THE SPIRIT OF TIBET Limited Art Prints

Paul Hilkens

THE SPIRIT OF TIBET

Limited Art Prints

THE SPIRIT OF TIBETLimited Art Prints

In 2000 maakte ik een reis door Noord India naar McLeod Ganj, een voorstad van Dharamsala, waar de Tibetaanse gemeenschap in ballingschap leeft. Als fotograaf stond het maken van een portret van de dalai lama al een aantal jaren hoog op mijn verlanglijst. Groot was dan ook mijn vreugde toen ik na dagen van verzoeken indienen een publieke audiëntie mocht fotograferen. Het was mijn eerste echte aanraking met de kleurrijke boeddhistische cultuur van het land van de besneeuwde bergen: Tibet.

In 2007 ondernam ik een reis naar Tibet zelf en bezocht een aantal van haar heilige pelgrimsplaatsen en kloosters, gevolgd door een tweede bezoek aan McLeod Ganj in 2008. Door de vele ontmoetingen met Tibetanen ervaarde ik dat de Tibetaans boeddhistische cultuur van liefde en mededogen een springlevende cultuur is die niet alleen in boeken en verhalen bestaat.

Een selectie van de foto’s die ik maakte zijn de afgelopen jaren geëxposeerd. De foto’s nemen u mee door het indrukwekkende Tibetaanse landschap naar het hart van het rijke spirituele erfgoed van het Tibetaanse volk.

Met dit boek wil ik een bijdrage leveren aan het levend houden van de Tibetaanse cultuur, in de hoop dat de dalai lama op een dag weer zal kunnen terugkeren naar het land van de besneeuwde bergen.

Paul Hilkens

Het Hemelse meer

Op honderdentwaalf kilometer ten noordwesten van Lhasa ligt het schitterende turkooizen zoutmeer Namtso, één van de drie heilige meren van Tibet. Het meer ligt op een hoogte van vierduizend zevenhonderdachttien meter en is hiermee het hoogst gelegen zoutmeer van Tibet. Namtso betekent in het Tibetaans: Hemels meer. Haar zuiverheid staat symbool voor de zuiverheid van het Tibetaanse plateau.

In het meer bevinden zich vijf eilanden. Deze eilanden werden door de eeuwen heen gebruikt door yogi’s die er lange meditatieretraites hielden. Wanneer het water van het Namtso meer tijdens de wintermaanden bevroren was, liepen de yogi’s over het bevroren ijs naar de eilanden, voldoende voedsel met zich meedragend om de zomer door te komen. Geïsoleerd verbleven de yogi’s hier totdat het meer de volgende winter opnieuw dichtvroor en ze konden terugkeren naar de bewoonde wereld.

De jak vormt een belangrijk onderdeel van het Tibetaanse nomadenbestaan. Niet alleen wordt het dier gebruikt als vervoermiddel, voor de traditionele nomadenfamilies is de jak in meerdere opzichten van onschatbare waarde voor hun bestaan. Zo gebruiken zij de melk voor het maken van boter, de haren voor het maken van kleding en tenten en de mest, gedroogd tot mestkoeken, als brandstof.

Een witte jak wordt door Tibetanen gezien als een teken van geluk. Het voelt als een bijzonder gelukkig moment wanneer een Tibetaanse nomade met zijn jakken bij het heilige meer verschijnt. Een zwarte jak loopt samen met haar kalfje voorop terwijl de herder verdwijnt achter een imposante witte jak. Majestueus passeren ze de met mantra’s uitgehakte mani-stenen aan de oevers van het blauwe meer.

Yaks at Namtso Lake

Tibet

Tussen leven en dood

Het heilige Namtso meer ligt in het Nyenchen Thangla gebergte van de Himalaya. Het woord Himalaya stamt uit het Sanskriet en betekent sneeuwplaats. Vele van de bergreuzen van de Nyenchen Thangla keten torenen ruim boven de zevenduizend meter uit en zijn zomer en winter bedekt met eeuwige sneeuw. De pelgrimsroute die langs het meer loopt, neemt de wandelaar mee langs diverse eeuwenoude meditatiegrotten en andere bijzondere plaatsen, waaronder een muur van mani-stenen. Mani-stenen zijn stenen die door de Tibetanen versierd zijn met inscripties van onder meer de mantra Om Mani Padme Hum en worden als offer langs heilige paden gelegd.

Een mantra is een soort kort gebed dat de geest helpt om de aandacht te richten op dat wat in de mantra tot uitdrukking komt. Het woord mantra is afkomstig uit het Sanskriet en betekent: dat wat onze geest beschermt. De mantra Om Mani Padme Hum is de bekendste mantra van Tibet en betekent vrij vertaald: O Juweel in de Lotusbloem. Het is de mantra van het mededogen.

De contouren van de hoorns van overleden jakken tekenen zich af tegen de levendige kleuren van het heilige meer en de met eeuwige sneeuw bedekte bergtoppen. In de skeletten is eveneens de mantra van mededogen gegraveerd. Het laat de toeschouwer stilstaan bij het onderscheid dat onze menselijke geest maakt tussen leven en dood. Tibet en haar heilige plekken roepen een gevoel van eeuwigheid op, waar leven en dood in elkaar overvloeien. Het lijkt een vanzelfsprekendheid dat yogi’s de meditatiegrotten bij het Namtso meer opzochten voor hun eenzame retraites. Of hebben deze plekken zo’n krachtige energie omdat zoveel yogi’s hier jarenlang hebben gemediteerd.

Mani stones at Namtso Lake

Tibet

‘Oh, I think real mountains!’

Sinds eeuwen trekken pelgrims uit heel Tibet naar het schiereiland Tasi Dor, gelegen aan het Namtso meer. De pelgrimsroute, ook wel kora genoemd, begint aan de voet van het meer, loopt vervolgens langs een klein klooster en verschillende meditatiegrotten om uiteindelijk via een steile berghelling op een rotsplateau uit te komen. Hierboven is het uitzicht over het heilige turkooizen meer fenomenaal. Het uitzicht op het meer en de omringende bergen, afgetekend door de vele kleurrijke gebedsvlaggetjes, die hier traditioneel door pelgrims en toeristen worden opgehangen, maakt dat deze plek een onvergetelijke indruk achterlaat.

Gebedsvlaggetjes zijn een belangrijk onderdeel van de Tibetaanse cultuur en zijn bedrukt met boeddhistische afbeeldingen en mantra’s. Tibetanen geloven dat wanneer de vlaggetjes op hoge plekken worden opgehangen, de loengta (het windpaard) de zegeningen naar alle levende wezens kan brengen. Oude vlaggetjes verliezen vaak door weer en wind hun kleuren. Men gelooft dat dit komt doordat de gebeden langzaam worden opgenomen in de omgeving. Zoals het leven een cyclus is van dood en wedergeboorte, hangen Tibetanen nieuwe vlaggetjes op naast de oude, om deze cyclus te symboliseren.

Traditioneel komen gebedsvlaggetjes voor in sets van vijf kleuren, die symbool staan voor de vijf elementen. Blauw staat voor hemel, wit voor lucht, rood voor vuur, groen voor water en geel voor aarde. Volgens de traditionele Oosterse geneeskunde is gezondheid het gevolg van harmonie en evenwicht tussen deze vijf elementen. De vijf kleuren van de gebedsvlaggetjes vormen samen dan ook een harmonieus geheel.

Wanneer de dalai lama in 2009 een bezoek brengt aan Nederland, is de organisatie op zoek naar een passende achtergrond voor de persconferentie. Gekozen wordt om de dalai lama symbolisch te laten plaatsnemen voor het land waar hij sinds 1959 niet naar heeft kunnen terugkeren. De foto biedt alles dat zo kenmerkend is voor Tibet: de besneeuwde bergreuzen, die een groot deel van de wereldbevolking van drinkwater voorzien, haar turkooizen gekleurde zoutmeren en natuurlijk de eeuwenoude en kleurrijke boeddhistische cultuur gesymboliseerd door de gebedsvlaggetjes. Bij binnenkomst werpt de dalai lama een verraste blik op de achtergrond, bekijkt deze met groot genoegen en zegt met een olijke lach: ‘Oh, I think real mountains!’

Prayer flags at Namtso Lake

Tibet

Continent van Compleet Bevrijdend Geluk

Te midden van de indrukwekkende Himalaya keten ligt op vijfenveertighonderd meter hoogte het Ganden klooster. Ganden betekent Continent van Compleet Bevrijdend Geluk. Het klooster werd in 1409 gesticht door lama Tsong Khapa, de oprichter van de gelugpa-traditie, waartoe ook de dalai lama behoort. Binnen de gelugpa-traditie is het Ganden klooster één van de drie grootste kloosters die samen bekend staan als de Drie Zetels. Vóór de Chinese invasie van Tibet en de verwoesting van de kloosters functioneerden ze als grote kloosteruniversiteiten en werden zij bewoond door vele duizenden monniken. In 1958, vlak voor zijn vlucht naar India, legde Tenzin Gyatso, de huidige veertiende dalai lama, op drieëntwintig jarige leeftijd zijn laatste examen af in het Ganden klooster.

Tegenwoordig is een gedeelte van het klooster weer in zijn oude glorie hersteld en ligt het lichaam van lama Tsong Khapa opnieuw opgebaard in een tombe van zilver en goud.

Het is een bewolkte dag. De grote kora voert de wandelaar mee omhoog naar de top van een berg van waaruit het uitzicht over de Kyichu vallei adembenemend is. Plotseling breekt de zon door het wolkendek en laat de gouden daken van het klooster schitteren in het zonlicht. Gelegen in het hart van de uitgestrekte vallei, omringd door rivieren en bergreuzen, krijgt het geheel de vorm van een mandala met het klooster als symbolisch middelpunt en weerspiegelt hiermee de eeuwenoude magie van Tibet.

Ganden Monastery

Tibet

Een alom aanwezige stilte

Het Tibetaanse Hoogland strekt zich uit over een oppervlakte vergelijkbaar met West Europa. Het gebied is ontstaan in de oertijd als gevolg van intensieve activiteiten in de aardkorst. In dit proces van gebergtevorming is de zeebodem opgestuwd tot hoge bergketens die het water van de oceaan omsloten. Hieruit ontstonden de vele zoutmeren die Tibet rijk is.

In het uiterste Noorden van Tibet bevinden zich ongeveer dertig meren. Eén van deze meren is het Chaka zoutmeer. Dit meer vormt een belangrijke bron van hoogwaardig zout. Met een oppervlakte van honderdenvijf vierkante meter herbergt het een indrukwekkende hoeveelheid van vijfenveertig miljoen ton zout.

Traditioneel werd het zout in Tibet gewonnen door Tibetaanse nomaden die het vervolgens ruilden voor gerst. Tegenwoordig wordt het zout machinaal gewonnen. Deze snelle en gemoderniseerde zoutwinning heeft geleid tot lagere prijzen. Om die reden zijn er momenteel nog maar weinig nomaden die de zoutmeren afschrapen.

De traditionele zoutwinning door Tibetaanse nomaden is prachtig gedocumenteerd in Die Salzmänner von Tibet uit 1997. Deze documentaire verbeeldt tevens het respect voor mens, dier en natuur dat voortkomt uit de Tibetaans boeddhistische overtuiging dat de mens, de natuur en de spirituele wereld met elkaar verbonden zijn.

Achter het grote, roestende machinepark en de enorme zoutbergen lopen verharde zoutdijkjes richting het uitgestrekte Chaka zoutmeer. Wanneer je nu de menselijke afdruk in het landschap de rug toedraait, opent zich een betoverend landschap waar de majestueuze bergreuzen weerspiegelen in het zoutlandschap. Wat overblijft is weidsheid en een alom aanwezige stilte die nietig en vredig maakt.

Salt Lake

Chaka, Tibet

Een kleurrijk schouwspel

Het Drepung Klooster is gelegen aan de voet van de berg Gambo Utse, vijf kilometer ten westen van Lhasa. Het is het belangrijkste klooster van de gelugpa-traditie waartoe ook de dalai lama behoort. Deze traditie wordt ook wel geelkappen orde genoemd en staat bekend om zijn nadruk op de filosofische kant van de leer van de Boeddha. Binnen de gelugpa-traditie wordt het Drepung klooster samen met het Ganden klooster en het Sera klooster beschouwd als de Grote Drie. Met een oppervlakte van tweehonderdvijftigduizend vierkante meter is het de grootste van de drie. Tijdens zijn hoogtijdagen huisvestte het klooster bijna achtduizend monniken.

Het is een zonnige dag in Tibet. In het Drepung klooster is het een komen en gaan van Tibetaanse bedevaartgangers die met thermoskannen vol gesmolten jakboter de vele boterlampen aanvullen als offerande aan de Boeddha’s. In lange rijen volgen ze hun weg van kapelletje naar kapelletje. Ondanks de jarenlange onderdrukking van hun geloof door het Chinese bewind is de spirituele toewijding van het Tibetaanse volk nauwelijks aangetast.

Als vanuit het niets klinkt er plotseling luid Tibetaans, alsof er ergens een stevige discussie wordt gevoerd. Het dak van één van de kapelletjes biedt uitzicht op een binnenplaats met een prachtig begroeide tuin waar verschillende monniken in groepjes van twee aan het debatteren zijn. Het gaat er stevig aan toe. Het debatteren gaat volgens eeuwenoude regels en is bedoeld om de kennis van de boeddhistische filosofie te verscherpen. De ene partij deponeert een filosofische stelling waarbij hij de verdedigende partij van zijn gelijk moet overtuigen. Dit alles gaat gepaard met grootse gebaren en veel handgeklap. De verdedigende partij zit rustig op de grond en hoort de stellingen aan, waarna hij zijn weerwoord geeft. Het is een kleurrijk schouwspel zoals de rode gewaden van de monniken bewegen in het zonlicht dat tussen de takken van de bomen doorschijnt.

Debate at Deprung Monastery

Lhasa, Tibet

Een vlucht door McLeod Ganj

McLeod Ganj dankt zijn naam aan David McLeod, luitenantgouverneur ten tijde van de Britse overheersing van India in de negentiende eeuw. Haar grote bekendheid heeft het stadje te danken aan haar voornaamste inwoner, Tenzin Gyatso, de veertiende dalai lama van Tibet. In 1959 ontvluchtte hij zijn land, dat leed onder de bezetting van de Chinezen. Na een barre tocht door de bergen kwam hij aan in India, dat hem politiek asiel verleende. Sinds 1960 woont hij in McLeod Ganj waar tegenwoordig ook de Tibetaanse regering in ballingschap zetelt. Vele honderdduizenden Tibetanen zouden in de loop der jaren door de Chinezen zijn vermoord, meer dan zesduizend kloosters vernietigd. Zo’n honderdzestigduizend Tibetanen hebben inmiddels hun geestelijk en politiek leider gevolgd naar India. En nog steeds weten zo’n twee- tot drieduizend vluchtelingen per jaar de zwaarbewapende Chinese grenswachten te omzeilen.

Midden in McLeod Ganj staat de Namgyalma stoepa. Deze stoepa is gebouwd ter nagedachtenis aan hen die het leven lieten in de strijd voor een vrij Tibet. De stoepa wordt omringd door gebedsmolens en ligt ingesloten tussen twee hoofdwegen. Een smal pad met balustrade voert de wandelaar rond de stoepa. De gebedsmolens zijn gevuld met heilige mantra’s en gebeden. Door deze gebedsmolens rond te draaien verspreiden de gebeden en mantra’s zich met de wind en vullen de omgeving met positieve energie.

De argeloze toerist spoedt zich langs de stoepa, zonder er veel aandacht aan te besteden. Afgezien van het ronddraaien van de gebedsmolens lijkt het reusachtige gevaarte deze toeristen weinig te bieden. Men kan er niet in of op.... Of toch wel? Een deur gaat open en een oude, goed Engels sprekende monnik, de bewaker van de stoepa, wenkt dat er binnen plek is voor een gesprek over de leer van de Boeddha. Onder het genot van een kopje boterthee en wat oud brood, dat gesopt in de thee toch aardig smaakt, vertelt hij over de vele rinpoche’s en lama’s die in McLeod Ganj leven en over zijn verlangen om ooit weer naar Tibet terug te keren. Daarna toont hij het prachtige uitzicht vanaf de top van de stoepa over McLeod Ganj.

De trappen van de stoepa weer afdalend schijnt de zon tussen de gebedsmolens door het gebouw binnen. Een Tibetaanse vrouw geeft de molens onder het prevelen van haar gebeden stuk voor stuk een ferme zwaai. De gebedsmolens beginnen te draaien en laten hun gebeden meedrijven met de wind op een vlucht door McLeod Ganj. En wie weet naar Tibet.

Prayer wheels at Namgyalma stupa

McLeod Ganj, India

Biddende monniken

Op de zestiende dag van de eerste maand van de Tibetaanse kalender geeft de dalai lama zijn jaarlijks voorjaarsonderricht in de hoofdtempel van McLeod Ganj. Dit zogenaamde Mönlam onderricht wordt bijgewoond door duizenden mensen, een bonte mix van monniken, nonnen, Tibetanen en westerlingen.

Het onderricht vindt plaats tijdens het Mönlam Chenmo festival dat groot gebedsfestival betekent. Het is één van de vier belangrijke festivals binnen het Tibetaans boeddhisme en gerelateerd aan het leven van de Boeddha. Tijdens het festival wordt herdacht dat de Boeddha vijftien dagen lang iedere dag een wonder deed om de positieve energie en devotie van toekomstige leerlingen te vergroten. Boeddhisten geloven dat de effecten van goede zowel als slechte daden op deze dagen versterkt worden met een factor van honderd miljoen.

In februari 2008 wordt in de aanloop van het Nederlandse Ticket For Tibet festival een journalistenreis georganiseerd naar McLeod Ganj met als doel verslag te doen van de Tibetaanse gemeenschap in ballingschap. Eén van de hoogtepunten van deze reis is het bezoek aan het voorjaarsonderricht. Het geïmproviseerde persvak wordt omringd door monniken die tijdens elk boeddhistisch onderricht dicht bij de dalai lama plaatsnemen.

Als de Dongchen- en Gyaling hoorns klinken, arriveert de dalai lama en neemt plaats op een hoge troon vanwaar hij de menigte de lessen van de Boeddha zal uitleggen. Terwijl geluisterd wordt naar zijn woorden over mededogen en wijsheid, die de dalai lama soms hard lachend doorspekt met persoonlijke ontboezemingen, wordt Tibetaanse boterthee uitgedeeld en gedronken. Aan het eind van het onderricht wordt alle voorspoed die gecreëerd is met het luisteren naar de woorden van de Boeddha opgedragen aan het welzijn van alle levende wezens. In navolging van de heilige man op de hoge troon buigen de monniken in hun rode gewaden en gaan in laag gebromde klanken gezamenlijk een diep gebed aan.

Praying monks

McLeod Ganj, India

Omringd door nonnen

Het is een zonnige dag in McLeod Ganj als een lange rij westerlingen en Tibetanen een publieke audiëntie van de dalai lama verlaat. Ondanks zijn drukke schema heeft hij de tijd genomen om ieder van hen persoonlijk te begroeten. De afgelopen twee uur heeft de heilige man handen geschud, zegeningen gegeven, dringende vragen beantwoord, ferme schouderkloppen uitgedeeld en, zo ondeugend als hij zijn kan, aan de sik van oude Tibetanen getrokken.

Na de publieke audiëntie ontvangt hij een groep Tibetaanse nonnen. Sinds vele jaren zet de dalai lama zich in om de positie van nonnen binnen het boeddhisme te verbeteren, getuige ook dit interview met hem:

“Vrouwen maken in elke religie de meerderheid uit van de gelovigen. Vrouwen zijn de vroomste hindoes en dat geldt ook binnen het boeddhisme. In de tijd dat religies als hindoeïsme, boeddhisme, maar ook het judaïsme en christendom werden gesticht, werden de samenlevingen door mannen gedomineerd. Die sociale realiteit beïnvloedde de religies. De maatschappij waarin de Boeddha vijfentwintighonderd jaar geleden onderwees, was een maatschappij die door mannen werd overheerst. Wanneer hij feministische geloofspunten onderwezen had, zou niemand naar hem geluisterd hebben. (lacht) Ik denk dat zelfs deze grote meesters hun prediking afstemden op de bestaande sociale omstandigheden. Ook in het boeddhisme wordt een bhikshu, een gewijde man, hoger geacht dan een bhikshuni, een gewijde vrouw.

De voorbije dertig jaar hebben we hard gewerkt om dat te veranderen. Veel boeddhistische nonnen zijn zeer oprecht, maar hebben nooit de kans gekregen om door te groeien tot het hoogste niveau van wijding. Dat heeft ons behoorlijk ongemakkelijk gemaakt, vooral omdat de Boeddha wél gelijke kansen gaf aan vrouwen. Toch hebben wij dat genegeerd, zelfs al zijn we volgelingen van de Boeddha. De voorbije eeuwen hebben we de kwaliteit van het religieuze onderwijs in de nonnenconventen volkomen verwaarloosd. In de veertig jaar dat we in India verblijven, zijn we meer zorg gaan dragen voor de nonnen en hebben we het onderwijsniveau voor mannen en vrouwen gelijk gesteld. Beide geslachten kunnen nu een doctoraat in boeddhistische studies halen.”

De camera’s zijn al ingepakt wanneer ik me omdraai en de heilige man omringd zie door de groep Tibetaanse nonnen. Het is een beeld dat tekenend is voor de inzet van de dalai lama om de positie van nonnen te verbeteren. De oude Rolleiflex is gelukkig snel gepakt om dit mooie moment van samenzijn vast te leggen.

HH Dalai Lama with Tibetan Nuns

McLeod Ganj, India

Jezus en de ogen van de Boeddha

Boven McLeod Ganj ligt het dorpje Bhagsu Nag. Met zijn natuurlijke waterbronnen en talrijke watervallen is het een populaire plek om een dagje te vertoeven. Bij één van de waterbronnen ligt de oude Shiva tempel. Bergopwaarts ligt het Shiva café. Naast het drinken van een kopje Indiase Chai thee, kunnen bezoekers hier genieten van een frisse duik in de natuurlijke bronnen of hun artistieke kunsten botvieren op de vele keien rond het café. Dit levert een bonte verzameling van artistieke schilderwerkjes op.

Het is een warme dag. De waterbassins rond het café zitten vol met westerse hippies die tijdens het voeren van lange discussies beweren het leven begrepen te hebben. Onderaan de rivier wassen monniken hun gewaden in het kraakheldere, koude water. Op één van de keien rond het café valt een bundel zonnestralen op een klassiek geschilderd portret van Jezus. Het zonlicht op zijn gezicht herinnert aan zijn lessen over mededogen en naastenliefde.

Boven het portret zijn Boeddha ogen geschilderd. De ogen van de Boeddha stellen de alwetende wijsheid van de Boeddha voor, die in staat is het positieve beeld van ieder levend wezen op aarde voor zijn ogen te houden.

Mededogen wordt geboren uit wijsheid, via echt inzicht in de aard van de werkelijkheid. Wijsheid en mededogen zijn als twee vleugels van een vogel. Beide zijn noodzakelijk om ons hart te openen en heel te worden.

Jesus and the eyes of Buddha

Bhagsu Nag, India

Op weg naar verlichting

McLeod Ganj, een klein plaatsje in India, is de huidige woonplaats van de dalai lama sinds zijn vlucht uit Tibet in 1959. Wegens het grote aantal Tibetanen wordt het plaatsje ook wel klein Lhasa genoemd. Rondom het tempelcomplex van de dalai lama loopt een pelgrimsroute. Deze heilige kora is voor de inwoners een belangrijke route en vele bewandelen dit pad dan ook dagelijks.

Vroeg in de ochtend, rond het middaguur en in de avond vormt zich een bonte stoet van Tibetanen, monniken, nonnen en toeristen die de drie kwartier durende rondgang lopen. Halverwege de route bevindt zich het Tibetaanse bejaardenhuis waardoor het pad ook veelvuldig wordt bewandeld door devote vluchtelingen van de eerste generatie, waarvan velen reeds de tachtig gepasseerd zijn. Voor vele van hen belichaamt dit pad de hoop om op een dag terug te kunnen keren naar hun geboorteland Tibet, het land van de besneeuwde bergen. Onderweg draaien zij aan de vele gebedsmolens langs het pad en prevelen gebeden om hun hoop kracht bij te zetten.

Het is half tien ’s ochtends. De dalai lama is in het dorp en geeft zijn jaarlijkse voorjaarsonderricht. Op het laatste stukje van de kora, waar een recente aardverschuiving een gedeelte van het pad heeft weggevaagd, spoedt een jong Tibetaans gezin zich richting de hoofdingang van het tempelcomplex. Speciaal voor deze gelegenheid heeft de jongste dochter haar traditionele groene Chupa aangetrokken. Met de heilige teksten onder haar arm rent ze voor het gezin uit, op haar pad naar verlichting.

Running Girl, Tsuglag Khang Temple

McLeod Ganj, India

De stille kracht

De eenenzeventig jarige Samdhong Rinpoche is de premier van de Tibetaanse regering in ballingschap en de stille kracht achter de dalai lama. Geboren als Lobsang Tenzin in 1939 in Oost Tibet werd hij op zijn vijfde herkend als de reïncarnatie van de vierde Samdhong Rinpoche. Een leven in kloosters volgde. Nadat hij in 2001 met pensioen ging, vroeg de dalai lama hem om een gunst. Wilde hij zich alsjeblieft kandidaat stellen voor de eerste democratische verkiezingen van de regering in ballingschap? Met vijfentachtig procent van de stemmen werd hij gekozen tot de allereerste Kalon Tripa, de Tibetaanse term voor eerste minister.

Als premier draagt hij zorg voor het onderwijs en de gezondheid van alle Tibetanen in ballingschap. Daarnaast streeft hij naar een milieuvriendelijke levenswijze van zijn volk en vecht hij geweldloos voor een betere toekomst voor Tibet.

De Jakhalzen van het televisieprogramma De Wereld Draait Door hebben zojuist een item gedraaid met Samdhong Rinpoche. Veel tijd voor een foto is er niet. Gehuld in zijn dieprode pij kijkt Samdhong Rinpoche gewillig naar wat er gaat gebeuren. Wanneer de oude tweeoog Rolleiflex uit 1974 uit de tas komt, is zijn interesse gewekt. ‘Zo’n camera had ik vroeger ook!’ Het ijs is gebroken en de premier neemt plaats.

Het licht dat op zijn gezicht valt, weerspiegelt zijn kracht en vastberadenheid, maar ook zijn verdriet. ’Frustratie staat een monnik niet’, zegt hij later die dag in het interview met dagblad De Pers. Hij lacht weer, maar zijn ogen blijven onveranderd. ’Geïrriteerd, dat ben ik wel.’ Hij nuanceert: ’Zestig jaar is voor een individu lang, voor een natie niet. We moeten volhouden, misschien nog wel honderd of tweehonderd jaar. Als het morgen niet gebeurt, dan overmorgen wel...’

Kalong Tripa Samdhong Rinpoche

McLeod Ganj, India

Verbondenheid

In 2006 reikt de International Campaign for Tibet de Light of Truth Award uit aan Aartsbisschop Desmond Tutu. De award eert individuen en organisaties die een bijdrage hebben geleverd aan het publieke begrip over Tibet. Desmond Tutu is voor het Tibetaanse volk een belangrijke steun in haar geweldloze vrijheidsstrijd. Sinds lange tijd zijn Tutu en de dalai lama goede vrienden. Beide Nobelprijswinnaars zijn iconen voor de geweldloze benadering van conflictsituaties en het actief werken aan vreedzame oplossingen.

Desmond Tutu zegt in een interview: ‘Als religie mag zijn zoals het bedoeld is, dan zal het het feit onderstrepen dat we met elkaar verbonden zijn. We horen erbij of we zijn verdoemd. Alleen samen kunnen we menselijk zijn. Alleen samen kunnen we opbloeien. Alleen samen kunnen we veilig en vrij zijn.’ Voor China heeft hij slechts één vraag: ‘Please, do the right thing. Do the right thing!’

De dalai lama is zichtbaar ontroert tijdens de ceremonie waarbij veel pers en belangrijke gasten aanwezig zijn. In zijn speech roept hij vooral op om niet te strijden tegen China, maar te strijden vóór rechtvaardigheid en om de Chinese broeder met open geest tegemoet te treden. Gerechtigheid voor Tibet zal uiteindelijk ook goed zijn voor China.

Wanneer een einde is gekomen aan de officiële speeches verlaten de dalai lama en Desmond Tutu het podium. Gebroederlijk lopen ze over het gangpad tussen het publiek door. De diepe verbondenheid tussen beide is duidelijk voelbaar en ondanks de druk van de bewaking nemen ze de tijd om persoonlijk contact te maken met de mensen in het publiek.

Bij de uitgang aangekomen buigen beide vrienden naar elkaar. Tussen de flitsende camera’s, omringd door beveiliging en publiek, volgt een kort gebed als afscheid. Een eenvoudige en oprechte uiting van religieuze eenheid.

HH the Dalai Lama and Desmond Tutu praying

Brussels, Belgium

Moge al het goede tot u komen

In oktober 2000 geeft de dalai lama een publieke audiëntie in McLeod Ganj. Een Servische journalist werkt aan een documentaire voor kinderen. Hij is naar het stadje afgereisd in de hoop op een interview met de dalai lama, met als doel de kinderen van Servië in contact te brengen met zijn wijze woorden. Helaas blijkt een privé interview niet mogelijk vanwege het korte verblijf van de dalai lama aan McLeod Ganj. Wel krijgt hij toestemming om de publieke audiëntie te filmen.

Het zijn roerige tijden voor het Joegoslavische Volk. Kort voor de publieke audiëntie blijkt Milosevic te zijn afgezet en is Belgrado dé plek waar je nu als Servische journalist wilt zijn. Met de documentaire voor ogen besluit de journalist echter in McLeod Ganj te blijven in de hoop op geschikt beeldmateriaal van de dalai lama.

Tijdens de audiëntie neemt de geestelijk leider de tijd om alle vijftienhonderd aanwezigen persoonlijk de hand te schudden. Een publieke toespraak blijkt geen onderdeel te zijn van het programma, waardoor de audiëntie niet de wijze woorden oplevert waar de journalist op had gehoopt. Wanneer de laatste van de lange rij aanwezigen de zegening van de heilige man heeft ontvangen, mogen ook mijn collega en ik een stevige handdruk in ontvangst nemen.

Vastberaden vertelt de Servische journalist wat hem naar deze plek heeft gebracht. De dalai lama aarzelt geen seconde. Op een rustig plekje in de schaduw geeft hij een krachtig pleidooi voor de kansen die het Joegoslavische volk met deze omwenteling heeft gekregen op een betere toekomst. Na tien minuten staat alles op film en vervolgt de dalai lama zijn weg.

Op dat moment herinner ik me de Tibetaanse groet waarvan de vertaling me altijd weer ontroert: moge al het goede tot u komen. Dit is wat ik de dalai lama van harte toewens. Nadat hij de Tibetaanse begroeting met Nederlands accent heeft gehoord, draait hij zich om en groet met zijn bekende lach, vriendelijk terug. Tashi Deleg!

HH the Dalai Lama greets you

McLeod Ganj, India

Paul Hilkens FotografiePostbus 150541001 MB Amsterdam

tel. +31 (0) 6 21 23 28 83contact@paulhilkens.comwww.paulhilkens.com

Veel dank aan Ellen Huijsman voor het editen van de teksten

© Paul Hilkens

The Spirit of Tibetwww.paulhilkens.com