสาวไหม....................................................................................................................... 33 2.24 โฮงก.........................................................................................................................…….. 33 2.25 ผาหอคมภร........................................................................................................................ 34

ฌ

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา 2.26 ผามดหมไทลาว.................................................................................................................. 34

2.27 ผามดหมบานเขวา จงหวดชยภม......................................................................................... 35 2.28 ผาไหมมดหม....................................................................................................................... 35 2.29 ผาปม.................................................................................................................................... 36 2.30 ผาโฮลเปราะฮ...................................................................................................................... 36 2.31 ผาหางกระรอก.................................................................................................................... 36 2.32 ผาแพวา หรอ แพรวา........................................................................................................... 37 2.33 ผาแพมน.............................................................................................................................. 37 2.34 ผาลบแล............................................................................................................................. 41 2.35 เสอกอม ............................................................................................................................. 42 2.36 เสอฮ.................................................................................................................................... 42 2.37 ผายกนครศรธรรมราช........................................................................................................ 46 2.38 ผาบานนาหมนศร............................................................................................................... 46 2.39 ผาเกาะยอ .......................................................................................................................... 46 2.40 ผายกพมเรยง...................................................................................................................... 46 2.41 หญงสาวสวมชดขาว ......................................................................................................... 48 2.42 หนมเสอแดงสถานภาพโสด.............................................................................................. 48 2.43 แมเฒากะเหรยงสะกอ ....................................................................................................... 48 2.44 สมาชกกะเหรยงสะกอ บ.หวยขม...................................................................................... 48 2.45 เสอลายปกลกเดอย ............................................................................................................ 50 2.46 การทอสลบสสายจก.......................................................................................................... 50 2.47 ผาถงลายมดหม.................................................................................................................. 50 2.48 เสอลายขด......................................................................................................................... 50

ญ

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา 2.49

พะโดก (ลายงเหลอม) ...................................................................................................... 52

2.50 ทลคะ (ลายบอกน าเตา) .................................................................................................... 52 2.51 ลอเมอเจอะ (ลายตอลกเดอย) ........................................................................................... 52 2.52 สพอ (ลายตวบง) .............................................................................................................. 52 2.53 ผาปกเผามง....................................................................................................................... 53 2.54 วธการสรางตารางบนผาไหม............................................................................................ 57 2.55 การแตงกายมงขาวชายในอดต.......................................................................................... 59 2.56 การแตงกายมงขาวชายในปจจบน..................................................................................... 59 2.57 การแตงกายมงขาวหญงในอดต ........................................................................................ 59 2.58 การแตงกายมงขาวหญงในปจจบน................................................................................... 59 2.59 การแตงกายของมงด าชายในอดต..................................................................................... 60 2.60 การแตงกายมงด าชายในปจจบน....................................................................................... 60 2.61 การแตงกายของมงด าหญงในอดต.................................................................................... 61 2.62 การแตงกายมงด าหญงในปจจบน...................................................................................... 61 2.63 สตรเผาเมยน .................................................................................................................... 62 2.64 สตรวยรนเผาเมยน............................................................................................................ 62 2.65 เดกชายเผาเมยน................................................................................................................ 63 2.66 การใชผาตดปะของเมยน.................................................................................................. 64 2.67 สตรสงวยเผาเมยนกบงานยามวาง..................................................................................... 65 2.68 ผากบหญงชราชาวเมยน.................................................................................................... 65 2.69 ภาพแสดงลายปกดานหลง ............................................................................................... 66 2.70 ภาพแสดงลายปกดานหนา................................................................................................ 66 2.71 ชดเผาลาห......................................................................................................................... 67 2.72 ชาวเผาลาห....................................................................................................................... 67 2.73 การแตงกายสตรชาวลาห.................................................................................................. 68

ฎ

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา 2.74 การแตงกายชายชาวลาห.................................................................................................... 68 2.75 เครองประดบของเผาลาห.................................................................................................. 68 2.76 สตร “อโลอาขา” ............................................................................................................... 70 2.77 ผชาย “อโลอาขา” ............................................................................................................. 70 2.78

สตร "โลมอาขา"............................................................................................................... 71 2.79 สตร"ผาหมอาขา".............................................................................................................. 71 2.80 เสอผหญง ......................................................................................................................... 73 2.81 เสอหญง............................................................................................................................ 73 2.82 หมวกของผหญง .............................................................................................................. 74 2.83 เสอผชาย........................................................................................................................... 74 2.84 ยามของลซ........................................................................................................................ 75 2.85 การแตงกายของชนเผาคะฉน............................................................................................ 77 2.86 การแตงกายของผชายเผาคะฉน ....................................................................................... 78 2.87 การแตงกายของผหญงเผาคะฉน........................................................................................ 78 2.88 เผามอรแกน ................................................................................................................... 78 3.1 แสดงแสนงคดออกแบบผาคลมไหล................................................................................ 95 3.2 ผาคลมไหล แบบท 1......................................................................................................... 96 3.3 ผาคลมไหล แบบท 2......................................................................................................... 96 3.4 ผาคลมไหล แบบท 3......................................................................................................... 97 3.5 ผาคลมไหล แบบท 4......................................................................................................... 97 3.6 ผาคลมไหล แบบท 5......................................................................................................... 98 3.7 ขยายแบบผาคลมไหล แบบท 1........................................................................................ 98 3.8 ขยายแบบผาคลมไหล แบบท 2........................................................................................ 99 3.9 ขยายแบบผาคลมไหล แบบท 3........................................................................................ 99 3.10 ขยายแบบผาคลมไหล แบบท 4........................................................................................ 100 3.11 ขยายแบบผาคลมไหล แบบท 5........................................................................................ 100

ฏ

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา 3.12

ตนหกวาง.......................................................................................................................... 101

3.13 ตนกระโดน....................................................................................................................... 102 3.14 ดอกดาวเรอง..................................................................................................................... 103 3.15 รากยอปา........................................................................................................................... 104 3.16 ใบหอม.............................................................................................................................. 105 3.17 ลกคนทา............................................................................................................................ 106 4.1 ทตงหมบานกระเหรยงตะเพนค......................................................................................... 110 4.2 น าตกตะเพนคนอย ........................................................................................................... 110 4.3 การแตงกายเดกหญงชาวกะเหรยง .................................................................................... 112 4.4 การแตงกายของชาวกะเหรยง............................................................................................. 112 4.5 อาหารหลกของชาวกะเหรยง.............................................................................................. 113 4.6 บานเรอนของชาวกะเหรยง................................................................................................. 114 4.7 ลายอะคทาย ....................................................................................................................... 115 4.8 ลายอะตะลง........................................................................................................................ 115 4.9 อะลงย................................................................................................................................. 115 4.10 การปนดาย.......................................................................................................................... 117 4.11 เครองทอกเอวเมอเรยงขนเสนดายเสรจ.............................................................................. 118 4.12 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 1......................................................................... 119 4.13 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 2......................................................................... 120 4.14 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 3......................................................................... 121 4.15 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 4......................................................................... 122 4.16 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 5......................................................................... 123

ฐ

1

บทท 1

บทน ำ 1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

"ผาไทย" คอผาทกชนดทประดษฐคดคนขนโดยฝมอคนไทย ทงผาลายขด ผายก ผาจก น าไหล มดหม แมแตผาพนเมองทน าไปแปรรปเปนผลตภณฑไดมากมาย เชน เสอผา ปลอกหมอน ผาหม กระเปาผามาน ผาพนคอ ฯลฯ ไดสรางชอเสยงขจรขจายไปทวโลกสงผลใหชาวตางชาตทเขาเยยมเยอนเมองไทยลงทนเดนทางไปแสวงหาผาเหลานจากแหลงผลต สรางรายไดใหกบประเทศชาตคดเปนเมดเงนมลคากวา 1,000 ลานบาทตอป ทงนความนยมในผาไทยสวนมากเปนผลตภณฑททอมาจากเสนใยธรรมชาตจ าพวกไหม (silk) และฝาย (cotton) ปฏเสธไมไดเลยวาเหตผลหนงทท าใหผาไทยเปนทรจกอยางแพรหลายกคอการสงเสรมอาชพดานหตถกรรมใหแกชาวบานภายใตมลนธสงเสรมศลปาชพในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ชอเสยงของผาไทยในแงของฝากของใช ถอวาอยในอนดบตนๆ แตหากเปนในเชงพาณชยแลวยงนบวาออนดอยในแงการตลาดอยมากทงทคณภาพและคณคาอนเปนเอกลกษณของผาไทยสามารถไปไกลไดถงระดบโลกในแงแฟชนทไมจ าเพาะแคแฟชนเสอผา (ชาญชย สรเกษมเลศ, : 2555)

ผาทอมอสวนใหญในประเทศไทยลวนแลวแตมลวดลายทสวยงามและแตกตางกนเนองจากมหลากหลายชาตพนธในผนแผนดนไทย ดงนนผาทอมอกะเหรยงเปนอกหนงความสวยงาม มความละเอยดในผนผาสง จงหวดสพรรณบรเปนอกจงหวดทมหลากหลาย ในชาตพนธโดยเฉพาะหมบานกะเหรยงตะเพนค ตงอยทหมท 5 ต าบลวงยาว อ าเภอดานชางจงหวดสพรรณบร ระยะทางหางจากตวจงหวดสพรรณบร ประมาณ 180 กโลเมตร อยหางจากตวอ าเภอดานชาง ประมาณ 90 กโลเมตร มจ านวนครวเรอน 43 ครวเรอน ประชากร 236 คน โดยประชากรเกอบทงหมดมเชอชาตกะเหรยง ชาวกะเหรยงตงชมชนอย ณ บรเวณนมาประมาณ 200 - 300 ปมาแลว ชาวบานมอาชพท าการเกษตรเปนสวนใหญการสญจรผานไปมาสะดวก อยใกลถนนเสนหลกมภมทศนทสวยงามประกอบกบคนในชมชนมจตใจโอบออมอาร การทอผาเปนศาสตรอยางหนงทสบทอดกน จากรนสรนเปนเวลายาวนาน หญงชาวกระเหรยงนยมทอผาหลงจากท างานเสรจเพอไวใชเอง การทอผาจะถกถายทอดใหกบทายาทตงแตเดกเพราะลายแตละลายมความละเอยดสงจงจ าเปนทตองใชเวลาในการเรยนรหลายปเพอฝกทกษะความช านาญและสบทอดลวดลายผาใหคงอยกบวถชวตชาวกะเหรยงยาวนานสบไปปจจบนการทอผา

2

กะเหรยงหมบานตะเพนค มกนยมแตเฉพาะในกลมผสงอายมเพยงไมถง 10 คนในหมบานเพราะการเปลยนแปลงของเครองนงหมในยคปจจบนมความทนสมยมากขน เดกและวยรนจงหนมาสวมใสเสอผาส าเรจรปกนมากขน จงท าใหการสบทอดการทอผาและการสบทอดลายผา ไมไดรบความสนใจจากคนหนมสาวในปจจบนหรอหากผสบทอดการทอผารนปจจบนนยมหนมาใชเสนดายสงเคราะหในการผลตผนผาจงท าใหลดคณคาทางดานวสด และเอกลกษณความสวยงามดานสสน อกทงสของผาทอกะเหรยงเปนโทนสทฉดฉาดยงไมเปนทตองการของตลาดสงทอมากนก

จากปญหาทกลาวมาขางตน ท าใหผวจยมความสนใจอยางยงทจะศกษาวถชวต ลวดลาย ผาทอกะเหรยง การแตงกาย วธการทอผา เทคนคการทอ การยอมสธรรมชาต และวสดอปกรณการทอผาของกะเหรยงตะเพนค เพอฟนฟและพฒนาผาทอกะเหรยง การวจยนมงเนนใน การปรบรปแบบผาทอกะเหรยงมาผลตเปนผลตภณฑเครองประกอบการแตงกายคอ ผาคลมไหลและทดสอบสมบตทางกายภาพ จากนนน าไปส ารวจความพงพอใจของผบรโภค ประโยชนของการวจยในครงนเพอเกบสะสมขอมลใหกบบคคลทสนใจใครศกษาและถอเปนการอนรกษวฒนธรรมเกยวกบผาทอมอของชาวกะเหรยงใหคงอยตอไปอกทงยงสามารถสรางรายไดเสรมใหกบชาวกะเหรยงและเปนการชวยสงเสรมพฒนาผาทอมอของกะเหรยงตะเพนคใหเปนทตองการของตลาดผาไทยตอไป 1.2 วตถประสงคของกำรวจย

การศกษาวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1. ศกษาวถชวตของกะเหรยงบานตะเพนค 2. ศกษาลกษณะลวดลายผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค 3. พฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง 4. ทดสอบสมบตทางกายภาพ และความคงทนของผาคลมไหลตนแบบ 5. ส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลตนแบบ

1.3 สมมตฐำนกำรวจย ความพงพอใจของผบรโภคตอการออกแบบและพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงแบบท 2 อยในระดบมากทสด

3

1.4 ขอบเขตในกำรวจย กรณศกษาหมบานกะเหรยงตะเพนค หม 5 ต าบลวงยาว อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบรการพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง มขอบเขตในการวจยดงน

1.4.1 ศกษาวถชวต ความเปนอยของชาวกะเหรยง วธการทอผา ศกษาอปกรณทอผาและลวดลายผาทอกะเหรยงของสตรภายในหมบานตะเพนค

1.4.2 รวบรวมขอมลการทอผามาสกระบวนการ 1.4.3 พฒนาผลตภณฑออกแบบส ลวดลาย และพฒนาผลตภณฑใหทนสมย แลวน าผา

คลมไหลจากผาทอกะเหรยงแบบท 2ไปทดสอบสมบตทางกายภาพ 1.4.4 ส ารวจความพงพอใจของผบรโภคทเปนลกคาของตวแทนจ าหนายกลมทอผากะเหรยง

จ านวนสามแหง ไดแก ศนยทอผาบานนาตาโพ รานผาธรรมชาตและรานบายศรสาขาบองมารเชมารเกตพารค รวม 3 แหง จ านวน 150 คน 1.5 ค ำจ ำกดควำมในกำรวจย

“การพฒนา” หมายถง การเปลยนแปลงสงใดสงหนงใหเกดความเจรญเตบโตงอกงามและ ดขนทพงพอใจ ความหมายดงกลาวน เปนทมาของความหมายในภาษาไทยและเปนแนวทางในการก าหนดความหมายอนๆ (สนธยา พลศร, 2547 : 2)

“ผาทอมอ” คอ การน าเสนฝายหรอไหมมาขดกนใหเปนลาย โดยขงเสนกลมหนงเปนหลก เรยกวา เสนยนแลวใชอกเสนหนงเรยกวาดายพง สอดตามขวางของเสนยนเมอสานขดกนกจะเกดลวดลายตางๆ (www.student.swu.ac.th : 2556)

“กะเหรยง” หมายถง ค าวาโพลว ในภาษากะเหรยง โพลว แปลเปนภาษาไทยวาคนหรอ มนษยชาต ดงนน กะเหรยง กหมายถง คนหรอมนษย (www.school.obec.go.th : 2556)

http://www.student.swu.ac.th/hm471010393/culture.htm

http://www.school.obec.go.th/abbankha

4

1.6 กรอบแนวควำมคด

1. ศกษาวถชวตของกะเหรยงบานตะเพนค 2. ศกษาลกษณะลวดลายและกระบวนการผลตผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค

พฒนาผลตภณฑผาทอกะเหรยงเปนผาคลมไหล จ านวน 5 ผนดวยรปแบบผาทอและ สยอมธรรมชาต

ทดสอบสมบตทางกายภาพและความ คงทนของผาคลมไหลตนแบบ

ส ารวจความพงพอใจของผบรโภคทมตอผลตภณฑ

5

1.7 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจยครงนคอ 1. ทราบวถชวตของชาวกะเหรยงตะเพนค 2. เกดการอนรกษลวดลายผาทอมอกะเหรยงตะเพนค 3. ไดรปแบบ ลวดลายและสมบตทางกายภาพของผาทอมอกะเหรยงตะเพนคใหเปน ผาคลมไหลสตรททนสมย 4. เพมมลคาใหกบผาทอมอกะเหรยงตะเพนค 5. สรางงานสรางอาชพใหกบชาวกะเหรยงตะเพนค

6

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ การวจยเรอง การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง กรณศกษาหมบานกะเหรยงตะเพนค หม 5 ตาบลวงยาว จงหวดสพรรณบร การศกษาวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาวถชวตของชาวกะเหรยงบานตะเพนค ศกษาลกษณะลวดลายและกระบวนการผลตผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค พฒนาผลตภณฑผาทอกะเหรยง ทดสอบสมบตทางกายภาพของผากะเหรยงคลมไหลตนแบบและสารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผากะเหรยงคลมไหลตนแบบ มเอกสารและงานวจย ทเกยวของดงน 2.1 การพฒนาผลตภณฑ 2.2 การออกแบบ 2.3 ผาทอมอในประเทศไทย 2.4 โครงสรางอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมไทย 2.5 กระบวนการผลตผาเครองนงหม 2.6 งานวจยทเกยวของ 2.1 การพฒนาผลตภณฑ ในการพฒนานน มผใหคาจากดความ และใหความหมายทเกยวของไวดงน 2.1.1. คาวา การพฒนา มผใหความหมายไวหลายความหมายดงท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลบเดชมหาราชไดพระราชทานพระบรมราโชวาทเกยวกบการพฒนา ดงน พฒนา คออยางไรกอนอนตองทราบวามงใหเกดความเจรญมงคงกาวหนา มงใหทกคนมความสขสบายดงน นทกคนจงมงทจะพฒนา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ. 2542 อธบายความหมายของคาวาพฒนาวาการพฒนา หมายถง การเจรญเตบโต ความเจรญ ความกาวหนาความรงเรอง (นรนาม “Your body type,” [ออนไลน] ม.ป.ป.) 2.1.2 การพฒนาท เขาใจกนโดยทวไป มความหมายใกลเคยงกบความหมายจากรปศพทคอ การทาใหเกดการเปลยนแปลงจากสภาพหนงไปสอกสภาพหนงทดกวาเดมอยางเปนระบบหรอ การทาใหดกว าสภาพเดมทเ ปนอย อย างเปนระบบ ซงเปนการเปรยบเทยบ

7

ทางดานคณภาพระหวางสภาพการณของสงนนดกวา สมบรณกวากแสดงวาเปนการพฒนา (ปกรณ ปรยากร, 2538) 2.1.3 นกเศรษฐศาสตรไดใหความหมายของการพฒนาวา หมายถงความเจรญเตบโตโดยเนนความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจเปนสาคญ เชนผลผลตของประเทศเพมขน รายไดประชาชาตเพมขน รายไดเฉลยตอคนของประชากรเพมขน (ณฐพล ขนธไชย, 2527) มการขยายตวทางเศรษฐกจมากขน ประชากรมรายไดเพยงพอทสามารถตอบสนองความตองการพนฐานของตนได (เสถยร เชยประทบ, 2528) สรปไดวา การพฒนาเปนกระบวนการทางสงคมทมผลผลตออกมาในรปซงสามารถวดไดดวยเกณฑทางเศรษฐศาสตร (สนทร โคมนม, 2522) 2.1.4 นกเศรษฐศาสตรไดกาหนดความหมายของการพฒนาโดยใชความหมายจากรปศพทและความหมายโดยทวไปคอ การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจตามเนอหาของวชาเศรษฐศาสตร ซงเนนความหมายเชงปรมาณคอ การเพมขนหรอการขยายตวทางเศรษฐกจมากกวาดานอน ๆ (สนธยา พลศร, 2547 ) 2.1.5 ในทางเทคโนโลย การพฒนา หมายถงการเปลยนแปลงระบบอตสาหกรรมและการผลตดวยเทคโนโลยททนสมย ดวยนกวทยาศาสตรและนกประดษฐทาใหสงคมเปลยนแปลงจากสงคมประเพณนยมเปนสงคมสมยใหมททนสมย (นรนดร จงวฒเวศยและพนศรวจนะภม, 2534) 2.1.6 นกพฒนาชมชนไดใหความหมายของการพฒนาไววา การพฒนาหมายถง การทคนในชมชนและสงคมโดยสวนรวมไดรวมกนดาเนนงาน เพอปรบปรงความรความสามารถของตนเอง และรวมกนเปลยนแปลงคณภาพชวตของตนเอง ชมชน และสงคมใหดขน (สมศกด ศรสนตสข, 2525) 2.1.7 สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ไดประทานพระดารสเรอง ... ศาสนธรรมเพอการพฒนาชวตและสงคม ... ในพธเปดงานสปดาหสงเสรมศาสนาและจรยธรรม ณ ตกสนตไมตร ทาเนยบรฐบาลในวนท 1 ธนวาคม 2532 มสาระสาคญบางประการ ดงน “การสรางสรรคทเรยกไดวาเปนการพฒนานน ควรเปนการสรางสรรคททาใหชวต และสงคมดขน เปนตนวา มความสงบสขมากขน มความปลอดภยมากขน มปญหาและความทกขยากตาง ๆ ลดนอยลงจนถงหมดสนไป เพราะฉะนนการกระทาใด ๆ กตาม หากไมกอใหเกดผลดดงกลาวแกชวตและสงคม กกลาวไมไดวาเปนการพฒนา ตามความหมายอนแทจรงของคาวาพฒนา แมวามนษยจะสามารถสรางสรรคสงตาง ๆ ในทางวตถไดอยางวจตรพสดารมากขน มเครองใชไมสอยสะดวกสบาย และรวดเรวขน แตถาชวตและสงคม กลบมความสงบสขและความปลอดภยลดนอยลง กกลาวไมไดวาชวต และสงคมนนพฒนา คอ ดขนหรอเจรญขน”

8

2.1.8 การพฒนา หมายถงการขจดความยากจน ความอดอยากการขจดความเจบไขไดปวย โดยมงเนนใหมรายได มงานทา มเสรภาพขนพนฐาน มโอกาสในการไดรบบรการสาธารณะตาง ๆ หรอ การพฒนา หมายถง การสรางสภาวการณดานตาง ๆ เพอ ปรบปรงเสรมสรางคณภาพชวต (Quality of Life) ใหดขน และในบทความอนมชอเสยงเรอง ความหมายของการพฒนาของ Dudley Seers อกประการหนงชใหเหนวา จดมงหมายเบองตน ในการพฒนาประเทศ คอ การแสวงหาลทางเพอแกปญหาความอดอยาก หรอภาวะทโภชนาการ แกปญหาความยากจนและแกปญหาดานการเจบไขได ปวยของประชาชน เพราะปญหาเหลา น เปนสงทบนทอนและทาลายศกยภาพของปจเจกบคคล กบจะนาความยงยากมาสสงคมในทสด (ปกรณ ปรยากร, ม.ป.ป. : 6) 2.1.9 การพฒนา หมายถงการเพมพนสมรรถนะของคนในการควบคมสมาชกของสงคม เชน การเพมความสามารถในการสรางความเปนธรรมในสงคมการสรางพลงอานาจของบคคลทางการเมอง การเมองมเสถยรภาพในการพฒนาอยางตอเนอง 2.1.10 ปฐม มณโรจน ไดใหความหมายของการพฒนา คอ การเปลยนแปลงไปจากสภาพเดม ไปสสภาพใหมทกาวหนาหรอเปนไปในเชงบวก โดยวธการหรอกระบวนการทจะทาใหเกดการเปลยนแปลงตามวตถประสงคทกาหนดไว จากความหมายทนกวชาการ และบคคลตาง ๆใหไว การพฒนาจงหมายถงกระบวนการในการเปลยนแปลงสรางสรรคความกาวหนาทกดาน ไมวาจะเปนความกาวหนาทางดานเศรษฐกจ ความเปนธรรมในสงคม ความเสมอภาคทางการเมอง และการรกษาวฒนธรรมอนดงามของสถานทใดทหนง ดวยวธการพฒนาทสมดล ใชวธการบรหารทเหมาะสม เพอใหเกดความกาวหนา และประชาชนมคณภาพชวตทดตามวตถประสงคทไดตงเอาไว สาหรบการพฒนาผาทอกะเหรยง นาความรทไดมาพฒนารปแบบของลวดลายผาทอกะเหรยงในรปแบบผาคลมไหลสตร เนนการยอมสทมโทนสธรรมชาต ใหมความเหมาะสมกบความตองการของผบรโภค เพมรายไดใหกบชมชน เพมความเปนเอกลกษณ ผาทอไทยเปนแนวทางการศกษาและพฒนาผลตภณฑอน ๆ ตอไป 2.2 การออกแบบ 2.2.1 ความหมายของการออกแบบ การออกแบบหมายถง การรจกการวางแผนจดตงขนตอนและรจกเลอกใชวสดวธการเพอทาตามทตองการนน โดยใหสอดคลองกบลกษณะ รปแบบและคณสมบตของวตถแตละชนดตาม

9

ความคดสรางสรรค การปรบปรงแบบ ผลงาน หรอสงตางๆ ทมอยแลวใหเหมาะสม มความแปลกใหมเพมขน ทงนความเหมาะสม ความสะดวกสบายในการใชงานยงคงเหมอนเดมหรอดกวาเดม การออกแบบหมายถง การรวบรวมหรอการจดองคประกอบทงทเปน 2 มต และ 3 มตเขาดวยกนอยางมหลกเกณฑการนาองคประกอบของการออกแบบมาจดรวมกนนนผออกแบบจะตองคานงถงประโยชนใชสอยและความงามอนเปนคณลกษณะสาคญของการออกแบบ การออกแบบเปนศลปะของมนษยเนองจากเปนการสรางคานยมทางความงามและสนองคณประโยชนทางกายภาพใหแกมนษย การออกแบบยงหมายถง กระบวนการทสนองความตองการในสงใหม ๆ ของมนษย ซงสวนใหญเพอใหชวตอยรอดและมความสะดวกสบายเพมขน สาหรบคาวาออกแบบมนกวชาการและผรหลายทานไดใหคาจากดความไวดงน 2.2.1.1 การออกแบบสมยนไดใหความพอใจแกมนษยสนองความตองการทางจตใจและวธการสมยใหมทางปญญามนษย มนษยตองการความเปนอยอยางสะดวกสบายมความสขทกดาน มความจาเปนทตองปรบปรงชวตใหผกพนอยกบสงคม ดงนนนกออกแบบยอมตองเขาใจขนตอนความตองการ คณคา คณสมบต ความคงทนถาวรตลอดจนความสวยงาม หรออาจกลาวไดวาความสขสนต และความสะดวกสบายทงมวลขนอยกบการออกแบบ (สทธศกด ธญศรสวสดกล, 2539) 2.2.1.2 การออกแบบหมายถง การกาหนดความคด ตามความตองการทแสดงออกซงเปนไปลกษณะสรางสรรคสงใหมและรจกปรบปรง การสรางสรรคเพอคดคนสงใหม ๆ และเขาใจการวางผงเพอใหไดรปทรงตามทตองการ การถายทอดความคด จนตนาการ เพอสรางสรรคสงใหมและรจกปรบปรงแกไขสงทมอยเดมใหเหมาะสมกบประโยชนใชสอย และการเปลยนแปลงตามยคสมย (วรพงศ วรชาตอดมพงศ, 2551) 2.2.1.3 การออกแบบผลตภณฑเปนปรากฏการณทเกดขนอยางจรงจงในชวงศตวรรษท 20 เปนตนมานเอง โดยมการแบงฐานรากกนระหวางการออกแบบ (Design) และการผลต (Production) ทปรากฏชดในสมยของการปฏวตอตสาหกรรม (The Industrial Revolution) ซงในชวงแรกนกออกแบบผลตภณฑกคอชางฝมอ (Craftsman) หรอวศวกร (Engineer) เปนสวนใหญการทางานชวงแรก ๆ กมกจะเรยกวา "การประดษฐคดคน" (Invention) และถอเปนการออกแบบทางวศวกรรม (Engineering Design) ดงนน กจกรรมการสรางสรรค (The Design Process) ทนกออกแบบนาเสนอกคอ การเขยนแบบทางเทคนค (Technical Drawing) จดเรมตนของการออกแบบลตภณฑอตสาหกรรม (Industrial Design) ครงแรกนนเกดขนทประเทศเยอรมนโดยในป ค.ศ. 1907 บรรดาบรษทตาง ๆ ในเยอรมนไดวาจางเหลาชางฝมอและสถาปนกใหออกแบบผลตภณฑเพอการผลตดวย

10

เครองจกรซงหนงในจานวนนกออกแบบเหลานกมนกออกแบบผลตภณฑคนสาคญคอ Peter Behrens ซงเปนทปรกษาดานการออกแบบของบรษท AEG ทเปนผผลตรายใหญในอตสาหกรรมผลตภณฑเครองใชไฟฟาขณะนน Peter Behrens เ ปนผ ท เ รมสรางสรรคการทางานทครบถ วนกระบวนการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมขนเปนคนแรกโดยเฉพาะการออกแบบแสดงความมเอกลกษณทแตกตาง จากผลตภณฑของคแขงขนทว ๆ ไป (สาคร คนธโชต, 2528) 2.2.2 ความสาคญของการออกแบบเสอผาและเครองแตงกาย มอยหลายประการดงตอไปน 2.2.2.1 การวางแผนการทางาน การออกแบบจะชวยใหการทางานเปนไปตามขนตอนอยางเหมาะสมและประหยดเวลา ดงนนอาจถอวา การออกแบบ คอ การวางแผนการทางาน 2.2.2.2 การนาเสนอผลงาน ผลงานการออกแบบจะชวยใหผเกยวของมความเขาใจตรงกนอยางชดเจน ดงนนความสาคญในดานการออกแบบ คอ เปนการสอความหมาย เพอความเขาใจระหวางกน 2.2.2.3 อธบายรายละเอยดเกยวกบงานเนองจากงานบางประเภทอาจมรายละเอยดมากมาย ซบซอน ผลงานออกแบบจะชวยใหผทเกยวของและผพบเหนมความเขาใจชดเจนขนหรออาจกลาวไดวาผลงานการออกแบบ คอ ตวแทนความคดของผออกแบบไดทงหมด 2.2.3 องคประกอบหลกของการออกแบบ การออกแบบเสอผาและเครองแตงกายเพอสนองตอจดมงหมายและนากลบมาใชงานไดอยางนาพอใจในประเดนอยทวาความนาพอใจขนอยกบองคประกอบหลกดงตอไปน 2.2.3.1 มความสวยงามเปนสงแรกทเราไดสมผสกอนเมอไดเหน คนเราแตละคน ตางมความรบรเรอง ความสวยงามกบความพงพอใจ ในทง 2 เรองนไมเทากนจงเปนสงทถกเถยงกนอยางมาก และไมมเกณฑในการตดสนใดๆ เปนตวทกาหนดชดเจน ดงน นงานทเราไดมการจดองคประกอบทเหมาะสมนนกจะมองวาสวยงามไดเหมอนกน 2.2.3.2 มประโยชนใชสอยทด เปนเรองทสาคญมากในงานออกแบบทกประเภทถาเปนงานกราฟฟกประเภทสอสงพมพนน ตวหนงสอจะตองอานงาย เขาใจงาย และถาเปนงานเสอผาเครองแตงกายจะตองออกแบบใหสวมใสสบายเหมาะสมกบผสวมใส ดงนนจงเรยกวา เปนงานออกแบบประโยชนใชสอยทดได (เลอสม สถานปตานนท, 2537) 2.2.3.3 มแนวความคดในการออกแบบทดเปนหนทางความคดททาใหงานออกแบบตอบสนองตอความรสกพงพอใจชนชมและในงานนน ๆ บางคนอาจใหความสาคญมากหรอนอย

11

หรอไมใหความสาคญ เลยกได ดงนนบางครงในการออกแบบโดยใชแนวความคดทดอาจทาใหมคณคามากขน 2.3 ผาทอมอในประเทศไทย 2.3.1 ประวตความเปนมาของผาทอมอในประเทศไทย นกประวตศาสตรเชอวาในสมยยคหนเกานนบรเวณซงเปนประเทศไทยในปจจบนยงไมมการทอผาใช แตหลกฐานจากภาพเขยนสบนเพงผาและผนงถ าหลายแหง ทาใหทราบวามนษยสมยโบราณมไดปลอยเรอนรางใหเปลอยเปลา แตมการนาวสดชนเลก ๆ อยางหนงสตว หญา ใบไม หรอเปลอกไมมาปกปดรางกาย กลาวถงการปนดาย และการทอผานาจะปรากฏเปนครงแรกในยคกอนประวตศาสตร โดยถอกาเนดและพฒนามาจากการทาเชอก การทอเสอ และการสรางสรรคงานจกสาน รวมทง มหลกฐานเกาแกซงยนยนไดวาชมชนบางแหงมการทอผาแลว คอ หนทบผาเปลอกไม แวดนเผา และเขมเยบผาททาดวยกระดกสตว ซงแวดงกลาว คออปกรณทใชในการปนดาย ชางทอจะใชแวทาหนาทถวงน าหนก เพมแรงเคลอนทใหไมปนดาย เมอไมปนดายหมนไปรอบ ๆ ดวยความเรวสมาเสมอ เสนดายทไดจงมขนาดและความเหนยวแนนเทากนตลอดทงเสน (บรษท ไทยประกนชวต จากด, 2545) แสดงใหเหนวาชาวไทยนนมการใชผาทอมาชานาน เพราะสวนใหญมอาชพเกษตรกรรมมาตงแตสมยโบราณ การทอผาสมยกอนอาจเปนการผลตเพอใชเองในชมชนและตอมาอาจมไวผลตเพอการคา ประการสาคญคอใชผาทอในพธกรรมทเกยวของกบชวตตงแตเกดจนตาย นอกจากนนผาทอยงเปนเครองบงชถงฐานะของผสวมใสอกดวย (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต, 2537) ผาทอมอหรอการทอผาดวยมอ เปนรากฐานสาคญยงในการดารงชวตขนพนฐานในชนบท นบไดวาเปนอาชพสาคญอาชพหนงของประเทศรองลงมาจากอาชพเกษตรกรรมผาทอพนเมองของประเทศไทยไดมววฒนาการมาชานาน และยงคงรกษารปแบบ ลวดลาย ตลอดจนกรรมวธการทออนประณตแบบโบราณไว ผาทอพนเมองในแตละทองถนจะเปลยนแปลงไปบาง ตามพฒนาการของวตถดบและตามความตองการของตลาด แตกยงคงรปแบบด งเดมไวใหปรากฏอยในปจจบน (มหาวทยาลยศลปากร, 2544) เดมการทอผาของชาวชนบทไมเปนทสนใจของนกวชาการนก เพราะจดวาเปนเพยงกจกรรมเสรมภายในครวเรอนทชวยใหมรายไดเพมขนเพยงเลกนอยเทานน ตอมาเมอไดเรมเลงเหนความสาคญในการศกษาความเปนมาและองคประกอบพนฐานของสงคมไทย จงหนมาใหความสนใจชวตความเปนอยของผคนในชนบท ซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศทาใหอาชพหตถกรรม

12

พนบานอนเปนภมปญญาทองถนไดรบความสนใจมากขน ผประกอบอาชพทอผาทพบในปจจบน สวนใหญสบเชอสายมาจากผอพยพทมาจากแหลงตาง ๆ กน ทงโดยการอพยพเพอมาหาททากนใหม บางกลมถกกวาดตอนมาเนองจากภยสงครามไดมาตงถนฐานตามทตาง ๆ ในประเทศไทยมาหลาย ชวอายคน กรรมวธการทอและลวดลายทปรากฏบนผนผามกเปนแบบสบทอดมาจากถนเดม เชน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงชนกลมใหญมเชอสายลาว นยมทอขด และมดหมมากทสด ในขณะทภาคเหนอซงเปนกลมชนทสบเชอสายมาจากอาณาจกรลานนามวฒนธรรมการทอผาจกทงดงาม และภาคใตมการทอผายกเปนหลก ถงแมวาในปจจบนการทอผาดเหมอนจะคลายคลงกนทกภมภาคแลวกตาม ในแตละทองถนกยงคงมเอกลกษณดงเดมหลงเหลอใหเหนอยบาง (มหาวทยาลยศลปากร, 2544) 2.3.2 ประเภทของผาทอมอในประเทศไทย การจดประเภทของผาทอในประเทศไทยสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ แบงตามวตถดบทใชในการทอและแบงตามกรรมวธในการผลต (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต, : 2537) มรายละเอยดดงน 2.3.2.1 แบงตามวตถดบทใชในการทอ ก) ใยฝาย เปนพชเศรษฐกจทปลกไดทวไปในทกภาคของประเทศไทย เพราะเปนพชเขตรอน ชอบดนเหนยวปนทราย อากาศโปรง ไมชอบรมเงา เสนใยของฝายดดความชนไดงาย เปนตวนาความรอนทเลว เหมาะสาหรบทอเปนเครองนงหมในเมองรอน เพราะเมอฝายดดความชนแลวความชนจะระเหยกลายเปนไอ ผทสวมเสอผาดวยผาฝายจะรสกเยนสบาย ฝายจะปลกในเดอนพฤษภาคมตอกบเดอนมถนายน หรอปลายเดอนกรกฎาคมตอเดอนสงหาคม เพราะระยะเวลา 4 - 5 เดอนนเปนฤดฝนจะชวยใหฝายไดรบฝนดพอประมาณ เดอนพฤศจกายนถงเดอนธนวาคมฝายกจะแกและแตกปย การปลกฝาย ชาวบานจะปลกไปพรอมๆกบการปลกขาวคอ หวานขาวในนาในขณะทรอใหตนกลาโตกจะทาการปลกฝายไปดวยคอ ปลกในไรหรอเนอททวางตอจากบรเวณบานซงสามารถดแลไดทวถง ระยะเวลาทใชในการปลกฝายจนกระทงสามารถเกบปยไดใชเวลาประมาณ 6 – 7 เดอน จากนนนาเสนใยของฝายมาทอเปนผนผา สาหรบนงหมและใชสอยในชวตประจาวน ข) ใยไหม เสนใยไหมไดจากตวไหมซงสวนมากจะเลยงตวไหมกนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลาง สวนภาคใตนนกมการเลยงกนบาง ชาวบานเรมตนการปลกหมอนสาหรบเปนอาหารของตวไหม ตนหมอนขนไดดในดนเกอบทกชนด ไมวาจะเปนดนดหรอ ดนคอนขางเลวกตาม โดยหมอนตองการความชมชนเลกนอยในระยะตงตว แตเมอโตหมอนจะทนความแหงแลงไดด พอสมควร การเลยงไหมตวไหมเปนหนอน เมอแกตวเขาจะชกใยหมตวของ

13

มนเอง และตวไหมจะอาศยอยภายในนน จากนนนารงไหมมาสาวเพอเอาเสนไหม ตอจากนนกนาเสนไหมมาฟอก โดยนามาตม ฟอกดวยดาง เพอขบใหสเสนไหมเดมออก แลวนามากวกเพอทาใหเสนใยไหม ตดตอกนเปนเสนเดยวกนตลอด หลงจากนนกนามายอมส แลวจงนาไปทอเปนผนผาตามทตองการ เสนใยไหมมคณสมบต คอ ลน มน และยดหยนไดด ค) ใยประดษฐ (Manufactured fibers) คอเสนใยทประดษฐขนจากสารเคมดวยวธการทางเคม หรออาจเรยกไดวาเปนเสนใยสงเคราะหจากสารเคมมหลายชนด เสนใยแตละชนดจะมสวนประกอบทางเคมทแตกตางกน แตมกระบวนการผลตทคลายคลงกน จงทาใหเสนใยเหลานมโครงสรางและคณสมบตทวไป ทเหมอนกนหรอคลายคลงกนหลายประการ (นวลแข ปาลวนช, 2542) 2.3.2.2 แบงตามกรรมวธในการทอผา คอการกระทาใหเกดลวดลายบนผนผาในรปแบบตาง ๆ ทงทซบซอนและไมซบซอน แตละกรรมวธการทาลวดลายนนมชอเรยกทแตกตางกนออกไป ไดแก ก) ผามดหม มกรรมวธการทอผาใหเกดลวดลายโดยการยอมเสนไหม หรอฝายใหเกดลวดลายโดยการผกมดใหเกดชองวางสไมตดกน การทอมดหมแตละผนตองใชเวลาและความประณต จดเรยงเสนไหมและฝายใหสมาเสมอคงท และตองเรยงลาดบกอนหลงเพอใหเกดลวดลายสวยงาม ถกตอง ซงลวดลายสวนใหญจะสบตอกนมาจากบรรพบรษดงภาพท 2.1

ภาพท 2.1 ผามดหม ทมา : http://www.thaitextilemuseum.com (2556)

http://www.thaitextilemuseum.com/

14

ข) ผาจก เปนการทอและปกผาไปพรอมๆ กน การทอลวดลายบนผนผาดวยวธการเพมดายเสนพงพเศษเขาเปนชวง ๆ ไมตดตอกนตลอดหนากวางของผา การกระทาโดยใชไมหรอขนเมนหรอนวมอยกขน กลาวงาย ๆ คอ การทอผสมปกกลาย ๆ แตแทนทจะใชเขมปกกใชขนเมนหรอไมแหลม ๆ คอยทาลวดลายไหมสอดสลบสดายดงภาพท 2.2

ภาพท 2.2 ผาจก

ค) ผาขด เปนผาทอดวยกรรมวธใชไมเขยหรอสะกดชอนเสนดายยนขนแลวสอดเสนพงไปตามแนวเสนยนทถกจดชอนขนนนจงหวะการสอดเสนดายพงทาใหเกดลวดลายรปแบบตางๆ ดงภาพท 2.3

ภาพท 2.3 ผาขด

ทมา : http://www.chiangmainew.co.th/viewnews.php (2556)

ทมา : http://www.qsds.go.th/silkcotton_26.php (2556)

http://www.chiangmainew.co.th/viewnews.php

15

ง) ผาแพรวาเปนผาทอมอ กรรมวธการทอผาเพอใหเกดลวดลายเปนลกษณะผสมกนระหวางลายขดกบลายจก การทอผาแพรวาตองมหลาย ๆ ลายอยในผาผนเดยวกนดงภาพท 2.4

ภาพท 2.4 ผาแพรวา

จ) ผายกดอกมกรรมวธการทอใหเกดลวดลายโดยการยกตะกอแยก ดายเสนยน แตไมไดเพมเสนดายยนหรอพงพเศษเขาไปในผนผา และในบางครงการยกดอกจะมการเพมดายเสนพงจานวนสองเสนหรอมากกวานนเขาไปลวดลายททอจะเปนลายทเกยวของกบวถชวตสงแวดลอม และความเชอทางศาสนาซงไดแก ลายปราสาท ลายธรรมาสน ลายสตว ลายพช และลายเรขาคณต เปนตนดงภาพท 2.5

ภาพท 2.5 ผายกดอก

ทมา : http://www.thai-lao-sillk.blogspot.com (2556)

ทมา : http://www.skyscrap-ercity.com/showthread.php (2556)

http://www.thai-lao-sillk.blogspot.com/

http://www.skyscrap-ercity.com/showthread.php

16

2.3.3 ผาทอกบโอกาสทใช ผาทอนน มชอเรยกทแตกตางกนตามลกษณะการใชงาน สามารถจาแนกไดดงน 2.3.3.1 ผาพน ทอโดยการใชไหมเสนพง และไหมยนสเดยวเทานนเชนไหมพงเปนสเขยวไหมเสนยนเปนสทอง ใชเปนผานง หรอในโอกาสอน ๆ 2.3.3.2 ผาสไบ มลกษณะคลายผาขาวมา ใชพาดบาในงานบวช งานบญ และงานรนเรงตาง ๆ 2.3.3.3 ผาโสรงเปนผานงสาหรบผชาย ใชนงอยกบบาน หรอใสไปในงานพธตาง ๆ และเปนผาไหวพอ แม ของเจาบาวเจาสาว 2.3.3.4 ผานงใชนงอยกบบาน ใชในงานพธ ใชเปนผาไหวในงานแตงงาน ไดแกผาพน 2.3.3.5 ผาเกบใชสาหรบพาดบา ไปวดหรองานพธตาง ๆ 2.3.4 อปกรณการทอผาทวไป หมายถงสวนประกอบหลกของเครองทอผา ซงประกอบดวยโครงสรางสาหรบยดสวนตางๆ ทเปนอปกรณในการทอผา เฉพาะสวนทเปนอปกรณสาคญในการทอผาทกชนด (มหาวทยาลยศลปากร, 2544) มดงน 2.3.4.1 กหรอหก (Loom) คอ เครองมอทใชในการทอผาใหเปนผน 2.3.4.2 ฟนหว (Reed) ภาษาไทยแทๆ เรยกวา ฟม เปนเครองมอทอผามลกษณะเปนกรอบสเหลยมผนผาทาดวยไมหรอเหลก ขนาดกวางประมาณ 14 - 16 เซนตเมตร ยาวประมาณ 90 - 105 เซนตเมตร ตรงกลางเปนไมไผซเลก ๆ คลายหวระยะระหวางซจะหางกนตามความตองการ แตละชองจะใชสอดดายเสนยนเขาไปหนงเสน เปนการจดเสนดายยนใหอยหางกนตามความละเอยดของเนอผา ฟมจะเปนตวกระทบใหไดเสนพงแนบขดสานกบเสนยน เพอใหลายเนอผาตดกน ฟมทมซเปนเหลกสามารถจดซใหถ และมจานวนซมากกวาไมทมขนาดเดยวกน ผาททอจะเนอแนนละเอยดและหนากวา 2.3.4.3 ตะกอหรอเขา (Harness) มลกษณะเปนกรอบไมทาหนาทแยกดายยนออกเปนหม ตะกอทใชในชนบททาดวยเชอก ในการทอแตละครงจะตองทาตะกอใหม มไมผกตะกอ 2 อนยดเชอกตะกอทพนโยงกนเหมอนเลข 8 ตองมตะกออยางนอย 2 ชด ถามลวดลายมากตองใชตะกอ มากชดขน ตะกอทใชสาหรบเครองจกรจะทาดวยลวดหรอแผนโลหะบางๆมรกลวงตรงกลางสาหรบรอยดายเสนยน 2.3.4.4 กระสวย (Shuttle) คอ อปกรณใสดายเสนพงทใชในการทอผาโดยปกตมความยาวประมาณ 30 เซนตเมตร สวนหวและสวนทายของกระสวยจะเรยวมนคลายเรอ ปลายทงสอง

17

ขางงอนเชดเลกนอย ตรงกลางปองและเจาะเปนชองสาหรบใสดายทกรอ ๆ ไวเปนดายเสนพงในขณะททอกระสวยจะพงสลบซายขวาไปมาเพอสอดดายเสนพงใหขดกบดายเสนยนสลบกบการกระทบฟมเพอใหเสนดายเรยงเขาดวยกนแนนและเปนระเบยบ 2.3.4.5 เขาหก คอสวนทใชสอดดายเปนเสนยนสาหรบแยกเสนยนออกเปนสองฝายเพอทจะพงกระสวยเขาหากนไดสะดวก เขาหกมอยสองอน แตละอนเวลาสอดดายกตองสอดสลบกนไปเสนหนงเวนเสนหนง ทเขาหกนจะมเชอกผกแขวนไวกบดานบน โดยผกเชอกเสนเดยวสามารถเคลอนทไปมาได สวนลางยงมเชอกผกตดกบคานเหยยบเพอเวลาตองการดงดายใหเปนชองกเหยยบคานเหยยบ คานเหยยบจงดงเขาหกใหเลอนขนลงได 2.3.4.6 ไมไขว คออปกรณสาหรบจดเสนดายใหเปนระเบยบ 2.3.4.7 ไมคลองดาย คอไมสาหรบคลองดายใหตงและหว 2.3.4.8 ไมคนพง คอไมไผทมลกษณะแบนโคงงอเลกนอย ขนาดความกวางประมาณครงเซนตเมตร มความยาวตามขนาดฟมตอนปลายของไมคนพงจะสวมดวยปลอกโลหะปลายแหลมคลายฟนทงสองขางเพอใชสาหรบตรงผาใหตงอยตลอดเวลา และทาใหหนาผาไมยน นอกจากนนยงชวยใหการสอดดายพงและกระทงฟมไดสะดวก 2.3.4.9 ไมค า คอไมทใชสอดดายเสนยนไวหลงจากนบดายเสนยนเพอทาใหเกดลวดลายใชในการทอดวยเทคนคพเศษ 2.3.4.10 ไมดาบ คอไมทมลกษณะแบนยาวใชสอดผานดายเสนยน แลวพลกทางสนไมเพอใหเกดชองวางใหกระสวยพงผาน 2.3.4.11 ไมแปนก คอทนงของผทอ 2.3.4.12 ผง (ธนถางผา) คอเครองมอทใชสาหรบขงผาใหตงในขณะทกาลงทอผาอยใตผาททอ ทาดวยไมมขนาดยาวเทากบความกวางของฟมมปลอกทงสองดานเปนทองเหลองปลายแหลม 2.3.4.13 อก คอเครองพกเสนดายหรอเสนไหมกอนกรอเขากระสวย 2.3.4.14 หลา คอเครองมอสาหรบปนฝาย ปนหลอด 2.3.4.15 ระวง คอเครองมอสาหรบใสขดดายทจะกรอ รปรางคลายวงลอทาดวยไมไผ เปนซๆ ทาเปนลอหมนสาวเสนดายมใหพนกน 2.3.4.16 ไน คอเครองมอสาหรบกรอดายเขากบหลอดดาย กอนทจะนาไปใสกระสวยตองนาไปใชรวมกบระวง มลกษณะดานหนงเปนกงลอขนาดใหญมเพลาหมนดายม สายพานตอไปยงทอเลกๆ ทปลายอกขางหนง

18

2.3.4.17 กง คออปกรณกรอเสนดายทยอมแลวใหเปนไจ หรอเปนขด 2.3.5 วธการทอผา วธการทอผาคอ การทาใหเสนดายสองชดสานขดในลกษณะตงฉากกนสวนประกอบพนฐานทสาคญของเครองทอผาจะมแกนมวนดายยน (Warp beam) ซงจะมวนดายยนไวดานหนง แลวสงผานสวนททาหนาทสานขดของเครองทอ หรอก (Loom) ไดเปนผาททอ เสรจแลวจะมวนไวในแกนมวนผา (Cloth beam) สวนสาคญอน ๆ ทจะทาหนาทสาน ขดเสนดาย คอ กรอบตะกอ (Harness) กระสวยนาดายพง (Shuttle) และฟม หรอฟนหว (Reed) กรอบตะกอจะมซโลหะ (Headdle)อยตรงกลางกรอบ มชองเลกๆตรงกลางสาหรบรอยดายยนในเครองทอผา จะมกรอบตะกออยางนอยทสด 2 ชด เพอทาหนาทแยกหมดายยนออก หรอเรยกวา การเปดตะกอ เพอใหกระสวยนาดายพงสอดผานเขาไปในทวางระหวางหมดายยนหรอชองตะกอ (Shed) แลวสบตะกอเพอใหดายยนชดทอยขางลางขนมาอยดานบน และดายยนอกชดลงไปอยดานลาง แลวจงกระทบใหเกดลวดลายสวยงามพเศษ มากขน กจะเพมจานวนตะกอไปตามลวดลายทกาหนด (มณฑา จนทรเกตเลยด, 2541) 2.3.6 ผาทอในภมภาคตางๆในประเทศไทยมหลากหลายประเภท หลากหลายลวดลายตามแตละพนท มคลายกนบาง แตกตางกนบางตามแตภมปญญาของบรรพบรษ และการเชอมตอวฒนธรรม ผาในประเทศไทยนนขอจาแนกเปน 4 ภมภาค นอกจากน ยงมการแยกยอยไปเปนชนเผาตางๆอกดวยดงน 2.3.6.1 ผาทอภาคเหนอ ผาททอในบรเวณภาคเหนอหรอลานนา ปจจบนคอ บรเวณภาคเหนอ ไดแก จงหวดเชยงราย พะเยา ลาพน ลาปาง แพร นาน เชยงใหม และแมฮองสอน จนถงดนแดนบางสวนของประเทศพมา ประเทศจน และประเทศลาวดนแดนในบรเวณลานนาประกอบดวยเนนเขาและทราบ หรอทเรยกวา บรเวณเชงเขาหมาลย ประกอบดวยยนานทางตะวนตกของประเทศจน รฐฉานของประเทศพมา หลวงพระบาง เวยงจนทน ในประเทศลาว และบรเวณภาคเหนอตอนบนในปจจบน ตลอดระยะเวลาทผานมา บรเวณดงกลาวนเปนถนทอยของประชากรหลายชาตพนธ แตละกลมชาตพนธตางกมการจดองคกรทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง มความเชอทางศาสนา มวฒนธรรมและสงคมเปนของตวเองภาคเหนอประกอบดวยเนนเขาและทราบคลายอางทอดมสมบรณและเหมาะสมกบคตนยมในการตงถนฐานของกลมชนไท-ลาวมาแตโบราณ โดยเฉพาะชาวโยนกหรอชาวไทยวน ชนกลมใหญทมความเชอเกยวกบการต งถนฐาน ใหความสาคญกบสภาพแวดลอมทเปนภเขา ทางนาไหล และการเลอกทศทางซงเปนคตความเชอทสบทอดกนมาแตสมยพญามงราย ความเชอนอาจไดรบอทธพลมาจากจนยคแรก ๆ

19

ความเชอเกยวกบการตงถนฐานในสภาพแวดลอมทเปนเขาลอมและมธารนาไหลน ยงปรากฏในกลมชนไทยวนหลายกลมทเคลอนยายไปยงภมภาคอนดวย ในบรเวณนมความเชอกนวาเปนทอยของมนษยเผาพนธตางๆ มาตงแตสมยกอนประวตศาสตร จนถงสมยทชาวไทยวน ไทลอ และลาว เขามาตงถนฐานเมอราว พ.ศ.1600 โดยมาเปนกลมเลก ๆ กอน แลวขยายตวขนเปนลาดบ ผคนเหลานเขามาอาศยอยในบรเวณทศเหนอของเมองลาพน คนไท-ลาวเขามาอาศยรวมกนเปนหมบานใหญหลายๆ หมบาน มผนากษตรยเปนประมขรวมกน ดนแดนนอาจจะเปนทอยของมอญและลวะมากอนทคนไท-ลาวจะเขามาตงถนฐาน กลมคนไท-ลาว ตามตานานเรยกวา ลาว ทสบเชอสายมาจากพญาลาวจกรหรอลาวจง ซงเปนกษตรยของราชวงศลาว และกษตรยทสบตอมาลวนเปนเชอสายจากลาวจงทงสน จงใชคานาหนาพระนามวาลาวเสมอ เชนเรยกวา พญาลาวครองเมองเชยงราวหรอเมองลาว พญาลาวเจองหรอขนเจอง (มชอเสยงเปนทรจกกนดในประเทศลาวและภาคอสานของไทย) จนถงพญามงราย ปฐมกษตรยแหงราชวงศมงรายกสบเชอสายมาจากลาวจง ตอมาคาวา “ลาว” และ “เมองลาว” คอย ๆ เลกใชไปตามตานานเมองเชยงใหม ปรากฏวาพญามงราย กษตรยพระองคแรกทไมใชคาวา “ลาว” นาหนาพระนามเรยกวา พญามงราย แตบางครงเรยกวา พญาลาว พระบดาของพญามงรายทรงพระนามวา พญาเมง หรอลาวเมง สวนเมองลาวนนตอมาเรยกวา โยนรฏฐ หรอโยนก เรยกประชาชนวา โยน-ยวน-ยน หลงจากทสรางเมองเชยงใหมแลว เรยกดนแดนเชยงใหม ลาพนวา พงครฏฐ และเรยกคนไทยในพงครฏฐวา ยวน สวนคาวา “ลาว” นน ปจจบนใชเรยกประชาชนในประเทศลาว และใชเรยกคนไทยกลมหนงทอยในภาคอสานทมเชอสายลาวเทานน พญามงรายหรอพระเจาเมงราย ปฐมกษตรยของราชวงศมงราย ผรวบรวมอาณาจกรลานนาเขาดวยกน แลวสรางเมองเชยงใหมหรอนพบรศรนครพงคเชยงใหมขนเปนราชธาน มพระชนมายอยประมาณ พ.ศ. 1781 ถงพ.ศ. 1800 สวรรคตเมอมพระชนมาย 80 พรรษา ตอมามกษตรยปกครองเชยงใหมอก 5 พระองค พระเจามงกฎสทธวงศเปนกษตรยองคสดทาย อาณาจกรลานนาจงตกอยในปกครองของพมา ทาใหอาณาจกรลานนาทเคยรงเรองมาชานานตองลมลงเปนเวลาเกอบ 200 ป จนถงพ.ศ. 2339 พระเจากาวละ ปฐมกษตรยราชวงศกาวละจงไดตงเมองเชยงใหมขนเปนราชธานของอาณาจกรลานนาอกครงหนง และมกษตรยปกครองตอมาอก 9 พระองค จนถงสมยของพระเจาแกวนวรฐ ลานนากถกรวมเขเอยภายใตการปกครองของประเทศสยาม และรวมเขาเปนประเทศไทยในปจจบน

20

จากประวตศาสตรและลกษณะภมประเทศดงกลาว ทาใหภาคเหนอเปนดนแดนทมขนบประเพณ วฒนธรรมเปนของตนเอง โดยเฉพาะกลมไทยวนหรอโยนก(ภาพท 2.6) ปจจบนเรยกตนเองวา “คนเมอง” แตเดมมกเรยก “ลาวพงดา” เพราะนยมสกลายตามบรเวณตนขาและหนาทอง ไทยวนเปนชนกลมใหญทตงถนฐานอยบรเวณจงหวดเชยงใหม ลาพน ลาปาง ไทลอ (ภาพท 2.7) เปนอกกลมชนหนงทมจานวนมากรองจากไทยวน ไทลอ (ภาพท 2.7) ตงถนฐานอยในบรเวณจงหวดเชยงราย พะเยา และนาน นอกจากนยงมชนกลมนอย เชน ลวะ กะเหรยง ไทใหญ มอญ ตลอดไปจนถงชาวไทยภเขา เผาตางๆ เชน แมว มเซอ อกอ เยา ลซอ กระจายอยในจงหวดตางๆ ของภาคเหนอ

ภาพท 2.6 กลมคนไทยวน ภาพท 2.7 กลมคนไทลอ กลมคนไทยวนในอดตมวฒนธรรมการใชผาเปนของตนเอง ตงแตการทอ การสรางลวดลาย จนถงการนงหม เชน ผชายจะนงหยกรงจนถงโคนขาเพออวดลายสกตงแตเหนอเขาขนไปจนถงโคนขา ไมสวมเสอแตมผาหอยไหล ชนชนสงจะสวมเสอ มผาพนเอง ผหญงนงซนลายขวางลาตว มเชงเปนลวดลาย ไมสวมเสอแตมผารดอก มกเกลาผมมวยไวกลางศรษะแลวปกปนหรอเสยบดอกไม การแตงกายเชนนยงปรากฏในภาพจตรกรรมฝาผนงวหารหลายแหง เชน จตรกรรมฝาผนงวหารลายคา วดพระสงหวรมหาวหาร ตาบลพระสงห เขยนเมอประมาณ พ.ศ. 2406 จตรกรรมฝาผนงวหารวดบวกครกหลวง อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เขยนเมอตนพทธศตวรรษท 25 ผาพนบานภาคเหนอทมเอกลกษณโดดเดนทสดคอ ผาไทยวน ผาไทลอ ผาของกลมชนทงสอง ไดแก เครองนงหม เครองนอน และเครองบชาตามความเชอทใชในพธกรรมตางๆโดยเฉพาะ ผาซน ผานงผหญงของกลมไทยวนและไทลอมสวนประกอบคลายคลงกน แบงเปน 3 สวนดงภาพท 2.8

ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com (2556)


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b984e0b897e0b8a2e0b8a7e0b899.jpg

http://www.thaiunique.wordpress.com/


21

ภาพท 2.8 ซนไทยวน อาเภอแมแจม ก) หวซน สวนทอยตดกบเอว มกใชผาพนสขาว สแดง หรอสดาตอกบตวซนเพอ ใหซนยาวพอดกบความสงของผนง และชวยใหใชไดคงทน เพราะเปนชายพกตองขมวดเหนบเอวบอย ๆ ข) ตวซน สวนกลางของซน กวางตามความกวางของฟม ทาใหลายผาขวางลาตว มกทอเปนรว ๆ มสตาง ๆ กน เชน รวเหลองพนดา หรอทอยกเปนตาสเหลยม หรอทอเปนลายเลก ๆ ค) ตนซน สวนลางสด อาจเปนสแดง สดา หรอทอลายจกเรยก ซนตนจก ชาวไทยวน นยมทอตนจกแคบ เชน ซนตนจกแมแจม บรเวณอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม มกทอลายสเหลยมขาวหลามตดอยตรงกลาง เชงลางสดเปนสแดง ซนตนจกของคหบดหรอเจานายมกสอดดนเงนหรอดนทองใหสวยงามยงขน การนงซนและหมสไบเปนการแตงกายทแพรหลายในกลมผหญงชาวเหนอแทบทกกลม แตรปแบบของซนจะแตกตางกนตามคตนยมของแตละกลม เชน ชาวไทลอในบรเวณจงหวดเชยงราย พะเยา และนาน โดยเฉพาะกลมไทลอ จงหวดนาน มแบบแผนการทอผาซนและการสรางลวดลายทสาคญ 3 ประเภท ดงภาพท 2.9


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b895e0b8b5e0b899e0b888e0b881.jpg


22

ภาพท 2.9 ผาลายนาไหลเมองนาน

ก) ลายลวงหรอเกาะ คอ การสรางลายดวยวธลวงดวยมอ คอใชเสนดายสตางๆ สอดลงไปในเสนดายยนตามจงหวะทกาหนดใหเปนลายคลายการสานขด จากนนจะใชฟมกระแทกเสนดายใหสนทเปนเนอเดยวกน ผาลายลวงทมชอเสยงคอ ผาลายน าไหล หรอ ผาลายน าไหลเมองนาน ซงเกดจากการลวงใหลายตอกนเปนทางยาว เวนระยะเปนชวงๆ คลายคลน นอกจากผาลายลวงยงมลายอน ๆ ทเรยกชอตามลกษณะลาย เชน ลายใบมด หรอลายมดโกน เปนลายทเกดจากการลวงสอดสดายหลาย ๆ สใหหางกนเปนชวง ๆ เหมอนใบมดบาง ๆ ลายจรวดมลกษณะคลายจรวดกาลงพง ลายน าไหลสายรงเปนลายทพฒนามาจากลายน าไหลโดยคนดวยการสอดส ลายไสปลา เปนลายทมหลายสคลายสรง แลวคนดวยการเกบมกชนดตาง ๆ (ดงภาพท 2.10) เชน มกลายดอกหมาก มกขาวลบ ลายกาปงหรอลายแมงมม พฒนาจากการนาลายน าไหลมาตอกนตรงกลาง เตมลายเลก ๆ โดยรอบเปนขาคลายแมงมม ตอมาพฒนาเปนลายอน ๆ ไดอกมาก เชน ลายดอกไม ลายป ลวดลายทเกดขนนลวนมาจากกรรมวธในการลวงทงสน หากแตละลายจะดดแปลงผสมกบกรรมวธอนเพอใหไดลวดลายทตางกนออกไป


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b89ce0b989e0b8b2e0b899e0b989e0b8b3e0b984e0b8abe0b8a5-e0b899e0b988e0b8b2e0b899.jpg


23

ภาพท 2.10 ซนมกตอตนจก ชาวไทพวน ข) ลายเกบมก คอการสรางลวดลายดวยการทอคลายกบการเกบขดของอสาน ไมไดลวงดวยมอ แตจะเกบลายดวยไมไผเหลากลมปลายไมแหลม เมอเกบลายเสรจแลวจะสอดเสนดายดวยไมเกบลายชนดตาง ๆ ตามแมลายทจะเกบ ลายชนดนเรยกชอตางกนไปตามความนยมทองถน

ภาพท 2.11 ลายคาดกาน หรอ มดกาน



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b88be0b8b4e0b988e0b899e0b8a1e0b8b8e0b881e0b895e0b988e0b8ade0b895e0b8b5e0b899e0b888e0b881e0b882e0b8ade0b887e0b984e0b897e0b89ee0b8a7.jpg

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b8a1e0b8b1e0b894e0b881e0b988e0b8b2e0b899.jpg



24

ค) ลายคาดกาน หรอ มดกาน คอการสรางลวดลายทใชกรรมวธเชนเดยวกบลายมดหม การคาด (มด) กอนยอมจะเปนตวกาหนดขนาดของลาย คลายลายมดหม ลายคาดกานมกประดษฐเปนลวดลายเลกๆ ไมพฒนาลวดลายเหมอนลายนาไหล ดงภาพท 2.11 กรรมวธในการทอผาใหเปนลวดลายประเภทตางๆ เหลาน ไดนามาใชกบผาทอทตองการใชสอยในลกษณะทตางกนไป โดยเฉพาะซนไทลอเมองนาน หรอ ซนนาน มลวดลายและสเดน เพราะทอดวยไหมเปนรวใหญ ๆ สลบสประมาณสามหรอสส สวนตนซนมสแดงเปนแถบใหญ ถดขนไปเปนสนาเงนหรอมวงเขมคนดวยดนเงนหรอดนทอง หรอไหมคาสลบเพอใหเกดความวาวระยบ บางทแตละชวงจะคนดวยลวดลายใหดงดงามยงขน เรยกตางออกไปตามลกษณะของลาย เชน ซนปอง (ภาพท 2.12) ซนตาเหลม ซนลวง (ภาพท 2.13) ซนลายนาไหล

ภาพท 2.12 ซนปอง ภาพท 2.13 ซนลวง นอกจากนซนชนดตาง ๆ และกรรมวธในการสรางลวดลายประเภทตาง ๆ ตามลกษณะพนบานแลว ยงมผาชนดตาง ๆ ทมความงดงามสอดคลองกบประโยชนใชสอยอกหลายชนด เชน ผาแหลบ หรอผาหลบ หรอผาปทนอน ทนยมทอเปนลายทงผนหรอลายเฉพาะบางสวน เชน เชงทอเปนรปสตว เชน มา ชาง หรอดอกไมเรยงเปนแถว เชงลางปลอยเสนฝายลยหรอถกเปนเสนตาขายเพอความสวยงาม



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b88be0b8b4e0b988e0b899e0b89be0b989e0b8ade0b887.jpg



25

ภาพท 2.14 ผาหลบ ผาหลบหรอผาหมนมกทอเปนลวดลายเรขาคณตคลายลายขด สวนมากจะทอเปนผนเลกๆ หนาแคบ เพอความสะดวกในการทอกอน แลวจงเยบผนกตอกนเปนผน คลายกบผาหมหรอผาหมไหลของชาวลาว แตผาหลบนยมทอตวลายดวยสแดงและดา (ภาพท 2.14) ผาหลบและผาเกบมก ทใชการประดษฐลวดลายดวยวธการน ปจจบนมการประยกตใชประโยชนอยางอนดวย นอกเหนอจากการทอผาของกลมชนเชอสายไทยวน และไทลอทมเอกลกษณโดดเดนดงกลาวแลว ในบรเวณภาคเหนอยงมผาทมลกษณะเดนอกอยางหนงคอ ผายอมครามหรอสกรมทา ยอมจากตนครามหรอตนหอม เรยก ผาหมอหอม ใชสาหรบตดเยบเปนเสอและกางเกง ทากนมากทตาบลทงโฮง อาเภอเมอง จงหวดแพร

ภาพท 2.15 จตรกรรมวหารลายคา วดพระสงห แสดงการแตงกายและวถชวตชาวลานนา



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b89ce0b989e0b8b2e0b8abe0b8a5e0b89a.jpg

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b981e0b895e0b988e0b887e0b881e0b8b2e0b8a22.jpg



26

ภาพท 2.16 จตรกรรมวหารวดภมนทร แสดงการแตงกายของชาวเมอง ผหญงนงซนปอง ทอลายขดและผาซนมดกานลายมดหมหรอคาดกาน การนงซนและการแตงกายของชาวลานนาในอดตนน ปรากฏหลกฐานอยในภาพจตรกรรมฝาผนงหลายแหง แบงออกเปนประเภทใหญๆ ได ๒ ประเภท คอ การแตงกายของชนชนสง และการแตงกายของสามญชน การแตงกายของกษตรย เจานายชนสง จะเลยนแบบการแตงกายของกษตรยพมา โดยเฉพาะภาพจตรกรรมฝาผนงวหารลายคา วดพระสงหวรวหาร อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม แสดงใหเปนภาพเจาชายและขาราชบรพารชนสงนงผาแบบโจงกระเบนหยกรง ถลกสงขนไปจนเหนรอยสกทขา ตงแตเขาขนไปจนถงตนขาคลายสนบเพลาหรอกางเกง (ภาพท 2.15) ไมสวมเสอ แตมผาคลองคอ หอยไหล หากสวมเสอจะสวมเสอคอปด แขนกระบอก มทงทโพกผาและไมโพกผา ไวจก และทาผมเกลาโนมมาขางหนาอยางมอญ สวนผชายทวไปตดผมเกรยนไลขนไปจนถงกลางศรษะ แลวจงปลอยผมยาวเปนแผงอยกลางศรษะ สตรชนสงนนบางแหงแตงกายอยางชาวกรงเทพฯ นงซนยาวกรอมเทา ลายขวางลาตว ตนจก ไมสวมชฎากเกลาผมมวยไวกลางศรษะ มรดเกยว ปกปน สาหรบการแตงกายของชาวบานทวไปนน ผชายจะนงหยกรงสงถงโคนขาจนเหนรอยสกทขา มผาคาดเอวปลอยชายหอยไวขางหนา บางคนสวมหมวก คงจะเปนผดหรอคหบดทเรมรบอทธพลตะวนตกเขามาแลว สวนหญงชาวบานทวไปทปรากฏในภาพจตรกรรมฝาผนงหลายแหงในภาคเหนอ มรปแบบของการใชเครองนงหมทคลายคลงกนคอ นงซนยาวกรอมเทา ลายขวางลาตว มกเปนซนสพนมลายสเขม เชน สแดง สสม และสดาเปนลายขวางสลบเปนรวขวางลาตว ทเชงซนมทงทเปนแถบสสม สแดง เปนแถบใหญ ๆ ไมมลวดลาย (ภาพท 2.16 ) สวนทมลวดลายจกแบบท


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b980e0b8abe0b899e0b8b7e0b8ad-e0b981e0b895e0b988e0b887e0b881e0b8b2e0b8a2e0b8a0e0b8b9e0b8a1e0b8b4e0b899e0b897e0b8a3e0b98c.jpg


27

เรยกวาตนจกนน จะมเฉพาะสตรทมฐานนะและสตรชนสงเปนสวนใหญ ผหญงมกไมสวมเสอ แตมผารดอกหรอหมสไบเฉยง หรอใชผาคลองคอหอยสองชายลงมาขาหนา สบบหรไชโยมวนโต แตกมในบางแหง เชน จตรกรรมฝาผนงวดภมนทร อาเภอเมอง จงหวดนาน แสดงใหเหนหญงสาวผดสวมเสอแขนยามคลายเสอคลมสวมทบเสอชนในอกทหนง คงเปนการแตงกายทรบแบบอยางมาจากตะวนตก ทรงผมนยมไวผมยาวเกลาสงเปนมวยไวกลางศรษะ รดเกยวมปนปก บางทดดจอนผมยาวงอน สตรชนสงนยมนงซนไหม ลายขวางสอดดนเงนดนทอง เชงซนเปนลวดลายจก แตถาเปนโอกาสพเศษจะนงตนจก สวนการสวมเสอแทนผารดอกหรอผาสไบคงเกดขนภายหลงตามการเปลยนแปลงทางสงคม การทอผาเพอใชเปนเครองนงหมแลว ในภาคเหนอยงทอผาสาหรบใชสอยอกหลายอยาง เชน ผาหลบ ผาแซงแดง ผาแซงดา ผาแหลบ ผากง ผามง ผาขาวมา ผาลอ ผาปกหวนาค ยาม ผาหม ฯลฯผาพนบานภาคเหนออกประเภทหนงเปนผาทเกยวเนองกบความเชอ ขนบประเพณของกลมชน เชน ผาสาหรบนงหมหรอใชในงานทาบญ งานนกขตฤกษ ไดแก ตง หรอธงทใชในประเพณตาง ๆ เชน ตงไจ ตงสามหาง ดงภาพท 2.17 – 2.18

ภาพท 2.17 ผากงไทแดง แขวงหวพน ภาพท 2.18 ตง

ประเทศลาว ใชกนประต



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b881e0b8b1e0b989e0b887-e0b89ce0b989e0b8b2e0b881e0b8b1e0b989e0b887e0b984e0b897e0b981e0b894e0b887-e0b981e0b882e0b8a7e0b887e0b8abe0b8b1.jpg



28

ปจจบนการทอผาพนบานในภาคเหนอยงทอกนอยในหลายทองถน เชน ในบรเวณอาเภอปาซาง จงหวดลาพน อาเภอสนกาแพง อาเภอแมแตง อาเภอแมอาย อาเภอฮอด อาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม และในหลายอาเภอของจงหวดลาปาง โดยเฉพาะผาฝายทอมอของบานไรไผงาม ตาบลสบเตยะ อาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ไดรบการฟนฟขนมาจากกรรมวธพนบานโบราณหลายอยาง นอกจากนยงมกลมทอผาอกหลายกลมกระจายอยหลายจงหวด เชน กลมทอผาอาเภอลอง จงหวดแพร กลมทอผาไทลอ อาเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย

ภาพท 2.19 ซนกะเหรยง \ ผาพนเมองภาคเหนออกประเภทหนง คอผาทอมอกลมนอย เชน ผาทอของชาวกะเหรยง ไทใหญ และผาทอของชาวเขาเผาตางๆ เชน มง เยา มเซอ ผาทอเปลานจะมรปแบบและกรรมวธในการทอทแตกตางกนไป ตามคตนยมและขนบประเพณทสบทอดกนมาในกลมของตน เชน ผากะเหรยง นยมทอลายขวางเปนชนเลกๆ สแดงและดา (ภาพท 2.19) เมอนามาทอเครองนงหมจะเยบตอกน จนมขนาดตามความตองการ สวนชาวไทยภเขานนมกรรมวธในการทอผาตางออกไป มกหนาแคบ ตกแตงเปนลวดลายดวยการปก ประดบเครองเงน ลกปด เพอเพมสสนใหงดงามยงขน 2.3.6.2 ผาทอภาคอสานหรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอมพนท 18 จงหวด ประกอบดวยกลมชนชาตพนธตางๆ มากกวา 20 ชาตพนธ สวนมากเปนกลมชนชาวไทยเชอสายไท-ลาว หรอชนเผาไท-ลาว ทคนไทยภาคอนมกเรยกวา ลาว เปนกลมชาตพนธใหญสดของภาคอสาน ภาคอสานมพนทประมาณหนงในสามของพนทประเทศไทยท งหมด หรอประมาณ 170,226 ตารางกโลเมตร กลมไท-ลาวเหลานกรระจายอยท วไปแทบทกจงหวด และสามารถแบงออกเปนกลม ๆ ไดดงน


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b88be0b8b4e0b988e0b899e0b881e0b8b0e0b980e0b8abe0b8a3e0b8b5e0b988e0b8a2e0b887.jpg


29

กลมชนทอยในเขตจงหวดเลย นครราชสมา และชยภม มความใกลชดกบหลวงพระบาง กลมชนในเขตจงหวดหนองคาย อดรธาน ขอนแกน มความใกลชดกบเวยงจนทน กลมชนในเขตจงหวดนครพนม สกลนคร และกาฬสนธ เปนกลมผไทหรอภไท กลมชนทอยในเขตจงหวดอบลราชธาน ยโสธร รอยเอด มกดาหาร และมหาสารคาม โนมเอยงไปทางจาปาสก กลมชนในบรเวณภาคอสานมไดมเฉพาะคนไท-ลาวเทาน น ยงมกลมชนเผาอนๆ อกเชน ขา กระโส กะเลง สวย และเขมร โดยเฉพาะเขมรและสวยซงกระจายกนอยในบรเวณจงหวดศรสะเกษ สรนทร และบรรมย ดงภาพท 2.20

ภาพท 2.20 กลมไทย-ลาว การตงถนฐานในบรเวณภาคอสานของกลมชนเผาไทเชอสายตางๆ โดยเฉพาะกลมไท-ลาว เปนกลมชนทมการผลตผาพนบานของอสานแพรหลายทสด แตยงแยกเปนกลมยอยตามวฒนธรรมไดอกหลายกลม เชน ลาวกาว ลาวพวน ลาวโซง ลาวคง กลมชนเหลานมวฒนธรรมคลายคลงกน แตวฒนธรรมการทอผาและการใชผาอาจแตกตางกนบาง กลมชนเหลานมชาตพนธเดยวกนและมถนกาเนดในบรเวณลมแมน าโขง ตงแตเขตเมองสงหทางตอนใตของแควนสบสองปนนาในสาธารณรฐประชาชนจน ลงมาจนถงแควนสบสองจไทหรอเดยนเบยนฟในประเทศเวยดนาม ครอบคลมลงมาถงบรเวณแควนตรนนนทของญวน ชนกลมนไดรวมกอสรางเมองขนในทองถนตางๆ มาชานานแลว เมอพจารณาสภาพภมศาสตรในทานองทมความสมพนธกบตานานแลวจะเหนวา แหลงกาเนดของคนทตอมากลายเปนคนไท ลาว ญวน และฮอนนมาจากบรเวณกลมแมน าดา แควนสบสองจไท แลวกระจายไปยงลมน าตางๆ กลมหนงมาทางลมแมน าโขงทางดานตะวนตกและทางดาน


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b984e0b897e0b8a5e0b8b2e0b8a7.jpg


30

ใตคอพวกไท-ลาวและไดสรางอาณาจกรลานชางขนทหลวงพระบาง มกษตรยปกครองสบตอกนเรอยมาจนถงสมยพระเจาฟางม ซงรวมสมยกบสมเดจพระมหาธรรมราชาท 1 แหงกรงสโขทย พระเจาฟางมไดขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง ตไดเมองเวยงจนทน เวยงคา เมองโคตรบอง และบางสวนของลมแมน าชในภาคอสาน ตอมาพระเจาฟางมถกปลดออกจากราชสมบตและหนไปอาศยอยทเมองนาน โอรสชอเทาอนเรอนไดครองราชยแทนทรงพระนามวา พระเจาสามแสนไท เปนกษตรยทสาคญองคหนง ในพงศาวดารลานชางระบวาพระองคทรงมความสมพนธทางเครอญาตกบกรงศรอยธยาและเชยงใหม สมยพระเจาสามแสนไทตรงกบรชกาลสมเดจพระเจาบรมราชาธราชท 1 (ขนหลวงพระงว พ.ศ. 1913 – 1931) รชกาลของพระเจาสามแสนไทเปนชวงเวลาทลาวเขามาตงถนฐานบรเวณภาคอสาน มทงทตงบานเมองขนใหมและพวกทอยปะปนกบชาวพนเมองเดม อาณาจกรลานชางมกษตรยสบตอมาทงทสรางความเจรญใหบานเมอง และบางครงกทาใหบานเมองเดอดรอนเกดความแตกแยกออกเปนกลมเปนแควน จนถงสมยกรงธนบร ลาวไดแตกแยกออกเปนแควนตางๆ 1 แควน คอ หลวงพระบาง เวยงจนทน และจาปาสก ตางฝายตางแสวงหาความชวยเหลอจากภายนอก เชน สยาม ญวน ทาใหลาวออนแอ จนในทสดทงสามแควนกตกเปนเมองขนของสยามทงหมด

ภาพท 2.21 ผาฝายมดหมลายดอกปบ จงหวดพษณโลก ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com (2556)

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b89ce0b989e0b8b2e0b89de0b989e0b8b2e0b8a2e0b8a1e0b8b1e0b894e0b8abe0b8a1e0b8b5e0b988e0b8a5e0b8b2e0b8a2e0b894e0b8ade0b881e0b89ae0b8b5.jpg


31

ตอมาในสมยตนรตนโกสนทรตรงกบรชกาลเจาอนวงศของลาวเกดความขดแยงแตกแยกกน ทาใหลาวบางกลมหนเขามาลภยในบรเวณภาคอสานสยามใหการสนบสนนเพราะถอวาลาวเปนประเทศราช จงสงเสรมใหมการตงชมชนเปนหมบานเปนเมองขนเพอขยายประเทศ อนมผลตอการเกบสวย และเกณฑคนเขามารบราชการ และใชแรงงาน เปนเหตใหเกดเมองตาง ๆ ขนในภาคอสาน แตภายหลงชาวลาวทเขามาอยในภาคอสานเกดความขดแยงกบเจาอนวงศจนเปนสงครามลกลามถงกรงเทพฯ เกดเปนสงครามระหวางสยามกบลาว สดทายลาวฝายเจาอนวงศพายแพ เจาอนวงศและครอบครวถกจบเปนเชลยมายงกรงเทพฯ สงครามครงนนสงผลใหประชาชนหลายเผาพนธตองโยกยายทอยอาศย บางกลมโยกยายไปอยในเขตญวน บางกลมโยกยายเขามาในเขตไท และบางพวกถกกวาดตอนเขามาอยในบรเวณภาคกลาง เชน บรเวณจงหวดชลบร เพชรบร กาแพงเพชร ปราจนบร ฉะเชงเทรา และนครนายก จากเหตการณทางประวตศาสตรแสดงใหเหนวา ชาวลาวไดเขาสดนแดนไทย 2 ลกษณะ คอ พวกแรกอพยพเขามาลภยตงบานเมอง สวนใหญกระจายอยในบรเวณภาคอสาน กลมทสองถกกวาดตอนเขามาระหวางสงคราม สวนมากจะถกนามาภาคกลาง แลวกระจายกนไปตงถนฐานในหลายจงหวดของภาคกลาง รชกาลท 1 แหงกรงรตนโกสนทรทรงจดการปกครองหวเมองภาคตะวนออกเปนหวเมองประเทศราช 3 เมอง คอ เวยงจนทน นครพนม นครจาปาสก ใหเมองนครราชสมาปกครองเมองเขมรปาดง และเมองทไมขนกบประเทศราชทงสาม โดยอนโลมใหหวเมองประเทศราชปกครองกนเองตามธรรมเนยมราชการเดม ไมเขาไปทากจกรรมภายใน เพยงใหสงเครองราชบรรณการตามทกาหนดเทานน ลกษณะเชนนปฏบตกนมาจนถงรชกาลท 3 ชมชนลาวทเขามาตงบานเมองอยในภาคอสานนนยงคงรบวฒนธรรมจากลานชางเรอยมา เพราะสภาพทางภมศาสตร เอออานวยใหตดตอใกลชดกนไดสะดวกมากกวา เนองจากมเพยงแมนาโขงกนเทานน ประกอบกบอานาจทางการเมองของกรงศรอยธยาตอนปลายและตนรตนโกสนทรยงไปไมถงดนแดนภาคอสาน จงทาใหผคนแถบลานชางทเขามาอยทางฝงซายแมน าโขงในภาคอสานของสยามในสมยนน ไมคอยมความรสกผกพนกบราชสานกมากนกจนราชสานกกรงเทพฯ ตองจดสงขาหลวงใหญไปปกครองโดยตรงทเมองอบลราชธานในป พ.ศ. 2436 เพราะราษฎรในแถบนนไมยอมเสยสวยใหกบทางราชการ โดยอางวาไมใชคนไทย ซงแสดงใหเหนวาการมอานาจปกครองเหนอดนแดนอสานในระยะนนมงผลทางการเมองและเศรษฐกจเปนสาคญ ไมสนใจเรองการผลตฝายและไหมซงเปนวตถดบในการทอผาทาเครองนงหมและเครองใชตางๆ เลยแมแตนอย ท งๆ ทการผลตฝายและไหมในภาคอสานรบวฒนธรรมจากลานชางซงทาใชกนเอง สวนราชสานกสงซอผาจากตางประเทศมาใช

32

ตอมาเมอมการสรางทางรถไฟสายนครราชสมาดวยเหตผลทางการเมองและทางยทธศาสตรแลวเสรจในป พ.ศ. 2442 กระทง พ.ศ. 2445 กระทรวงเกษตราธการและกระทรวงมหาดไทย กยงไมทราบวามแหลงเลยงไหมอยในภาคอสานเปนเวลานานแลว เพราะจากรายงานการตรวจการมณฑลนครราชสมาของสมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ (พ.ศ. 2405-2486) ในป พ.ศ. 2442 พบแตเพยงวาสนคาสงออกของทองถนภาคอสานมแตพวกของปาในทองถนเทานน ไมมสนคาพวกผาไหม ไหมดบ และไหมอนๆ เลย ตอมาเมอประเทศไทยยอมรบคาแนะนาของฝายญปน เพอใชนโยบายสงเสรมอตสาหกรรมการผลตโดยถอระบบการคาไหมดบของญปนเปนแบบอยางแลว จงไดสงผเชยวชาญคอ คาเมทาโร โตยามา (Kametaro Toyama) เขามาสารวจการเลยงและผลตไหมในภาคอสานทนครราชสมา ในปพ.ศ. 2444 ฝายราชการของไทยคอ กระทรวงเกษตราธการและกระทรวงมหาดไทยตองรอคอยรายงานการสารวจของโตยามา เพราะไมรวามการลนยงและผลตไหมในภาคอสาน มากอนดงกลาวแลว จนเมอไดรบรายงานแลวจงรวาเกอบทกหมบานของภาคอสานมการทอผาไหมและผาฝายดวยวธมดหม ขด จก ฯลฯ อยกอนแลว

ภาพท 2.22 ชาวผไท หรอ ภไท นอกจากกลมชนเชอสายลาวซงมวฒนธรรมการทอผาเปนกลมชนใหญทมเอกลกษณ กรรมวธ และรปแบบของผาเปนของตนเองแลว ยงมกลมชนทมวฒนธรรมการทอผาปรากฏมาจนถงปจจบน อกสองกลมคอ กลมผไทและกลมชนเชอสายเขมร กลมผไท ทงผไทดา ผไทขาว และผไทแดง


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b8a0e0b8b9e0b984e0b897.jpg


33

(ภาพท 2.22) เคยอยในดนแดนลานชางทางฝงซายแมน าโขงดวยกน กอนอพยพเข า สภาคอสานในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 (พ.ศ. 2367-2394) เปนชนกลมนอยในภาคอสาน ทมลกษณะพเศษ คอ ชอบอยเปนกลมอยางโดดเดยวเปนอสระในกลมเผาพนธของตนเอง แตเมออยรวมกนมากอนเปนเวลานาน จงมการผสมผสานทางวฒนธรรม ประเพณ และความเชอบางอยางกบพวกกลมลาวอยไมนอย เมอเขามาอยในภาคอสานแลวกมการอพยพเคลอนยายกระจดกระจายกนอยตามทราบเชงเขา และบนเขาในเขตจงหวดนครพนม มกดาหาร สกลนคร กาฬสนธ ชนกลมนมวฒนธรรมในการทอผาทคอนขางเดนทงดานสสนและเทคนควธการทอ กลมเขมรหรอกลมคนไทยเชอสายเขมรเปนชนกลมนอยอกกลมหนงตงถนฐาน ทกระจายอยทางแถบจงหวดสรนทร ศรษะเกษ และบรรมย หรออสานใต ชนกลมนอพยพมาจากประเทศเขมรเมอประมาณพทธศตวรรษท 22 – 23ไลเลยกนกบพวกสวย (กวยหรอกย) ปจจบนหลายหมบานมทงลาว เขมร และสวยอยรวมกน แตละกลมมการทอผาทเปนลกษณะพเศษเปนของตนเอง โดยทวไปชาวอสานมสงคมแบบเกษตรกรรมเพอยงชพ สวนใหญมอาชพหลกคอการทานา ซงตองใชเวลาตงแตเพาะปลกจนกระทงเกบเกยวประมาณ 7-9 เดอน ในแตละปตลอดฤดฝนและฤดหนาว สวนเวลาในชวงฤดรอนประมาณ 3 – 5 เดอนทวาง ชาวอสานจะทางานทกอยางเพอเตรยมอปกรณและเครองมอเครองใชในชวตประจาวน รวมทงการทาบญประเพณและการพกผอนหยอนใจตามโอกาสตาง ๆ เปนวงจรของการดารงชพทหมนเวยนเชนนในแตละป ดงภาพท 2.23 – 2.24

ภาพท 2.23 การสาวไหม ภาพท 2.24 โฮงก



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b8aae0b8b2e0b8a7.jpg



34

“ยามวางจากงานในนา ผหญงทอผา ผชายจกสาน” เปนคากลาวทสะทอนใหเหนสภาพการดารงชวตและสงคมของชาวอสาน ดงนนการทอผาจงเปนงานสาคญของผหญง ผาททอจะใชเปนเครองนงหม ไดแก เสอ ซน (ผานง) ซง (กางเกง) โสรง ผาขาวมา ผาคลมไหล เครองนอน หมอน มง ผาหม และเครองใชทจะถวายพระในงานบญประเพณตาง ๆ เชน ทนอน หมอน ผาหอคมภร ผากราบ ผาพระเวส กระบวนการทอผาเรมตงแตการเลยงไหม ปลกหมอน ปลกฝายสาหรบทอผา เรมลงมอทอผา ซงมประเพณอยางหนงเรยกวา ลงขวง การทอผาทสาคญของชาวอสาน คอการทอผาเพอใชเปนเครองนงหมและเครองใชในครวเรอน ผาซนของกลมไท-ลาวนยมใชลายขนานกบลาตวตางกบซนลานนาทนยมลายขวางลาตวและนงยาวกรอมเทา ชาวไท-ลาวอสานนยมนงสงระดบเขาหรอเหนอเขา การตอหวซนและตนซน ถาเปนซนไหมจะตอตนซนดวยไหม แตถาเปนซนฝายกจะตอดวยฝาย ตนซนจะมขนาดแคบ ๆ ไมนยมเชงใหญ หวซนนยมตอดวยผาไหมชนเดยวทอขดเปนลายโบกคว าและโบกหงาย ใชสขาวหรอสแดงเปนพน ใชไดทงกบผาซนไหมหรอซนฝาย การตอตะเขบและลกษณะการนงจะมลกษณะจะมลกษณะเฉพาะแตกตางไปจากภาคอนคอ การนงซนจะนงปายหนาเกบซอนตะเขบ เวลานงตะเขบหนงอยขางหลงสะโพก ตางกบการนงซนของชาวลานนาหรอชาวไทยญวนทนยมนงผาลายขวางทมสองตะเขบ เวลานงจงมตะเขบหนงอยขางหลงสะโพก ไมเหมอนกบซนของชาวลาวซงซอนตะเขบไวดานหนาจนไมเหนตะเขบ สงเหลานเปนคานยมทเปนประเพณตอกนมาแตอดต ดงภาพท 2.25 - 2.26

ภาพท 2.25 ผาหอคมภร ภาพท 2.26 ผามดหมไทลาว



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b8abe0b988e0b8ad.gif

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b89ce0b989e0b8b2e0b8a1e0b8b1e0b894e0b8abe0b8a1e0b8b5e0b988e0b984e0b897e0b8a5e0b8b2e0b8a7.jpg



35

นอกจากการทอผาเปนเครองนงหมแลว ยงทอตามความเชอถอ ศรทธาพทธศาสนาดวย เชน การทอผาสาหรบทาหมอนถวายพระ ผ าพระเวส ผ าหอคมภ รใบลาน ธงหรอทง (มกออกเสยง ซง) ถวายพระในงานบญตามประเพณ ความเชอ ศาสนาของชาวอสานทสบตอกนมาชานาน ผาทอพนบานอสานทรจกกนดและทากนมาแตโบราณนนม 2 ชนด คอ ผาททอจากเสนใยฝายและไหม แตภายหลงมการนาเสนใยสงเคราะหประเภทดายและไหมโทเรมาผสม ซงเปนการทอลกษณะ หตถอตสาหกรรมการทอผาพนบานแตเดมชาวบานจะทาเองทกขนตอน ตงแตปลกฝาย และปลกตนหมอนเพอเอาใบมาเลยงตวไหม นารงไหมมาสาวใหเปนเสน จนกระทงฟอกและยอมส จากนน จงนาไปทอดวยเครองทอแบบพนบานทเรยกวา โฮงหก หรอ โฮงก สวนราชการใชเสนใยสงเคราะหทกชนดจะใชวธซอตามทองตลาดโดยไมตองฟอกและยอมตามกรรมวธพนบาน ผาพนบานของกลมอสานไท-ลาว ผไท เขมร ทรจกกนทวไป คอ ผามดหม ผาขด ผาจก และผาพนดงภาพท 2.27 – 2.28

ภาพท 2.27 ผามดหมบานเขวา จงหวดชยภม ภาพท 2.28 ผาไหมมดหม ผามดหม เปนผาททอใหเกดลวดลายดวยการมดยอม การมดหมหรอมดยอมจะยากงายตางกนขนอยกบความซบซอนของลวดลายและสทตองการ ถาทาลวดลายสลบซบซอนกตองมดถและมดมากขน ถาตองการหลายสจะตองมดแลวยอมหลายครงตามตาแหนงสของลาย ผมดจงตองเขาใจและมความชานาญทงในดานรปแบบของลวดลายและหลกวธการผสมส จงจะไดผาทสวยงาม นอกจากนนการทอตองทอใหเสนเครอ (เสนยน) และเสนพงทมดยอมแลวประสานตรงกนทกเสน



http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b8ade0b8b5e0b8aae0b8b2e0b899-e0b89ce0b989e0b8b2e0b8a1e0b8b1e0b894e0b8abe0b8a1e0b8b5e0b988e0b89ae0b989e0b8b2e0b899e0b980e0b882e0b8a71.jpg



36

ตามจงหวะทมดยอมไวแตละลาย ไมเชนนนกจะไมเกดเปนลายตามทกาหนดไว ทกครงททอเสนพงและเสนตองขยบเสนไหมใหถกจงหวะลายกบเสนเครอทกเสนไป ฉะนนการทอผามดหมจงมขดจากดทตองทอดวยหกหรอกททอดวยวธใชเสนพงเทานน จะทอดวยกกระตกไมได กลมไท-ลาว และเขมรในภาคอสานมความสามารถในการทอผามดหมทงสน โดยเฉพาะอยางยงในเขตอาเภอชนบท จงหวดขอนแกนและบรเวณอาเภอบานเขว า จ งหวดชยภม มการทอผ ามดหมกนอยางแพรหลาย ชาวไทยเชอสายเขมรนยมทอผาไหมมดหมเชนเดยวกน แตมการมดทมลกษณะพเศษเปนของตวเอง และเรยกชอตางไป เชน ผาปม ผาเชยม (ลยเชยม) ผาอมปรม ผาโฮล นยมใชกนในหมคนสงอายในเขตจงหวดสรนทรนนมคณภาพด นอกจากผามดหมแลวยงม ทมสเลอมระยบงดงาม ดวยการใชเสนไหมตางสสองเสนควบกนดงภาพท 2.29 - 2.31

ภาพท 2.29 ผาปม ภาพท 2.30 ผาโฮลเปราะฮ

ภาพท 2.31 ผาหางกระรอก

ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com (2556) ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com (2556)


http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b89be0b8b9e0b8a1.jpg

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b982e0b8aee0b8a5e0b980e0b89be0b8a3e0b8b2e0b8b0e0b8aee0b98c.gif

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b89ce0b989e0b8b2e0b8abe0b8b2e0b887e0b881e0b8a3e0b8b0e0b8a3e0b8ade0b881e0b881.gif




37

ผาอกชนดหนงทนยมทอกนในภาคอสานคอ ผาขด เปนผาทสรางลวดลายโดยใชแผนแบนบางปาดโคงใหปลายแหลมดานหนงสะกดเสนเครอ เพอเกบยกขนตามร ลกษณะลวดลายทตองการในแตละแถวแตละลาย เมอเกบยกไดตลอดเสนเครอแลวยกไมเกบตงขนเพอพงกระสวยเสนพงเสนหนง ทาเชนนไปเรอย ๆ จนกวาจะไดลายแตละแถวจนหมดเสนเครอ ตองใชเวลาและความอดทนมากเชนเดยวกนกบการทอผามดหม เพยงแตไมยงยากซบซอนเทา เพราะการทอขดใชเขา (ตะกอ) เทานนจากกรรมวธทตองใชไมเกบยกเสนเครอ โดยการนบเสนเครอแลวเกบยกตามลกษณะลวดลายนเอง จงมกเรยกกนทวไปวา เกบขด มากกวา ทอขด ซงกมเรยกกนอยบาง แตเปนทรจกกนวาการเกบขดคอการเกบลวดลาย สวนการทอนนเปนขนตอนทเมอพงเสนพงแลวจะกระแทกใหเนอผาแนน ภายหลงการทอผาขดไดพฒนาใหรวดเรวมากขน โดยวธใชไมเกบเหมอนเดมแลวใชไมไผเสนเลกๆ สอดไวแทนไมเกบจนเตมลายไมทตองการ เปนการเกบขดแบบถาวร คอเกบลายชดเดยวแลวสามารถทอลายเดยวกนไดทงหมด สอดเสนเครอโดยใช เขา ทสบเสนเครอโยงไวกบคานบนของโฮงกแลวผกเชอกรงสวนลางของเขา เพอเหยยบใหเขาเคลอนขนลงตามไมเกบทเกบไวเปนชด การใชลายขดมประเพณนยมสบทอดกนมาเพอใชลายใหเหมาะสมกบการใชผา เพอความเปนสรมงคล เชน ลายขดสาหรบทาหมอน จะไมนาไปทาอยางอน ลายขดตนซนจะไมนามาทอเปนหวซน ขดหวซนทนยมเปนลายดอกสเหลยม กลมชนทนยมทอผาขดและมรปแบบลวดลายสสนเดนชดและหลากหลาย คอ กลมไท-ลาว ซงมทอกนอยทวไปในเขตจงหวดมหาสารคาม ขอนแกน อดรธาน อบลราชธาน ชยภม เปนตน การทอผาใหมลวดลายในภาคอสานอกประเภทหนง คอ ทอจก มทงททอดวยไหมและฝาย นยมทอดวยโฮงหกหรอโฮงก เชนเดยวกบการทอผาชนดอน แตใชขนเมนจกลวดลาย

ภาพท 2.32 ผาแพวา หรอ แพรวา ภาพท 2.33 ผาแพมน ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com (2556)




38

กลมภไทในภาคอสานมความสามารถทอจกไดอยางวจตรงดงาม ผาจกภไททรจกกนด คอ ผาแพรวาหรอผาแพวา(ภาพท 2.32) เปน ผาชนดหนงใชหมเฉยงไหล คลมไหล คลายผาสไบ ผหญงชาวผไทใชในโอกาสพเศษ เชน เทศกาลงานบญประเพณหรองานพธสาคญ ชาวผไทนยมทอคกนกบผาแพรมนหรอผาแพมน(ภาพท 2.33) ซงเปนผาทมขนาดเลก รปสเหลยมจตรส ผาแพมนนยมทอดวยวธจกเชนเดยวกบแพวา และใชเชนเดยวกบผาเชดหนาทว ๆ ไป บางทองถนใชเปนผาคลมศรษะนาคกอนอปสมบท ลายผาพนบานอสานไดรบความบนดาลใจมาจากสงแวดลอมรอบ ๆ ตวแบงเปน 4 กลมไดแก ลายทไดมาจากรปรางของสตว ลายจากพช ลายทมาจากสงประดษฐและลายเบดเตลด ลวดลายเหลานนอกจากจะปรากฏในผามดหม ผาจก และผาขดแลว ยงใชตกแตงผาพนทตองการความงดงามเปนพเศษดวย สมยโบราณ ชาวบานจะทอผาพนบานอสานไวใชในครอบครว เชน ทอเอาไวตดเสอ ซน กางเกง สาหรบสมาชกทกคนในครอบครว โดยจะทอเกบไวใชใหไดตลอดป และทอกนเปนประจาทกป ซงถอวาเปนหนาทของผหญง สวนผชายตองตเหลก ทาเครองจกสาน และทาเครองมอประกอบอาชพอนๆ การทอผานน หากปใดทอไดมากเหลอใช จะนาไปถวายพระสาหรบทาเปนผาหอคมภรหรอผาหอหนงสอผกใบลาน ธง ผาพระเวส เปนตน 2.3.6.3 ผาทอภาคกลาง ผาทอตามกรรมวธพนบานในบรเวณภาคกลาง สวนมากเปนกลมชนเผาไททตงถนฐานอยตามถนตางๆ ไดแก กลมไทพวน ไทยวน ไทดา เปนตน กลมชนเชอสายไท-ลาว เขามาตงถนฐานในบรเวณภาคกลางดวยสาเหตทางการเมองในอดต และเขามาในชวงเวลาทตางกน เชน สมยกรงธนบร (พ.ศ. 2310-2325) สมเดจเจาพระยามหากษตรยศกและเจาพระยาสรสห ยกกองทพไปตลานชาง(ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวในปจจบน) ไดกวาดตอนชาวผไทดา ไททรงดา ไทดา หรอไทโซงทเรยกกนทวไปวา ลาวโซง และชาวลาวอนๆ จากบรเวณฝงขวาของแมน าโขงเขามาเปนจานวนมาก บางสวนไปตงถนฐานอยตามหวเมองตาง ๆในภาคกลาง เชน บางทองถนในจงหวดสระบร นครนายก ลพบร ราชบร ชลบรและ จนทบร ตอมาพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช (พ.ศ.2325-2352) ยกทพไปตเมองแกวและเมองพวนทแขงขอตอเวยงจนทน เจาเมองเวยงจนทนไดยกทพไปปราบแลวกวาดตอนครอบครวชาวพวนและไทดาหรอลาวโซงมากรงเทพฯ โปรดเกลาฯ ใหชาวลาวเหลานนไปตงถนฐานอยตามหวเมองรอบนอก โดยเฉพาะชาวไทโซงนนไดไปตงถนฐานทบรเวณอาเภอเขายอย จงหวดเพชรบร ตอมาชาวไทโซงเหลานไดแยกยายกนไปตงถนฐานในบรเวณจงหวดใกลเคยง เชน นครปฐมและสพรรณบร

39

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2357-2394) สงเจาพระยาราชสภาวดไปตเวยงจนทนแลวอพยพครอบครวชาวลาวมาไวทลพบร สระบร สพรรณบร กาแพงเพชร ในรชกาลนยงโปรดเกลาฯ ใหเจาพระยาธรรมายกทพขนไปขบไลญวนทเขาไปตงถนฐานอยในเขตเมองพวนและเมองใกลเคยงของลาว พรอมกนนนไดกวาดตอนครอบครวชาวลาวเขามาไวทบานหม บานสนามแจง บานกลวย บานหนปก และหมบานอนๆ ในเขตอาเภอบานหม จงหวดลพบร บานทบคลอ วงหลม ทงโพธ ตะพานหน จงหวดพจตร การอพยพกลมไท-ลาวเขามาตงถนฐานในทองทตางๆ ในบรเวณภาคกลาง เปนเหตใหกลมชนเชอสายไท-ลาวกระจายไปอยตามถนตางๆ เปนจานาวนมาก ซงชมชนเหลานสวนมากยงคงทอผาเพอใชเปนเครองนงหมตามแบบอยางและขนบนยมทสบทอดกนมาแตบรรพบรษ แหลงทอผาพนบานภาคกลางทสาคญไดแก กลมทอผาเชอสายไทพวน บานหาดเสยว บานหาดสง บานใหม และบานแมราก ตาบลหาดเสยว อาเภอหาดเสยว จงหวดสโขทย ไทพวนบรเวณตาบลหาดเสยวมาจากเมองพวน ประเทศลาว ในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว บางกลมไดแยกยายกนไปตงถนฐานในบางทองทของจงหวดปราจนบร มหาสารคาม สพรรณบร เปนตน ผาหาดเสยวทมเอกลกษณเฉพาะตวทโดดเดนทสดชนดหนงคอ ซนตนจก เปนผาทอสาหรบนงในโอกาสพเศษ เชน งานเทศกาลประจาป งานประเพณ ซนตนจกมกจะทอดวยฝายหรอฝายสลบไหมเปนลายขวางลาตว มเชงเปนลวดลายซงทอดวยวธจก จงเรยก ซนตนจก นยมทอดวยการคว าผาลง ลายททอมกเปนลายเรขาคณตเปนหลก และเรยกชอลายตางๆ กน เชน ลายสบหกดอกตด ลายแปดขอ ลายสดอกตด ลายเครอใหญ ลายดอกเครอนอย ลายเหลานมกเปนลายสเหลยมขาวหลามตด มลายเลกๆ ยอซอนอยภายใน การสลบลายใชการเรยงซอนกน คนดวยหนากระดานเปนชนๆ สทใชนยมวรรณะสรอน เชน สแดงอมสม สน าตาลปนเหลอง ลายเลกๆ จะยอเปนชนๆ ลดลงไปเรอยๆ และมกสอดไสดวยสออน สวนเชงลางสดหรอสะเปามกเปนพนสแดง ตนจกบานหาดเสยวมความประณตสวยงาม และมลกษณะเฉพาะทโดดเดนเปนของตนเองทสบทอดมาแตโบราณ ลกษณะซนตนจกชาวไทพวนบานหาดเสยวมรปแบบคลายกบซนของกลมไทพวนในทองถนอน เชน ซนตนจกกลมไทพวนในบรเวณจงหวดพจตร อทยธาน นอกจากซนตนจกแลว ชาวไทพวนยงทอผาซนสาหรบนงอยบานและนงทางาน ซนชนดนจงเปนซนฝายทอดวยลวดลายธรรมดา เชงเปนแถบสดาหรอสแดงอมสม ผาพนบานของกลมไทพวนบานหาดเสยวนอกเหนอจากทอซนแลว ยงทอผาชนดอนอกหลายชนด เชน ผาหมนอน มกเปนผาเนอหนาลายตารางอยางผาขาวมา ทอดวยฝายเปนผนสเหลยมผนผา หมอนผา หรอ หมอนขวาน และหมอนสเหลยม ซงมลายขดทหนาหมอนอยางหมอน ขดของอสาน ผาขาวมา ผาฝายสเหลยมผนผาลายตาสเหลยม แตถาเปนผากราบจะมลวดลายพเศษ

40

เปนรปสตวทเชงผา เชน รปชาง มา คนขมา ผาชนดนแตเดมใชในพธแตงงานแลวเกบไวเพอเปนสรมงคล แตปจจบนประยกตเปนผาพนคอ ผาคลมไหล ผาหม ผาหมคลมไหลขณะออกนอกบานไปวดหรอไปงานพธตางๆ มกทอดวยฝาย ทอดวยหกหนาแคบ จงตองใชสองผนตอกนตรงกลาง ทเชงมลายและปลอยชายผาเปนเสนครยแลวทาเปนเกลยว ยามใสของททาจากผาฝายทอมอ นยมทอดวยฝายสขาวมลายดาเปนทางยาว ม 3 ขนาดคอ ยามขนาดใหญ ใชใสผาและอปกรณการทอผา มกแขวนประจาหกหรอใสดายทยงไมไดยอม หรอใสผาททอแลวไปขาย อกชนดหนงเปนยามขนาดกลาง ผาซนตนจกบานไร เปนผาพนบานชาวไทพวนทมลกษณะพเศษอกชนดหนง ลกษณะเปนผาฝายทอสลบกบไหมพรม นยมทอหนาแคบแลวเพลาะสองผนรวมกนเปนผนเดยว เชงผาจะทอสขาวแลวคนลายจกดวยไหมพรมสสดๆ เปนแถบเลกๆสลบกบพนขาว 2-3 ชอง สวนกลางผนมกทอดวยลายขดไปจนเตมผน บางททอเปนรวปดทงซายและขวา ลวดลายของเชงผาอาจจะไมเหมอนกนทงสองขาง สดเชงมกปลอยเปนชายครยเพอความสวยงาม นอกเหนอจากผาพนบานไทพวนในทองถนตางๆ ของภาคกลางดงกลาวแลว ในบรเวณภาคกลางยงมผาทอมอของกลมคนไทยเชอสายไทยวนหรอไทโยนก ซงเปนกลมทมขนบประเพณและวฒนธรรมคลายคลงกบชาวไทยวนหรอคนเมองในลานนา เชอกนวาไทยวนทเขามาตงถนฐานในภาคกลางนน สวนมากอพยพมาจากเมองเชยงแสนในสมยรชกาลท1 แหงกรงรตนโกสนทร เพอใหพนจากอทธพลของพมาทมกเขามาตเมองเชยงแสนแลวใชเปนทสะสมเสบยงกอนทจะเขามารกรานหวเมองทางเหนอของไทย พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชจงโปรดเกลา ฯ ใหอพยพชาวเมอง ไทยวน อาเภอเสาไห จงหวดสระบร กลมชาวไทยวนบรเวณอาเภอเมองและอาเภอโพธาราม จงหวดราชบร นอกจากนยงมกลมชาวไทยวนทอพยพมาตงถนฐานในภาคกลางอกหลายทองถน โดยเฉพาะชาวไทพวนทยงคงทอผาตามแบบประเพณนยมของตน ผาทอของกลมทอผาในบรเวณอาเภอลบแล จงหวดอตรดษฐ ทเรยกกนวา ผาลบแล โดยเฉพาะซนตนจกลบแลมเอกลษณเฉพาะถนคอ ตวซนนยมทอเปนลายขวางลาตวหรอทอยกเปนลายเลกๆ หรอทอเปนสพนเรยบๆ เชน สเขยวลายรวดา ตนซนนยมทอเปนลายจกกวางหรอสงขนมามากกวาซนตนจกบานหาดเสยว และไมนยมปลอยพนลางสดเปนสพน มกทอเปนลายจกลงมาจนสดเชงผา สของเชงทลายจกมกเปนสใกลเคยงกนแบบทเรยกวา สเอกรงค (monochrome) ซนตนจกลบแลเปนซนทมความประณตสวยงาม ตางจากซน ไทยวนบานเสาไห อาเภอเสาไห จงหวดสระบร ซนไทยวนตาบลดอนแร ตาบลคบว อาเภอเมอง บานบางกระโด อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร

41

ภาพท 2.34 ผาลบแล กลมทอผาชาวไทยวนราชบรไดแก กลมทอผาตาบลคบว ตาบลดอนแร และกลมทอผาบางกระโด อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร การทอผาของกลมชนเหลาน ยงมเอกลกษณของผาไทยวนชดเจน แตละกลมอาจมลวดลายเฉพาะทเปนรสนยมของกลมแตกตางกนไป เชน ผาซนตนจกของกลมคบว สวนทเปนตนซนนยมใชเสนยนสดาเพอใหจกเปนลายไดชดเจน มกใชสนอยเพอเนนลวดลายใหเดนชด ความกวางของเชงจกประมาณ 9 - 11 นว ลายทนยมทอเปนลายพนบาน เชน ลายดอกเซย ลายโกงเกง ลายนกคกนนารวมตน ผาซนตนจกกลมดอนแร แมจะนยมทอผาซนตนจกเชนเดยวกนกตาม แตรายละเอยดของลวดลายและสสนจะตางกบซนตนจกกลมคบว ลวดลายคลายคลงกน แตจะจกลายตดกนแนน ทาใหลายไมชดเจน นยมใชสดาและแดง มกทอเชงจกกวางประมาณ 14 - 15 นว กวางกวาตนจกกลมคบว ผาซนตนจกกลมหนองโพนยมทอลายหงสคกนน ารวมตน รปแบบคลายคลงกบกลมคบว และมลกษณะคลายกบซนตนจกของชาวไทยวนในลานนามาก ผาทอไทยวนราชบรทง 3 กลม นอกจากจะทอผาซนตนจกแลว ยงทอผาชนดอนดวย เชน ผาซนสาหรบใชสอยประจาวน ไดแก ซนแหล หรอซนสกรมทาทใชนงอยกบบาน ซนตา สาหรบหญงสาวนงออกงาน ผาเบยง สาหรบคลมไหล นอกจากนกมผาขาวมา ผาลายตางๆ กลมชนเชอสายไท-ลาว เขามาตงถนฐานอยในบรเวณภาคกลางอกลมหนงคอ ไทดาหรอไทโซง ซอพยพเขามาตงถนฐานในบรเวณภาคอสานและภาคกลางหลายระลอก ตงแตสมยกรง



42

ธนบร โดยเฉพาะในภาคกลางนนสวนมากจะตงถนฐานในหลายทองถนในจงหวดใกลเคยง เชน บรเวณอาเภอบางเลน จงหวดนครปฐม อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร

ภาพท 2.35 เสอกอม ภาพท 2.36 เสอฮ

เครองแตงกายของชาวไทโซงทงหญงและชายนยมผาสดา สกรมทา และสคราม โดยเฉพาะผานงสตรหรอซนเปนผาสกรมทา มรวเปนทางขนานกบลาตวแบบทเรยกวา ลายชะโด หรอ ลายแตงโม สวนเสอทใชสวมในงานพธตางๆ มกเปนเสอสดาหรอสกรมทา เชน เสอกอม สวงกอม สวงฮ และเสอตก เสอผาฝายสขาวทยงไมไดยอมใชสวมเมอพอแมถงแกกรรม เสอฮ เสอชนดนจะใชผาไหมสสดๆ เยบตกแตงเปนลวดลายทคอเสอและใตแขน แตสวนมากจะตกแตงไวดานในของเสอ การสวมเสอกลบเอาดานในออกใหเหนสสนทสวยงามเฉพาะงานสาคญจรงๆ เชน งานศพของญาตทใกลชดกน นอกจากนยงมยามและกระเปาผชายไทดาทมรปแบบและสสนสวยงาม การทอผาใชเองในกลมไทโซงในปจจบนจะมนอยมาก สวนใหญเปนการทอผาไหมทได จากการเลยงไหมในครอบครว เพอใชเสนใยมาทอเปนผาไหมสสดๆเอาไวตกแตงเสอดงกลาวแลว สวนการทอผาชนดอนกยงมทออยบาง แตสวนมากจะใชดายสาเรจรป ลวดลายและสสนของผากจะเปนไปตามความนยมของตลาด ผาทอพนบานภาคกลางเคยมทอกนในหลายทองถน แตเมอระบบอตสาหกรรมเขามาแทนการทอผาดวยมอ การทอผาพนบานหลายแหงจงสญสลายไป แมบางแหงจะยงคงทอกนอยบาง แตรปแบบกมกเปลยนไปตามความตองการของผบรโภค เชน ผาทอมอ





43

ทบานอางหนหรออางศลา เคยเปนแหลงทอผาสาคญของภาคตะวนออก ซงทอทงผาไหม ผามวง ผาตาสมกทมคณภาพด แตปจจบนลดลงเหลอเพยงการทอผาซนและผาขาวมาธรรมดา 2.3.6.4 ผาทอภาคใต ผาททอในบรเวณดนแดนภาคใตตงแตจงหวดประจวบครขนธ ลงไปจรดเขตประเทศมาเลเซย ทมความยาวของพนทประมาณ 750 กโลเมตร ภมประเทศเปนแผนดนแคบและคาบสมทร ชายฝงทะเลดานตะวนออกทอดไปตามอาวไทย ไดแก บรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร สราษฎรธาน สงขลา ปตตาน และนราธวาส จากชายฝงทะเลดานตะวนออกขนไปทางดานทศตะวนตกบนผนแผนดนมเทอกเขาสาคญทเปนสนของคาบสมทร ไดแก เทอกเขาตะนาวศร ซงเปนเทอกเขาทตอเชอมมาจากเทอกเขาหมาลย ทอดยาวลงไปจนถงเขตจงหวดกระบ ตอลงไปเปนเทอกเขานครศรธรรมราช และเทอกเขาสนกาลาครทอดยาวลงไปจนสดเขตประเทศไทย เทอกเขาเหลานเปนตนกาเนดแมนาสาคญๆ ของภาคใตทไหลจากทศตะวนตกผานทราบไปสทะเลดานทศตะวนออก ทาใหเกดปากแมนาเปนอาวสาหรบจอดเรอเพอการคมนาคมและทาเรอประมงไดเปนอยางด เชน อาวชมพร อาวบานดอน และอาวสงขลา นอกจากนแมนาเหลานยงนาความชมชนไปสบรเวณภาคใต ทาใหเกดอาชพเกษตรกรรมในทราบผนแผนดน ทงยงนาโคลนตมไปทบถมกนในบรเวณปากแมนา ผสานเขากบทรายทเกดจากการพดเขาหาฝงของคลนลมจากทศตะวนออก ทาใหเกดสนทรายทอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลกและการตงถนฐาน จงทาใหเกดชมชนตลอดแนวชายฝงมาแตโบราณ บรเวณดานทศตะวนตกของภาคใตมลกษณะตรงกนขามกบฝงตะวนออก เพราะอยใกลเทอกเขา ทาใหลกษณะภมประเทศลมๆ ดอนๆ สงๆ ตาๆ มทราบนอย ชายฝงทะเลเวาแหวงมาก เพราะคลนลมจดจงมแรงกดเซาะแผนดนสง พนทเกษตรกรรมมนอย ไมเหมาะแกการตงชมชนเกษตรกรรม แตชายฝงทะเลดานตะวนตกเปนแหลงทรพยากรแรธาตทสาคญ จงเกดชมชนทประกอบอาชพดานอตสาหกรรมเหมองแรและประมง บรเวณชายฝงทะเล ดานนตดตอกบมหาสมทรอนเดย ชาวจนจงอพยพเขามาตงถนฐานทาใหเกดชมชนใหมๆ เกดการผสมผสานกนระหวางพอคาตางชาตและชนพนเมอง ลกษณะภมประเทศดงกลาว ทาใหการตงชมชนทางฝงตะวนออก และตะวนตกแตกตางกนทางดานตะวนออกเปนชมเกษตรกรรมและประมง สวนทางดานตะวนตกมกมอาชพทาประมง ทาไรเลอนลอย มกเปนชมชนเลกๆ กอน ตอมามพอคาตางชาตเขามาทาการคาและเหมองแร จงขยายเปนชมชนใหญ เชน ชมชนในเขตจงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล สวนบรเวณชายฝงทะเลดานตะวนออกเปนพนทอดมสมบรณ จงมการตงชมชนทมอารยะธรรมสงมาแตโบราณ นกโบราณคดเชอวาตงแตบรเวณอาเภอทาชนะ จงหวดสราษฏรธาน ลงไป

44

จนถงบรเวณรอบทะเลสาบสงขลา ในเขตจงหวดสงขลา เปนดนแดนทเคยเปนเมองและชมชนโบราณมาตงแตสมยทวารวดจนถงพทธศตวรรษท 18 - 19 ถงสมยอยธยาตอเชอมลงมาจนถงสมยรตนโกสนทร ในสมยรตนโกสนทร บรเวณภาคใตทงดานตะวนออกและตะวนตก รวมเรยกวา “หวเมองปกษใต” เปนบรเวณทมความสาคญเชนเดยวกบหวเมองอนๆ ซ ายงเปนบรเวณทมความอดมสมบรณ เปนทตองการของนกลาอาณานคมชาวตะวนตก เชน ยคตนรตนโกสนทร องกฤษพยายามเขามาขอเชาแกมบงคบเกาะปนงหรอเกาะหมาก จนเกดกรณพพาทกนขน ทาใหหวเมองปกษใตมความสาคญยงขน ในแงทเปนเมองหนาดานของไทยทคอยดแลเมองอนๆ ทเปนประเทศราชทมใชชนเชอชาตไทย และรบผลกระทบจากการกระทบกระทงกบชาตตะวนตก ทพยายามเขามามอทธพลในบรเวณนน ในสมยรชกาลท 4 พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงตระหนกถงภยจากประเทศตะวนตก จงเสดจประพาสหวเมองปกษใตถงสองครง คอ พ.ศ. 2402 และพ.ศ. 2406 เพอกระชบความสมพนธระหวางหวเมองปกษใตและกรงเทพฯ ใหดขน พรอมกบทรงจดระบบการปกครองหวเมองเหลานนเสยใหม โดยลดอานาจลง ใหความรบผดชอบและอานาจเดดขาดตางๆ ขนอยกบกรงเทพฯ และตอมาในสมยรชกาลท 5 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงปฏรปการปกครองหวเมองตางๆ ใหยกเลกฐานะเจาพระยามหานครของปกษใตแลวกระจายหวเมองมาเปนมณฑล ไดแก มณฑลภเกต มณฑลชมพร (สราษฎรธาน) มณฑลนครศรธรรมราช และมณฑลปตตาน มณฑลเหลานขนตรงตอกรงเทพฯ ตอมามณฑลตางๆ ถกลดฐานะเปนจงหวดหลงเปลยนแปลงการปกครองในพ.ศ. 2475 ลกษณะทางภมศาสตรและประวตศาสตรความเปนมาของภาคใตดงกลาว เปนรากฐานทางวฒนธรรมทางหนง อกทางหนงเกดจากการตดตอคาขายกบชาตทเจรญแลว เชน จน อนเดย และอาหรบ ชาตเหลานไดนาอารยะธรรมของตนเขามาพรอมกบการคาขาย จงเกดการผสมผสานทางวฒนธรรม เชน วฒนธรรมจนและอนเดยทผสมกบวฒนธรรมของชนพนเมอง วฒนธรรมจนผสมวฒนธรรมของชนพนเมองเชอสายมาเลยอยางทเรยกวา วฒนธรรมบาบา เปนตน อกทางหนงเกดขนจากผลของการเคลอนยายแลกเปลยนประชากรและชมชนดวยเหตผลทางการเมอง เชน พ.ศ. 2354 เจาเมองนครศรธรรมราชไปกวาดตอนครอบครวเชลยชาวไทรบรมาไวทเมองนครศรธรรมราชเปนจานวนมาก ซงมชางฝมอหลายประเภทปะปนมาดวย เชน ชางทอง ชางเงน ชางเครองประดบ รวมทงชางทอผาดวย โดยใหตงถนฐานอยในบรเวณเมองนครศรธรรมราช ชางเหลานไดประกอบอาชพของตน และเผยแพรวชาชางใหกบคนพนเมองจนแพรหลายสบตอมาจนทกวนน เชน การทาเครองถม การทอผายก เปนตน การเคลอนยายผคนดวยเหตผลทางการเมองไมเฉพาะแตการเคลอนยายชาวมสลม เชอสายมาเลยเขามาตงถนฐานในจงหวดตางๆ

45

ในภาคใตเทานน หากแตมการยายครอบครวชาวไทยบางสวนเขาไปตงถนฐานในดนแดนซงแตเดมเปนของไทยดวย เชน ชมชนชาวไทยทถกอพยพเขาไปอยใน กลนตนและไทรบร ลกษณะเชนนนอกจากทาใหเกดการผสมผสานกนระหวางเชอชาตแลว ยงกอใหเกดการผสมผสานกนดานวฒนธรรมดวย โดยเฉพาะวฒนธรรมการทอผาของปกษใต สวนหนงจะเรมตนขนทเมองนครศรธรรมราช กอนทจะกระจายไปสทอนๆ การทอผาทเมองนครศรธรรมราชนนกลาวกนวา เรมตงแตสมยเจาพระยานครศรธรรมราชยกทพไปปราบขบถเมองไทรบร แลวกวาดตอนเชลยเขามาไวทเมองนครศรธรรมราช ชาวไทรบรไดสอนการทอผายกใหเดกสาวและลกหลานของกรมการเมอง ตลอดจนชาวบานทสนใจ กลาวกนวา เจาพระยานครศรธรรมราช ใหความสนใจการทอผามาก จนถงขนเคยมเรองหมางใจกบเจาเมองสงขลาในปพ.ศ. ๒๓๒๐ เพราะเจาพระยานครศรธรรมราชสงใหกรมการเมองออกไปเกณฑเอาชางทอผาซงเปนบตรสาวของกรมการเมองสงขลา และบตรสาวของราษฎรเมองสงขลาเขามาไวทเมองนครศรธรรมราช หลวงสวรรณครสมบต เจาเมองสงขลาไมพอใจ จงกราบบงคมทลฟองพระเจากรงธนบรวา เจาพระยานครศรธรรมราชใชอานาจกบชาวเมองสงขลาเกนขอบเขต เหตการณทางประวตศาสตรดงกลาวแสดงใหเหนวา การทอผาท เมองนครศรธรรมราชไดเรมตนมาตงแตสมยกรงธนบร แลวสบตอมาเรอยๆ จากการทอผายกสาหรบใชในหมเจาเมอง และกรมการเมองชนสงกอนทแพรหลายไปสชาวเมองและประชาชนทวไป ผายกนครศรธรรมราช หรอ ผายกเมองนครฯ โดยเฉพาะผายกทองเปนผาทมชอเสยงมากในสมยโบราณ ผาทอพนบานทมชอเสยงของภาคใตอกประเภทหนงคอ ผาทอพมเรยง ทตาบลพมเรยง อาเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน อยหางจากตวอาเภอไชยาไปทางทศตะวนออกประมาณ 6 กโลเมตร ประชาชนในตาบลพมเรยงนนมทงทนบถอพทธศาสนาและศาสนาอสลาม เฉพาะกลมททอผานนสวนมากเปนไทยมสลม กลาวกนวาถกกวาดตอนมาจากไทรบรคราวเดยวกบพวกชางทองและชางทอผาทเมองนครศรธรรมราช การทอผาทพมเรยงนนแตเดมคงจะเปนการทอผาขนใชในครวเรอนและกลมชนของตน บรเวณพนทชายฝงทะเลดานตะวนตกของภาคใตเปนบรเวณทมวฒนธรรมผสมกนระหวางพอคาตางชาตและคนพนเมอง โดยเฉพาะชาวจนทเขามาทามาหากน ตงถนฐาน ทาเหมองแรและเกษตรกรรม บรเวณจงหวดตรงเปนบรเวณหนงทมการตงถนฐานของชาวจน การเคลอนยายถนทอยของประชาชนแตละกลมนนมกจะนาวชาชพทตนมความชานาญตดตวไปดวยเสมอ จนเมอตงถนฐานไดอยางมนคงแลวกจะประกอบอาชพและทางานทตนถนดขนในกลมของตน รวมทงการทอผาดวย เชน ผาบานนาหมนศร ผาเกาะยอ ดงภาพท 2.37 – 2.40

46

ภาพท 2.37 ผายกนครศรธรรมราช ภาพท 2.38 ผาบานนาหมนศร

ภาพท 2.39 ผาเกาะยอ ภาพท 2.40 ผายกพมเรยง นอกจากผาทอพ นบานภาคใตท ม เอกลกษณโดดเดน เชน ผ าย กนครศรธรรมราช (ภาพท 2.37) ผาบานนาหมนศร(ภาพท 2.38) ผาเกาะยอ(ภาพมรา 2.39) ผาพมเรยง(ภาพท 2.40) ยงมผาพนบานทไดรบการสงเสรมใหทอขนใหมในหลายจงหวด เชน ในจงหวดพทลง กระบ ยะลา และปตตาน ซงเคยเปนแหลงทอผายกทมชอเสยง เชน ผายกปตตาน ผาจวนตาน ทมชอเสยง จนถงการทาผาปาเตะในจงหวดนราธวาส ปจจบนการทอผาพนบานเหลานกาลงไดรบการรอฟนขนมาใหม เพราะเปนผา ท มลกษณะพเศษทไมสามารถผลตไดในโรงงานอตสาหกรรม หากแตตองใชชางทอผาพนบานทมฝมอเทานน





http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b983e0b895e0b989-e0b89ce0b989e0b8b2e0b8a2e0b881e0b899e0b884e0b8a3.jpg

http://thaiunique.files.wordpress.com/2010/09/e0b983e0b895e0b989-e0b89ce0b989e0b8b2e0b980e0b881e0b8b2e0b8b0e0b8a2e0b8ad.jpg





47

2.3.6.5 ผาทอ และการแตงกายชาวไทยภเขาเผาตางๆ นอกจากการแตงกาย และลายผาทมอยในแตละภมภาคแลว ประเทศไทยยงยงมชนเผาอกมากมาย อาศยอยตามเขตชายแดน หรอบนภเขาสง ทมวฒนธรรมการแตงกาย และการทอผา ทเปนเอกลกษณ มความสวยงามโดดเดนในตวเอง พอจะจาแนกเปนกลมไดดงน ก) เผากะเหรยง ในประเทศไทยแบงออกเปน 2 กลมใหญ คอกะเหรยงสะกอ กะเหรยงโป และอก 2 กลมคอคะยาหรอบะเว และตองส หรอพะโอ กะเหรยงกลมตาง ๆเหลานมวฒนธรรมคลายคลงกน แตการแตงกายของ แตละกลมมลกษณะเฉพาะของตนเองทแตกตางกนอยางเหนไดชด ฉะนนลกษณะการแตงกายจงเปนสวนหนงทสามารถบงชใหเหนไดชดเจนถง เอกลกษณของกะเหรยงแตละทแตละกลม ปจจบนกลมกะเหรยงทยงคงสวมใสเครองแตงกายประจาเผา ในวถชวตปกตมเพยงกลมโป และสะกอเทานน สวนกลมคะยา และตองสไมสวมใสชดประจาเผา ในชวตประจาวนแลว กะเหรยงแตละกลมนอกจากจะมการแตงกายทแตกตางกน กะเหรยงกลมเดยวกนแตอยตางพนทกมลกษณะการแตงกายไมเหมอนกนดวย เชน กะเหรยงโป แถบอาเภอแมเสรยงจงหวดแมฮองสอน แตงกายมสสนมากกวาแถบจงหวดเชยงใหม หญงกะเหรยงสะกอแถบจงหวดแมฮองสอน และอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหมตกแตงเสอมลวดลายหลากหลาย และละเอยดมากกวาแถบจงหวดตากหรอกะเหรยงโปแถบจงหวด กาญจนบร กมลวดลายตกแตงเสอผาแตกตางจากภาคเหนอ อยางเชยงรายทมการนาแฟชนใหม ๆ มาทาซงมลกษณะทแปลก และแหวกแนวออกไป เชนทาผาปโตะทมลวดลายใหม ๆ ทประยกต และมลายปกแบบลายไทย บางกทาสะไบเพอขายออกยงมลกเลนลวดลายอน ๆ ทเพมอกมากมายซงเปนไปตามยคสมยและการพฒนาของเทคโนโลย อยางไรกตามกลมกะเหรยงสะกอและโปในทกจงหวดของประเทศไทย ยงคงรกษาลกษณะรวมทแสดงสถานะของหญงสาว และหญงแมเรอน เชนเดยวกน คอ หญงทกวยทยงไมไดแตงงานตองสวมชดยาวสขาว (เชควา) เมอแตงงานแลวจะตองเปลยนมาเปนสวมใสเสอสดาหรอทเรยกวา "เช โม ซ" และผาถงคนละทอนเทานนหามกลบไปสวมใสชดยาวสขาวอก สวนผชายทงกลมโป และสะกอแถบภาคเหนอมกสวมกางเกงสดา และสน าเงน หรอกรมทา ในขณะทแถบจงหวดตากและอาเภอล จงหวดลาพน มกสวมโสรง ลกษณะเสอผชายวยหนมใชสแดงทกกลมแตมลวดลายมากนอย ตางกน การแตงกายในโอกาสพเศษ เชน พธปใหม พธแตงงานเนนสวมใสเสอผาใหม จะเหนชดวาชายหนม และหญงสาวจะพถพถนแตงกายสวยงามเปนพเศษ ดงภาพท 2.41 – 2.44

48

ภาพท 2.41 หญงสาวสวมชดขาว ภาพท 2.42 หนมเสอแดงสถานภาพโสด

ภาพท 2.43 แมเฒากะเหรยงสะกอ ภาพท 2.44 สมาชกกะเหรยงสะกอ บ.หวยขม การทอผาของกะเหรยงกอนทจะขนเครองทอจาเปนจะตองกาหนดวตถประสงคของการทอกอนวาจะทอเพอใชทาอะไร เชน ทอยามทอเสอ ทอผาถง ฯลฯ และตองกาหนดขนาดไปพรอมกนดวยทงนเนองจากลกษณะของเครองนงหมของชนเผากะเหรยงเปนการนาผาแตละชนมาเยบประกอบกนโดยไมการตด (ยกเวนความยาว) ดงนนการทอผาแตละครงจงตองกะใหไดขนาดทจะนามาเยบ แลวสวมไดพอดตวกะเหรยงไมมเครองมอทใชเปนมาตรฐานในการวด จงตองใชวธกะประมาณโดยอาศยความเคยชน การกะขนาดของผาทจะทอแตละครงผทอจะยดรปรางของตนเปนมาตรฐานวาเมอขนเครองทอเพอทอเสอของตนตองเรยงดายสงประมาณเทาไหรของไมทเสยบบน "แทแบรอะ" หรอไมขนเครองทอ เชนประมาณวา "ครงไม" หรอ "คอนไม" เปนตนฉะนนเมอตองทอใหผอนจงตองเพม หรอลดขนาดของดายลงโดยอาศยการเปรยบเทยบจากรปรางของผทอดงกลาวปกตแลวความกวางของผาททอไดมขนาดเพยง 1 ใน 4 ของรอบอก ผสวมใส อยางหลวม ๆถาทอผาหมความกวางอาจเทากบ 1/2 หรอ 1/3 ของความกวางทตองการกไดทงนขนอยกบ









49

การนาไปประกอบเปนเครองนงหม เชน ผนผาททอจะเทากน 4 เทาของความยาวแทจรงของเสอ หรอชดยาวกจะทอผาขนาดเดยวกน คอ 2 ผนโดยแตละผนมความยาว 2 เทาของความยาวทแทจรง เปนตนเครองทอผาไมมหลกฐานทแสดงวาแตเดมรปแบบของการทอผาของกะเหรยงเปนแบบใดแตเทาทปรากฏใหเหนมาจนถงปจจบนพบวาเปนแบบทอมดเอวหรอหางหลงเชนเดยวกบการทอผาของละวะ และลาหซงลกษณะการทอผานคลายของชาวเปรสมยโบราณ ชนเผาแถบกวเตมาลา ฟลปปนสและแมกซโก กพบวามการทอผาดวยเครองทอแบบหางหลงเชนกน การทอผาของกะเหรยง ม 2 ชนด 1) การทอธรรมดาหรอทอลายขด คอการสอดดายขวางเขาไประหวางดายยนซงแยกสลบกนขน 1 ลง 1 หรอขน 2 ลง 2 ตามจานวนเสนดายทเรยงเมอขนเครองทอ ผาทไดเนอผาจะเรยบ สมาเสมอและเปนสเดยวกนตลอดผน ใชสาหรบเยบชดเดกหญงกะเหรยงสะกอและเยบกางเกงผชายเทานน โดยปกตดายยนและดายขวางทใชในการทอแบบธรรมดาจะมจานวนเทากนยกเวนกรณทใชดายตางชนดกน เชน ดายยนเปนดายสาเรจรปซงเสนเลก และดายขวางพนเมอง มขนาดเสนใหญตองใชดานยนจานวนมากกวาดายขวาง 2) การทอเปนลวดลาย ผาทชาวกะเหรยงทอใชสวนใหญจะมลวดลายประกอบ ทงนขนอยกบการใช ประโยชนและความนยม เชนชดหญงสาวสะกอจะมลายขวางบรเวณเหนออกผาถงของหญงแตงงานแลวจะทอลวดลายบรเวณไหลอยางสวยงามเปนตน การทอเปนลวดลายจะเปนทนยมในกลมผหญงโปมากกวาผหญงสะกอ การประดษฐลวดลายในผนผาขณะทอมขนตอนดงน 1) ลายในเนอผา ลกษณะลวดลายจะปรากฏเปนเสนนนตามแนวตง หรอแนวนอนกได หากเปนลายนนตามแนวตงการกาหนดลายจะทาพรอมกบการเรยงดายคอใชจานวนดายเพมขนกวาปกตมนททตองการใหเปนลายนนสวนดายขวางใชจานวนเทาปกตการทอวธนนยมใชทอเสอผชายสงอายของเผากะเหรยง ดงภาพท 2.45 2) ลายจก เปนการทอลวดลายโดยการสอดดายสลบ (ซงไมใชดายเสนเดยวกบดายขวางเขาไป) เปนบางสวนในเนอผา ตามลวดลายและสในตาแหนงทตองการ การยกดายยนจะไมเปนไปตามการยกตะกอแตผทอจะใชนวมอ หรอขนเมนชวยสอดยกดายขนตามจานวนทกะไวและสอดดายสทตองการเขาไป ระหวางดายยนนนฉะนนลวดลายทปรากฏบนผนผาทงผนอาจไมเหมอนกนกได ดงภาพท 2.46 3) ลวดลายสลบส เปนการทอแบบธรรมดาคอ ใชดายยนและดายขวางจานวนเทาปกต แตแทรกดายสตาง ๆ สลบเขาไปขณะเรยงดายยนหรอเมอสอดดายขวาง เชน การทอผาหม ยามและผาถงของหญงทแตงงานแลว (ลวดลายผาถงในบางทองถนจะมลกษณะพเศษกวาการทอลาย

50

สลบสธรรมดาคอ จะใชดายยอมมดหม หรอยอมแบบลายน าไหลเปนดายยนลวดลายทปรากฏบนเนอผามลกษณะงดงามมากซงจะกลาวในรายละเอยดตอไป) บางครงกะเหรยงจะทอลวดลาย สลบสเปนลายนนในเนอผา เชนบรเวณเหนออกของชดเดกหญงกะเหรยงสะกอ ดงภาพท 2.47 4) ลายขด คอการทอผาโดยใหลวดลายทปรากฏเหมอนกนทงผนลกษณะลายแบบยกดอกในตวโดยกาหนดสตามดายยน การแยกดายยนใชวธนบเสนเปนชาง ๆและสอดไมหนอสะยาเขาไปเปนตวนาไมจะชวยแยกดายใหชองระหวางดายยนกวางเพอความสะดวกในการสอดดายขวางกะเหรยงสะกอนยมทอผาลายขดเพอเยบเปนผาถงสาหรบหญงทแตงงานแลวผาทอลายขดของกะเหรยงมลกษณะคลายของชาวอสาน แตลวดลายสลบซบซอนนอยกวาและของอสานไมนยมทอลายขดพรอมกบการสลบส แตของกะเหรยงนยมทอลายขดและเลนลายสลบส ดงนนในผาผนเดยวจงมทงลวดลายยกดอกนนขนมาของลายขดและลายเลนสสลบกน ดงภาพท 2.48

ภาพท 2.45 เสอลายปกลกเดอย ภาพท 2.46 การทอสลบสสายจก

ภาพท 2.47 ผาถงลายมดหม ภาพท 2.48 เสอลายขด









51

การทอลวดลายโดยแทรกวสดทอประกอบลกเดอย ปกตการปกลกเดอยประดบชายเสอผหญงจะใชวธปกหลงจากเยบผาประกอบเขาไปพรอมกนในขณะทอผาโดยรอยลกเดอยเขากบเสนดายขวางระหวางดายยนโดยใหลกเดอยลอยตวอยบนผนผา เมอประกอบเปนลวดลายแลวจงปกทบดายสลบสลงในชองระหวางลกเดอยเหลานนเปนการทาลวดลายบนผนผาใหสวยงามหลงจากเยบเปนเครองนงหมแลวสวนใหญกะเหรยงสะกอจะนยมปกประดษฐลวดลายบนเสอผหญงแมเรอนลกษณะการประดบประดาจะใชดายหลากสปกสลบลกเดอน ซงเปนพชทกะเหรยงตองปลกไวเพอใชในกจกรรมนโดยเฉพาะ สวนผหญงกะเหรยงโปมกตกแตงลวดลายโดยการทอมากกวาปกภายหลง และไมนยมตกแตงดวยลกเดอยสลกเดอย การวางลาย ลกษณะการวางลายเสอผหญง สะกอจะปกตกแตงบรเวณชายเสอ ดานลางการผสมผสานลายมกใชลายลกเดอยเปนแนวกาหนดกอนเพอใหไดชองวางทจะเปนแนวปกลวดลายชดขนจากนนจงปกลงไป การตดเยบ การตดเยบตามปกตแลวผาจะเปนผาหนาแคบ จากดตามขนาดเครองทอ คอ กวางทสดไมเกน 20 นวสวนความยาวขนอยกบวตถประสงคของผทอดงนนการตดเยบเครองนงหมของกะเหรยงจงเปนการนาผาท งผนมาเยบประกอบกนโดยพยายามตดใหนอยทสด เนองจากในอดตกะเหรยงไมมกรรไกรใชผาททอแตละชนเมอนามาประกอบกนเปนเครองนงหมแลว จะไมมเศษเหลอทงการแบงผาจงทาโดยใชมดคม ๆ กรดตามแนวขวางของผนลกษณะเชนนนสงสาคญในการนาผามาประกอบกน คอ ตองเปนผาททอขนสาหรบเครองนงหมตวหรอผาผนนนๆเทานน ดวยเหตนรปทรงของเสอผากะเหรยงจงไมมสวนโคงเวาเพราะเปนการยากทจะใชมดกรดผาใหไดรปทรง เชนผาททอเพอเยบเปนเสอผชายจะนามาเยบเปนยาม หรอผาหมไมได และผาททอสาหรบเยบยามกไมสามารถนามา เย บ เปนเ สอ หรอผาหมไดเชนเดยวก นท ง น เ นองจากไดกาหนดลวดลายส และขนาดไว อยางแนนอนแลวกอนทจะทอผาแตละผนนนเองสทใช ไดแก สดา แดง เหลอง และขาว โดยจะใชทกสและใหนาหนกกบสดา และสแดงสวนสเหลองและสขาวเปนสตกแตง สประกอบ ไดแก สชมพ นาเงน สม เขยวเปนกลมสทนามาใชภายหลงและนยมใชกนมากขนสวนใหญมกซอทยอมเสรจแลวมาใชโดยใหเหตผลวาสสวยและไมตกตวอยางการปกลายลกเดอยในแตละรปแบบของกะเหรยงสะกอ จงหวดเชยงราย ดงภาพท 2.49 – 2.52

52

ภาพท 2.49 พะโดก (ลายงเหลอม) ภาพท 2.50 ทลคะ (ลายบอกนาเตา)

ภาพท 2.51 ลอเมอเจอะ (ลายตอลกเดอย) ภาพท 2.52 สพอ (ลายตวบง) ข) ชาวไทยเผามง หรอแมว ยงไมมผใดสามารถสรปไดวาชนชาตมงมาจากทไหน แตสนนษฐานกนวามงคงจะอพยพมาจากทราบสงธเบต ไซบเรย และมองโกเลย เขาสประเทศจน และตงหลกแหลงอยแถบลมแมน าเหลอง (แมน าฮวงโห) เมอราว 3,000 ปมาแลว ซงชาวเขาเผามงจะตงถนฐานอยในมณฑลไกวเจา ฮนหนา กวางส และมณฑลยนาน มงอาศยอยในประเทศจนมาหลายศตวรรษ จนกระทง ประมาณครสตศตวรรษท 17 ราชวงคแมนจ (เหมง) มอานาจในประเทศจน









53

กษตรยจนใน ราชวงคเหมงไดเปลยนนโยบายเปนการปราบปราม เพราะเหนวามงทเปนผชายสวนใหญแลวรปรางหนาตาคลายกบคนรสเซย ทาใหคนจนคดวา มงเปนคนรสเซย จงเปนเหตใหมการปราบปรามมงเกดขน โดยใหชาวมง ยอมจานน และยอมรบวฒนธรรมของจน และอกประการหนงคอเหนวา มงเปนพวกอนารยชนแหงขนเขา (คนปาเถอน) จงไดมการตอสกนอยางรนแรงในหลายแหง เชน ในเมองพงหยนในป พ.ศ.2009 และการตอสในมณฑลไกวเจาในระหวาง พ.ศ. 2276 - 2278 และการตอสในมณฑลเสฉวนในระหวาง พ.ศ. 2306 – 2318 ในทสด ชาวมงประสบกบความพายแพ สญเสยพลรบ และประชากรเปนจานวนมาก ในทสดมงกเรมอพยพถอยรนส ทางใต และกระจายเปนกลมยอย ๆ กลบขนอยบนทสงปาเขาในแควนสบสองจไทย สบสองปนนา และอกกลมไดอพยพไปตามทศตะวนออกเฉยงเหนอของราชอาณาจกรลาว บรเวณทงไหหนเดยนเบยนฟ โดยมหวหนามงคนหนง คอ นายพลวงปอ ไดราบรวมมง และอพยพเขาสประเทศไทยเมอประมาณ พ.ศ. 2400 เศษ เปนตนมา ปจจบนชาวมงสวนใหญในประเทศไทย ตงถนฐานอยตามภเขาสง หรอทราบเชงเขาในเขตพนทจงหวดเชยงราย พะเยา นาน เชยงใหม แมฮองสอน แพร ลาปาง กาแพงเพชร เลย พษณโลก เพชรบรณ สโขทย และตาก มจานวนประชากรทงสนประมาณ 151,080 คน มง มลกษณะนสยมความขยนขนแขงมความอตสาหะเปนพเศษ ชวตประจาวนปกต พวกเขาแทบจะไมมเวลาวางจากการทางานเลยทงหญงและชาย นอกจากงานในไรแลว ผชายยงตองรบผดชอบในการซอมแซมบานเรอน วสด เครองมอ เครองใช ในครวเรอน ตลอดจนการตดตอคาขาย ทาธรกจกบคนภายนอก เมอวางจาการงานกจะออกไปลาสตวนามาเปนอาหารบาง สาหรบผหญงแมว นอกจากงานในไรยงจะตองรบผดชอบในเรองจดหาอาหาร เลยงสตว ทาความสะอาดเสอผา เครองนงหม ยามวางกจะเยบปกถกรอย ประดษฐลวดลายตางๆ ลงบนลายผาเอาไวใชตดเยบใสเสอผาเปนตน

ภาพท 2.53 ผาปกเผามง



54

ผาปกเผามง ในอดตชาวเขาสวนใหญจะใชผาไหมดบทผลตเองมาปกเปนลวดลายตางๆ ซงลวดลายเหลาน ชาวมงคดคนออกแบบของลวดลายเอง ปกตแลวมงจะมความประณตในการคดลวดลาย และการปกลวดลายตาง ๆ ซงจะเหนไดจากกระโปรงของมงททาจากผาบาตกกบผาปก และเมอมการปกลายเรยบรอยแลว จะนามาแปรรปเปนเสอผาทจะสวมใสในเทศกาลปใหม หรอในวนสาคญตาง ๆและสามารถทจะประดษฐเปนเครองใชอยางอนได เชน ถงยาม กระเปาสะพายกระเปาเป กระเปาใสสตางค ถงใสโทรศพทมอถอ เครองใชอน ๆ เปนตนซงผาปกของมงจะมลวดลายทแตกตางกนไป และมชอเรยกแตกตางกน ลวดลายผาปกของชาวเขาเผามงทนยมทาการปกและสบทอดกนมานานนนมลายแม 8 ลาย ปจจบนไดผสมผสานลวดลายไดเปน 14 ลาย ดงน 1) ลายไฮ เปนลายปกรปทรงเรขาคณต เปนรปสเหลยมขาวหลามตด ใชเสนทะแยงมมทาเปนตารางเหลยมโยแหลม ในแตละสเหลยมจะปกลายคลายรปสามเหลยมสองรปหนทางดานหวแหลมของสามเหลยมเขาหากน และทจดศนยกลางของแตละสเหลยมขาวหลามตดจะมรปวงรอยในรปสามเหลยมหวกลบนน 2) ลายกนหอย จะเปนลายทนาเอารปราง เสนตามธรรมชาตของสตวทหาไดตามลาธาร หนองบง เปนเสนทเกดจากปลายแหลมของตวหอย เมอมองทางดานบน (Top View) จะเหนเปนเสนวนออกจากจดศนยกลาง ซงความเปนจรงแลวการวนของเสนบนตวหอยนนเปนสดสวนตามกฎโกลเดน เซกชน หรอกฎจดตดเกาชอง (Golden Sections or Rule of Thirds) ซงจะทาใหไดภาพหรองานทสวยทสด เมอออกแบบใหงานอยในหรอใกลสดสวนนน หญงชาวมงไดนยมใชลายกนหอยนผสมผสานกบลายตางๆ ทาใหเกดเปนลวดลายอนๆ ไดอก เชน ลายกนหอยผสมดาว ลายกนหอยผสมลายกาน ลายกนหอยผสมลายลกศร หรอผสมลายอนๆ ทเรยกวาลายลกตอเนองกนไป 3) ลายดาว นาเอามาจากการมองทองฟายามคาคน ทสามารถมองเหนดวงดาวบนทองฟาได นามาปกลงผาโดยมลกษณะเปนแฉกคลายแสงดาวระยบระยบ และยงมรปแฉกซอนอกวงหนงโดยใชดายสแตกตางกนเพอแสดงรศมของแสงดาวยามคาคนเดอนมด ดวงดาวแตละดวงจะอยในสเหลยมจตรสโดยมการปกรปสามเหลยมเปนกรอบไวแตละมม ลายดาวนผหญงมงมกจะไมปกเปนลายโดดๆ แตจะมการปกลายอนๆ ผสมผสานกนไป ทงนเพอไมใหเนองานมเนอหานอยเกนไป 4) ลายดอกไม เปนการนาความสวยงามตามธรรมชาตของดอกไมทตนไดพบเหนมาประดษฐเปนลวดลายปกบนผนผา สณฐานของรปโดยรวมมกจะเปนวงกลม มกลบดอกทงขนาดเลกและขนาดใหญตามความคดสรางสรรคของแตละคน ถาเปนลายปกดอกไมเลกๆ กมกจะผสมกบลวดลายอนๆ เชน ใชใบไม กงหรอกานมาผสมผสาน ชาวมงคอ ชนชาตทอพยพมาจากจนซงเปนถนทมไผมาก จงมการใชใบไผมาประกอบการออกแบบลวดลาย ทาใหเกดเปนลายดอกไมผสมไผ

55

หรอลายดอกไมผสมลายดาว เปนตน การปกลายดอกไมจะมการเวนจงหวะของเสน เพอใหเกดรปรางทเหมอนรอยหยกของใบไม หรอไมกประกอบเปนเสนของมอจบบนตนเถาวลยทเลอยไปยงตนไมตางๆ 5) ลายเทาชาง ชางถอเปนสตวชนสง ตวใหญโต รภาษามนษย มคณอเนกอนนตตอมนษยตงแตครงโบราณมาทเราใชเปนพาหนะในการศกสงคราม และแมในยามสงบกยงชวยเรองการแบกหามสงของใหญโตมน าหนกมากๆ ทคนไมสามารถแบกเองไดอก เชน การขนซงในปา ในเขา เปนตน ลายเทาชางนถอไดวาเปนลวดลายของทางภาคเหนอของประเทศไทย เพราะภาคเหนอเดม คอ ลานนาซงเปนอาณาจกรทเชอมตอกบอาณาจกรลานชาง(ลาวในปจจบน) การใชชางเปนพาหนะในการเดนทาง การประกอบอาชพทงการเกษตรกรรมหรอการหาของปา หรอการทาปาไมลวนตองอาศยชางทงสน ผหญงมง คงไดแรงบนดาลใจมาจากรอยเทาของชางทกดลกลงในพนดน แลวนามาประยกต พฒนาลวดลายโดยใชเสนรอบนอกของลายเทาเปนหลก และยงถอเปนสรมงคลแกผสวมใสลวดลายนอกดวย นอกจากนยงมการนาลายอนๆ มาผสมกบลายเทาชางเพอสรางลายใหมๆ เพมขน เชน ลายเทาชางประยกต เปนตน 6) ลายฟนเลอย หรอลายกากบาทเปนลายทเกดจากการปกไขว (Cross Stitch) แบบพนฐาน แตออกแบบใหมเสนไขวขนาดใหญ คลายตวเอกซ (X) อกษรตวท ๒๔ ในภาษาองกฤษ โดยมการปกสเหลยมลอมเสนไขวเรยงตอๆ กนไปเปนกรอบรอบตวไขวใหญนนเอง และเชนเดยวกบลายอนๆ ทแตละตวไขวจะตงอยในกรอบสเหลยมโดยมการปกลายตรงกงกลางของแตละดาน เปนรปคลายรปคลายตวท (T) อกษรตวท 20 ในภาษาองกฤษ ดานละหนงตว 7) ลายหวใจ มลกษณะเปนรปสามเหลยมสองรป หนดานฐานเขาหากน คลายกบการผาครงหวใจออกเปนสองแลววางเรยงกนไว หรอหวใจสองดวงของพอและแมวางไวบนตวลกนอย เพอปกปกรกษาลกใหเจรญเตบโต สมบรณแขงแรง จดกงกลางของลายกปรากฏเปนรปวงกลม สอวาเปนลกนอยทตองถนถนอม หรอเปนดวงใจของภรรยาทมอบใหสามกไดเชนกน เพราะประเพณของมง หญงทแตงงานแลวจะเปนผปกผาแลวนามาประดบตกแตงเสอใหกบสาม ลก และตนเองเพอใชในงานปใหม ตามคตความเชอของมงทวา “ปใหมมงทกคนจะใสผาใหม” เพอความเปนสรมงคลนนเอง 8) ลายเจดย ทางภาคเหนอไดรบอทธพลทางศาสนามาจากพมา-มอญ เพราะพมาไดเขามาปกครองลานนาเปนเวลานานถง 700 ป จงมการถายทอดศลปวฒนธรรมทางศาสนา และถอวามอญทนบถอพทธเปนมอญแท โดยมศลปะเปนรปแบบของตนเอง ถากลาวถงเจดยมอญทมชอเสยง กจะตองนกถงเจดย “ชเวดากอง” จากศลปะมอญคลคลายมาสศลปะพมา จะเหนไดวามการสรางเจดยไวมากมาย ในพนถนภาคเหนอ (โดยเฉพาะทเมองมณฑะเลย มสถานททองเทยวทมชอเสยง ทไดรบการ

56

ขนานนามวา”ทะเลเจดย” เหตเพราะทมเจดยมากมาย สดลกหลกตา) สรางไวเพอเกบพระบรมสารรกธาตขององคพระสมมาสมพทธเจา ศาสดาของศาสนาพทธเรา รปแบบเสนสายของลายเจดยจงถกชาวมงนามาปกลงบนผนผา (แมวาชนเผามงจะยงคงนบถอผอยกตาม) ในลกษณะตารางกรดซอนเปนชนกนไป เกดเปนลวดลายทคลายเจดย เดมงานปกผาของชาวเขาเผามงน นไมใชทาตามตลาด แตมารดาจะเปนผ กระตนใหเดกไมลมของเกา ไมลมความดของบรรพบรษ ดวยลายผาบงบอกศกดศรของชนเผา เดกสาวรนถดมาควรอธบายวธการปนฝาย วธการปกผา วธการเขยนสผงลงบนผาใหเปนลวดลายใหแกลกๆ ของตนเมอตนเองมครอบครววา ลวดลายผาแตละลวดลายทเกดขนจากนวมอสมผสเขมและเสนดายนน มใชเปนเพยงแคลวดลายทมชอเรยกตางๆ เทานน หากแตรวบรวมไวซงคณคาทางจตใจ และศกดศรของความเปนชนเผาแตละชาตพนธ ทแสดงความหมายของสงทบรรพบรษไดถายทอดผานงานศลปหตถกรรมไวให ผาบาตกชาวเขาเผามง ในอดตมงมการนาผาไหมดบททอเองมาเขยนเปนลวดลายตาง ๆเพอทจะทาเปนกระโปรงของผหญงมงซงผาไหมนนทามาจากเปลอกของเสนใยกญชงทแหงสนทจากนนจะนามาฉกออกเปนเสนเลก ๆเพอทจะไดเสนดายทมขนาดเลกเหมาะสมกบการทอผา ซงทวไปจะนาเสนใยกญชง ทแบงเปน 4 สวน หรอแบงออกเปนอก 16-20 เสนจากนนจะนาเสนใยกญชงไปตาในครกกระเดองเพอใหเปลอกนอกทหมตดกบเสนใยหลดออกไป ใหเหลอแตเสนใยแท ๆ เทานนเพราะเสนใยกญชงแทจะมความออนตวและสะดวกแกการปน หลงจากทมการทาเสนใยกญชงเรยบรอยแลวกจะนามาพนมวนๆ เปนกอนโดยใชตนดว (ตนดว เปนเครองมอเฉพาะในการพนเสนใยกญชง)ทามาจากไมกลม ๆ เสนผาศนยกลางยาวประมาณ 8-10 นวมทถอทาดวยหวายถกในขณะทนามาพนแกนไมนน จะมการตอเสนใยกญชงแตละเสนโดยใชนวมอขยสวนปลายของเสนใยกญชงใหแตกออกเปนสองเสนจากนนกจะนาอกเสนหนงมาตอกบเสนเดมเมอเสนใยกญชงเตมแกนแลวจะคลายกบรองเทาจนจากนนจงถอดไมออกเกบมวนเสนใยไว นาไปจมน ารอนใหออนตวแลวนาไปตเปนเกลยว โดยผานการเขาเครองตเกลยว นนคอชวดวเสนใยทผานการปนเปนเกลยวแลวจะกรอไวในแกนทเรยกวาซายซงเครองชวดวเครองหนงสามารถทจะใจแกนเสนใยกญชงไดครงละ 4 - 6 แกนเมอเสรจกจะเปลยนชดใหมอก จากนนกดงดายออกจากแกนเขาเครองโกลเพอเกบตอไปจากนนนาดายเสนใยกญชงมาฟอกสและทาใหดายออนตว โดยนามาตมกบน าขเถาประมาณ 4 กาละมง นามารอนเศษถานออกแลวผสมน าใสลงในกระทะใบบวเสนผาศนยกลางประมาณ 3 - 3 1/2 ฟต เอาไจดายกญชงลงตม

57

จนดายนมยกลงและเอาไจดายคลกกบขเถา แชไวเชนนน เมอแหงสนทแลวนาไปตมกบน าขเถาแชไว 1 คน ลางขเถาออกใหหมด ตากใหแหง ทาซ าเชนนจนกวาเสนใยจะขาวจนพอใจจงซกใหสะอาด จากนนกนาเสนดายทปนเรยบรอยแลวมาทอเปนผาไหมดบเมอทอเรยบรอยแลวกจะนามารดดวยกอนหนซงกอนหนนใชสาหรบในการรดผาไหมดบเทานน หากวาไมรดใหเรยบแลวเวลานาผาไหมดบมาเขยนเปนลวดลายจะไมสามารถเขยนไดเนองจากมปมของเสนดายทตอกนดวยหากวาไมเรยบกจะเขยนลวดลายไดไมสวย ขนตอนท 1นาขผงมาละลายหรอตมใหรอน โดยวธการดงนนากระปองทมขนาดเสนผาศนยกลางกวาง 10 เซนตเมตร เจาะฝาขางหนงออกแลวไมตองตดทง และทาใหฝาขางทเจาะขนนนมนเรยบรอยพรอมกบสามารถทจะเปนทหยดน าขผงได บรเวณรอบ ๆขอบของกระปองตองจดใหเรยบรอย โดยทไมเปนอนตรายตอคนทใชจากนนนาขผงใสลงไป นากระปองไปอนกบถานทรอนจด จากนนขผงกจะละลายรอจนกวาขผงรอนจดถงจะใชได ดงภาพท 2.54

ภาพท 2.54 วธการสรางตารางบนผาไหม ขนตอนท 2 นาผาไหมททอไดเรยบรอย มาสรางตารางสเหลยมจตรสขนาดของสเหลยมประมาณ 2-3 เซนตเมตร ตารางทกชองจะตองมขนาดเทากนโดยสรางตารางใหเตมผาไหมดบ ตองใชดนสอขดเสนตาราง หรอปากกานาเงนกไดไมควรทจะใชปากกาสแดง เพราะปากกา สแดงเมอนามาขดหรอสรางตารางแลวเวลายอมผาไหม จะเหนเสนตารางเปนสแดงอยทาให ผาไหมไมสวยจากนนนาปากกาเขยนขผง โดยนาปากกาไปจมขผง แลวนามาเขยนลวดลายตาง ๆ บนผาไหมดบ ปากกาเขยนขผ งนนเรยกวา ดาเตาะซงดาเตาะทาจากเหลกหรอทองเหลอง วธการทา คอ นาแผนทองเหลองหรอแผนเหลกมาวดเปนรปสามเหลยมทมขนาดประมาณ 2 เซนตเมตรจากนนแลวนามาขดดานดานหนงใหเรยบเหลาไมไผทมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 2 เซนตเมตร หรอ



58

ประมาณ 1 เซนตเมตรนาไมไผมาผาปลายดานใดดานหนง แลวนาแผนเหลกทตดมาเรยบรอยมาสอดใสลงไปในชองรอยผาแลวมดใหเรยบรอยหลงจากทเขยนลวดลายเสรจ ขนตอนท 3 จะนาผาบาตกไปยอมครามใหดา เมอยอมเสรจเรยบรอยแลวกจะนาไปลางสครามนนออกใหหมดกอนโดยทจะลางสครามออกไดนนจะมวธการดงน คอ ตมน ารอนใหเดอดจากนนกนาผาบาตกมาแชนาเยนจากนนนาผาบาตกทแชน าเยนออกรอใหแหงกอน แลวนาผาบาตก มาตมกบน ารอนในกระทะทตงน าไวรอสกประมาณ 3-5 นาท พยายามลางคราบขผ งออกใหหมด นาไปผงแดดใหแหงแลวกนาผาบาตกไปตดตกแตงใหสวยงาม โดยทนาผาสอนมาปะชนใหเรยบรอยดงนแลวจงนามาจบจบทงหมด ขนตอนท 4 นาผาทปกเรยบรอยมาตอกบผาบาตกแลวจดกลบใหตรงกน จากนนรอยจบนนจะตองเอาดายรอยไวแนนเพอใหจบสามารถอยไดนาน และจดตวอยตลอดเวลาเมอถงงานเทศกาลปใหมจะสามารถนามาใชไดเลย เพราะหากวากระโปรงนนจบจบไมสวยกใสไมสวยเหมอนกน ดงนนเมอจบจบเรยบรอยแลวจะตองเกบ ประมาณ 1 เดอนเปนอยางนอย เพอใหจบคงทน และสวยงาม สามารถนามาใชไดเลย ลกษณะการแตงกายมงขาวหรอมงดาว ผชาย ตวเสอจะเปนผากามะหยเ สอแขนยาวจรดขอมอ ผชายเสอจะยาวคลมเอว ดานหนามสาบเสอสองขางลงมาตลอดแนวสายเสอลงไปยงชายเสอ ดานหลง มกจะปกลวดลายสวยงามดวยปจจบนนยมใสซปลงขอบ สาบเสอ เพอสะดวกในการใสสวนกางเกงจะสวมใสกางเกงขากวย หรอกางเกงจนเปาตนขาบาน มลวดลายนอยและใสผาพนเอวสแดง คาดทบกางเกงและอาจมเขมขดเงนคาดทบอกชนหนงดวยเหมอนกน ผหญง ตวเสอจะเปนผากามะหย เ สออาจจะเปนสน าเงนเขมหรอดา แตปจจบนกมการเปลยนแปลงใหมหลากสมากขน เปนเสอแขนยาว ซงทปลายแขนนมการปกลวดลายใสดานหนามสาบเสอสองขางลงมา และมการปกลวดลาย ใสดวยการแตงกายของหญงมงขาว (มงเดอะ) เดมจะสวมกระโปรงจบรอบตวสขาวลวนไมมการปกลวดลายใด ๆ เมอสวมใสจะปลอยรอยผาไว ดานหนาพรอมกบมผาสเหลยมยาวปกลวดลายปดทบรอยผา มผาแถบ สแดงคาดเอวไวชนหนงโดยผกปลอยชายเปนหางไวดานหลง ปจจบนนยมใสกระโปรงสขาวเฉพาะงานสาคญเทานน เพราะกระโปรงขาวเปรอะเปอนไดงายจงหนมานยมสวมกางเกงทรงจนกบเสอแทนกระโปรงและมผาสเหลยมผนยาวหอยลงทงดานหนา และหลง ผานมกจะปกลวดลายสวยงามมผาแถบสแดงคาดเอว สาหรบเครองโพกผมของผหญงมงขาวนนนยมพนมวยผมคลอยมาดานหนา และใชผาสดาโพกผมเปนวงรอบศรษะโดยมการปกลวดลายไวดวย นอกจากนยงมเครองประดบอนประกอบเพมเตมซงมกจะสวมใสกน

59

ในงานสาคญจาพวกเครองเงน กาไลคอ กาไลขอมอ ตมห แหวนรวมทงเหรยญเงนขนาดตาง ๆ ทงรปวงกลม และสามเหลยมทประดบตามเสอผาแพรพรรณ รวมทงสายสะพายปกลวดลายสวยงามเวลาใชจะสะพายไหลเฉยงสลบกนสองขาง ดงภาพท 2.55 – 2.58

ภาพท 2.55 การแตงกายมงขาวผชายในอดต ภาพท 2.56 การแตงกายมงขาวผชายในปจจบน

ภาพท 2.57 การแตงกายมงขาวผหญงในอดต ภาพท 2.58 การแตงกายมงขาวผหญงในปจจบน









60

ลกษณะการแตงกายของมงดา ผชาย เสอแขนยาวจรดขอมอ แตชายเสอระดบเอวปกสาบเสอดานขวา จะปายเลยมาทบซกซายของตวเสอตลอดจนแนวสาบเสอจะใชดายสและผาสปกลวดลายตาง ๆ สะดดตา กางเกงสเดยวกบเสอมลกษณะขากวางมากแตปลายขาแคบลง สวนทเหนไดเดนชดคอเปากางเกงจะหยอนลงมาจนตากวาระดบเขา รอบเอวจะมผาสแดงพนทบกางเกงไวซงชายผาทงสองขางปกลวดลายสวยงาม อยดานหนาและนยมคาดเขมขดทบผาแดงไว ดงภาพท 2.59 – 2.60

ภาพท 2.59 การแตงกายของมงดาชายในอดต ภาพท 2.60 การแตงกายมงดาชายในปจจบน ผหญง ปจจบนเสอมงเขยวหรอมงดาจะทาใหมหลากหลายสมากขนเหมอนกนชายเสอยาวจะถกปดดวยกระโปรงเวลาสวมใส สาบเสอทงสองขางจะปก ลวดลายหรอขลบดวยผาส ตวกระโปรงจบเปนรอบ ทาเปนลวดลายตาง ๆ ทงการปกและยอมรอยผาของกระโปรงอยดานหนา มผาเหลยมผนยาวปก ลวดลายปดรอยผาและมผาสแดงคาดเอวทบอกทหนง โดยผกปลอยชาย เปนหางไวดานหลงสาหรบกระโปรงนจะใสในทกโอกาส และในอดตนยมพนแขงดวยผาสดาอยางประณตซอนเหลอมเปนชน ๆ ปจจบนกไมคอยนยมใสกนแลว ผหญงมงดานยมพนผมเปนมวยไวกลางกระหมอมและมชองผมมวยซงทามาจากหางมาพนเสรมใหมวยผมใหญขนใชผาแถบเปนตาขายสดาพนมวยผมแลวประดบดวยลกปดสสวยๆ สวนเครองประดบเพมเตมนนมลกษณะเหมอนกบมงขาวดงภาพท 2.61 – 2.62





61

ภาพท 2.61 การแตงกายของมงดาผหญงในอดต ภาพท 2.62 การแตงกายมงดาผหญงในปจจบน ลกษณะการแตงกายของมงกวมะบา ผชาย เสอแขนยาวจรดขอมอ แตชายเสอระดบเอวปกสาบเสอดานขวา จะปายเลยมาทบซกซายของตวเสอตลอดจนแนวสาบเสอ จะใชดายสและผาสปกลวดลายตาง ๆ สะดดตา กางเกงเดยวกบเสอ มลกษณะขากวางมากแตปลายขาแคบลง สวนทเหนไดเดนชดคอ เปากางเกงจะหยอนลงมาจนตากวาระดบเขารอบเอวจะมผาสแดงพนทบกางเกงไว ซงชายผาทงสองขางปกลวดลายสวยงามอยดานหนาและนยมคาดเขมขดทบผาแดง หรอผกเชอกทบผาแดง ผหญง ปจจบนเสอมงลายจะมการทาใหมหลากหลายสมากขนเหมอนกนชายเสอยาว จะถกปดดวยกระโปรงเวลาสวมใส สาบเสอทงสองขางจะปกลวดลายหรอขลบ ดวยผาส ตวกระโปรงจบเปนรอบ ทาเปนลวดลายตาง ๆ ทงการปก และยอมรอย ผาของกระโปรงอยดานหนา มผาเหลยมผนยาวปกลวดลายปดรอยผา และมสแดงคาดเอวทบอกทหนง โดยผกปลอยชายเปนหางไวดานหลงสาหรบกระโปรงนจะใสในทกโอกาส และในอดตนยมพนแขงดวยผาสดาอยางประณตซอนเหลอมเปนชน ๆ ปจจบนกไมคอยนยมใสกนแลว ผหญงมงลายนยมพนผมเปนมวยไวกลางกระหมอม และมชองผมมวยซงทามาจากหางมาพนเสรมใหมวยผมใหญขน ใชผาแถบเปนตาขายสดาพนมวยผมแลวประดบดวยลกปดสสวย ๆ สวนเครองประดบเพมเตมนน มลกษณะเหมอนกบมงขาว





62

ค) ชาวไทยเผาเมยน เอกลกษณทเดนชดคอ กลมสตรในเสอดามปยไหมพรมแดงรอบคอและกางเกงขากวยซงพราวไปดวยลายปกจบกลมนงเยบผากนทใดเปนอนรไดเลยวาทนนเปนหมบานชาวเขาเผาเมยน เครองแตงกายสตร ประกอบไปดวยกางเกงขากวยซงเตมไปดวยลายปกเสอคลมตวยาวถงขอเทา มไหมพรมอยรอบคอผาคาดเอวและผาโพกศรษะ การพนศรษะตองพนศรษะดวยผาพนเปนชนแรกจากนนกมาพนชนนอกทบอกท การพนชนนอกจะใชผาพนลายปกซงมลกษณะการพนสองแบบคอแบบหวโต (กองจน) และแบบหวแหลม (กองเปลวผาน) และผานจะพนไวตลอดแมในเวลานอนหญงเมยนนงกางเกงขากวยสดาด านหนากางเกง เปนลายปกทละเอยดและงดงามมาก ลวดลายนใชเวลาปก 1 - 5 ปขนอยกบความละเอยดของลวดลายและเวลาวางของผปกเปนสาคญ ดวยเหตนหญงเมยนจงอวดลายปกของตน ดวยการรวบปลายเสอทผาดานขางทงสองมามดดานหลงและใชผาอกผนหนงทาหนาเปนเขมขดทบเสอ และกางเกงอกรอบหนงโดยทงชายเสอซงปกลวดลายไวขางหลง การตดเยบจะตดเยบดวยผาฝายพนสดา ยกเวนเสอคลมซงอาจใชผาทอเครองในบางกรณการปกลายของเมยนตามบางทองถนอาจเหมอนหรอแตกตางกนบางตามความนยม ดงภาพท 2.63 – 2.64

ภาพท 2.63 สตรเผาเมยน ภาพท 2.64 สตรวยรนเผาเมยน เครองแตงกายบรษ ประกอบไปดวยเสอตวส นหลวมคอกลมชนหนาหออกออมไปตดกระดมลกตมเงนถงสบเมดเปนแถวทางดานขวาของรางในบางทอาจนยม ปกลายดอกทผนผา





63

ดวยแลวสวมกบกางเกงขากวยทงเสอและกางเกงตดเยบดวย ผาฝายทอมอยอมครามสน าเงนหรอยอมดาคนรนเกายงสวมเสอกามะหยในงานพธแตยงอายมากขนเสอของชายเมยนกจะลดสสนลงทกทจนเรยบสนทในวยชรา บรษเมยนจะใชผาโพกศรษะในงานพธเทานน เครองแตงกายเดกทงเดกหญงและเดกชายจะมการแตงกายทคลายกบแบบฉบบของการแตงกายผใหญทงหญงและชาย เพยงแตเครองแตงกาย ของเดกจะมสสนนอยกวาบาง เชน เดกหญงอาจจะยงไมปกกางเกงให เพราะยงไมสามารถรกษาหรอดแลใหสะอาดไดจงเปนการสวมกางเกง เดกธรรมดาทวไป สวนเดกชายกเหมอนผใหญ คอมเสอกบกางเกงและทไมเหมอนคอเดกชายจะมหมวกเดกซงทงเดกหญงและเดกชายจะมการปกกมลกษณะคลายกนแตหมวกเดกผชายจะเยบดวยผาดาสลบผาแดงเปนแฉกประดบดวยผาตดเปนลวดลาย ขลบรมดวยแถบไหมขาวตดปยไหมพรมแดงบนกลางศรษะ หรอมลายเสนหนงแถว และลายปกหนงแถว สลบกนอยางละสองแถวสาหรบหมวกเดกหญงมลายปกเพมขนอกหนงแถวหรอสองแถว และจะมผาดาปกลวดลายประดบไหมพรมสแดงสดบนกลางศรษะและขางห ดงภาพท 2.65

ภาพท 2.65 เดกชายเผาเมยน เครองแตงกายของอาจารยในพธกรรมชาวเมยนใหความสาคญกบการแตงกายใหเหมาะสมกอนการทาพธกรรม การเยบปกชดจงเปนเรองของหญงเมยนซงชดการเขาพธจะคลายกบชดเทวภาพเตา (เมยน) ทเมยนนาถอซงกอนการเขาพธบวช (กวาตง) หญงเมยนจะตองเตรยมชดไวใหพรอมกอนการเขาพธกรรม การปกผาชดของผเขาพธกรรมทมลวดลายปก มผาจนและเสนตอตายสทใชมสขาว และสแดงเปนสวนใหญนอกจากนอาจารยผประกอบพธกรรม และผเขาพธกรรมตองใชคอผาชนดตางๆมาประกอบดวย



64

เครองประดบ ชาวเมยนมชอเสยงในเรองการตเครองเงนทงนเพราะเมยนนยมใชเครองประดบทเปนเงนเชนเดยวกบชาวชนเผากลมอนๆ และรปแบบเครองประดบแตละชนเปนงานฝมอปราณต เมอมงานประเพณผหญงเมยนจะประดบเครองเงนกนอยางเตมท การตกแตงเสอผาแบบตางๆ การตดเยบการปกลายและการใชสในการปกลายเครองใชตาง ๆทงในชวตประจาวน และใชในพธกรรมตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงในพธบวช (กวาตง) และพธแตงงานเชนผาตมผาเปนผาคลมวางทบโครงไวบนศรษะของเจาสาวในพธแตงงานแบบใหญ ฯลฯ แตทเมยนนยมปกลายมผาหอเดกสะพายหลง (ซองปย) และถงใสเงน (ยานบว) และสงทเมยนนามาตกแตงคอ การถกเสนดายคลายดนใชสาหรบตดปลายชายเสอผาการใชผาตดปะเปนวธการอนเกาแกของเมยนทไดรบอทธพลมาจากประเทศจนสวนใหญเมยนทพนหวแบบหวแหลม (กองเปลวผาน) จะนยมการตดปะ สวนการใชพประดบ สตรเมยนทกกลมจะตดพกอนกลมสแดงเปนแถวยาว และสรอยลกปดตดพหอย อาจจะใชไหมพรมสแดงจานวนเสนคตงแต 2-8 เสนตดทชายเสอสตรตรงขางเอว

ภาพท 2.66 การใชผาตดปะของเมยน เสอผา จากตานานทบนทกไวในหนงสอเดนทางขามเขตภเขา (เกย เซน ปอง) ทเมยนไดคดลอกกนตอ ๆ มาจนถงทกวนนระบใหลกหลานเมยน ปกปดรางกายของผนห ผใหกาเนดเมยนโดยใชเสอลายหาสคลมราง เขมขดรดเอว ผาเชดหนาลายดอกไมผกทหนาผากกางเกงลายปดกนผาลายสองผนปดทขาเชอกนวาจากตานานนเองทาใหเมยนใชเสอ ผาคาดเอวผาโพกศรษะและกางเกงทปกดวยหาส สมยกอนเมยนการคมนาคมการคาขายยงไปไมถงบนดอย สวนใหญเมยนนยมใชสปกลาย เพยง 5 สเทานน คอสแดง สเหลองสนาเงนสเขยวและสขาวในชวงสองทศวรรษ ทผาน



65

มานเมยนนยมปกลายผาเพมมากขน และใชสตางๆเพมขนมากอกดวยการปกลายและการใชสสนในการปกลายในแตละทองถนจะแตกตางกนบางตามความนยมของแตละทองถนการปกลายเสอผาทกวน นหญงเมยนกยงคงแตงกายตามแบบฉบบทระบไวในตานานไดอยางเครงครด ผาทเมยนนามาปกลายเปนผาทอมอ กลาวกนวาเมยนเคยทอผาใชเองแตเมออพยพเขามาอยในประเทศไทย แลวคนพบวาผาทอมอของไทลอทมถนฐานอยในประเทศพมา และประเทศไทยเหมาะแกการปกลายจงไดซอผาทอมอของไทลอมายอมและปกลายจนกลายเปนความนยมของเมยนไป เมยนมลกษณะการแตงกาย การใชสสน จะแตกตางกนบางเพยงเลกนอยเมอแตงกายตามจารตประเพณ กพอจะทราบไดวามถนฐานอยในทองทใด หรออยในกลมใดแตมบางทกลมทอาศยอยใกลเคยงกนจะมการลอกเลยนแบบซงกนและกนบาง การปกลายเมยนจะจบผา และจบเขมแตกตางกบเผาอน ๆเมยนจะปกผาจากดานหลงผาขนมายงดานหนาของผาเมยนจงตองจบผาใหดานหนาคว าลงเมอปกเสรจแตละแถวแลวกจะมวนและใชผาหอไวอกชนหนงเพอปองกนสงสกปรกตาง ๆการปกลายเสอผาเพอใชทาเปนเครองแตงกาย และของใชตามจารตประเพณ เมยนมวธการปกลาย ส แบบคอ การปกลายเสน (กว กว) การปกลายขด (โฉงเกยม) การปกลายแบบกากบาท (ฉง ทว) และการปกไขว (โฉง ดบ ยบ) ดงภาพท 2.67 – 2.68

ภาพท 2.67 สตรสงวยเผาเมยนกบงานยามวาง ภาพท 2.68 ผากบหญงชราชาวเมยน ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com

(2556) ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com

(2556)



66

การเรยกชอลายปก ในการปกลายสตรเมยนจะตองจดจาชอและวธการปกลายไปพรอม ๆ กน สาหรบการปกลายขด (โฉงเกยม) และลายกากบาท (โฉงทว) สวนใหญจะเปนลายเกาทชอเรยกเหมอนกน แตสาหรบลายไขว (โฉง ดบ ยบ) นน เมยนอาจนาลกษณะเดนของแตละลายปกเดมมาปรบปรงหรอปกเพมเตมใหลายปกใหมอกลายหนง และใหสสนสวยงามตามใจตนเองชอบโดยอาจตงชอใหมกไดนอกจากนสตรเมยนบางคนทมความเฉลยวฉลาดอาจประดษฐลายปกใหมๆ ขนมาโดยการนา สวนประกอบของลายตาง ๆ มาประกอบเขาดวยกนหรอดดแปลงเปนลายปกใหมแลวตงชอเรยกใหมแตโดยทวไปแลวจะเรยกชอทคงลกษณะเดนของลายเดม เชน ลายปกหมวกขององคผบรสทธทงสาม (ฟามกน) เปนลายทปรบปรงมาจากลายฟามซงบางครงลายปกแบบปกไขวแตละลายนมลายละเอยดแตกตางกนไปบางหมบานทมขนาดใหญ แตละกลมอาจเรยกชอทแตกตางกนดวยและบอยครงพบวาเมยนเรยกชออยางเดยวกน แตเปนลายปกแตกตางกนกมแตอยางไรกตามชอลายปกทเมยนเรยกกน จะมความหมายทสมพนธ หรอเกยวของกบสงตาง ๆ คอ ความเชอ วธการปกลายพชผลทางการเกษตร ซงถงแมเมยนจะปกลายตามความเชอน แตเมยนไมไดถอวาลายปกนนเปนเครองรางของขลงหรอเปนของศกดสทธ การปกลายจงเนนทความสวยงามมากกวาทจะเปนเครองรางของขลงนอกจากน เมยนยงเชอวากางเกงของผหญงเปนของตาไมสมควรทจะเปนสงศกดสทธแตอาจเปนไปไดทวาเมยนตองการแสดงใหเหนวาเมยนเปนกลมทมความเชอในเรอง เทพยดา การปกผาของชาวเมยนทผดแปลกจากเผาอน ๆ คอปกจากดานหลงผาขนมายงดานหนาของผา ดงภาพท 2.69 – 2.70

ภาพท 2.69 ภาพแสดงลายปกดานหลง ภาพท 2.70 ภาพแสดงลายปกดานหนา ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com

(2556) ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com

(2556)



67

ง) ชาวไทยเผาลาห ในอดตลาหทอผาใชเองแตในปจจบนแทบจะไมมใครทอผาใชเอง นอกจากจะทอพวกของใชทมขนาดเลกๆ เชน ยาม หรอสายสะพายยามเทานน เสอผาของลาหจะใชผาดาหรอผาสฟาซงขนอยกบวาเปนลาหกลมใดและตกแตงดวยผาหลากสเปนลวดลายสวยงาม ลาห มหลายกลมรปแบบของตวเสอและลายบนเสอผาจงแตกตางกนไปตามกลมแตทกกลมจะนงซนเชนเดยวกน เสอของหญงลาหดาจะมสองตวตวในจะเปนเสอแขนยาวตวสนแคเอวสวนตวนอกจะเปนเสอแขนยาวตวเสอยาวถงนอง ตกแตงดวยผาหลากสและเครองเงนสาหรบเสอผาของผชายลาหทกกลม ทงเสอและกางเกงจะใชผาสดาใชผาสตางๆ ทาเปนแถบยาวซอนกนบรเวณปลายขากางเกง ปลายแขนเสอและดานหนาตวเสอ แตจะไมมลวดลายมากเหมอนกบเสอผาของผหญงผชายลาหสวมถงนองดวยในขณะทผหญงไมสวมลกษณะการแตงกายของผหญงคอสวมใสเสอแขนยาวสวมผาถงยาวถงขอเทา ตกแตงดวยแถบผาสตางๆและ มเมดอลมเนยมเลกๆเยบตดเสอ และมสวดลายตางๆแปะตดไวดานหนาและดานหลงอยางสวยงาม ดงภาพท 2.71 – 2.72

ภาพท 2.71 ชดเผาลาห

ภาพท 2.72 ชาวเผาลาห


ทมา : http://www.thaiunique.wordpress.com


68

ภาพท 2.73 การแตงกายสตรชาวลาห ภาพท 2.74 การแตงกายชายชาวลาห ลกษณะการแตงกายของผชาย ลกษณะการแตงกายของผชายคอสวมใสเสอแขนยาวสดาประดบดวยเมดโลหะเงนและลายปกตางๆ สวนกางเกงใชสดา สเขยว สฟาเยบปกดวยมอทสวยงาม เครองประดบ มความสาคญตอชมชนของลาหอยางมากเปนเอกลกษณของชาวลาห เพอใชประดบใหเกดความสวยงามซงเครองประดบของลาหมดงน 1) กาไลตมห 2) กาไลคอ 3) กาไลเขมกลด 4) กาไลเงนมอ 5) เมดโลหะเงนและอลมเนยมเลกๆ

ภาพท 2.75 เครองประดบของเผาลาห







69

การแตงกายในชวงทมการประกอบพธกรรมทางศาสนา ในสมยกอนเวลามการประกอบพธกรรมทางศาสนากจะมการสวมใสชดประจาเผาเสมอแตมาถงปจจบน การใสชดประจาเผาในชนเผาลาหเรมหาดไดยากเนองจากการพฒนาของสงคมเมอง ทาใหคานยมในการใสเสอผาเปลยนไปหนไปใสเสอผาแบบทนสมยใหม เชน กางเกงยนต เสอยนต เปนตน เพราะวามการวางขายตามรานทวไป สวนชดชนเผาหาไดยาก อกอยางสงคมไมยอมรบเมอใสชดชนเผาเขาในเมอง แตกลบถกมองเหมอนตวประหลาดตวหนงจงทาใหเดกรนใหมไมชอบใสชดประจาเผากน เพราะวาอายคน ในเมองและบางคนคดวาเขามการพฒนาพอทจะแยกแยะออกวา ควรใสชวงเวลาไหนและไมควรใสชวงเวลาไหน ผเฒาผแกหลายๆ คนอยากบอกอยากสอนใหลกหลานวาเราจะตองหนกลบมาอนรกษและรกษาชดชนเผาและประเพณวฒนธรรมอนดงามคงไวไดแลว ควรตระหนกถงคณคาของการแตงกายทมความงดงามดานศลปะ และเกดความภาคภมใจในตนเองวาเรายงเหลอของดๆ ทงดงามอยบางและรวมสบทอดศลปวฒนธรรมประเพณสบตอไป จ) ชาวไทยเผาอาขาสาวอาขาเมอแตงตวครบเครองนนเพรศเพราจนนาตะลง ตงแตศรษะจรดเทาสวนเครองแตงกายของบรษแมจะไมรมรวยดวยสสนเชนของสตร แตกมความเฉยบทจะเรยบเทอยางประหลาด อาขาใชผาฝายทอเนอแนนยอมเปนสน าเงนเขมเกอบดา ซงแตกอนนจะปลกฝายมาปนใชเอง ปจจบนซอฝายดบจากคนไทยนามาอดเปนกอนใหญ ยาว 20 ซม.บรรจในปลองหรอกลองไมไผ เวลากรอดายผหญงจะผกกลองฝายไวกบเอวเกยวใยเขากบตะขอกง ซงเกาะไวกบตนขาแลว ปนอยางรวดเรวออกมาเปนฝายหนาและเหนยวทนทาน หญงอาขาสอนใหปนดายตงแตอาย 6-7 ขวบ เพราะมารดาคนเดยวปนดายไมทนมาทอผาใหใชกนทงครอบครว ผหญงอาขาทกวยปนดายกนตลอดเวลาทมอวางจากงานอน เชนระหวางเดนทางไปไร ขณะแบกฟน หรอหาบน า จนกระทงขณะทนงผงไฟอยในบานยามคา สาวอาขามกแขงขนกนวา ใครจะปนดายไดมากทสดในแตละวนดายนนาไปทอผาเนอแนนหนากวาง 17-20 ซม. จากนนกนาไปยอมครามซงเปนผลตผลพนบาน ใชเวลายอมรวมเดอนจงจะไดสน าเงนเขมทตองการเพราะตองยอมซ าแลวซ าอกทกวน ผหญงอาขาในเมองไทยมแบบแผนการแตงกายสามแบบดวยกนแบบแรก "อโลอาขา" สวมหมวกแหลม แบบทสอง "โลมอาขา" สวมหมวกแบน แบบทสาม "ผาหมอาขา" สวมหมวกแบนเชนกนแตรปทรงของหมวกตางกนเครองเงนทใชตกแตง กมความละเอยดกวาแบบ "โลมอาขา"

70

ภาพท 2.76 สตร “อโลอาขา” ภาพท 2.77 ผชาย “อโลอาขา” การแตงกายแบบ "อโลอาขา" ผหญง หมวกแหลมนแบงออกเปนสองสวน คอสวนฐานซงเปนผาคาด ศรษะประดบดวยเหรยญตรา กระดมเงน และลกปดสวนยอดม โครงไมไผ อยใตผาฝาย ยอมครามตกแตงดวยเครองเงน ลกปด ลกเดอย พแดงทไดจาก ขนไกยอมส และของแปลกๆทแตละคนจะสรรหามาจานวนและชนด ของวสดตกแตงจะแตกตางกนไปตามฐานะ สภาพอาย และการมบตร สาหรบตวเสอ เปนผาฝายยอมครามแขนยาวตกแตงดวยผาหลากส ตวเสอยาวขนาดสะโพก ดานหลงปกดวยลวดลายสาบเสอตกแตงดวยผาส แผนเสอดานหนา ไมคอยเนน ลายมากเทาดานหลงสวนกระโปรงเปนผาชนดเดยวกน ทาจบเฉพาะดานหลง ยาวเหนอเขาและมผาชนเลกตกแตง ดวยเครองเงน และพสแดงสาหรบคาดทบกระโปรงดานหนาสวนถงนองนน ตกแตงดวย ผาหลากสและลกเดอย ดงภาพท 2.76 ผชาย สวมเสอแขนยาวตกแตงดวยผาหลากส และปกลวดลายคลายของผหญงแตตวเสอจะส นกวา สวนกางเกงคลายกางเกงสะดอ แตเปนผาฝายยอมครามหมวกทาเปนผาหนาแลวมวนปลายสองดานเขาหากนแลวเยบตดนาผาฝายยอมพนอกท ตกแตงดวยพสแดง ดงภาพท 2.77





71

ภาพท 2.78 สตร "โลมอาขา" การแตงกายแบบ "โลมอาขา" ผหญง หมวกแบนนจะตองมแผนเงนรปสเหลยมคางหมเชดขนมาทางดานหลงดานหนาแตงดวยแถวลกปด สลบกบแถวกระดมเงน ลอมกรอบใบหนาดวยลกบอลเงนเหรยญและลกปดหอยเปนสายประบา ตวเสอดานหลงแตงดวยลายปะเศษผาชนเลกชนนอยหลากสสลบกบลายปกงามวจตรแตงดวยกระดมเปลอกหอยกระดมเงน ลกเดอย ลกปด และพหอยรดนองและยามกปกแตงในทา นองเดยวsกน ผาผกเอวจะแตงดวยเปลอกหอย และลกเดอย ของสาวโสดจะกวางกวาหญงแตงงานแลวสวนกระโปรงนนชาวอาขาจะสวมเหมอนกนหมด ดงภาพท 2.78 ผชาย เสอของบรษและเดกชายมลายปกประดบชายเสอโดยรอบและรอบตะเขบขางทงซายขวาหรอบางทไมมปกชายเปลยนเปนปกประดบอยางงดงามทสาบหนา

ภาพท 2.79 สตร"ผาหมอาขา"





72

การแตงกายแบบ "ผาหมอาขา" ผหญง หมวกสตรมรปคลายหมวกเกราะของนกรบโบราณและประดบดวย กระดมเงน เหรยญ ลกปดไมเวนชองวางเลย ดานขางหอยสายลกปดสแดงรอยยาวเกอบถงเอวเสอดานหลงมกเยบดวยแถบผาคราม เขมกนขาวเลกๆ เรยงซอนกนแตละแถบยงปกลายละเอยด เชนเดยวกบแขนเสอ ผาผกเอว และยาม อาขากลมนจะแตกตางจากอกสองกลมคอ จะ มตวเสอชนในอกตวหนงเปนผาฝายยอมตกแตงดวยกระดมเงนเหรยญ และแผนเงนดงภาพท 2.79 ผชาย เสอผชายตวยาวกวาอาขากลมอนเยบดวยแถบผกนขาวเรยงซอนกนอาจตดกระดมหนาหรอออมไปตดกระดมขางซาย มกประดบสาบหนาดวยเหรยญเงนหรอสรอยเงนรอยลกกระพรวน กางเกงกคลายกบกลมอน ฉ) ชาวไทยเผาลซ เครองแตงกายของสตรลซเปนประจกษพยานอนชดถงการแขงขนกนเปนหนงอยางไมยอมนอยหนาใคร เหนไดตงแตสวนบาและตนแขน ขอเสอซงใชแถบผาเลก ๆ ซอนทบสลบสไลกนไปรอบๆ คอและไสไกปลายเปนปยมากมายทหอยสยายลงมาจากปลายผารดทางดานหลงทงเครองประดบเงน และมแตงทบสลบชอนเปนแผงเตมอก ไมมทวางการแตงกายของสตรลซเปลยนแปลงไปจากดงเดมมาก ซงจะเหนไดชดในบรเวณชวงไหลเนองจากสมยกอนใชการเยบดวยมอ แตสมยนเยบดวยจกร การเยบจะปราณตกวาสวยกวา แตเลกกวาแบบดงเดม เดมทลซทาเสอผาฝายใยกญชาแตทกวนนหญงลซแถบเหนอจะใชผาฝาย สวนพมาในจนกยงคงนงกระโปรงผาใยกญชาจบสลบซบซอน ลซในพมาการแตงกายจะแตกตางกน และหลายแบบซงไมเหมอนกนชนเผาลซในเมองไทย หญงลซในเมองไทยหนมาใชผาฝายหรอผาใยสงเคราะหซงมขายทวไปในทองตลาดตวเสอทรงตรงหลวมยาวผาขางทงสองขนมาถงเอว ดานหนาคลมเขาดานหลงหอยลงไปคลมนอง คอกลมตดสาบเฉยงแบบจน จากกลางคอลงไปถงแขนขวา ผาชนอกของเสอมกตางกนสวนอนๆ ตวเสอมกเปนสฟาอมเขยวหรอสอนๆ

73

ภาพท 2.80 เสอผหญง ภาพท 2.81 เสอหญง ชนอกกมกใชผาสเขยวหรอฟาใสไปเลย สวนบาของเสอนนใชผาดาตดเปนวงกลมควานวงคอตรงกลางแลวจงใชแถบผาสสดหลากหลายเยบเรยงซอนกนเขาไปจดเสนรอบวงนอก และทาแบบเดยวกนทตนแขนผสาวใหญ หรอผมอายแถบสผาจะไมคอยมสแตสาหรบสาวรนใหมยงซอนสลบสตางๆ แถบไวทบาและตนแขนจะทาใหดโดดเดนไดมากกเปนทฮอฮากวาสาวทงหลาย ใตเสอยาวนสตรสวมกางเกงขากวยสดา และรดนองแดงแตงขอบดวยสฟาแถมปกประดบดวยสอน รอบเอวพนไวแนนหนาดวยผาดาผนกวางยาวถงหกเมตร ดานหลงหอยพหางมาหนงคยาวครงเมตรแตละสายในหางมานเปนไสไกผามวนเสยแนนหนา แลวเยบตรงดวยไหมสตดกบผาทปลายเสนยงตดตมไหมพรมหลากสเลกๆ ไวอก แตกอนนแตละพกมไสไกราว 250 - 300 เสน แตความทหญงลซตางคนกตางไมยอมแพกนทกวนนพของใครมนอยกวา 100 เสน คนนนเปนคนขเกยจ รวมแลวประมาณ 550 เสนแตปจจบนหญงลซจะทาแค 150 เสน เพราะวามนเยอะเกนไปดแลวไมสวยผสาวใชผาโพกศรษะดาเวลาแตงเตมยศ ซงทาดวยแถบผาพบใหกวางราว 3-4 ซม.วดรอบศรษะใหขนาดพอดแลว จงใชหวเขาตวเองเปนหนพนแถบผานหลายรอบจนเปนหมวกรปทรงทเหนเยบตรงใหแนนหนาแลวใชเสนไหมพรมหลากสตดกน ออกจากหลบผาดานบนซายของหมวกออมใตชะโงกดานหนาแลวปดขนอยางเกไกทางดานขวาไปหอยเปนหางมาจากกลางกระหมอมดานหลงเสนไหมสวนออมใตหนาหมวก นนประดบดวยลกปดแกว และปยไหมพรมอยางงดงามสวนสาวใหญใชแถบผาดาพนศรษะหลวมๆ เรยบๆ เทานน ดงภาพท 2.80 – 2.83





74

ภาพท 2.82 หมวกของผหญง ภาพท 2.83 เสอผชาย เทศกาลปใหมเปนยามทดรณลซทงหลายแตงกายกนอยางเตมท เครองประดบเงนจะทบโถมอยเตมทรวงเจาหลอน จะสวมเสอกกกามะหยดาซงปกปรายไปดวยดมเงนเปนสาย และดอกดวง ทงดานหนาและหลงยดอกปดดวยหวเขมขดเงนแผนสเหลยม เรยงลงมาเปนแถวรอบคอรดดวยแถบผาตดสรอยระยา ซงแผสยายอยเตมอกสวนตงหเจาะรสองขางเกยวตะขอหอยตมระยาซงตดพไหมพรมเพมสสนเขาไปดวยแถมสรอยเงนหลายสายทโยงผานใตคางจากตมซายไปสตมขวาสวนขอมอทงสองสวมกาไลแผนกวาง แตงดวยอญมณ แมนวกสวมแหวนเงนไว ชดของผชายเรยบประกอบดวยกางเกงเปาตาสฟาหรอสอะไรกไดสวมเสอแขนยาว จะตดดวยกามะหย ซบในขวามกแตงดวยดมเงนยงมากยงดทไดมาตรฐานถง 1,000 เมด เอวคาดดวยผาแดงและในยามกหอยพหางมายาวคลายของผหญง แตวาหนมนนหอยไวขางหนาเดมทผชายจะสวมผาโพกศรษะทาดวยผาไหมสแดง ฟา เหลอง และดา แตปจจบนหายากแลว เหนใชกนแตผาขนหนขาว สอดกระดาษแขงใหตงขนราว 20 ซม.พนรอบศรษะงาย ๆ และหอยตมหเงนขางเดยวจากรทเจาะไวทตงหซายสวมกาไลกานเงนเรยบ ๆ ทขอมอขางละวง





75

ภาพท 2.84 ยามของลซ ยามใชงานของลซทอดวยดายขาวหรอดายดบ โดยใชทผกขอมอเปนผาพนขาวยกลายทางสแดง หรอสอนๆนอกจากสะพายบาเหมอนเผาอน ยงมการตดสายหวายถก ซงใชคาดศรษะใหตวยาม หอยอยบนบาอกดวย ยามไปงานทอดวยเสนดาย มการทงครยกรายดานขางแลวยงมห คอชนผาสเหลยมเลก ๆ ทมมทงสองของยาม ลายปกงดงามแปลกตาทหไมมซ ากน เพราะถอวาเปนลายเซนของคนทา บางคนกจะตดกระดมเงนเมดนอยไวทมมห ปากยามกน และปะแตงดวยแถบผาหลากสและยงทงแถบผาสแดง และสฟาเขมหอยจากหลงไปดวยยามทงดงามทสดไมวาจะเปนของลซ หรอเผาอนใดคอ ยามเกยวสาวของหนมวยกาดดนนทาเหมอนยามทกลาวมาแลว แตแผนหนาปกลกปดเปนเมดเลกๆ หลายสไวเตมแถวเปนลายละเอยดแถบผาทหอยจากหนนยาวรวม 20 ซม. ปกประดบดวยดายสสดหลายสไมมวางเวนกน ยามหอยครยไหมพรมหลากสยาวเทาแถบผาจากห และปกยามตดกระดมตมระยาเงนตลอดแนว ดงภาพท 2.84 หนาทผลตเสอผาเครองนงหมเปนของฝายหญงเชนเดยวกบชนเผาอน ๆ วสดทใชผลตปจจบนซอผาทอและดายยอมสสาเรจรปจากโรงงานทมขายตามรานลกษณะการทอผาของลซเหมอนกลมมเซอ คอ เปนแบบหอยหลง หรอสายคาดหลงการทอผาเพอเยบสวมใส ไมมปรากฏในชมชนลซของประเทศไทยปจจบนมเพยงการทอผาหนาแคบขนาดเลก ๆ เพอนามาเยบประกอบเปนยามเทานน



76

ลกษณะการตกแตงเสอผาสวนใหญเนนประดบดวยแถบรวผาสลบสผาตดปะและเมดโลหะเงนมการตกแตงดวยลายปกบางเลกนอยและดานขางสายยามชวงตอกบพทจะทงชายลงมาทงสองดานเทานนนอกจากนนยงมการตกแตงเพมเตมใหดโดดเดนขนอกหลายแบบ เชนใชพไหมพรมหลากส กระจกดายลกปด และเครองเงน ลวดลายพนฐานซงเปนทรจกดในกลมผหญงและสวนใหญเปนลวดลายทเกดจากการใชแถบรวผาสลบสผสมผสานกบลายตดผาปะ เชนควะเพยะควา (ลายหางธน) เพยะกมาควา (ลายหนาอกเสอ) อะหนา (ลายเขยวหมา) ลายนยงทาเขยวไดเลกมากเทาไหร แสดงวาผทามฝมอด ฟยฉ (ลายทองง) นะหเมยซย (ลายตาหมวก) อกอจะยา (ลายรวผาสลบส) ใชสลบหรอกาหนดลายจะสงเกตไดในการตกแตงคอเสอผหญง จะใชลายเพยงสองลาย คอ อกอจะยา หรอลายรวผาสลบส และลายอะหนาหรอ ลายเขยวหมาซงงายตอการปรบใหโคงไปตามแนวรอบคอ ลายอกอจะยา ลายรวผาสลบส และลายเขยวหมาจะใชประกอบกบทกลาย สวนลายอนๆ ไมนยมนามารวมกน จะเลอกใชเพยงลายใดลายหนงนามาเปนลายหลกแลวแตงประกอบดวยลายอกอจะยาและลายอะหนาซงสวนใหญจะใชตกแตงแขนเสอ เขมขดและหมวกเดก การเยบผาเปนไสไก ลซมความเชยวชาญในการเยบผาเปนเสนเลกๆยาวประมาณ 8-12 เมตร สสนสดใสเพอนามามดรวมกนตดปลายแตละเสนดวยกระจกดายเลก ๆ สวยงามเพอใชเปนพประดบผาคาดเอวทงชาย และหญงสวนหมวกผหญงเพอสวมใสในโอกาสสาคญ ๆ จานวนไสไกมดหนง ๆ ตองมากกวา 200 เสน มฉะนนพประดบจะแกวงไกวไมสวยเวลาเคลอนไหวเตนรา ช) ชาวไทยเผาคะฉน เรยกตนเองวา “จงปอ” หรอ “จงเผาะ” อพยพจากรฐฉานประเทศพมาเขามาทางดอยลาง อาเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม ไปอยทดอยวาว อาเภอแมสลวย จงหวดเชยงราย แลวอพยพมาอยทบานใหมหมอกจาม อาเภอแมอาย บานใหมพฒนา อาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม คะฉนมความใกลชดกบไทใหญ ลซอ มเซอและอกอ เนองจากอยในกลมตระกลภาษาทเบต-พมาเชนเดยวกน แบงออกเปน 7 กลมไดแก จมเผาะ แหมล ระวาง แหลช อาจย หลซ และหงอชาง ซงมภาษาและวฒนธรรมทคลายกน ปจจบนชนเผาคะฉนอาศยอยใน 2 จงหวดของประเทศไทย ไดแก จงหวดเชยงใหมและจงหวดแมฮองสอน และบางสวนกอาศยอยท อาเภอพราว อาเภอฝาง อาเภอทาตอน อาเภอไชยปราการ อาเภอดอยสะเกด และ อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม รวมทงมการกระจายอยในสวนของ จงหวดแมฮองสอนดวย

77

สงทเปนเสมอนสญลกษณและเปนศนยรวมจตใจทสาคญทสดของชาวคะฉนทกเผาพนธกคอ “เสามะเนาชะโดง” ทเปนเสาสงหลายๆตนเขยนสลวดลายและสญลกษณตางๆ ของชาวคะฉนทจะเหนไดจากทกหมบานของชาวคะฉน ไมวาจะเปนชาวคะฉนกลมยอยกลมไหนๆกจะมเสามะเนาชะโดงเปนศนยรวมจตใจตงเดนเปนสงาอยดวยทกแหง

ภาพท 2.85 การแตงกายของชนเผาคะฉน ลกษณะการแตงกายของชนเผาคะฉนจะเหมอนกนทกวย การแตงกายของผชาย หมวกผชายประดบดวยฟนหมปาเพอปองกนศตร ใหเกรงกลวเปรยบเสมอนมอานาจ การแตงกายของผหญง ชดของหญงคะฉนแขนยาวสดามเมดเงนประดบตามอก สวนผาซนของผหญงทอเอง ปกลายเอง มผาคาดเอว มถงนองชนเผาคะฉนมความเชอเกยวก บเมดเงนทประดบไวในเสอของผหญงวา เปรยบเสมอนพนดน ผชายชนเผาจงมการใหเกยรตผหญงสงเพราะเชอวาหากไมใหเกยรตผหญงจะทาการใดไมขน ปลกพชผกกจะไมงอกงาม ดงภาพท 2.85 – 2.87



78

ภาพท 2.86 การแตงกายของผชายเผาคะฉน ภาพท 2.87 การแตงกายของผหญงเผาคะฉน

ภาพท 2.88 เผามอรแกน ซ) ชาวไทยเผามอรแกน เปนชาวเลกลมหนง ทรจกกนในนามยปซทะเล สบเชอสายมาจากโปโตมาเลซงรอนเรอยในทะเลอนดามน มากวา 100 ป อาศยอยตามหมเกาะและชายฝงทะเลตงแตหมเกาะมะรดในเมยรมา ลงไปทางใตและทางตะวนออกในหมเกาะของทะเลซล ในประเทศฟลปปนส รวมถงชายฝงของประเทศมาเลเซยและอนโดนเซยดวย ในหมเกาะมะรด







79

ในเมยนมารยงมประชากรมอแกนอกนบพน พมาเรยกมอแกนวา ซลง เซลง หรอ ซาเลา (Selon) สนนษฐานวาคานคงจะมาจากคาวาฉลางหรอถลาง ซงเปนชอโบราณของภเกต (Junk Selon) ซงเปนบรเวณทมชาวเลมาชมนมกนอยมากในสมยกอนอยในทะเลซงเปนตานานเรองเลาของชาวมอแกน ชนเผามอแกน เปนกลมชาตพนธทตงถนฐานอยตามเกาะในบรเวณภาคใตของไทยมรปแบบของวถชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม ความเชอรวมทงคานยมทมเอกลกษณเฉพาะเปนของตนเอง ใชชวตเดนทางเคลอนยายถน ทามาหากนอยในบรเวณเขตทะเลอนดามน ชวตสวนใหญของชาวมอแกนอาศยอยบนเรอทพวกเขาเรยกวา “กาบาง” หากนกบทะเล งมหอย ตกปลา จบปและสตวทะเลตางๆ อาหารหลก คอเผอกมน มวถชวตทสอดคลองกบฤดกาลจากอทธพลของลมมรสมในฤดมรสมตะวนตกเฉยงเหนอ (เดอนพฤษภาคม-เดอนพฤศจกายน) ซงมคลนลมจด ชาวมอแกนจะอพยพขนมาสรางบานเรอนตามเกาะหรอบรเวณชายหาดทมอาวกาบงคลนลมเพอหลบลมพาย การแตงกาย ผหญงนงกระโจมอกดวยผาโสรง หรอผาถง ไมสวมเสอปจจบนมอเเกนแตงกายเหมอนคนพนเมองมากขนซงถาหากดเผนๆ แลว กไมมอะไรตางจากเรา หากมองดวยรปกายภายนอกสงทเหนชดเจน คอ เรองของการแตงกาย ทบางคนกยงเปลอยทอนบนทดเหมอนเปนเรองปกตไปแลวขณะทพวกเราตางมเสอผาอาภรณหมกายตามสมยนยม ทครอบงาจนแทบจะกลายเปนทาสของมนไปแลว การแตงกายของผชายสมยกอนจะนงผาเตยว ไมสวมเสอ ปจจบนมอเเกนหนมานงกางเกง การแตงกายของผหญง สมยกอนกระโจมอกดวยผาโสรง หรอผาถง ไมสวมเสอ ปจจบนผหญงนงผาถง สวมเสอ บางคนใชเครองสาอางและสวมเครองประดบ เครองดนตรพนเมองของมอแกนเรยกวา "กาตง" บทเพลงของมอแกนสะทอนใหเหนถงความผกพนกบเรอ ทองทะเลทพวกเขาใชทามาหากนเนอหาของเพลงยงบงบอกใหเหนถงความเคารพยาเกรงเทพเจาและวญญาณ สงศกดสทธทมอแกนนบถออกดวย 2.3.6.6 ผาทอในจงหวดสพรรณบร ผาสพรรณ สวนใหญจะเปนผาพนเมอง มความผกพนเกยวโยงกบวถชวต ความเชอและพธกรรม ศาสตรและศลปแหงการทอผานนไดรบการถายทอดและสบสานตอกนมารนแลวรนเลา กระทงถงปจจบนบงบอกถงอตลกษณของกลมชนเฉกเชนเดยวกนกบทองถนอกหลายทองถนอกหลายทองถนทยงคงรกษา สบสานรปแบบอนเปนอตลกษณเฉเพราะตนไวอยางเหนยวแนน จงอาจกลาวไดวา ผาทอเปนมรดกทางสงคมสะทอนเดนชดถงความเปนมาในอดตการโยกยายความเชอของผคนแตละแหง ซงวฒนธรรมความเชอคอ ปจจยสาคญทสงอทธพลถงการรงสรรคผนผาทบงบอกความเปนชาตพนธของกลมชนตาง สานกงานวฒนธรรมจงหวดสพรรณบร ตระหนกวา การ

80

สงเสรม สบสาร และอนรกษผาทอพนบานใหคงอยนน เปนการรกษามรดกทางวฒนธรรม อนดงามของชาตไทยไวใหอนชนรนหลง รวมทงเผยแพรผาไทยใหเปนทรบทราบอยางกวางขวาง และสรางคานยมเกยวกบภมปญญาคนไทยใหคงอยอยางมนคง จงดาเนนงานสงเสรมกจกรรมทอผาทอพนเมองสพรรณบรทงหมด 7 อาเภอ ไดแก กลมทอผาโบราณลาวซ-ลามคงบานทงกานเหลอง ตงอยทเลขท 25/1 หมท 5 บานทงกานเหลอง ตาบลปาสะแก อาเภอเดมบางนางบวช จงหวดสพรรณบร กลมผลตผาทอโบราณ เปนซนตนจก วฒนธรรมลาวซคงไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ เปนภมปญญาทองถนโดยนาฝาย ดายดบ และไหม มามดยอมสตางๆหรอยอมครามตามตองการ แลวนาไปทอตามขบวนการจนเปน ซนตนจก หรอนามาดดแปลงตบแตงตามตองการ ตบแตงกบเสอผาทเปนเอกลกษณโดดเดนของชาวลาวซลาวคง คอ ผาซนมดหมตอดวยตนจก และตนจกททอดวยฝายสวนใหญนยมทาพนเปนสแดงและมลวดลายไมตายตว บางซนกทอเปนผาไหมหมดหมลวน นอกจากนยงมซนดอกดาว จะทอสพนดวยสเขม แลวจกลายสเหลยมเลกๆ ดวยโทนสออนและผาซนหมรวดหรอผาซนหมโลด ซงเปนผาซนทมความงดงาม โดยสวนหวซนทอเปนรวลายสดใสบนพนสแดง ตวซนเปนมดหมเสนพง นยมใชสแดงเปนหลก กลมทอผาผาโบราณบานหนองกระทม ตงอยทเลขท 32 หมท 3 ตาบลหนองกระทม อาเภอเดมบางนางบวช จงหวดสพรรณบร ชาวบานหนองกระทม มเชอสายลามคง และสงหนงทถอวาเปนความสามารถพเศษของชาวบานหนองกระทม คอการทอผาโบราณ ปจจบนกลมทอผาพนสตางๆผาลายน าฝน ผาหมดหม ผาซนตนจกลายบวเครอ ลายดอกไมลายขอแมงงอด ลายออแอสไม ละมะเขอ ผาโผง ผาขาวมาหาส โดยเฉพาะผาขาวมาหาสเปนผาทมสสนงดงาม ถอเปนผาสญลกษณของชาวตาบลหนองกระทมนามาตดเสอใสในเทศกาลและวนสาคญตางๆ อยางพรอมเพรยงกนอกทงยงไดรบการสงเสรมจากภาครฐทกหนอยงานของอาเภอเดมบางนางบวช ตางสวมใสผาขาวมาหาสของกลมผาทอโบราณบานหนองกระทม ทกวนศกร กลมทอผาโบราณบานหนองกระทมมความเขมแขงมงเนนอนรกษผาทอโบราณอยางเหนยวแนน สมดงคาขวญทวา ดนแดนผาซน ถนภาษาลาวคง ประเพณดงยกธง มนคงกองทนหลวงพอบญรกษา ชาวประชาสขใจ กลมทอผาธปหอมมงคลนมตร ตงอยทเลขท 246 หมท 1 ตาบลหนองกระทม อาเภอเดมบางนางบวช จงหวดสพรรณบร กลมผาทอธปหอมมงคลนมตเปนการนาทรพยากรภมปญญาในทองถนมาพฒนาเปนผลตภณฑทมคณภาพ มจดเดนและมมลคาเพมโดยผลตผาฝาย ผาลายตาสกอตใชเปนผาขาวมาและตดเสอผาได แตเดมทอใชกนเองในชวตประจาวน ปจจบนพฒนาเปนบรรจภณฑจดทาดวยผาไทยและผาพนเมอง ซงจาหนายทงในประเทศและตางประเทศ

81

กลมทอผาวงทอง ตงอยทเลขท 24 หมท 13 บานวงทอง ตาบลจระเขสามพน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร บาวงทอง เปนหมบานทเกดใหมเปนสวนหนงทแบงพนทปกครองออกมาจากบานวงหลมพอง เหตทใหนามวาวงทองกดวยอาศยคาวา วงจากคานาหนาของชอเดม และอาศยความหมายทดงามของคาวาทอง การสบสานตานานทอผาภมปญญาทองถน แตเดมชาวบานหนองบว วงหลมพอง สงสมสบสานตานานการทอผาใชเองในครวเรอนมาเปนเวลาไมนอยกวา 200 ป ดวยกมอแบบโบราณ ตอมาไดพฒนาเปนการทอดวยกกระตกเมอป 2524 นอกจากทอเพอใชเองกยงไดทอขายบางตามตามโอกาส ปจจบนรวมกนเปนกลมทอผาบานวงทอง มเครอขายบานวงหลมพองหนองบวและหมบานในละแวกใกลเคยงเชอมโยงวถชวต มการจาหนายอยางกวางขวาง ทงในและตางประเทศ กลมทอผาบานยางลาว ตงอยทเลขท 44 หมท 2 ตาบลบานดอน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร กลมทอผากกระตกบานยางลาว จดตงกลมขนเมอ พ.ศ.2546 มสมาชกจานวน 20 คนจดประสงคของการตงกลมทอผาเพอใหเกษตรกรมรายไดเสรมในครวเรอน ซงสวนใหญสมาชกม อาชพเปนเกษตรกรมรายไดนอย ซงในทองถนมพนฐานในการทอผาอยบางสวนใหญจะทอผาพนบานของชมชนไทยทรงดาซงเปนเอกลกษณของทองถน เปนถมปญญาทมมาแตโบราณ วตถดบทใชทอมทงไหม ฝายและดายประดษฐทมคณภาพ สไมตก และไมหดงาย สะดวกกบการใช ตอมาทางกลมไดพฒนาการทอผามากขนมาเปนรปแบบตางๆ นอกจากทอผาพนบานแลวยงทอผาชนดตางๆ เชน ผาทอมดหม ผาขาวมา ผาทอสามเสน ผาพนสตางๆ และยงนาผามาแปรรปซงเปนงานฝมออกดวย กลมสงเสรมอาชพพนบานหม 3 บานใหมดอนคา ตงอยทเลขท 16 หมท 3 ตาบลดอนคา อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร กลมทอผาบานใหมดอนคา กอตงเมอ ป พ.ศ. 2539 เปนการรวมกลมกน สงเสรมอาชพพนบาน ไดแก กลมทอผา กลมเยบมง กลมแปรรปอาหาร ซงกองทนชมชน สนบสนนงบประมาณเพอจดซอวสดอปกรณ การฝกอบรม ศกษาดงานดานการทอผา จนเกดความชานาญ การทอผาบานใหมดอนคาเปนผาทอมดหม วตถดบทใชเปนไหมประดษฐ หรอผาฝายแลวนามามดหม และลายผเสอลาย ลายคมหาปอง ลายควงแห ลายหมชงชา ลายวงเจดพระจนทร ฯลฯ ขายสงใหแกพอคาภายในจงหวดและตางจงหวด และขายปลกใหแกผสนใจทวไป กลมทอผาบานขามใต คณลาไย เฟองฟ บานเลขท 100/2 หมท8 ตาบลพลบพลาไชย อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร บานขามใตมการทอผามานานตงแตสมยรตนโกสนทรตอนตนโดยบรรพบรษไดถายทอดกนมานานเปนวฒนธรรมและมเอกลกษณของหมบานและจดตงเปนกลมทอผาบานขามใตเมอป พ.ศ. 2539 จากประวตศาสตรอนยาวนานของชาวบานขาม สงทยงคงอยกบชาวบานคอ วฒนธรรมการทอผาทสบตอกนมาเปนหตถกรรมททรงคณคาดวยลวดลายวจตรงดงามเฉพาะตวไมวาจะเปนผาทอ มดหมผาตนจก ผายกดอก ผาทอทแลวเสรจจะถกนามาประกอบ

82

เปนหมอนขด หมอนขวานทยงคงใชลวดลายแบบโบราณดงเดม ซงเปนเอกลกษณของชาวบานขาม ในปจจบนไดพฒนารปแบบแปลกใหม แตยงคงกรรมวธในการผลตดวยมอตามแบบ กลมทอผาบานขามผาไทย ตงอยเลขท – หมท 2 ตาบลพลบพลาไชย อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร กลมทอผาบานขามผาไทย เดมชอวา กลมผาโหลแปรรป กอตงเมอ พ.ศ.2544 โดยม นางสาวบรรจง จมพรม เปนประธานกลมสมาชกของกลมมอาชพเยบผาโหลเปนรายไดเสรม ตอมาไดทาการเยบผาลายไทยทาลายผาตามเทศกาล เนอผาทาจากผาฝาย เนอผาจะไมมยน สไมตก สสดใสสวยงาม เปนทตองการของตลาด ซงกลมไดจาหนายเสอผาสาเรจรปทตดเยบจากผาฝายจาหนายทงในและตางประเทศ กลมทอผากกระตกบานดอน หม1 ต าบลบานดอน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ผาทอบานดอนมะเกลอ ไดสบทอดมาจากบรรพบรษเปนภมปญญาทองถนของบานดอนมะเกลอ ซงสวนใหญเชอสายลาวโซง ยายถนฐานมาจากจงหวดเพชรบร เปนผาทอมดหมไหมประดษฐ ใชเสนดายทอผา ดายมดหม นาไปทอตามแบบลวดลายทแสดงถงวถชวต ความเปนอยของกลมไทยทรงดา หรอลาวโซง จนเปนผนผาแลวนาไปตดเยบเปนเครองนงหม สจะเปนโทนดา ผาทอม 4 ชนด คอผาฝาย ผาซน ผาไหมและผาลายแตงโมเอกลกษณของผาลาวโซงจะมการ “เออแสว” เปนการปกสอดเสนดายดวยลวดลายตางๆ และแปรรปเปนของใชสอย เชน ซองแวนตา กระเปา ผาเชดหนา สไบ ชดสาเรจรป เปนตน กลมทอผาไทยทรงดาบานดอนมะเกลอ อยเลขท 29 หมท 4 ตาบลดอนมะเกลอ อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร การทอผาของกลมทอผาไทยทรงดาบานดอนมะเกลอ ผาทอของชาวไทยทรงดา หรอลาวโซง เฉพาะกลมชน ผาทอทมอย 4 คอ ผาฝาย ผาไหม ผาซนลายแตงโมและผาตนซน ขนตอนในการทอผานนจะเรมจากการปลกฝาย ปลกหมอนเลยงไหมเอง และนาดอกฝายหรอไหม มาปน/สาว เปนดายทอเปนผนสงผลใหการทอผาสบทอดกนมาเปนวฒนธรรมการแตงกายทนยมใชเองในปจจบน กลมทอผาสตรชาวนาไทย ตงอยทเลขท 131 บานยางลาว หมท 2 ตาบลบานดอนอทอง จงหวดสพรรณบร กลมทอผาสตรชาวนาไทย จะทอผาพนบานไทยทรงดา ไทยทรงดามาจากวฒนธรรมการแตงกาย ของไทยโซง ทไดยายมาจากจงหวดเพชรบรกวารอยป มวถชวต ประเพณ วฒนธรรมทองถนของตนเองไทยโซงมเอกลกษณการแตงกาย ใชผาทอสดา คราม แดง เขยวเขม และขาว แพรไหมเลยงเอง ยอมสเอง เยบปกถกรอย นยมใชกบเครองประดบเงน ในปจจบนมการทอผา พนบานไทยทรงดาประยกต ใชเสนดายไหมประดษฐ ทอมอ

83

กลมทอผากกระตกบานหนองสานแตร ตงอยทเลขท 216 หม 6 ตาบลดอนเจดย จงหวดสพรรณบร กลมทอผากกระตกบานหนองสานแตร เรมกอตงเมอป พ.ศ.2542 ซงไดรบการถายมทอดจากภมปญญาทองถนดานการทอผาเปนครสอนใหความรดานการทอผา ซงปจจบน ผลตผาทอจากฝายสายฝน ลายขนมชน ลานนาไหล เปนลายทคนในหมบานใชมาแตเดม เวลาทใชในการทอผาหนงผนใชเวลา 1-2ชวโมง ซงผาทอมลกษณะพเศษสามารถใชไดทงสองดาน เนอแนน สสวยงามทางกลมไดรวมผลตภณฑผาทอตางๆของกลมขายใหกบพอคาคนกลางเนองจากไดเงนทนหมนเวยนเรว นอกจากจาหนายตามเทศกาลตางๆ กลมผาทอผาไผราชพฤกษ ตงอยเลขท 82/2 หมท 2 บานไผแปลก อาเภอเมองสพรรณบร จงหวดสพรรณบร เปนผาทอทไดจดทาจากกลมแมบานของตาบลสวนแตงอาเภอเมองสพรรณบร โดยไดรบวามรจากภมปญญาทองถนทเปนผถายทอด ไดทาขนใชในครอบครวและพฒนาขนเปนสนคาผาทอพนบานจนไดรบรางวลเปนสนคา OTOP ของจงหวดสพรรณบร ผาทอททางกลมทอจะเปนผามดหม ผาลายรว ผาขาวมา ผาสายรงผาลายขด โดยสวนมากจะมผวาจางใหทอผาสพน สาหรบตด ชดฟอรมของหนวยงานตางๆมจดเดนคอ เปนผาทอลายน าไหล สสนสดใส สบายตา จาหนายทงปลกและสง กลมทอผาพนเมองบานโปรงกระมง ตงอยทเลขท 136/2 หมท 5 ตาบลแจงงาม อาเภอหนองหญาไซ จงหวดสพรรณบร กลมทอผาพนเมองบานโปรงกระมง ไดฝกฝนจากภมปญญาทบานหนองสานแตร อาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร ซงทอผาดวยกกระตกจนมความชานาญเนองจากยงไมมเงนลงทนเมอทอเสรจแลวจะสงคนผาใหกบนายทน ตอมาในป พ.ศ.2542 ไดกอตงกลมอยางเปนทางการและทอผาดวยกกระตก ไดแก ผาทอมดหมเนอผาจะนมเนอแนน สไมตดสวมใสสบายมสตางๆทงสพน ลายลกเตา ลายสายฝน ลายสายรง ผาพนสอดดนทอง ผาลายดอกมะยม สามารถใชไดทงสองดานจาหนายในหมบานใกลเคยงและผสนใจทวไป กลมปลกหมอนเลยงไหมและทอผาบานทงแสม ตงอยทเลขท 628 หมท 9 ตาบลหนองขาม อาเภอหนองหญาไซ ในป พ.ศ.2544 ชาวบานทงแสมททอผาในลกษณะอาชพเสรม โดยใชเวลาวางจากการปลกหมอนเลยงไหม เมอสมาชกกลมทอผาไดแลวทางเครอขายฯ จะเปนผ จาหนายและเปนการสบสานวฒนธรรมการทอผาใหย งยนสมาชกของกลมไดมการอบรมพฒนาอยางตอเนองเพอทจะพฒนาการทอผาใหเจรญกาวหนามากขนจนมรปแบบผาทอหลากหลายทสวยงาม เชน ผาพน ผาลายตะราง ผาลายสายฝน ผาลายหางกระรอก ผาลายโสรง ผาไหม ฝาย และไหมประดษฐ ซงประทานกลม คณบญชวย กรอบไธสง เปนผนากลมทมความสามารถจนไดรบรางวลและประกาศเกยรตคณตางๆจานวนมาก

84

กลมทอผาบานหนองลงตงอยทเลขท 94 หมท 1 ตาบลบอสพรรณ อาเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบรผาทอหนองลง เปนผาทอชมชนเชอสายมอญ ซงลกหลานชาวมอญสบทอดภมปญญา ดานการทอผา ยอมผา ปกผา อนเปนเอกลกษณของชาวมอญยงคงอยจงรวมกลมเปนกลมทอผาบานหนองลงทาผลตภณฑจาหนายใหกบคนในชมชนและบคลผสนใจทวไป ทาใหคนบานหนองลงนยมใสผาทอพนเมองกนมากขน เปนการสบสานประเพณการแตงกายของชาวมอญมใหสญหายไปตามกาลเวลา รวมทงใหทองถนสามรถพงตวเองตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไมวาจะเปนการผลตหรอจาหนายทางหตถกรรม เอกลกษณของลวดลายผาทอบานหนองลงมท งผาทอจากฝายแท ย อมดวยสธรรมชาต จากเปลอกมะพราว ลกหวาอนเปนภมปญญาทสบทอดกนเปนเวลานาน และ ผาทอดวยกกระตก จากฝายประดษฐ ผาสายรงเกลดฝน 5 ส เปนผาทอทเปนเอกลกษณของชมชนไวใสในงานมงคล จะทอเปนผาลาย 5 ส ซงชาวมอญเชอวาสวมใสผา 5 สแลวจะเปนมงคล กลมผาทอบานดอนมะนาว ตงอยเลขท 39 หมท 2 ตาบลดอนมะนาว อาเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร ผาทอดอนมะนาวไดสบทอดจากบรรพบรษเปนภมปญญาทองถนของบานดอนมะนาว ซงสวนใหญสบเชอสายลาวโซง ยายถนฐานมาจากจงหวดเพชรบร เปนผาซนลาดลายประยกต ใชเสนดายไหมประดษฐ นาไปทอตามแบบลวดลายทแสดงถงวถชวต ความเปนอยของกลมชนลาวโซงจนเปนผนผาแลวนาไปตดเยบเปนเครองนงหม เปนโทนส ดา ผาททอม 4 ชนด คอ ผาฝาย ผาซนลายแตงโมผาตนซน และผาไหม เอกลกษณลายของผาลาวโซงจะมการ “เออแสว” เปนการปกสอดเสนดายลวดลายตางๆ และแปรรปเปนผลตภณฑ เชน ซองแวนตา ผาเชดหนา ชดสาเรจ เปนตน กลมสตรกระเหรยงบานหวยหนดา ตงอยทเลขท 160 หมท 6 ตาบลวงยาว อาเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร กลมกระเหรยงทอผาสธรรมชาตบานหวยหนดา จดตงกลมทอผาตามวถชวตดวยการยอมสธรรมชาต เชน สน าตาลจาดเปลอกไมประด สหอมจากตนหอม สเหลองจากใบเพกา ใบหกวาง ใบมะมวง และนามาผลตเปนลายยก ลายตด ลายดอกมะเขอ ลายชะโดมอ กระเปายามทใสโทรศพท ผาพนคอ แตละลายไดจากธรรมชาต เชน ลายยกเปนลายดงเดม สงเกตลวดลายจากธรรมชาตเปนลายยกตดกน ลายดอกมะเขอ สงเกตจากธรรมชาตแลวทอเปนลวดลายบนผนผา ลายชะโดมอ คลายกบลายใยแมงมม เปนตน กลมทอผาปาผาก ตงอยเลขท 7 หมท 2 ตาบลวงยาว อาเภอ ดางชาง จงหวดสพรรณบร กลมทอผาปาผากเปนชมชนชาวกะเหรยง ทอผาแบบทอมอเปนผาฝายยอมสจากธรรมชาต จากเปลอกไม ใบไม ซงเปนภมปญญาทไดสบทอดกนเปนเวลานาน โดยมการทอผาชน ผนเลก ผาชนผนใหญ ผาพนคอ ผาหม ซงทอลวดลายตามธรรมชาต เปนเอกลกษณและมคณคาในงานฝมอเปนอยางมาก

85

กลมทอผาลายโบราณบานทง ตงอยทเลขท 50 หมท 4 ตาบลหวยขมน อาเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร เรมตนจาการสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ ป ยา ตายาย ซงสมยกอนทอผาเพอใช เปนผาถงนงหม ใชในครวเรอน สบทอดกนมาเปนรนๆ จนถงปจจบน ไดมการพฒนาทาใหเขาใหญสาหรบใสไมเกบลายตางซงจะทาใหลายจกทอไดเรวกวาอดตมากขน ลายหวนาค เปนลายทนยมผพบเหนทวไป กลมทอผาทงไดเกบลายนไวเปนเอกลกษณของบานทง จดเดนคอ มลวดลายสวยงามทงผน โทนสพนมลายหวนาค ผสมกบลายดอกตอเปนตน จนทาใหผาลายบานทงมคณคาและความสวยงาม กลมทอผาลายโบราณบานผ งหลวง ต งอยทบาผ งหลวง หมท 11 ตาบลวงคน อาเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร ผาทอ ลายโบราณบานผงหลวง ไดสบทอดจากบรรพบรษ เปนภมปญญาทองถนของบานทบผงนอยซงเปนหมบานของลาวคง โดยนาฝายทปลกมาปนเปนเสนดาย พรอมกบยอมสธรรมชาต แลวจงนาไปทอตามขบวนการขนตอน จนเปนผนผาแลวนาไปตดเยบเปนเสอผานงหมตอมาไดมแมบานจดตงกลมและนาภมปญญาดงกลาวมาจดทาเปนกลมทอผาพนบานและไดพฒนารปแบบของลวดลาย ทจะนาผาทอบานผงหลวงมาใชประโยชนไดหลากหลาย กลมผาทอพนเมองลายโบราณบานสระบวกา ตงอยเลขท – หมท 7 ตาบลหนองมะคาโมง อาเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร เปนผาทอลายโบราณ นามาจากวฒนธรรมลาวซ ลาวคง ไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ เปนภมปญญาทองถน โดยนาฝายดายดบมามดยอมหรอยอมครามตามตองการ แลวนาไปทอตามขบวนการจนเปนผาทอตนจก หรอนามาดดแปลงตกแตงกบเสอผาสมยนยมอยางแพรหลายซงมลายทนยมดงน ลายขอเขอ ลายขดรอด ลายขอดอกรก ลายขอนอย ลายกระบวย ความละเอยดออนของผาทอจงเปนทหนาสนใจเปนอยางมาก 2.4 โครงสรางอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมไทย 2.4.1 โครงสรางการผลตอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมไทยสามารถจาแนกออกเปน 3 กลมหลกตามโครงสรางของกระบวนการและขนตอนการผลต ดงน 2.4.1.1 อตสาหกรรมตนนาประกอบดวยอตสาหกรรมเสนใย จาแนกออกเปน 2 ประเภท ตามกระบวนการผลต คอ อตสาหกรรมเสนใยธรรมชาต และอตสาหกรรมเสน ใยสงเคราะหหรออตสาหกรรมเสนใยประดษฐโดยเสนใยประดษฐจดเปนอตสาหกรรมปลาย น าของอตสาหกรรม ปโตรเคมทงนเนองจากการผลตเสนใยประดษฐกลมทเปนเสนใยสงเคราะหนน เปนการนาพอลเมอรทไดจากการสงเคราะหของสารเคมอนเปนผลจากอตสาหกรรมปโตรเคมโดยตรงมาใช ซงในป 2552 ประเทศไทย มโรงงานเสนใยประดษฐรวมทงสน 16 โรงงานเปนโรงงานขนาดใหญ ใชเงนลงทน และเทคโนโลยในระดบสง (Capital intensive) โดยการลงทนสวนใหญเปนการรวมทนกบ

86

นกลงทนชาวตางชาตโดยพงพาเทคโนโลยจากบรษทแมมการจางกาลงแรงงานรวม 14,000 คนชนดของเสนใยประดษฐ ทผลตในประเทศไทยปจจบน มทงสน 4 ประเภท คอ เรยอนอะครลก ไนลอน และ พอลเอสเทอร 2.4.1.2 อตสาหกรรมกลางน าเปนสวนของอตสาหกรรมทใชเงนลงทนและเทคโนโลยระดบปานกลางถงสงประกอบดวย อตสาหกรรมปนดาย อตสาหกรรมผาทอและผาถก และอตสาหกรรมฟอกยอมพมพลายและแตงสาเรจ ดงน 1) อตสาหกรรมปนดายเปนอตสาหกรรมทรบเอาวตถดบเสนใยธรรมชาต เชน ฝาย หรอเสนใยประดษฐเขามาตเกลยวหรอปนใหเปนเสนดาย ถาหากเสนใยทนามาใชเปนเสนใยสน (staple fiber) นามาปนจะไดเสนดายชนดเสนดายปน (spun yarn) หากใชเสนใยยาว (filament) เปนวตถดบจะไดเสนดายชนดใยยาว (filament yarn) กระบวนการในการปนดายนนยงจาเปนตองมการลงทนมาก ใชเทคโนโลยระดบปานกลาง ในอดตใชกระบวนการผลตทเรยกวาการปนดายแบบ วงแหวน (ring spinning) สามารถปนดายไดหลากหลายขนาดตามเบอรดายสวนมากหมายถงเบอร ของดายฝายทกาหนดจากนยามวา เสนดายน าหนก 1 ปอนดมความหมายเปนกเทาของความยาว 840 หลา ดงนนเบอรดายยงสงมากยงละเอยดมาก ซงเปนตวบงบอกหรอกาหนดคณภาพและราคาของเสนดาย ตลอดจนเปนดชนตวหนงในการบอกถงขดความสามารถทางเทคโนโลยดวย สาหรบขนาดของโรงงานปนดายมกจะใชจานวนแกนปนดายเปนตวชวดถงขนาดของโรงงานเชน โรงงานขนาด 10,000 แกนเปนตน โดยในป 2552 มจานวนโรงงาน 150 โรงงานและ มการจางงาน 60,075 คนสาหรบเทคโนโลยสมยใหมของวงการปนดาย คอ การปนดายระบบปลายเปด (Open End Spinning หรอ O.E.) ซงเปนระบบทสามารถปนดายไดเรวขนมากแตมตนทนทสงขนและเหมาะกบเสนดายเบอรหยาบๆ เทาน น คอ ต งแตเบอร 40 ลงมา นอกจากน นแลวอตสาหกรรมปนดายยงมอกกลมหนงทเปนลกษณะของการทาการตกแตงผวเสนดายใยยาวให มคณสมบตเฉพาะทดขนเหมาะแกการใชงาน เชนการทาใหมความนมนวลในการสมผส ดดซมน าไดดขนกลมนจะเรยกวาเปนการทาเสนดายดวยเทกซเจอร (textured yarn) 2) อตสาหกรรมทอผาพฒนาการของเทคโนโลยการทอผานนไดสงผลอยางมากตอภาคอตสาหกรรมในปจจบน เครองทอผาระบบกระสวย (shuttle loom) ไดถกยกเลกผลตไปแลว เนองจากจดออนหรอขอเสยทมปรากฏอยมากมายไมวาจะเปนเรองของการสนเปลองพลงงาน อนตรายจากกระสวย เสยงดงและประสทธภาพการทางาน โดยมระบบทเขามาทางานทดแทนใหม คอระบบไรกระสวย (shuttle less loom) ซงใชหลกการในการทอเหมอนเดมเพยงแตเปลยนรปแบบการพาเสนดายพงจากการใชกระสวยเปนอยางอนทไมใชกระสวยมความเรวใน

87

การผลตสงและลดขอเสยตางๆ ของระบบการทอผาแบบเกาไดอยางมากมาย โดยปจจบนในป 2552 มจานวนโรงงานทอผาประมาณ 598 โรงงาน และมการจางแรงงาน 51,980 คน 3) อตสาหกรรมถกผาในป 2552 มโรงงานทประกอบกจการถกผา 724 โรงงาน เปนเครองถกแบบ single และ double ขนาดของโรงงานมความแตกตางตงแตโรงงานหองแถวทมเครองจกรเพยงเครองเดยวไปจนถงโรงงานขนาดใหญทมคนงานอยในระบบรวมทงสน 62,420 คน 4) อตสาหกรรมฟอก ยอม พมพลาย และแตงสาเรจสวนใหญจะเปนระบบตอเนองอตโนมตทรวมเอากระบวนการตางๆ ตงแตการเตรยม (pretreatment) การยอมหรอพมพ (dyeing or printing) ไปจนถงการตกแตงสาเรจ (finishing) เพอใหเกดความสวยงาม เชนการขดมน การตะกยขนหรอเพอใหไดสมบตเฉพาะตามความตองการ เชน การปองกนแบคทเรยการดดซมความชน เปนตน โรงงานมท งขนาดเลก กลาง และใหญ รวมท ง สน 398 โรงงาน จานวนคนงาน 45,880 คนเปนอตสาหกรรมทสามารถสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑ ไดอยางมากมายแตมกประสบกบปญหาในเรอง การบรหารการใชนาทเปนหวใจของกระบวนการทงเรองของการใชน าดและการปลอยนาเสยทมความเกยวของกบกระบวนการทางเคมอยางมาก 2.4.1.3 อตสาหกรรมปลายน า คอ อตสาหกรรมเครองนงหม เปนอตสาหกรรมทใชเงนลงทนเทคโนโลยและเครองจกรในระดบไมสงนกในขณะทตองใชแรงงานเปนจานวนมากในกระบวนการผลต เมอเปรยบเทยบกบกระบวนการผลตของอตสาหกรรมในสวนอนๆ โดยคณลกษณะของแรงงานในอตสาหกรรมเครองนงหมจะตองมทกษะและประสบการณ ดานงานฝมอและการ ตดเยบทประณต มคณภาพสมา เสมอปจจบนประเทศไทยมโรงงานตดเยบเสอผาทมขนาดและมาตรฐานทหลากหลายกระจายอย ทกพนทจานวนทง สน 2,458 โรงงานประกอบดวยโรงงานขนาดเลกทดาเนนการตดเยบตงแตเสอโหลราคาถกไปจนถงโรงงานขนาดใหญทตดเยบเสอผา Brand name จากตางประเทศโดยอตสาหกรรมในสวนน มการจางงานมากทสดในหวงโซอปาทานการผลตเปนจานวนถง 810,850 คน http://www.thaitextile.org/iu/article_iu.php?id=ARC0120718113623(2556) 2.5 กระบวนการผลตผาเครองนงหม 2.5.1 หลกการทางานหรอกระบวนการทางานของเครองทอ ม 4 ขนตอน ดงนคอ 2.5.1.1 การทาใหเกดชองวาง (Shedding) โดยสบตะกอยกและแยกดายยนออกเปน 2 หม โดยหมหนงขน และหมหนงลง เมอเกดชองวางใหสอดดายพงผาน

88

2.5.1.2 การสอดดายพง (Picking) กระสวยดายพงจะสอดดายพงผานชองวางในตาแหนงทถกตอง 2.5.1.3 การกระทบดายพง (Battering) บางครงเรยกวา Beatingเมอสอดดายพงแลวตองกระทบดายพงใหเรยงชดตดกนเปนเนอผา 2.5.1.4 การเกบหรอมวนผาเกบ (Taking up และ Letting off) เมอทอผาไดความยาว จานวนหนงแลว เกบในแกนมวนผาเกบ (Cloth beam) โดยตองผานดายยนกอน จงมวนผาเกบสวนมากจะทอดวยเครองทอธรรมดาม 2 ตะกอ ถาตองการความสวยงามและมลวดลายกตองใช เครองทอพเศษ โดยเพมจานวนตะกอขนอกตามชนดของการทอ ถาทอลายขดดดแปลงจะตองเพมตะกอเปน 3 - 8 ตะกอ รวมทงการทอลายสองและการทอตวน การทอยกดอกเลกๆ หรอทอดอบบ (Dobby weave) อาจตองใชถง 32 ตะกอ (นวลแข ปาลวนช, 2542: 206) 2.5.1.5 ขนตอนในการทอผาปจจบนถงแมวายงไมมหลกฐานทแนชดบงบอกถงตนกาเนดของการทอผา แตกสามารถเทยบเคยงกบหลกฐานอนๆ ซงมความคลายคลงกน โดยมเหตผลหลายอยางสนบสนนแนวคดทวาการทอผามววฒนาการมาจากการทาเชอก ทอเสอ และการจกสาน โดยเฉพาะอยางยงลายเชอกทาบทปรากฏรองรอยใหเหนบนภาชนะดนเผา ซงพบเปนจานวนมากตามแหลงโบราณคด กอนประวตศาสตรสมยหนใหม เ รอยมาจนถงแหลงโบราณคดสมยประวตศาสตรดวยเหตนเองจงกลาวไดวาการทอผาเปนงานหตถกรรมทเกาแกทสดในโลกงานหนง 2.5.1.6 หลกของการทอผา คอการทาใหเสนดายสองกลมขดกน โดยทงสอง พวกตงฉากกน เสนดายกลมหนงเรยกวา ดายยนและอกกลมหนงเรยกวา ดายพง ลกษณะของการขดกนของดายพงและดายยนจะขดกนแบบธรรมดาทเรยกวาลายขดหรออาจจะเพมเทคนคพเศษเพอใหผามลวดลาย สสนทสวยงามแปลก ซงมขนตอนในการทอ ดงน 1) สบเสนดายยนเขากบแกนมวนดายยน และรอยปลายดายแตละเสนเขาในตะกอแตละชดและฟนหว ดงปลายเสนดายยนทงหมดมวนเขากบแกนมวนผาอกดานหนง ปรบความตงหยอนใหพอเหมาะ กรอดายเขากระสวยเพอใชเปนดายพง 2) เรมการทอโดยกดเครองแยกหมตะกอ เสนดายยนชดท 1 จะถกแยกออกและเกดชองวาง สอดกระสวยดายพงผาน สลบตะกอชดท 1 ยกตะกอชดท 2 สอดกระสวยดายพงกลบทาสลบกนไปเรอย ๆ 3) การกระทบฟนหว (ฟม) เมอสอดกระสวยดายพงกลบกจะกระทบฟนหว เพอใหดายพงแนบตดกน ไดเนอผาทแนนหนา

89

4) การเกบหรอมวนผา เมอทอผาไดพอประมาณแลวกจะมวนเกบในแกนมวนผา โดยผอนแกนดายยนใหคลายออกและปรบความตงหยอนใหมใหพอเหมาะ 2.5.2 การทอผาพน เปนการใชหลกการทอผาเบองตนทนาเอาดายเสนยน และดายเสนพงมาขดกน เพอใหเกดเปนผนผา โดยดายเสนพงและเสนยนอาจเปนดายสเดยวกนหรอตางสกนหรอนาเอาเสนดายทเปนดนเงน หรอดนทองมาทอควบดาย เพอใหผามความมนระยบสวยงามยงขน (จราวรรณ ไหมไทย, 2547 ) 2.6 งานวจยทเกยวของ เกษสดา ภาวะด, นรศรา สมตว และสดาพร ตงควนช (2555 ) ศกษาการยอมสเสนไหมดวยสยอมธรรมชาตจากใบและเปลอกตนยางนา ศกษาเฉดสของเสนไหมทไมเคลอบนาโนซงค ออกไซด และเคลอบนาโนซงคออกไซดยอมดวยสจากใบและเปลอกตนยางนา ผลการวจยพบวาคาการดดกลนคลนแสงสงสดของสยอมทไดจากใบยางนาคอ 410 นาโนเมตร และสยอมจากเปลอกยางนาคอ 425 นาโนเมตร เฉดสของเสนไหมทเคลอบนาโนซงคออกไซดใหเฉดสทเขมกวาเสนไหมทไมไดเคลอบนาโนซงคออกไซด และเมอนาสยอมไปยอมและเตมสารชวยตดสชนดตาง ๆ พบวา เฉดสทไดมความแตกตางกนขนกบชนดของสารชวยตดสและสวนของพชทนามาใชในการยอม การวเคราะหความเขมสโดยใช colorimeter พบวา คาความเขมส (K/S) ของเสนไหมทไมเคลอบนาโน ซงคออกไซดแลวยอมดวยสจากใบและเปลอกตนยางนามคาเทากบ 6.73 และ 13.89 ตามลาดบ เสนไหมทเคลอบนาโนซงคออกไซดมคาเทากบ 8.87 และ 19.47 ตามลาดบ เสนไหมทเคลอบนาโนซงค ออกไซดมพนผวทขรขระกวาเสนไหมทไมไดเคลอบนาโนซงคออกไซด คาความคงทนของสตอแสงและความคงทนตอการซกลางเฉลยมคาอยในระดบ 4-5 บรรชร (2538) ไดศกษาเรอง การเปลยนแปลง กระบวนการถายทอดความรดานการผลตหตถกรรมพนบานจากการศกษาพบวา กลไกลทมผลตอกระบวนการถายทอดคอ ภาวการณทางเศรษฐกจ อนเนองมาจากปฏสมพนธกบนกการทองเทยว ทาใหเกดการแขงขนในการผลตเพอครอบครองตลาด อกทงภาวะความจาเปนในการผลตตางๆ ซงเกยวของกบระบบ ผลประโยชนและเกดระบบธรกจการถายทอดขน อกประการหนงคอ กลไกลทางวฒนธรรม ซงเกยวของกบระบบความสมพนธระหวางบคคล และชมชน ระบบคานยมของชมชน และพฤตกรรมของผผลตและผบรโภค รจนา (2542) ไดศกษาผาไหมยกดอกลาพน พบวาปจจบนทเกยวของกบการทาใหผาไหมยกดอกลาพนลดนอยลงไดแก ปญหาดานวสดทมทนสง การผลตทาไดชาตองใชความพยายาม ความอดทน อกทงใชเวลาในการทอนาน มรปแบบการนาไปใชงานไดนอยและมราคาสง ดาน

90

การตลาดยงไมแพรหลาย เนองจากไดรบการสนบสนนเฉพาะกลมลกคาทมฐานะด ดานการสงเสรมจากหนวยงานตาง ๆ พบวา ขาดการสงเสรมอยางจรงจงทงภาครฐและ เอกชน ดานสงคม และวฒนธรรม ประเพณทเปลยนแปลงไปทาใหเยาวชน คนรนใหม ไมนยมอาชพทอผา อกท งมนคมอตสาหกรรมในจงหวดลาพน เยาวชนจงพอใจมาทางานในนคมอตสาหกรรมเนองจากรายไดทแนนอนกวาการทอผา นอกจากนการรบคานยมวฒนธรรมตะวนตกเขามาทาใหการดารงชพเปลยนแปลง ประเพณดงเดมถกมองขาม เปนผลทาใหผาไหมยกดอกลาพน ซงเปนอาชพดงเดมถกทอดทง จนแนวโนมวาจะสญหายไปในทสด ขอเสนอแนะในการศกษาตอไป คอ การศกษายทธศาสตรการดาเนนงานซงเปนสงสาคญทจะชวยผลกดนใหดาเนนงานสาเรจตามเปาหมายและศกษาวธทจะจดใหมการพฒนาฝมอแรงงานชางทอไหมยกดอกลาพน โดยฝกชางทอผาตามขนตอนตางๆ ใหมความร กระบวนการผลตแตละขนตอนใหคงอยเปนศลปหตถกรรมทองถนทมคณคาตอไป กมลภทร (2543) ไดศกษาเรอง การออกแบบเสอสตรวยทางาน ทมสวนประกอบของผาทอพนเมองจงหวดเชยงใหม พบวาการออกแบบเสอผาสตรวยทางานทมสวนประกอบของผาทอพนเมอง ขอแรกทตองคานงคอการเลอกลวดลาย และสสนใหเหมาะสมกบเสอผาแตละรปแบบ ประการตอไปคอคานงพงความสวยงามและประโยชนใชสอย และโอกาสในการสวมใส ศรญญา นาคราช และสภทรา รตนคอน (2549 : บทคดยอ) ไดวจยเรองลกษณะลวดลายและกระบวนการผลตผาทอมอกระเหรยง ผลการวจยพบวา การทอผาของกะเหรยงม 2 ชนดคอ การทอธรรมดาและการทอลวดลาย การทอธรรมดาหรอลายขด คอการสอดดายขวางเขาไประหวางดายยน ซงแยกสลบกน ขน 1 ลง 1 หรอขน 2 ลง 2 ผาทไดจะเปนสเดยวกนตลอดผน การทอผาของกะเหรยงจะใชดายซงทาจากใยฝายเทานน การทอลวดลายความนยมเกยวกบการประกอบลวดลายเพอตดเยบเปนเครองนงหมแตละชนดจะไมเหมอนกนเชน ชดหญงสาวสะกอ จะมลวดลายขวางลาตวบรเวณเหนอหนาอกเพยงเลกนอยผาถงของหญงแตงงานแลวจะมลวดลายสลบสตลอดทงตว เสอผหญงโปวจะทอลวดลายบรเวณไหลอยางสวยงาม การประดษฐลวดลายในผนผาขณะทอม 5 วธคอ ลายเสนในเนอผาลายสลบส ลายจกลายขดและการทอลายโดยการแทรกวสดอนประกอบการทอลายจกของกะเหรยงคลายกบของคนไทย พนราบแถบจงหวดสโขทยอตรดตถและราชบรมาก แตความละเอยดในดานสสนและลวดลายจะมนอยกวา เครองนงหม ผาทไดจากการทอแบบกะเหรยงจะเปนผาหนาแคบ ดงนนเครองนงหมจงมลกษณะคงทคอ นาผาทงผนเยบประกอบกนโดยพยายามหลกเลยงการตด เดกจะสวมชดทรงกระสอบยาวสขาวหญงสาวจะเปลยนจากการแตงชดทรงกระสอบสขาวมาเปนชดเสอและซนไดหลายกรณ เชนเปลยนเพราะแตงงาน เปลยนเพราะมประจาเดอนแลว เปนตนดงนนจงไมมการกาหนดอายตายตวสาวทเปลยนมานงซน ใสเสอแลวจะไมเปลยนกลบไปใสชดทรงกระสอบสขาวอก ผาทไดจาก

91

การทอแบบกะเหรยงจะเปนผาหนาแคบ ดงนนเครองนงหม จงมลกษณะคงทคอนาผาทงผนเยบประกอบกนโดยพยายามหลกเลยงการตดสทใชยอมจะม 2 ชนด ไดแก สวทยาศาสตรและสธรรมชาตซงไดจากพนธไมตางๆ เชน เปลอกไมสก ยอดตนสก เปลอกปอแดงขมน ตนคราม เปนตน การทอลายโดยการแทรกวสดอนประกอบนอกจากน การประดบลวดลายบนลายผาสามารถบอกถงสถานะทางสงคมของผสวมใสไดอกดวย ดวง ทองคาซย (2555 : บทคดยอ) การวจยและการพฒนาผาทอพนเมองไทยวน โดยใชเสนใยและสจากธรรมชาต และผลตผลตภณฑจากผาทอของกลมทอผาตาบลตนตาล อาเภอเสาไห จงหวดสระบร มวตถประสงคเพอ ศกษากระบวนการทอผาพนเมองไท-ยวนของกลมทอผาตนตาล ปญหาและอปสรรค การสกดส การยอมสธรรมชาต การทอผา ความแตกตางการทอผาทใชไหมประดษฐกบการทอผาโดยใช เสนใยจากธรรมชาต การแปรรปผาทอพนเมองจากเสนใยและสธรรมชาตเปนผลตภณฑ การจาหนายและการกาหนดราคา กระบวนวจยเปนการวจยแบบมสวนรวม การศกษาเอกสาร สมภาษณและทดลอง สาหรบใชในการพฒนารปแบบผลตภณฑของสนคาหนงตาบล หนงผลตภณฑ ของจงหวดสระบร ผลการศกษาการทอผาพนเมองไท-ยวนของกลมทอผาตนตาลจะรบไหมประดษฐจากโรงงานมาทอโดยใชกกระตก ลกษณะการทอผา เครองมอ อปกรณ เหมอนกบการทอผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ ปญหาและอปสรรคการทอผาของกลมจะทอไมทนตอการสงจองเนองจากมสมาชกนอย การยอมสธรรมชาตกลมไมมเวลาเพยงพอ แกไขปญหาโดยฝกปฏบตการยอมสฝายจากธรรมชาตใหกบกลมและผสนใจ ดานความแตกตางการทอผาไหมประดษฐกบการทอผาโดยใชเสนใยจากธรรมชาต ตางกนทขนาดของฟมทใชจะตางกน ไหมประดษฐจะทองายกวา และสามารถระบสในการใชได สวนสธรรมชาตจะตองยอมเองตนทนสงกวา การสกดส การยอมสธรรมชาต และการทอผา การสกดสโดยนาสวนตางๆ ของพชมาหนหรอบดเปนชนเลกๆ ตมกรองเอากากออก การยอมดายใหเตมเกลอและโซดาแอชลงในน าส ตมและหมกไว การทอผาจากเสนใยและสธรรมชาตทาเชนเดยวกบการทอดวยไหมประดษฐ การแปรรปผลตภณฑจากเสนใยและสธรรมชาต ทาเปนผาเชดหนา ผาคลมไหล ยาม ตดเสอผา ผามาน ผาปทนอน ปลอกหมอน และหมอนขาง การเปรยบเทยบราคาตนทนการผลตผา การกาหนดราคาและผลตางตอเมตร ผาไหมประดษฐราคาเมตรละ 100 บาท ตนทน 116.50 บาท ผาทอจากเสนใยและสธรรมชาต คาผลตางของตนทนและราคาขายทไดจะอยระหวาง 30.50 – 84.25 บาทตอเมตร ผะอม นะมาตร และคณะ (2544) ผาและการสบทอดความรเรองผา: กรณศกษากะเหรยงโปวในพนทจงหวดกาญจนบร ราชบร,สพรรณบร กะเหรยงโปว ตาบลไลโว อาเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร เปนการศกษาเรองวฒนธรรมการแตงกายของชาวกระเหรยง มการเปรยบเทยบผชายกบ

92

ผหญง เดก วยรน วยแตงงาน จนถงวยสงอาย ซงมความแตกตางกนอยางเหนไดชด แมกระทงชดทใสในแตละวาระ และขอหามตางๆ หรอแมแตการอาศยอยตางสถานทกนกจะใชวสดผาทแตกตางกน เจมขวญ รชชศานต และคณะ (2553 : บทคดยอ) การจดการความรทางการตลาดเพอพฒนากลมทอผา หม 6 บานดงเจรญชย ตาบลหนองแหยง อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม มวตถประสงคเพอศกษาประสทธภาพดานการตลาด เพอการพงพาตนเองของชมชนและพฒนารปแบบการตลาดใหเปนวสาหกจชมชนทเหมาะสม สอดคลองกบทรพยากรของชมชนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เครองมอเกบรวบรวมขอมลประกอบดวยการจดทา เวทชมชน การสมภาษณประธานกลม การสนทนากลมยอยการสงเกต การสมภาษณผบรหารรานคาและศนยการคา พนกงานขาย กลมผซอผลตภณฑ แบบวเคราะหเอกสารเพอรวมรวมขอมลการดาเนนงานของกลม และการจดโครงการฝกอบรมเชงปฏบตการ 6 โครงการ ผลการศกษาพบวา ประสทธภาพดานการตลาดและศกยภาพการดาเนนการของกลมทรวมโครงการพบวา ประสทธภาพและประสทธผลดานการตลาดของกลมในปจจบนจะมการผลตผาฝายทอมอโดยไมมตราสนคา และไมมบรรจภณฑ รวมถงไมมการทา กจกรรมในการสงเสรมการตลาดแตอยางใด สวนใหญจาหนายผลตภณฑใหกบผซอตามสถานทจดจาหนายของภาครฐ ทาใหอานาจการตงราคา และการตอรองราคากบผซอมอยต ามาก กลมประสบปญหาดานการตลาดทสาคญคอผลตภณฑผาฝายทอมอขาดตลาดรองรบ ราคาวตถดบสงขน ถกกดราคาจากผซอ ผลตภณฑยงขาดมาตรฐานรบรอง ปญหาดานตนทนในการเกบรกษา ปญหาความไมสมาเสมอในคณภาพของผาฝายทอมอ และปญหาในการผลตทไมสมาเสมอการพฒนารปแบบการตลาดวสาหกจชมชนเพอหารปแบบการพฒนาวสาหกจชมชนทเหมาะสมกบกลม ทาโดยการใชชดโครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมจานวน 6 โครงการไดแก โครงการวเคราะหศกยภาพชมชนดวย SWOT โครงการสงเคราะหแผนการตลาด โครงการจดทาบญชครวเรอน โครงการ ใหความรดานบรรจภณฑ โครงการทศนศกษาดงาน และโครงการออกแบบบรรจภณฑ ตราสนคา ปายฉลาก และโลโก รวมถงโครงการทดสอบตลาด ไดรปแบบของการตลาดชมชนทกลมจะนาไปใชเปนแนวทางในการทาการตลาดในผลตภณฑผาฝายทอมอคอ ไดตราสนคากลมทอผาบานดงเจรญชย ไดโลโกรปสามเหลยมสนาตาลเหลองขอบแดง ไดสโลแกนคอ “กลมทอผาบานดงเจรญชยความภมใจศลปะผาทอลานนาเชยงใหม” ไดตาแหนงผลตภณฑ คอ สสน ลวดลาย เปนเอกลกษณไดบคลกภาพ ของตราสนคาคอ เปนของใชสวนตวทควบคกบชวตประจาวน และไดเอกลกษณของตราสนคา คอผลตภณฑผาฝายทอมอมาจากแหลงทอผาทมความชานาญอยางแทจรง สวนบรรจภณฑเพอการจดจาหนายม 1 รปแบบ คอแบบถงกระดาษ มสตกเกอรตดลงในบรรจภณฑ นาไปทดสอบตลาด

93

ท Northern Village หางสรรพสนคาโรบนสน ซงบรรจภณฑไดรบการตอบรบจากตลาดในระดบทด แตผบรโภคเสนอแนะวารปทรงของบรรจภณฑดแลวลาสมย ควรมการออกแบบใหทนสมยมากขน

94

บทท 3

วธด าเนนการวจย

การศกษาวจยเรอง การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนคโดยมวตถประสงคเพอ ศกษาวถชวตของกะเหรยงบานตะเพนคและลกษณะลวดลายผาทอมอกะเหรยงพฒนาผาทอมอกะเหรยง ทดสอบสมบตทางกายภาพของผาคลมไหลและส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลตนแบบ ผวจยไดด าเนนงานวจยดงน

3.1 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรคอ ผบรโภคผหญงทใชสงทอเปนเครองนงหมกลมตวอยางคอ ผบรโภคผหญง ทเปนลกคาของตวแทนจ าหนาย 3 แหง คอ ศนยทอผาบานนาตาโพ รานผาธรรมชาต และรานบายศรสาขาบองมารเชมารเกตพารค จ านวน 150 คน

3.2 วสดและอปกรณ 3.2.1 วสดในการผลตผนผาคอ ดายฝายเบอร 40/2 พชทใหสจากธรรมชาต คอ ใบหกวาง ใบหอม ดอกดาวเรอง เปลอกกระโดน รากยอปา ครง ดายฝาย เชอก ฟาง ไมไผผาซกแบนเรยบ กอนหน เกลอ 3.2.2 อปกรณการยอมส คอ เตาขนาดใหญ กอนเสาทสงเลกนอยเพอตงหมอตมน า กะละมง 3.2.3 อปกรณทใชในการออกแบบลายผาดนสอใชส าหรบรางแบบไมบรรทดวดขนาดยางลบกระดาษ A4 กระดาษกราฟขยายแบบมดหรอคตเตอร 3.2.4 อปกรณทใชในการทอผากระเหรยงแผนหลงหรอผาหนาๆ เชอกไมรงผาไมกระทบลโข 3.2.5 อปกรณและเครองมอทใชในการทดสอบสมบตทางการทดสอบความคงทนของสดงน 3.2.5.1 เครองทดสอบ LLOYD LR5K Instruments ส าหรบใชทดสอบความแขงแรงของผาทอตอแรงดงขาด (Tensile Strength Testing) ตามมาตรฐาน ASTM D A 5034 95 (Reapproved 2001) Standard Test Method for Breaking Strength Elongation of Textile Fabrics (Grab Test) 3.2.5.2 เครองชงละเอยด ทศนยม 3 ต าแหนง ยหอ Mettle Toledo 3.2.5.3 เครองทดสอบ Crorkmeter ส าหรบใชในการทดสอบความคงทนของสตอการขดถ 3.2.5.4 เครองซกผา Whirlpool Gold

95

3.2.5.5 เครอง Gyrowash (washing&CleaningColour Fastness Testes) 3.2.5.6 เกรยสเกลแถบสเทาส าหรบการทดสอบการเปลยนแปลงของส ( Gray Scale for Changing of color ) 3.2.5.7 ตไฟส าหรบประเมนผล (Light Box)

3.3 วธด าเนนการวจย การด าเนนการวจยในครงน ผวจยไดก าหนดวธการวจยไว 4 ขนตอน คอ 3.3.1 ศกษาวถชวตกะเหรยงบานตะเพนคใชวธการสมภาษณและบนทกขอมลเนนการศกษาทางดาน วถชวตกะเหรยงบานตะเพนค ประเพณ การปกครอง การแตงกาย อาหารการกน บานเรอน 3.3.2 ศกษาลกษณะลวดลายผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนคใชวธการรวบรวมสงทอทงหมดในหมบานเพอศกษาลกษณะลวดลายของชดเดกผหญงทยงไมไดแตงงาน ลกษณะของเสอผหญงทมครอบครว ลกษณะผาซน ลกษณะลวดลายของผาทอกะเหรยง วธการผลตผาทอกะเหรยง 3.3.3 พฒนาผาคลมไหลจ านวน 5 ผน ขนาดกวาง 50 เซนตเมตร ยาว 120 เซนตเมตร โดยการปรบวรรณะสและขนาดของลวดลายผาทอมอกะเหรยงใหทนสมย เขยนภาพตนแบบและขยายแบบลายผา ยอมสเสนดายยนและเสนดายพงดวยสธรรมชาตและทอผาตามลวดลายทเขยนแบบไวดงน 3.3.3.1 วธการออกแบบผาคลมไหล 1) เขยนลวดลายตนแบบ ผวจยไดแรงบนดาลใจและแนวคดการเขยนลายผาทอกะเหรยงทใชในชวตประจ าวน ทสะทอนภาพลวดลายตนแบบดงแสดงในภาพท 3.1 – 3.11

ภาพท 3.1 แสดงแนวความคดการออกแบบผาคลมไหล

96

ภาพท 3.2 ผาคลมไหล แบบท 1


97



98

ภาพท 3.6 ผาคลมไหล แบบท 5 2) วธการขยายแบบผาคลมไหล ผวจ ยขยายลายตนแบบท ง 5 ภาพดงแสดงในภาพท 3.7 – 3.12

ภาพท 3.7 ขยายแบบผาคลมไหล แบบท 1

99

ผาคลมไหล แบบท 1 เปนการน าลวดลายจกตนซนผาทอกระเหรยงมาปรบวางต าแหนงใหม ประกอบดวยลายจกซนลายจกซนคเปยขายเปย 7 ลายจกซนเชอเซยทา 9 ลายจกซนชองพคอง 7 โดยมสเสนดายฝายจาการยอมสธรรมชาต สแดงไดจากรากยอปา สสมไดจากดอกดาวเรอง สน า เงนไดจากหอม สเทาไดจากลกคนทา ปกประดบดวยลกปดมกสขาวและปกแมลงทบ ดงภาพท 3.7


ผาคลมไหล แบบท 2 เปนการน าลวดลายจกตนซนผาทอกระเหรยงมาปรบวางต าแหนงใหม ประกอบดวยลายจกซนอะไกยกง 6 ลายจกซนเชอรมซา 5 โดยมสเสนดายฝายจากการยอมสธรรมชาต สแดงไดจากรากยอปา ชมพออนไดจากรากยอปา สน าตาลไดจากเปลอกกระโดน ปกประดบดวยลกปดมกสขาว ดงภาพท 3.8


100

ผาคลมไหล แบบท 3 เปนการน าลวดลายจกตนซนผาทอกระเหรยงมาปรบวางต าแหนงใหม ประกอบดวยลายจกซนอะไกยกง 6 ลายจกซนเชอรมซา 5 โดยมสเสนดายฝายจากการยอมสธรรมชาต สแดงไดจากรากยอปา สสมไดจากดอกดาวเรอง สน าเงนไดจากหอม สเทาไดจาก ลกคนทาปกประดบดวยลกปดมกสขาวและทอง ดงภาพท 3.9


ผาคลมไหล แบบท 4 เปนการน าลวดลายจกตนซนผาทอกระเหรยงมาปรบวาง

ต าแหนงใหมและปรบขนาดลายจกเสอ เชอรโดวมอ โดยมสเสนดายฝายจาการยอมสธรรมชาต สแดงไดจากรากยอปา สสมไดจากดอกดาวเรอง สน าเงนไดจากหอม สเทาไดจากลกคนทา สชมพไดจากรากยอปา ดงภาพท 3.10


101

ผาคลมไหล แบบท 5 เปนการน าลวดลายจกตนซนผาทอกระเหรยงมาปรบวางต าแหนงใหมและปรบขนาดลายจกเสอ เชอรโดวมอ โดยมสเสนดายฝายจาการยอมสธรรมชาต สแดงไดจากรากยอปา สสมไดจากดอกดาวเรอง สน าเงนไดจากหอม สเทาไดจากลกคนทา และสน าตาล ไดจากเปลอกกระโดน ดงภาพท 3.11 3.3.3.2 วธการยอมเสนดายพงและเสนดายยนจากสธรรมชาตไดแก ใบหกวาง ใบหอม ดอกดาวเรอง เปลอกกระโดน รากยอปาและครง ซงมวธการเตรยมการยอมแตกตางกนดงตอไปน 1) วธการยอมเสนดายจากใบหกวาง (ภาพท 3.12) (1) เตรยมเสนดายกอนยอมส แชดายฝายขาวดบ 1 กโลกรม ในน าดาง(น าขเถา) 1 คน ใหน าซมเขาเสนดายฝาย เพอลางฝ นละออง ลางเสนดวยฝายขาวดบดวยน าสะอาดและตมเสนดายดวยผงซกฟอก 1 ชวโมง (หลงจากน าเดอด) เพอขจดไขมนและแปงทปนอยในเสนดายขาวดบ (2) เตรยมสยอม ชงใบหกวาง 3 กโลกรม ใสกะละมงเทน า 15 ลตร จนทวมใบหกวาง ตมใบหกวาง 1 ชวโมง จนน าลดลงหนงในสามสวน(5ลตร) น ามสเขยวเหลอง ยกกะละมงลงจากเตา ทงไวจนอนจงกรองน าส (3) ยอมสดายฝายดบ ตวงเกลอแกงและสารสมอยางละ 2 ชอนโตะ ใสลงน าสทกรองแลวในขอ(2) เพอปองกนสตกและสตดเสนดายสม าเสมอ เปนสเขยวสวาง น าน าสตงไฟ จนเดอด แลวใสเสนดายฝายตมไป 30 นาทจงพลกกลบเสนดายดานบนแชในน าสและตมตอไปอก 30 นาท จากนนน าเสนดายทยอมผงลมจนกระทงหมาด ลางดวยน าผสมผงซกฟอก และน าเปลากระทงน าใส (ปราศจากสยอม)

ภาพท 3.12 ตนหกวาง

102

2) ยอมเสนดายจากเปลอกกระโดน (ภาพท 3.13) (1) เตรยมเสนดายกอนยอมส แชดายฝายขาวดบ 1 กโลกรม ในน าดาง(น าขเถา) 1 คน ใหน าซมเขาเสนดายฝาย เพอลางฝ นละออง ลางเสนดวยฝายขาวดบดวยน าสะอาดและตมเสนดายดวยผงซกฟอก 1 ชวโมง (หลงจากน าเดอด) เพอขจดไขมนและแปงทปนอยในเสนดายขาวดบ (2) เตรยมสยอม ชงเปลอกกระโดน 3 กโลกรม ใสกะละมงเทน า 15 ลตร จนทวมเปลอกกระโดน ตมเปลอกกระโดน 1 ชวโมง จนน าลดลงหนงในสามสวน(5ลตร) น ามสน าตาล ยกกะละมงลงจากเตา ทงไวจนอนจงกรองน าส (3) ยอมสดายฝายดบ ตวงเกลอแกงและสารสมอยางละ 2 ชอนโตะ ใสลงน าส ทกรองแลวในขอ(2) เพอปองกนสตกและสตดเสนดายสม าเสมอ เปนสน าตาล น าน าสตงไฟ จนเดอด แลวใสเสนดายฝายตมไป 30 นาทจงพลกกลบเสนดายดานบนแชในน าสและตมตอไปอก 30 นาท จากนนน าเสนดายทยอมผงลมจนกระทงหมาด ลางดวยน าผสมผงซกฟอก เปลอกกระโดน และน าเปลากระทงน าใส (ปราศจากสยอม)

ภาพท 3.13 ตนกระโดน

103

3) วธการยอมเสนดายจากดอกดาวเรอง (ภาพท 3.14) (1) เตรยมเสนดายกอนยอมส แชดายฝายขาวดบ 1 กโลกรม ในน าดาง(น าขเถา) 1 คน ใหน าซมเขาเสนดายฝาย เพอลางฝ นละออง ลางเสนดวยฝายขาวดบดวยน าสะอาดและตมเสนดายดวยผงซกฟอก 1 ชวโมง (หลงจากน าเดอด) เพอขจดไขมนและแปงทปนอยในเสนดายขาวดบ (2) เตรยมสยอม ชงดอกดาวเรอง 3 กโลกรม ใสกะละมงเทน า 15 ลตร จนทวม ดอกดาวเรอง ตมดอกดาวเรอง 1 ชวโมง จนน าลดลงหนงในสามสวน(5ลตร) น ามสเหลองสม ยกกะละมงลงจากเตา ทงไวจนอนจงกรองน าส (3) ยอมสดายฝายดบ ตวงเกลอแกงและสารสมอยางละ 2 ชอนโตะ ใสลงน าส ทกรองแลวในขอ(2) เพอปองกนสตกและสตดเสนดายสม าเสมอ เปนสน าตาล น าน าสตงไฟ จนเดอด แลวใสเสนดายฝายตมไป 30 นาทจงพลกกลบเสนดายดานบนแชในน าสและตมตอไปอก 30 นาท จากนนน าเสนดายทยอมผงลมจนกระทงหมาด ลางดวยน าผสมผงซกฟอก และน าเปลากระทงน าใส (ปราศจากสยอม)

ภาพท 3.14 ดอกดาวเรอง 4) วธการยอมเสนดายจากรากยอปา (ภาพท 3.15) (1) เตรยมเสนดายกอนยอมส แชดายฝายขาวดบ 1 กโลกรม ในน าดาง(น าขเถา) 1 คน ใหน าซมเขาเสนดายฝาย เพอลางฝ นละออง ลางเสนดวยฝายขาวดบดวยน าสะอาดและตมเสนดายดวยผงซกฟอก 1 ชวโมง (หลงจากน าเดอด) เพอขจดไขมนและแปงทปนอยในเสนดายขาวดบ

104

(2) เตรยมสยอม ชงรากยอปา 3 กโลกรม ใสกะละมงเทน า 15 ลตร จนทวม รากยอปา ตมรากยอปา 1 ชวโมง จนน าลดลงหนงในสามสวน(5ลตร) น ามสชมพ ยกกะละมงลงจากเตา ทงไวจนอนจงกรองน าส (3) ยอมสดายฝายดบ ตวงเกลอแกงและสารสมอยางละ 2 ชอนโตะ ใสลงน าส ทกรองแลวในขอ(2) เพอปองกนสตกและสตดเสนดายสม าเสมอ เปนสน าตาล น าน าสตงไฟ จนเดอด แลวใสเสนดายฝายตมไป 30 นาทจงพลกกลบเสนดายดานบนแชในน าสและตมตอไปอก 30 นาท จากนนน าเสนดายทยอมผงลมจนกระทงหมาด ลางดวยน าผสมผงซกฟอก และน าเปลากระทงน าใส (ปราศจากสยอม)

ภาพท 3.15 รากยอปา 5) วธการยอมเสนดายจากหอม (ภาพท 3.16) (1) เตรยมเสนดายฝายขาวดบแชลงในน าขเถา 1 คน เพอใหช าละลางฝ นละออง และใหน าซมเขาไปในเสนใยฝายเหมอนกน 4 อยาง (2) หมกตนหอม 3 กโลกรมแชน าไวในโองขนาดใหญ ประมาณ 2-3 วน แลวถายน าหอมหมกลงในกะละมง ใสปนขาว 1 ชอนโตะ ทงไว 3 ชวโมง แลวกรอกน าทงจะไดสยอมผาเปนผงละเอยดสกรมทา น าสทไดไปละลายน าดางทท ามาจากขเถาในโองขนาดใหญทสามารถน าเสนดายฝายมายอมไดสะดวก (สดสวนของสตอน าดางขนอยกบ ความตองการความเขมของผา) (3) ยอมเสนดายฝายขาวดบน าเสนดายฝายทเตรยมไว แขวนเหนอปากโอง แลวใชขนน าตกน าสหอมลาดจนทวเสนดาย ตากลมใหพอหมาด แลวน าไปลางน าสะอาด ตากลมอครงจน

105

แหง น ามาราดน าสซ าและลางออกประมาณ 6-7 ครง ความเขมของสอยทความตองการของผยอมผา ใบหอมดงภาพท 3.16

ภาพท 3.16 ใบหอม 6) วธการยอมเสนดายจากลกคนทา (ภาพท 3.17) (1) เตรยมเสนดายกอนยอมส แชดายฝายขาวดบ 1 กโลกรม ในน าดาง(น าขเถา) 1 คน ใหน าซมเขาเสนดายฝาย เพอลางฝ นละออง ลางเสนดวยฝายขาวดบดวยน าสะอาดและตมเสนดายดวยผงซกฟอก 1 ชวโมง (หลงจากน าเดอด) เพอขจดไขมนและแปงทปนอยในเสนดายขาวดบ (2) เตรยมสยอม ชงลกคนทา 3 กโลกรม ใสกะละมงเทน า 15 ลตร จนทวม ลกคนทา ตมลกคนทา 1 ชวโมง จนน าลดลงหนงในสามสวน(5ลตร) น ามสเทา ยกกะละมงลงจากเตา ทงไวจนอนจงกรองน าส (3) ยอมสดายฝายดบ ตวงเกลอแกงและสารสมอยางละ 2 ชอนโตะ ใสลงน าส ทกรองแลวในขอ(2) เพอปองกนสตกและสตดเสนดายสม าเสมอ เปนสน าตาล น าน าสตงไฟ จนเดอด แลวใสเสนดายฝายตมไป 30 นาทจงพลกกลบเสนดายดานบนแชในน าสและตมตอไปอก 30 นาท จากนนน าเสนดายทยอมผงลมจนกระทงหมาด ลางดวยน าผสมผงซกฟอก และน าเปลากระทงน าใส (ปราศจากสยอม)

106

ภาพท 3.17 ลกคนทา 3.3.3.3 วธการทอผาคลมไหล มกระบวนการทอดงตอไปน 1) วธการเตรยมเครองทอผา กอนทจะทอผาจะตองมการเตรยมเครองทอผาตงแตการปนดาย การกรอดาย การตงเครองทอผา การขนดาย มขนตอนการท าดงน . (1) การปนดาย อปกรณในการปนดายผาทอกะเหรยง ประกอบดวย หลอดกรอดาย และเครองมอกรอดาย หลอดกรอดาย เดมชาวกะเหรยงใชวธมวนดายดวยมอใหเปนกอน ปจจบนใชทอพลาสตกแทน มความยาวขนาด 10 เซนตเมตร

(2) การกรอดายขวาง ดายขวางเปนดายทสอดเขาไประหวางดายยน ท าใหเกดลวดลายตางๆเรยกวา ลงทย ใชดายพนกบไม ขนาดยาวประมาณ 1 ฟตเสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร ตามจ านวนสทผวจยไดออกแบบ (3) การตงเครองทอชาวบานตะเพนคตงไมเครองทอกเอว หลงจากปนดายเสรจเรยบรอยแลวกน าดายมาขนดาย (4) การขนดาย หรอการขนเครองทอกเอว เปนการน าเอาเสนดายมาเรยงตอกนอยางมระเบยบตามแนวนอน โดยพนรอบกบสวนประกอบของเครองทอ และกอนทจะมการขนดายจะตองมการเตรยมเสนดายดวยการปนดาย การตงเครองทอ การเรยงเสนดาย การเปลยนไมเปนเครองทอ 2) วธการทอผาม 6 ขนตอนดงตอไปน

(1) คลองดายยน ลงทหลกท 1 สาวเสนดายผานหลกท 2 3 4 5 6 7 น าไปคลองทหลกท 8 และสาวมาคลองทหลกท 1 การคลองดายหลกของชางทอในหมบานตะเพนคตองตรงกบลวดลายทผวจยไดออกแบบ (2) ดงดายทงหมดใหตงเสมอกน น ามาพนรอบหลกท 2

107

(3) ดงดายใหตงเสมอกนพาดผานดานหนาของไมหลกท 3 ถงไมหลกท 4 เปนจดแยกดาย โดยใชดายสขาวอกกลมหนงเปนเสนดายตะกอสอดเขาไประหวางเสนดายเปน 2 สวนเทาๆ กน สวนทไมไดคลองกบตะกอแยกเสนดายผานหลงหลกท 4 และสวนทคลองตะกอ ดงเสนดายผานดานหนาหลกท 4 (4) รวบดายทงสองสวนเขาดวยกนใหตง พาดผานหลกท 5 6 พนออมหลกท 7 (5) ดงดายทงหมดใหตงพรอมออมหลกท 8 และสาวใหตง ดงกลบมาเรมตนทหลกท 1 ใหม (6) สอดไมทงหมดออกจากเครองทอ และน าไมไบ 1 อน สอดเขาไปแทนไมใสตะกอท 1 น าไมไบ 2 อนเขาสอดเปลยนไมใสตะกอท 2 และไมใสตะกอท 3 ซงตองใชชวยแยกดายเวลาทอแกะดอก สวนไมไบท 2 ใสกระบอกไมไผแทน 1 อนการสรางลวดลายบนผาทอกะเหรยง มเทคนคการทอ ทหลากหลายสามารถสรางลวดลายใหมความสวยงาม แสดงอตลกษณของผาทอกะเหรยงไดอยางเดนชด ซงสามารถแบงเทคนคการทอและสรางลวดลาย 3.3.3.4 การทดสอบสมบตทางกายภาพและความคงทนของผาทอมอกระเหรยงคลมไหลตนแบบทมการทดสอบดงน 1) ทดสอบหาน าหนกผาตอหนวยพนท (Weight of Fabric) ตามวธการมาตรฐาน ASTM D 3776: 2009 OPTIONC 2) ทดสอบความแขงแรงของผาทอตอแรงดงขาด (Tensile Strength Testing) ตามวธมาตรฐาน ASTM D 5034: 2009 3) ทดสอบการเปลยนแปลงขนาดและลกษณะหลงการซก ตามวธการมาตรฐานAATCC TM 135-2010 4) ทดสอบความคงทนของสตอการขดถ ( Colour Fastness to rubbing ) ตามวธมาตรฐาน BS EN ISO 105 – X12: 2002 (E) 5) ทดสอบความคงทนของสตอเหงอ (Colour Fastness to perspiration ) ตามวธ มาตรฐาน BS EN ISO 105-E04: 1996 (E)

3.3.3.5 การส ารวจความพงพอใจผบรโภคตอผาทอกะเหรยงคลมไหลตนแบบ การส ารวจความพงพอใจของผาคลมไหล 5 แบบ ใชแบบสอบถามความพงพอใจของลกษณะผลตภณฑแบบสอบถามแบงออก เปน 2 ตอน ไดแก ตอนท 1 แบบสอบถามพนฐานของผตอบแบบสอบถามคอ อาย รายได การศกษาและ ตอนท 2 คอ แบบสอบถามความพงพอใจของ

108

ลกษณะผลตภณฑ และประเมนความพงพอใจใชมาตราสวนประเมนคาโดยถอเกณฑดงน (ประสทธ สวรรณรกษ : 2542)

คาเฉลย ( ) ระหวาง 4.51 – 5.00 หมายถงพงพอใจระดบมากทสด คาเฉลย ( ) ระหวาง 3.51 – 4.50 หมายถงพงพอใจระดบมาก คาเฉลย ( ) ระหวาง 2.51 – 3.50 หมายถงพงพอใจระดบปานกลาง คาเฉลย ( ) ระหวาง 1.51 – 2.50 หมายถงพงพอใจระดบนอย

คาเฉลย ( ) ระหวาง 1.00 – 1.50 หมายถงพงพอใจระดบนอยทสด

3.4 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลเพอทราบระดบความพงพอใจคอคาเฉลย คารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) โดยใชโปรแกรม SPSS ส าเรจรป

109

บทท 4

ผล ด าเนนการวจย

การศกษาวจ ย เ รอง การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงบ านตะเพน ค โดยมวตถประสงคเพอ ศกษาวถชวตกระเหรยงบานตะเพนค ศกษาลกษณะลวดลายผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค ตลอดจนการพฒนาผลตภณฑผาคลมไหลจากผาทอกะเหรยงใหตรงกบความพงพอใจของผบรโภค ไดผลการวจยดงน 4.1 การศกษาวถชวตกะเหรยงบานตะเพนค ศกษาวถชวตของกระเหรยงบานตะเพนคใชวธการสมภาษณและบนทกขอมลเนนการศกษาทางดาน วถชวตกะเหรยงบานตะเพนค ประเพณ การปกครอง วฒนธรรม การแตงกาย อาหารการกน และลกษณะบานเรอน วถชวตกะเหรยง ทหมบานตะเพนค เปนหมบานเกาแก อายรวม 200-300 ป เปนหมบานทชาวกะเหรยงอพยพมาจากทอน ตงเปนกลมบาน ซงมเพยง 3-4 หลงคาเรอนตงอยในเขตอทยานแหงชาตพเตยมพนตดจงหวดอทยธานและจงหวดกาญจนบร หางจากอ าเภอเมองจงหวดสพรรณบรประมาณ 193 กโลเมตร ตอมากม ชาวกะเหรยงจากกลมบานกะเหรยงหลายหมบาน ทตงบานอยบรเวณกงกลางจงหวดกาญจนบรกบจงหวดสพรรณบร อพยพมาสมทบดวยสวนหนง เพอหนจากโรคไขทรพษ ทก าลงระบาด ท าใหมจ านวนผคนเพมมากขน หลงจากนนจงจดตงเปนหมบานตะเพนคและมจ านวนบานเรอนเพมมากขน หมบานกะเหรยงตะเพนค เปนหมบานชาวเขาเผากะเหรยงโปว ตงอยบนทราบสงของสนเขาเทวดา มอากาศหนาวเยนตลอดป ปจจบนม 96 หลงคาเรอน ประชากร 245 คน และมแหลงทองเทยวรอบหมบานหลายแหงสามารถเดนเทาเขาถงแหลงทองเทยวไดโดยงาย เชน ถ าตะเพนเงน ถ าตะเพนทอง ถ าตะเพนเพชร และยอดเขาเทวดา หมบานกะเหรยงตะเพนค มอากาศทหนาวเยนเกอบตลอดปมการปกครองโดยเจาวด หรอหวหนาชนเผาทออกกฎ และขอหามตางๆ ตามจารตของชาวกะเหรยงทยดถอสบทอดกนมาท าใหทนเปนหมบานปลอดอบายมข และของมนเมาทกประเภท ตลอดจนไมเ ลยงสตวไวฆากน ค าวา ตะเพนค ในภาษากระเหรยงแปลวา ตนน า เนองจากในหมบานอยใกลกบบอน าพซงบอน านเปนตนน าของน าตกตะเพนคนอยและน าตกตะเพนคใหญชาวบานจงมน าใชตลอดทงป ดงภาพท 4.1 – 4.2

110

ภาพท 4.1 ทตงหมบานกระเหรยงตะเพนค ภาพท 4.2 น าตกตะเพนคนอย 4.1.1 วฒนธรรมและประเพณ กะเหรยงตะเพนคสวนใหญนบถอศาสนาพธ จงมประเพณตามพทธศาสนาทสบทอดกนมาเปนเวลานานคอ ประเพณไหวเจดยและงานบญขาวใหม เปนประเพณส าคญของหมบานตะเพนคซงเปนทรวมชาวกะเหรยงแถบภาคตะวนตกไวมากทสด วนขนปใหมของชาวกะเหรยงตรงกบวนขน 15 ค า เดอน 5 ผท าพธคอ เจาวด ซงเปนผอาวโสของหมบานทไดรบการยอมรบนบถอจากชาวบาน และแตงตงจากชาวบาน เมอท าพธเซนไหวบรรพบรษถอเปนวนรวมญาตของชาวกะเหรยง และเปนวนทแสดงออกถงความกตญญกตเวททแสดงตอบพการ เจดยของกะเหรยง ไมใชเจดยทองค า หรออฐหรอปน ทกอสรางอยางวจตรใหญโต หากเปนเจดยทรายทสรางอยางเรยบงายอยภายในรวไมทลอมรอบเปนสเหลยมจตรส เจดยทรายมทงหมด 5 องค เปนเจดย มม 4 มม รวม 4 องค ซงหมายถง พระพทธเจาทถอประสตกาลมาแลวในภทรกลปน คอ พระกกสนธะ พระโกนาคมนะ พระกสสปะ และพระโคตมะ หรอ พระสมมาสมพทธเจาองคปจจบน สวนเจดยองคกลางซงมขนาดใหญกวาอก 4 องค แทนพระศรอารยเมตไตรยหรอพระศรอารย ซงจะประสตเพอเกอกลหมสตวในกาลตอไป เจดยเหลานคอ สถานททชาวกะเหรยงเคารพบชาสงสดเพราะเปนสญลกษณแทนความดความงามและอดมการณทางพระพทธศาสนา นอกเจดยออกมาม "เสาหละ" หรอหลกบาน ซงมเทวดาประจ าหมบานพรอมแขนไมยนออกไปทงสทศซงหมายถงทาวจตโลกบาล ประเพณไหวพระจฬามณจะมประเพณผกขอมอดวย การผกขอมอโดยเจาวด ดายทผกขอมอยอมจากเมลดตนค าแสดมสเหลองสม เวลาเยนหญงชาย กะเหรยงจะน า "สะเดย" ลกษณะคลายฉตรทท าจากไมไผสานขดกนน าไปบชาเจดยพรอมดวยดอกไมธปเทยน และน าน าทผสมขมนไปพรมรอบพระเจดย ผน าในการท าพธ คอ เจาวด ซงเรยกในภาษากะเหรยงวา "โบวค" หมายถง ผน าในการท าบญเจาวด ตองเปน

111

ผทรงคณธรรม มความรความสามารถในดานตาง ๆ เปนอยางด โดยเฉพาะดานความเชอและพธกรรม ด ารงวถอยางสมถะ สนโดษ ประพฤตปฏบตตนเครงครดกวาชาวบานธรรมดา เชน ไมฆาสตวทกชนด ไมกนเนอสตวเลยงทกชนด ไมวาใครฆาเอามาใหกตาม และวนพระจะไมกนเนอสตวทกชนด การเปนเจาวดถอเปนการบวชอยางหนงไมมการสกเปนไปจนตาย 4.1.1.1 งานบญขาวใหม จะท าพธในวนเพญขน 15 ค า เดอน 3 บางทอาจเลอนเปนเดอน 2 หรอ เดอน 4 แลวแตวาจะเกบเกยวขาวเสรจเมอใด ตามปกตแมเกบเกยวเสรจกอนกมกรอท าพธในเดอน 3 การท าบญขาวใหมเปนการขอบคณธรรมชาตทใหก าเนดและใหอาหารโดยเฉพาะขาว ซงชาวกะเหรยง เชอกนวา แมโพสพเปนผประทานขาวใหดวยความเมตตา เพอไมใหชาวบานอดอยาก นอกจากนการท าบญขาวใหม ยงเปนการท าบญอทศสวนกศลทงปวงใหแกสตว และพชทตองตายหรอถกท าลาย เพราะการปลกขาวไร การเผาไรเพอเตรยมทเพาะปลก เมอเกบเกยวขาวแลวกท าบญอทศสวนบญกศล ขอขมาพระแมโพสม ชาวบานจะน าขาวเปลอกไปรวมกนทบานเจาวด(ผท าพธ) เพอบชาถวายพระแมโพสพ และขอพรใหเกดความอดมสมบรณ จากนนชาวบานไดมอบขาวทน ามารวมกนใหเจาวด เพอแจกจายแกคนชราในหมบาน ภายหลงน าขาวหงสกใหมไปไหวเครองมอ และอปกรณในการเพาะปลก เชน จอบ เสยม กระบงขาว ยงขาว เคยวเกยวขาว เปนตน เปนการสรางขวญและก าลงใจในการเพาะปลกตอไป การท าบญขาวใหมจะท ากนใหเสรจสนภายใน 3 วน 4.1.2 การปกครอง หมบานตะเพนคมการปกครองทเปนแบบทางการนนคอ การปกครองสวนทองถน มตวแทนคอ ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน และสมาชกองคการบรหารสวนต าบลนอกจากนนยงมการปกครองแบบไมเปนทางการทมลกษณะจ าเพาะของกลมชาตพนธ หวหนา เปนผน าตามธรรมชาต ทเรยกวา “เจาวด” ชาวกะเหรยงทหมบานตะเพนค มวถชวตทแปลกแตกตางจากกะเหรยงในพนทอน ๆ กลาวคอ ในหมบานตะเพนค ถอเปนหมบานปลอดอบายมข เพราะมขอหามทพวกเขาถอปฏบตอยางเครงครดคอ หามดมเหลา รวมถงการหามน าเหลาเขามาในหมบาน ทงนไมมขอยกเวนใหกบนกทองเทยวหรอชาวกะเหรยงตางถนทเขามาในหมบาน ไมเสพยาเสพตดและไมน ายาเสพตดเขามาในหมบานและไมเลนการพนนในหมบาน นอกจากนยงหามเลยง เปด ไก ไวฆากน หามหญงชายหนตามกนจนกวาจะไดแตงงาน โดยมหลกฐานส าคญปรากฏทวดบานกลวย ต าบลวงยาว อ าเภอชาง จงหวดสพรรณบร เปนเอกสารแตงต งเจาวดโดยรองอ ามาตยเอกขนอนทศวถการ แมกองรงวดภมประเทศในสยาม บนทกไว (ดงแสดงหลกฐานในภาคผนวก ก)

112

4.1.3 การแตงกาย เดกหญงของชาวกะเหรยงบานตะเพนคมรปแบบการแตงกายตามวถชมชน สวมเสอกระโปรงตดกนยาวถงขอเทา ชวงคอและชายกะโปรงจะปกเดนเสนเปนสสนสดใส สวนใหญจะเปนสชมพ แดง แสด มพหอย หญงทแตงงานแลวใสเสอคอวทรงกระสอบตวสนแคสะโพก สแดง บานเยน หรอสอน ๆ มพหอย นงผาซนยาวคลมขอเทาสสดใสเชนเดยวกน บางครงผหญง จะมผาโพกศรษะ ส าหรบผชายจะใสเสอสองแบบ คอเสอทรงกระสอบ คอวคลายของผหญง หรอใสเสอเชตนงโสรงสวนใหญจะเปนลายตารางสบานเยนกบสด า ผลการศกษาพบวาแบบเสอของเดกหญงเปนเสอทประกอบดวยผาผนรปทรง 4 เหลยมผนผาเยบกลางหนากลางหลงเวนชวงคอ ผวจยน าลกษณะของผาผนสเหลยมของตวเสอเดกหญงชาวกะเหรยงมาเปนแรงบนดาลใจของโครงสรางของผาคลมไหลตนแบบ ดงภาพท 4.3 - 4.4

ภาพท 4.3 การแตงกายเดกหญงชาวกะเหรยง ภาพท 4.4 การแตงกายของชาวกะเหรยง 4.1.4 อาหาร

อาหารการกนในชวตประจ าวนของชาวกะเหรยงในอดตคอ ขาวกบน าพรกและ เกลอ ชาวกะเหรยงนยมบรโภคอาหารทมรสเผดจด เชน น าพรก แกงเผด แกงสม ชาวกะเหรยงจะปลกพรกไวตามไรส าหรบไวกนเอง และพรกของชาวกะเหรยงจะขนชอในความเผดรอนกวาพรกไหนๆ เครองแกงหลกประกอบดวย พรก ขา ตะไคร ใบมะกรด กะป (ปลารา) โขลกใหเขากน แตถาเปนแกงเผด

113

จะใชเนอสตวกบมะเขอ เปนสวนประกอบ เนอสตวทใชในการปรงอาหารจะเปนจ าพวกสตวทลาไดจากปา เชน เกง กวาง คาง กระตาย แย ฯลฯ ถาเปนแกงสมกใชเครองแกงเดยวกน แตไมนยม ใสเนอสตว แตใชผกทมรสเปรยว ไดแก ใบกระเจยบปา มะเขอสม ฯลฯ เพอชวยในการปรงรสอาหาร

สวนน าพรกของชาวกะเหรยงมปลาราหรอชาวกะเหรยงเรยกวา กะป เปนเครองปรงส าคญน ามาต ากบพรกปรงรสดวยเกลอ กนกบผกสด ผกตม อาหารของชาวกะเหรยง จะไมปรงรสหวาน เพราะไมมน าตาลใช ชาวกะเหรยงจะกนผลไมทปลกอยในสวนภายในบาน หรอทมอยตามไร เชน กลวย ออย สมโอ ฯลฯ สวนขนมหวานของชาวกะเหรยงจะมเพยงขาวหอทกนเฉพาะในงาน พธเรยกขวญ ของชาวกะเหรยง หรอทเรยกวาประเพณกนขาวหอ เทานน

ขาวหอของชาวกะเหรยงจะเปนขาวเหนยวน ามาหอดวยใบตองหรอใบไผใหเปนรปสามเหลยมทรงกรวยน าไปตมใหสกเวลากนจะจมกนกบน าผ งหรอน าตาลทราย แตในปจจบน จะประยกตกนจมกบมะพราวเคยวกบน าตาล คลายขาวเหนยวหนากะทของคนไทยแทน ผวจยน าลกษณะของสทตดกบในส ารบอาหารของชาวกะเหรยงมาเปนแรงบนดาลใจในการออกแบบสผาคลมไหลตนแบบ ดงภาพท 4.5

ภาพท 4.5 อาหารหลกของชาวกะเหรยง

114

4.1.6 ทอยอาศย การตงบานเรอนของชาวกะเหรยงจะตงรวมกลมกนอยเปนชมชน แตเดมจะสรางเปน

บานชนเดยวใตถนสง ฝาและพน ท าดวยไมไผสบฟาก หลงคามงดวยแฝก ตอมาไดพฒนาเปนท าพน โดยใชไมไผหลาวเปนเสนเพอเปนตวยด เกาะตดบาน เนองจากในสมยนนไมมตะปใชในการปลกบานหลงจากบานเสรจจะมการขนบานใหมโดยเจาของบานตองนอนทบาน หามไปนอนทอนเปนเวลา 3 คน บนหวนอนใชสะเดยหรอฉตรทสานดวยไมไผเพอบชาผบานผเรอนใหอยเยนเปนสข อปกรณเครองใชในบานสวนใหญจะท าขนเองจากไมไผสกสวนใหญ เชนกระบอกใสน า กระบงขาว ตะกรา เปนตน หองครวอยในตวบาน โดยมเตาทผลตขงเองโดยใชไมวางเปนฐานสเหลยมความกวางประมาณ 1 เมตร น าดนมาใสจนเตม น ากอนหน 3 กอนมาตงเพอไวตงหมอประกอบอาหารชาวกระเหรยงมกมความรและความคดโดยน าธรรมชาตมาประยคใชเพอการด ารงชวตทอยทามกลางธรรมชาตอยางสมดล จากผลการศกษาผวจยพบวา บานชาวกะเหรยงมสไมธรรมชาต จงจ าแนวคดดงกลาวมาเปนแรงบนดาลใจในการเลอกสยอมเสนดายจากธรรมชาต ดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 บานเรอนของชาวกะเหรยง

4.2 การศกษาลกษณะลวดลายผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค ลกษณะเครองแตงกายกะเหรยงบานตะเพนคการทอผาเปนศาสตรอยางหนงทสบทอดกนจากรนสรนเปนเวลายาวนาน หญงชาวกะเหรยงจะนยมทอผาหลงจากท างานเสรจ การทอผาจะถกสอนใหกบทายาทตงแตเดกเพราะลายแตละลายมความละเอยดสงจงจ าเปนทตองใชเวลาในการเรยนร หลายป เพอสบทอดลายใหคงอยกบวถชวตกะเหรยงอยางยาวนาน การทอผาของกะเหรยงม 2 ชนดคอ

115

การทอผาพนและการทอแบบมลวดลาย การทอผาของกะเหรยงจะใชดายซงท าจากใยฝาย เทานน ผาจะเปนผาหนาแคบจ ากดตามขนาดเครองทอคอ กวางไมเกน 20 นว สวนความยาวขนอยกบวตถประสงค ของผทอดงนน การตดเยบเครองนงหมของกะเหรยงจงจ าเปนตองน าผาผนมาเยบตดกน โดยพยายามตดใหนอยทสดเนองจากในอดตกะเหรยงไมมกรรไกรใช ดงนนเครองนงหมจงมลกษณะคงทคอ น าผาทงผนเยบประกอบกนโดยพยายามหลกเลยงการตด ผาททอแตละชนเมอน ามาประกอบกนเปนเครองนงหมแลวจะไมมเศษเหลอทง การแบงผาจงท าโดยใชมดคมๆกรดตามแนวขวาง ของผนผาเทานน ดวยเหตนรปทรงของเสอผากะเหรยงจงไมมสวนโคงเวาเพราะเปนการยากทจะท าใหเปนลกษณะนน การประดษฐลวดลายในผนผาขณะทอม 3 วธคอ ลายสลบส ลายจกและ ลายขด นอกจากน การประดบลวดลายบนลายผาสามารถบอกถงสถานะทางสงคมของผสวมใสไดอกดวย เชน เสอของหญงทแตงงานแลวจะม 2 แบบ แบบทอลายทงตว และแบบททอเปนผาพนทงผนมกจะมพนเปน สด าหรอสน าเงนแลวทอดอกหรอปกลวดลายดวยดาย หรอไหมพรมสชมพเขมหรอสแดงเปนหลก สวนซนกจะม 2 แบบ คอ ลายขวางตลอดทงตว สวนแบบทสอง เปนลายขวางและใชผาททอจาก ททอเขมขดคาดหลงสามชนมาเยบตอกน แตตางกนทสวนหวซนจะทอเปนผาพนแดงชวงกวางๆ เปนตน ปจจบนเดกสวนใหญนยมใสเสอและกางเกงส าเรจรปทหาซอไดจากพอคาในตลาด ลกษณะของชดเดกหญงทยงไมไดแตงงาน จะสวมชดทรงสอบสขาวมารดาของเดกจะทอ ความกวางหนาผาใหพอดกบขนาดตวของเดกนยมปกดวยดายทมส ชมพ เขยว ฟา เหลอง ตรงสวนของไหล มพหอยใตวงแขน เดกหญงจะเปลยนแตงชดทรงสอบสขาวมาเปนชดเสอและซนไดหลายกรณ เชน เปลยนเพราะแตงงงาน เปลยนเพราะมประจ าเดอนแลว จากการศกษาพบวา ชดทรงสอบสขาว ในหมบานกะเหรยงตะเพนคในปจจบนนยมหาซอผาตามทองตลาดมาตดเยบเอง และมการปกลวดลายโดยรวบรวมลายปกได 3 ลายไดแก อะตะลง อะคทาย อะลงย นยมปกใหลกสาวตงแตอาย 4-5 เดอน ดงภาพท 4.7 – 4.9

ภาพท 4.7 ลายอะคทาย ภาพท 4.8 ลายอะตะลง ภาพท 4.9 อะลงย

116

การศกษาลกษณะของเสอผหญงทมครอบครว จากการศกษาเสอของหญงในหมบานกะเหรยงตะเพนคทแตงงานแลวม 2 แบบ แบบแรกคอทอลายเดยวหรอวธการขดทงตวและแบบทสองคอ ทอจกลาย มความกวางจากไหลถงหนาอกตามขนาดของบคล นยมใชสแดง ชมพ มการเยบตอกนทเสนกลางหนา มพหอยกลางหนา ใตวงแขนและกลางตว โดยแบบจกจะมการทอเสนลายขวางตวเสอ6 เสนมชอเรยกเปนภาษาทองถนคอ เสนท1 คทาย แบงลายชวงไหล เสนท 2 3 4 อะคซะ แบงลาย ชวงหนาอก เสนท 5 อะเกย แบงลายชวงเอว เสนท 6 อะคองทาย ชวงชายเสอพบลายเสอทนยมใชกนในหมบาน 9 ลายไกแก เชอโวมอพ 2 อะคทาย 3 อะคทาย 4 เชอรควองทาย อะคองทาย เชอรโดวมอ อะคทายเชอยงเบย และเสอททอแบบขด จะมการทอเสนขวางตวเสอเสนเพอ แบงสดสวนคลาย แบบท 1 มเพยง 3 ลาย ในตวเสอคอ อะคซะ เชอเชงโคลว อะเกง ภายในหมบานกระเหรยง เสอม 2 แบบทสบทอดกนมาแตโบราณ (ภาคผนวก ก) ลกษณะผาซน การทอซนจะมลายขวางตลอดตว สวนแบบทสองเปนลายขวางแบงเปนสามผนโดยมเทคนคการทอแบบลายจก ลายขด และลายสลบส การทอผาท าเปน 3 ชนน ามาเยบตอกนเปน 3 ชวง แตละชวงมลวดลายทแตกตางกนมชอเรยกตามภาษาทองถนวา ชวงบนซน เนคทาย ชวงกลางซนเนเมซา ชวงลางซนเนคองทาย โดยชวงทบนเปนการทอแบบสลบสม 1 ลาย ชวงกลางทอดวยวธขดคอ การทอใชไมไผหลาวขนาดเลกหรอทชาวกะเหรยงเรยกวา บายบาย ก าหนดตามจ านวนเสนดายทก าหนด ลายทใชในหมบานตะเพนค 13 ลาย ชวงลางเปนการทอแบบจกมการทอสลบสดาย ในชนเดยวกน การจกของกะเหรยงจะเปนการใชนวมอ ในการสอดดายตามจ านวนเสนทก าหนดลวดลายของแตละลายพบวา ลวดลายจกของกะเหรยงตะเพนค ม 32 ลาย การทอทงสามวธน มความละเอยด ผาจะสวยไดขนอยกบศลปะการวางสดายของแตละบคคล ผาจงมความงามทเปนศาสตรและศลปของผาทอกะเหรยงเฉพาะถน (ภาคผนวก ก) การศกษาลกษณะลวดลายในเนอผาทอกรเหรยงตะเพนค ลกษณะลวดลายจะปรากฏ เปนเสนนน ตามแนวตงหรอแนวนอนกได หากเปนลายนนตามแนวตงการก าหนดลายจะท าพรอมกบการเรยงดาย คอใชจ านวนดายมากกวาปกตบนพนททตองการใหเปนลายนน สวนดายขวางใชจ านวนเทาปกต การทอวธนนยมใชทอเสอผชายสงอาย ลวดลายสลบส เปนการทอแบบธรรมดาคอใชดายยนและดายขวางจ านวนเทาปกต แตแทรกดายสตางๆ สลบเขาไปขณะเรยงดายยนเมอสอดดายขวาง เชนการทอผาหม ยาม และผาถงผหญงทแตงงานแลว ผาทอกะเหรยงทชาวตะเพนคทอมลวดลายสลบสเพยงลายเดยว แตสทแตกตางขนอยกบการวางดายสของแตละบคคล มลวดลาย (ภาคผนวก ก)

117

ลายจก เปนการทอลวดลายโดยการสอดดายสลบซงไมใชดายเสนเดยวกบดายขวางเขาไปเปนบางสวนในเนอผาตามลวดลายและสในต าแหนงตามตองการ การยกดายยนจะไมเปนไปตาม การยกดายยน จะไมเปนไปตามการยกตะกอ แตผทอจะใชนวมอ หรอขนเมนชวยยกดายขน ตามจ านวนทค านวณไว และสอดดายสทตองการเขาไประหวางดายยนนน ฉะนนลวดลายทปรากฏบนผนผาทงผนอาจมหลายลายในผนเดยวกน ลายผาในการทอแบบจกภายในหมบานตะเพนค เปนการทอจกในเนอผาเสอ 9 ลาย จกในเนอผาซน 23 ลาย มลวดลาย (ภาคผนวก ก.)

ลายขด คอการทอผาโดยใหลวดลายทปรากฏเหมอนกนทงผน ลกษณะลายแบบยกดอก ในตว โดยก าหนดสตามดายยนการแยกดายยนใชวถนบเสนและสอดไมไผเปนตวแยกดายใหชองระหวางดายยนกวางเพอความสะดวกในการสอดดายขวาง ผาทอลายขดของกระเหรยงมลกษณะคลายของชาวอสานแตลวดลายซบซอนนอยกวาและของอสานไมนยมทอลายสลบสแตของกะเหรยงนยมทอลายสลบสดงนนในผาผนเดยวจงมลวดลายดอกนนขนมาของลายยกดอกนนขนมาของลายขดและลายเลนสสลบกนโดยมทอวธการขดในเนอผาซน13 ลาย ขดในเนอผาเสอ 3 ลายรวมลวดลายขดในหมบานตะเพนค มลวดลายดงน มลวดลาย (ภาคผนวก ก) ขนตอนการผลตผาทอกะเหรยงการเตรยมเครองทอผา กอนทจะทอผาจะตองมการเตรยมเครองทอผาตงแตการปนดาย การกรอดาย การตงเครองทอผา การขนดาย มขนตอนการท าดงน 1. การปนดาย อปกรณในการปนดายผาทอกะเหรยง ประกอบดวย หลอดกรอดาย และเครองมอกรอดาย หลอดกรอดาย เดมชาวกะเหรยงใชวธมวนดายดวยมอใหเปนกอน ปจจบนใช ทอพลาสตกแทน มความยาวขนาด 10 เซนตเมตร (ภาพท 4.10) 2. การกรอดายขวาง ดายขวางเปนดายทสอดเขาไประหวางดายยน ท าใหเกดลวดลายตางๆเรยกวา ลงทย ใชดายพนกบไม ขนาดยาวประมาณ 1 ฟตเสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร ตงไมเครองทอกเอว หลงจากปนดายเสรจเรยบรอยแลวกน าดายมาขนดาย

ภาพท 4.10 การปนดาย

118

3. การขนดาย หรอการขนเครองทอกเอว เปนการน าเอาเสนดายมาเรยงตอกนอยางมระเบยบตามแนวนอน โดยพนรอบกบสวนประกอบของเครองทอ และกอนทจะมการขนดายจะตองมการเตรยมเสนดายดวยการปนดาย การตงเครองทอ การเรยงเสนดาย การเปลยนไมเปนเครองทอ 4. การทอผา เรมตนคลองดายลงทหลกท 1 สาวเสนดายผานหลกท 2 3 4 5 9 7 น าไปคลองทหลกท 8 และสาวมาคลองทหลกท 1 จากนน ดงดายทงหมดใหตงเสมอกน น ามาพนรอบหลกท 2 ดงดายใหตงเสมอกนพาดผานดานหนาของไมหลกท 3 ถงไมหลกท 4 เปนจดแยกดาย โดยใชดายสขาวอกกลมหนงเปนเสนดายตะกอสอดเขาไประหวางเสนดายเปน 2 สวนเทาๆกน สวนทไมไดคลองกบตะกอแยกเสนดายผานหลงหลกท 4 และสวนทคลองตะกอ ดงเสนดายผานดานหนาหลกท 4 แลวรวบดายทงสองสวนเขาดวยกนใหตงพาดผานหลกท 5 6 พนออมหลกท 7 ดงดายทงหมดใหตงพรอมออมหลกท 8 และสาวใหตง ดงกลบมาเรมตนทหลกท 1 ใหม จากนนสอดไมทงหมดออกจากเครองทอ และน าไมไบ 1 อน สอดเขาไปแทนไมใสตะกอท 1 น าไมไบ 2 อนเขาสอดเปลยนไมใสตะกอท 2 และไมใสตะกอท 3 ซงตองใชชวยแยกดายเวลาทอแกะดอก สวนไมไบท 2 ใสกระบอกไมไผแทน 1 อน เมอเสรจเรยบรอยเครองทอจะมลกษณะ ดงภาพท 4.11

ภาพท 4.11 เครองทอกเอวเมอเรยงขนเสนดายเสรจ

119

4.3 การพฒนาผาคลมไหล จากวธการยอมผาจากสจากธรรมชาตดงกลาวขางตนในบทท 3 ไดน าไปยอมเสนไดฝายแลวน าไปทอเปนผาคลมไหล 5 แบบดวยเทคนคการทอจก ขดและลวดลายสลบสไดผาคลมไหล 5 แบบ ดงภาพท 4.12 – 4.16

ภาพท 4.12 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 1 การออกแบบลายและขยายลวดลายผาทอกะเหรยง ผวจยไดพฒนาลวดลายผาจาก ลายจกซนคเปยขายเปย 7 ลายจกซนคมอ ลายจกเสอเชอโดวมอพ 2 และลายจกซนชองพคอง 7

ลายจกซนคมอ ลายจกซนคเปยขายเปย 7

ลายจกซนชองพคอง 7 ลายจกเสอเชอโดวมอพ 2

120

ภาพท 4.13 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 2

การออกแบบลายและขยายลวดลายผาทอกะเหรยง ผวจยไดพฒนาลวดลายผาจาก ลายจกซนเชอรมซา 5 ลายจกซนอะไกยกง 6

ลายจกซนอะไกยกง 6 ลายจกซนเชอรมซา 5

121


การออกแบบลายและขยายลวดลายผาทอกะเหรยง ผวจยไดพฒนาลวดลายผาจาก ลายจกซนเชอรมซา 5 ลายจกซนอะไกยกง 6

ลายจกซนอะไกยกง 6 ลายจกซนเชอรมซา 5

122


การออกแบบลายและขยายลวดลายผาทอกะเหรยง ผวจยไดพฒนาลวดลายผาจาก ลายจกซนอะไกยกง 6

ลายจกซนอะไกยกง 6

123

ภาพท 4.16 การวเคราะหผาคลมไหลตนแบบ แบบท 5 การออกแบบลายและขยายลวดลายผาทอกะเหรยง ผวจยไดพฒนาลวดลายผาจาก ลายจกซนอะไกยกง 6

ลายจกซนอะไกยกง 6

124

4.4 การทดสอบสมบตทางกายภาพผาคลมไหล การทดสอบผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง ไดผลการศกษาดงน

4.4.1 ผลการทอสอบสมบตทางกายภาพ ของผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง

ตารางท 4.1 การทดสอบสมบตทางกายภาพและความคงทนผาทอมอกะเหรยงตนแบบ

รายการทดสอบ ผลการทดสอบ 1. น าหนกของผา (กรม/ตารางเมตร) 2. ความแขงแรงของผาตอแรงดงสงสด (นวตน)

แนวเสนดายยน

แนวเสนดายพง 3. การเปลยนแปลงขนาดหลงการซก 1ครง (%)

แนวเสนดายยน

แนวเสนดายพง

268.12

717.66

341.64

-8.0

-2.4

จากตารางท 4.1 แสดงผลการทดสอบสมบตทางกายภาพผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง 1) น าหนกของผา พบวา มน าหนก 268.12 กรมตอตารางเมตร 2) ความแขงแรงของผาตอแรงดงสงสด พบวา แนวเสนดายยน มคาความแขงแรงตอแรงดงสงสด มากกวาดายพง คอ 717.66 นวตน แนวเสนดายพงมคา 341.64 นวตน และ3) การเปลยนแปลงขนาดหลงการซก1 ครง พบวา แนวเสนดายยนมการหดตวมากกวาเสนดวยยน คอ 8% และแนวเสนดายพงมการหดตว 2.4%

ตารางท 4.2 ผลการทดสอบสมบต ความคงทนของสตอการขดถของผาคลมไหล

การทดสอบ ระดบความคงทนของสตอการตดเปอน

ดายยน ดายพง สภาวะในการทดสอบ เปยก แหง เปยก แหง

สตกตดผาขาว 3.4 4 3.4 4

จากตารางท 4.2 แสดงผลการทดสอบความคงทนของสตอการขดถของผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง พบวา ในแนวเสนดายยนและแนวเสนดายพง มสตกตดผาขาวในสภาวะเปยกอยใน

125

ระดบ 3-4 หมายความวา สตกตดพอสงเกตได จนถงสตกตดเลกนอยและในแนวเสนดายยนและแนวเสนดายพง มสตกตดผาขาวในสภาวะแหง อยในระดบ 4 หมายความวา สตกตดเลกนอย

ตารางท 4.3 ผลการทดสอบสมบต ความคงทนของสตอเหงอของผาคลมไหล ทดสอบความคงทนของส เหงอสภาวะ (กรด) เหงอสภาวะ (ดาง)

สเปลยนแปลงจากเดม(ระดบ) สตกตดผาขาว (ระดบ) อะซเตท ฝาย ไนลอน พอลเอสเทอร อะครลค ขนสตว

4

3-4 3-4 3-4 4 4

3-4

4

3-4 3-4 3-4 4 4

3-4 จากตารางท 4.3 แสดงผลการทดสอบความคงทนของสตอเหงอของผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง พบวา คาการเปลยนแปลงของสจากเดมในสภาวะกรดและสภาวะดางอยในระดบ 4 คอ สเปลยนแปลงเลกนอยและคาสตกตดผาขาว พบวา ผาอะซเตท ผาฝาย ผาในลอน ผาขนสตว ในสภาวะกรดและสภาวะดางอยในระดบ 3-4 คอ สตกตดผาขาวอยในระดบปานกลาง สวนคาตกตดผาขาวของผาพอลเอสเทอร และผาอะครลค ในสภาวะกรดและสภาวะดางอยในระดบ 4 คอ สตกตดผาขาวเลกนอย

126

4.5 การส ารวจการศกษาความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลตนแบบ จากการออกแบบผลตภณฑผาคลมไหลจ านวน 5 ผน ทดสอบสมบตทางกายภาพ แลวน าผาคลมไหลตนแบบไปส ารวจความพงพอใจกลมตวอยางคอ ลกคาของตวแทนจ าหนาย 3 แหง คอ ศนยทอผาบานนาตาโพ รานผาธรรมชาต และรานบายศรสาขาบองมารเช มารเกตพารค จ านวน 150 คน ไดผลการส ารวจมดงน 4.5.1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ตารางท 4.4 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ขอมล จ านวน รอยละ 1. เพศ

ชาย 60 40.00 หญง 90 60.00

2. อาย 25-35 ป 30 20.00 36-45 ป 60 40.00 46-55 ป 40 26.67

56 ขนไป 20 13.33 3. อาชพ

รบราชการ 35 23.33 พนกงานเอกชน 35 23.33 ธรกจสวนตว 30 20.00

พนกงานรฐวสากจ 40 26.67 ลกจาง 10 6.67

4.การศกษา ปรญญาตร 85 56.67 ปรญญาโท 65 43.33

5. รายได 10,001-15,000 บาท 20 13.33 15,001-20,000 บาท 40 26.67

20,0001-25,000 บาท 40 26.67 มากกวา 25,000 บาท 50 33.33

127

ตารางท 4.4 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม (ตอ) ขอมล จ านวน รอยละ

ประสบการณในท างาน 1-3 20 13.33 4-6 40 26.67 7-9 40 26.67

10-12 50 33.33

12 ขนไป 40 26.67

จากตารางท 4.4 ขอมลของผตอบแบบสอบถาม จ านวน 150 คน พบวา เปนเพศชาย รอยละ 40 เพศหญง รอยละ 60 อาย 25-35 รอยละ 20 อาย 36-45 รอยละ 40 อาย 46-66 รอยละ 40 อาย 56ขนไป รอยละ 13.33 อาชพรบราชการ รอยละ 23.33 อาชพพนกงานเอกชน รอยละ 23.33 อาชพธรกจสวนตว รอยละ 20 อาชพพนกงานรฐวฐวสาหกจ รอยละ 26.67 อาชพลกจาง รอยละ 6.67 การศกษาระดบปรญญาตร รอยละ 56.67 ระดบปรญญาโท รอยละ 43.33 รายได 10,000-15,000 บาท รอยละ 13.33 รายได 15,001-20,000 บาท รอยละ 26.67 รายได 20,001-25,000 บาท รอยละ 26.67 รายไดมากกวา 25,000 บาท รอยละ 33.33 ประสบการณในการท างาน 1-3 ป รอยละ 13.33 ประสบการณในการท างาน 4-6 ป รอยละ 26.67 ประสบการณในการท างาน 7-9 ป รอยละ 26.67 ประสบการณในการท างาน 10-12 ป รอยละ 33.33 และประสบการณในการท างาน 12 ปขนไป รอยละ 26.67

128

ตารางท 4.5 ความพงพอใจของผตอบแบบสอบถามทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 1 รายการ x S.D. ความหมาย

ดานประโยชนใชสอย 1. รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย 2. ขนาดมความเหมาะสมการสวมใส 3. งายตอการบ ารงรกษาและการท าความสะอาด 4. มความสะดวกในการสวมใสและการจดเกบ 5. โอกาสในการสวมใส ดานความสวยงาม 1. รปแบบผาคลมไหลทนสมย 2. วสดในการตกแตงไดอยางเหมาะสม 3. ฝมอการทอและการตกแตง 4. สสนผาทอกะเหรยง 5. เนอผา 6. ผวสมผส

4. 82* 4.22 3.83 4.40 4.43

4.61 4.62

4.82* 4.61 4.22 4.33

.38 .41 .76 .49 .49

.49 .48 .38 .49 .41 .49

มากทสด มาก มาก มาก มาก

มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด มาก มาก

คาเฉลยรวมทง 2 ดาน 4.44 .33 มาก

จากตารางท 4.5 ความพงพอใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 1 พบวา

ผบรโภคมความพงพอใจมคาเฉลยระดบมากคอ 4.44 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานประโยชน

ใชสอย ขอท 1 รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย มความพงพอใจในระดบมากทสด มคาเฉลย

4.82 สวนดานความสวยงาม ขอท 3 ฝมอการทอและการตกแตง มความพงพอใจในระดบมากทสด

มคาเฉลย 4.82

129

ตารางท 4.6 ความพงพอใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 2

รายการ x S.D. ความหมาย


4.82* 4.40 4.40 4.61 4.61

4.82* 4.64 4.61

4.82* 4.40 4.61

.38 .49 .49 .49 .49

.35 .48 .49 .38 .49 .49

มากทสด มาก มาก

มากทสด มากทสด

มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด มาก

มากทสด

คาเฉลยรวมทง 2 ดาน 4.60 .36 มากทสด จากตารางท 4.6 ความพงพอใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบ 2 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมากทสด มคาเฉลย 4.60 เมอพจารณา ดานการใชสอย ขอ 1 เหมาะสมกบประโยชนใชสอยมความพอใจมากทสด มคาเฉลย 4.82 สวนดานความสวยงาม ขอ 1รปแบบผาคลมไหลทนสมย และขอ 4 สสนผาทอกะเหรยง พอใจมากทสด มคาเฉลย 4.82

130


ผาคลมไหลทอมอกะเหรยงแบบท 3 x S.D. ความหมาย


4.01 3.80 4.19 4.43 4.43

3.83 4.04 3.62 4.25 4.22 4.22

.66 .77 .75 .49 .49

.76 .63 .82 .74 .41 .41

มาก มาก มาก มาก มาก

มาก มาก มาก มาก มาก มาก

คาเฉลยรวมทง 2 ดาน 4.10 .48 มาก จากตารางท 4.7 ความพงพอใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 3 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.10 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานประโยชนใชสอย ขอท 4 มความสะดวกในการสวมใสและการจดเกบ และขอท 5 โอกาสในการสวมใส มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.43 สวนดานความสวยงาม ขอท 4 สสนผาทอกะเหรยง มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.25

131




4.21 4.01 4.01 3.83 4.03

4.43 3.62 4.01 4.04 4.01 4.19

.77 .66 .66 .76 .90

.78 .82 .66 .63 .65 .75



คาเฉลยรวมทง 2 ดาน 4.03 .54 มาก จากตารางท 4.8 ความพงพอใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 4 พบวา

ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.03 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาดานประโยชน

ใชสอย ขอท 1 รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.21

สวนดานความสวยงาม ขอท 1 รปแบบผาคลมไหลทนสมย มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.43

132




4.21 4.01 3.83 3.83 3.83

3.83 3.65 3.83 4.04 4.01 4.22

.77 .66 .76 .76 .76

.76 .81 .76 .63 .66 .41



คาเฉลยรวมทง 2 ดาน 3.93 .60 มาก

จากตารางท 4.9 ความพงพอใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ แบบท 5 พบวา

ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 3.93 เมอพจารณาเปนรายพบวา ดานประโยชนใช

สอย ขอท 1 รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.21

สวนดานความสวยงาม ขอท 6 ผวสมผส มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.22

133

บทท 5

สรปผลการวจย การอภปรายผล และขอเสนอแนะ การวจยเรอง การพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง กรณศกษาหมบานกะเหรยงตะเพนค หม 5 ต าบลวงยาว อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร การศกษาวจยครงนมวตถประสงค เพอ ศกษาวถชวตของชาวกะเหรยงบานตะเพนค และลกษณะลวดลายกระบวนการผลตผาทอมอ กะเหรยงบานตะเพนค พฒนาผลตภณฑผาคลมไหล ทดสอบสมบตทางกายภาพของผาคลมไหลตนแบบ และส ารวจความพงพอใจผบรโภคทมตอผาคลมไหลตนแบบ ผวจยไดสรปผลและอภปรายผลและขอเสนอแนะดงน 5.1 สรปผลการวจยและอภปรายผล 5.1.1 การศกษาวถชวตของกะเหรยงบานตะเพนคใชวธการสมภาษณและบนทกขอมลเนนการศกษาทางดาน วถชวตกะเหรยงบานตะเพนค ประเพณ การปกครอง วฒนธรรม การแตงกาย อาหารการกน และทอยอาศย ผวจยสรปผลการวจยและอภปรายผลดงน การศกษาวถชวตของกะเหรยงบานตะเพนค วถชวตกะเหรยงทหมบานตะเพนค เปนหมบานเกาแก อายรวม 200-300 ปเปนหมบานทชาวกะเหรยงอพยพมาจากทอน ตงเปนกลมบานซงมเพยง 3-4 หลงคาเรอนตงอยในเขตอทยานแหงชาตพเตยมพนตดกบจงหวดอทยธานและจงหวดกาญจนบร หางจากอ าเภอเมองจงหวดสพรรณบรประมาณ 193 กโลเมตร ตอมาชาวกะเหรยงจาก หมบานทตงบานในพนทใกลเคยงจงหวดสพรรณบรและจงหวดกาญจนบรไดอพยพมา หนจากโรค ระบาดท าใหมจ านวนคนเพมขนจงจดตงเปนหมบานตะเพนค เปนหมบานชาวเขาเผากะเหรยงโปวปจจบนมครวเรอน 96 หลงคาเรอน ประชากร 245 คน ตะเพนคในภาษากะเหรยงแปลวา ตนน า เนองจากในหมบานอยใกลกบบอน าพซงบอน านเปนตนน าของน าตกตะเพนคนอยและน าตกตะเพนคใหญ ชาวกะเหรยงจงม น าใชตลอดทงป ประเพณ หมบานกะเหรยงตะเพนคสวนใหญนบถอศาสนาพทธมประเพณตามพทธศาสนาชาวกะเหรยงมพธส าคญทสบทอดกนมาเปนเวลายาวนานคอ ประเพณ"ไหวเจดย"และงานบญขาวใหมประเพณ"ไหวเจดย"เปนประเพณทส าคญของหมบานตะเพนคทอาจกลาวไดวาเปนประเพณทรวบรวมชาวกะเหรยงในแถบภาคตะวนตกไวมากทสดในวนขนปใหมของชาวกะเหรยง

134

ตรงกบวนขน 15 ค า เดอน 5 งานบญขาวใหม จะท าพธในวนเพญขน 15 ค า เดอน 3 บางครงอาจเลอนเปนเดอน 2 หรอเดอน 4 ภายหลงจากการเกบเกยวขาวเปนประเพณสะทอนถงการแสดงความกตญญกตเวทตอบรรพบรษและสรางขวญก าลงใจใหแกผปลกขาวไร การปกครองในหมบานตะเพนค มการปกครองทเปนแบบทางการนนคอการปกครองสวนทองถน มตวแทนคอผใหญบาน ผชวยผใหญบานและสมาชกองคการบรหารสวนต าบลและมการปกครองทมลกษณะจ าเพาะของกลมชาตพนธซงเปนแบบไมเปนทางการ คอ เปนผน าตามธรรมชาต ทชาวกะเหรยงทหมบานตะเพนคมวถชวตทแปลก แตกตางจากกะเหรยง ในพนทอน ๆ กลาวคอในหมบานตะเพนค ถอเปนหมบานปลอดอบายมขเพราะมขอหามทพวกเขาถอปฏบตอยางเครงครด คอ หามดมเหลารวมถงการน าเหลาเขามาในหมบานทงนไมมขอยกเวนใหกบนกทองเทยวหรอชาวกะเหรยงตางถนทเขาไปในหมบานตะเพนคไมเสพยาเสพตดและไมน ายาเสพตดเขามาในหมบานและไมเลนการพนนในหมบาน นอกจากน ยงหามเลยง เปด ไก ไวฆาเปนอาหาร หามหญงชายหนตามกนจนกวาจะไดแตงงาน วฒนธรรมความเชอ ชาวกะเหรยงในหมบานตะเพนคเปนกะเหรยงทนบถอศาสนาพทธ แตมความเชอในเรองผ เรองสงศกดสทธ โดยค าสอนหรอพธกรรมของชาวกะเหรยง ท าเพอความสบายในชาตหนา ความเชอตาง ๆเหลาน จะสะทอนออกมาใหเหนไดในวถชวตประจ าวนของพวกเขา เชนการเลอกพนทเพอท าไร การเลอกวนส าหรบเพาะปลกหรอซอขาวของเครองใชเปนตน การแตงกายของชาวกะเหรยงบานตะเพนคพบวา เดกผหญงและหญงสาวพรหมจารจะใสเสอกระโปรงตดกนยาวถงขอเทา คอวชวงคอและชายกะโปรงจะปกเดนเสนเปนสสนสดใสสวนใหญจะเปนสชมพ แดงแสด มพหอยหญงทแตงงานแลวใสเสอคอวทรงสอบตวส นแคสะโพกสแดง บานเยนหรอสอน ๆ มพหอย นงผาซนยาวคลมขอเทาสสดใสเชนเดยวกนบางครงผหญง จะมผาโพกศรษะ ส าหรบผชายจะใสเสอสองแบบคอเสอทรงกระสอบ คอวคลายของผหญง หรอใสเสอเชตนงโสรงสวนใหญจะเปนลายตารางสบานเยนกบสด า สวนรปทรงของเสอผหญงและผชายเปนทรงตรง ประกอบดวยผาสเหลยมผนผายาว 2 ชน เยบดวยมอตะเขบกลางหนา กลางหลงและตะเขบขาง อาหารการกนในชวตประจ าวนของชาวกะเหรยงพบวา ในอดตคอ ขาวกบพรกและเกลอชาวกะเหรยงนยมบรโภคอาหารทมรสเผดจด เชน น าพรก แกงเผด แกงสมชาวกะเหรยงจะปลกพรกไวตามไรส าหรบไวกนเอง

135

ทอยอาศย ของชาวกะเหรยงพบวา ตงรวมกลมเปนชมชน บานใตถนสง ฝาและพนท า ไมไผสบฟาก หลงคามงดวยแฝก พธขนบานใหมเจาของบานตองนอนทบาน หามไปนอนทอนเปนเวลา 3 คน บนหวนอนใชสะเดยหรอฉตรทสานดวยไมไผ เพอบชาผบานผเรอน อปกรณเครองใชในบานและเตาไฟสวนใหญท าจากวสดธรรมชาตทมในทองถนเชน ไมไผ ดน หนและโดยประยกตใหสอดคลองกบสงแวดลอมภาย ธรรมชาต วถชวตทเรยบงาย 5.1.2 การศกษาลวดลายผาทอมอกะเหรยงบานตะเพนค แตงกายของชาวกะเหรยงบานตะเพนคพบวา การทอผาเปนศาสตรท าจากผาทอมอทมลวดลายผาตาง ๆ ทสบทอดกนจากรนสรนเปนเวลายาวนาน หญงชาวกะเหรยงทอผาหลงจากท างานในไรเสรจการทอผาของกะเหรยงม 2 ชนดคอ การทอธรรมดาและการทอลวดลายประดษฐลวดลายในผนผาขณะทอม 3 วธคอ ลายสลบส ลายจก ลายขดลกษณะของชดเดกหญงทยงไมไดแตงงานหญงในหมบานจะสวมชดทรงสอบสขาวมารดาของเดกจะทอความกวางหนาผาใหพอดกบขนาดตวของเดกนยมปกดวยดายทมส ชมพ เขยว ฟา เหลอง ตงสวนของไหลเดก มพหอยใตวงแขน เดกหญงจะเปลยนแตงชดทรงสอบสขาวมาเปนชดเสอและซนไดหลายกรณ แมชาวกะเหรยงปกลวดลาย 3 (ภาพท 4.7 – 4.9) ลายตกแตงชดทรงสอบสขาว เนองจากสขาวเปนสญลกษณของความบรสทธ ทหญงสาวทยงไมแตงงานสวมใสในพธ จากการศกษาเสอและลวดลายผาพนของหญง ทแตงงานแลวม 2 แบบ แบบแรกคอทอลายเดยวหรอวธการขดทงตวและแบบทสองคอทอจกลาย มความกวางจากไหลถงหนาอกตามขนาดของบคล นยมใชสแดง ชมพ มการเย บตอก นทเสนกลางหนา มพหอยกลางหนา ใตวงแขนและกลางตว โดยแบบจกจะมการทอเสนขวางตวเสอ 6 แบงลายชวงไหล ชวงหนาอก และชวงเอว ลวดลายเสอทนยมใชกนในหมบาน 7 ลายสวนเสอททอแบบขดเสนขวางเสอแบงสดสวนของผหญงกะเหรยงเชนเดยวกบการทอแบบจก ซงเปนวธทสบทอดกนมาแตโบราณ ผวจยไดท าลวดลายการทอผาจกจ านวน 6 ลาย ประยกตการออกแบบและพฒนาผาคลมไหลจากตนแบบ 5 ผน ขนาดกวาง 50 เซนตเมตร ยาว 120 เซนตเมตร ดงภาพท 4.12 - 4.16 5.1.4 การทดสอบสมบตทางกายภาพผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงตนแบบ แสดงผลการทดสอบสมบตทางกายภาพผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงดงนน าหนกของผา พบวา มน าหนก 268.12 กรมตอตารางเมตร ความแขงแรงของผาตอแรงดงสงสด พบวา แนวเสนดายยน มคาความแขงแรงตอแรงดงสงสด มากกวาดายพง คอ 717.66 นวตน แนวเสนดายพงมคา 341.64 นวตน การเปลยนแปลงขนาดหลงการซก 1 ครง พบวา แนวเสนดายยนมการหดตวมากกวาเสนดวยยน คอ 8% และแนวเสนดายพงมการหดตว 2.4% การทดสอบความคงทนของสตอการขดถ

136

ของผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง พบวา ในแนวเสนดายยนและแนวเสนดายพง มสตกตดผาขาวในสภาวะเปยกอยในระดบ 3-4 หมายความวา สตกตดพอสงเกตได จนถงสตกตดเลกนอยและในแนวเสนดายยนและแนวเสนดายพง มสตกตดผาขาวในสภาวะแหง อยในระดบ 4 หมายความวา สตกตดเลกนอยการทดสอบความคงทนของสตอเหงอของผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง ดงน คาการเปลยนแปลงของสจากเดมในสภาวะกรดและสภาวะดางอยในระดบ 4 คอ สเปลยนแปลงเลกนอยและคาสตกตดผาขาว พบวา ผาอะซเตท ผาฝาย ผาในลอน ผาขนสตว ในสภาวะกรดและสภาวะดางอยในระดบ 3-4 คอ สตกตดพอสงเกตไดจนถงสตกตดเลกนอยสวนคาตกตดผาขาวของผาพอลเอสเทอร และผาอะครลคในสภาวะกรดและสภาวะดางอยในระดบ 4 คอ สตกตดเลกนอย 5.1.5 ความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลตนแบบจากผาทอมอกะเหรยง การออกแบบผลตภณฑผาคลมไหลจ านวน 5 ผน ผวจยไดน าผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงไปศกษาความพงพอใจกลมตวอยางคอ ลกคาของตวแทนจ าหนาย 3 แหง ไดแก ศนยทอผาบานนาตาโพ รานผาธรรมชาต และรานบายศรสาขาบองมารเชมารเกตพารค จ านวน 150 คน ไดผลการศกษาดงน การส ารวจขอมลพนฐานของผบรโภคพบวา เปนเพศหญงจ านวน 90 คน คดเปนรอยละ 60.00 มอายระหวาง 36- 45 จ านวน 60 คน คดเปนรอยละ 40.00 มอาชพ พนกงานรฐวสาหกจ านวน 40 คน คดเปนรอยละ 20.67 มการศกษาอยในระดบ ปรญญาตร 85 คน คดเปนรอยละ 56.67 มรายไดสงกวา 2,5000 บาทจ านวน 50 คน คดเปนรอยละ 33.33 และมประสบการณในการท างาน 10-12 ปจ านวน 50 คน คดเปนรอยละ 33.33 ผลการส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผา คลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงแบบท 1 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.44 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานประโยชนใชสอย เรองท 1 รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย มความพงพอใจในระดบมากทสด มคาเฉลย 4.82 สวนดานความสวยงาม เรองท 3 ฝมอการทอและการตกแตง มความพงพอใจในระดบมากทสดมคาเฉลย 4.82 ผลการส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง แบบท 2 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบ มากทสด มคาเฉลย 4.60 เมอพจารณา ดานการใชสอย ขอ 1 เหมาะสมกบประโยชนใชสอยมความพอใจมากทสด มคาเฉลย 4.82 สวนดานความสวยงาม เรอง 1 รปแบบผาคลมไหลทนสมยและเรองท 4 สสนผาทอกะเหรยง พอใจมากทสด มคาเฉลย 4.82 ผลการส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง แบบท 3 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.10 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานประโยชนใชสอย เรองท 4 มความสะดวกในการสวมใสและการจดเกบ และขอท 5 โอกาสในการสวมใสมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.43 สวนดานความสวยงาม เรองท 4 สสน

137

ผาทอกะเหรยง มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.2 ผลการส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงแบบท 4 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.03 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานประโยชนใชสอย เรองท 1 รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย มความพงพอใจในระดบมากมคาเฉลย 4.21 สวนดานความสวยงาม เรองท 1 รปแบบผาคลมไหลทนสมย มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.43 และ ผลการส ารวจความพงพอใจของผบรโภคตอผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยงแบบท 5 พบวา ผบรโภคมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 3.93 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานประโยชนใชสอย เรองท 1 รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.21 สวนดานความสวยงาม เรองท 6 ผวสมผส มความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.22 การประเมนความพงใจของผบรโภคทมตอผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง ไดแก ดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และ สามารถอภปรายผลไดวา จากการออกแบบผาคลมไหลสตรดวยทอกะเหรยง 5 แบบ ผเชยวชาญไดประเมนความเหมาะสมทางดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงามและดานขนตอนการผลต แบบท 2 มความความพงพอใจอยในระดบมากทสด (ตารางท 4.6) เนองจากรปแบบของผาคลมไหลทนสมยกบประโยชนใชสอย ขนาดมความเหมาะสมกบการสวมใส ลวดลายและรปแบบแสดงลกษณะเฉพาะถน วสดทใชสามารถหาไดงายในทองถนและเหมาะสมสวยงาม ผาทอกะเหรยงเปนงานฝมอทสบทอดมาจากบรรพบรษมาหลายรอยปแลว เกดจากการใชเวลาวางของสตรหลงจากท างานไร ในแตละวนหรอหลงฤดเกบเกยว โดยใชกเอวโดยผกปลายกลมดายยนเขากบเสา อกขางหนงผกกบเอวแลวทอ เปนการทอแบบดงเดม ซงอาจเปนตวหนงสอหรอจากสงตาง ๆ ในธรรมชาตเชน ใบไม กงไผ เทาชาง ดวงดาว เปนตน ผาทอมอแตละผนมลวดลายแตกตางกนและเปนเอกลกษณเฉพาะตวบงบอกลกษณะของชนเผาของตนไดและเปนการอนรกษและสงเสรมภมปญญาบรรพบรษเปนการถายทอดจากรนสรนซงสอดคลองกบ ศรญญา นาคราช และสภทรา รตนคอน (บทคดยอ,2549) ไดวจยเรองลกษณะลวดลายและกระบวนการผลตผาทอมอกระเหรยง ผลการวจยพบวา การทอผาของกะเหรยงม 2 ชนดคอ การทอธรรมดาและการทอลวดลาย การทอลวดลายความนยมเกยวก บการประกอบลวดลายเพ อตดเย บเปนเครองนงหมแตละชนดจะไมเหมอนกนเชน ชดหญงสาวสะกอ จะมลวดลายขวางล าตวบรเวณเหนอหนาอกเพยงเลกนอยผาถงของหญงแตงงานแลวจะมลวดลายสลบสตลอดทงตว เสอผหญงโปวจะทอลวดลายบรเวณไหลอยางสวยงาม

138

ผวจยตระหนกถงความส าคญ และคณคาของผาทอกะเหรยง จงมแนวคดทจะน าลวดลายผาทอกะเหรยงมาออกแบบเปนผลตภณฑ โดยน าผาทอกะเหรยงมาทอเปนผาคลมไหล ซงประกอบไปดวย ประโยชนใชสอย ความสวยงาม และรปแบบลวดลายทประยกตและผสมผสานกนเปนความสวยงามและคงไวซงเอกลกษณของชนเผา

5.2 ขอเสนอแนะ 5.3.1 ขอเสนอแนะในวทยานพนธฉบบน 5.3.1.1 ควรพฒนารปแบบผลตภณฑผาทอกะเหรยงของหมบานตะเพนคใหมรปแบบทหลากหลายมากยงขนอยางตอเนอง 5.3.1.2 ควรศกษาเกยวกบรปแบบผาทอกะเหรยงในดานภมปญญาแบบดงเดมและปรบรปแบบตามแนวโนมแฟชนเครองนงหม 5.3.1.3 ควรมการศกษาวจยการตลาดเพอเปนชองทางในการจ าหนายและการวางแผนการผลต การจดแสดงสนคา การประชาสมพนธ เพอใหเกดความย งยนในดาน เศรษฐกจ 5.3.1.4 ควรสงเสรมการรวมกลมผผลตผาทอกะเหรยงบานตะเพนคโดยภาครฐและเอกชนสนบสนนดานการจดจ าหนาย 5.3.1.5 ควรมการฝกอบรมพฒนาฝมอผเชยวชาญของคนในชมชนในดานการแปรรปผลตภณฑผาทอกะเหรยงมเรองราวบอกลกษณะเฉพาะถน ทงทางดานการออกแบบ เสอผา ของตกแตง และผลตภณฑอนใหมความทนสมยมากขน 5.3.2 ขอเสนอแนะในงานวจยฉบบตอไป 5.3.2.1 ควรมการศกษาและพฒนาผาทอกะเหรยงในรปแบบของเสอผาแฟชน 5.3.2.2 ควรมการศกษาและพฒนาผาคลมไหลของผาทอกะเหรยงใหมกลนสมนไพรทมกลนหอมในทองถน

139

บรรณานกรม

กมลภทร. การออกแบบเสอสตรวยท างาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

จกรกฤษณ นรนตผดงการ. การบรหารงานพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2527.

จราวรรณ ไหมไทย. “การทอผาพน,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.chatchawal.com/article?id=6681&lang=th, 2547. [สบคนเมอ 15 ตลาคม 2555]

เจมขวญ รชชศานต และคณะ. “การจดการความรทางการตลาดเพอพฒนากลมทอผา หม 6

บานดงเจรญชย ต าบลหนองแหยง อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม ,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.research.cmra.ac.th/2012/research_ris.php?no=86, 2553.

[สบคนเมอ 30 ตลาคม 2555]

ชาญชย สรเกษมเลศ. “ผาไทย,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.ttistiledigest.com,

2555. [สบคนเมอ 30 กนยายน 2555]

ณฐพล ขนธชย. แนวความคดและทฤษฎในการพฒนาประเทศและการพฒนาชนบท. กรงเทพฯ:

โอเดยนสโตร, 2527.

ดวง ทองค าซย. “การวจยและการพฒนาผาทอพนเมองไทยวนโดยใชเสนใยและสจากธรรมชาต,”

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://abcjounal.trf.or.th, 2555. [สบคนเมอ 29 ตลาคม 2555]

นรนาม. “การพฒนา,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.library.uru.ac.th/bookonline,

2554. [สบคนเมอ 30 กนยายน 2555]

นรนาม. “Your body type,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.shopyourshape.com,

(ม.ป.ป.). [สบคนเมอ 30 กนยายน 2555]

นรนดร จงวฒเวศย และ พนศร วจนะภม. “ทฤษฎและแนวความคดเกยวกบการพฒนาชนบท,”

ใน เอกสารการสอนชดวชาคหกรรมศาสตรกบการพฒนาชมชน หนวยท 1-7. กรงเทพฯ:

โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2534.

นวลแข ปาลวนช. ความรเรองผาและเสนใย. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน, 2542.

http://www.chatchawal.com/article?id=6681&lang=th

http://www.research.cmra.ac.th/2012/research_ris.php?no=86

http://www.ttistiledigest.com/

http://abcjounal.trf.or.th/

http://www.library.uru.ac.th/bookonline

http://www.shopyourshape.com/

140

บญชร. “การเปลยนแปลงกระบวนการถายทอดความรดานการผลตหตถกรรมพนบาน,”

รายงานการวจย. สถาบนวจยและพฒนามหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม, 2538.

ปกรณ ปรยากร. “ทฤษฎและแนวคดเกยวกบการพฒนา,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://53010117043.blogspot.com, (ม.ป.ป.). [สบคนเมอ 30 กนยายน 2555]

ประสทธ สวรรณรกษ. ระเบยบวธวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. บรรมย:

คณะครศาสตร สถาบนราชภฏบรรมย, 2542.

ผะอม นะมาตร และคณะ. “ผาและการสบทอดความรเรองผา: กรณศกษากะเหรยงโปว ในพนท

จงหวดกาญจนบร ราชบรและสพรรณบร,” รายงานการวจย. สถาบนวจยและพฒนา

มหาวทยาลยศลปากร, 2542.

พวงผกา คโรวาท. ประวตเครองแตงกาย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: รวมสาสน, 2535.

มหาวทยาลยศลปากร. “ผาทอมอหรอการทอผาดวยมอ,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.thaitextile.org/iu/article_iu.php?id=ARC0120718113623, 2544.

[สบคนเมอ 13 ตลาคม 2555]

มลนธกระจกเงา โครงการพพธภณฑชาวเขาออนไลน. “ชนเผากะเหรยง-การทอผา,” [ออนไลน].

เขาถงไดจาก: http://www.hilltribe.org, 2535. [สบคนเมอ 23 กรกฎาคม 2555]

มณฑา จนทรเกตเลยด. วทยาศาสตรสงทอเบองตน. กรงเทพฯ: สมาคมคหเศรษฐศาสตร

แหงประเทศไทย ในพระบรมราชนปถมภ, 2541.

ยวฒน วฒเมธ. การพฒนาชมชนจากทฤษฎสการปฏบต. กรงเทพฯ: บางกอกบลอก, 2534.

รจนา ชนศรกลชย. การศกษาผาไหมยกดอกล าพน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต.

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2542.

ฤชอร แซโกย. อาชพการทอผากเอวของชนเผากะเหรยง บานพระบาทหวยตม อ าเภอล

จงหวดล าพน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, 2544.

เลอสม สถานปตานนท. “การออกแบบ,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.archdept.com,

2537. [สบคนเมอ 10 ตลาคม 2555]

วรพงศ วรชาตอดมพงศ. ความหมายการออกแบบ. ปทมธาน: พมพลกษณ, 2551.

http://53010117043.blogspot.com/

http://www.thaitextile.org/iu/article_iu.php?id=ARC0120718113623

http://www.hilltribe.org/

http://www.archdept.com/

141

ศรญญา นาคราช และสภทรา รตนคอน. “ชาวเขาเผากะเหรยงกบการทอผา,” รายงานการวจย.

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2549.

สาคร คนธโชต. การออกแบบและพฒนาผลตภณฑ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2528.

สทธศกด ธญศรสวสดกล. การออกแบบลวดลาย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2539.

สนทร โคมน. “ผลกระทบของการพฒนาในแงมมของจตวทยาสงคม,” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://53010117043.blogspot.com, (ม.ป.ป.). [สบคนเมอ 30 กนยายน 2555]

สนทร เกตอนทร. โครงการลวดลายผาทอกะเหรยง อ าเภอบานไร จงหวดอทยธาน. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, 2545.

สนธยา พลศร. ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2547.

สมศกด ศรสนตสข. แนวทางการวจยและพฒนาสงคมไทย. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน,

2525.

ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. “ประวตความเปนมาของผาทอมอในประเทศไทย,”

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.culture.go.th/research/mostinteresting/cloth.html,

2537. [สบคนเมอ 10 ตลาคม 2555]

Renard, Ronald D. ประวตศาสตรความสมพนธของกะเหรยงกบกลมชาตพนธ. วทยานพนธ

ปรญญาดษฎบณฑต. ศนยมานษยวทยาสรนธร, 1980.

http://53010117043.blogspot.com/

http://www.culture.go.th/research/mostinteresting/cloth.html

142

ภาคผนวก

143

ภาคผนวก ก

ลกษณะลวดลายผาทอมอกระเหรยงบานตะเพนค

144

ลวดลายสลบ

เนคทาย ขยายลายเนคทาย

ลายจก

ลายจกเสอเชอโดวมอพ 2 ขยายลายจกเสอเชอโดวมอพ 2

ลายจกเสออะค ทาย 3 ขยายลายจกเสออะคทาย 3

145

ลายจกเสออะค ทาย 4 ขยายลายจกเสออะค ทาย 4

ลายจกเสอเชอรควองทาย ขยายลายจกเสอเชอรควองทาย

ลายจกเสออะคองทาย ขยายลายจกเสออะคองทาย

146

ลายจกเสอเชอรโดวมอ ขยายลายจกเสอเชอรโดวมอ

ลายจกเสออะคทาย 1 ขยายลายจกเสออะคทาย 1

ลายจกเสอเชอรยงเบย ขยายลายจกเสอเชอรยงเบย

147

ลายจกเสอเชอรโควมอพ 2 ขยายลายจกเสอเชอรโควมอพ 2

ลายจกซนอะไกยกง 6 ขยายลายจกซนอะไกยกง 6

ลายจกซนถเซงบง 3 ขยายลายจกซนถเซงบง 3

148

ลายจกซนเชออกาย 7 ขยายลายจกซนเชออกาย 7

ลายจกซนไกเซงเทง 5 ขยายลายจกซนไกเซงเทง 5

ลายจกซนทองละบงบง 4 ขยายลายจกซนทองละบงบง 4

149

ลายจกซนไกเซงเทง 3 ขยายลายจกซนไกเซงเทง 3

ลายจกซนอะไกยกง 6 ขยายลายจกซนอะไกยกง 6

ลายจกซนเชอรมซา 5 ขยายลายจกซนเชอรมซา 5

150

ลายจกซนเชอเซยทา 9 ขยายลายจกซนเชอเซยทา 9

ลายจกซนอะมซา 9 ลายจกซนอะมซา 9

ลายจกซนเชอควพ 9 ลายจกซนเชอควพ 9

151

ลายจกซนถละบง ลายจกซนถละบง

ลายจกซนเชอรเมซาพ 7 ขยายลายจกซนเชอรเมซาพ 7

ลายจกซนคผา ขยายลายจกซนคผา

152

ลายจกซนชองพคอง 7 ขยายลายจกซนชองพคอง 7

ลายจกซนทพเดยพพะด 7 ขยายลายจกซนทพเดยพพะด 7

ลายจกซนค เปยขายเปย 7 ขยายลายจกซนค เปยขายเปย 7

153

ลายจกซนเชอรโดลองซอ ขยายลายจกซนเชอรโดลองซอ

ลายจกซนคมอ ขยายลายจกซนคมอ 7

ลายจกซนทพเดยพ 7 ขยายลายจกซนทพเดยพ 7

154

ลายจกซนอะเดยลอง ขยายลายจกซนอะเดยลอง



155

ลายขด

ลายขดเสออะคซะ ขยายลายขดเสออะคซะ

ลายขดเสอเชอเซงโคลว ขยายลายขดเสอเชอเซงโคลว

ลายขดซนเชออะลาว 19 ขยายลายขดซนเชออะลาว 19

156

ลายขดซนเชอกองลยดาค 24 ขยายลายขดซนเชอกองลยดาค 24

ลายขดซนเชอกองลย 28 ขยายลายขดซนเชอกองลย 28

157


ลายขดซนเชอโดวมอพ 16 ขยายลายขดซนเชอโดวมอพ 16

158

ลายขดซนเชอไซทา 15 ขยายลายขดซนเชอไซทา 15


ลายขดซนเชออะกาย 15 ลายขดซนเชออะกาย 15

159

ลายขดซนลายซงพเทอ 29 ขยายลายขดซนลายซงพเทอ 29


ลายขดซนเชอโดวมอ 29 ขยายลายขดซนเชอโดวมอ 29

160

ภาคผนวก ข

หนงสอขอความอนเคราะหผทรงคณวฒ

161

162

163

164

165

ภาคผนวก ค

รายงานผลการทดสอบ

166

167

168

169

ภาคผนวก ง

หนงสอตอบรบการเผยแพรผลงาน

170

171

172

ภาคผนวก จ

เครองมอทใชในงานวจย

173

แบบสอบถามความพงพอใจ เรองการพฒนาผาคลมไหลจากผาทอมอกะเหรยง กรณศกษา หมบานกะเหรยงตะเพนค หม5

ต าบลวงยาว จงหวดสพรรณบร ตอนท1: ขอมลทางประชากรและกลมตวอยาง ค าชแจง โปรดใสเครองหมาย ลงใน ใหตรงตามความเปนจรงและตรงกบความคดเหนของทาน

เฉพาะนกวจย 1. เพศ A

ชาย (1) หญง (2) 2. อาย

ต ากวา 25 ป (1) 45-54 ป (4) B 25-32 ป (2) 55 ปขนไป (5) 35-45 ป (3)

3. อาชพ รบราชการ (1) พนกงานรฐวสาหกจ (4) C พนกงานเอกชน (2) ลกจาง (5) ธรกจสวนตว (3) อนๆ (โปรดระบ)...............(6)

4. การศกษา มธยมศกษาตอนตน(1) ปวส.(4) D มธยมศกษาตอนปลาย(2) ปรญญาตร(5) ปวช. (3) ปรญญาโท (6) อนๆ (โปรดระบ)..................(7)

5. รายได ต ากวา 5,000 บาท (1) 15,001-20,000 บาท (4) E 5,001-10,000 บาท (2) 20,001-25,000 บาท (5) 10,001-15,000 บาท (3) สงกวา 25,000 บาท(6)

6. ประสบการณในการท างาน ต ากวา 1 ป (1) 7-9 ป (4) F 1-3 ป (2) 10-12 ป (5) 4-6 ป (3) 12 ปขนไป (6)

174

ตอนท 2: ความพงพอใจ ทมตอรปแบบผาคลมไหลจากผาทอมอกระเหรยง หมบานกะเหรยง

ตะเพนค หม5 ต าบลวงยาว จงหวดสพรรณบร ค าชแจง กรณาประเมนความพงพอใจรปแบบเสอผาหมอหอมสตรทอลายสอง ทง 5 รปแบบโดยท าเครองหมาย ลงในชองคะแนนทตรงกบระดบความพงพอใจของทานมากทสด เกณฑการใหคะแนน คะแนน 5 หมายถง พงพอใจระดบมากทสด คะแนน 4 หมายถง พงพอใจระดบมาก คะแนน 3 หมายถง พงพอใจระดบปานกลาง คะแนน 2 หมายถง พงพอใจระดบนอย คะแนน 1 หมายถง พงพอใจระดบนอยทสด

รายการประเมน ผาคลมไหลตนแบบ แบบท 1

ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1

ดานประโยชนใชสอย 1. รปแบบเหมาะสมกบประโยชนใชสอย 2. ขนาดมความเหมาะสมกบการสวมใส 3. งายตอการบ ารงรกษาและการท าความสะอาด 4. มความสะดวกในการสวมใสและการจดเกบ 5. โอกาสในการสวมใส ดานความสวยงาม

1. รปแบบผาคลมไหลทนสมย 2. วสดในการตกแตงไดอยางเหมาะสม 3. ฝมอการทอและการตกแตง 4. สสนผาทอกระเหรยง 5. เนอผา 6. ผวสมผส

175



5 4 3 2 1


1. รปแบบเผาทอทนสมย 2. วสดในการตกแตงไดอยางเหมาะสม 3. ฝมอการทอและการตกแตง 4. สสนผาทอกระเหรยง 5. เนอผา 6. ผวสมผส



5 4 3 2 1


1. รปแบบผาทอทนสมย 2. วสดในการตกแตงไดอยางเหมาะสม 3. ฝมอการตดเยบและการตกแตง 4. สสนผาทอกระเหรยง 5. เนอผา 6. ผวสมผส

176

รายการประเมน ผาคลมไหลตนแบบ ท 4


5 4 3 2 1


1. รปแบบผาทอสมย 2. วสดในการตกแตงไดอยางเหมาะสม 3. ฝมอการตดเยบและการตกแตง 4. สสนผาทอกระเหรยง 5. เนอผา 6. ผวสมผส



5 4 3 2 1


1. รปแบบเสอทนสมย 2. วสดในการตกแตงไดอยางเหมาะสม 3. ฝมอการตดเยบและการตกแตง 4. สสนผาหมอหอมทอลายสอง 5. เนอผา 6. ผวสมผส

177

ภาคผนวก ฉ

ภาพประกอบการด าเนนงาน

178

ศกษาวถชวตกระเหรยงบานตะเพนค

179

ศกษาลวดลายผาทอกระเหรยงบานตะเพนค

180

การพฒนาผลตภณฑผาคลมไหล

181

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นายภรมย แกวมณ

วน เดอน ปเกด 29 กนยายน 2531

ทอย 196 หม 15 ต าบลทาไข อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา

การศกษา ส าเรจการศกษาเทคโนโลยคหกรรมศาสตรบณฑต

สาขาวชาสงทอและเครองนงหม ออกแบบแฟชน

ประสบการณท างาน พ.ศ.2554 – ปจจบน นกออกแบบอสระ

180

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นายภรมย แกวมณ

วน เดอน ปเกด 29 กนยายน 2531

ทอย 196 หม 15 ต าบลทาไข อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา

การศกษา ส าเรจการศกษาเทคโนโลยคหกรรมศาสตรบณฑต

สาขาวชาสงทอและเครองนงหม ออกแบบแฟชน

ประสบการณท างาน พ.ศ.2554 – ปจจบน นกออกแบบอสระ

Documents

THE DEVELOPMENT OF SHAWL FROM KAREN HAND-WOVEN … · ง Thesis Title The Development of Shawl from Karen Hand-Woven Fabrics : A Case Study of Tapernkee Karen Village, Wangyaow Subdistrict,