Li Giang tuú bót

mét chiÒu §«ng(TÆng c¸c B¹n K3 NVT vµ P144.

8/11/2001)ChuyÕnh cho¸ng chiÒu nay ta buéc

ngùaBªn rõng hiu h¾t suèi c«

liªuXèn xang m¹ch m¸u ngµn

th¬ng xãtTµi nghÖ mét ®êi cã bÊy

nhiªu ?Vò Hoµng Ch¬ng

Giã bÊc l¹nh vÒ, l¸ trót r¬iTrÇm ng©m khãi thuèc, rîu mÊy håi

ChuyÖn cò thuë nµo, ¤i xa qu¸...Hoµi väng mét thêi, cã thÕ th«i !

&B¹n ta giê ®· ë ph¬ng nµo

Kh¸t väng Cuéc ®êi, tho¶ ®îc bao?§¾c ý nh diÒu vi vót giã

Hay ch×m nh cuéi rít lßng ao?&

...KÎ an phËn ®uæi gµ cho vîNgêi l¾t lay qu¸n x¸ bªn trêi,LÊn bÊn thª nhi, ®©u lèi më

LËn ®Ën th¬ng trêng, mÊy lóc vui !&

...BÊt ®¾c chÝ, d×m ®êi ®¸y chÐnHay d¹t tr«i nÎo ®Êt ph¬ng trêi ?

...Nh÷ng mong ly rîu bõng Hµo khÝMµ chuyÖn §êi thêng qu¸ nhá nhoi !

&...§©y chèn Anh hïng L¬ng S¬n B¹c

Sµi TiÕn thêi nay ®îc mÊy ngêi?Qu©n tö sa c¬, cêi ngao ng¸n

Sèng mßn ch¼ng biÕt ®Õn ngµy mai...&

§¸y biÓn mß kim, NiÒm H¹nh phócSao trêi buæi sím, NghÜa t×nh xaThÕ th¸i nh©n t×nh, dï ®iªn ®¶o

1

KØ NiÖm, sao ai khÐo h÷ng hê?&

...Li Giang ngÉu bót, chiÒu §«ng l¹nhRîu nh¹t trµ su«ng, nhí mét thêiBèn biÓn mét nhµ, vui bÊt tuyÖt

HiÖp NghÜa, nay ®µnh méng mµ th«i!!!

Rîu(§ªm Thu mîn rîu Phãng t¸c Vò hoµng Ch¬ng)

TÆng B¹n“...B÷a tiÖc phµm phu ai ®¸ng mÆtTiÕp bµi “D©ng rîu” thuë xa ®©u.

TrÝch Tiªn (*) ®· khuÊt, giê ai kÎT×m thÊy trong men ý nhiÖm mÇu”

Vò Hoµng Ch¬ng

...Rîu ngÊm m¬ mµng mét ®ªm Thu

Cuéc ®êi nh më TruyÖn ngµy xaKØ NiÖm tõng trang vÒ líp líp

Bãng ngêi yªu cò, m¾t Nµng Th¬.&

...Ruéng nho ®Çy n¾ng MiÒn Nam Ph¸pLóa m¹ch trång trªn ®Êt Scèt-len,Men ñ bao n¨m trong lßng ®Êt?

Mµ lßng ngêi ng©y ngÊt h¬i men&

...Hay chÐn rîu quª, h¬ng ®ång ®ÊtBªn ngêi B¹n cò, chuyÖn Ngµy xaNçi buån Nh©n thÕ, NiÒm vui nháDµn tr¶i Thêi gian, khãi thuèc mê.

&...Kia ngêi t×nh cò, giê xa méng§©y B¹n th©n yªu, ®· cuèi trêi!

Nh÷ng ®iÖu h¸t Xa, MiÒn §Êt NhíBçng gÇn h¬n qua chót Men Say!

&Ta ®©u KÎ d×m ®êi trong ®¸y chÐn

Ch¼ng cè t×m trong Rîu, NghÜa Cuéc ®êi.Nhng cã thÓ nµo thiÕu Men nång ch¸y

§êi TÇm thêng bçng chèc ho¸ Ch¬i v¬i !&

Khi Rîu hÕt khãi tan. Lßng lÆng lÏ,Ta bíc ®i b×nh th¶n gi÷a §êi thêng.

KØ NiÖm, Giai nh©n... l¹i trë vÒ TiÒm Thøc§Ó Cuéc §êi Trong suèt, Râ rµng h¬n.

&Vµ ®Ó hÑn B¹n ta, vµ hÑn Rîu

Mét ®ªm mai H ¶o, chÐn l¹i ®ÇyKØ NiÖm, Giai nh©n vµ Nµng Th¬ cïng l¹i ®Õn,Cho Cuéc ®êi, vèn l¹nh lïng, nh÷ng phót Mª Say.

2

KST TC... Mïa thuSau chuyÕn ®i th¨m l¹i Phñ §øc, ThËm

th×nh1969- 2001

(*). TrÝch Tiªn : BiÖt danh cña LÝ B¹ch .

Chia tay Mïa xu©nChÐp l¹i tÆng TC Lª Th¾ng

T«i göi l¹i nô h«n vïi trong cáEm khuÊt xa råi buæi Êy Giªng Hai!

ChØ cßn l¹i tho¸ng tÇm xu©n muén nëBiÕc th¾t lßng c©u h¸t dçi hên ai?

Chia tay nhÐ Mïa xu©n kh«ng nãi trícCuèi con ®êng Mïa H¹ ®øng trÇm t

Phîng ®èt löa trong m¾t ngêi day døtVe gi¨ng buån phong kÝn m¶nh t×nh xa

Chia tay nhÐ Mïa xu©n kh«ng hÑn ícTa - g· si t×nh xu«i ngîc thêi gian

Tãc chím b¹c míi hay m×nh ®Ó mÊtDÊu thiªn ®êng cßn l¹i chØ tro than

Bao nhiªu n¾ng còng kh«ng võa buèt gi¸Mïa H¹ ¬i th¬ng nhí ®Õn kh«n cïng

Bao nhiªu giã ®Ó ta vÒ ho¸ ®¸NgÈn ng¬ nh×n hoa rông tÝm triÒn s«ng

Kh«ng quªn ®îc nhng lµm sao nì tr¸chPhót giao mïa oµ nghÑn tiÕng chia liNh ¸nh chíp ngang trêi cha kÞp háiEm ®· vÒ tõng bíc tiÔn Xu©n ®i.

Vêi vîi thÕ anh lµm sao giÊu hÕtNh÷ng vui buån bÊt chît ho¸ må c«i

DÞu ngät ®Êy b©y giê thµnh cay nghiÖtHo¸ s¾c trêi Mïa H¹ ch¸y kh«ng ngu«i

Th«i chia tay Mïa Xu©n anh göi l¹iTr¸i tim nµy mét thuë qu¸ th¬ ng©y

Xin Êp ñ vßng tay hoa kÕt tr¸iLèi Em vÒ Mïa H¹ tr¾ng m©y bay

Th«i chia tay Mïa Xu©n anh göi l¹iMèi t×nh ®Çu mª ®¾m ®Õn vong th©n

Nô h«n Êy cã thÓ råi trong cáNgËm s¬ng mï tõng giät s¸ng long lanh

3

Th«i chia tay Mïa Xu©n anh göi l¹i ...

Tõ - d¹ - Th¶oHuÕ th¸ng 4/92 - Hµ néi 1993..

Hµ néi mét ngµy cuèi th¸ng 10/2000

KST

KST. TÆng c¸c B¹n t«i Tranh ch÷Ngêi ta b©y giê hay treo tranh ch÷ trong nhµ

Mét thó ch¬i tao nh·.§©y kh«ng nãi nh÷ng kÎ trëng gi¶ häc lµm sang hîm hÜnh.

Nh÷ng ngêi hiÓu biÕtMuèn göi g¾m lßng NguyÖn íc, ChÝ híng, ý nghÜa Cuéc ®êi

ChØ trong mét hay hai ch÷ hµm xóc s©u xaVíi vÎ ®Ñp ®Çy bÝ Èn cña Th ph¸p Trung hoa.

NhiÒu ngê× treo ch÷ PHóC¦íc nguyÖn b×nh thêng cña mçi mét con ngêiNhng íc muèn ®îc nhiÒu Phóc léc§«i khi lµm T©m hån trë nªn thô ®éng, nhá bÐ, tÇm thêng.

Ngêi ta hay treo ch÷ T©mCh÷ T©m hiÒn hoµ, ch÷ T©m nh©n ¸i.Ch÷ T©m lµm con ngêi gÇn l¹i ch÷ ThiÖn vµ ch÷ §øc,Ch÷ T©m gi¶n ®¬n, gÇn gòi mµ bao ngêi ®¸nh mÊtG©y nªn bao tr¾c trë, trí trªu, bi ®¸t trong câi §êi nµy.

L¹i cã ngßi hiÓu biÕt, treo hai ch÷ PhËt T©m ý nghÜa cßn cao siªu h¬n n÷a,Ch÷ T©m nµy kh«ng chØ hiÒn hoµ mµ cßn lµ Nh©n tõ, B¸c ¸iLµ Tr¸i tim réng më, lµ PhËt ph¸p v« biªnLµ Tõ Bi HØ X¶, lµ Bao dung, VÞ thaLµ xua tan Thï hËn, lµ T×nh ngêi bao la.

Cã ngêi treo ch÷ NhÉnLßng kiªn nhÉn, ai ®· tõng nãi,

lµ g¬ng mÆt thËt nhÊt cña Con ngêiLµ NhÉn nhÞn khoan dung, chÝn bá lµm mêiKiªn nhÉn sÏ thµnh tµi. Mµi s¾t nªn kim.

Kiªn nhÉn sÏ lµm T×nh yªu Nång nµn mµ kh«ng ®iªn d¹iKiªn nhÉn sÏ cho ta §iÒm ®¹mCöa ngâ cña Sù Yªn tÜnh s©u cïng - Cöa ngâ cña ThiÒn.

Cã ngêi treo ch÷ Chݧ¸ng phôc thay nh÷ng ngêi cã ChÝ lµm nªn,Ch÷ ChÝ lµm xoay ®Êt chuyÓn trêiCh÷ ChÝ lµm nªn nh÷ng K× c«ng bÊt hñ.Nh÷ng ngêi cã ChÝ thêng cã NhÉnNhng nhiÒu khi ®Ó mÊt ch÷ TÜnh, ch÷ T©m.

Cã ngêi lÆng lÏ treo trong nhµ m×nh ch÷ TÜnh

4

S©u xa thay mét bíc ®Õn cöa ThiÒn!Muèn TÜnh cÇn cã T©m,

cµng kh«ng thÓ nµo thiÕu NhÉnvµ cßn ph¶i Ngé.

VËy mµ ch¼ng thÊy ai treo ch÷ NgéCh¾c v× Ngé ®îc LÏ ®êi lµ sù khã l¾m thay!

NhiÒu ngêi l¹i thÝch treo ch÷ Nhµn¤i íc muèn thanh th¶n, yªn b×nh

cña nh÷ng ngêi ch¼ng nhiÒu tham väng.Nhng Nhµn thiÕu TÜnh th× nhµn mµ T©m l¹i bËnNhµn mµ thiÕu NhÉn th× Nhµn còng ch¼ng hoµn toµnCh÷ Nhµn qu¸ to l¹i lµm ngêi ta nh¸c lêi,

v« dông, tÇm thêng.

Cã ngêi treo ch÷ Dòng trong nhµTriÕt gia nµo tõng nãi :“Sù ®iªn rå cña nh÷ng ngêi dòng c¶m

®ã lµ trÝ Anh minh cña §êi”.Dòng c¶m ®¬ng ®Çu víi b·o t¸p phong ba trong Cuéc sèngD¸m nghÜ d¸m lµm, kh«ng sî khã kh¨n,Vµ s©u cïng lµ c¸i Dòng cña bËc Th¸nh nh©nTrong Dòng nµy cã TÜnh- th©m trÇm ®iÒm ®¹m

Trong Dòng nµy cã TrÝ s¸ng suèt, LÏ c«ng b»ng.Dòng nµy lµ ®· chÕ ngù ®îc ChÝnh m×nhTrong Dòng nµy cã c¶ lßng Trung thùc.¤i ch÷ Dòng nh c¸nh chim ng ng¹o nghÔ bay trªn ®Ønh nói

Coi khinh loµi r¾n rÕt hiÓm nguy hÌn h¹ bß trên díi ®Êt ®en.Vµ ngêi ta cßn treo nh÷ng ch÷ nµo?HiÕu, Liªm, Nh©n, §øc, Léc, Tµi...¦íc nguyÖn con ngêi kÓ sao cho hÕt.

Nhng cã nhiÒu kÎ chØ thê Léc Tµimµ trong nhµ treo ch÷ T©m ch÷ §øc

Lßng chØ cã Lîi, Danh, QuyÒn mµ ph« ch÷ ChÝ ch÷ Nh©n?Trí trªu thay!Thiªn h¹ b©y giê nhan nh¶n nh÷ng bøc Tranh ch÷ kiÓu nµyTreo trong nh÷ng phßng kh¸ch xa hoa, sang träng!

** *

Cßn B¹n hái t«i muèn treo trong nhµ m×nh nh÷ng ch÷ nµo?ThËt khã, t«i muèn treo ch÷ T©m l¹i muèn treo ch÷ DòngL¹i thÊy ch¼ng thÓ nµo thiÕu ®i ch÷ NhÉn

vµ c¶ ch÷ T×nh s©u l¾ng, th©m trÇmRåi t«i muèn treo hai ch÷ vµng HiÖp NghÜaHai ch÷ nµy bao hµm c¶ Dòng vµ T©mNhng cßn ch÷ TÜnh diÖu huyÒn?ThËt khã chän mét ch÷ bao hµm ý nghÜa

vµ TriÕt lÝ cña Cuéc ®êi cao réng.Mµ NghÜa HiÖp lµ hµnh hiÖp trîng nghÜa v« t thÇm lÆngVËy cã nªn ph« bµy cho thiªn h¹

c¸i NghÜa HiÖp kiatrong phßng kh¸ch cña m×nh?

5

Th«i chØ cã c¸ch nµy t«i chänLµ kh¾c ghi hai ch÷ HiÖp NghÜa trong timVµ ®Ó t©m hån bao hµm trong ch÷ TÜnh nhiÖm mµu.CÇu mong cho B¹n còng chän ®îc nh÷ng ch÷ vµng T©m ®¾c§Ó treo cao trong phong kh¸ch léng giã bèn ph¬ng cña B¹nHay mang theo trong tr¸i tim m×nh

.KST. Hµ néi 1/6/2003TÆng c¸c B¹n t«i

Ngän H¶i §¨ng bÐ nhá

T «i cã mét ngêi thiÕu phôCh¼ng ph¶i mét c¸nh hång diÔm lÖ

Lµm ng©y ngÊt nh÷ng tr¸i tim,mµ t«i lµ kÎ v« t×nh may m¾n

Gi¶n ®¬n lµ ta ®· quen nhau. . . &

T«i nh con tµutrªn biÓn m·i lang thang,

m¬ t×m miÒn ®Êt høaTµu qua bao n¬i xa,

bao xø së ThÇn tiªn, K× l¹. . .Råi nh÷ng lóc l¹c híng,

mÖt nhoµi t«i biÕt vÒ ®©u. . . ? &

Sãng giã nh v« t×nh ®a t«i ®Õn víi Em§· bao lÇn råi? T«i kh«ng cßn nhíMµ nh lóc nµo Em còng ®ang chê ®îiDêng nh ta cã nh÷ng cuéc hÑn hß

&Kh«ng chót than v·n,

nh ngêi vî vÉn tr¸ch chångKh«ng rÇu rÜ tÝnh ngµy ®Õm th¸ngDêng nh t«i chØ míi h«m qua ®i v¾ngVµ h«m nay ®· l¹i trë vÒ !

6

&Vµ Em trao t«i ThÕ giíi cña m×nhHµo phãng, ®¬n s¬ ch¼ng thÓ nµo h¬n n÷aNhiÒu khi t«i ®¾m ch×m vµo giÊc ngñL©ng l©ng, kh«ng biÕt m×nh ®ang ë n¬i ®©u...

&. . . Vµ mai t«i l¹i ra kh¬i ch¼ng mét hÑn hßL¹i hµnh tr×nh lang thang kh«ng hÒ v¬ng vÊn. . . Vµ nh÷ng khi mÖt nhoµi hay ch¸n ng¸nSãng giã l¹i v« t×nh ®a t«i ®Õn víi Em.

&ThiÕu mét chót thiªng liªng

®Ó gäi Em lµ §¸ väng phuNhng sÏ lµ kÎ qu¸ v« t×nh,

nÕu t«i kh«ng hiÓu nh÷ng g× Em cho t«ivµ nh÷ng g× Em mong ®îi

T«i gäi Em lµ Ngän H¶i ®¨ng bÐ nháTrªn biÓn mÞt mê, ®¸nh dÊu d¶i bê xa v¾ng

n¬i h¼n cã mét ngµy, t«i l¹i quay vÒ&

Nh÷ng dßng nµyt«i kh«ng bao giê ®ñ can ®¶m tÆng Em

Em sÏ khãc vµ kh«ng cßn lµNgän- H¶i- §¨ng- bÐ- nhá trªn bê biÓn n÷aT«i lµ kÎ v« t×nh ?

nhng t«i cÇn cã mét d¶i bê nh thÕN¬i Em chØ yªn lÆng ®îi chê

mµ kh«ng giôc t«i vÒ.&

Nhng t«i ph¶i tÆng B¹n t«iGi÷ trong lßng,

t«i c¶m thÊy mang mãn nîkh«ng ai biÕt ®Õn

Gièng nh mét h¹t bôi quýnhÆt ®îc t×nh cê

khi lang thang trªn bê biÓn§Ó sÎ chia víi B¹n

mét VÎ ®Ñp n÷a,dï ®¬n s¬, trong Cuéc ®êi nµy.

7

KST. . .§µ n½ng / S¬n trµ 12 / 2001

Nh÷ng ngµy yªn ¶ ®Æc biÖt, khiÕn ta c¶m thÊyc¶ nh÷ng ngän sãng bÐ nhá nhÊt, Èn n¸u ®· l©u

trong lßng.

8

T«i yªu Hµ néi cña t«i…LÇn ®Çu tiªn biÕt yªu, ng· t Hai Bµ Trng hÑn gÆp

C©y rông l¸ nh tim m×nh håi hépBao mïa qua hoa phîng ®á häc trß

Sau 30 n¨m vÉn nhí ng· t xa…(??...1973)

…Nh÷ng g¸c xÐp bén bÒ hy vängNh÷ng ®Çu håi bãng n¾ng nhÊp nh«

Nh÷ng ng«i ®×nh xa cã tù bao giêNÐt th¬ ®îm trªn vßm cong m¸i cæ

Mçi ngâ nhá giÊu mét lêi t©m sùCã tÊm t×nh nµo ta m¾c nî Cha ¤ng…

(B»ng ViÖt - Trë l¹i tr¸i tim m×nh)

TÆng c¸c B¹n t«i

¨n miÕu,Th¸p Rïa,TrÊn Vâ, Ngäc S¬n…t«i ®· ®i qua§· lang thang ba m¬i s¸u phè phêng, ®· say ng¾m chiÒu tÝm Hå T©y ®· ch×m trong kh«ng khÝ héi hÌ mµ trang nghiªm. Phñ T©y hå, r»m th¸ng Giªng vÉn trµn kh«ng khÝ TÕtCßn bao phè phêng, bao MiÕu m¹o,

danh lam t«i cha ®i hÕtNhng t«i yªu Hµ Néi theo c¸ch cña m×nh. Hµ néi cña t«i.

**Hµ néi trong t«i

lµ nh÷ng con ®êng Hoa phîng ®á ngµy xaN¬i t«i ®· tung t¨ng ®Õn trêng,

vµ vui vÎ trë vÒ nhµ khi tan lípN¬i t«i ®· thÊy Em lÇn ®Çu, ®· yªu,

®· lµm bµi th¬ ®Çu tiªn vông vÒmµ ch¸y báng NiÒm khao kh¸t

N¬i t«i ®· cïng c¸c B¹n lªn ®êng vµo trêng Trçi- Nh÷ng ngµy Qu©n ngò ®Çu tiªn.**

¤i Hµ néi cña t«i nh÷ng n¨m th¸ng ®i xaDa diÕt trong lßng Nçi nhí

9

V

Tr¸i tim trÎ trung say nh÷ng vÇn th¬ ai“ T«i trë l¹i nh÷ng bê ®êng ngµy xa.

C©y giµ tr¾ng l¸.”Mçi lÇn véi v· trë vÒ lµ “Trë l¹i Tr¸i tim m×nh.” (*)Hµ néi cµng réng lín vµ sÇm uÊt h¬n nhiÒu,Nhng t«i yªu Hµ néi cña Ngµy xaKhi KÎ Bëi cßn lµ vïng ngo¹i « thanh v¾ngNh÷ng ®ªm ®¹p xe vÒ ®¬n vÞ,

qua LiÔu Giai, vÉn cßn ruéng lóa,cßn mét hå sen h¬ng bay thoang tho¶ng

Nh÷ng sím tinh m¬, phè phêng chØ cã xe ®¹p chen vai

vµ tiÕng chu«ng tµu ®iÖn leng keng¤i nh÷ng ©m thanh quen thuéc, yªn b×nhCña Cuéc sèng gi¶n ®¬n cña chóng taCña Hµ néi nh÷ng ngµy ®Ñp ®Ï vµ xa x«i Êy.

**Cao èc nµo ®· mäc lªn n¬i ng«i nhµ Tuæi th¬ cña t«iCon ®êng Mïa Thu ®Ñp nh tranh

giê ån µo, x« bå, tÊp nËp.Nh÷ng m¶ng têng xa cò rªu phong,

®Çy KØ niÖm ngµy nµo ®· thay b»ngnh÷ng cöa hµng, Kièt.

T«i yªu Hµ néi trÇm lÆng cña t«i, dï h×nh bãng ®· kh¸c råi…**

Hµ Néi ngµy cµng to ®Ñp h¬n, nhng t«i yªu Hµ Néi 36 phè phêng

Hµ Néi BÐ nhá vµ Yªn tÜnh cña t«i.N¬i cã nh÷ng con ®êng díi hµng c©y l¸ vµng Mïa thuN¬i t«i vµ Em cïng chê mét chuyÕn xe trªn bÕn ®îi.§«i m¾t ta ®· gÆp nhau

T«i nh bay trong M¬, vµ Em cêi bèi rèiCßn T×nh yªu lÆng thÇm cña t«i

®· ho¸ thµnh bao nhiªu nh÷ng trang Th¬say ®¾m nång nµn mµ ch¼ng d¸m trao Em..

10

**H«m nay…Em ®· ë n¬i xa.Nh÷ng trang Th¬ d¹t tr«i vÒ ®©u ?

Vµ T×nh yªu kh«ng cßn trong Tr¸i tim t«iChØ cßn l¹i mét chót buån vÊn v¬ng

tõ nh÷ng giät n¾ng Mïa thu n¨m ÊyChØ nÆng thªm mét chót t×nh trong tim t«i yªu Hµ NéiChØ thÊy yªu Hµ Néi h¬n

Hµ Néi bao ®æi thayHµ néi cña t«i

Hµ Néi ch¼ng cã Em.**

N¨m th¸ng qua ®i…Vµ h«m nay, tuæi Tri thiªn mÖnh ®· qua,

t«i nhÑ bíc trªn phè phêng Hµ Néi cña m×nh.

Bao th¨ng trÇm ®· qua, giê t«i c¶m thÊy g× trong tim ?Yªn tÜnh vµ thanh th¶nB·o tè, muén phiÒn ®· ë phÝa sau,

hay HiÓm nguy nµo cßn chê phÝa tr-íc?

Nhng h«m nay nhí l¹i Nh÷ng ngµy quaT«i mØm cêi, lßng c¶m thÊy Yªn b×nh.

T«i sÏ gi÷ Lßng Dòng c¶m vµ sù Thanh th¶nB×nh yªn kia, theo suèt Cuéc hµnh tr×nh.

SÏ b×nh th¶n ®¬ng ®Çu víi nh÷ngThö th¸ch cßn chê PhÝa tríc.

Nh÷ng ngµy nµy t«i cµng yªu c¸c B¹n t«i,muèn san sÎ NiÒm H¹nh phóc.

Nh÷ng ngµy nµy t«i cµng sayT×nh yªu Hµ néi cña m×nh…**

T«i cßn yªu Hµ Néi cña m×nh v× nh÷ng lÏ g×?

11

…Mét qu¸n nhá bªn ®êng quen,nh÷ng ®ªm khuya nµo cïng B¹n bÌ t«i vÉn ®Õn

Nh÷ng ngâ phè dÉn ®Õn nhµ c¸c B¹n t«i,nay ®· thµnh KØ niÖm…

Vµ t«i yªu nh÷ng qu¸n ®ªm…nh÷ng ngâ nhá nµy nh

yªu Hµ Néi cña t«i, nh B¹n yªu Hµ Néi cña m×nh.

Vµ t«i yªu Hµ néi cña t«i.

KST 8/6/2000

12

ChÊt D©n ca Nam bé”...Em ®i trªn cá non, mäc bªn ®«i bê ®êng quen

Em ®i qua mÊy khóc s«ng, c©y cÇu mang ®îm t×nh quªXa Cha ®a em ®i häc, ng«i trêng xa, ®«i ch©n em bÐ báng

Sî lÊm bïn, Cha ngåi xuèng câng em, Cha nãi cìi ngùa,ngùa phi…”

(Em ®i trªn cá non)

T «i sinh ra ë tËn cuèi s«ng HångMµ cø mª say nh÷ng giai ®iÖu ®Ëm chÊt d©n ca Nam bé

Da diÕt, ngät ngµo, man m¸c buånMÒm m¹i, ®¬n s¬ mµ th¾m ®îm

Nh bãng ¸o bµ ba, ®îi chê ai trªn bÕn Ninh KiÒu**

T«i qua s«ng TiÒn s«ng HËu míi ®«i lÇnCha thÊm c¸i c¶m gi¸c mªnh m«ng

con xuång nhá gi÷a mïa níc næiMµ nh÷ng lêi ca kia cø ®a t«i vÒ n¬i xa ÊyMét “ChuyÕn ®ß quª h¬ng“ chë t«i vÒ

xãm nhá th©n th¬ng.**

Nghe da diÕt lêi ca, mµ t«i thÌm “Rau ®¾ng nÊu canh “.Th¬ng l¾m “ChÞ nhæ tãc s©u cho em “ hai chÞ em

mét mµu tãc b¹cXao xuyÕn mªnh mang “ChiÕc ¸o bµ ba trªn dßng s«ng th¨m th¼m “ “thÊp tho¸ng con xuång bÐ nhá ®Õn mong manh…“

**

“…VÒ ®Õn ®Çu lµng, con chim s¸o nhá…“

“ …¤i kØ niÖm xa, m¸i tranh nghÌoto¶ khãi lam chiÒu “.

Nghe nao nao giäng hß “…Giã ®a giã ®Èy,VÒ s«ng ¨n c¸, vÒ rÉy ¨n cßng…“

T«i nh ®øng lÆng tríc ng«i nhµ Tuæi th¬ yªn ¶,

13

Trë vÒ sau“ bao th¸ng n¨m c¸ch trë b«n ba, vÊt v¶ chê mong“

**

“…Em ®i trªn cá non, ®«i ch©n trÇn ngµy xa bÐ báng,Cha sî lÊm bïn ngåi xuèng câng em…“

M¾t t«i bçng cay cay, nh thÊy l¹i nh÷ng ngµy xa,Xe ®¹p ®a con ®Õn líp

ChiÒu vÒ, dõng l¹i bªn ®êngmua cho con mét c©y kem, råi vui vÎ vÒ nhµ…Con g¸i t«i ®· lín kh«n råi, kh«ng cßn nh xa bÐ bángMµ nh÷ng lêi ca cø nh¾c m·i vÒ nh÷ng

KØ niÖm thë nµo…**

Mét ngµy mai t«i sÏ l¹i qua s«ng HËu, s«ng TiÒnSÏ cïng b¹n ng¾m c¶nh con xuång nhá

gi÷a mªnh m«ng mïa Níc næiQua cÇu Mü ThuËn, vÒ VÜnh Long …

qua T©y §«, CÇn Th¬ ta ghÐ l¹i§Ó ng¾m bãng ¸o bµ ba mÒm m¹i

dÞu dµng trªn bÕn Ninh KiÒu**

Em lµ ai, c« g¸i h¸t nh÷ng lêi ca tha thiÕt ngät ngµo¤i c¸i giäng Nam bé sao dÞu dµng ch©n chÊt qu¸Lóc nµy ®©y, Em kh«ng cßn lµ ca sü

mµ lµ Ngêi kÓ chuyÖnC©u chuyÖn ®êi m×nh, chuyÖn nh÷ng kªnh r¹ch, con

®ß,nh÷ng xãm th«n yªn ¶ xa x«i.

**Nh÷ng miÒn ®Êt, dßng s«ng,

c©y cÇu… t«i cßn cha nhí hÕt tªnNh÷ng phiªn chî trªn s«ng, con kªnh, bÕn ®ß …

t«i cha mét lÇn qua ®ãMµ nh÷ng c©u h¸t giäng hß, ®îm chÊt D©n ca Nam

BéLµm t«i thÊy gÇn gòi th©n th¬ng

nh Tam ®¶o, Ba V×, s«ng §uèng, s«ng Hångnh Hµ néi cña t«i.

**Vµ t«i cßn yªu m·i nh÷ng lêi caChÊt Nam bé ®Ëm ®µ th¾m thiÕtNh trªn mçi nÎo ®êng §Êt nícM·i cã chót g× l¾ng ®äng trong ta.

14

KST 21/ 6 /2003

15

§èi diÖn víi chÝnh m×nh...Cã nh÷ng lóc bªn ®êng ta ghÐ l¹i

ChÇm chËm cµ phª r¬i, tõng giät thêi gianNh×n hèi h¶ ngêi ®i, bµng hoµng tù hái:

Mét phót tríc th«i, ta còng véi thÕ nµy ch¨ng ?KST.TC. 11/2001

Nh÷ng ý nghÜ trong Ta mªnh mang nh BiÓnCïng dËy víi tia MÆt trêi ®Çu tiªn

®Õn tËn lóc ®ªm th©uNh÷ng ý nghÜ cuén ch¶y nh mét dßng s«ng...Tõ bãng h×nh dÞu dµng, xa x«i

ngêi con g¸i, mét khi nµo Ta ®· gÆp trong ®êi !

Hay chØ míi h«m qua ?...Mét nçi buån xa v¾ngNiÒm vui cïng B¹n ta n©ng li,

trong mét ®ªm, khãi bay, yªn tÜnh..Mét dù ®Þnh t¬ng lai, ®Çy nhiÖt t×nh,

víi ®«i chót phiªu luHay c¶m gi¸c xèn xang, m¬ håMµ ta cßn cha c¾t nghÜa ®îc v× saoTõ ®©u ?

...vµ v× Ai ?Cã ph¶i v× Em ? Nô cêi ©u yÕm Êy...Ta gäi tÊt c¶ ®ã lµ Cuéc §êi.Vµ b¶n th©n Cuéc ®êi nµy, lµ mét Dßng s«ng ch¶y xiÕtCña nh÷ng sù kiÖn,

mµ kh«ng ph¶i lóc nµo ta còng mong KiÓm so¸t

Chóng ta lÆn ngôp, vÉy vïng, ®«i lóc tëng m×nh ®ang rÏ sãng

Nhng sù thùc, ®ang bÞ cuèn ®i, theo dßng ch¶y ®ã, ®Õn mÖt nhoµi

Råi cã mét ngµy, Ta may m¾n d¹t vµo bêCã thÓ, chØ lµ mét Hoang ®¶o nhá gi÷a dßng níc xiÕtHay b»ng tÊt c¶ sù Cè g¾ng ®Çy ý thøc cña m×nh,

ta cËp bÕn,Dõng l¹i mét kho¶nh kh¾c, bªn dßng s«ng Sù kiÖnDï BÊt lùc, Ch¸n n¶n, MÖt nhoµi hayThanh th¶n, B×nh yªn.

16

Ta cã c¬ héi ngõng cuéc vËt lén vÉy vïng,mµ nh×n l¹i nh÷ng gÜ ®ang x¶y ®Õn víi Ta

B×nh th¶n, kh¸ch quan, nh mét nhµ quan s¸t.Vµ §èi diÖn víi chÝnh m×nhNh tríc mét tÊm g¬ng, ta thÊy g×

trong Tr¸i tim hiÓn hiÖn râ rµngNh÷ng g×, nh phï sa cña dßng s«ng Cuéc ®êi ®Ó l¹i,Khi N¨m th¸ng cø dÇn tr«i...Ta biÕt,Cã nh÷ng kÎ cø bÞ cuèn ®i, kh«ng c¸ch g× dõng l¹iCã thÓ v× Søc ngêi kh«ng th¾ng næi dßng níc xiÕt

Cuéc §êiHay gi¶n ®¬n v× kh«ng biÕt ®îc r»ngTrªn dßng s«ng Cuéc §êi, cã nh÷ng bê bÕn

b×nh yªn nh thÕ.&

Nhng cßn Ta, ®©u cã thÓ cø trªn ®¶o hoang, ë m·i§Ó Tr¸nh xa nh÷ng nhiªu khª, mÖt mái cña §êi th-êngTa cßn nhiÒu Khao kh¸t KiÕm t×m, nhiÒu NghÜa vô vµ

Rµng buéc víi Cuéc §êi nµyCßn chê ta trong dßng ch¶y ®ã, Ngµy maiBao vÎ ®Ñp vµ ý nghÜa cña Cuéc §êiNh÷ng Kh¸m ph¸, nh÷ng MiÒn §Êt MíiVµ nh thÕ, Ta trë l¹i Cuéc hµnh tr×nh

trong dßng níc xiÕtThanh th¶n, m¹nh mÏ h¬nVíi C¸i nh×n trong suèt râ rµngVµ Tr¸i tim ®Çy T×nh yªu Më réng

&&Nhng ta biÕt, sÏ cã mét ngµy Con tµu ghÐ l¹iMét ®¶o hoang hay bÕn c¶ng Cuéc ®êi.Vµ hay h¬n, ®îc cïng víi B¹n taMÖt mái nhng b×nh yªn,N©ng chÐn rîu, cïng §èi diÖn víi chÝnh m×nhNh mét nhµ Y«ga, ngåi thiÒn trong ¸nh MÆt trêiNh mét LÔ nghi T«n gi¸o thiªng liªngMét phót gi©y Ng¬i - nghØ - trong - Suy - t B×nh yªnMét Sù Khai s¸ng, Vµ NiÒm H¹nh phóc...

&&&

17

§Ó råi Ta, nh con tµu nhÑ nhµngvíi nh÷ng c¸nh buåm trong suèt

Lít ®i, mµ kh«ng ®¾m ch×m trong dßng cuén ch¶ycña Cuéc §êi

Kh«ng nh¾m ®Ých nµo, nh ng vÉn ®Õn Mu«n n¬i.. Cø thÕ tiÕp nèi Hµnh tr×nh Cuéc sèng.

12/11/2001KST

NhiÒu khi thÊy...''... Nh÷ng ®¸m m©y trêi hµnh h¬ng vÜnh cöu

Trªn th¶o nguyªn xa, nh÷ng ®Ønh nói n¹m cêmPh¶i ch¨ng ng¬i còng nh ta, bÞ cuéc ®êi ®Çy ¶i

Tõ B¾c ph¬ng xa tÝt xuèng trêi Nam...” Lec m«n t«v.

hiÒu khi thÊy m×nh nh mét bãng m©y Cuèn theo c¬n giã cuéc ®êi v« ®ÞnhNh mét con thuyÒn lªnh ®ªnh trªn biÓnM¶i miÕt hµnh tr×nh nµo biÕt vÒ ®©u

&NhiÒu khi thÊy m×nh nh mét dßng s«ng

Yªn ¶ xu«i theo ®«i bê b×nh lÆngAi biÕt cßn bao nhiªu ngµy thanh th¶n

§»ng xa, ®¹i d¬ng chøa ®ùng nh÷ng g×&

NhiÒu khi thÊy m×nh nh mét c¸nh chimS¶i c¸nh tung bay kho¶ng trêi tù t¹i

§Ó ®Õn mét ngµy ®êng dµi c¸nh máiNh×n gãc trêi xa lßng bçng ch¹nh buån

&NhiÒu khi gi÷a ®ªm tØnh giÊc mét m×nh

BËn bÞu lo toan ®êi thêng g¸c l¹i

18

N

Ngän sãng cuång say giê nµy l¾ng ®ängBçng nhí kh¸t khao h×nh bãng dÞu hiÒn

&NhiÒu khi thÊy m×nh qua ngâ nhá quen

Nh c¸nh tha h¬ng t×m vÒ bÕn ®Ëu§©u dÊu ngêi xa chØ cßn c¶nh cò

Lßng buån x¸c xao nh×n l¸ rông ®Çy

Hµ Néi - Mïa §«ng 1998

KST

'' Chóng t«i ngåi trªn caoSung síng nh thiªn thÇnBiÓn th× thÇm díi ch©n

MÆt trêi chiÒu dÇn xuèng...''Hai N¬

T «i ®øng trªn cao khi bãng chiÒu dÇn xuèngMÆt trêi ®ang r¬i vµo lßng biÓn xanhBiÓn lÆng díi ch©n. Nh÷ng con sãng

r× rÇm thñ thØë ®©y ch¨ng, nh÷ng niÒm vui thiªn thÇn?

&

Vµ ë ®©u n¬i ch©n trêi xa, niÒm vui bÐ nhá cña t«iN¬i ®©y chØ cã nçi buån t«i mang theo

®Õn bªn bê c¸t§Ó biÓn c¶ nh mªng m«ng h¬n

nh÷ng c¸nh buåm thªm máng manh xa l¾cVµ hoµng h«n trªn biÓn h«m nay

thªm trÇm l¾ng nçi lßng ai!

&

Nh÷ng t¶ng ®¸ ven bê n»m im lÆng ®Õn mu«n ®êiNghe tiÕng hµng th«ng th× thÇm m·i h¸tTÊt c¶ nh÷ng g× ë n¬i ®©y, nh san sÎ víi ai,

19

Chóng t«i ngåi trªn cao

lµm t¨ng thªm niÒm h¹nh phócVµ nh÷ng nçi buån cµng dµn tr¶i ®Õn tËn cïng...

&

Em ®ang ë xa kia, n¬i hµng c©y rùc rì n¾ng vµngNiÒm vui cña Em thËt gièng nh÷ng tia n¾ng ®ãCßn nçi buån t«i lµ hoµng h«n trªn biÓn c¶Lµ nh÷ng ®ît sãng khi µo ¹t x« bê,

lóc mßn mái trµo d©ng...

§å S¬n 1980KST

TiÕng väng

Th¬

§ã lµ nh÷ng ©m thanh cña cuéc ®êi

©m vang trong t©m hån con ngêi

Nh nh÷ng nèt nh¹c ©m vang trong lßng c©y ®µn

Nh tiÕng gäi cña giã,

cña c©y kÌn s¨n,

cña th¸c ®æ vµ nói lë

©m vang trong thung lòng

gi÷a nh÷ng ®Ønh nói uy nghi.

Thêi gian tr«i...

SÏ ®Õn mét ngµy

C©y ®µn cò kh«ng ®¸p l¹i tiÕng gäi

cña d©y ®µn n÷a!

Nh÷ng ®Ønh nói bÞ sãi mßn kh«ng ®¸p l¹i n÷a råi

nh÷ng ©m thanh cña dßng th¸c ®æ !

Vµ t©m hån con ngêi

gièng nh nh÷ng ®Ønh nói bÞ sãi mßn

gièng c©y ®µn xa cò

ch¼ng cßn rung lªn n÷a

nh÷ng ©m thanh cña Cuéc ®êi!

Th× chÝnh Cuéc ®êi, khi Êy l¹i ©m vang !

20

Nh÷ng con thuyÒn

N h÷ng con thuyÒn trªn biÓn gÆp nhauChØ mét lÇn ®Ó råi xa ®i m·iNhng h×nh bãng nh÷ng ngµy xa cò ÊySÏ m·i vÉn cßn...Vµ sãng trªn biÓnSãng gi÷a lßng thuyÒn

chØ lµm cho vïng biÓn Êy m·i kh«ng quªn.

&

Trªn biÓn nh÷ng con thuyÒn lªnh ®ªnh

Ngµy mai

Sãng biÓn sÏ ®a vÒ ®©u, nµo biÕt?

Ngµy mai

Tõ bao ch©n trêi xa kh¸c

DÉu ch¼ng thÓ trë vÒ h·y nhí tíi bÕn xa !

&

D¶i bê ®Çy n¾ng cña Tuæi th¬

Cã c¶ th¸c tr¾ng rÐo gµo vµ dßng s«ng xanh ªm ¶

§Ó råi nh÷ng khi m©y ®en cña c¬n gi«ng

bao trïm bÇu trêi trªn biÓn c¶

Nh÷ng con thuyÒn ®i vµo c¬n b·o

l¹i nhí vÒ n¬i xa Êy

N¬i ®· ®Ó l¹i nh÷ng g× t¬i m¸t nhÊt cña Cuéc ®êi.

KST 1974 - 75

21

T«i yªu ®êng phè cña t«i

Ng«i nhµ tuæi th¬ quen thuéc

H«m nay mét ng«i nhµ n÷a

Bçng thµnh kØ niÖm th©n yªu

&

T«i yªu ®êng phè buæi chiÒu

Hµng c©y ngËp trµn ¸nh n¾ng

Bån chån h¬ng say Mïa thu

Lßng ngêi mªnh mang s©u l¾ng

&

T«i yªu lµn s¬ng mï tr¾ng

NhÑ bu«ng ®êng phè cña t«i

Nh÷ng buæi b×nh minh im lÆng

Ao m¬ h×nh bãng xa vêi

&

T«i yªu bÕn xe bÐ nhá

Tho¶ng qua mét phót ®îi chê

Nçi buån h«m Em kh«ng ®Õn

NiÒm vui xe ®Õn muén giê

&

T«i yªu mét chuyÕn xe ®i

GÇn Em kho¶ng kh«ng im lÆng

LÆng nghe tiÕng Em ®Çm Êm

M¾t buån sao ch¼ng nh×n nhau

22

Nh÷ng g× m·i m·i t«i yªu

&

T«i yªu nh÷ng buæi chiªu vÒNiÒm vui mét ngµy l¹i gÆpNçi buån thÊy Em lÇn cuèiIm l×m ®«i ng¶ chia tay.

&

Cø thÕ thêi gian qua mauCuéc ®êi sÏ ®i vÒ ®©u?T«i vµ c¶ Em kh«ng biÕt

NiÒm vui nçi buån bÐ nháC÷ diÔn ra - mét giÊc m¬

Cuéc ®êi råi sÏ ra sao?Mäi c¸i ®· lµ ®Þnh mÖnhCßn t«i chØ biÕt yªu Em

DÞu dµng ©m thÇm say ®¾m&

Cuéc ®êi - mét giÊc m¬ ?Tho¶ng qua niÒm vui ,®au khæ

Vµ t×nh yªu t«i còng thÕChØ lµ mét giÊc m¬ sao ?

&Cã thÓ nµo kh¸c kh«ng EmNçi buån dÞu dµng m·i m·iNgµy mai sÏ thµnh nçi ®auHay v× vÎ ®Ñp Cuéc ®êi

H·y ®Ó t×nh say ®¾m ÊyChØ lµ mét giÊc m¬ th«i ?

&T«i yªu ®êng phè cña t«i

Nh yªu Cuéc ®êi th¾m thiÕtNgµy mai dï Em xa khuÊt

ChØ cßn ngän n¾ng nh÷ng chiÒu§Ó l¹i trªn ®êng phè Êy

Nh÷ng g× m·i m·i t«i yªu.

23

Hµ néi - Thu 1981 KST

H¹nh phóc ?TÆng c¸c B¹n t«i

¹nh phóc Cuéc ®êi ë chèn nµo?

Xa vêi? mµ cã khã g× ®©u!

ChØ cÇn mçi lóc n©ng li rîu,

T©m tÜnh, lßng thanh, d¹ ch¼ng sÇu...

&

Lo nghÜ qu¨ng xa ngoµi v¹n dÆm

B¹i thµnh coi tùa ¸ng m©y bay

C¾t nhî phµm trÇn, lßng réng më

C¶nh bång lai chÝnh ë chèn nµy!

KST 2001

24

H

Trë l¹i ThËm Th×nh"……Nhµ ga nhá bÐ n»m chê Anh ®· bao l©u"

(Hai mïa ma)TÆng c¸c b¹n t«i

ThËm - th×nh trë l¹i mét ngµy ®«ng LÇn dÊu thêi gian bíc ngîc dßngThÊm tho¾t ba m¬i n¨m cã lÎC¶nh cò ngêi xa ai nhí kh«ng?

&§©u Phó ®øc nhµ ga bÐ nhá

§©y nÎo ®êng xa ®Ëm dÊu ch©n Cã ngêi L÷ kh¸ch vÒ chèn cò

B©ng khu©ng nµo thÊy bãng cè nh©n &

§Òn Hïng nói vÉn xanh nh ngäcM©y vÉn ngµy xa, n¾ng vÉn lªn Anh chµng lÝnh trÎ ngµy n¨m Êy

Trë vÒ mong gÆp chót h¬ng quen&

Nµo thÊy h¬ng say chèn cò ®©uChØ thÊy thêi gian lít qu¸ mauBÓ d©u vÇn vò, ®êi vèn thÕ

BiÕt vËy, mµ sao tho¶ng chót sÇu&

…..Trë vÒ, lßng nh÷ng ®îm u phiÒnXa tr«ng Hµ Néi phè lªn ®ÌnTh«i bá BÕn M¬ vÒ Xø Thùc

Cuéc ®êi ®Òu ®Æn còng thµnh quen?&

BiÕt kÓ g× ®©y víi B¹n t«i?Chèn cò Trêng xa ghÐ l¹i råi

Chèng chªnh nh mét lÇn lì hÑn Mang l¹i chót buån cho B¹n th«i!

KSTThËm th×nh 11/2001

Trêng ca Nh÷ng chµng lÝnh Trçi

25

Tùa...36 n¨m ®· qua,

kÓ tõ ngµy nh÷ng tèp Trçi ®Çu tiªn bíc xuèng tr¹i HoÌ Bao KØ NiÖm vui buån ®· xa,

nh÷ng g× cßn ®äng l¹i trong ta - nh÷ng Chµng-trai-tr-êng-Trçi

Nh÷ng c¸i tªn kh«ng thÓ nµo quªn Tr¹i HoÌ, Tr¹i Cê, Bom bom, QuÕ l©m, Y Trung, Li Giang trêng míi...

Bao g¬ng mÆt th©n quen c¸c b¹n, c¸c thÇy cßn l¹i bªn ta.

Bao ®iÒu gi¶n dÞ, th©n yªu trong tim muèn thèt lªnCòng cã nh÷ng tr¨n trë trong lßng mçi chóng ta, ®©u dÔ nãiBao sè phËn cuèn theo thêi gian, nhòng dßng ®êi tr«i næiH«m nay l¹i nh×n nhau, ta c¶m thÊy nh÷ng g×?

CÇm cuèn s¸ch mùc cßn t¬i " Sinh ra trong khãi löa "Thøc trän ®ªm víi nhòng kØ niÖm xaMçi dßng t©m sù méc m¹c ®¬n s¬ lµm ta thÊy rng rng Mçi tÊm ¶nh, ®«i m¾t c¸c chµng ThiÕu sinh qu©n

nh×n ta s©u th¼m thêi gian nh÷ng chµng trai ®· ®i xa, ®· thµnh LiÖt sü

§· cã mét thêi, ta ®· sèng, ®· ë ngay bªn nh÷ng chµng trai Êy§· cïng sÎ chia mét b÷a liªn hoan,

mét phiªn g¸c ®ªm, mét m¸i l¸n gi÷a rõng m-a...

Vµ c¶ nh÷ng dßng tªn, cã ph¶i chØ lµ mét danh s¸ch l¹nh lïng ®©u Chóng nãi víi ta, cô thÓ râ rµng, vÒ c¸i c¶m gi¸c ai cßn ai mÊt...Cßn thiÕu bao c¸i tªn, cßn bao ®iÒu cha nãi ®îc vµ cha nãi hÕtGÊp quyÓn s¸ch l¹i råi sao lßng cßn thÊy b¨n kho¨n.

T«i bçng thÊy trong lßng bao ®iÒu ph¶i nãi víi c¸c b¹n t«i Dï kû niÖm thêi gian ®· xo¸ nhoµ, dï bao chuyÖn cò kh«ng cßn nhí n÷aDï Cuéc ®êi cßn nÆng trªn vai ta bao tr¸ch nhiÖm, tÝnh to¸n,

lo ©u vµ nghÜa vôDï nh÷ng muén phiÒn, mÖt mái cña ®êi thêng nh muèn lµm lôi ®i

trong tim taNgän löa L·ng m¹n Nh÷ng ngµy nµo

26

H«m nayT«i muèn lôc l¹i trong KÝ øc cïng c¸c b¹n t«i

vµ viÕt trªn Cuèn-TruyÖn-vÒ-ng÷ng-Ngµy-quaNhng lóc nµy h·y ®Ó t«i nãi, nh÷ng g× trong tim t«i C¶m thÊy Vµ dµn tr¶i nh÷ng c¶m xóc cña m×nh

thµnh nh÷ng dßng s«ng Th¬ trªn ®«i trang giÊyHÑn B¹n mét ngµy sÏ viÕt tiÕp Cuèn-TruyÖn-vÒ-ng÷ng-Ngµy-xa

cña nh÷ng Chµng-trai-trêng-Trçichóng ta

KST 2002

... T«i gÆp l¹i Anh, chµng trai trêng Trçi Sóng trªn vai Anh bíc ®i n¬i hÌ phè

T«i gÆp l¹i anh giê ®©y bªn qu¸n nhá KÓ nhau nghe chuyÖn cò bao ngµy xa

Nhí g× tõ ngµy Anh xa m¸i trêng Nhí g× tõ ngµy anh vui lªn ®êng...

Trêng ca

I Khëi ®Çu

N÷ng n¨m 64, 65 kh«ng thÓ nµo quªnKhi nh÷ng tr¸i bom Mü ®Çu tiªn r¬i trªn miÒn B¾cCßn qu¸ nhá dÓ theo cha anh ®i ®¸nh giÆc" NguyÔn v¨n Trçi, ThiÕu sinh qu©n"...

Nh÷ng tõ Êy vang lªn h¸o høc, tù hµoNiÒm tù hµo trong nh÷ng tr¸i tim cßn rÊt trÎ th¬.

B¾t ®Çu tõ Tr¹i HoÌ, vµ 108 c¸i tªn trong c¸c tèp dÇu tiªnNh gîi nhí chuyÖn L¬ng s¬n anh hïng tô nghÜaTa bíc vµo cuéc sèng xa nhµ, hå hëi v« t nh thÕ

27

Nh÷ng chiÕc ch¨n gÊp vu«ng, nh÷ng bíc ®i ®Òu,nh÷ng buæi ®µo c«ng sù ®Çu tiªn

II Suèi Bom Bom

... Qua Tr¹i cê, Yªn mü, ta xuèng Bom bomNh÷ng phiªn g¸c gi÷a rõng s©u. LÇn ®Çu trong nh÷ng bé qu©n

phôc TrçiCuéc sèng nh chiÕn khu. Nhµ gianh dùng ngay bªn bê suèiBµi häc sö vÒ C¸ch m¹ng Ph¸p cña thÇy B¾c

trong tiÕng gÇm man rî cña nh÷ng chiÕc F105bay s¸t s¹t trªn ®Çu...

Råi §¹i ®éi ta l¹i chuyÓn ra ngoµiBªn kia Gèc ®a, bªn nµy Tr¹i BëiNh÷ng Chµng lÝnh Trçi l¹i hoµn thµnh mét häc k× gian khæ

n÷aVíi nh÷ng chuyÕn ®i lÊy cñi ë " Hµ nam níc lôt ", hµnh qu©n

®ªm.Líp häc ngoµi trêi díi nh÷ng ®êng bay

®¸nh vµo CÇu Gia B¶y, Th¸i NguyªnL¹i di chuyÓn xuèng lµng, råi cã lÖnh trªnS¾p ®i xa.§Þa ®iÓm míi lÇn nµy - Trung QuècBao h¸o høc tríc chuyÕn ®i xa, vµ nçi buån Xa ®Êt nícVµ nh÷ng nh÷ng Chµng-trai-trêng Trçi tuæi 13, 14, 15 s¾p thËt

sù xa nhµ

III QuÕ L©mNíc b¹n ®©y råi §¹i hËu ph¬ng cña B¸c MaoB»ng Têng cê më trèng giong ®ãn ta trong tiÕng h«:

"C¸ch m¹ng V¨n Ho¸ mu«n n¨m", "ViÖt Nam tÊt th¾ng"Nh÷ng chµng lÝnh Trçi ®· ®Õn bªn dßng Li Giang

cßn cha thÊy mét dßng Li th¬ méng§· gÆp mïa ®«ng l¹nh b¨ng u ¸m ®Çu tiªn.

28

Y trung.BÖnh dÞch mµng n·o ®e do¹ löng l¬

Nh÷ng tiÕng th× thµo lo ©uNh÷ng ®¸m ngêi tô tËp trong ®ªm

Ng÷ng cuéc rît ®uæi ®iªn cuång.Bóa s¾t trong tay. Nh÷ng hiÒm thï mï qu¸ng vµ v«

cíHçn lo¹n, hoang mang ... nh kh«ng cßn ph¬ng híng n÷a...Giê ®©y, nghÜ l¹i, ta cßn khã hiÓu :Cã ma lùc nµo ch¨ng, ®· nhËp vµo nh÷ng chó lÝnh Trçi kia?

IV

Xu©n 68 Ta ®ãn xu©n MËu th©n trªn ®Êt QuÕ L©mTrêng míi khang trang. N¸o nøc tin chiÕn th¾ng tõ Tæ quècTèt nghiÖp líp Muêi. Nh÷ng chµng trai h¨ng h¸i vµ sung søc ViÕt nh÷ng l¸ ®¬n t×nh nguyÖn vµo Qu©n §éi Nh©n D©n.

cßn cha h×nh dung hÕt c¸i khèc liÖt cña cuéc chiÕn tranhB×nh minh QuÕ L©m.Nh÷ng cuéc ch¹y viÖt d· toµn C10 ®Õn tËn nói §Çu mÇuVµ trë vÒ trêng, trong tiÕng ca trÇm hïng “ Võng ®«ng ®· höng s¸ng...”Nh÷ng chµng lÝnh trçi ®ang chuÈn bÞ ®Ó trë thµnh ngêi chiÕn süTrong nh÷ng ngµy hÌ mét ngµn chÝn tr¨m s¸u t¸m kh«ng thÓ nµo quªn

V

Trë vÒ

Cßn cha kÞp thëng ngo¹n hÕt c¸i th¬ méng cña Li giang vµ ®Êt QuÕ L©m§· ®Õn ngµy nh÷ng Chµng-trai-trêng-Trçi trë vÒ Tæ quèc §a cãc, An m«, Phao s¬n, ThËm th×nh, VÜnh Yªn ... ®ang chê ta phÝa tríc...Råi nh÷ng Chµng-trai-trêng-Trçi tung c¸nh bay ®i

29

kh¾p bèn ph¬ng trêi.

VI

Suy ngÉm

Kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng, qua c¬n b·o mïa ®«ng Y-Trung kia, ta cã lín lªnDµy d¹n, r¾n chai... nh÷ng thö th¸ch hoang d·, tr i̧ ngang, ®Õn tõ qu¸ símNhng cã thÓ nµo trong tim ta kh«ng cßn l¹i ®«i vÕt h»n chai s¹nVµ t©m hån mçi chóng ta, cã ®ñ thanh th¶n, b×nh yªn ®Ó nãi :

Cuéc ®êi hìi! Ta mÕn yªu Ngêi?SÏ kh«ng c«ng b»ng ®Ó nh×n l¹i chuyÖn xa tõ quan niÖm b©y giêNhng còng kh«ng thÓ gi¶n ®¬n l·ng quªn tÊt c¶, nh quªn ®i mét c¬n ¸c méngCã ®iÒu, t«i yªn lßng, thÊy c¸c B¹n ®Òu cêi xoµ

ch¼ng coi chuyÖn Y Trung ngµy nµo lµ mét hµnh trang qu¸ nÆng

Ch¾c hä tin, Thêi gian cßn cã thÓ xo¸ nhoµ nh÷ng vÕt th¬ng ®au ®ín h¬n nhiÒu...

Vµ Trêng Trçi-Trêng V¨n Ho¸-ThiÕu Sinh Qu©n, sau bÊy nhiªu n¨m

®Ó l¹i g× trong t©m trÝ mçi chóng ta?Ta tù hµo! Dï ch¼ng ph¶i NiÒm tù hµo nh cña nh÷ng cùu sinh viªn

trêng MEI hay Havít

§¬n gi¶n lµ NiÒm tù hµo cña nh÷ng ngêi ®· cïng tr¶i qua nh÷ng n¨m, th¸ng vui

buån víi ngän löa trong tim

nh thÕ§Ó giê ®©y, nh÷ng m¸i ®Çu ®iÓm b¹c kh«ng cã g× ph¶i hæ

thÑnvíi NiÒm tù hµo rÊt ng©y th¬

30

khi nh÷ng buæi ®Çu, ta nãi:Chóng t«i - ThiÕu sinh Qu©n

Hµ néi th¸ng 2/2002Häc sinh kho¸ 3 NVT

31

TiÕu ng¹o giang hå

B¶n `TiÕu ng¹o giang hå ` tõng ng©n vang trong lÒu cá cña Th¸nh c« *).§· ngµn n¨m..Mµ nh÷ng ©m thanh ta cha tõng nghe cña nãNh m·i ©m vang trong tim ta nh÷ng tÝn ®å cña Kim Dung cña Tù do cñaT×nh yªu vµ Lßng NghÜa hiÖp.

KST 2001

LÖnh Hå Xung thÊt thÓu bíc ®i trong ®oµn ngêi cña ph¸i Hoa s¬n ®Õn thµnh L¹c d¬ng.Trong c¸nh tay ©n cÇn duy nhÊt cña 1 kÎ ph¶n béi cßn cha lé mÆt. **)Anh mÆt khinh ghÐt c¨m hËn cña s phô Nh¹c BÊt QuÇn lµm y ®au khæNhng còng ch¼ng lµ g× ,so víi c¸i nh×n quan t©m cña TiÓu s muéi Cø m·i híng vÒ L©m B×nh Chi

Ch©n khÝ hçn lo¹n, th©n x¸c r· rêi, néi th¬ng trÇm trängNçi ®au hiÓu r»ng chØ cßn sèng tõng th¸ng tõng ngµy Còng kh«ng b»ng c¸i linh c¶m s¾p mÊt ®i ngêi yªu dÊuQuyÓn CÇm phæ TiÕu ng¹o Giang hå,vËt göi g¾m cña ngêi qu¸ cèCø ch¶y báng trong ngùc y.

32

T©m nguyÖn Cè nh©n kÝ th¸c cha trßn ®· sím lµm måi cho HiÒm nghi cña s phô mµ y tin yªu cña c¸c m«n c¸c ph¸i vµ cña L©m B×nh Chi¤i TÞch Tµ KiÕm Phæ - C¸i ch×a kho¸ ghª sî ®Ó ®i ®Õn QuyÒn lùc con ngêi.

Ai cã thÓ minh oan cho ta ? Ai cã thÓ tr¶ l¹i cho LÖnh Hå Xung Ngän löa NiÒm tin ë Cuéc ®êi, ,T×nh yªu Con Ngêi. BÜ cùc th¸i lai §Þnh mÖnh nh ®· an bµi...

B¶n TiÕu ng¹o Giang hå th¸nh thãt ng©n lªn trong lÒu cá cña Th¸nh c«Nh nh÷ng giät Cam lå R¬i xuèng tr¸i tim tan vì cña LÖnh Hå Xung...Tõng giät.. ®ã lµ Röa s¹ch hµm oan Lµ Thøc tØnh nhng t©m hån ®a nghi ,hiÒm thï ®en tèi Lµ H¹nh phóc B¸o ®¸p ®îc ¢n t×nh Lµm trßn T©m nguyÖn ngêi tiÒn bèi Lµ mèi Duyªn trêi gÆp ®îc Th¸nh c« - nµng NhËm Doanh Doanh. Tµi s¾c vÑn toµn.Vµ trªn tÊt c¶ nh÷ng NiÒm h¹nh phóc cho y mµ Kim Dung Tiªn sinh ®· an bµi tuyÖt vêi vµo kho¶nh kh¾c nµyLµ nh÷ng ©m thanh cña b¶n nh¹c ‘Nh¹c cßn ngêi mÊt’ ®· ®Õn ®íc tr¸i tim cña Ngêi cã duyªn trêi ®Õn ®íc tr¸i tim cña kÎ cã cïng t©m tr¹ng víi ngêi ®· viÕt lªn khóc ca BÊt tö Êy.

33

Hµ néi th¸ng 6 n¨m 2001Suy ngÉm VÒ TNGH,vÒ C§

Mét mïa hÌ nãng bøcvµ ®Çy sù kiÖn ®ang ®Õn

KST TC

*) NhËm Doanh Doanh.**)Lao §øc NÆc.

TruyÖn Ngµn lÎ mét ®ªm N¨m 2003…Nh÷ng s ®oµn cña Liªn qu©n ®· ch÷ng l¹i tríc thµnh Bat ®aD©n qu©n Irak,VÖ binh céng hoµ ®ang chiÕn ®Êu ThÒ chÕt ®Ó röa nhôc,tr¶ hên cho Tæ quècTrong tr¸i tim nh÷ng ngêi c¨m ghÐt cêng quyÒn trªn Tr¸i ®ÊtNhen nhãm lªn mét NiÒm Hy Väng

Máng manh

KST 3/2003

34

Cã g× gièng nhau gi÷a Xø së Ngµn lÎ mét ®ªm vµ §Êt níc c¸c

Vua Hïng

N¬i h¬n ba m¬i n¨m tríc

Hµ néi ®· ®¸nh th¾ng B52 vµ cøu cho L¬ng t©m

Loµi ngêi

kh«

ng sôp ®æ

Ngµy nay

Nh÷ng con diÒu h©u B¹ch cung l¹i muèn mét lÇn

nµy n÷a

§em ý chÝ ng«ng cuång cña m×nh ¸p ®Æt lªn mét D©n téc nhá

bÐ ,xa x«i

**

Mét D©n téc ®· ®iªu ®øng v× bÞ chÌn Ðp nhiÒu n¨m

bÞ sØ nhôc,bÞ dån

®Õn ch©n têng

Mét d©n téc ®· dån nÐn c¨m hên

Nay ®· thÒ Hi sinh ®Õn cïng v× Danh dù Nh©n

phÈm vµ §Êt níc

M¸y bay tµng h×nh,Tªn löa hµnh tr×nh..

cã thÓ huû diÖt nh÷ng con

ngêi nh thÕ

Nh÷ng ngêi ®ang chiÕn ®Êu kh«ng chØ v× m×nh

mµ cßn v×

Thiªn lÝ ë trªn ®êi

Thiªn lÝ ë ®©u?

¤i c¸i lÏ C«ng b»ng máng manh trong c¸i ThÕ giíi BÊt

c«ng nµy

ThÕ kØ 21 råi.Loµi ngêi vÉn man rî hung tµn

cã kh¸c gi c¸i thêi cña §Õ chÕ Nguyªn M«ng

35

gÇn ngµn

n¨m tríc

Khi Sµi Thung nghªnh ngang vµo ®iÖn Th¸i hoµ

Hèng h¸ch

vµ l¸o xîc

C¸c vua TrÇn nhÉn nhÞn ,nhón nhêng

Cßn chµng thiÕu niªn TrÇn quèc To¶n Anh hïng,

c¨m hên bãp

n¸t qu¶ cam

**

Vµ c¸c thÕ lùc b¹o tµn kia ®©u chØ mét lÇn

Ph¶i nhËn bµi häc ®¾ng cay tõ nh÷ng D©n téc dêng nh bÐ nhá

Sau nhiÒu n¨m ,chÝnh bé trëng ChiÕn tranh Mc Namara ph¶i thó

nhËn r»ng :

MÜ thua v× kh«ng hiÓu hÕt Søc m¹nh tiÒm Èn cña

Mét NÒn V¨n ho¸

Vµ ngµy nay bµi häc Êy ®Ó ®©u råi?

**

Sau 30 n¨m chóng ta l¹i cïng thao thøc víi c¶ Loµi ngêi

Håi hép râi theo Cuéc chiÕn kh«ng c©n søc

gi÷a David bÐ nhá vµ tªn

khæng lå G«liat

ThÇm mong cã mét ngµy ®îc reo vang Viva Irak,

§· chÆn ®îc §¹o qu©n Sè ho¸-Siªu hiªn ®¹i Hoa k×

vµ cøu vít L¬ng t©m Nh©n

phÈm Con ngêi

**

¤i c¸i NiÒm hi väng máng manh gi÷a c¸i ThÕ giíi ®Çy b¹o quyÒn

nµy

Chóng ta chØ thÇm nguyÖn cÇu cho nh÷ng chiÕn binh I rak

Loµi ngêi sÏ ®îc thë phµo nh víi Hµ néi ,ViÖt nam 30 n¨m tríc?

Hay sÏ ph¶i chøng kiÕn nh÷ng ®ît sãng hung tµn

NhÊn ch×m Xø së cña Nang Shªhªrazat

36

Vµ TruyÖn Ngµn lÎ mét

®ªm…

37

§©y lµ nh÷ng vÇn th¬ ngµy nµo cña B¹n ,cña t«i ,cña chóng

taNh÷ng ©m ®iÖu vÇn ®Õn víi t«i, nh÷ng ®em dµi nhí Ngµy X-a kh«ng ngñ§ã ®©y ,theo thêi gian cã nh÷ng c©u th¬ ®· sai l¹c , lçi vÇn xin b¹n ®õng giËn d÷Bëi ®ã chÝnh lµ nh÷ng g× ,cña B¹n ,cña cuéc ®êi cßn l¹i trong tim t«iCòng gièng nh÷ng g× ta ®· cho nhau trong cuéc ®êi nµyMét chót lçi lÇm.. Mét chót ngÉu nhiªn.. Nh÷ng bÊt ngê... Cuéc ®êi vèn thÕVµ h«m nay t«i chÐp l¹i nh÷ng dßng nµy trªn giÊy§Ó cã mét ngµy bªn chÐn rîu nång ngåi bªn nhau ta l¹i h¸t '' Nh÷ng ngµy xa..''

KST13 th¸ng 11 / 1999

SÏ cã ngµy trë l¹i , gÆp nhau

Cóng ta sÏ kh¸c Vµ vÉn gièng h«m nay Chóng ta sÏ lín lªn víi thêi gian Vµ vÉn trÎ

KST TC1979 - 1980

38

Nh÷ng ngµy xa th©n ¸i

39

'' Tæ quèc b¾t ®Çu tõ ®©u ?..'' ( Thanh kiÕm vµ L¸ ch¾n )

Nh÷ng g× cuéc ®êi ®Ó l¹i trong tim taCh¾c h¼n b¾t ®Çu tõ lêi ru ngµy xa cña MÑTõ bøc tranh trong cuèn vë häc trß m¸i trêng tuæi th¬ mÇu hoa phîng vÜNh÷ng mïa thi Mïa chia li k× nghØ hÌ cuèi cïng &Ta lín lªn ®i kh¾p nh÷ng con ®êngCña ®Êt níc chiÕn tranh , ®ãi nghÌo , vÊt v¶Nh÷ng thö th¸ch khi tuæi ®êi cßn rÊt trÎTuæi mêi bèn , mêi l¨m .. tõng kØ niÖm ®©u cßn nhí n÷a mµ nh÷ng d ©m cßn m·i theo ta &Trong tim ta cuéc ®êi ®Ó l¹i nh÷ng g× .?. Mét chuyÕn tµu xa Nh÷ng ngêi b¹n chia tay trªn s©n ga bµn tay xiÕt chÆtNgän löa th¬ng yªu lÆng lÏ ch¸y trong ®«i m¾tNh÷ng cuéc chia tay kh«ng hÑn tríc ngµy vÒ &Cuéc ®êi

40

Nh÷ng g× Cuéc ®êi ®Ó l¹i Trong

§ã lµ mét tiÕng ®µn trÇm ng©m gi÷a chèn rõng chiÒuKhãi thuèc nÆng bay ®Ëm ®µ bªn löa tr¹iNgêi lÝnh trÎ trÇm ng©m nh×n ngän löaTëng mµu phîng ®á cè ®« & Cuéc ®êi §ã lµ nh÷ng phiªn g¸c l¾ng s©u , trêi kh«ng mét v× saoNh÷ng lóc lÆng lÏ ®ãn giao thõa bªn nßng sóng thÐpLµ sÊm chíp gÇm vang Gi÷a ®êng hµmh qu©n c¬n ma rõng ®æ sËpLµ nh÷ng buæi hoµng h«n Nh×n r¸ng chiÒu ®á rùc trªn ®ª cao &

Cuéc ®êi §ã lµ c¶m gi¸c cho¸ng ngîp , hµo hïng khi qua líp m©y bay ®ång b»ng bçng tr¶i réng díi ch©nNh÷ng th¸ng b¶y heo may mÆt biÓn ®iªn cuång trong c¬n b·oNh÷ng khi ®øng trªn ®Ønh cao Yªn tö - Ba v× - Tam ®¶o ...Phãng tÇm m¾t ra ch©n trêi nh×n Hång hµ , Lôc ®µu giang tëng ®©u ®©y cßn vang väng tiÕng reo hß th¾ng trËn cña cha «ng

&

Cuéc ®êi §ã lµ mét t×nh yªu nh tiÕng sÐt gi÷a trêi hay nh lµn giã tho¶ng qua tim

41

Mét sím Chñ nhËt ®Ñp trêi C©u h¸t nµo bçng nh¾c l¹i trong ta c©u chuyÖn t×nh xa cò Lµ nh÷ng ngµy phÐp véi vµng c¶m gi¸c xèn xang ®Çu tiªn ®Õn giê ta vÉn nhí Lµ nh÷ng nçi buån , nh÷ng vÕt lßng '' muèn xo¸ nhoµ ph¶i mîn th¸ng n¨m..'' ( ** ) &

Vµ cuéc ®êi ®Ó l¹i g× trong ta Mét ®«i m¾t dÞu hiÒnCã g× c¶m th«ng.mµ sao ©u yÕm , ®îm buån , s©u th¼mLµm mét ngän n¾ng mïa thu trªn hµng c©y quen tríc nhµ còng ®äng thµnh KØ niÖm§Ó l¹i mét vÕt ®au s©u l¾ng , nhÑ nhµng , sÏ theo ta ®Õn suèt cuéc ®êi.

& .Vµ nh÷ng g× cuéc ®êi sÏ cßn ®Ó l¹i trong tim ta ? .. &Thêi gian qua ®i... Nh÷ng g× cßn l¹i trong tim ta ®ã chÝnh lµ VÎ ®Ñp vµ ý nghÜa cña Cuéc ®êi nµyKhi mµ Nh÷ng h×nh bãng xa xa G¬ng mÆt th©n yªu §«i m¾t dÞu hiÒn ®· d¹t tr«i trong Qu¸ khø

42

Ta mang theo trong tim TÊt c¶ nh÷ng g× cña H«m qua - H¹nh phóc vµ Gi«ng tèVÉn dang réng cn¸h tay ®ãn chê C¶ nh÷ng Hi väng vµ BÊt ngê Trong NiÒm tin vµ B·o t¸p cña Ngµy Mai

KST 1980

Ai ch¼ng cã riªng mét gãc nhá lßng m×nh

N¬i Êy ch©n trêi KØ niÖm

Nhng ©m ®iÖu nµo xa x«i huyÒn diÖu

Vµ nô cêi ai m·i kh«ng quªn

&

Cã nh÷ng phót Êm ªm

Sau chÆng ®êng hµnh qu©n mang nÆng

Nh÷ng phiªn g¸c trong ®ªm dµi hoang v¾ng43

Gãc nhá lßng t«i

Ngän köa gi÷a rõng ai nhen nhãm lªn

&

N¬i Êy sao trêi long lanh nh m¾t em

TiÕng sãng biÓn ®ªm ®ªm bån chån nh nçi nhí

C¸nh buåm ai lang thang trong s¬ng mï biÓn c¶

Tõ b×nh minh ®Õn hoµng h«n

&

Gãc nhá lßng t«i t¬i rãi mét c©y non

Gi÷a bèn bÒ mªnh m«ng c¸t tr¾ng

Nh giät ma r¬i trªn sa m¹c v¾ng

Gãc nhá trong lßng reo vui

&

L¹i trë vÒ gãc nhá lßng t«i

Mét m×nh khi tr¸i tim yªn tÜnh

Xo¸ ®i nh÷ng dµy vß ch¸y báng

§Ó l¹i trÇm t - tu viÖn cña t©m hån

&

H·y ®Ó cho lßng nhÑ nhâm h¬n

H·y ®Ó t©m hån thanh th¶n h¬n

H·y ®Ó t×nh yªu kh«ng cßn biªn giíi

CHØ cã nçi buån trong t«i vÉn xanh vêi vîi

&

B¹n lµ ai ngêi ®ang ®äc th¬ t«i

Cã bao giê hoµi c«ng

®i t×m cho m×nh

mét chót Êm ªm trong nh÷ng

niÒm vui

Cã c¶m th«ng thÊy trong lßng m×nh mét gãc trêi nho

nhá

N¬i nh÷ng kÜ niÖm thuë nµo ch¼ng cßn nhí n÷a

Vµ nh÷ng vui buån nµo dÔ quªn ®i

§µ n½ng Quy nh¬n Nha trang

44

7 / 1975 KST

45

(1) TÆng X.L.

“...Trë l¹i HuÕ th¬ng Bµi th¬ viÕt trong chiÕc nãn...” §· bao lÇn t«i say mª , lÆng nghe ©m ®iÖu ngät ngµo bµi ca Êy Giao c¶m quª h¬ng ?.. Hay v× bãng h×nh xa mê cña c« g¸i HuÕ ,t«i vÉn thÇm m¬...

&

H«m nay vÉn ©m ®iÖu kia ,mµ c¶m xóc trong t«i cã g× s©u th¼m xèn xang h¬n Cã ph¶i v× t«i ®· gÆp Em - c« g¸i HuÕ tha thít ,dÞu dµng ,®»m th¾mHay v× nh÷ng nçi buån cña t«i , mµ Em ®· v« t×nh mang ®Õn?Hay v× nhõng bÊt ngê , mµ ta kh«ng bao giê biÕt tríc ®îc trong Cuéc ®êi nµy?

&¥ Em cã chót g× thËt trong s¸ng ,trÎ trung lµm t«i nhí ®Õn Tuæi trÎ cña m×nhTuæi th¬ cña t«i ... T«i thêng nhí vÒ víi mét c¸nh buåm trªn dßng s«ng ªm ¶.Vµ b©y giê , Em lµm t«i thÊy l¹i Tuæi th¬ cña m×nh mét c¸nh buåm trªn dßng s«ng xø HuÕ

46

Con thuyÒn trªn dßng s«ng Tuæi th¬

¤i s«ng H¬ng xa x«i Ngµy cha biÕt Em , t«i tõng ®i qua ,hê h÷ng , ®· bao lÇn.

&

T«i hÑn mét ngµy, sÏ d¾t Em ®i qua nh÷ng con ®êng, nh÷ng hµng c©y Hµ néi Mïa Thu rùc rì n¾ng vµng. §Ó sèng l¹i bªn Em c¸i c¶m gi¸c cña H«m qua, cña nh÷ng ngµy th¬ trÎ.Vµ sÏ cã mét ngµy, Em sÏ dÉn t«i ®i qua dßng s«ng xø HuÕ.§Ó dßng s«ng.. c©y cÇu.. thµnh phè cña Em còng sÏ thµnh mét phÇn cña Tr¸i tim t«i

Hµ néi . Th¸ng 9 n¨m 2000

Tuæi th¬

T«i trë vÒ ®©y xø së cña ngµy xaNh cña Tuæi th¬ ªm ®Òm giÊc méngN¬i ®©y b¾t ®Çu vµ còng lµ kÕt thóc cña t×nh yªu trong t«i trµn ®Çy biÓn sãngNg¹c nhiªn vµ hê h÷ng , t«i ®i ,nh×n l¹i nh÷ng h«m qua.

H«m qua

Ch¼ng biÕt bao giê t«i sÏ quªnC¶m gi¸c khi cÇm l¸ th Em .L¸ th ®µu tiªnBuæi chiÒu mïa hÌ n¨m Êy.C¶m gi¸c nh tõ mét giÊc m¬ rÊt xanh vµ th¼m s©u bõng thøc dËy

47

TÊt c¶ chØ lµ ¶o méng chãng qua.¤c ®¶o ®· biÕn ®i , ch¼ng ®Ó l¹i dÊu vÕt g×Vµ cßn ®©y sa m¹c c¸t nãng c»n kh«

&

Lóc Êy t«i ®· c¨m ghÐt EmBëi Em ®· lµm ®æ vì cña t«i nh÷ng g× t¬i xanh , lµm mÊt ®i tÊt c¶Nhng cã thÓ nµo kh¸c n÷aNÕu t«i vÉn cßn yªu ,tr¸i tim lµm sao chÞu næi nçi ®ín ®au kia Thêi gian ®· gióp t«i quªn ®i ®«i m¾t cña EmGiê ®©y t«i ch¼ng cßn ph¶i b¾t tr¸i tim m×nh c¨m thï Em n÷aIm lÆng nhí l¹i nh÷ng kØ niÖm thuë nµo ,xóc ®éng mµ ch¼ng cßn ®au ®ínIm lÆng mØm cêi. ¤i thêi gian ..Tuæi th¬ .. TÊt c¶ ®· qua ®i

Nh÷ng con thuyÒn

Nh÷ng con thuyÒn trªn biÓn gÆp nhauChØ mét lÇn ®Ó råi xa ®i m·iNhng h×nh bãng nh÷ng ngµy xa cò ÊySÏ m·i vÉn cßnVµ sãng trªn biÓnSãng gi÷a lßng thuyÒn chØ lµm cho vïng biÓn Êy m·i kh«ng quªn &Trªn biÓn nh÷ng con thuyÒn lªnh ®ªnh.Ngµy maiSãng biÓn sÏ ®a vÒ ®©u , nµo biÕt.

48

Ngµy mai.Tõ bao ch©n trêi xa kh¸c.§Éu ch¼ng thÓ trë vÒ h·y nhí tíi bÕn xa. &D¶i bê ®Çy n¾ng cña Tuæi th¬Cã c¶ th¸c tr¾ng rÐo gµo vµ dßng s«ng xanh ªm ¶§Ó råi nh÷ng khi m©y ®en cña c¬n gi«ng bao trïm bÇu trêi trªn biÓn c¶Nh÷ng con thuyÒn ®i vµo c¬n b·o l¹i nhí vÒ n¬i xa ÊyN¬i ®· ®Ó l¹i nh÷ng g× t¬i m¸t nhÊt cña Cuéc ®êi

KST 1974 - 75

49

(2)

1974 - 1980…"Dßng s«ng tuæi th¬ cã cßn trong giÊc méng

khi cuéc ®êi bao ®æi thay"

IH«m qua

Kh«ng biÕt bao giê t«i sÏ quªn C¶m gi¸c khi cÇm l¸ th em - l¸ th ®Çu tiªn

Buæi chiÒu mïa hÌ n¨m Êy. C¶m gi¸c nh tõ 1 giÊc m¬ rÊt s©u, vµ th¼m xanh bõng tØnh dËyTÊt c¶ chØ lµ mét ¶o ¶nh tho¸ng qua èc ®¶o biÕn ®i ch¼ng ®Ó l¹i vÕt g× Vµ ®©y - sa m¹c c¸t nãng c»n kh«Ch¼ng cÇn g× ®©u, khi Êy t«i ®· c¨m ghÐt em V× em ®· lµm ®æ vì cña t«i nh÷ng g× t¬i xanh

lµm mÊt ®i tÊt c¶ Nhng còng cã thÓ nµo ®i ®îc n÷a -

nÕu t«i cßn yªu em, tr¸i tim lµm sao chÞu næi nçi ®ín ®au kia

** *

T«i yªu em - vµ t«i ®· c¨m ghÐt em §Ó hiÓu h¬n - ®iÒu ®ã sÏ x¶y ra

50

Con thuyÒn trªn dßng s«ng Tuæi th¬

khi tr¸i tim cßn ho¶ng lo¹nNÕu t«i ®· ch¼ng yªu em nh vËy Th× tÊt c¶ qua ®i sÏ nhÑ nhµng - cã lÏ chØ cßn c¸i l¹nh lïng th«i.

** *

Thêi gian ®· gióp t«i quªn ®i ®«i m¾t cña Em Vµ giê ®©y, t«i ch¼ng cßn ph¶i biÕt tr¸i tim m×nh

c¨m thï Em n÷aIm lÆng nhí l¹i nh÷ng kû niÖm buæi nµo

xóc ®éng mµ ch¼ng cßn ®au ®ín Im lÆng mØm cêi - «i T×nh yªu tuæi th¬…

tÊt c¶ ®· qua ®i

IITuæi th¬Cuéc ®êi, b»ng c¸i kh¾c nghiÖt cña m×nh

sÏ cho em biÕt T×nh yªu Cã thÓ, khi Êy Tuæi th¬ ®· tr«i xa vÒ qu¸ khø Tuæi th¬ trong c¸i mµu xanh mu«n thñaCã cßn lµ mÇu cña T×nh yªu h«m nay

** *

Khi mÆt trêi mïa hÌ bõng ch¸y ë trong tim em L¹i lµ Tuæi Th¬ hiÖn vÒ xao xuyÕn nhÊtThÕ ®Êy, cuéc ®êi kh¾c nghiÖtCã bao ®iÒu ph¶i tr¶ gi¸ thêi gian

** *

Ngµy mai, nghÜ l¹i Tuæi Th¬ biÓn xanh T«i kh«ng cßn ®au ®ín, nh xa, thÊy Tuæi Th¬

cña m×nh thiÕu em trong ®ã T×nh yªu t«i cßn ®©y víi nh÷ng con ®êng ta ®i

ngµy nháCh¾c em råi còng sÏ yªu con ®êng, vµ hµng c©y Êy

51

nh t«i

IIINh÷ng con thuyÒn

BiÓn réng bao la - nh÷ng con thuyÒn ®i vÒ ®©u Ngµy mai sÏ ë n¬i nµo

t×m c¬n b·o biÓn rÐo gµo hay 1 z¶i bê ®Çy n¾ng

Ngµy mai, dï ë n¬i ®©u, ®õng quªn chèn ch©n trêi kia,

xa th¼mTuæi th¬ - n¬i ra ®i cña nh÷ng con thuyÒn trªn biÓn,

h«m nay ** *

Cã nh÷ng con thuyÒn trªn biÓn gÆp nhau ChØ 1 lÇn ®Ó råi xa m·i Nhng nh÷ng h×nh bãng cña nh÷ng ngµy xa Êy SÏ m·i cßn Vµ sãng trªn biÓn c¶, trong lßng thuyÒn, chØ lµm

nh÷ng dÊu cò kh«ng quªn ** *

Nh÷ng con thuyÒn trªn biÓn tha ph¬ng Sãng biÓn ®a vÒ ®©u, nµo biÕt tríc Ngµy mai tõ bao ch©n trêi xa kh¸c DÉu ch¼ng trë vÒ h·y nhí bÕn xa

** *

D¶i bê ®Çy n¾ng cña Tuæi Th¬Cã c¶ c¸t tr¾ng rÐo gµo vµ dßng s«ng xanh ªm ¶

52

§Ó råi nh÷ng khi m©y ®en cña c¬n gi«ngbao trïm bÇu trêi trªn biÓn c¶

Nh÷ng con thuyÒn vµo b·o, l¹i nhí vÒ n¬i xa Êy - n¬i ®· göi l¹i nh÷ng g× t¬i m¸t nhÊt cña Cuéc §êi.

IV.H«m nayCuéc ®êi ®· lín lªn , thêi gian cø tr«iTÊt c¶ sÏ thµnh kû niÖmNhí l¹i nh÷ng ngµy qua, zê ®©y t«i c¸m ¬n Em

®· cho t«i c¶ nh÷ng ®ín ®au trong tim

vµ niÒm vui bÊt tËn Mong Cuéc ®êi sÏ lµm cho Em tr©n träng nh÷ng c¸i ®· qua

** *

§· l©u råi, §«i m¾t ch¼ng cßn chËp chêntrong giÊc ngñ cña t«i

Mµ h«m nay t«i bçng nhí tíi em, t×nh yªu xa xa cña m×nh

- C¸i buæi ban ®Çu xao xuyÕn ÊyBëi tÊt c¶ nh÷ng h¹nh phóc vµ ®ín ®au khi xa

giê míi thËt lµ cña t«i, trong tr¸i timl¹nh lïng löa ch¸y

Bëi tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã lµ Cuéc §êi, vµ cuéc ®êidï bao thay ®æi

vÉn rÊt nªn yªu

October 197423th Birth day. Lonely

53

54

...Buæi s¸ng l¹nh mïa §«ng Ba lan

Vïng nói S«lina .

Anh b¨ng ph¶n chiÕu trªn mÆt hå tuyÕt tr¾ng

Trong ¸nh mÆt trêi dÞu dµng ,bíc ch©n ai bªn t«i im lÆng

§iÖu nh¹c ..

nô cêi..

l¾ng ®äng kh«ng lêi

¤i Balan..

N¨m n¨m ..

Mét phÇn cña ®êi t«i

Sao t«i cø m·i nhí vÒ c¸i buæi s¸ng l¹nh Mïa ®«ng Êy...

&

Nhí Warszawa mét ngµy t«i ®Õn

S¬ng tr¾ng ®©u? chØ thÊy n¾ng trµn trªn nh÷ng ngän b¹ch d-

¬ng

LÇn ®Çu tiªn ®i xa.T«i thÊy m×nh l¹c vµo miÒn ®Êt l¹

Bµng hoµng ,tëng ®ang bíc vµo trang chuyÖn Andexen

&

Nhí Ba lan n¨m mïa Thu vµng ®· qua ®i55

Buæi s¸ng l¹nh mïa §«ng Ba lan

Nh÷ng hµng c©y nh tranh Lª vi tan,nh÷ng c«ng viªn rông ®Çy

l¸ ®á

Nh÷ng con ®êng thªnh thang ,nh÷ng tÊm lßng réng më

T«i ®i

mµ th¼m s©u trong lßng

lµ nçi c« ®¬n

&

T«i nhí Stegna .C¸nh h¶i ©u trªn bê Ban tich xa x«i

BiÓn x¸m l¹nh.

Mïa §«ng ®Çu tiªn,

Nh÷ng c¶m gi¸c buån vui lÉn lén

Kh«ng khÝ Êm cóng

tiÕng nh¹c TrÞnh c«ng S¬n ®îm buån trong nh÷ng c¨n

nhµ gç

Mïi cña biÓn,l¸ th«ng,mïi bÕp Ba lan lµ l¹..

TÊt c¶ cßn ®©y , nh võa míi h«m qua...

&

Nh÷ng mïa Xu©n b·i cá në ®Çy hoa

Nh÷ng mïa HÌ nång nµn .Mïa §«ng c¶nh vËt ch×m trong mµu

tuyÕt tr¾ng

Nhí dßng s«ngVisla.. Bemowo

®¹i lé Gordzewski

qu¸n ¨n nhá bªn ®êng mét

chiÒu t«i ®Õn

Trß chuyÖn b©ng qu¬ víi ngêi b¸n hµng vui tÝnh

vµ ngµy h«m sau t«i ®· trë vÒ

Nhµ.

&

Nh÷ng ngêi B¹n ph¬ng xa nay ®· ë gãc trêi nµo

Cã biÕt chiÒu nay t«i nhí vÒ chèn cò

Warszawa .. Ba lan..

Mét qu·ng ®êi t«i –

Ng«i nhµ cña B¹n ®· thµnh miÒn §Êt Nhí

Dï ai biÕt ngµy mai ta cã dÞp trë vÒ ?

56

KST.Hai mïa ®«ng

1987-1999

C¸i LÝ trong Cuéc sèng

NghÖ thuËt ra quyÕt ®Þnh

BiÖn chøng cña t duy

C¸c cuéc trao ®æi, vµ cuèi cïng, dßng ch÷ nghiªng viÕt bªn lÒ trang giÊy (ë Hotel Shangrila)cña anh ®· cho t«i 1 d©y dÉn lèi míi cho 1 sè vÊn ®Ò cò : C¸i LÝ trong Cuéc sèng.

‘ Trong 1 sè mèi quan hÖ Anh-Em, Cha-MÑ-Con, Vî-Chång. . . khã mµ ph©n ®Þnh ‘®óng -sai ‘, ’ph¶i - tr¸i ’, ’hay dë’. . . chØ cã thÓ nãi ‘cã t×nh c¶m 0 ?’, ’cã tr¸ch nhiÖm kh«ng?’.. . Trong c¸c mèi quan hÖ kh¸c còng vËy chØ cã thÓ nãi ‘cã thÝch hay kh«ng?’, ’cã chÊp nhËn ?’, ‘ cã dÔ chÞu hay kh«ng?‘.. . (LT). ë ®©y nãi vÒ ®¸nh gi¸ nh×n nhËn c¸c øng xö, c¸c quyÕt ®Þnh (Q§) trong CS, víi ngêi nµy ngßi kh¸c, trong c¸c hoµn c¶nh (rÊt ®a d¹ng, rÊt phong phó, rÊt m©u thuÉn, Ðo le, tr¸i ngang.. ) cña CS. T«i muèn më réng vµ ®µo bíi thªm ý táng nµy, theo nhiÒu khÝa c¹nh.

C¸c øng xö theo t«i, còng chØ lµ c¸c Q§ - nh÷ng Q§ nho nhá trong 1 t×nh huèng tøc thêi. VËy chung quy l¹i, chóng ta sÏ bµn vÒ c¸ch thøc, tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ 1 Q§ (Tõ nhá tíi lín), trong CS. CS ho¹t ®éng cña 1 con ngêi, kÓ c¶ nh÷ng kÎ kh«ng cã ý thøc nhÊt còng lµ 1 chuçi nh÷ng quyÕt ®Þnh: ®óng hay sai ?d¹i dét hay kh«n ngoan? Ngu muéi hay s¸ng suèt? Cã nh÷ng c¸i, 1 vµi trêng hîp, cã thÓ ph©n ®Þnh ngay, nhng còng cã nh÷ng Q§ lµm ®au ®Çu c¶ ngåi ra Q§ lÉn c¸c ‘nhµ quan s¸t - b×nh luËn’.

57

Tríc hÕt chóng ta sÏ xÐt trêng hîp chung, sau ®ã míi ®i vµo c¸c trêng hîp ®Æc biÖt trong d©y dÉn lèi cña TC.

Muèn ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n 1 Q§, ta kh«ng thÓ t¸ch rêi hoµn c¶nh nhng quan träng nhÊt lµ ®éng c¬ cña Q§ nµy.

Ngêi xa cã c©u ‘ Cã t×nh cã lÝ ’(hay ‘‘ Cã lÝ ’Cã t×nh ’ tuú theo nÆng nhÑ). VËy c¸i g× lµ T×nh ? c¸i g× lµ LÝ? Cã T×nh cã LÝ lµ ®ñ? Cã ph¶i bao giê còng ra Q§ thÊu t×nh ®¹t lÝ ® îc kh«ng? §ã chÝnh lµ c¸c tiÓu ®Ò mµ ta sÏ th¶o luËn b©y giê.

Ai còng biÕt, b»ng KN cay ®¾ng trong C§ m×nh r»ng rÊt nhiÒu khi T×nh kh«ng ®i víi LÝ ®îc. Vµi TD:

TD A- «ng b¹n quý biÕt m×nh cã X×n hái mîn ®ì !GËt th× biÕt lµ Kh«ng ph¬ng v·n håi L¾c th× V« T×nh qu¸ ? ThÕ lµ :

(1)ph¶i nãi th¸c (dèi ) lµ ®· (sÏ)dïng vµo viÖc §¹i sù nµo ®ã.

(2)Cho «ng b¹n quý mét lêi khuyªn ngµn vµng, r»ng tiªu x×n cña m×nh tù lµm ra míi síng (!)

(3)Nh¾m m¾t cho vay, x¸c ®Þnh lµ GoodBye my Mon.

(4)Gi¶i ph¸p Trung dung : cho vay (hoÆc tÆng lu«n) 1 phÇn th«i. ( 30% ch¶ h¹n)

KiÓu nµo còng kh«ng æn!

Thªm vµi c¸i ‘NÕu nh’ th× míi ®îc, ch¶ h¹n:

- NÕu «ng b¹nlµ ngêi cã nguyªn t¾c.

- NÕu æng cÇn cho chuyÖn ch¸y nhµ chÕt ngêi.

- NÕu kh¶ n¨ng TµichÝnh cña b¹n lµ ‘V« t ®i’(Nhng «ng b¹n còng kh«ng ph¶i lµ lo¹i dïng tiÒn ®Ó §Ò ®ãm hay ChÝchcho¸c)

- V. v..

Nhng khæ nçi thêng ta ph¶i ra Q§ víi nh÷ng ®èi t¸c ‘rÊt ®êi thêng ‘ kh«ng cã ®îc mét trong c¸c ‘NÕu’ ë trªn. VËy lµ bÕ t¾c.

TD B/ Quý tö míi 17, ®ßi bè mua cho c¸i xÕ næ (®Ó huyÕnh víi b¹n, hay ®¸nh vâng). Ngay c¶c khi kh¶ n¨ng TC cña bè lµ v÷ng vµng, còng khã Q§ :

- ¤ng bè chiÒu con, dÔ d·i sÏ lµm theo 3/58

- ¤ng bè nghiªm kh¾c se theo 2/= 1 bµi ®¹o ®øc+Tõ chèi th¼ng thõng

- 1 ¤ng bè kh¸c, nh©n dÞp nµy, treo gi¶i cho k× thi tèt nghiÖp s¾p tíi cña «ng quý tö, vèn kh«ng cã c¸ch nµo ch¨m häc.

- vv.. .

Còng ph¶i cã vµi c¸i ‘NÕu nh ‘d¸n cho «ng con th× míi cã Q§ hîp t×nh hîp LÝ ®îc. Nhng bao nhiªu «ng bè cã ®îc «ng con nh vËy???

TD 3. B¹n cã 1 gia ®×nh ªm Êm, HF, hay chÝ Ýt lµ hËu ph¬ng æn ®Þnh ®Ó yªn t©m ho¹t ®éng XH. Råi 1 ngµy ®Ñp trêi, b¹n gÆp 1 ®èi tîng, mµ chØ Ýt phót tiÕp xóc còng ®ñ thÊy ®óng (gÇn ®óng) lµ c¸i mµ’ ta mong chê c¶ C§’.

ThÕ lµ CS 2 mÆt b¾t ®Çu, gay nhÊt lµ khi §T còng cã c¶m gi¸c gièng

nh B¹n.

Riªng t×nh thÕ nµy ®· lµ 1 th¸ch thøc lín cho kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh cña B¹n!Cha nãi khi Nµng l¹i tá ra ®au khæ, hay gîi ý xa x«i ®Õn 1 cuéc CM.

Kh«ng cÇn liÖt kª c¸c Gi¶i ph¸p cã thÓ nh c¸c TD tríc, cã thÓ thÊy ngay lµ kh«ng cã 1 quyÕt ®Þnh nµo lµ hoµn h¶o trong bèi c¶nh nµy.

V. v.. vµ v. v.. .

VËy lµ chóng ta thêng ph¶i ra Q§ khi c¸c ®iÒu kiÖn bê lµ m©u thuÉn, cã tÝnh bÕ t¾c, kh«ng 1 Q§ nµo cã thÓ ®ñ T×nh vµ LÝ. Nh-ng kh«ng cã lèi tho¸t (kh«ng thÓ tr¸nh nÐ hay ho·n binh m·i), Q§ vÉn cø ph¶i ph¸t ra !ThÕ míi chÕt!

Tãm l¹i trong CS, chóng ta vÉn cø ph¶i (vµ lu«n lu«n lµ vËy), ra 1 Q§, dï nã kh«ng hoµn chØnh, nöa vêi hay mÐo mã, hoÆc mang tÝnh tranh c·i: víi anh A th× thÕ lµ t¹m ®îc, anh B th× ph¶n ®èi kÞch liÖt vv.. .

VËy th× khi Êy chóng ta ra Q§ theo c¸ch nµo, tiªu chuÈn g×??

59

C©u hái nghe chõng hãc bóa Êy l¹i cã lêi gi¶i thËt tÇm thêng : theo c¶m tÝnh.

Con ngêi kh«ng ph¶i lµ 1 m¸y tÝnh, c¸c Q§ cña Nã bÞ ¶nh hëng C¶m tÝnh. §©y kh«ng h¼n lµ c¸i khÝa c¹nh T×nh (®èi lËp víi LÝ ) ®Ò cËp ë trªn.

C¶m tÝnh lµ mét c¸i g× lín h¬n, bao trïm h¬n lªn toµn bé CS, ho¹t ®éng cña Con Ngêi, mµ c¸c Q§ lµ 1 phÇn quan träng trong ®ã. ChÝnh Nã lµ kÎ ra quyÕt ®Þnh.

Dï kh«ng ý thøc ®îc Nã, con ngêi lu«n sèng díi sù kiÓm so¸t 100% cña C¶m tÝnh, kÓ c¶ nh÷ng hµnh ®éng mang tÝnh lÝ trÝ nhÊt.

1/ Cuéc sèng víi t«i chØ lµ 1 chuçi c¸c c¶m xóc..

2/ T«i hµnh ®éng (Q§)chØ cÇn kh«ng thÑn víi lßng..

3/ T«i thÊy h¹nh phóc khi hµnh ®éng (quyÕt ®Þnh)nh vËy.. (Cã thÓ lµ 1 Q§ rÊt ngang tr¸i, v« lÝ vêi nhiÒu ngêi.. ).

4/ T«i hµnh ®éng theo c¸c nguyªn t¾c sèng cña m×nh, t«i chung thµnh víi

Chóng, tin tëng vµo TÝnh ®óng ®¾n (V¹n n¨ng?)cña cña Chóng.

5/ Tinh thÇn Céng s¶n (Lßng yªu níc, ý thøc ®¹o ®øc, T c¸ch con ngêi TruyÒn thèng Gia ®×nh, NiÒm tù hµo NghÒ nghiÖp vv.. . )buéc t«i hµnh ®éng nh thÕ..

§ã lµ 1 vµi thÝ dô vÒ C¶m tÝnh trong CS.

KÓ c¶ 2 thÝ dô cuèi cïng còng chØ lµ C¶m tÝnh. C¸c nguyªn t¾c sèng, Tinh thÇn Céng s¶n, Lßng yªu níc, ý thøc ®¹o ®øc, t c¸ch con ngêi ®· ®i vµo tiÒm thøc, (ngÊm vµo m¸u nh ngêi ta nãi) vµ th«i thóc c¸c hµnh ®éng.

C¸i khã lµ lµm cho c¶m tÝnh cña m×nh bÞ chi phèi bëi 1 T×nh c¶m lín, mµ t×nh c¶m lín Êy l¹i cã c¬ së duy lÝ (Lßng yªu níc, CNCS, TÝnh nh©n v¨n, hay c¸c Nguyªn t¾c sèng, ®¹i diÖn cho NÒn V¨n Minh cæ ®iÎn hay hiÖn ®¹i.. )

Cßn c¸c trêng hîp kh¸c, Q§ mang c¶m tÝnh hiÓu theo nghÜa th«ng thêng: T«i Q§, vµ c¶m thÊy HF, thÊy nhÑ nhâm, thanh th¶n. .

60

. khái cÇn nãi nhiÒu (cã thÓ Q§ nµy lµm nhiÒu ngêi kh«ng thÓ c¶m thÊy HF, thÊy nhÑ nhâm, hay thanh th¶n chót nµo !!).

Nhng còng tuú theo møc ®é phøc t¹p cña t×nh huèng vµ ®é m¹nh, ®é chÝn cña tÝnh c¸ch, 1 ngêi cã thÓ Q§ xong mµ vÉn day døt, b¨n kho¨n..

ChØ cã thÓ nãi, lµ: ra Q§ nµy, t«i thÊy nhÑ nhâm h¬n c¶, ’ph¶i’ h¬n c¶’.

Ch÷ ‘ph¶i’ ë ®©y l¹i kh«ng lµ c¸i LÝ, mµ chØ ®¬n gi¶n lµ c¶m gi¸c hîp lÝ . (còng chØ lµ c¶m tÝnh)

Kh«ng hiÓu t«i ®· Chøng minh ®îc cho anh hay cha, r»ng mäi Q§ cña chóng ta, trong CS, trong ®êi thêng vµ nhiÒu khi c¶ trong 1 sè ho¹t ®éng chuyªn m«n thßng lµ c¶m tÝnh !

(Nhng ë ®©y ph¶i hÕt søc thËn träng:

Trong chuyªn m«n trong KH KT&CN nÕu ®Ó c¶m tÝnh chi phèi lµ

chÕt, LÜnh vùc nµy t¹m thêi ta kh«ng ®éng ®Õn. )

Mµ c¶m tÝnh th× phô thuéc chÆt chÏ vµo c¸ tÝnh cña mçi con ngêi.

C¸ tÝnh, ®Õn lît nã, l¹i lµ 1 s¶n phÈm phøc t¹p cña Di truyÒn (Tö vi?), hoµn c¶nh XH, M«i trêng, B¹n bÌ, Gia ®×nh.. .

Ngoµi C¶m tÝnh ra, cßn g× cã thÓ lµ tiªu chÝ chung cho c¸ch ra Q§ cña nh÷ng con ngêi rÊt phøc t¹p. rÊt kh¸c nhau, nhiÒu khi m©u thuÉn víi nhau vµ víi chÝnh m×nh ?.

CÇn nãi réng thªm, r»ng trong 1 XH æn ®Þnh, V¨n minh, träng lÝ tëng

cã rÊt nhiÒu ngêi d¹ng 4/ vµ 5/

C¸c d¹ng 1/2/3/ lµ r©t kh«ng æn ®Þnh, nhÊt lµ trong XH giao thêi biÕn ®éng, mang tÝnh phô thuéc vµo tõng c¸ thÓ. Cßn cã thÓ cã sù pha trén gi÷a 1/2/3 vµ 4/ hoÆc 5/ 1 c¸ch tinh vi, phøc t¹p.. trong 1 con ngêi.

RÊt nguy h¹i khi cã nhiÒu kÎ nãi: T«i c¶m thÊy kh«ng thÑn víi lßng khi ra Q§, t«i c¶m th©y HF, thanh th¶n.. trong khi cã qu¸ nhiÒu ngêi liªn quan l¹i kh«ng HF, bÞ x©m ph¹m (quÒn lîi hay danh

61

dù) v× c¸c Q§ cña lò nguþ QTö (®¹o ®øc gi¶, trÝ thøc lu manh ho¸) nµy.

Cßn l¹i lµ nh÷ng kÎ v« thøc, Q§ theo c¸c c¶m tÝnh nhá nhoi, tÇm thêng, kÕt qu¶ cña nh÷ng phÐp tÝnh sè häc, so s¸nh. . . rÊt ®¬n gi¶n, kh«ng mÊy khi vît xa h¬n miÕng ¨n, manh ¸o, tiÒn vµ Girls.

§Ó hiÓu râ h¬n vÊn ®Ò, ta thö mæ xÎ 1 c¸ch kh¸c: C¸i g× x¶y ra trong 1 con ngêi khi anh ta ra 1 quyÕt ®Þnh. C¶m tÝnh t¸c ®éng cô thÓ nh thÕ nµo ?

Ai còng cã 1 bé tiªu chuÈn ®Ó tù ®¸nh gi¸ c¸c Q§ cña m×nh, kÓ c¶c nhng kÎ v« t lù nhÊt. Thêng lµ (Tõ thÊp lªn cao)

1/ Q§ nµy cã lîi (h¹i) g× cho ta?Cã hËu qu¶ thÕ nµo?

2/ Q§ nµy cã lîi (h¹i) g× cho ai ?(®Çu tiªn lµ nhõng ngêi cã liªn quan, ngêi th©n, gÇn gòi.. )

3/- Q§ nµy cã tiÒn lÖ cha? (Trêng hîp ®· tõng gÆp?)

4/- Q§ nµy cã ®óng theo chuÈn mùc hµnh xö hiÖn t¹i ?3

5/- Q§ nµy

6/- Q§ nµy cã vi ph¹m (trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp) c¸c Nguyªn t¾c c¬ b¶n (NTCB ) kh«ng?

C¸c NTCB lµ c¶c 1 vÊn ®Ò, ë 1 sè ngêi chóng rÊt nhiÒu, rÊt cô thÓ (

Trung-HiÕu -TÝn -NghÜa -Nh©n -Dòng-§øc-LÔ vv.. ), ë 1 sè ngêi kh¸c chØ cã 1 vµi NT thËt chung (TD:ChØ cÇn t¨ng Tæng lîng HF cña Nh©n lo¹i!! Hay mäi bg¬ig ®Òu vui).

C¶m tÝnh sÏ rÊt nhanh ra 1 Q§, chñ thÓ sÏ ngay lËp tøc (trong tiÒm thøc, v« thøc, hay cã ý thøc râ rµng) ®èi chiÕu Q§ víi c¸c tiªu chuÈn kÓ trªn vµ tù cho ®iÓm. Q§ nÕu kh«ng ®¹t (vi ph¹m nhiÒu tiªu chuÈn qu¸ )sÏ ph¶i lo¹i bá, c©n nh¾c ®Ó ra 1 Q§ kh¸c. Vµ cø thÕ. Nãi th× chËm lµm th× nhanh, trong kho¶nh kh¾c cã thÓ hµng lo¹t Q§ ®îc ph¸c ra vµ l¹i bÞ g¹t ®i cho ®Õn 1 Q§ tho¶ ®¸ng nhÊt =Ýt vi ph¹m nhÊt (C¶m gi¸c dÔ chÞu nhÊt).

Thêng ®a sè c¸c t×nh huèng trong CS lµ c¸c trêng hîp ®· x¶y ra, ®îc lÆp l¹i, ®· cã nghiÖm cè ®Þnh, ®¬n gi¶n, ai còng biÕt vµ

62

lµm nh vËy. ChØ 1 sè Ýt c¸c t×nh huèng kh¸c thêng, kh«ng cã khu«n mÉu míi ®ßi hái ph¶i xö lÝ. Vµ khi nµy míi thÓ hiÖn TÝnh c¸ch cña ®¬ng sù.

Vµ ngêi ta kh¸c nhau lµ ë nh÷ng lóc ®ã. Kh¸c nhau lµ do sè lîng vµ chÊt lîng (®é s©u) c¸c tiªu chuÈn øng xö trong Tõ ®iÓn øng xö cña m×nh, còng nh viÖc ®Ò cËp xem xÐt c¸c tiªu chuÈn cã Nghiªm kh¾c kh«ng?

Cã kÎ chØ cã 1. 2 tiªu chuÈn s¬ ®¼ng nhÊt vµ cø thÕ ra Q§.

Cã ngêi tù lµm nÆng hµnh lÝ cuéc ®êi m×nh b»ng hµng lo¹t c¸c NgT¾c, c¸c cÊm kÞ, vµ cø loay hoay khi ph¶i nhanh chãng ra 1 quyÕt ®Þnh.

Cã ngêi háng viÖc v× qu¸ Ngt¾c, trë thµnh cùc ®oan.

Cã kÎ vÏ ra cho ngêi ta thÊy hµng l« NT cña m×nh, nhng khi Q§ th×

chØ theo nh÷ng NT nµo cã lîi cho b¶n th©n h¾n.

§Ó ®Þnh lîng h¬n c¸ch c©n mh¾c ®¸nh gi¸ hay, theo ng«n ng÷ KT, cho ®iÓm (TÝnh ®iÓm) 1 Q§ (gi¶i ph¸p )ta xÐt kh¸i niÖm Träng sè cña 1 tiªu chuÈn vµ Hµm ®¸nh gi¸.

Minh ho¹ b»ng 1 TD ®¬n gi¶n ho¸ : 3 ngêi cã bé tiªu chuÈn gåm:

A B C

G1- Lîi léc KL 10 7 2

G2- Danh väng KDD 10 10 5

G3- Danh dù KDV 6 10 NT(>>)

G4- T×nh nghÜa KTN 10 8 NT

G5- ý thøc XHéi KXH 7 10 NT

G6- §¹o ®øc K§ 8 9 NT

63

V. v.. . .

Con sè ghi trong b¶ng lµ träng sè( møc ®é quan träng )cña tiªu chuÈn t¬ng øng. NT lµ träng sè v« cïng lín (>>) cã nghÜa lµ träng sè nµy mang tÝnh Nguyªn t¾c, kh«ng thÓ vi ph¹m. Ta xÐt cô thÓ h¬n c¸ch tÝnh ®iÓm(®¸nh gi¸).

Hµm ®¸nh gi¸ F lµ tæng gi¸ trÞ cña tõng tiªu chuÈn nh©n víi träng sè t¬ng øng cña nã.

F§G= KL. g1+ KDD. g2 + KDV. g3 + KTN. g4 + KXH. g5 + K§. g6..

ThÝ Dô

1 Q§ mang l¹i lîi lµ g1=4 (®¬n vÞ ®o 100 USD ch¶ h¹n), Q§ nµy kh«ng ¶nh hëng c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc, XH, v. v.. (g2=0, g3=0, g5=0, g6=0) chØ cã lµm ‘mÊt t×nh nghÜa‘ 1 chót (g3= - 2)(DÊu ©m ‘ - ‘ lµ MÊt, + lµ ®îc)

Ta cã hµm F cho 3 ngêi nµy nh sau

Fa = 10. 4 - 10. 2 = 20

Fb = 7. 4 - 8. 2 = -2

Fc = 2. 4 - NT. 2 = - ( ¢m rÊt lín )

Gi¶ thiÕt ë ®©y ngìng chÊp nhËn quyÕt ®Þnh lµ n=15 th×

A th«ng qua quyÕt ®Þnh nµy

B kh«ng th«ng qua quyÕt ®Þnh nµy

C KH¤NG THÓ th«ng qua quyÕt ®Þnh nµy (Vi ph¹m dï chØ 1 NT lµ phñ quyÕt).

NÕu sè lîi t¨ng lªn ®Õn 700 USD, A vÉn th«ng qua (Fa=50),

Fb = 7. 7-8. 2 =49-16=33 >15 vît ngìng, B b©y giê ®ång ý Q§ (Lîi to qu¸, quªn c¶ b¹n !!!). ThËt ®óng nh ng¹n ng÷ hiÖn ®ai : CaÝ g× TiÒn kh«ng lµm ®îc th× NhiÒu TiÒn sÏ lµm ®îc !!!

C vÉn kh«ng ®ång ý v× Fc<<0 (Vi ph¹m 1 NT). Anh nµy qu¶ lµ con ngêi cã NT !!!

Qua ®ã ta thÊy 1 c¸ch trùc quan thÕ nµo lµ 1 ngêi cã NT (C)

NÕu kh«ng cã NT dï träng sè cã lín mÊy (thÝ dô KTN=100), ChØ cÇn Lîi ®ñ lín sÏ thay ®æi Q§.

64

Hµm ®¸nh gi¸ trong thùc tÐ, phøc t¹p h¬n nhiÒu (cã hµng tr¨m biÕn, vµ kh«ng tuyÕn tÝnh.. nhng b¶n chÊt kh«ng thay ®æi) nhng TD ®¬n gi¶n trªn còng ®ñ cho ta thÊy :

- Kh¸i niÖm vÒ träng sè cña 1 Tiªu chuÈn

- Kh¸i niÖm cô thÓ vÒ Tinh Nguyªn t¾c

- Kh¸i niÖm vÒ c¸ch ®¸nh gi¸, c©n nh¾c 1 Q§

- Kh¸i niÖm vÒ Lîng ®æi ChÊt ®æi. (TÝnh t¬ng ®èi cña 1 Q§)

CÇn nãi thªm vÒ Ngìng Q§ (ë ®©y nh nhau cho c¶ AB vµ C n=15)

Ngêi cÈn thËn ngìng sÏ cao h¬n ngêi n«ng næi (dÔ Q§).

ThÝ dô A lµ ngêi cÈn thËn n=30.

B lµ ngêi cùc k× cÈn thËn n=50. C lµ ngêi nhÑ d¹ n=10.

Khi nµy : B sÏ chØ Q§ khi sè lîi g1> 750 USD. (Dï cùc k× cÈn thËn, lîi lín qu¸ vÉn ch¬i !!)

A vÉn quyÕt nh cò, C kh«ng thÓ duyÖt Q§ (dï nhÑ d¹).

.. . .

Nh vËy cã c¸i LÝ trong CS kh«ng?(Tríc LuËt ph¸p th× râ lµ cã) nhng trong CS hµng ngµy, chØ cã 1 vµi ngêi can dù, nhÊt lµ khi Ta chØ cßn §èi diÖn víi ChÝnh M×nh, c¸i LÝ ë ®©u?Hay chØ cßn c¸c C¶m tÝnh híng dÉn mäi Q§, mäi hµnh ®éng cña Ta?

Vµ chØ cã nh÷ng ai, hµng ngµy ®Ó ý ch¨m sãc cho c¸c C¶m tÝnh cña m×nh, cho nã ph¸t triÓn lµnh m¹nh, d íi ¶nh h - ëng 1 t t ëng ®óng ®¾n hay cao c¶, 1 ph ¬ng ph¸p t duy s¸ng sña, hîp lÝ míi cã thÓ hy väng r»ng trong CS X· héi cã chç cho c¸i LÝ tån t¹i.

NÕu c¸c Q§ lµ theo c¶m tÝnh th× cÇn g× nãi ®Õn NghÖ thuËt ra Q§???

NT ra Q§ chÝnh lµ ë chç vËn dông bé tiªu chuÈn Êy 1 c¸ch linh ho¹t s¸ng t¹o mµ l¹i kh«ng vi ph¹m c¸c Nguyªn t¾c C¬ b¶n.

Cho nªn c¸c NTCB cµng Ýt cµng c« ®äng th× Q§ cµng tho¸ng : dÔ dµng mµ l¹i kh¸ trän vÑn, ®¬n gi¶n mµ dÔ ®îc mhiÒu ngêi chÊp nhËn, tù nhiªn mµ Ýt m©u thuÉn.

65

T«i muèn kÕt thóc bµi ngÉu høng nµy t¹i ®©y, vµ g¸c 2 môc NghÖ thuËt ra Q§ vµ BiÖn chøng T duy ®Õn lÇn sau. (T«i c¶m thÊy bÞ hë sên vµ cÇn cã ý kiÕn trao ®æi, sau khi anh ®äc)

ChØ cã 1 ®iÒu cã thÓ nãi ngay :NghÖ thuËt (thÝ dô NT ra Q§) nhiÒu khi còng kh«ng xa vêi g× l¾m. ChØ cÇn ta ý thøc chÝnh x¸c ®îc caÝ mµ ta ®ang lµm, cã 1 vµi nguyªn t¾c c« ®äng, hµm xóc, s©u xa, cã c¸c NTCB ®Çy ®ñ mét møc ®é nhÊt ®Þnh (c¶m gi¸c Nh©n v¨n, T×nh Yªu, KN, hiÓu biÕt vÒ Con ngêi.. . )ta sÏ hiÓu ®îc NT, tiÖm cËn NT 1 c¸ch nhÑ nhµng vµ tù nhiªn, kÓ c¶ NghÖ thuËt ra QuyÕt §Þnh.

66

Lµm thÕ nµo ®Ó trë thµnh ngêi KÜ S s¸ng t¹o

Ph¸t triÓn - ph©n tÝch Néi dung Bµi b¸o ‘Lµm thÕ nµo ®Ó trë thµnh ngêi KÜ S s¸ng t¹o’.

T¹p chÝ Ho¸ chÊt D. D. R. 1978

KST-2001

Trong cuéc sèng, cã nh÷ng ngêi chØ xoay së ®îc víi nh÷ng t×nh huèng quen thuéc, khu«n mÉu, gÆp hoµn c¶nh míi l¹ hä lóng tóng, bÕ t¾c.

Cã nh÷ng kÜ s, gÆp mét nhiÖm vô kh¸c l¹, liÒn nãi : t«i kh«ng ®îc häc ®iÒu nµy, kh¸ h¬n 1 chót lµ t×m kiÕm gi¶i ph¸p cã s½n trong s¸ch vë. vµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng t×m ®ùoc.

Nhng cã nh÷ng ngêi kh¸c, lu«n t×m thÊy c¸ch xö trÝ víi mäi t×nh huèng, ®ã lµ nh÷ng ng êi th¸o v¸t, cã ãc s¸ng kiÕn . Trong KHKT hä m¹nh d¹n, tù tin x«ng x¸o trong c¸c lÜnh vùc míi, kh«ng lóng tóng khi gÆp gÆp c¸c bµi to¸n, c¸c nhiÖm vô míi l¹, phøc t¹p, kh«ng theo khu«n mÉu, trong mét d¶i réng c¸c lÜnh vùc.

T¹m dïng côm tõ Ngêi kÜ s s¸ng t¹o ®Ó chØ hä.

Bµi b¸o Lµm thÕ nµo ®Ó trë thµnh ngêi KÜ S s¸ng t¹o trong T¹p chÝ Ho¸ chÊt (D. D. R. 1978) cã ®Ò cËp ®Õn hiÖn tîng nµy. Díi ®©y lµ c¸c Ý tëng chÝnh (®îc ph©n tÝch vµ ph¸t triÓn réng thªm)cña bµi b¸o.

Ngêi KÜ s s¸ng t¹o (NKSST) thêng cã (1 c¸ch v« thøc hoÆc cã

ý thøc ) c¸c ®Æc tÝnh sau:

1/ Nh¹y c¶m víi c¸c vÊn ®Ò

a/ Kh¶ n¨ng ®Ò xuÊt ®îc c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt.

Th«ng qua th¶o luËn hoÆc tù m×nh, NKSST cã thÓ ph¸t hiÖn thÊy ngay

c¸c vÊn ®Ò (míi, bÊt thêng, ®¸ng chó ý, khã kh¨n. . . )næi lªn tõ c¸c d÷ liÖu ban ®Çu cña nhiÖm vô, bµi to¸n. . .

67

b/ N¾m v÷ng ®îc c¸c yªu cÇu vµ nhËn biÕt nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c thêng cña vÊn ®Ò (Bµi to¸n)

c/ Ph¸t hiÖn c¸c thiÕu sãt, s¬ suÊt, sai lÇm (nhÊt lµ c¸c sai sãt mang tÝnh nguyªn t¾c)trong gi¶i ph¸p s¬ khëi

d/ Ph¸t hiÖn c¸c mèi liªn hÖ, t¬ng ®ång, tÝnh trïng lÆp, tÝnh quy luËt

e/ VÒ mÆt t©m lÝ, biÕt híng sù chó ý liªn tôc cña m×nh vµo mét vÊn

®Ò cha gi¶i quyÕt ®îc(tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, nhiÒu quan ®iÓm

tõ c¸c lÝ thuyÕt kh¸c nhau ). T¹o ®îc cho m×nh sù say mª cÇn thiÕt ®Õn c«ng viÖc, ®Õn nhiÖm vô ®ang chê gi¶i ph¸p. .

Day døt d»n vÆt ®ªm, ngµy, c¶ trong c¸c ho¹t ®éng kh¸c, liªn tôc quan s¸t, nhËn xÐt, vµ nhiÒu khi gi¶i ph¸p ®îc tÝm ra tõ nh÷ng lÜnh vùc kh«ng liªn quan, hoÆc trong cuéc sèng, trong 1 trß ch¬i cña trÎ con v. v. . .

2/ Nhanh nhÑn vµ Linh ho¹t

§©y lµ thuéc tÝnh sinh ®éng, ®¸ng quý nhÊt cña NKSST, nã cho phÐp cã thÓ ®¬ng ®Çu c¸c khã kh¨n n¶y sinh, xö lÝ c¸c biÕn ®éng kh«ng ph¶i bao giê cïng cã thÓ tÝnh to¸n hÕt, lêng tríc næi (khi ®a ra c¸c gi¶i ph¸p s¬ bé).

Mét quy t¾c lµ : C¸c gi¶i ph¸p ® îc ® a ra cã thÓ ®ét ngét, nh ng lu«n hoµn thiÖn dÇn dÇn, vµ qua nhiÒu giai ®o¹n

a/ Cã nh÷ng hiÓu biÕt réng, ®a d¹ng vµ phong phó vÒ lÜnh vùc ®ang gi¶i quyÕt vµ c¸c lÜnh vùc liªn quan (Cã thÓ kh«ng s©u, nhng ph¶i chÝnh x¸c vµ b¶n chÊt). kÓ c¶ mét sè lÜnh vùc cã vÎ nh kh«ng liªn quan.

VËt lÝ h¹t c¬ b¶n, vËt lÝ vò trô, cæ sinh häc, khoa häc h×nh sù . . . cã liªn quan g× ®Õn ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña 1 kÜ s §iÖn tö ?. . . NKSST nh×n thÊy sù liªn quan nµy.

68

b/ Khi cÇn thiÕt (®øng tríc mét nhiÖm vô, 1 bµi to¸n) cã thÓ ®a ra (§Ò xuÊt )hµng lo¹t gi¶i ph¸p, sau ®ã tù ph¶n biÖn (ph¶n b¸c, chän läc) ®Ó lo¹i bá c¸c gi¶i ph¸p kh«ng (hoÆc Ýt )kh¶ thi.

c/ Kh«ng tù ®ãng khung (h¹n chÕ) c¸c suy nghÜ, suy luËn trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh (t duy kho¸ng ®¹t)

- Khi ®øng tríc 1 nhiÖm vô cã thÓ chØ ra c¸c c«ng cô cã thÓ ®Ó gi¶i quyÕt

(Gi¶i bµi to¸n lu«n b»ng nhiÒu c¸ch, lu«n hái §· hÕt kh¶ n¨ng cha?)

- Khi n¾m trong tay 1 c«ng cô, ph¶i ý thøc ® îc ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c c«ng cô Êy cã thÓ dïng cho nh÷ng viÖc g×. Mét thÝ dô ®îc dÉn trong bµi b¸o lµ :C©y bót ch× cã thÓ lµm ®îc g× (dïng vµo nh÷ng viÖc g×). §a sè ngêi ®îc hái chØ giíi h¹n c©u tr¶ lêi trong c¸c c«ng dông th«ng thêng: §Ó viÕt, vÏ, lµm thíc kÎ. . cïng l¾m lµ :Dïng ®Ó chÆn giÊy. HÕt! ?

Nhng NKSST cã thÓ (vµ ph¶i) chØ ra hµng lo¹t øng dông kh¸c: Kª cöa sæ,

Kª ch©n bµn (ghÕ)khái cËp kªnh, ruét bót ch× dïng b«i tr¬n Phec m¬ tuy, lµm ®iÖn trë, khi cÇn cã thÓ dïng lµm nhiªn liªu (cñi ®èt), thíc ®o hoÆc thËm chÝ dïng lµm vò khÝ tù vÖ khi l©m nguy!!(Ch¾c lµ cßn cha hÕt). . .

d/ T duy, c¸c c¬ së, c¸c luËn ®iÓm ph¶i chÝnh x¸c, kh¸ch quan, tØnh t¸o, thÝch nghi

DÑp bá c¸c ®Þnh kiÕn, thö vßng ra xa c¸c lèi mßn, ph¸t huy trÝ t ëng t îng bay bæng, d¸m nghi ngê c¸c luËn ®iÓm ®· d êng nh 1 tiªn ®Ò bÊt biÕn, d¸m thö nh÷ng gi¶i ph¸p l¹, thËm chÝ cã vÎ nghÞch lÝ. . ®ã lµ linh ho¹t lµ thÝch nghi. Nhng v« cïng quan träng lµ ph¶i lu«n tØnh t¸o, kh«ng m¬ hå b¶n chÊt, cã c¨n b¶n, kh«ng bÞ huyÔn hoÆc. Nguy hiÓm nhÊt lµ kh¨ng kh¨ng b¶o vÖ 1 quan ®iÓm, chØ v× m×nh ®· ®Ò xuÊt ra nã. Lóc nµy kho¶ng c¸ch gi÷a Nguþ biÖn vµ suy luËn rÊt khã ph©n ®Þnh.

69

3/ X©y dùng mét trùc gi¸c nh¹y bÐn

X©y dùng mét trùc gi¸c nh¹y bÐn nhng chÝnh x¸c lµ mét trong nh÷ng ®iÒu khã nhÊt.

Khi ®¸nh gi¸ 1 gi¶i ph¸p (GP cã thÓ do chÝnh m×nh ®a ra 1 gi©y tríc ®ã

hoÆc cña 1 ®ång nghiÖp) cÇn cã c¶m gi¸c chÝnh x¸c lµ cã kh¶ thi hay kh«ng (hiÖn thùc, cã c¬ së kh«ng? hay c¶m thÊy cã g× ®ã kh«ng æn, v« lÝ, m©u thuÉn?), nÕu kh«ng th× ë ®iÓm nµo, hiÖu chØnh ®iÓm nµy cã thÓ ®i tíi mét GP hoµn thiÖn h¬n? hay lµm c¶ gi¶i ph¸p trë nªn bÕ t¾c?Khi nµy ph¶i g¹t bá ngay vµ nhanh chãng ®a ra mét GP kh¸c.

§Ò xuÊt - Ph¶n biÖn - Hoµn chØnh (HoÆc lo¹i bá-®Ò xuÊt GP kh¸c)=Qu¸ tr×nh s¸ng t¹o, Nã cø thÕ tiÕp diÔn vµ cã thÓ kh«ng chØ víi mét ng¬× mµ lµ mét cuéc th¶o luËn cëi më, râ rµng, cã ph-¬ng ph¸p cña 1 nhãm ngêi trong ®ã cã c¸c chuyªn gia cña lÜnh vùc ®ã vµ c¸c lÜnh vùc Ýt liªn quan, hoÆc chØ lµ nh÷ng ngêi hoµn toµn kh¸ch quan vµ Ýt hiÓu biÕt (Ph¬ng ph¸p KÝch ho¹t n·o Brain Storm).

Mét chó ý cã tÝnh ®Æc thï cña ph ¬ng ph¸p nµy lµ ®Ò xuÊt m¹nh d¹n (thËm chÝ cã vÎ viÔn t ëng, ch a cÇn xÐt ®Õn tÝnh kh¶ thi), phª ph¸n (ph¶n biÖn ) th¼ng th¾n nh ng x©y dùng, kh«ng chØ trÝch gay g¾t (tr¸nh tranh luËn mang mÇu s¾c t©m lÝ ai giái h¬n ai!! SÏ k×m h·m s¸ng t¹o, bãp chÕt c¸c ý t ëng t¸o b¹o ).

H·y m¹nh d¹n ®Ò xuÊt ph¬ng ¸n, gi¶i ph¸p !

NÕu ®óng, ta sÏ cïng hoµn thiÖn Nã.

NÕu sai ta sÏ cã dÞp ®Ó hiÓu :t¹i sao l¹i sai ?Sai ë ®©u?Cã thÓ tõ ®ã sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng gîi ý ®Ó ®a ra 1 gi¶i ph¸p kh¸c, tr¸nh ®-îc sai sãt ®ã.

§ã lµ ph¬ng ch©m hµnh ®éng cña NKSST.

Cã g× ®ã gièng víi ph¬ng ph¸p Thö vµ Sai. Nhng ë ®©y kh«ng ®¬n thuÇn lµ cø Thö 1 c¸ch hó ho¹ cho ®Õn lóc nhËn ®îc gi¶i ph¸p ®óng, mµ lµ qu¸ tr×nh Thö 1 c¸ch cã ph ¬ng ph¸p, cã nhËn xÐt & t×m chæ sai ®Ó tr¸nh c¸c ngâ côt trong t duy, h íng dÇn tíi gi¶i ph¸p ®óng, qua nhiÒu b íc hoµn thiÖn, n©ng cao dÇn.

70

Thö cã ®Þnh h íng, chän läc, khi lo¹i bá 1 gi¶i ph¸p sai hoÆc Ýt t¸c dông, ta nhËn ® îc 1 gîi ý, 1 kinh nghiÖm ®Ó thö tiÕp, kh«n ngoan h¬n, hîp lÝ h¬n, gÇn ®Ých h¬n!.

C¸i Kinh nghiÖm nhËn ®îc trong qu¸ tr×nh mß mÉm t×m gi¶i ph¸p trong khu rõng cña c¸c kh¶ n¨ng, c¸c sù kiÖn, c¸c quy luËt. . sÏ bæ sung cho trùc gi¸c, lµm Nã ngµy cµng chÝnh x¸c h¬n. Vµ Trùc gi¸c th× lu«n lµ chiÕc La bµn ®Ó ®Þnh hêng trªn hµnh tr×nh ®i ®Õn S¸ng t¹o.

4/ Cã c¸ch nhí s¸ng t¹o cã ph©n tÝch

(VÊn ®Ò xö lÝ, chän läc hÖ thèng ho¸ th«ng tin lu tr÷)

Th«ng tin phong phó nhí trong ãc lµ c¬ s¬ thiÕt yÕu cña s¸ng t¹o. §ã lµ ®iÒu kh«ng ai d¸m nghi ngê. Nhng cã ph¶i NKSST nhí nhiÒu h¬n ngêi kh¸c??

Hoµn toµn kh«ng ph¶i! NKSST chØ nhí hîp lÝ h¬n, ®Çy ®ñ h¬n.

Cã nh÷ng ngêi thuéc lßng c¶ mét quyÓn tõ ®iÓn nhng vÇn kh«ng sö dông ®îc ng«n ng÷ ®ã. Nhng mét ngêi chØ cÇn n¾m v÷ng vµi ngµn tõ thêng dïng, c¸c mèi quan hÖ cña chóng (ng÷ ph¸p) víi mét Ýt KN lµ cã thÓ giao tiÕp ®îc b»ng ng«n ng÷ nµy vµ hoµn thiÖn dÇn dÇn ngo¹i ng÷ cña m×nh. §ã lµ 1 thÝ dô vÒ nhí chÝnh x¸c, cøng ®ê vµ nhí linh ho¹t, cã xö lÝ.

RÊt khã m« t¶, 1 bé nhí hîp lÝ ®îc tæ chøc ra sao, chøa nh÷ng g×,.

ChØ cã thÓ v¹ch ra mét vµi ®Æc ®iÓm quan träng cña mét bé nhí S¸ng t¹o:

- Kh«ng cÇn nhí chÝnh x¸c (C¸c sè liÖu nh gi¸ trÞ sè e, pi c¸c b¶ng Lîng gi¸c. . gi¸ trÞ c¸c hµm ®Æc biÖt, sè ®iÖn tho¹i. . chóng ®· cã trong sæ tra cøu vµ kh«ng trùc tiÕp gióp cho qu¸ tr×nh s¸ng t¹o)

- Nhí th«ng tin c¨n b¶ n cña nhiÒu lÜnh vùc, kÓ c¶ lÜnh vùc Ýt liªn quan.

- Mäi th«ng tin ®· vµo bé nhí lËp tøc ® îc nhËn xÐt, ph©n lo¹i, xö lÝ, s¾p xÕp. . . C¸c th«ng tin phô nµy (dÊu hiÖu ph©n lo¹i, c¸c nhËn xÐt, c¸c mèi liªn hÖ. . ) còng ® îc nhí ë bªn c¹nh th«ng tin gèc .

71

§iÒu nµy cho phÐp c¸c th«ng tin ®· lu tr÷ sÏ ®îc t×m ra rÊt nhanh khi cÇn (cã mét mèi quan hÖ víi bµi to¸n ®ang gi¶i), vµ kh«ng bao giê bÞ bá quªn, kh«ng cã (hoÆc rÊt Ýt ) nh÷ng th«ng tin ®îc lu tr÷ mét c¸ch v« Ých trong bé nhí.

- Liªn tôc gät giòa, hiÖu chØnh, s¾p xÕp, hÖ thèng ho¸ l¹i th«ng tin. C¸c th«ng tin lu tr÷ trong ãc kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®óng, c¸c nhËn xÐt s¬ bé vÒ chóng (còng lu tr÷ bªn c¹nh)còng vËy. CÇn hiÕu chØnh liªn tôc. Qu¸ tr×nh hiÖu chØnh thêng x¶y ra khi c¸c th«ng tin nµy ®îc ®em ra øng dông, vµ cho thÊy cã g× ®ã kh«ng khíp. víi c¸c th«ng tin míi. Cã mét sè mèi liªn hÖ kh«ng ®óng, v« Ých sÏ bÞ lo¹i bá, thay vµo ®ã cã thÓ lµ c¸c mèi liªn hÖ míi ®· ®îc kiÓm chøng.

Bé ãc con ngêi cã 1 ®Æc ®iÓm lÝ thó mµ ai còng biÕt: Nã dÔ dµng nhí nh÷ng th«ng tin cã quy luËt, vµ rÊt dÔ quªn c¸c th«ng tin cã tÝnh ngÉu nhiªn. ThÝ dô d·y sè :182764125216 rÊt khã nhí sau khi ®äc vµi lÇn, nhng sau khi ph¸t hiÖn ra (hoÆc biÕt ®îc) r»ng ®ã lµ d·y lËp ph¬ng cña c¸c sè tõ 1 ®Õn 6 viÕt liÒn nhau, th× viÖc nhí chóng kh«ng cßn khã kh¨n g× n÷a.

Cßn mét sè ngÉu nhiªn (ho¨c quy luËt qu¸ phøc t¹p) th× kh¸c.

§ã chÝnh v× bé ãc kh«ng thÓ t×m thÊy quy luËt nµo trong c¸c con sè (TT) ngÉu nhiªn vµ kh«ng thÓ liªn kÕt, s¾p xÕp chóng l¹i trong mèi liªn hÖ víi c¸c th«ng tin ®· cã(Kh«ng cã c¸c ®iÓm mãc nèi víi khèi TT cò).

Mét ®iÒu cã vÎ khã hiÓu, lµ lîng th«ng tin trong d·y sè 12 ch÷ sè bÊt k× lµ kho¶ng 40 bit, cßn b¶n tin dÔ nhí h¬n: ‘ lËp ph¬ng c¸c sè tõ mét ®Õn s¸u viÕt liÒn’ th× cã ®Õn 33 kÝ tù, t¬ng ®¬ng chõng 170 bit !! §ã lµ bÝ Èn cña bé n·o: Nhí 1 bµi th¬ hµng tr¨m ch÷ dÔ h¬n 1 ®o¹n v¨n xu«i ng¾n.

Lu«n ý thøc vÒ mét bé nhí tæ chøc tèt, NKSST sÏ ph¸t triÓn kh«ng ngõng nhËn thøc cña m×nh, kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tÝch luü th«ng tin, quan träng lµ xö lÝ, g¹n läc, x©u chuçi, s¾p xÕp. .

5/ Cã ý thøc vÒ ph ¬ng ph¸p t duy:

NhËn thøc cña con ngêi ®i tõ thÊp lªn cao tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, cã ®óng vËy kh«ng? Thùc tÕ cã vÎ lµ nh vËy. Nhng 1 thùc tÕ kh¸c lµ ®«i khi

72

cã sù ph¸t triÓn ngîc l¹i : ¥ 1 giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, nhËn thøc cña con ng êi l¹i ®i tõ phøc t¹p ®Õn ®¬n gi¶n

§©y chÝnh lµ thêi ®iÓm khi mµ tÝnh quy luËt cña th«ng tin ®· ® îc

ph¸t hiÖn . th«ng tin ® îc tæ chøc l¹i, hÖ thèng ho¸, liªn kÕt víi c¸c th«ng tin ®· cã.

Muèn ®¹t ®Õn thêi ®iÓm ®ét biÕn Êy th«ng tin tÝch luü ph¶i ®ñ nhiÒu, c¸c mèi liªn hÖ triÓn khai, ph¸t hiÖn ® îc ph¶i phong phó, c¸c ph©n tÝch, suy luËn, nhËn xÐt ®· kh¸ s©u s¾c vµ toµn diÖn. Nh thÕ

C¸i quy lù©t ®¬n gi¶n chØ h×nh thµnh trªn 1 nÒn t¶ng ®ñ phøc t¹p cña nhËn thøc. Còng cã nghi· lµ

NhËn thøc ch a ®Çy ®ñ (ch a hoµn chØnh, ch a chÝn )bao giê còng phøc t¹p, rèi ren

Ngêi ta nãi :Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña con ngêi tr¶i qua 3 giai ®o¹n:

1- Mäi c¸i cã vÎ ®¬n gi¶n (Ch a ®ñ th«ng tin).

§©y lµ giai ®o¹n Êu trÜ, ®· thu thËp mét sè th«ng tin ban ®Çu, n¾m mét sè qui luËt, thêng lµ trªn bÒ mÆt.

2 - Mäi c¸i ®Òu cã vÎ phøc t¹p, rèi r¾m (C¸c vÊn ®Ò ® îc xíi tung, më réng, triÓn khai theo mäi chiÒu, víi mäi mèi quan hÖ chång chÐo).

Khi ®· qu¸ nhiÒu th«ng tin vµ c¸c mèi liªn hÖ cha ®îc xö lÝ thÝch ®¸ng, t×nh h×nh tÊt yÕu sÏ nh vËy, gièng nh 1 quyÓn sæ nh¸p, ghi chÐp sau 1 cuéc héi th¶o, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®îc ®Ò cËp.

3 - HiÓu ra ® îc mét vµi ®iÒu (C¸c vÊn ®Ò ® îc tá chøc, hÖ thèng l¹i

Qu¸ tr×nh xö lÝ, s¾p xÕp, ph©n lo¹i hÖ thèng ho¸ ®· ho¹t ®éng. C¸c th«ng tin sai l¹c hoÆc kh«ng b¶n chÊt ®· bÞ lo¹i bá, c¸c th«ng tin cßn l¹i lµ c« ®äng, cã mèi liªn hÖ víi nhau, ® îc tæ chøc hîp lÝ, h íng ®Ých .

B¾t ®Çu thÊy c¸c ®iÓm thó vÞ, c¸c khÝa c¹nh cã lîi, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña vÊn ®Ò. Vµ còng b¾t ®Çu thÊy nh÷ng h¹n chÕ

73

cña chóng, bªn c¹nh nh÷ng gîi ý ®Ó ph¸t triÓn, hoµn thiÖn tiÕp. NÕu ch a ®¹t tíi møc nµy, cã thÓ nãi :vÊn ®Ò ch a ® îc nghiªn cøu ®ñ s©u, réng.

Qua tr×nh t duy, ph¸t triÓn nhËn thøc lµ nh vËy ; ý thøc râ rµng vÒ Nã, NKSST kh«ng nh÷ng cã nhËn thøc liªn tôc ph¸t triÓn, mµ kh¶ n¨ng t duy còng hoµn thiÖn kh«ng ngõng.

Mét ®Æc ®iÓm n÷a cña t duy s¸ng t¹o lµ sù m©u thuÉn cã tÝnh nghÞch lÝ gi÷a Chuyªn s©u vµ BiÕt réng.

RÊt nhiÒu ph¸t minh KH lín l¹i ®îc thùc hiÖn bëi c¸c nhµ nghiªn cøu kh«ng chuyªn hay tay ngang (kh«ng ph¶i chuyªn gia cña lÜnh vùc nµy).

C¸c kiÕn thøc uyªn th©m, s©u s¾c ®Þnh híng m¹nh vµo 1 lÜnh vùc hÑp nhiÒu khi trë thµnh bøc têng k×m h·m sù S¸ng t¹o. nhiÒu n¨m cµy xíi trong 1 lÜnh vùc, Hä ®· t¹o nªn c¸c ®êng mßn, c¸c ®Þnh kiÕn, nhiÒu khi mang tÝnh b¶o thñ, k×m h·m sù n¶y sinh cña c¸i Míi.

Nhng kh«ng thÓ xem thêng c¸c KiÕn thøc c¬ b¶n, xem thêng c¸i kinh nghiÖm tÝch luü l©u n¨m cña c¸c Chuyªn gia. Nhng cÇn ®Æc biÖt l u ý c¸c nhËn xÐt, quan niÖm (®«i khi cã vÎ qu¸ Éu trÜ), ®Ò xuÊt cña c¸c KÎ ngo¹i dao. Tr¸nh dÌ bØu, coi thêng, ®¸nh gi¸ thÊp c¸c ý kiÕn cña Hä. RÊt nhiÒu ph¸t minh ®· ra ®êi ë c¸c tiÕp gi¸p gi÷a 2 (hay nhiÒu) ngµnh KH.

Qua ®ã chóng ta thÊy m×nh ph¶i tÝch luü KiÕn thøc theo c¸ch nµo.

6/ BiÕt kÕt hîp ph©n tÝch vµ tæng hîp

Ph©n tÝch vµ Tæng hîp(PT &TH) ®©y lµ 2 mÆt rÊt c¬ b¶n, g¾n bã biÖn chøng, bæ xung lÉn nhau, cña qu¸ tr×nh S¸ng t¹o. N¾m ®îc chóng lµ cã trong tay ch×a kho¸ cña S¸ng t¹o. VËy chóng ta thö t×m hiÓu kÜ 1 chót.

Cã thÓ t¹m §N nh sau:

+Ph©n TÝch lµ T×m thÊy c¸c chi tiÕt trong 1 tæng thÓ (®èi tîng PT), lµ sù chia nhá c¸c cÊu tróc phøc t¹p thµnh c¸c c¬ cÊu ®¬n gi¶n, lµ x¸c ®Þnh c¸c mèi quan hÖ, c¸c quy t¾c, quy luËt liªn kÕt c¸c c¬ cÊu ®¬n gi¶n ®ã trong tæng thÓ §T vµ víi thÕ giíi bªn

74

ngoµi, PT cßn lµ nh×n nhËn vÊn ®Ò tõ c¸c gãc ®é, quan ®iÓm, quan niÖm kh¸c nhau.

§«i khi PT cßn lµ x¸c ®Þnh ý nghÜa, môc ®Ých, lÝ do tån t¹i cña ®èi tîng.

+Tæng Hîp lµ h×nh dung, t¹o nªn, x©y dùng mét ®èi tîng (tæng thÓ) tõ c¸c chi tiÕt, c¸c quy luËt, c¸c mèi liªn kÕt ®· biÕt, TH nhiÒu khi lµ x¸c ®Þnh (®Ò xuÊt ra) tÝnh quy luËt cña c¸c sù kiÖn, c¸c phÇn tö, chi tiÕt cÊu thµnh qu¸ tr×nh hay hÖ thèng. .

VÒ mét mÆt nµo ®ã cã thÓ nãi Ph©n tÝch lµ then chèt, c¬ b¶n h¬n TH

lµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu, ban ®Çu, t¹o nÒn mãng cho Tæng hîp, lµ giai ®o¹n ®Çu kh«ng thÓ thiÕu cña TH.

Nhng nh×n kÜ h¬n, ta sÏ thÊy qu¸ tr×nh PT kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo vµ thêng kh«ng thÓ t¸ch rêi khái TH, cµng kh«ng chØ lµ sù ph©n chia 1 khèi lín thµnh c¸c phÇn nhá nh khi ta th¸o rêi 1 cç m¸y phøc t¹p. Cµng chia nhá, cµng xuÊt hiÖn nhiÒu mèi liªn hÖ quy luËt kÕt nèi bªn trong, vµ chÝnh c¸c mèi liªn hÖ, luËt kÕt nèi bªn trong ®ã, míi lµ ®èi t îng thùc sù cña PT. Chóng rÊt nhiÒu, ®a d¹ng v« cïng. TrÝ n·o con ngêi kh«ng thÓ ®ñ n¨ng lùc PT nÕu kh«ng cã c¸c ph¬ng tiÖn trî gióp. C¸c ph¬ng tiÖn nµy h×nh thµnh (nhiÒu khi 1 c¸ch v« thøc) trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn T duy cña 1 con ngêi.

A/ C¸c m« h×nh t¬ng ®ång

Khi ph©n tÝch xong 1 ®èi tîng, c¸c kÕt qu¶ PT (c¶ c¸c kinh nghiÖm, kÜ n¨ng PT) ®îc nhí l¹i díi d¹ng mét m« h×nh, 1 bµi to¸n mÉu.

Trong bé nhí cña mçi con ngêi, c¸c bµi to¸n mÉu ®ã kh¸ nhiÒu, vµ ®îc s¾p ®Æt hîp lÝ hay kh«ng tuú theo c¸ch sö dông trÝ nhí (Xem phÇn 4/) cña tõng ngêi. Khi ph¶i PT 1 ®èi tîng (§T )míi, viÖc ®Çu tiªn lµ ph¸t hiÖn cã mèi t¬ng ®ång víi 1 ®èi tîng chuÈn hay kh«ng ? T¬ng ®ång bao nhiªu % ? §iÓm nµo th× kh«ng khíp.

Qu¸ tr×nh PT b¾t ®Çu trªn c¬ së ®ã sÏ thuËn lîi h¬n nhiÒu. NÕu §T hoµn toµn míi, viÖc PT ph¶i lµm hÇu nh tõ ®Çu, chØ cã c¸c KN ®îc vËn dông. Sau khi PT, tËp mÉu §T PT l¹i cã thªm 1 ng¨n n÷a.

B/ Ph¬ng ph¸p PT ph©n ®o¹n.

VIÖc PT thêng tiÕn hµnh (1 c¸ch tù nhiªn) theo giai ®o¹n. Tho¹t ®Çu chia §TPT thµnh 1 sè Ýt phÇn theo c¸c tiªu chÝ ®¨c thï,

75

quan träng nhÊt. PT c¸c mèi liªn kÕt gi÷a chóng kh«ng phøc t¹p l¸m, nh ng mang l¹i rÊt nhiÒu th«ng tin cho phÐp hiÓu râ c¬ cÊu vµ ho¹t ®éng cña §T. Sau ®ã qu¸ tr×nh PT sÏ lÆp l¹i, ®i s©u vµo tõng phÇn c¬ b¶n nãi trªn. Nhng nhiÒu khi PT chØ dõng l¹i ë giai ®o¹n c¬ b¶n nµy.

NKSST cã ®Æc ®iÓm lµ su tÇm rÊt nhiÒu mÉu §T, ®îc PT s¬ bé nh vËy. L u tr÷ c¸c bé mÉu nh vËy kh«ng ®ßi hái nhiÒu bé nhí, dï sè lîng §T rÊt lín vµ chñng lo¹i cña chóng rÊt phong phó, gåm c¶ c¸c mÉu thuéc nh÷ng lÜnh vùc xa, Ýt liªn quan. Mét bé mÉu nh vËy rÊt cã Ých khi PT c¸c §T míi l¹. (¥ d©y cã g× gîi nhí ®Õn C¸i nghÞch lÝ ‘Chuyªn s©u - BiÕt réng’ nãi ë trªn)

C/ Ph¬ng ph¸p PT th«ng qua c¸c gi¶ thuyÕt.

Nh ®· nãi, chÝnh c¸c mèi liªn hÖ, luËt kÕt nèi bªn trong míi lµ ®èi t îng thùc sù cña PT, vµ còng lµ c«ng ®o¹n khã kh¨n cña PT. C¸c mèi liªn hÖ, c¸c quy luËt nµy kh«ng ph¶i tù nã hÖn ra. Ngêi ta th-êng x¸c ®Þnh chóng th«ng qua viÖc ®Ò xuÊt vµ kiÓm tra c¸c Gi¶ thuyÕt.

- ThÝ dô :trë l¹i viÖc ph©n tÝch d·y s« ®· nªu ë trªn :182764125216.

LiÖu ®©y cã ph¶i 1 d·y sè NgÉu nhiªn thùc sù?Hay ®îc t¹o nªn bëi 1 quy t¾c nµo ®ã.

Cã vµi chôc Hµm th«ng thêng (kh«ng phøc t¹p l¾m) cã thÓ dïng ®Ó t¹o ra d·y nh vËy, vµ cã vµi c¸ch ®Ó ph©n t¸ch c¸c con sè :18-27-64-12-. 52-16 hay côm 3. . Tãm l¹i cã hµng tr¨m kh¶ n¨ng cã thÓ(§îc ®a ra trong ãc). Víi mét chót KN, 1 chót mß mÉm ta ph¶i thö lÇn lît (Thêng tõ c¸c luËt ®¬n gi¶n)

Khi thö ®Õn c¸c hµm mò (bËc 3)th× gi¶ thuyÕt ®· ® îc kiÓm tra.

- Khi PT 1 §T, 1 HÖ thèng phøc t¹p, cã nhiÒu phÇn tö mµ ngay sù cã mÆt trong hÖ ta còng kh«ng lÝ gi¶i ®îc. H·y gi¶ thiÕt :NÕu lo¹i bá PT nµy th× sao?C¸c hËu qu¶ khi hÖ thèng vËn hµnh trong §K gi¶ ®Þnh Êy sÏ chØ ra lÝ do tån t¹i cña PT ®ang xÐt.

76

D/ Ph¬ng ph¸p PT th«ng qua TH

Khi PT tÝch mét §T phøc t¹p, nhiÒu khi ta ph¶i thö ®øng trªn quan ®iÓm TH §T nµy ®Ó cã c¸i nh×n s©u vµ b¶n chÊt h¬n.

ThÝ dô khi PT mét thiÕt bÞ. muèn thÊy ®îc ý ®å ThiÕt KÕ (kÕt qu¶ s©u s¾c nhÊt cña PT) ta ph¶i thö ®Æt m×nh vµo ®Þa vÞ ng êi ph¶i thiÕt kÕ thiÕt bÞ nµy.

Cã thÓ, chØ khi Êy ta míi thÊy hÕt c¸i khã cña nhiÖm vô, vµ thÊy gi¶i ph¸p cña ngêi thiÕt kÕ thËt lµ hîp lÝ (s©u s¾c, tµi t×nh. . )

TH l¹i thêng lµm cho viÖc PT trë nªn s©u s¾c vµ ý nghÜa h¬n, khi Nã rót ra tÝnh Quy luËt, n©ng c¸c kÕt qu¶ PT thµnh lÝ luËn.

C¸c d¹ng §T cña PT:

- TÜnh vµ ®éng

- §¬n gi¶n (Kh«ng cã cÊu tróc hay rÊt Ýt phÇn tö )vµ Phøc t¹p(NhiÒu tÇng cÊu tróc hay rÊt nhiÒu PT).

- Cô thÓ vµ Trõu tîng.

Díi ®©y lµ mét vµi d¹ng PT ®iÓn h×nh, qua ®ã ta cã thÓ thÊy râ thªm sù liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a PT vµ TH

Nh÷ng

D¹ng Ph©n TÝch

KÕt qu¶ Ph©n TÝch

KÕt qu¶ Tæng hîp kÐo theo

1

PT 1 Bµi to¸n

(1 §Ò to¸n)

§Æc ®iÓm, c¸c d÷ kiÖn chÝnh

C¸ch gi¶i, ®¸p sè

2PT 1 NhiÖm vô

§Æc ®iÓm, C«ng cô ®· cã. .

KÕ ho¹ch thùc hiÖn

3PT 1 MÉu

VËt liÖu

C¸c thµnh phÇn, TØ lÖ. . §Æc ®iÓm, ,

C¸c øng dông, XuÊt xø. .

4PT 1 C¬ cÊu C¸c chi tiÕt, mèi

liªn hÖ, vËn ®éng. .

C¸c øng dông, H¹n chÕ. . .

5PT 1 CÊu tróc

C¸c phÇn tö, , mèi liªn hÖ. .

C¸c øng dông, H¹n chÕ. . .

77

6PT 1 ThiÕt bÞ

TÝnh n¨ng. C¸c khèi, mèi ghÐp, liªn hÖ. .

ThiÕt kÕ, ý ®å TK, øng dông, c«ng nghÖ chÕ t¹o. .

7

PT 1 Con ngêi

C¸c ®Æc ®iÓm t©m-sinh lÝ, tiÓu sö, ph¶n øng víi 1 sè t×nh huèng, c¸c mèi quan hÖ. .

TÝnh c¸ch. N¨ng lùc. Bè trÝ c«ng viÖc. §¸nh gi¸. . .

8

PT 1 HÖ thèng

C¸c hÖ thèng con, mèi t¬ng quan trong vµ víi bªn ngoµi. .

Quy luËt vËn ®éng cña HT.

§¸nh gi¸. Tuú theo yªu cÇu

9

PT 1 Qu¸ tr×nh

C¸c giai ®o¹n (hiÖn t¹i vµ tríc ®ã), ®iÓm ®ét biÕn. .

Quy luËt. Dù b¸o (Ph¸t triÓn tiÕp theo)

10

PT 1 T×nh h×nh

C¸c §Æc ®iÓm, nguyªn nh©n trùc tiÕp, mèi quan hÖ gÇn vµ xa.

§¸nh gi¸. Nguyªn nh©n s©u xa. C¸c hËu qu¶, c¸c diÔn biÕn cã thÓ. §èi s¸ch. .

11

PT 1 ChÝnh s¸ch

C¸c nÐt chÝnh, c¸c ®iÓm míi,

c¸c liªn hÖ. .

§¸nh gi¸. Tiªn ®o¸n hËu qu¶, §èi s¸ch. .

Chó ý :

1/ C¸c ch÷ nghiªng, ®Ëm ë cét KQ Tæng hîp chØ c¸c c«ng ®o¹n TH thêng kÐo theo (Kh«ng t¸ch rêi ®îc)qu¸ tr×nh PT

2/ C¸c ch÷ thêng ë cét KQ Tæng hîp chØ c¸c c«ng ®o¹n TH kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i kÐo theo.

3/ Trong mét sè thÝ dô (3, 4, 5, 10, 11) viÖc PT cã tÝnh ®éc lËp (t-¬ng ®èi ).

78

Khi nµy PT mang tÝnh tù th©n, ®éc lËp. Nhng c¸c ph¸t triÓn mang tÝnh TH ®i kÌm theo, lu«n lµm cho PT trë nªn s©u s¾c, ®Çy ®ñ h¬n.

C¸c thÝ dô cßn l¹i cho thÊy trong nhiÒu trêng hîp PT vµ TH lµ kh«ng thÓ t¸ch rêi(PT thuÇn tuý kh«ng cã hoÆc rÊt Ýt ý nghÜa). TH ®· gióp PT trë nªn hoµn chØnh. T¹i ®©y, ranh giíi gi÷a PT vµ TH d - êng nh bÞ xo¸ nhßa.

ThÝ dô, trong viÖc PT 1 d·y sè, nÕu kh«ng chØ ra ®îc 1 quy luËt nµo ®ã trong d·y sè nµy, viÖc PT râ rµng cha hoµn thµnh. Nhng khi ®· chØ ra (ph¸t hiÖn )®îc quy luËt th× c«ng ®o¹n sau cïng nµy ®· mang tÝnh Tæng hîp. (§N Tæng hîp)Trong trêng hîp nµy, cã thÓ thÊy râ :TH kh«ng thÓ t¸ch rêi khái PT.

7/ X©y dùng ãc nhËn xÐt phª ph¸n-Kh¶ n¨ng ng¹c nhiªn

TÊt nhiªn, ë ®©y nãi ®Õn nhËn xÐt phª ph¸n lµnh m¹nh kh¸ch quan, chø kh«ng ph¶i c¸i t©m lÝ thÝch chØ trÝch, Phª vµ Ph¸n. .

Ph¶i ng¹c nhiªn, ngêi ta m¬Ý phª ph¸n. NÕu kh«ng, ®ã lµ chØ trÝch.

Ng¹c nhiªn lµ ph¶n øng khi ta thÊy 1 ®iÒu l¹ : 1 ®iÒu ta cha biÕt ®Õn, cã ®Æc tÝnh vît khái trÝ tëng tîng, hay 1 ®iÒu, mµ ta h×nh dung Nã theo 1 c¸ch, mµ Nã l¹i biÓu hiÖn ra 1 c¸ch hoµn toµn kh¸c, hay 1 møc ®é kh¸c!

Cã thÓ ®ã lµ kh¶ n¨ng vît tréi (hoÆc qu¸ yÕu kÐm) cña 1 ®èi tîng (ngêi hay sù vËt) trªn møc thÓ hiÖn b×nh thêng.

Nhng nhiÒu khi nh÷ng ®iÒu ®¸ng ng¹c nhiªn l¹i bÞ chóng ta bá sãt, kh«ng ghi nhËn, cø nh ®ã lµ chuyÖn thêng ch¼ng cã g×. . . ®¸ng ng¹c nhiªn c¶ !! ThËt ®¸ng tiÕc !

Bá sãt thêng do 2 nguyªn nh©n : 1 lµ ThiÕu kiÕn thøc, hiÓu biÕt chuyªn vÒ lÜnh vùc nµy vµ, 2 lµ ThiÕu chó ý, quan s¸t hêi hît.

Kh«ng ph¶i chuyªn gia hµng kh«ng hay khÝ ®éng häc, ta kh«ng biÕt vÒ

khã kh¨n ghª gím cña viÖc vît qua Hµng rµo ©m thanh, vµ còng ch¨ng ng¹c nhiªn khi thÊy ngêi ta chÕ t¹o c¸c m¸y bay siªu ©m ®Çu tiªn.

79

Cha tõng gÆp c¸c khã kh¨n khi TSL qua 1 kªnh tho¹i, l¹i kh«ng biÕt g× vÒ giíi h¹n Naiqwist (TØ lÖ tèc ®é = 1 bÝt /1 Hz d¶i th«ng), ta sÏ ch¼ng ng¹c nhiªn g× khi dïng c¸c MODEM cao tèc 9600 Bps vµ h¬n n÷a, 1 ®iÒu mµ nh÷ng n¨m 70, th©m chÝ 80 cßn xem nh viÔn tëng.

Nhng b¹n sÏ hái : Ng¹c nhiªn ®Ó lµm g×?Cø th¶n nhiªn cã khoÎ h¬n kh«ng?

BiÕt Ng¹c nhiªn, Ta sÏ thÊy ®îc nh÷ng ®iÒu k× diÖu cña CS, HoÆc ngîc l¹i sÏ thÊy ®îc nh÷ng thiÕu sãt cña Nã. Tõ ®ã ta sÏ cã hµnh ®éng thÝch ®¸ng. §ã còng chÝnh lµ kh¶ n¨ng nh×n thÊy c¸i bÊt thêng lÈn trong nh÷ng c¸i b×nh thêng, nh×n thÊy c¸c Kh¶ n¨ng vµ C¸c nguy c¬ tiÒm Èn.

Ng¹c nhiªn v× quü ®¹o kh¸c thêng cña cña c¸c hµnh tinh bªn r×a th¸i d¬ng hÖ, ngêi ta ®· t×m ra H¶i v¬ng tinh vµ sau ®ã, Diªm v¬ng tinh.

Ng¹c nhiªn v× Sù thiÕu hôt n¨ng lîng rÊt nhá trong 1 sè ph©n r· c¸c h¹t c¬ b¶n khi va ch¹m, ngêi ta ®· t×m ra N¬trtin«.

Ng¹c nhiªn v× Sù cè ®Þnh cña c¸c v©n giao thoa trong thÝ nghiÖm cña Mai ken s¬n, Anhstanh ®· ®i ®Õn thuyÕt t¬ng ®èi hÑp næi tiÕng.

Vµ cßn bao nhiªu c¸i Ng¹c nhiªn ®· lµm thay ®æi LÞch sö Khoa häc.

Cßn chóng ta, h·y biÕt ng¹c nhiªn tríc nh÷ng ®iÒu hÇu nh gi¶n dÞ, trong khi quan s¸t c«ng viÖc cña m×nh vµ cña ®ång nghiÖp, khi ®äc 1 mÈu tin ng¾n vÒ 1 c¶i tiÕn KT, khi nghe ®Õn 1 ®Ò tµi cña ®¬n vÞ kh¸c v…v. Mçi lÇn thÊy ng¹c nhiªn, ta sÏ cã 1 c¸i g× th«i thóc t×m lêi gi¶i thÝch, vµ ch¾c ch¾n, ta sÏ thu ®îc 1 ®iÒu thó vÞ, 1 bµi häc thÊm thÝa.

Kinh nghiÖm vµ KiÕn thøc ®îc tÝch luü 1 c¸ch rÊt tù nhiªn nh thÕ, sÏ kh«ng lµm mÖt chóng ta, mµ chØ t¨ng thªm hµo høng, lßng yªu nghÒ, h¨ng say t×m tßi S¸ng t¹o.

8/ Cã hÖ thèng gi¸ trÞ ®óng

(§¸nh gi¸ Träng sè - Møc ®é quan träng cña vÊn ®Ò)

C¸c ®èi tîng cña KHKT (vµ ngay c¶ trong CS) thêng lµ rÊt phøc t¹p, t¹o nªn bëi nhiÒu yÕu tè, bé phËn, chi tiÕt… nhiÒu khi ®ã lµ nh÷ng qu¸ tr×nh cã diÔn biÕn phøc t¹p theo thêi gian… Sù Chó ý

80

cña nhµ nghiªn cøu (ngêi ph©n tÝch, quan s¸t…) cã thÓ nµo r¶i ®Òu cho tÊt c¶ c¸c kh©u, c¸c chi tiÕt, c¸c giai ®o¹n cña 1 qu¸ tr×nh.

Muèn cã kÕt qu¶ tèt, ph¶i tËp trung søc lùc, sù chó ý vµo c¸c kh©u then chèt nhÊt.

- Trong 1 qu¸ tr×nh cã nh÷ng giai ®o¹n chuyÓn biÕn then chèt.

- Trong mét c¬ chÕ cã nh÷ng kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu, chi phèi c¸c phÇn cßn l¹i.

- Trong 1 cç m¸y cã nh÷ng chi tiÕt quyÕt ®Þnh chÊt lîng ho¹t ®éng.

- Trong 1 con ngêi cã nh÷ng tÝnh c¸ch quyÕt ®Þnh Gi¸ trÞ PhÈm chÊt, N¨ng lùc.

- Trong 1 gi¶i ph¸p KT, cã nh÷ng yÕu tè mang tÝnh s¸ng t¹o, quyÕt ®Þnh sù thay ®æi vÒ chÊt so víi gi¶i ph¸p cò (gi¶i ph¸p kh¸c).

Ngêi xa tõng nãi:

Mét thÕ trËn, nÕu tËp trung ë trong th× bªn ngoµi yÕu,

NÕu tËp trung ë tríc th× phÝa sau yÕu,

NÕu tËp trung ë bªn t¶ th× bªn h÷u yÕu,

NÕu tËp trung ë mäi phÝa th× mäi phÝa ®Òu yÕu,

Qua ®ã ta thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc tËp trung chó ý ®óng híng, kh«ng thÓ tr¶i ®Òu, v× søc ngêi cã h¹n.

Khi b¾t tay vµo 1 c«ng viÖc (Dï lµ viÖc g×) ta ph¶i x¸c ®Þnh C¸i g× lµ quan träng nhÊt, c¸i g× lµ thø yÕu, chç nµo lµ then chèt.

C¸c vÊn ®Ò cßn l¹i sÏ cã nh÷ng møc ®é Quan träng gi¶m dÇn thÝch hîp, t¹o thµnh 1 B¶ng ph©n lo¹i, ®Æc trng cho ®èi tîng nµy.

Nh vËy kh«ng chØ ®èi víi c¸c yÕu tè quan träng nhÊt, mµ c¶ víi c¸c YT kh¸c, ta còng cã møc ®é chó ý thÝch ®¸ng.

§Ó lµm ®îc nh vËy cÇn cã Kinh nghiÖm, KiÕn Thøc vµ Trùc gi¸c.

81

9/ Híng ®Ých m¹nh mÏ - tËp trung cao ®é-T duy kh«ng ngõng

Chóng ta ®· nghe chuyÖn Newton ph¸t minh ra ®Þnh luËt V¹n vËt hÊp dÉn trong khi ®ang ngåi 1 m×nh trong vên, díi 1 gèc t¸o, ®¾m ch×m trong c¸c suy nghÜ. Mét qu¶ t¸o ®· r¬i xuèng ®Çu «ng, vµ §Þnh luËt ra ®êi! §¬n gi¶n vËy sao? §©y cã thÓ chØ lµ 1 giai tho¹i, nhng c¸i ®iÒu, r»ng Newton ®· suy nghÜ liªn tôc, nung nÊu vÒ vÊn ®Ò quü ®¹o cña c¸c hµnh tinh vµ 1 lùc v« h×nh gi÷ chuyÓn ®éng trªn quü ®¹o cña chóng… cho ®Õn khi qu¶ t¸o v« t×nh r¬i xuèng «ng, th× kh«ng cã g× ®¸ng nghi ngê. ë ®©y cßn ph¶i nãi ®Õn kh¶ n¨ng liªn tëng ®¸ng nÓ cña «ng khi nhËn thÊy sù t¬ng ®ång gi÷a M« h×nh: Qu¶ t¸o - Tr¸i ®Êt vµ MÆt tr¨ng - Tr¸i ®Êt (Liªn tëng m¹nh mÏ).

Vµ nhiÒu ph¸t minh, s¸ng chÕ ®· ra ®êi nh thÕ: Trong giÊc ngñ, khi ®ang d¹o ch¬i, ®ang ¨n, hay quan s¸t 1 trß ch¬i cña lò trÎ trong s©n…

TÊt c¶ nãi lªn 1 ®iÒu: C¸c nhµ KH, c¸c nhµ ph¸t minh ®· suy nghÜ liªn tôc (hÇu nh 24/24), tËp trung cao ®é (®Õn møc nhiÒu khi bÞ coi lµ ®·ng trÝ, dë h¬i), lu«n híng vÒ 1 c¸i ®Ých, tõ nhiÒu gãc ®é, quan ®iÓm kh¸c nhau… vµ nh thÕ hä ®· ®¹t ®îc môc tiªu.

Vµ ®iÒu nµy kh«ng chØ lµ 1 ®Æc ©n cña c¸c nhµ ph¸t minh lín, nã lµ ®Æc ®iÓm chung cña t duy con ngêi, mçi chóng ta ®Òu cã thÓ thÓ nghiÖm trªn chÝnh b¶n th©n m×nh.

Cã 1 niÒm tin hÇu nh ch¾c ch¾n: "Kh«ng cã viÖc g× khã, chØ sî lßng kh«ng bÒn", h·y suy nghÜ, nung nÊu liªn tôc vÒ Nã, tõ mäi quan niÖm, gãc nh×n, thö c¸c c«ng cô kh¸c nhau, kh«ng bá sãt c¸c d÷ kiÖn nhá vÊn ®Ò ch¾c sÏ ®îc gi¶i quyÕt.

10/ BiÕt ThuËt to¸n ho¸ mét nhiÖm vô. Kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch

Kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch (KNLKH) kh«ng cã g× lµ xa l¹, Nã cã ë mçi con ngêi, Nhng thêng th× ngêi ta kh«ng cã ý thøc vÒ kh¶ n¨ng nµy. Khi nhËn lµm bÊt cø 1 c«ng viÖc nµo, trong ãc chóng ta ( vµ ®«i khi, ta nãi thµnh lêi) tho¸ng hiÖn ra c¸c bíc (tr×nh tù) ph¶i lµm ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. ThÝ dô : NÊu mét b÷a c¬m. .

82

§Çu tiªn lµ 1 vµi c©u hái (víi ngêi giao nhiÖm vô):Thùc ®¬n thÕ nµo?cã kiªng g× kh«ng?MÊy ngêi ¨n, thêi gian?H¹n chÕ kinh phÝ!?

Sau ®ã lµ tr×nh tù(thuËt to¸n)thùc hiÖn nhiÖm vô:

1/ §i chî mua rau, c¸, thÞt. . gia vÞ. . theo yªu cÇu. Mua Bia rîu nÒu cÇn.

2/ Xö lÝ thùc phÈm. (Th¸i gät, röa, tÈm íp. . )

3/ Xem mãn g× lµm tríc, mãn g× sau cho tiÖn. (Hîp lÝ ho¸)ThÝ dô ®Æt nåi c¬m tríc 1 tiÕng. ®i lµm thøc ¨n.

4/ Tr×nh bµy (§¬n gi¶n hay lÞch sù, cÇu k×).

Riªng giai ®oan 1/2/3/ Cã s½n trong c¸c s¸ch d¹y nÊu ¨n (Tham kh¶o c¸c thuËt to¸n ®· cã).

Nhng ngay c¶ nh÷ng ngêi thùc hiÖn xuÊt s¾c nhiÖm vô, nhiÒu khi còng kh«ng ý thøc râ thùc chÊt viÖc m×nh lµm chÝnh lµ thuËt to¸n ho¸ (lËp ch¬ng tr×nh) thùc hiÖn c«ng viÖc(nhiÖm vô), cµng kh«ng thÊy mèi t¬ng ®ång cã tÝnh quy luËt gi÷a nh÷ng viÖc thêng nhËt (nh nÊu mét b÷a c¬m)víi viÖc chÕ t¹o ra mét cç m¸y, hay lËp kÕ ho¹ch hµnh qu©n cho mét ®¬n vÞ BBCG. Khi thùc hiÖn mäi nhiÖm vô, dï ®¬n gi¶n NKSST cÇn hiÓu râ (b»ng ph©n tÝch cã ý thøc trong ãc hay trªn giÊy) thuËt to¸n cña nhiÖm vô nµy díi d¹ng 1 s¬ ®å thuËt ton¨ng suÊt hay dï chØ lµ 1 b¶n ghi chÐp.

HiÓu râ thùc chÊt c¸c yªu cÇu vµ tr×nh tù cña nhiÖm vô, n¾m v÷ng c¸c yÕu tè cã trong tay, thªm 1 chót trÝ tëng t-îng, B¹n sÏ cã kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch hay thuËt to¸n ho¸ 1 nhiÖm vô.

11/ Nªn x©y dùng cho m×nh kh¶ n¨ng tr×nh bµy vÊn ®Ò

ThËt lµ tuyÖt nÕu trong 1 nhãm nhµ KH, hay mét nhãm c«ng t¸c cã mét (vµi)ngêi cã kh¶ n¨ng tr×nh bµy khóc triÕt vµ b¶n chÊt, mét vÊn ®Ò.

Khi ®· hiÓu thÊu nã, anh ta sÏ tr×nh bµy l¹i s¸ng sña vµ ®¬n gi¶n vÊn ®Ò cã vÎ rÊt phøc t¹p, mµ tríc ®ã, mäi ngêi ®· ph¶i tranh luËn rÊt nhiÒu.

83

Anh ta cßn cã thÓ chØ ra con ®êng mßn dÉn ®Õn gi¶i ph¸p (lêi gi¶i,

quan niÖm) ®¬n gi¶n ®ã, ®©u lµ chç mËp mê ®· g©y nªn hiÓu lÇm, tranh c·i, ®©u lµ ®iÓm then chèt cuèi cïng ®· ®¹t ®îc. Khi nµy mäi ngêi cã thÓ thÊy :Ch©n lÝ qu¶ thËt lµ gi¶n dÞ !§iÒu nµy cho phÐp ph¸t triÓn vÇn ®Ò ®i xa h¬n n÷a.

Quan träng sè 1 lµ sù hiÓu thÊu. hiÓu râ b¶n chÊt 1 vÊn ®Ò, thÊy nh÷ng nÕt chñ ®¹o, cèt lâi trªn nÒn c¸c vÊn ®Ò phô, h×nh thøc §Õn lóc nµy 1 c¸ch tr×nh bµy râ rµng, s¸ng sña hÇu nh ®· tù nã h×nh thµnh. ChØ cÇn mét chót kh¶ n¨ng ng«n ng÷ n÷a lµ hoµn tÊt. Kh¶ n¨ng nµy cã tõ ®©u?Ngêi ta cã d¹y b¹n ë trêng kh«ng ?GÇn nh kh«ng, nhng B¹n cã thÓ tù häc ®îc khi ®äc c¸c s¸ch khoa häc gi¶i trÝ, (thËt Ên tîng khi ®äc Anhstanh Landao, Infen *) gi¶i thÝch vÒ ThuyÕt t¬ng ®èi, vËt lÝ h¹t c¬ b¶n. . . cho c¸c häc sinh )khi quan s¸t 1 thÇy gi¸o gi¶ng gi¶i rÊt ng¾n vµ dÔ hiÓu c¸ch lµm mét bµi to¸n khã, hay mét b¹n häc kh¸c ngµnh gi¶i thÝch trong 1, 2 c©u, ®· lµm b¹n hiÓu ®îc thùc chÊt chuyªn ngµnh cña anh ta lµ g× v. v. . . vµ B¹n h·y tËp hiÓu thùc chÊt 1vÊn ®Ò råi tr×nh bµy l¹i 1c¸ch ng¾n gän cho ai ®ã.

Råi B¹n sÏ ph¸t triÓn ®îc kh¶ n¨ng nµy.

Cã nh÷ng ngêi dêng nh kh«ng thÓ tr×nh bµy nh÷ng ý nghÜ, c¸c suy luËn phøc t¹p trong ®Çu hä, dï hä thùc sù lµ nh÷ng nhµ KH, nhµ ph¸t minh giái. . . ThËt ®¸ng tiÕc !Kh«ng chØ v× hä lµm mÊt c¬ héi chia sÎ víi mäi ngêi nhøng ý tëng (râ rµng lµ rÊt hay)cña m×nh. Hä cßn lµm mÊt kh¶ n¨ng ®i xa h¬n, ph¸t triÓn phong phó h¬n, cña chÝnh nh÷ng ý t ëng Êy! Hä cßn lµm mÊt c¬ héi hîp t¸c víi mäi ng êi trong th¶o luËn, s¸ng t¹o tËp thÓ.

Nh÷ng nhµ KH “®ãng kÝn”nh vËy, dï lµ tµi ba, thêng rÊt ®Þnh kiÕn, b¶o thñ (hËu qu¶ tÊt yÕu cña viÖc kh«ng cã ®îc 1 ng«n ng÷ chung víi ®ång nghiÖp)vµ chóng ta biÕt 2 phÈm chÊt nµy sÏ dÉn ®Õn nh÷ng g×. .

VÊn ®Ò häc ngo¹i ng÷ 1 c¸ch cã ý thøc (ý thøc ng«n ng÷ ). cã liªn quan trùc tiÕp kh¶ n¨ng tr×nh bµy 1 vÊn ®Ò. Khi nãi tiÕng mÑ ®Î ngêi ta thêng kh«ng cã ý thøc ng«n ng÷ : nãi theo thãi quen tõ nhá, vµ kh«ng thÓ gi¶i thÝch t¹i sao nãi thÕ nµy mµ kh«ng ph¶i thÕ

84

kia. . TÊt nhiªn ngo¹i trõ c¸c chuyªn gia ng«n ng÷ häc hay thÇy gi¸o d¹y ng÷ v¨n. Mét ng êi biÕt mét ngo¹i ng÷ do sèng nhiÒu n¨m ë n íc ngoµi còng cã ®Æc ®iÓm nh vËy. §ã lµ nh÷ng ngêi häc ngo¹i ng÷ 1 c¸ch v« thøc, hä nãi th¹o, giao tiÕp tèt nhng phiªn dÞch kh¸ dë, nhÊt lµ dÞch s¸ch b¸o. NhiÒu khi hiÓu râ mµ kh«ng biÕt diÔn ®¹t thÕ nµo.

Häc ng÷ ph¸p, nhÊt lµ có ph¸p, ph©n tÝch c©u, tham kh¶o c¸c s¸ch song ng÷, thùc hµnh dÞch thuËt thËt s¸t nghÜa. . lµ nh÷ng c¸ch ®Ó cã hiÓu biÕt ng«n ng÷ cã ý thøc.

B¹n h·y thö vµ sÏ thÊy 1 kÕt qu¶ kÐp : Häc ngo¹i ng÷ tèt h¬n (cã ph¬ng ph¸p) vµ kh¶ n¨ng tr×nh bµy vÊn ®Ò còng hoµn thiÖn lªn.

TÊt nhiªn, ®õng coi thêng ph¬ng ph¸p v« thøc trong häc NN (häc qua tiÕp xóc tù nhiªn), ®©y lµ 1 ph¬ng ph¸p rÊt tèt ®Ó lµm chñ mét ng«n ng÷, nhng kh«ng ph¶i ®Ó ph¸t triÓn kh¶ n¨ng dÞch thuËt còng nh kh¶ n¨ng tr×nh bµy vÊn ®Ò.

12/ Cã trÝ t ëng t îng phong phó

TrÝ tëng tîng, nãi theo ng«n ng÷ kÜ thuËt, chÝnh lµ kh¶ n¨ng m« pháng trong ®iÒu kiÖn gi¶ ®Þnh. §ã lµ kh¶ n¨ng h×nh dung ra ho¹t ®éngvµ ph¶n øng víi c¸c §K thùc tÕ cña mét cç m¸y, mét c¬ cÊu míi cã trªn b¶n thiÕt kÕ, h×nh dung ra diÔn biÕn vµ hËu qu¶ cña mét kÕ ho¹ch mét chÝnh s¸ch míi cã trªn giÊy, h×nh dung kh¶ n¨ng vµ h¹n chÕ cña mét c«ng cô mét ph ¬ng ph¸p míi ®ang trong giai ®o¹n x©y dùng. . .

Ta thiÕt kÕ ra mét bé m¸y (mét c¬ cÊu, mét kÕ ho¹ch. . . ), míi lµ trªn giÊy, thËm chÝ míi lµ c¸c ý tëng trong ãc, vµ h·y thö h×nh dung Nã ho¹t ®éng thÕ nµo trong c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ. Lµm ®îc ®iÒu nµy lµ nhê trÝ tëng tîng. NÕu ta h×nh dung ®óng ho¹t ®éng cña bé m¸y Êy, ta sÏ thÊy tríc c¸c khuyÕt tËt cña nã, vµ sÏ söa ch÷a ngay c¸c thiÕu sãt, ngay khi cç m¸y ch a hÒ tån t¹i . §ã lµ trÝ t-ëng tîng tèt.

VËt lÝ h¹t c¬ b¶n, vËt lÝ vò trô, cæ sinh häc, khoa häc h×nh sù. . . lµ nh÷ng mÉu mùc vÒ kh¶ n¨ng vµ søc m¹nh cña trÝ tëng tîng con ngêi, n¬i mµ c¸c nhµ khoa häc kh«ng hÒ nh×n thÊy, nghe thÊy hay ch¹m

85

vµo c¸c ®èi tîng cña m×nh (chóng ë xa hµng tØ n¨m ¸nh s¸ng hoÆc ®· diÖt vong hµng triÖu n¨m tríc, hoÆc qu¸ nhanh vµ qu¸ nhá bÐ, hoÆc chØ tån t¹i trong vµi phÇn triÖu gi©y

díi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt. . )nhng chØ b»ng t duy m¹nh mÏ vµ trÝ tëng tîng phong phó, hä ®· dùng l¹i tÊt c¶, m« t¶ chóng chÝnh x¸c nh 1 KS m« t¶ cç m¸y cña m×nh, x©y dùng nªn c¶ 1 hÖ thèng lÝ thuyÕt, t¹o ra nh÷ng thiÕt bÞ ®Ó c©n, ®o. ®Õm chóng, b¾t chóng phôc vô loµi ngêi.

Ngµy nay c¸c m¸y tÝnh gióp ®ì c¸c nhµ KH rÊt nhiÒu b»ng c¸c ch¬ng tr×nh m« pháng (NhiÒu khi do chÝnh nhµ thiÕt kÕ t¹o ra), nhng trÝ tëng tîng vÉn cÇn cho s¸ng t¹o nh tríc.

13/ Sö dông to¸n häc m¹nh d¹n vµ linh ho¹t

Cã ai ®ã ®· nãi rÊt chÝnh x¸c, r»ng Møc ®é øng dông to¸n suÊt häc (To¸n ho¸ häc) trong 1 ngµnh KH sÏ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ngµnh KH nµy.

Cßn chóng ta nghÜ g× vÒ ®iÒu ®ã?

Khi Men®en lÇn ®Çu tiªn tr×nh bµy trø¬c c¸c viÖn sü hµn l©m, vÒ c¸c ph¸t hiÖn cña «ng liªn quan tíi dÊu hiÖu di truyÒn, c¸c kh¸i niÖm thÕ hÖ F1 F2 F3… ®îc ®a ra cïng c¸c s¬ ®å c©y, c¸c ViÖn sü ®· mØa mai hái: Tha ngµi, chóng t«i ®ang ®îc nghe 1 b¸o c¸o vÒ Sinh häc hay Ton¨ng suÊt häc ®©y?!!

Hä kh«ng hiÓu r»ng To¸n häc ®· ®Õn gâ cöa 1 m«n KH xa l¹ vµ b¸o hiÖu 1 cuéc CM.

Ngµy nay, ®a sè c¸c kÜ s, kÓ c¶ trong nh÷ng ngµnh KÜ thuËt kh¸ tiªn tiÕn, kÓ c¶ nhiÒu nhµ lËp tr×nh MT, l¹i kh¸ thê ¬ víi To¸n häc.

Víi nh÷ng c«ng cô cã s½n, hä cø lµm viÖc vµ kh«ng ®Ó ý r»ng cµng ngµy c«ng viÖc cña hä cµng gièng c¸c thao t¸c h×nh thøc (tuy kh¸ hiÖu qu¶).

To¸n häc kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ c¸c c«ng thøc phøc t¹p víi dÊu Ma trËn hay TÝch ph©n, trong KT ®ã lµ 1 d¶i rÊt réng c¸c c«ng

86

cô tõ phøc t¹p ®Õn ®¬n gi¶n, hay gÆp nhÊt l¹i lµ c¸c biÓu thøc §¹i sè, Lîng gi¸c, c¸c ®å thÞ, B¶ng sè liÖu, biÓu ®å, c¸c s¬ ®å c©y vv… Sù cã mÆt thÝch ®¸ng, ®óng lóc cña chóng sÏ lµm tµi liÖu KH trë nªn s¸ng sña h¬n, cã søc thuyÕt phôc h¬n.

Trong nhiÒu trêng hîp, To¸n häc chØ gióp cho viÖc tr×nh bµy gi¶i ph¸p 1 c¸ch s¸ng sña. Nhng cã nh÷ng nhiÖm vô to¸n häc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong gi¶i ph¸p. Cã thÓ dÉn ra vµi thÝ dô:

- NÕu b¹n ®i vµo LÝ thuyÕt m· ho¸, muèn gi¶i vÊn ®Ò t¹o d·y Gi¶ ngÉu nhiªn, hay khãa c«ng khai, kh«ng cã c¸ch nµo vßng tr¸nh khái c¸c kh¸i niÖm, c«ng thøc phøc t¹p cña lÝ thuyÕt sè, LÝ thuyÕt trêng Galoa v..v..

- C¸c thiÕt bÞ nÐn tiÕng nãi dùa trªn nh÷ng nghiªn cøu To¸n häc s©u s¾c dùa trªn m« h×nh cña hÖ thèng ph¸t ©m con ngêi. NÕu kh«ng cã To¸n häc, kh«ng 2 CPU nµo, hÖ DSP nµo hay 1 phÇn mÒm nµo, cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò.

H·y sö dông To¸n häc nh 1 c«ng cô ®¬n gi¶n trong mäi trêng hîp, nhng ®õng quªn r»ng. Nã lµ ch×a kho¸ duy nhÊt ®Ó më c¸nh cöa TiÕn bé KH, trong nhiÒu trêng hîp kh¸c.

14/ Tù tin. D¸m ® ¬ng ®Çu kh«ng sî thÊt b¹i

§©y lµ 1 yÕu tè mang mÇu s¾c t©m lÝ - tÝnh c¸ch. Trong CS chóng ta thêng thÊy nh÷ng con ngêi Tù tin vµ nh÷ng con ngêi kÐm Tù tin.

Nh÷ng con ngêi Tù tin d¸m ®¬ng ®Çu víi c¸c nhiÖm vô khã kh¨n, míi mÎ, ®a d¹ng… Hä kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®óng, còng th¾ng lîi, nhng thêng th× hä ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh. Lßng tù tin cña hä thêng cã c¬ së lµ KiÕn thøc vµ Kinh nghiÖm. §ã lµ Lßng tù tin cã c¬ së. Còng cã nh÷ng ngêi "rÊt tù tin", lßng tin cã ®îc nhê 1 c¸ch nµo ®ã nhng KiÕn thøc vµ Kinh nghiÖm th× thiÕu. Lo¹i ngoµi nµy thêng lµm háng viÖc, vµ cßn nguy h¹i h¬n, theo 1 ph¬ng diÖn nµo ®ã, nh÷ng ngêi kÐm tù tin ë ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp Lßng tù tin cã c¬ së, vµ viÖc x©y dùng Nã.

Mét dÉn chøng rÊt hay vÒ Lßng tù tin lµ ThÝ nghiÖm sau: Chóng ta ai còng dÔ dµng ®i xe m¸y trong 1 v¹ch réng 1m, trªn mÆt ®Êt, nhng B¹n cã thÓ ®i qua 1 c¸i cÇu réng 1m, b¾c gi÷a 2

87

nãc nhµ 5 tÇng? Ch¾c lµ Ýt ngêi d¸m thö (dï cho bªn díi cã líi b¶o vÖ ®i n÷a). Khi nµy, thiÕu lßng tin, b¹n kh«ng thÓ ph¸t huy hÕt c¸c kh¶ n¨ng (rÊt b×nh thêng) cña m×nh.

Sù rôt rÌ (thiÕu tù tin) k×m h·m rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng cña con ngêi.

Nh÷ng ngêi méng du, hay bÞ th«i miªn cã thÓ lµm nh÷ng viÖc phi thêng. Mét ngêi ®îc th«i miªn ¸m thÞ anh ta lµ Picatx«, ®· vÒ ®îc nh÷ng bøc ho¹ mµ b×nh thêng anh ta chØ cã thÓ m¬. Lßng tin tëng "nh©n t¹o" ®· ®éng viªn ®îc mäi kh¶ n¨ng tiÒm Èn trong con ngêi b×nh thêng nµy.

NhËn biÕt tÇm quan träng cña Lßng tù tin, chóng ta vun ®¾p nã tõ 2 híng:

- Tõ mÆt rÌn luþªn t©m lÝ, Tinh thÇn, tÝnh c¸ch D¸m nghÜ d¸m lµm.

- Trau dåi kiÕn thøc, tÝch luü kinh nghiÖm, thö søc trong c«ng viÖc, T¹o c¬ së v÷ng ch¾c, nÒn t¶ng thùc sù cña Lßng tù tin.

T«i muèn kÕt thóc phÇn nµy b»ng 1 c©u ph¬ng ng«n ®¸ng suy nghÜ:

"Ngêi ta hoµn thµnh tèt nhÊt 1 c«ng viÖc khi t©m niÖm r»ng c«ng viÖc Êy nhÊt ®Þnh th¾ng lîi"

H·y hµnh ®éng 1 c¸ch tù tin, vµ c¶nh gi¸c víi lßng Tù tin mï qu¸ng.

15/ C¶m nhËn vµ Thóc ®Èy thêi k× s¸ng t¹o

Con ngêi kh«ng ph¶i mét ROBOT. Mäi ho¹t ®éng vµ nhÊt lµ ho¹t ®éng S¸ng t¹o cña Nã phô thuéc m¹nh mÏ vµo c¸c chu k× bªn trong c¬ thÓ (Chu k× sinh häc) còng nh c¸c chu k× vµ c¸c ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh bªn ngoµi (mïa, c¸c giai ®o¹n cña cuéc ®êi, c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng viÖc. . ).

B¹n cÇn ph¶i c¶m nhËn ®îc tÝnh chu k× ®ã, cïng c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt (®iÒu nµy mang tÝnh c¸ thÓ) vµ thóc ®Èy nã :T¹o ®iÒu kiÖn cho chÝnh m×nh. Kh«ng bá lì c¶m høng S¸ng t¹o.

KST 1974 - 75

88

KST 2001-2002

89