Embed Size (px)
DESCRIPTION
Besides the physical Facet، place has got spiritual dimension which causes sympathy in homeland. Because of this sense، a sense of belonging is formed in the people that results in shaping spacial identity. This spiritual force is called the sense of place or geopathy . Political organization of space is a process in which a part of land that is restricted by boundary is organized for political functions. Using discriptive – analytic methed investigating library sources، and analyting some of the tensions happend as the result of political organization of space at both international scale and Iran، the perent study investigates the interaction between this process and geopathy emphasizing the role of sens of place in political organization of space. The dependent variable is political organization of space and the independent variable is place feeling. The main question of this study is weather place feeling has any effect on political organization of space. According to the hypothesis of the study، it seems that there is a close relationship between feeling and political organization of space and feeling toward a land has a key role in the process of political organization of space. The results of the study indicated that sens of place is one of the important parameters in political organization of space and there is an interaction between them Geopathy is not only the foundation of the political organization of space، but also the way of political organization of space that influences the quality of sens of place in people، and can provoke their emotions in negative or positive ways.
Citation preview
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 47
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 25/12/89 :تاریخ پذیرش مقاله 20/11/89 :دریافت مقالهتاریخ
)دانشیار جغرافیاي سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران ( ∗دکتر زهرا احمدي پور
)دانشجوي کارشناسی ارشد جغرافیاي سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران(میثم میرزایی تبار
چکیده
مکان عالوه بر بعد مادي، از بعد غیرمادي نیز برخوردار بـوده و احساسـاتی در سـاکنان خـود گیـري بواسطه این احساسات، نوعی تعلق به مکان در افراد ایجاد شده که منجر به شکل. کند ایجاد می
. شود این نیروي معنوي حس مکان نامیده می. شود هویت مکانی میعبارت از فرآیندي است که طـی آن بخشـی از سـطح زمـین کـه سازماندهی سیاسی فضا نیز
.شود هاي سیاسی سازماندهی می توسط مرز محدود شده، براي ایفاي نقش اي و تحلیل برخی تنش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه-پژوهش حاضر با روش توصیفی
نی به بررسی روابط متقابـل ایـن هاي رخ داده در نتیجه فرآیند سازماندهی سیاسی فضا در مقیاس جها . پردازد فرآیند و احساس مکانی با تاکید بر نقش احساس مکانی در امر سازماندهی سیاسی فضا می
سـوال . متغیر وابسته پژوهش، سازماندهی سیاسی فضا و متغیر مستقل، احساس مکـانی اسـت ند سازماندهی سیاسی فضا دارد؟ اصلی نیز این است که آیا مولفه احساس مکانی تاثیري در اجراي فرآی
رسد بین دو متغیر سازماندهی سیاسی فضا و احساس مکانی ارتباطی در بیان فرضیه تحقیق، به نظر می .متقابل وجود داشته و احساس مکانی نقش کلیدي در انجام فرآیند سازماندهی سیاسی فضا دارد
کلیـدي در سـازماندهی سیاسـی هـاي دهد احساس مکانی از مولفه هاي پژوهش نشان می یافتهبه این ترتیب که نه تنهـا احسـاس مکـانی، زیربنـاي . فضاست که ارتباط متقابلی بین آنها وجود دارد
سازماندهی سیاسی فضاست، بلکه نحوه انجام سازماندهی سیاسی فضا نیز در کیفیت احسـاس مکـانی .ت منفی و یا مثبت باشدتواند موجب تحریک احساسات آنان در جه افراد تاثیر داشته و می
هاي کلیدي واژه زماندهی سیاسی فضا، روابط متقابلمکان، حس مکان، سا
[email protected] :ه رابطنویسند ∗
48 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
مقدمهشود، فرآیندي سازماندهی سیاسی فضا که سطوح محلی، ملی، بین المللی و جهانی را شامل میاسی هاي سی است که طی آن بخشی از سطح زمین که توسط مرز محدود شده است، براي ایفاي نقش
ترین اهداف انجام این فرآیند، ارائه خدمات بهینه به شهروندان و سپس اداره مهم. شود سازماندهی میدر سطح ملـی سـازماندهی سیاسـی فضـا، گسـتراندن . افراد ساکن در محدوده مرزهاي سرزمینی است
ات کشـوري بندي فضاي کشور است که به تقسـیم سازمان اداري در بعد جغرافیایی و فضایی با تقسیم . شود تعبیر می
ها از ضروریات و عنصري حیاتی در تفویض اختیارات از مرکز بـه این فرآیند براي حکومت سایر نقاط سرزمین و اداره بهتر محدوده کشور است که انجام آن بسته بـه نـوع نظـام سیاسـی حـاکم،
اي، سـازماندهی سیاسـی ناحیـه هاي سیاسـی متمرکـز، فـدرال و باشد؛ یعنی هریک از نظام متفاوت می .فضایی خاص خود را دارند
توجه توانند بی ها در اجرایی کردن فرآیند سازماندهی سیاسی فضا، نمی در همین حال حکومت .هاي مرزبندي شده سرزمین خود عمل کنند هاي مختلف انسانی و طبیعی محدوده به مولفه
هـاي انسـانی سرزمینی یکـی از مولفـه احساس، تعلق و هویت مکانی افراد ساکن در محدودهحس مکان، ادراك ذهنی مـردم و احساسـات کـم و . تاثیرگذار در فرآیند سازماندهی سیاسی فضاست
باشد که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و ها از محیط خود می بیش آگاهانه آنـ . ددگر ها به این مکان می رفتاري خاص براي افراد و وابستگی آن ه این وابستگی، عالیقی در انسـان ب
ها منبع از این نظر، مکان. شود آورد که با دوري از آن دلتنگی و افسردگی را در فرد سبب می وجود می .گردد هویت فردي و جمعی و مرکزیتی هستند که در آن پیوندهاي عاطفی بین مردم برقرار می
هـا و خصـایص خود؛ نسبت به نمادهـا، ارزش دار در محل تولد حضور مدتها در نتیجهانسان که این حس در ادامه تعلق به مکان را در افراد ایجاد کرده و هویت خاصی به آناي یافته آن، حس ویژهاي بر آب و خـاك در نتیجه این دلبستگی و هویت مکانی، انسانها حاضر نیستند لطمه. کند ها اعطا می
ایسـتادگی تـا ایـن . کننـد قابل تهدیدات سرزمینی ایسـتادگی مـی آنها وارد شود و در مواقع خطر، در م .سرزمین خود کندمال را فداي خاك و وطن وشود جان وتواند تداوم یابد که فرد حاضر میمیآنجایی
تاکنون در موارد متعدد، متغیر احساس مکانی ساکنان، در کشورهاي مختلف و از جمله ایران، هـایی رخ داده و سیاسی فضا نادیده گرفتـه شـده کـه در نتیجـه آن تـنش در انجام فرآیند سازماندهی
خسارات مالی و جانی به بار آورده است که در این پژوهش ضمن تشریح مفاهیم احسـاس مکـانی و
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 49
سازماندهی سیاسی فضا، چند نمونه جهانی و داخلی ایـران در ارتبـاط بـا نقـش احسـاس مکـانی در .سی قرار خواهند گرفتسازماندهی سیاسی فضا مورد برر
آیا ارتباطی میان دو مولفه سازماندهی سیاسی فضا و احساس مکانی وجود داشته :سوال اصلی و اساسا مولفه احساس مکانی تاثیري در اجراي فرآیند سازماندهی سیاسی فضا دارد؟
که در متغیرهاي اصلی پژوهش حاضر، سازماندهی سیاسی فضا و احساس مکانی بوده :متغیرها .این ارتباط سازماندهی سیاسی فضا متغیر وابسته و احساس مکانی متغیر مستقل پژوهش هستند
رسد بین دو متغیر سازماندهی سیاسی فضا و احساس مکانی ارتبـاطی به نظر می: فرضیه اصلی .متقابل وجود داشته و احساس مکانی نقش کلیدي در انجام فرآیند سازماندهی سیاسی فضا دارد
وش بررسیر
اي و اینترنتی درصدد تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه -پژوهش حاضر با روش توصیفی است تا به صورت نظري، نقش احساس مکانی بر فرآیند سازماندهی سیاسی فضا را مورد بررسی قرار
هاي رخ داده از ناآرامیهاي عینی در همین ارتباط، نمونه. داده و به تشریح ارتباط این دو متغیر بپردازدناشی از تاثیر احساس مکانی در فرآیند سازماندهی سیاسی فضا در ایران و سـایر نقـاط جهـان مـورد
.تحلیل واقع خواهند شد
بحث و نتایج مفهوم حس مکان
در "حـس ". تشکیل شده است "مکان"و "حس"از ترکیب دو واژه "حس مکان"اصطالح گانه؛ عاطفه و محبـت؛ توانـایی در یکی از حواس پنج: معناي اصلی دارد فرهنگ لغت آکسفورد چهار
به مفهوم عاطفه، "حس"در این اصطالح، واژه . قضاوت درباره یک چیز انتزاعی و عقل و دلیل آوردنامـا دربـاره ). 60: 1385فالحـت، (قضاوت و توانایی فضا در ایجاد حس خاص یا تعلق در افراد است
تـاکنون ) 280: 1387شـکوئی، (کنـد کوئی از آن به عنوان کانون علم جغرافیا یاد میکه دکتر ش "مکان"تعاریف متعددي صورت گرفته است که در مجموع به واحدي از فضا مانند یک شهر، روستا یا کشـور
او اشغال شده و تجربه زندگی ي شود که مرکز عمل آگاهانه و ارادي انسان است، به وسیله اطالق میهـاي جدیـد مفهوم مکان در برداشت. هر مکانی شرایط منحصر به فرد خود را دارد. آموزد آن میرا در
50 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
گیرد که در آن روابط اجتمـاعی، هویـت و زنـدگی پدیـدار گردیـده و بـا انسانی به خود می ي صبغه، نیـا حـافظ (خـورد ها، احساسات، روابط اجتماعی و شیوه تولید مردم پیونـد مـی زندگی، تاریخ، ارزش
دانـیم، کـارکردي از کنیم و میدهیم، از آن آگاهیم و فکر میاز نظر فلینت آنچه انجام می). 157: 1385کنیم و چون هر مکان ماهیتی خاص دارد، بنابراین تجربیات متنـوعی مکانی است که در آن زندگی می
). 161: 1387بدیعی ازنداهی و دیگران، (دهندارائه میها از محـیط خـود دراك ذهنی مردم و احساسات کم و بیش آگاهانه آنحس مکان، به معناي ا
دهد، طوري که فهـم و احسـاس فـرد بـا زمینـه باشد که شخص را در ارتباط درونی با آن قرار می میاین حـس، موجـب تبـدیل یـک فضـا بـه مکـانی بـا . شود معنایی محیط پیوند خورده و یکپارچه مییابی به هویت گردد و یادآور تجارب گذشته و دست افراد میخصوصیات حسی و رفتاري خاص براي
).57: 1385فالحت، (استداند که بـار احساسـی جزء اساسی محل، موقعیت و بار احساسی می 3اگنیو مکان را داراي
شود که از تلفیق ساختار محلی و ها انجام می هاي انسان حول آن با ساختار مکان مرتبط بوده و فعالیت ).34: 1379مویر، (آیدفعالیت انسان، بار احساسی مکان در ابعاد جغرافیایی و اجتماعی بوجود مینوع
شناسـان، بـه احسـاس مکـانی یـا دانان فرهنگی و مـردم جغرافیایی مکان، جغرافی در مفهوم : گویـد رلف می ).279: 1387شکوئی، (دارند آید تاکید می بوجود در مکان زندگی طریق پذیري که از هویت
".هاست دربردارنده آن داشته و خاصی انداز چشم و ها که معانی، فعالیت است انسان از محیط مکان بخشی"دربرگیرنده ترکیبی "مکان"به عبارت دیگر ".ها القاکننده معانی و احساسند مکان"روز نیز معتقد است .& Jennkinsn, 2005, 4) (Hagueباشد ها می هاي حسی و گزاره از خاطرات، تجربه
هـاي پدیدارشناسان، حس مکان را مرتبط شدن با مکان بـه واسـطه درك نمادهـا و فعالیـت تواند در محل زندگی فرد به وجود آمده و بـا گـذر زمـان دانند و معتقدند که این حس می روزمره می
دوسـتی، مکـان ترین مفاهیم مرتبط در بیـان حـس مکـان، از نظر این گروه، مهم. عمق و گسترش یابدفالحـت، (مکـان دارد غیرمادي، معنایی نزدیک بـه روح مکان است که با ویژگی مکان و شخصیت تجربهکنـد و آن را پیونـدي دوسـتی اسـتفاده مـی به جاي حس مکان از اصطالح مکـان "توآن"). 58: 1385
فالحـت، (ی باشـد شـناختی، حسـی یـا عـاطف تواند زیبایی داند که می ها می پرمحبت میان مردم و مکانگوید حس مکان، مفهوم مشخصی نیست که تعریف دقیقی براي آن ارائه شود، اما رلف می). 35: 1384
از دید او معناي اصلی مکان . هاي پدیدارشناختی جغرافیا ارزیابی شود باید با آزمون، روابط مکان و پایه ).58: 1385فالحت، (وراي تجارب مادي است
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 51
تعهـد بـه "و "دلبستگی به مکـان "، "تعلق به مکان"ه مرحله اصلی شاماي براي حس مکان سدهنـد کـه از این سطوح، کاربرد فرآیند حس مکان را نشان مـی . کند را با هفت سطح تعیین می "مکان :شود تفاوتی تا حس فداکاري نسبت به مکان را به ترتیب زیر شامل می بی
تفاوتی نسبت به مکان؛ بی -1 یک مکان؛ آگاهی از قرارگیري در -2
تعلق به مکان؛ -3 دلبستگی به مکان؛ -4 یکی شدن با اهداف مکان؛ -5
حضور فعال در مکان؛ -6 ).62-61همان، (فداکاري براي مکان -7
حس مکان در جغرافیاي سیاسیاي جستجو کرده و تعلق به مکانی دارد کـه در آن آزادي، انسان ریشه خود را در مکان ویژه
اي از آن را براي زندگی انتخـاب و جـایی را مکانی که گوشه. امنیت او تامین گرددنیازهاي اساسی و آورد وابستگی مکانی، عالیقی را در انسان بوجود مـی . سپاري خود و بستگانش تعیین کند جهت خاك
از ایـن نظـر، ). 275-274: 1387شکوئی، (شود که با دوري از آن دلتنگی، افسردگی را در فرد سبب میها منبع هویت فردي و جمعی و مرکزیتی هستند که در آن پیوندهاي عـاطفی بـین مـردم برقـرار مکان ).276همان،(گردد می
تنهـا خـود را یعنی مـردم نـه . داندپیتر اسلو رابطه انسان با سرزمین، را فرآیندي دوجانبه می آنـان حـس تعلقـی . ارنـد کنند به آن زمین نیز تعلق د دانند بلکه احساس میاي زمین می صاحب قطعه
گیـري این حس تعلـق، مـردم آرام را بـه جنـگ بـراي بـازپس . وراي نظریه یک بعدي مالکیت دارنددر واقع احساس تعلق داشتن به محیط جغرافیایی ویژه و نیاز ). 20: 1379مویر، (انگیزد شان برمی زمین
د روحـانی بشـر شـمرده هاي محیطی و فرهنگی آن، بخـش مهمـی از وجـو به شناخته شدن به ویژگیتعلق انسان به مکان، در او عشق به سرزمین و حـق تابعیـت ایجـاد ). 128: 1379مجتهدزاده، (شود میهـا بـه مکـان مربـوط را نشـان هاي مربوط به مکان، نقش حیاتی احساس تعلق انسان کند و دیدگاه مین را منشـا هویـت خـود کنند خود را از طریق یک احسـاس مکـانی تعریـف و آ دهند که سعی می می
هـا در آن بـا داند که انساناي مهاجم می ، تعلق مکانی را غریزه"آردي.ر" ).144: 1383کرانگ، (بدانند
52 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
راهبردي انسانی جهت تاثیرگذاشتن، "این نظر را رد و تعلق مکانی را "ساك". حیوانات شریک هستند ).268 :1379جانستون، (کندتلقی می "زیر نفوذ قرار دادن و کنترل
هـا اي نیز دارند که به آنبندي شده هاي مکانی، وطنی و سکونتگاهی سطح ها وابستگی انسان دهد، هر فرد نسبت به زادگاه و در سطوح باالتر نسبت به شهرستان، استان، کشـور و هویتی خاص می
نـوع عاطفـه 3زمـان از هـا هـم انسان). 38-37: 1381نیا، حافظ(کند حتی قاره خود احساس تعلق میگیرنـد؛ نسبت به ارزشهاي محلی قرار مـی : عواطف محلی -1:فضایی به شرح زیر برخوردارند-مکانی
عواطف -3شوند؛ نسبت به ارزشهاي ملی بوده و در بعد سیاسی ناسیونالیزم تعبیر می: عواطف ملی -2 ).1388نیا، پاییز حافظ(نسبت به ارزشهاي جهانی و بشري قرار دارند): جهانی(بشري
هـا اجتمـاعی خـود اشـتراك در ارزش -در چنین شرایطی هر انسان نسبت به واحد فضایی هـا نسـبت بـه دیگـران ها و درخشـش آن احساس کرده و در خود نوعی حس تعلق، عشق به ارزش
هاي مشترك این احساس تعلق نسبت به ارزش. کند یابد و نسبت به سایرین نیز احساس جدایی می مینیـا و حـافظ (زنـد ه تقویت همکاري درون مکانی انجامیده و رقابت بین مکانی را نیز دامن میمحلی ب ). 10: 1383راد، کاویانی
هـا رو بـه اي معتقدند امروزه با گذشت زمان، حس تعلـق مکـانی انسـان در همین حال عده ملی روبـه زوال گذاشـته تواند صادق باشد، شاید عالقه به نهادهاي سیاسیاین ادعا نمی. کاهش است
). 37: 1379مویر، (هاي ناشی از مکان، همچنان شدت عمل خود را دارند باشد اما سیاست :توان موارد ذیل دانست هاي احساس و تعلق مکانی را می ترین شاخص در مجموع مهم ها؛ آنترویج وتیتقو يتالش برا ي مکانی و قومی وهاتیها، نمادها و هوافتخار به ارزش -1 از سوي ساکنان؛ مکان یبادانپیشرفت و آ يتالش برا -2 واکنش در مقابل تهدیدات مکانی و مقابله با تجزیه خاك؛ -3 ؛مکانو پیشرفت حفظ در راه و جانفشانی يفداکار -4 آن؛بازگشت به يآرزومدت و دلتنگی براي زادگاه در سفر یا مهاجرت هاي طوالنی -5 زادگاه مادري پس از مرگ؛ تمایل به دفن در -6 و یا واگذاري به غیر؛دیگرياز سويگیري مکان در صورت اشغال احیا و بازپسبرايتالش -7 دستیابی به امکانات و امتیازات؛مکانی جهترقابت -8 .خوشحالی یا اعتراض به تغییر نام مکان -9
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 53
سازماندهی سیاسی فضاطی فرآیند سازماندهی سیاسی فضا بخشی از سطح زمین که توسط مرز محدود شده، بـراي این فرآیند، سطوح محلی، ملی، بین المللی و جهـانی را . شود هاي سیاسی سازماندهی می ایفاي نقشدر سطح ملـی سـازماندهی سیاسـی فضـا، گسـتراندن سـازمان ). 1388پور، پاییز احمدي(گیرد دربر میبندي فضاي کشور است که بـه تقسـیمات کشـوري تعبیـر در بعد جغرافیایی و فضایی با تقسیم اداريترین هدف سازماندهی سیاسی فضا در درجه اول، در همین حال، مهم). 194: 1379نیا، حافظ(شود می
پـور (ارائه خدمات بهینه به شهروندان و سپس اداره افراد ساکن در محدوده مرزهـاي سـرزمینی اسـت ).77: 1387سی و دیگران، مو
هاي عاطفی، صـورت تقسیمات کشوري با توجه به ضروریات سیاسی، تاریخی و وابستگی تفکیـک محـدوده ).52: 1381میرحیدر و ذکی، (گیرد که ضابطه آن را باید در جغرافیا جستجو کرد می
بـه دولـت امکـان از یکسـو . سرزمینی کشورها، به واحدهاي خردتـر نیـز کـارکردي دو وجهـی دارد رسانی در کلیه سطوح را داده و از طرف دیگر به برقراري امنیت در تمام پهنه سـرزمینی منجـر خدمات
هاي تواند به بقاي ملی بینجامد که با رضایت سکنه همراه و هویت این کارکرد، در شرایطی می. شود می ). 18: 1382پور، احمدي(هاي ملی تبدیل کند محلی را به هویت
توان به انـواع ناحیـه سیاسـی درون شـهري؛ فضایی را می-در همین ارتباط، نواحی سیاسی راد، نیـا و کاویـانی حـافظ (المللی تقسیم بندي کرد درون کشوري؛ ملی؛ فراکشوري و ناحیه سیاسی بین
1383 :19 -20 .( و ویژگـی مبتنی بر اختصاصات فضایی، الگوي حکومتی در فرآیند سازماندهی سیاسی فضا
در ایـران ). 1388پور، پاییز احمدي(ها نقش اصلی را بر عهده دارند فرهنگی، حکومت -هاي اجتماعیهاي قانونی دخیل در انجام این فرآیند، تعداد و تراکم جمعیت؛ نوع اشتغال و امـرار ترین شاخص مهم
از امکانـات رفـاهی؛ معاش؛ عوامل طبیعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادي و اجتماعی؛ میزان برخـورداري ).1362قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوري،(ارتباط و فاصله مکانی؛ مجاورت و حوزه نفوذ
هایافته
. گیري ملت، حکومت و فرآیند سازماندهی سیاسـی فضاسـت حس مکانی افراد، اساس شکل تـرین عنصـر مـادي حیاتیدهنده و سرزمین در کنار حکومت و ملت، یکی از سه عنصر اصلی تشکیل
در وراي ایـن، نیرویـی . شوداگر سرزمین نباشد، ملت و حکومتی تشکیل نمی. گیري کشور است شکل
54 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
گیـري ملـت و در تراز با این مولفه، عامل شـکل به سرزمین مادري نیز هم غیرمادي حس مکانی انسانکان، استفاده از امکانـات زیسـتی آن، این نیرو حاصل حضور انسان در م. ادامه تشکیل حکومت است
گرفته مکان، پیوندهاي عاطفی و یادآوري خاطرات است که تا پایان عمر در وجود درك نمادهاي شکلایـن تعلـق .وي سرزمین مادري باشد نهادینه شده و در هنگام مرگ نیز تمایل دارد تا محل دفن انسان
"بـه کجـا تعلـق دارم؟ "و "کی هستم؟"پرسش که بخشد و به این مکانی، هویتی خاص به انسان میمـن "حکایـت از "مـن اینجـا هسـتم "دهد و پیوندي نزدیک با هویت شخصی دارد؛ یعنـی پاسخ می
حس، تعلق و هویت مکـانی نیـز نـوعی خودآگـاهی ملـی دربـاره ).15: 1380، ترابی(کند می "هستمافراد با در نظر گـرفتن اشـتراکاتی در زمینـه آورد که ارزشها، اهداف و عالیق افراد سرزمین بوجود می
هاي ساختاري و اهداف و ارزشهاي مشترك به همـدیگر حس، تعلق و هویت مکانی و برپایه شاخص . دهند را تشکیل می "ملت"پیوسته و
نگارنده: منبع اجتماعیگیري ملت با رویکرد شکل: 2مدل
گیري ملت با رویکرد جغرافیاییشکل: 1مدل نگارنده: منبع
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 55
اجتماعیگیري ملت با رویکرد شکل: 1مدل نگارنده: منبع
ملت براي اداره جامعه، حاکمیت قانون و تحقق اهداف، نیازمند ایجـاد مـدیریتی بـا ماهیـت
حکومت بعد عمودي ساختار . کند اقدام به تشکیل حکومت می که با انتخاب نمایندگانی،. سیاسی است ).99: 1381مجتهدزاده، (گیرد سیاسی، تشکیالتی و قانونی است که بر مبناي رضایت عمومی شکل می
در پهنه داخلی، حکومت اداره امور عمومی؛ تنظیم روابط اجتمـاعی افـراد بـا یکـدیگر؛ تـامین امنیـت ها، اقـدام بـه توزیـع را برعهده دارد که براي ایفاي این نقش... لت وعمومی؛ تامین نیازهاي اساسی م
این عمل در چارچوب سـازماندهی سیاسـی فضـا بـا . کند اداري در پهنه سرزمینی می -قدرت سیاسی .شود تقسیم سرزمین انجام می
56 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
حکومت
سازماندهی سیاسی فضا
اعمال حاکمیت
ملت
)ساختار فیزیکی و افقی(سرزمین
تسهیل اعمال حاکمیت حکومت از طریق سازماندهی سیاسی فضا :3مدل نگارنده: منبع
دهد که احساس مکانی انسان نسبت به سرزمین مادري و در شده، نشان می مروري بر روند طی
. باشد سیاسی فضا میانجام فرآیند سازماندهیاصلیافراد، زیربنايمکانیهویتپیوند عاطفی، تعلق وادامه
گیري فرآیند سازماندهی سیاسی فضا روند شکل :4مدل نگارنده: منبع
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 57
البته همچنان که احساس مکانی زیربناي سازماندهی سیاسی فضاست، نحوه انجام این فرآیند تواند موجب تحریک احساسات آنان در جهت منفی نیز در کیفیت احساس مکانی افراد تاثیر دارد و می
.به عبارتی ارتباط متقابلی میان این دو مولفه وجود دارد. مثبت باشد و یا
رابطه متقابل سازماندهی سیاسی فضا و احساس مکانی: 5مدل نگارنده: منبع
ها تشریح و تجزیه و تحلیل نمونهدر سطح جهانی و ایران، موارد متعددي از تاثیر نحوه سازماندهی سیاسی فضـا و تقسـیمات
:توان به شرح در جدول زیر مورد اشاره قرار دادکشوري بر احساسات مکانی افراد را می
هاي تاثیر احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضاتشریح نمونه :1جدول شرح نمونه نمونه
ی
رجخا
ین سطفل
این شـهر م، به طور کامل 1967سال ازو المقدس تیم غرب ب1948در سال صهیونیست انیهودیـ و ب نیفلسط به یمکان علقبا احساس و ت اننیدر مقابل، فلسط. ندشدتصرف مبه را از ، المقـدس تی
ـ و در ا کرده یستادگیا همچنان، سال نیو با گذشت چند کرده دفاعحق خود راه هـم هـزاران نی .اند کشته داده
لندرات
ي حیاا
اما احساس و تعلق مکانی نسبت به این استان، . م منحل شد1970در انگلستان، استان راتلند در سال اي مستمر براي احیاي همچنان در میان ساکنان آن وجود داشت و همین امر سبب شد تا با مبارزه
با گذشت بیش از دو دهه پس از زوال، راتلنـد دوبـاره م یعنی1994آن از سوي ساکنان، در سال ). 30-29: 1379مویر، (تاسیس و احیاء شد
58 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
هاي تاثیر احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضاتشریح نمونه :1ادامه جدول
ی رجخا
اغ ره ب
ن قحرا
ب
تاکنون منشا اختالفات م 1920باغ واقع در کشور آذربایجان، از زمان تشکیل ارمنستان در سال قرهارامنه تمایل زیادي به ایجاد حکومـت فراگیـر در سـرزمین موعـود . آذربایجان و این کشور است
هاي گذشته و هاست که در بین نسلحکومت سالو اندیشه تشکیلآرارات دارندکوهخود در اطرافکلیـه ارامنـه از آمدن آنها آرامش خود را در گرد. به آرمانخواهی تبدیل شده استکنونی ارامنه کنندمی جستجو در سرزمین خوددیگر نقاط جهانوجنوبی و شمالیآمریکايایران، لبنان،آذربایجان،
و همین عامل سبب کشتار کوتاه نیامدهخود خواسته از راه تاکنون که در این )33: 1378، انیراحمدیام(. ارمنستان نمود یافته استوآذربایجانروابطدرنهعنوان اختالفی دیریو بهزیادي از ارامنه شدهتعداد
سازمان ملل متحد در قالب آذربایجان تعریف چند از نظرهستند، هرارمنیاکثریتکهباغ قرهساکنان .آذربایجان نیستندحاکمیتبه پذیرشحاضردانند ومیخودمختارمستقل وخود را دولتشوند امامی
لیداخ
ان راسم خقسیت
بزرگ خراسان، شهرهايو رضوي، ساکنانشمالی، جنوبیخراساناستان 3خراسان به تقسیمقطعیت بامرکزیت بجنورد اعالم. دانستند میجدیدهاي استانمرکزیت برايرا شایستهخودمحل سکونتهریکپـی درهـایی نـاآرامی جنـوبی خراسانبیرجند برايرضوي وخراسانشمالی، مشهد برايخراسانبراي
در سبزوار با اعالم قطعی شدن مرکزیت . داشت که مهمترین آن ها در سبزوار و فردوس رخ دادهزار نفر از ساکنان در اعتراض به ایـن تصـمیم، راهپیمـایی 5بجنورد براي خراسان شمالی، حدود
100ري دستگیونفر، مجروح شدن افراد دیگر 1شدن انتظامی، کشتهبا نیرويکه به درگیريکردندبـراي بـا تصـویب مرکزیـت بیرجنـد در فردوس نیـز ). 34: 1384اخباري و یداللهی، (منجر شدنفر
سردادن شعار، راهپیمایی اقدام بهمیرزا این شهر، تجمع ومقابل مسجدآن درجنوبی، ساکنانخراسان ).35همان، (شد نفر دستگیر 40نفر کشته و 1درگیري با نیروي انتظامی، که طیپرانی کردند سنگو
رد شاگب
، مردم گوهران بـه عـدم 1387ماه در هرمزگان با ارتقاي بشاگرد از بخش به شهرستان در آبان، بـه سـردادن شـعار انه بـا شـب انتخاب محل سکونت خود به مرکزیت شهرستان اعتراض کـرده و
ادامـه اعتراضـات بـا همراهـی روسـتاهاي همجـوار چنـد روز . کردنـد حملـه بشـاگرد بخشداري نیز ادامه داشت 1388ها در اردیبهشت ناآرامی). /www.hormozgan.yaarinews.ir/335(یافت
کارکنـان بخشـداري مانع از فعالیت ورودي بخشداري گوهرانکه طی آن، معترضان با قفل درب تعطیل شد، مدارس به همراه دولتی گوهران ادارات به نشانه اعتراض ها نیز،روز یکی از در .شدند
و در نهایــــت هـــــم تغییــــري در تصـــــمیم اتخــــاذ شـــــده هیــــأت دولـــــت ایجـــــاد ).www.alborznews.net=8089(نشد
لیداق
در . الحاق شد آبادهدر استان فارس، روستاي خسروشیرین از اقلید جدا و به 1386ماه اردیبهشت، تجمعـات ایـن طـی که کردهجمعی از مردم اقلید مقابل فرمانداري تجمع واکنش به این تصمیم،
خرهـــایی نیــز بـــا نیــروي انتظـــامی خســاراتی بــه امـــاکن دولتــی وارد شـــده و درگیــري ).www.fars.isna.ir/13056(داد
رمسمی
-بـه آناصـفهان و الحـاق دراز سـمیرم دهسـتان وردشـت جداییبرمبنی 1382مردادماه دردولتبا تصمیم هیأت
بـه امـوال عمـومی، سـمیرم، نـاآرامی، خسـارت مـردم شدیداعتراضتصمیم، ، ایندهاقانتاسیسدر حالستانشهر از سـوي مصـوبه پـی داشـت کـه در نهایـت، مامور را در 2معترض و 6درگیري با نیروي انتظامی، کشته شدن
).www.rajanews.com=36492( شددیوان عدالت اداري ابطال نگارنده: منبع
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 59
احساس مکانیهاي ها با توجه به شاخصارزیابی نمونهها، تحریک احساسات مکانی و ایفاي نقش اصلی از جانب آن در نکته اشتراکی تمامی نمونه
. سازماندهی سیاسی فضا و احساس مکانی افراد استنحوه انجامتاثیر متقابلاعتراضات صورت گرفته و .گیرندبی قرار میهاي احساس مکانی مورد ارزیاهاي مذکور با توجه به شاخصدر جدول زیر نمونه
هاي احساس مکانیها با توجه به شاخصارزیابی نمونه :2جدول
هانمونه
هاي احساس و تعلق مکانیشاخص
لیشغان اطیلسف
لندرات
ن ستاا
رهن قحرا
باغب
ان راس خسیم
تق
میآرا
نا رمسمی
اي ه
لید ي اق
هامیآرا
نا
میآرا
نا ردشاگ
ي بها
مکان و مقابله با تجزیه خاك * * * واکنش به تهدید * * * * گیري مکان پس و باز تالش براي احیا
* * ي مکانیها تیها، نمادها و هو افتخار به ارزشآ يتالش برا * * * * * * * مکان یبادانسربلندي، پیشرفت و * * * * * و جانفشانی در راه حفظ مکان يفداکار
* * * * * رقابت مکانی براي دستیابی به امتیازات
نگارنده: منبع
گیري نتیجهفرآیند سازماندهی سیاسی فضا بحثی تخصصی در جغرافیاي سیاسی است که طی آن بخشی
بنـدي از سطح زمین و به طور خاص واحد سرزمینی سطح ملی در بعد جغرافیایی و فضایی با تقسـیم هدف از انجام این فرآیند، اداره بهتر سرزمین و . شود هاي سیاسی سازماندهی می براي ایفاي نقشآن،
.باشد تر به شهروندان می قلمرو و ارائه خدمات بهتر و بیشآید که به حساب می ، اقدامی بسیار مهم و حساس سازماندهی سیاسی فضا از سوي حکومت
د توجه قرار گیرد تا روند کار بدون هرگونـه حاشـیه و تنشـی طـی هایی مور در اجراي آن، باید مولفه -هاي تاثیرگذار، مولفه احساس، تعلق و هویـت مکـانی سـاکنان واحـدهاي اداري یکی از مولفه .شود
هر فردي به صـورت ذاتـی، تعلـق خـاطري . سیاسی در محدوده حاکمیت واحد سیاسی مستقل استدر سـازماندهی . شدنی نیست ه که تحت هیچ شرایطی زایلنسبت به زادگاه و محل سکونت خود داشت
60 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
هایی در پی داشته و خسـارات مـالی و توجهی واقع شده، تنش سیاسی فضا، هرگاه این مولفه مورد بی .جانی به بار آورده است
دهد که ارتبـاط متقـابلی میـان دو هاي ذکر شده در پژوهش حاضر نشان می نگاهی به نمونه ی سیاسی فضا و احساس مکانی افراد برقرار است؛ یعنی احساس مکانی نه تنها زیربناي متغیر سازمانده
انجام فرآیند سازماندهی سیاسی فضاست، بلکه چگونگی سازماندهی و تصمیمات اتخاذ شده نیـز بـر روي احساس مکانی ساکنان، تاثیر داشته و باعث تحریک احساسات آنان در جهـت مثبـت یـا منفـی
. شود میدهد که نادیده انگاشتن متغیر احساس، تعلق و هویت مکـانی در هاي مختلف نشان می مونهن
اجراي سازماندهی سیاسی فضا قطعا تحریک احساسات در جهت منفی و ناآرامی در غالب موارد را در .پی دارد
هاي صورت گرفته حاصل از اجراي فرآیند سـازماندهی سیاسـی در مجموع توجه به ناآرامی ا در مناطق مختلف، نقش کلیدي متغیر احساس، تعلق و هویت مکانی در این عملیات را به اثبـات فضبنابراین ضرورت دارد؛ قبل از اقدام به اجراي فرآیند سازماندهی سیاسـی فضـا و یـا انجـام . رساند می
هـاي اداري، این مولفه به دقت مورد توجـه قـرار گرفتـه و حساسـیت -تغییرات در واحدهاي سیاسی .اي به انجام رسد مکانی در این زمینه سنجیده و ارزیابی شود تا اجراي کار، به دور از هرگونه حاشیه
نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا 61 و مآخذ منابع
اداري در ایـران، -، تحلیلی بر سیر نامگـذاري واحـدهاي سیاسـی )1382تابستان (پور، زهرا، احمدي - 2، شماره 7فصلنامه مدرس، دوره
، تهـران، دانشـگاه ]جزوه درسی منتشر نشده[، سازماندهی سیاسی فضا)1388پاییز (، _________ - تربیت مدرس
گیري تقسیم استان استان خراسـان و ، فرآیند تصمیم)1384زمستان (اخباري محمد، یداللهی محسن، - 2اجتماعی آن، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال اول، شماره-اثرات سیاسی
يایآسـ مطالعـات فصـلنامه ،بـاغ قـره بحران در تحوالت روند، )1378 زمستان( ،بهرام انیراحمدیام - 28 شماره ، ،قفقاز و يمرکز
، نقش احساس مکانی در هویـت بـومی؛ مطالعـه )1387تابستان (بدیعی ازنداهی مرجان و دیگران، - 2ک، سال چهارم، شمارهدانشجویان یاسوجی دانشگاههاي تهران، فصلنامه ژئوپلیتی: موردي
، سازماندهی سیاسی فضا و نواحی فرهنگی )1387پاییز و زمستان (ی سید موسی و دیگران، پور موس - 3ک، سال چهارم، شمارهو کارکردي در ایران، فصلنامه ژئوپلیتی
هـا، سـال سـوم، ، حس مکان در شهرهاي جدیـد، ماهنامـه شـهرداري )1380آذرماه (ترابی، مرضیه، - 31شماره
، ترجمـه جـالل "تفحصـی در جغرافیـاي انسـانی "جانستون، رونالد، مسئله جا و مکان جغرافیـایی - الملل وزارت امور خارجه دفتر مطالعات سیاسی و بین: ، تهران)1379(تبریزي
ها و مدارس سازمان حوزه: ، قم1اجتماعی، ج -، مبانی مطالعات سیاسی)1379(نیا، محمدرضا، حافظ - کشورعلمیه خارج از
انتشارات سمت: ، جغرافیاي سیاسی ایران، تهران)1381(، ___________ - انتشارات سمت: تهرانسیاسی،در جغرافیايجدید، افقهاي)1383(مراد،راد، و کاویانی___________ - انتشارات پاپلی: ، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد)1385(، ___________ -، تهران، دانشگاه ]جزوه درسی منتشر نشده[جغرافیاي سیاسی ایران, )1388پاییز (، ___________ -
تربیت مدرسموسسه جغرافیایی و کارتوگرافی : هاي نو در فلسفه جغرافیا، تهران ، اندیشه)1387(شکوئی، حسین، -
گیتاشناسی
62 12، شماره محیط فصل نامه جغرافیایی آمایش
یه نشـر : ، نقش طرح کالبدي در حـس مکـان مسـجد، تهـران )1384تابستان (صادق، فالحت، محمد - 22هنرهاي زیبا، شماره
نشـریه : ، مفهوم حس مکان و عوامل شـکل دهنـده آن، تهـران )1385تابستان (، ____________- 26شماره هنرهاي زیبا،
1362تیرماه 15قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوري، مصوب - متانتشارت س: ، تهران)1383(کرانگ، مایک، جغرافیاي فرهنگی، ترجمه مهدي قرخلو- نشر نی: هاي ایرانی، تهران هاي ژئوپلیتیک و واقعیت ، ایده)1379(مجتهدزاده، پیروز، - انتشارت سمت: ، جغرافیاي سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران)1381(، ___________ -سـازمان : ، تهـران )1379(مویر، ریچارد، درآمدي نـو بـر جغرافیـاي سیاسـی، ترجمـه دره میرحیـدر -
یروهاي مسلحجغرافیایی نسـنجی اي و امکان سیاسی ناحیه-، بررسی نظام جغرافیایی)1381بهار(میرحیدر، دره و ذکی قربانعلی، -
42آن در ایران، فصلنامه پژوهشهاي جغرافیایی، شماره -Hague Cliff & Jennkinsn Paul, (2005), place identity, participation and planing, Routlege
-http://hormozgan.yaarinews.ir/default.aspx/n/335
- http://www.alborznews.net/pages/?cid=8089
- http://fars.isna.ir/mainnews.php?ID=Photo-13056
- http://www.rajanews.com/PrintFriendly.asp?id=36492
![Curriculum Vitae Gerardo Luis Munck · Parlamentarismo en America Latina (Washington, DC: Department of Democratic and Political Affairs of the Organization of American States [OAS]](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/5be2d46309d3f24a208c4864/curriculum-vitae-gerardo-luis-munck-parlamentarismo-en-america-latina-washington.jpg)
