w TRNG I HC NGOI THNG

KHOA KINH T V KINH DOANH QUC T CHUYN NGNH KINH T i NGOI

m

KHA LUN TT NGHIP ti:

THC TRNG KHAI THC TI SN TR TU CA CC DOANH NGHIP VA V NH CA MT s Nc TRN TH GII - BI

HC KINH NGHIM CHO CC DOANH NGHIP VIT NAM

Sinh vin thc hin

Lp

Kha Gio vin hng dn

Ng Th Nhung Nht ;44E : ThS. H Thy Ngc

H Ni, 05/2009

LY 0

lj

MC LC LI NI U C H N G : MT S VN L LUN V KHAI T H C TI SN TR TU I VI C C DOANH NGHIP VA V NH 4 1.1. Khi qut v khai thc ti sn tr tu 4 1.1.1. Ti sn tr tu 4

1.1.2.nh gi ti sn tr tu 14

1.1.3. Khai thc ti sn tr tu 15

1.2. Khai thc ti sn tr tu trong cc doanh nghip va v nh 16 1.2.1.Khi nim doanh nghip va v nh 16

1.2.2.C im ca cc doanh nghip va v nh 18 1.2.2.1.c im ve quy m v lnh vc hot ng 18 1.2.2.2. c dim v nng lc cng ngh 20

1.2.2.3. c dim v nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip SMEs

22

1.2.3. Ti sn tr tu trong cc doanh nghip va v nh 23

1.2.4. Cc hnh thc khai thc ti sn tr tu trong cc doanh nghip

va v nh 25

1.2.4.1. Chuyn quyn s dng i tg s hu cng nghip (Li-xng) 25

1.2.4.2.Nhng quyn thng mi (Franchise) 27 1.2.4.3.Chuyn nhng quyn s hu cng nghip 29

1.2.4.4. T khai thc 30

C H N G li THC TRNG KHAI T H C TI SN TR TU CA CC DOANH NGHIP VA V NH CA MT S N C TRN TH GII 32 2.1. Thc trng khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip va v nh Nht Bn 33

2.1.1. c im doanh nghip va v nh Nht Bn 33

2.1.2. Nghin cu sng to ti sn tr tu 34

2.1.3. Khai thc ti sn tr tu 37

2.1.4. Nhn xt 39

2.2. Thc trng khai thc ti sn tr tu cua doanh nghip va v nh Hoa K 40 2.2.1. c im ca doanh nghip va v nh Hoa K 40

2.2.2.Nghin cu sng to ti sn tr tu. 43

2.2.3. Khai thc ti sn tri tu 44

2.2.4. Nhn xt 48

2.3.Thc trng khai thc ti sn tr tu ca doanh nghip va v nh Singapore 49 2.3.1. c im doanh nghip va v nh Singapore 49

2.3.2. Nghin cu sng to ti sn tr tu 51

2.3.3, Khai thc ti sn tr tu 53

2.3.4. Nhn xt 55 2.4. nh gi chung v vic khai thc ti sn tr tu ca cc quc gia trn ..56 2.4.1. Nhng thnh tu t c. 56

2.4.2. Nhng vn cn tn ti 57 C H N G ni: M T S BI H C KINH N G H I M CHO C C DOANH NGHIP V A V N H V I T N A M TRONG V I C KHAI T H C TI SN TR T U 58 3.1. Nhng kinh nghim chung rt ra t thc trng khai thc ti sn tr tu ca cc quc gia trn 58 3.1.1. Bn thn cc SME nn thay i quan im v bo h v khai

thc ti sn tr tu thch ng vi th gii hin i ngy nay 58

3.1.2. B phn SME nn thnh lp cc hip hi, cc mng li thng

tin h tr v kin thc ti sn tr tu ln nhau gia cc SME 58 3.1.3. Cc SME nn tranh th s gip t cc chng trnh h tr

quc gia v quc t. 59

3.2. Vi nt v khai thc ti sn tr tu ti cc doanh nghip Vit Nam 60 3.2.1. Ti sn tr tu ca doanh nghip va v nh Vit Nam 60

3.2.1.1. c im SMEs Vit Nam 60

3.2.1.2. c im ti sn tri tu ca doanh nghip va v nh Vit

Nam 64

3.2.2. Thc trng khai thc ti sn tri tu ca cc doanh nghip va v

nh Vit Nam 67

3.2.2.1.Khai thc ti sn tri tu thng qua cc phng thc khai thc

ngy cng gia tng 68

3.2.2.2. Cc doanh nghip Vit Nam cng v ang ch ng hn trong vic t bo v mnh 73

3.2.2.3. bit tn dng v pht trin cc chin lc qung co, truyn thng cho sn phm ca doanh nghip mnh 74 3.2.2.4. Cng tc gio dc, o to ngun nhn lc, nng cao nhn

thc trong cc SME v khai thc ti sn tr tu khng ngng c trin

khai 75

3.2.3. nh gi 77 3.3. p dng bi hc kinh nghim ca mt s nc trn th gii vo Vit Nam 81 3.3.1. Cc doanh nghip va v nh nn c quan im ng n v ti sn tr tu v tm quan trng ca vic khai thc ti sn tr tu thch

ng c vi th gii hin i ngy nay 82

3.3.2. Ch ng p dng cc bin php bo h quyn s hu tr tu i

vi ti sn tri tu lin quan n doanh nghip ca mnh 82

3.3.3. Tch cc chng sn xut kinh doanh hng gi, sao chp thng

hiu 83

3.3.4.Thnh lp y ban chuyn trch, trc thuc doanh nghip, c chc

nng phn tch cc thng tin v quyn s hu tr tu v khai thc ti sn

tr tu 84

3.3.S.Tch cc tm kim thng tin trong nc v quc t, cp nht

thng xuyn cc mu m sn phm ca cc doanh nghip, tng

cng xy dng chin lc thng hiu 84

3.3.6. Tng cng hp tc vi cc i tc nc ngoi trong lnh vc

bo h quyn s hu tr tu. 85

KT LUN 86

DANH MC BNG

Bng 1.1: Cc tiu ch phn loi doanh nghip ca Chu u 18 Bng 2.1: lo thng hiu hng u th gii 45 Bng 2.2 : s lng hp ng Li-xng ca doanh nghip va v nh Hoa K ..46 Bng 2.3: s lng vi phm patent ca cc SME Hoa K qua cc nm (2003-2007) 47 Bng 2.4 : s lng t chc hot ng R&D theo thnh phn 52 Bng 2.5: s lng u ra ca R&D 53 Bng 2.6 : s lng hp ng Li-xng ca SME Singapore 54 Bng 3.1 : Quy m vn ca doanh nghip va v nh Vit Nam phn theo quy m lao ng 62 Bng 3.2 : Hiu qu kinh doanh ca doanh nghip va v nh Vit Nam phn theo ngnh ngh 63 Bng 3.3: Mt nhn vin khoa hc cng ngh tham gia R&D phn theo ngnh v theo loi hnh doanh nghip (% tng lao ng trong ngnh) 66 Bng 3.4 : s lng n yu cu ng k hp ng Li-xng ca cc SME Vit Nam qua cc nm (1999-2006) 69

th : Hot ng ng k v ng b hp ng chuyn nhng quyn s hu cng nghip ca cc SME Vit Nam giai on 2000-2005 71

Danh mc cc t vit tt

1. SMEs- Small and medium enterprises: doanh nghip nh v va 2. JPO - Japan Patent Office: C quan sng ch Nht Bn

3. USPTO - United States Patent and Trademark Organization: C

quan sng ch M

4.IPOS - Intellectual Property o f Singapore : C quan s hu tr tu

Singapore

5. TLOs- Technology Licensing Organizations: Vn phng cp php cng ngh

6. AIST- National Institue o f adavanced Industrial Science and

Technology : Vin quc gia khoa hc cng ngh v k thut tin tin

7.SBA- Small Business Asscociation o f America: Cc qun l doanh nghip nh M

8.WIPO - World intellectual property Organization : T chc s hu tr tu th gii

9. IPM - Intellectual property Management: Qun tr ti sn s hu tr tu

LI NI U

l.Tnh cp thit ca ti Kinh t th gii vo nhng nm cui th k X X v u th k X X I

tr thnh nn kinh t t r i thc, trong gi tr ca sn phm tr tu nh sng

ch, kiu dng cng nghip, b mt kinh doanh, bn quyn, nhn hiu hng

ha, ... chim t trng ngy cng ln. Trong thi i hin nay, gi tr ca ti

sn tr tu cha trong mi sn phm quyt nh rt ln n tnh cnh tranh v

l yu t quan trng hng u quyt nh s thnh cng ca doanh nghip.

Nhn thc c iu ny, trong nhng nm gn y, cc doanh nghip ni

chung v b phn doanh nghip va v nh ni ring ang y mnh hn na

qu trnh tip cn, nghin cu v khai thc ti sn tr tu theo phng php c

li nht cho doanh nghip ca mnh. Cng vi s h tr ca Chnh ph, cc t

chc quc t, cc doanh nghip ny v ang nng cao nhn thc ca mnh,

ng thi tin hnh nghin cu, sng to, bo h v khai thc ti sn tr tu

mt cch hiu qu v gt hi c mt s thnh cng bc u.

Cc doanh nghip va v nh Vit Nam l mt thnh phn c bn ca

nn kinh t quc dn, chim hn 9 0 % tng s doanh nghip ca c nc, v

cng l mt b phn c nhiu ng gp vo hot ng nghin cu, sng to

cho Vit Nam v cho th gii. Tuy vy, a s cc doanh nghip ny u cha

c h thng qun l hu hiu v chin lc pht trin, khai thc ti sn tr tu

ph hp, do cha to ra c ng lc cnh tranh, cha ginh c ch

ng vng chc trn th trng trong nc v th trng nc ngoi, da trn

nn tng tr i thc trong iu kin pht trin t do thng mi, m ca ca th

trng hin nay.

Vy lm th no doanh nghip Vit Nam c th khai thc nhng ti

sn tr tu ny mt cch hiu qu. iu ny i hi phi c s nghin cu vn

mt cch y v c th. l l do em xin c chn ti: "Thc

trng khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip va v nh ca mt s

nc trn th gii - Bi hc kinh nghim cho cc doanh nghip Vit Nam"

lm ti cho kha lun tt nghip ca mnh.

2.Mc ch nghin cu kha lun > Lm r khi nim v ti sn tr tu v khai thc ti sn tr tu trong

cc doanh nghip va v nh

> Ch r tnh trng bo h quyn s hu v khai thc ti sn tr tu

mt s quc gia trn th gii

> nh gi thc trng khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip Vit

Nam

> Rt ra cc bi hc kinh nghim cho cc doanh nghip va v nh Vit

Nam nhm thc y hot ng khai thc ti sn tr tu trong thi gian ti.

3. i tng v phm vi nghin cu Trn c s nghin cu nhng vn chung v ti sn tr tu v khai

thc ti sn tr tu, kha lun i su nghin cu tm hiu v hot ng bo h

v khai thc ti sn tr tu mt s trn th gii, tip theo l nh gi v thc

trng khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip Vit Nam, t rt ra mt

s bi hc kinh nghim cc doanh nghip Vit Nam c th nng cao kh

nng khai thc ti sn tr tu trong bi cnh chnh ph v cng ng quc t

ang rt n lc h tr cc doanh nghip trong lnh vc ny.

4.Phong php nghin cu: Kha lun c nghin cu da trn nhng phng php truyn thng

nh phng php duy vt bin chng v duy vt lch s, phng php tng

hp, thng k, so snh. Ngoi ra, kha lun cn s dng phng thc khai

thc t cc phng tin truyn thng hin i nh Internet, truyn hnh tm

kim, thng k d liu nhm lm r vn cn nghin cu.

2

5.B cc ca kha lun

Ngoi li ni u, kt lun, mc lc, danh mc ti liu tham kho, kha

lun c kt cu thnh ba chng chnh:

- Chng : Mt s vn l lun v khai thc ti sn tr tu i vi cc

doanh nghip va v nh.

- Chng l i : Thc trng khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip va v

nh ca mt s nc trn th gii.

- Chng i n : Mt s bi hc kinh nghim cho cc doanh nghip va v nh Vit Nam trong vic khai thc ti sn tr tu

Do hn ch v thi gian nghin cu v ti liu thu thp c cng vi

hn ch v kh nng ca ngi vit nn bi kha lun kh trnh khi nhng

sai st, khim khuyt. V vy, em rt mong nhn c s ng gp, ch dn

qu bu ca cc qu thy c cng cc bn nhm hon thin c bi kha

lun ny.

Cui cng, em xin c by t lng bit n ti c gio - Thc s H

Thy Ngc, ngi tn tnh hng dn v gip em hon thnh bi kha

lun trong thi gian qua. Em xin chn thnh cm n.

3

C H N G : MT S VN L LUN V KHAI THC TI SN TR

TU I VI CC DOANH NGHIP VA V NH

1.1. Khi qut v khai thc ti sn tr tu 1.1.1. Ti sn tri tu

1.1.1.1. Khi nim

Lch s nhn loi cho thy s phn vinh ca nn vn minh vt cht

cng nh cc gi tr phi vt th u l nhng sn phm lao ng tr tu ca

con ngi, khng ai c th ph nhn vai tr ca lao ng tr tu trong s pht

trin kinh t - x hi. T r i thc, thng tin, cng ngh lun lun c vai tr thc

y pht trin sn xut, vai tr y tng dn cng vi qu trnh pht trin ca

x hi. Trong hot ng hng ngy ca mt doanh nghip, bn cnh cc cng

vic phi tun th theo cc quy trnh c hoch nh sn, lun xut hin

cc kh khn cn phi khc phc hoc cc tnh hung ngoi d liu phi c

x l, i hi ngi lao ng cc v tr lin quan phi suy ngh, tm ra cc

bin php gii quyt. Cc cch thc, bin php mi ny sinh ny c gi

chung l cc sng kin (innovations). Ch tch hi ng qun tr c th pht

hin mt c hi u t mi em li nhiu li nhun cho doanh nghip, mt

nh thit k c th phc ha ra mt mu thit k m c th n s tr thnh mt

trong cc ch dn thng mi quan trng, mt nhn vin marketing c the ny

ra tn mt nhn hiu (tradename) mi c tnh phn bit cao v c gi nh

tt gip doanh nghip tit gim chi phi truyn thng trong giai on u mi

xm nhp vo th trng cho mt sn phm mi, mt cng nhn c kh c sng

kin thay i cong ca mt chi tit my, t lm tng s n nh ca my

mc, gip sn phm lm ra p hn, cht lng m bo hn, v.v...Theo ,

4

cc nh qun tr doanh nghip lun quan tm n nhng sng to mi ny sinh

trong qu trnh lm vic, trong qu trnh nghin cu ny, t a chng

vo thc tin, khai thc chng, lm giu thm c s tri thc cho doanh nghip,

gip doanh nghip i mi cng ngh, nng cao cht lng v h gi thnh sn

phm, tng sc cnh tranh ca bn thn doanh nghip.

Nhng sng kin a dng ny, mt khi c a vo thc tin, s l

cc tri thc mi gip hnh thnh v pht trin dng ti sn tr tu (intellectual

assets) ca doanh nghip. Nh vy, s xut hin ca ti sn tr tu bt ngui!

t lao ng sng to ca con ngi. Do nhng li ch, gi tr vt cht chng

em li m php lut tha nhn chng l nhng ti sn, c th gi cc ti sn

ny l ti sn v hnh tuyt i. Ti sn tr tu c WIPO - T chc s hu tr tu th gii nh ngha

nh sau: "Ti sn tr tu l nhng sng to ca tr tu bao gm cc sng ch,

cc tc phm vn hc ngh thut, cc biu tng, cc tn gi, cc hnh nh v

cc thit k c s dng trong thng mi.1 Vit Nam cha c mt nh

ngha trc tip no v ti sn tr tu, ti sn tr tu ch c hiu gin tip

thng qua nh ngha v quyn s hu tr tu ti mc iu 4 Lut S hu tri

tu Vit Nam 2005 : "Quyn s hu tr tu l quyn ca cc t chc, c nhn

i vi ti sn tr tu, bao gm quyn tc gi v quyn lin quan n quyn

tc gi , quyn s hu cng nghip v quyn i vi ging cy trng". Nh

vy, c th ni ti sn tr tu l i tng ca quyn s hu tr tu.

Ti sn tr tu l mt loi ti sn, do vy cng c th s hu, mua bn,

chuyn nhng, trao i hoc cho tng ging nh cc loi ti sn khc. Cc

ti sn tr tu l loi ti sn tn ti di hnh thc "quyn ti sn", n bao gm

cc nhn t tr tu m doanh nghip c th kim sot, xc lp quyn s hu

nh : cc c s d liu (data base), cc quy trnh tc nghip, cc b quyt

cng ngh,... Mt ti sn tr tu nu tha mn cc iu kin bo h php l c

1 hp:/Avww.wDO.int/about-ip/en

5

th theo quy nh ca php lut s hu t r i tu s tr thnh mt i tng s

hu tr tu (intellectual property -IP) nh sng ch, kiu dng cng nghip,

nhn hiu, ch dn a l, tc phm c bn quyn (copyrights) ... Tp hp cc

i tng s hu t r i tu m doanh nghip nm gi c gi l tp oi tng

s hu tr tu ( IP Portlio) ca doanh nghip . Mt i tng s hu tr

tu nu c doanh nghip xc tin y cc bin php hoc th tc bo h

thch hp s xc lp nn mt quyn s hu tr tu ( IP rights) nh bng c

quyn sng ch, bng c quyn kiu dng cng nghip, giy chng nhn

ng k nhn hiu ... Mt ti sn tr tu c th c bo h mt cch tuyt

i nh bng c quyn sng ch hoc c bo h mt cch tng i nh

b mt kinh doanh hoc cc tc phm c bn quyn.

Bn cnh cc sng kin ng gp trc tip vo vic lm giu c s t r i

thc (intellectual base) ca doanh nghip, ngi lao ng trong doanh nghip

cng thng xuyn vn dng kinh nghim, k nng, c phn on v t r i thc

c nhn ca mnh trong qu trnh lao ng. Do vy, nhn t gc huy ng

v khai thc ngun nhn lc, cc nh qun tr cng nn ch n mt i

tng khc c gi l ngun vn tr tu ( intellectual capital) ca doanh

nghip, bao gm ngun nhn lc hin hu cng cc ti sn tr tu c h

thng xuyn vn dng v b sung cho doanh nghip ca mnh. gc

chin lc kinh doanh, c th ni rng cc quyn s hu tr tu l cng c

bo v cc ti sn hin ti, trong khi ngun vn t r i tu c cc ti sn tr tu

m nhn vai tr khai thc cc gi tr tng lai. Cch tip cn ny s gip ta

phn nh r nhim v ca mt lut s s hu tr tu ( Patent Attomey, IP

lawyer, Trademark Agency ...) vi mt qun tr vin ti sn tr tu (IP

Manager, I A Manager..). Mt doanh nghip pht trin n mt mc no

c th s c nhu cu thit lp mt nhm, t chc hoc b phn qun tr s

hu tr tu hoc chuyn nghip hn na l qun tr ti sn tr tu, m nhim

c hai chc nng: php l v qun tr. iu khc bit gia ti sn tr tu v cc

6

i tng s hu tr tu l php lut s hu tr tu khng nhng iu chnh

qu trnh xc lp, bo v v chuyn giao quyn ti sn i vi cc i tng

s hu tr tu m cn ch trng bo v quyn nhn thn ca cc tc gi to ra

cc i tng s hu tr tu (nh quyn t tn cho tc phm, quyn nhn

th lao, quyn nhn gii thng, ... ). Vic chuyn giao quyn s hu (bao

gm c quyn chim hu, quyn s dng v quyn nh ot) i vi mt ti

sn tr tu c th hoc mt i tng s hu tr tu cho mt ch th khc c

gi l chuyn nhng ti sn (assignment). Ch s hu ti sn tr tu c

quyn ngn chn vic s dng hoc bn ti sn ca mnh mt cch bt hp

php. Ti sn tr tu nu c trao cho ngi khc th n khng lm mt i

m cn c s dng nhiu ln v t thn n, lun hm cha mt kh nng

c sao chp, phn nh qua cc i tng vt cht. V th, ti sn tr tu c

th c s dng bi nhiu ngi, vo cng mt thi im, v nhiu ni

khc nhau.

1.1.1.2. c trng

Tnh v hnh

Ti sn tr tu l ti sn mang tnh v hnh, n mang thng tin v nhng

tng sng to, c th hin vt cht c th cha ng n. N khng c

khi lng, khng trng lng, khng tn ti thc t trona khng gian. Do

, ta nn phn bit c th gia ti sn tr tu v vt cht c th cha ng ti

sn tr tu trnh nhm ln.

Tnh cng

Bt k c nhn hay t chc no cng khng c xm phm n quyn

li ca ch s hu ti sn tr tu, ti sn tr tu c bo h mt cch nghim

ngt, tuy nhin khi ch s hu chuyn giao quyn s hu cho cc ch th

khc th ti sn tr tu c th c s dng bi nhiu ngi cng mt lc.

iu ny khc hn vi ti sn hu hnh,ch mt ngi c s dng trong

mt khong thi gian m thi.

7

Tnh tch ly v phi sinh

Ti sn tr tu nu c s dng bi nhiu ngi s c th to ra ti

sn tr tu mi hoc gia tng l i ch m n hin c, v cng mt thi gian, ti

sn tr tu ny c th c khai thc, s dng nhiu ni nn l i ch vt

cht m n mang li khng b gii hn nh ti sn hu hnh. C th ni, trn

nn tng ca mt ti sn tr tu c sn, ngy cng nhiu ti sn tr tu c

sng to ra, to thnh mt dng ti sn tr tu lin tc, phc v cho nn tng

tri thc doanh nghip ni ring, v gp phn lm phong ph thm nn t r i

thc nhn loi ni chung.

Tnh tng i Mc d ti sn tr tu c th c bo h bi php lut, nhng ch th

quyn s hu tr tu ch c th hin quyn ca mnh trong mt khong thi

gian, trong mt phm v i c bo h theo quy nh ca php lut m thi. Do

, nhm bo v li ch ca ch s hu ti sn tr tu, nh nc cn o dng

cc bin php thch hp nhm hn ch s xm phm bt hp php ca cc c

nhn, t chc khc i vi ti sn tr tu.

Mt khc, nh nc cng cn thit phi yu cu ch s hu cho php

cc t chc hoc c nhn khc c php s dng mt hoc mt s quyn li

ca mnh trnh tnh trng c quyn i vi ti sn tr tu ca ch s hu.

1.1.1.3. Cc loi ti sn tr tu

Cng vi s pht trin ca khoa hc v cng ngh cng nh cc sng to

trong kinh doanh, cc loi ti sn tr tu khng ngng c m rng. Danh

sch ca ti sn tr tu khng ngng c b sung v c bit trong nhng nm

gn y nhng ti sn tr tu mang tnh v i m ngy cng nhiu, v d nh:

chng vi sinh mi, chng ging cy trng mi, cc bn thit k b tr mch tch

hp, phn mm my tnh, b mt kinh doanh, chng trnh v tinh m ha, tn

min trn Internet... Qua y ta thy c chng loi phong ph, a dng v

phc tp ca cc loi ti sn tr tu. Tuy nhin, trong bi kha lun ny, ch xin

8

c cp n cc i tng s hu tr tu, y l cc loi ti sn tr tu c

php lut bo h vic xc lp quyn s hu, s dng v khai thc, v chng

ng vai tr chnh trong s pht trin ca mt doanh nghip, lin quan thit

thn n s pht trin, m rng ca cc doanh nghip s hu chng.

Cng c Stockholm v thnh lp T chc S hu tr tu th gii

WIPO c k vo ngy 14 thng 7 nm 1967, mc 8, iu 2 nh ngha

quyn s hu tr tu bang cch a ra danh sch khng gii hn cc i tng

s hu tr tu nh sau:

S Cc tc phm vn hc, ngh thut, khoa hc

S Vic trnh din ca cc ngh s, cc bn ghi m, cc chng trnh pht

thanh, truyn hnh

s Cc sng ch thuc mi lnh vc hot ng ca con ngi

S Cc pht minh khoa hc

s Cc kiu dng cng nghip

s Nhn hiu hng ha, nhn hiu dch v, ch dn thng mi

s Bo v chng cnh tranh khng lnh mnh v cc quyn khc l kt

qu ca hot ng tr tu trong lnh vc cng nghip, khoa hc, vn hc v ngh thut

T nm 1967 tr li y, c rt nhiu iu c quc t c k kt,

trong ng ch nht l Hip nh v nhng kha cnh lin quan n

thng mi ca quyn S hu tr tu (Hip nh TRIPS) thuc T chc

Thng mi th gii (WTO) lm chi tit ha hn nhng loi hnh mi ca

ti sn tr tu. Sau y l cc loi hnh c bn ca ti sn tr tu c php lut bo h:

Sng ch ( Patent hoc Invention)

Sng ch c ng ni n vic ch to, pht kin ra nhng th

mi, khng tn ti trong t nhin cng nh s hiu bit ca con ngi nh:

ch to my mc, sng to ra cc k thut mi...iu 4, khon 12, Lut S

9

hu tr tu 2005 nh ngha nh sau: "Sng ch l gii php k thut di

dng sn phm hoc quy trnh nhm gii quyt mt vn xc nh bang vic

ng dng cc quy lut t nhin". Trong lch s, Lut Venice thng c

nhc n nh l s tip cn c tnh h thng u tin i vi bo h sng ch

di hnh thc ca bng c quyn sng ch, bi v Lut ny ln u tin a

ra quy nh mt loi c quyn c nhn, hn ch li ch ca cng chng. Theo

WIPO, bng c quyn sng ch l mt vn bng do c quan Nh nc c

thm quyn cp trn c s mt n yu cu bo h, trong m t mt sng

ch v thit lp mt iu kin m theo sng ch c cp bng c

quyn ch c th khai thc mt cch binh thng khi c s cho php ca ch

s hu bng c quyn sng ch. K i u dng cng nghip ( Industrial Design): iu 4,khon 13, Lut

S hu tr tu Vit Nam 2005 nh ngha nh sau: "Kiu dng cng nghip l hnh dng bn ngoi ca sn phm c th

hin bng hnh khi, ng nt, mu sc hoc s kt hp nhng yu t ny".

Nh vy, kiu dng cng nghip l cc yu t c tnh thm m hoc trang tr

ca sn phm. Kiu dng c th l hnh dng hai chiu hoc ba chiu, cc

hnh dng hai chiu nh cc khun mu, ng k, hoc mu sc c s

dng trong ngnh cng nghip dt may; hnh dng ba chiu l hnh dng v b

mt ca sn phm thc t. i tng ca bo h php l kiu dng cng

nghip khng phi l vt phm hay sn phm m l kiu dng c ng dng

hoc c th hin nhng sn phm hoc sn phm . Cc kiu dng mun

c bo h phi c ng dng hay th hin trong mt vt phm, c s

dng trong cng nghip hoc nhng sn phm c sn xut vi quy m ln

v phi c tnh mi.

Ch s hu kiu dng cng nghip c hng cc quyn gm quyn

bo h php l i vi mt kiu dng cng nghip thuc ngi sng to v

quyn khng cho ngi khc c khai thc mt kiu dng cng nghip

10

thng bao gm quyn c quyn thc hin. Thi hn bo h ti a t 20-25

nm, thng c chia thnh nhiu giai on v buc ch s hu phi gia hn

ng k c ko di thi gian bo h.

Nhn hiu hng ha, dch v (Trademark):

iu 4, khon 16, Lut S hu tr tu 2005 nh ngha nh sau v nhn

hiu:"Nhn hiu l du hiu dng phn bit hng hoa, dch v ca cc t

chc, c nhn khc nhau". Cc du hiu c th dng nhn hiu hng ha gm

t ng, ch ci v s, cc yu t hnh ha, nhn hiu mu, cc du hiu ba

chiu, cc u hiu thnh gic, cc du hiu khu gic, v cc du hiu khc.

c bo h, mt nhn hiu phi tha mn hai iu kin (c quy

nh ti iu 6 mc B ca cng c Paris). Th nht, nhn hiu phi c o

hoc kh nng phn bit cc sn phm khc nhau v khng c mang nhng

c tnh gy hiu lm hoc v i phm ti trt t cng cng v o c x hi.

Th hai, nhn hiu hng ha c bo h trn c s s dng hoc ng k.

Ch s hu c quyn s dng v quyn ngn cm ngi khc s dng nhn

hiu hng ha c bo h. Bi ch s hu nhn hiu hng ha khng

c trao c quyn khai thc nn khng cn hn ch thi hiu ca nhn

hiu hng ha. Song v cc l do hnh chnh, nn trong cc vn bng bo h

nhn hiu hng ha thng quy nh thi hiu nhn hiu hng ha, tuy nhin

ch s hu c th gia hn thm thi hn bo h khi ht thi hn .

Chi dn a l (Geographic Indication): iu 4,khon 22, Lut S hu

tr tu 2005 c nh ngha nh sau: "Ch dn a l l du hiu dng ch

sn phm c ngun gc t khu vc, a phng, vng lnh th hay quc gia

c th". Nh vy, chi dn a l l mt dng thng tin v a l, vi thng tin

ngi tiu dng c th nhn bit ngun gc, xut x a l ca hng ha, c

ngha l c th bit c hng ha c sn xut ti nc no, khu vc no.

Trong khi nhn hiu hng ha ch r doanh nghip cung cp nhng

sn phm hoc dch v trn th trng th ch dn a l li ch ra khu vc a

l i

l m mt s doanh nghip sn xut loi hng ha s dng ch dn a l ny

c t ti . Do , khng c ch s hu mt ch dn a l theo ngha

mt ngi hoc mt doanh nghip v mi doanh nghip t ti khu vc a l

c quyn s dng ch dn ny cho cc sn phm c ngun gc t khu vc

a l trn.

Tn thng mi (Brandname): iu 4, khon 21, Lut S hu tr tu

Vit Nam 2005 quy nh nha sau: "Tn thng mi l tn gi ca t chc, c

nhn dng trong hot ng kinh doanh phn bit ch th kinh doanh mang

tn gi vi ch th kinh doanh khc trong cng lnh vc v khu vc kinh

doanh. Khu vc kinh doanh quy nh ti khon ny l khu vc a l ni ch

th kinh doanh c bn hng, khch hng hoc c danh ting". Trc y,

ngi ta cho rng tn thng mi cng nh tn gi thng thng ca c nhn.

Hin nay, mi ngi u tha nhn rng tn thng mi c bn cht kp, tc

l ch s hu tn thng mi va c hng quyn nhn thn, va c

hng quyn ti sn. C quyn nhn thn v tn thng mi khng th em

cm c th chp, khng th b tch thu. C quyn ti sn bi tn thng mi

th hin danh ting, uy tn m t chc, c nhn hot ng kinh doanh to dng nn c th chuyn giao, tha k.

B mt kinh doanh (Trade secret): iu 4, khon 23, Lut S hu tr

tu Vit Nam 2005 nh ngha nh sau: "B mt kinh doanh l thng tin thu

c t hot ng u t ti chnh, tr tu, cha c bc l v c kh nng

s dng trong kinh doanh". Gi tr thng mi ca thng tin i vi th

cnh tranh th hin gi tr kinh t m i th cnh tranh phi tr c c

thng tin : u t ti chnh, nhn lc cho nghin cu, pht trin c c

thng tin mt cch hp php hoc so tin phi tr c bit v s dng

thng tin mt cch hp php. Gi tr thng mi i vi ch th nm gi

thng tin th hin cc gi tr kinh t cho cng vic kinh doanh hin ti hoc

tng lai hoc to ra cho mnh li th cnh tranh i vi cc i th.

12

Ging cy trng mi (new varieties o f plants): iu 4, khon 24, Lut

S hu tr tu Vit Nam 2005 quy nh nh sau: "Ging cy trng l qun th

cy trng thuc cng mt cp phn loi thc vt thp nht, ng nht v hnh

thi, n nh qua cc chu k nhn ging, c th nhn bit c bng s biu

hin cc tnh trng do kiu gen hoc s phi hp ca cc kiu gen quy nh v

phn bit c vi bt k qun th cy trng no khc bng s biu hin ca

t nht mt tnh trng c kh nng di truyn c". D bn thn ging cy

trng mang tnh cht nng nghip nhng cch thc to ra cng nh vic s

dng n li mang tnh cng nghip v thng mi rt cao.

Hip nh TRIPS t ra mt s la chn i vi cc quc gia thnh

vic WTO trong vic bo h s hu tr tu i vi ging cy trng mi. Quc

gia thnh vin c th t n thnh mt i tng bo h ring bit hoc

bo h theo h thng sng ch hoc bng s kt hp gia hai h thng

bng bt k hnh thc no ( iu 27, khon 3b, hip nh TRIPS).

Thit k, b tr mch tch hp (Layout - Design hoc Topography o f

Intrgrated Circuits): iu 4, khon 15, Lut S hu tr tu Vit Nam 2005

nh ngha nh sau: "Thit k b tr mch tch hp bn dn (sau y gi l

thit k b tr) l cu trc khng gian ca cc phn t mch v mi lin kt

cc phn t trong mch tch hp bn dn". i tng ny c bo h

theo Hip c \Vashington v s hu tr tu i vi mch tch hp 1989. Hu

ht cc nc u c s bo h ring cho i tng s hu tr tu ny, trong

mt s nc trn th gii va bo h theo lut quyn tc gi, va c nhng

yu t bo h theo lut s hu cng nghip nh nc Anh.

Nh vy, ti sn tr tu bao gm rt nhiu c im v nhiu loi, vic

tm hiu v nghin cu nhng thng tin trn, thit ngh l rt cn thit i vi

cc doanh nghip ni chung v i vi cc doanh nghip va v nh ni ring.

13

1.1.2.nh gi ti sn tr tu

Ngay t u th k X X cc l thuyt kinh t ng thi tip cn

khi nim ti sn v hnh (intangible assets) bang cch nhn din gi tr v

hnh ca mt ti sn kinh doanh khng trng thy, khng tn ti di dng

vt cht m chi c th cm nhn c bng l tr, t nn tng cho khi

nim ti sn tr tu ra i. Ngy nay, ti sn tr tu hin hu trong k ton

thng mi, n c php ch ha mt cch minh bch trong Lut Thng

mi. Gi tr ca ti sn tr tu l mt i lng c tht, c th tnh ton c

v trong nhiu trng hp n c gi tr rt ln, thm ch ln hn rt nhiu gi

tr hu hnh ca doanh nghip.

Ti sn tr tu s ng gp phn ln vo s thnh cng ca mt doanh

nghip nu n v kinh doanh ny bit qun l v khai thc chng mt cch

hiu qu v khoa hc. Mc d ti sn tr tu l nhng ti sn v hnh nhng

gi tr ca nhng loi ti sn ny rt "hu hnh". Hin nay, c th ni l cha

c phng php nh gi ti sn tr tu no c cc doanh nghip hay

chuyn gia cho rng ti u, nhng mi doanh nghip u nn c cch nh gi

v khai thc ti sn tr tu ph hp vi doanh nghip ca mnh.

Vic nh gi ti sn tr tu da trn cc phng php ch yu nh sau:

phng php so snh, phng php chi ph, phng php thu nhp... Tuy

nhin, vic nh gi ti sn tr tu gp nhiu kh khn v c nhiu khc bit

hn so vi ti sn hu hnh. Hin ti, theo chun mc k ton Vit Nam, ti

sn tr tu ch dng li cc loi hnh nh: bn quyn, sng ch, bng sng

ch, nhn hiu hng ha, phn mm my tnh.3

Vic nh gi ti sn tr tu c ngha ht sc quan trng, n gip

doanh nghip bit c gi tr cc ti sn tr tu ca mnh t s c nhng

quyt sch, chin lc, k hoch kinh doanh ph hp. Trong cc trng hp

2 htp://trangtin.wincoIaw.com.\ n/TinTuc - 10/3/2009 3 http://www.vaa-hcmc.org.vn/ -site Hip hi k ton thnh ph H Ch Minh

14

sau y vic nh gi ti sn l rt cn thit v c ngha ht sc quan trng,

l: thc hin c phn hoa doanh nghip nh nc; nh gi doanh nghip

khi doanh nghip c bn, sp nhp vo mt doanh nghip khc; nh gi

doanh nghip nhm mc ch qun l ti sn, pht hnh c phiu ra cng

chng; chuyn nhng quyn s hu tr tu, nhng quyn thng mi; xc

nh mc thit hi trong cc tranh chp v s hu tr tu; gp vn u t vo

cc d n, gp vn u t thnh lp doanh nghip. Trong vic nh gi ti sn tr tu, c th ni nh gi cng ngh l mi

quan tm ln ca cc doanh nghip. tng sc cnh tranh ca sn phm,

c bit trong xu th hi nhp, doanh nghip cn phi nng cao cht lng v

h gi thnh sn phm, mun vy doanh nghip nht thit phi i mt vi

cng ngh v bit nh gi cng ngh. Vic nh gi ti sn tr tu phi khch

quan, trung thc v da trn c s khoa hc.

1.1.3. Khai thc ti sn tr tu

Cui th k XX, u th k X X I , nn kinh t th gii tr thnh nn

kinh t tri thc, trong gi tr ca cc sn phm tr tu nh sng ch, kiu

dng cng nghip, b mt kinh doanh, bn quyn...chim t trng ngy cng

cao trong gi thnh sn phm. R rng, gi tr ti sn tr tu cha trong mi

sn phm quyt nh rt ln n tnh cnh tranh v l yu t quan trng dn

n s thnh cng ca doanh nghip trn th trng.

Ti sn tr tu ca doanh nghip c th c khai thc di nhiu hnh

thc khc nhau, nu doanh nghip khai thc chng c hiu qu th chng s

mang li nhng li th cnh tranh to ln. Trong thi i t do pht trin mu

dch hin nay, doanh nghip nn sm ngh n chin lc pht trin lu di ti

sn tr tu ca mnh, mun vy nht thit h phi ngh ti vic bo h cc ti

sn tr tu ca mnh, c ngha l bin chng thnh cc i tng quyn s hu

tr tu ca mnh trn th trng, sm tin hnh ng k quyn s hu tr tu

ca mnh nc ngoi, ni m cc doanh nghip ny nh a ra sn phm,

15

dch v ca mnh. Xc lp quyn s hu tr tu c ngha to ln trong vic

qun l v khai thc ti sn tr tu ca doanh nghip, nh doanh nghip s

c khai thc c quyn cc i tng ny, iu ny c bit quan trng v

php lut s hu tr tu nc ta cng nh nhiu nc trn th gii quy nh

rng cc ti sn tr tu khng ng nhin thuc v ngi u tin to ra hoc

s dng chng, m c xc lp trn c s np n ng k vi c quan c

trch nhim qun l ca Nh nc.

Mt s hnh thc ph bin nht m cc doanh nghip c th khai thc

ti sn tr tu c bo h ca mnh l : sn xut c quyn hng ha v

ch v, sau a ra th trng tiu th; chuyn nhng cho doanh nghip

khc; chuyn giao quyn s dng cho doanh nghip khc thng qua hp

ng; gp vn vo lin doanh; s dng t tip cn cc ngun vn ti chnh...

Trong bi cnh thnh qu ca lao ng tr tu s quyt nh s thnh

cng, tn vong ca doanh nghip trn thng trng, cc doanh nghip cn

phi xy dng c mt chin lc pht trin ph hp, h thng qun l v

khai thc hiu qu i vi cc ti sn tr tu c bo h ca mnh, t

to ra ng lc cnh tranh c hiu qu, nhm ginh c ch ng vng

chc trong iu kin m ca th trng nh hin nay.

1.2. K h a i thc ti sn tr tu trong cc doanh nghip va v nh 1.2.1.Khi nim doanh nghip va v nh

Doanh nghip va v nh ( Small and medium Enterprises - SMEs) l

t bo c bn ca nn kinh t. Theo WIPO (World Intellectual Property

Organization), cc doanh nghip c quy m va v nh c vai tr c bit

quan trng xt c v gc kinh t hay v vai tr x hi . Hin nay trn th

gii b phn cc SMEs chim khong 9 0 % s doanh nghip cc quc gia.

B phn ny khng ch ng gp vo s tng trng kinh t thng qua kh

hp:/Av\%"w.wipo.int/portal/inde\.html.en

16

nng to ra vic lm, u t v xut khu m cn ng vai tr thc y x hi

pht trin. y l b phn rt linh hot, d dng thch ng, i mi vi cc

mi trng kinh doanh thay i, do cc sng to ca cc doanh nghip va

v nh lun mang tnh thc tin cao, gp phn h tr s pht trin ca khoa

hc, cng ngh.

Vic nh ngha th no l doanh nghip va v nh rt linh hot, ph

thuc vo tng quc gia,tng khu vc kinh t, thng thng s c nhng gii

hn chun mc cho cc doanh nghip c xp vo loi hnh cc doanh

nghip va v.nh. V khi vt qua nhng gii hn ny th doanh nghip

s c coi l doanh nghip ln hoc nhng tp on ln.

Vit Nam, theo Ngh nh s 90/2001/N-CP ca Chnh ph ban

hnh vo ngy 23 thng 11 nm 2001 v tr gip pht trin doanh nghip nh

v va, iu 3 quy nh r nh sau: "Doanh nghip nh v va l c s

sn xut, kinh doanh c lp, ng k kinh doanh theo php lut hin hnh,

c vn ng k khng qu 10 t ng hoc s lao ng trung binh hng nm

khng qu 300 ngi. Cn c vo tnh hnh kinh t - x hi c th ca ngnh,

a phng, trong qu trnh thc hin cc bin php, chng trnh tr gip c

th linh hot p dng ng thi c hai ch tiu vn v lao ng hoc mt trong

hai ch tiu ni trn" . Hin nay,B K hoch v u t a ra ngh sa

i tiu ch doanh nghip va v nh. C th, tiu ch vn ng k thay v

mc c nh l khng vl qu l o t ng s c xc nh theo tng ngnh. Tiu ch s lao ng trung bnh hng nm khng vt qu 300 ngi cng

c coi l thng tin ban u phn loi ( v php lut hin nay khng quy

nh doanh nghip ng k tiu ch ny khi ng k kinh doanh). Ch tiu

doanh thu cng c xut l mt trong cc tiu ch xc nh xem doanh

nghip c l SMEs hay khng. Cc doanh nghip ch cn tha mn mt trong

ba tiu ch ny c coi l SMEs v s c hng cc chnh sch h tr ca

Nh nc.

VityrtM3 OOj

Theo Lin minh Chu u, mt doanh nghip c coi l SME, phi tha mn t nht mt trong nhng tiu ch sau:

Bng 1.1: Cc tiu ch phn loi doanh nghip ca Chu u Tiu ch DN siu

nh DN nh

DN va

S nhn vin ti a

trn, ty theo tng iu kin ca tng quc gia v ngnh ngh m khi nim v SMEs c th thay i, nhng tu chung cc SMEs u c quy m v vn v nhn cng nh gn hn rt nhiu so vi cc doanh nghip ln. Chng hn i vi php lut Nht Bn, doanh nghip va v nh trong ngnh bn bun l doanh nghip c n 100 lao ng v s vn khng qu 30 triu yn.6

Chnh nh c quy m mc nh v va phi nh vy m cc doanh nghip ny c coi l c s linh hot, d dng thch nghi vi nhng thay i trong mi trng kinh doanh.

Ngoi ra, cng nh b my qun l gn nh nn doanh nghip d dng

tm kim v p ng c yu cu c hn trong nhng th trng c tnh

chuyn mn ha cao, d dng tm kim v xm nhp c vo cc th trng

ngch, trong khi cc doanh nghip ln thng ch ch trng n nhng c hi

ln mang tnh chin lc ca cng ty m thi. Trn gic thng mi, cc

SMEs l nhng doanh nghip d dng chuyn i quy m sn xut m khng

gy ra hu qu nng n v mt x hi, do cc SMEs hin nay thng rt

ch ng trong vic n u nhng bin i t ngt ca th ch, chnh sch

hoc nhng bin i bt ng ca th trng.

Ch vi mt s vn khng cn qu ln v mt tng kinh doanh, cc

SMEs u c th bt u ngay cng vic kinh doanh ca mnh. Chi ph sn

xut c nh thp, b my qun l gn nh, khng cng knh chnh l im

mu cht cho vic bt tay vo sn xut kinh doanh c ngay ca cc SMEs.

R rng, quy m nh khng ng ngha vi vic cc doanh nghip ny s

hot ng km hiu qu, v cng khng hn ch s pht trin, m rng ca

cc doanh nghip ny. Thc tin cho thy, rt nhiu doanh nghip ln, cc

cng ty a quc gia, cc nh kinh doanh li lc trn th gii u bt u i ln

t cc doanh nghip va v nh. Tp on thit b nghe nhn Sony, hay cu

chuyn k tch ca thung lng Silicon ca Hoa K, tp on kinh doanh siu

6 http://www.sme.ne.jp/iapane.html

19

th Dainen chnh l nhng minh chng r nht cho s vn ln ca nhng

doanh nghip va v nh.

Bn cnh nhng u im nh trn th tnh quy m nh cng li l yu

t cn tr cho cc doanh nghip va v nh. Vic thiu vn v cc ngun lc,

kinh nghim kinh doanh hu nh khng cho php h nhn c cc gi thu

ln. V mc d rt linh hot v nng ng trc s bin i ca th trng

nhng trc cc cuc khng hong kinh t ko di hay nhng "c sc" kinh

t th vic tr vng li ca cc SMEs l rt kh khn. Mt khc trc tim lc

ti chnh hn ch cc SMEs kh c kh nng nhp khu cc dy chuyn my

mc hin i, hay tm c cc ngun nguyn liu tt, v cng hn hp ngn

sch tin hnh nhng chin dch qung co sn phm rm r.

Cc doanh nghip va v nh thng tp trung vo nhng ngnh i

hi chi ph sn xut c nh v chi ph khi nghip thp, c th thy r l cc

doanh nghip ny thng tp trang vo cc ngnh sn xut nh may mc, thi

trang, cng ngh, thc phm... Cc SMEs thng tp trung vo nhng sn

phm ring bit, c o, to th mnh v tinh chuyn mn cao, v d nh cc

SMEs Italia to ra nhng sn phm c ng cp quc t nh knh mt

thi trang cao cp, qu, hoa cng, vng bc..., nh m thng hiu

quc gia c xy dng, to nn tng cho cc SMEs ny tip tc chinh phc th trng nc ngoi.

1.2.2.2. c im v nng lc cng ngh

Trong mt quc gia, gia cc doanh nghip bao gi cng c s chnh

lch v nng lc cng ngh. Mt s doanh nghip c chuyn mn cao, tuyn

chn c lao ng c tay ngh v trang b c dy chuyn sn xut hin

i, trong khi c mt s doanh nghip li b hn ch v k thut, cng

ngh. Cn c vo kh nng tip thu v p dng cng ngh, c th chia ra cc

SMEs thnh bn nhm nh sau:

20

s Cc SMEs c trnh cng ngh thp: y l nhng doanh nghip c dy chuyn sn xut n gin, hn ch v nng lc cng ngh, ch yu l p dng cng ngh c v cc phng thc kinh doanh mang tnh a phng.

s Cc SMEs c trnh cng ngh trung bnh: y l cc doanh nghip c kh nng nm bt c cng ngh hin i, c th s dng c gii php cng ngh trn gi, nhng cha c bin php t i mi cng ngh.

S Cc SMEs c trnh cng ngh kh: Cc doanh nghip ny c kh nng nht nh trong vic t sng to cng ngh, thng s dng nhiu lao ng trinh cao, c kh nng tham gia qu trnh phn cng lao ng phc tp.

/ Cc SMEs c trnh cng ngh cao: y l nhng doanh nghip c nng lc cao trong vic sng to v i mi cng ngh, h c nhng phng ban chuyn nghin cu v i mi cng ngh. Nh , h c th d bo c th trng v c nhiu c hi hn trong vic nm bt cc hp ng kinh doanh c li cho mnh.

Thng thng cc doanh nghip nhm 3 v 4 a s l cc doanh nghip c va tr ln, t l cc doanh nghip ny trong c cu cc doanh nghip cc nc pht trin v ang pht trin l rt khc nhau. Ti cc nc ang pht trin, c bit l cc nirc c thu nhp thp, cc SMEs thng mc trung bnh hoc yu v kh nng sng to tri thc v hu nh khng c cc doanh nghip thc hin nghin cu v pht trin mt cch c h thng. Hu ht cc SMEs u thuc nhm mt, a s l cc doanh nghip ra i do hin tng "cung y", thiu thn cc ngun lc nh vn, nhn lc, cng ngh v cc thng tin v th trng. Cc doanh nghip ny khng c kh nng chi tr cho nhng dy chuyn cng ngh cao cng nh s dng lao ng lnh ngh, nhng chuyn vin cao cp bi ch phc li cn thp km. V vy m hu ht cc nc ang pht trin ny, s thiu vng cc doanh nghip c trnh khoa hc cng ngh cao tr nn ph bin.

21

Tuy nhin, cc nc pht trin nh Nht Bn, M,... khng t doanh

nghip va v nh trc tip tham gia vo qu trnh sng to cng ngh, i

mi dy chuyn sn xut, tr thnh ng lc thc y chnh ca s tin b

khoa hc k thut.

1.2.2.3. c im v nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip SMEs Cc SMEs thng gp kh khn trong trong vic tm kim th trng

u vo v th trng u ra. H thng ch mua nguyn liu vi s lng c

hn nn thng b chm giao hoc khng c hng chit khu thng mi

nh cc doanh nghip ln, iu ny nh hng nhiu ti gi thnh sn xut

cng nh kh nng hon thnh ng thi hn hp ng, do vy kh nng cnh

tranh v m rng th trng cha tht s cao. cc nc ang pht trin, c khong cch rt ln gia doanh nghip

ln v doanh nghip va v nh trong vic xut khu sn phm ra nc ngoi.

Mt khc, vic khng kh nng ti chnh tin hnh cc chin lc

marketing ln cng chnh l nguyn nhn hn ch kh nng vn ra th

trng nc ngoi ca cc doanh nghip ny. Tuy nhin, cc nc cng

nghip pht trin, cc SMEs li c ng gp rt ln cho xut khu, a ra

nhiu dng sn phm danh ting trn ton th gii, c bit l trong lnh vc

thi trang, m phm, cho thy s nng ng trong vic tm kim v tha mn

nhu cu th trng ca cc doanh nghip ny.

L mt b phn ng gp rt ln vo qu trnh sng to chung ca th

gii, thng qua nhng sng ch, kiu dng cng nghip v cc ti sn tr tu

khc, cc doanh nghip ny chnh l ng lc thc y pht trin v i

mi.Tuy nhin hin nay vn cn tn ti nhng quan im cha ng trong cc

SME, cng c nhng SME cho rng cc ti sn tr tu khng gi mt vai tr

quan trng v cn thit phi c khai thc nh trong cc cng ty ln nh cc

cng ty a quc gia, cc tp on ln. Vy thc cht ti sn tr tu gi vai tr

22

nh th no i vi cc doanh nghip va v nh? Chng ta s nghin cu

cc phn tip theo.

1.2.3. Ti sn tr tu trong cc doanh nghip va v nh Ti sn tr tu l nhng loi ti sn v hnh cc k quan trng i vi

cc doanh nghip. Nhng ti sn ny ng gp phn ln vo s thnh cng

ca mt doanh nghip nu n v kinh doanh bit qun l, s dng chng mt

cch hiu qu v khoa hc. Chng l ti sn m doanh nghip c th khai thc

lu di to ra nhng gi tr gia tng theo thi gian, tuy nhin c th

thnh cng trong vic khai thc cc ti sn tr tu ny, r rng, doanh nghip

cn thit phi nhn thc y v ng v nhng ti sn m mnh ang s

hu, pht trin n tr thnh " ca dnh" theo mt k hoch di hn7.

Hin nay, ti sn tr tu trong cc doanh nghip va v nh thng

thng l cc sng ch; cc kiu dng cng nghip; cc b mt kinh doanh;

cc nhn hiu; tn thng mi; ging cy trng mi; thit k b tr mch tch

hp bn dn, ngoi ra cn c th l cc tc phm vn hc ngh thut, khoa

hc; cc chng trnh biu din ca cc ngh s, cc bn ghi m v cc

chng trnh pht sng; v.v... Cc ti sn tr tu ny ang dn tr thnh nhng ti sn c gi tr cao

trong ton b gi tr doanh nghip. Bng vic xy dng, pht trin v s hu

cc ti sn tr tu, uy tn v v th ca doanh nghip c cng c v m rng;

kh nng cnh tranh, th phn v doanh thu ca doanh nghip c nng cao.

Nu xem xt cc ti sn tr tu nh l mt ti sn kinh doanh, khi cc

doanh nghip bo h ti sn ny, n s tr thnh ti sn kinh doanh c gi tr

rt ln trong tng lai. iu ny th hin cc mt nh sau: (1) K hi cc

SME khng t khai thc cc ti sn tr tu ny thi c th bn hoc chuyn

giao quyn khai thc cho mt doanh nghip khc thu c l i nhun. (2)

Vic s hu nhiu ti sn tr tu th hin cc doanh nghip ny c trnh

7 hp:/Awwv.sohuutrituevn.com - 7/3/2009

23

chuyn mn cao v c nhiu tim nng sng to, tip thu, v pht trin cng

ngh mi. (3) Kh nng tng gi tr ca cc SME trong trng hp bn, sp

nhp, mua li cc doanh nghip. Do vy, cc SME cn thit phi quan tm

n vic bo h quyn s hu tr tu i vi cc sng to mi ny, v khi ng

k bo h cho sng to ca mnh, SME c th nhn c s bo h c

quyn, qua ngn cn cc i th cnh tranh s dng tri php cc sn

phm mi ca doanh nghip. R rng, cc SME c th sn xut sn phm mi

m khng phi mt nhiu thi gian, cng sc, tin bc bo v sn phm

ca mnh trc cc hnh v i v i phm quyn s hu tr tu, v d nh vic lm

nhi, lm gi, n cp bn quyn ca cc i th cnh tranh khc trn th

trng. Ngoi ra, khi mt doanh nghip nhn c s bo h i vi cc sng

to ca mnh nc ngoi s c nhiu c hi la chn. Th nht, h c th

la chn sn xut sn phm trong nc v xut khu trc tip hoc thng qua

trung gian m khng mt i th no c quyn php l khai thc hay mua

bn sn phm nu khng c s cho php. Th hai, h c th chn cch

Li-xng sng to sang nc ngoi nhng doanh nghip nc ngoi ny

sn xut sn phm v i li h s nhn c khon tin Li-xng. Th ba, cc

SME c th la chn thit lp mi quan h lin doanh vi cc doanh nghip

nc ngoi sn xut hay bn hng ha trn th trng mc tiu.

Cc ti sn tr tu c bo h hp php trn th trng nc ngoi r

rng mang li cho SME nhiu c hi xut khu hn bi li th v cnh tranh,

v la chn i tc. Tuy nhin v vic bo h ti sn tr tu ch mang tnh lnh

th, c ngha l quyn s hu tr tu ch c gi tr nc ngoi nu ta ng k

bo h nc , do cc SME ni ring v cc doanh nghip ni chung

cn xem xt k.

Qua s phn tch trn phn no ch ra c nhng c im m cc

SME cn nhn thc c t khai thc ti sn tr tu mt cch hp l.

l nhng ti sn quan trng m bt k mt doanh nghip no c bit l

24

cc SME khng th b qua, bi cc gi tr mang li c th quyt nh n s

tn ti v pht trin ca doanh nghip. Doanh nghip nu bit tn dng khai

thc ti a cc gi tr ti sn tr tu thu c cc li ch trn s d dng t

c thnh cng vt bc. Vy, cc doanh nghip va v nh c nhng cch

thc khai thc ti sn tr tu c bn nh th no, xin c trnh by phn

tip theo.

1.2.4. Cc hnh thc khai thc ti sn tri tu trong cc doanh nghip va v nh

L i ch t vic khai thc ti sn tr tu l rt ln, tuy nhin mi doanh

nghip ty thuc vo c im, quy m ca mnh la chn mt phng

thc khai thc ph hp. Trn thc t, c mt s cc hnh thc khai thc c bn

nh sau:

1.2.4. . Chuyn quyn s dng i tng s hu cng nghip (Li-xng)

Hin nay, vic k kt cc hp ng Li-xng tr nn rt ph bin gia

cc doanh nghip cc nc pht trin, gia cc doanh nghip cc nc

ang pht trin, hoc l gia cc doanh nghip cc nc pht trin vi

doanh nghip cc nc ang pht trin. C th ni chuyn quyn s dng

cc i tng s hu cng nghip l mt phng thc c bn cc doanh

nghip ni a c th tip cn, s dng cc ti sn tr tu ca cc doanh nahip nc ngoi.

Mc , iu 141, Lut S hu tr tu Vit Nam ban hnh ngy

29/11/2005 c quy nh nh sau: "Chuyn quyn s dng i tng s hu

cng nghip" l vic ch s hu i tng s hu cng nghip cho php t

chc, c nhn khc s dng i tng s hu cng nghip thuc phm v i

quyn s dng ca mnh. Cng ti iu 142 ca Lut ny c a ra mt s

hn ch lin quan n hot ng Li-xng, c th l:

Quyn s dng ch dn a l, tn thng mi khng c chuyn giao.

25

Quyn s dng nhn hiu tp th khng c chuyn giao cho t chc,

c nhn khng phi l thnh vin ca ch s hu nhn hiu tp th .

Bn c chuyn quyn khng c k kt hp ng th cp vi bn

th ba, tr trng hp c bn chuyn quyn cho php.

Bn c chuyn quyn s dng nhn hiu c ngha v ghi chi dn trn

hng ha, bao b hng ha v vic hng ha c sn xut theo hp ng

s dng nhn hiu. Bn c chuyn quyn s dng sng ch theo hp ng c quyn c

ngha v s dng sng ch nh ch s hu sng ch - tc l c ngha v sn

xut sn phm c bo h hoc p dng quy trnh c bo h p ng

nhu cu quc phng, an ninh, phng bnh, cha bnh, inh dng cho nhn

dn hoc cc nhu cu cp thit khc ca x hi. Vic chuyn quyn s dng i tng s hu cng nghip phi c

thc hin di hnh thc hp ng bng vn bn (hp ng ny c gi l

hp ng s dng i tng s hu cng nghip).Hp ng Li-xng tiu

chun l mt loi hp ng trong ngi Li-xng - l ch s hu ca i

tng s hu cng nghip c quyn ngn chn ngi khc khng c khai

thc thng mi hoc s dng mt vi sng to tr tu nht nh no hoc

cc du hiu phn bit hoc ng khng th hnh quyn i vi ngi

khc i li c thu l ph v c th ph thuc vo iu kin l chu s

kim sot ca ngi Li-xng i vi vic khai thc thng mi hoc s

ng.8 Cc bn thng tin hnh li-xng bng c quyn sng ch, nhn hiu

hng ha, b quyt, quyn tc gi v cc ti sn tr tu khc. i vi cc hp

ng Li-xng lin quan n nhn hiu hng ha hoc cc du hiu phn bit

th bn li-xng s khng c kim sot i vi bn cp Li-xng m ch c

th m bo rng hng ha ang c bn hoc dch v c cung cp L i -

8 T chc S hu tri tu Th gii (2001), cm nang S hu tr tu:Chnh sch, php lut v p dne.NXB Bn ,trang 98

26

xng di du hiu ca mnh c cht lng m bo v c nhng c tnh c

th nht nh no .

C hai loi Li-xng chnh l Li-xng c quyn v Li-xng khng c

quyn. i vi Li-xng c quyn th ch s hu cng nghip khng c

php Li-xng cho bt k bn no khc, ngay c i vi bn thn ch s hu.

Cn i vi Li-xng khng c quyn th ch s hu c th s dng hoc cho

php ngi khc s dng ti sn tr tu c bo h ca mnh. Cc Li-xng

c quyn v khng c quyn c th c k kt trn ton lnh th quc gia

hay mt phn lnh th v c th bao gm ton b hoc ch mt s ti sn

c bo h s hu tr tu. Trong trng hp ch s hu Li-xng cho nhiu

bn, ch s hu nn kim sot cht ch cht lng ca i tng s hu cng

nghip, t c th m bo c li ch cho ngi tiu dng, m bo c

uy tn ca mnh. Bn cnh vic li-xng em li nhiu li ch nh vy th hnh thc ny

vn cn nhiu im hn ch, c bit l hn ch i vi bn nhn li-xng. l

vic m bn nhn li-xng khng c php chuyn nhng li-xng hoc li-

xng th cp tr khi nhng quyn ny c ghi r trong hp ng li-xng . V

cng do vic li-xng c th l c quyn hoc khng c quyn cho nn bn

thn bn nhn li-xng c th khng c hon ton s dng cc ti sn tr tu

mt cch c quyn trn mt khu vc lnh th nht nh no , do vic gp

phi s cnh tranh gia cc bn nhn li-xng khc nhau l kh trnh khi.

].2.4.2.Nhng quyn thng mi (Franchise)

T ranchise c ngun gc t ting Php l "ranc" c ngha l "free"

(t do). Franchise l mt phng thc nhn rng thng hiu, nhn rng m

hnh kinh doanh c xut x t Chu u cch y c trm nm nhng li pht

trin mnh m nht ti M. Theo nh ngha t t in Anh Vit ca Vin

Ngn ng hc th anchise c ngha l nhng quyn kinh doanh hay cho

php ai chnh thc c bn hng ha hay dch v ca mt cng ty mt

27

khu vc c th no . Cn Hi ng Thng mi Lin bang Hoa K

(Federal trade commission) nh ngha anchise nh sau: 'Tranchise l mt

hp ng hay mt tha thun gia t nht hai ngi, trong : Ngi mua

franchise c cp quyn bn hay phn phi sn phm, dch v theo cng mt

k hoch hay h thng tip th ca ngi ch thng hiu. Hot ng kinh

doanh ca ngi mua anchise phi trit tun theo k hoch hay h thng

tip th ny gn lin vi nhn hiu, thng hiu, biu tng, khu hiu, tiu

ch, qung co v nhng biu tng thng mi khc ca ch thng hiu.

Ngi mua anchise phi tr mt khon ph, trc tip hay gin tip, gi l ph

anchise."9

Khi nim Franchise hay nhng quyn thng mi khng c nu c

th trong Lut s hu tr tu ca Vit Nam ban hnh ngy 29/11/2005 bi

thc cht y cng l hnh thc chuyn giao quyn s dng i vi i tng

s hu cng nghip cp cao. Tuy nhin, theo quy nh iu 284, Lut

Thng mi Vit Nam 2005 th nhng quyn thng mi l hnh thc "mua

bn hng ha, cung ng dch v theo cch thc t chc kinh doanh do bn

nhng quyn quy nh v c gn lin vi nhn hiu hng ha, tn thng

mi, b quyt kinh doanh , biu tng kinh doanh v qung co ca bn

nhng quyn." Cng ging nh Li-xng, cc bn tham gia phi k kt mt vn bn

trn biu th s thng nht ch gia cc bn c gi l hp ng

Franchising hay hp ng nhng quyn thng mi. "Hp ng

Franchising" l mt hp ng trong mt ngi (ngi cp Franchising)

pht trin h thng tin hnh mt vic kinh doanh c th, cho php ngi

khc (nhn Franchising) s dng h thng ph hp vi nhng quy nh

9 http://www.ftc.gov/ - 9/3/2009

28

ca bn cp Franchising, i li nhn li cc khon b p bng tin. 1 T

nh ngha trn, c th thy rng, hp ng anchising trn nguyn tc phi

c son tho nghing v pha ch thng hiu c th gi gn tnh n

nh v ng b ca h thng Franchising. Nu ch thng hiu khng c

quyn hn php l cn thit yu cu bn mua ranchising phi tun th cc

chun mc ng b th c h thng ranchising s c nguy c b sp .Mt

hp ng anchising vng mng s m bo nhng ca hng anchising tt

khng b nh hng bi nhng ca hng ranchising km cht lng khc.

Cc loi hp ng Franchising c xy dng da trn cc tiu ch

khc nhau. Theo chc nng, c ba loi hp ng Franchising c bn l:

Frachising ch bin, Franchising phn phi v Franchising dch v. Theo mi

quan h gia bn cp Franchising v bn nhn Franchising, c loi hp ng

gia ngi sn xut v ngi bn bun, gia ngi sn xut v ngi bn l,

gia ngi bn bun v ngi bn l v ngnh cng nghip dch v vi ngi

bn l. Franchising l cht xc tc gip nn kinh t pht trin. Franchising gip

cc doanh nghip thnh cng chuyn giao cng ngh cho nn kinh t a

phng. Khng c mt quc gia no c nn kinh t pht trin m khng cn

n s ng gp sc nng ng ca m hnh Franchising. Franchising qung

b v pht huy i ng doanh nhn - i ng lm nn tng cho s pht trin

kinh t mt cch vng bn.

1.2.4.3.Chuyn nhng quyn s hu cng nghip

Chuyn nhng quyn s hu cng nghip thc cht l hot ng mua

bn trc tip quyn s hu cc ti sn tr tu. iu 138 Lut S hu tr tu

Vit Nam c quy nh nh sau: "Chuyn nhng quyn s hu cng nghip

l vic ch s hu cng nghip chuyn giao quyn s hu ca mnh cho t

10 T chc s hu tr tu Th G(2001), cm nang s hu tri tu: Chnh sch, Php lut v p dng,NXB Bn ,trang 99

29

chc, c nhn khc" . Tuy nhin, khng phi lc no ch s hu cng c

php tin hnh hot ng chuyn nhng ny. Theo quy nh ti iu 139, c

cc iu kin hn ch vic chuyn nhng quyn s hu cng nghip, l:

Ch s hu cng nghip ch c chuyn nhng quyn ca mnh

trong phm v i c bo h

Quyn i vi ch dn a l khng c chuyn nhng.

Quyn i vi tn thng mi ch c chuyn nhng cng vi vic

chuyn nhng ton b c s kinh doanh v hot ng kinh doanh di tn

thng mi .

Vic chuyn nhng quyn i vi nhn hiu khng c gy ra s

nhm ln v c tnh, ngun gc ca hng ha, dch v mang nhn hiu

Quyn i vi nhn hiu ch c chuyn nhng cho t chc, c

nhn p ng cc iu kin vi ngi c quyn ng k nhn hiu .

Cc bn tham gia chuyn nhng quyn s hu cng nghip phi k mt

vn bn tha thun c gi l "Hp ng chuyn nhng quyn s hu cng

nghip". Hp ng ny mang tnh cht ca mt hp ng mua bn, tuy nhin v

c i tng iu chnh l ti sn tr tu nn cc bn tham gia phi ng k vi

cc c quan chc nng ca mnh, Vit Nam l Cc S hu tr tu.

1.2.4.4.Tkhai thc

T khai thc l phng thc khai thc ti sn tr tu ph bin nht trn

th gii hin nay, c bit l cc nc ang pht trin. T khai thc c

ngha l vic mt SME c quyn khai thc ti sn tr tu ca ring mnh, v d

nh quyn s hu tr tu i vi mt nhn hiu hng ha, doanh nghip ny

s sn xut sn phm hay cung cp dch v di nhn hiu ny trc tip ti

khch hng.

Cc doanh nghip thng s dng phng thc ny giai on u tin

khi cc gi tr ti sn tr tu bo h cha pht trin rng ri. Nu pht huy hiu

30

qu cc ti sn tr tu, chng s gn lin vi hnh nh ca doanh nghip. V th

tin hnh mt cch c chin lc phng thc "t khai thc" s mang li cho

SME nhiu li ch, c bit l to nn li th cnh tranh trn th trng.

Gi tr v cc hnh thc khai thc cc gi tr ca ti sn tr tu ngy

cng c bit n nhiu hn v dn tr thnh mt trong cc vn trng

im m cc SME quan tm. V i cc hnh thc khai thc a dng v v i

thc v tc ng ca ti sn tr tu i vi s pht trin ca cc SME, cc

quc gia trn th gii c nhiu ng thi nhm h tr v khuyn khch vic

pht trin, khai thc cc ti sn tr tu ca cc SME cp quc gia, khu

vc v quc t. Nhng n lc ny em li cc kt qu ng khch l vi

nhiu trng hp in hnh thnh cng.

31

CHNG li THC TRNG KHAI THC TI SN TR TU CA CC DOANH NGHIP VA V NH CA MT S NC

TRN TH GII

Khai thc ti sn tr tu nc ta hin nay l mt cng vic ht sc cn

thit v i hi n lc khng ch ring ca cc doanh nghip m cn l ca

chnh ph, cc t chc quc t v khu vc. Tht vy, trc ht khai thc hp

l ti sn tr tu s lm gia tng li ch kinh t v uy tn - l i ch phi kinh t

cho cc doanh nghip. Hn na, khai thc ti sn tr tu s thc y hn na

nng lc sng to ca con ngi. Tuy nhin, cng cuc khai thc ti sn v

hnh ny khng th tin hnh mt cch nhanh chng, chc lt m phi theo

mt chng trnh c tnh kh thi, lu di, bn b. e cho vic khai thc ti sn

tr tu c thnh cng, p ng c nguyn vng ca cc doanh nghip lm

n chn chnh, ca ngi tiu dng v i hi ca hi nhp kinh t quc t,

cc doanh nghip Vit Nam nht thit phi trang b cho mnh nhng kin thc

v bo h v khai thc ti sn tr tu. Thng qua vic nghin cu v thc trng

khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip ca mt s nc trn th gii, c

th s gip cho cc doanh nghip va v nh Vit Nam phn no nhn thc

c ng n hn v ti sn tr tu v c cch thc khai thc hp l hn,

trnh nhng tht bi ng tic m cc doanh nghip ca cc quc gia di y

gp phi. Trong , phi k n mt s quc gia nh Nht Bn, M v

Singapore, Nht Bn v M l nhng nc pht trin rt mnh v khoa hc

cng ngh v ti sn tr tu, Singapore l nc trong khu vc ng Nam c

nn kinh t pht trin kh mnh, v cng da trn nn tng khoa hc cng

ngh, thit ngh y l nhng quc gia em li gi tr thc tin v cng ln

trong cng cuc khai thc ti sn tr tu hin nay ca Vit Nam. Do , trong

32

khun kh bi kha lun ny, xin c a ra tnh hnh khai thc ti sn tr

tu ca cc quc gia: Nht Bn, Hoa K v Singapore, t tnh hnh thc

tin khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip va v nh ca cc quc gia

ny s cho cc doanh nghip Vit Nam thy c cc n lc trong qu trnh

tm hiu v tin hnh bo h v khai thc ti sn tr tu nh th no, h gt

hi c nhng thnh cng nh th no v nm tri tht bi ra sao.

2.1. Thc trng khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip va v nh Nht Bn 2.1.1. c im doanh nghip va v nh Nht Bn

Nht Bn, cc doanh nghip ln chim khng n 2 % trong tng s doanh nghip, cn li l doanh nghip va v nh". C th ni h i din cho h thng doanh nghip Nht Bn, vy h c nhng c im g, xin c trnh by tip sau y

T chc sn xui nng ng, c o

Nht Bn rt ph bin loi hnh cng ty m - cng ty con, nhng gia cc cng ty ny khng lin kt theo chiu c m lin kt theo chiu ngang. S lin kt ngang ny nhm pht huy li th tuyt i ca cc cng ty thnh vin, tng sc cnh tranh vo th trng ln v trc nhng i th quc t. Di mi cng ty m l v s cng ty con, nhng gia cc cng ty con ny li lin kt theo chiu dc, t pht huy l i th tng i ca mi thnh vin, khai thc th trng ti ch, d dng thch nghi nu nn kinh t c bin ng. Cc doanh nghip va v nh Nht Bn lun c ng trong sn xut, c o trong k thut ch bin, c kh nng ci thin cht lng, gim gi thnh v khai thc mt hng mi lun tn ti v pht trin.

X nghip nh mt cng ng sinh sng c trng ny c l xut pht t tnh cch ca ngi Nht Bn, l

tinh thn tp th, tinh thn on kt. V nt vn ha ny to cho cng ty

Nht mt khng kh lm vic nh trong mt gia nh, cc thnh vin gn b 11 hp://www,thongtinnhatban.net/

33

vi nhau cht ch. Lnh o cng ty lun quan tm n cc thnh vin, cn

ngi lao ng lun coi cng ty - ni m h dnh 1/3, hoc thm ch 1/2 thi

gian trong ngy nh ngi nh th hai ca mnh, coi mi trng lm vic l

mi trng sng ca mnh, v th h sn sng lm vic ht sc mnh cng

xy dng ngi nh chung ny. Chnh tinh thn ny thc y mnh m ni

lc bn trong doanh nghip Nht Bn.

Ch tuyn dng sut i y l c im ni bt nht ca ch tuyn dng v i ng nhn s

ca Nht Bn. Ngi lao ng thng lm vic sut i cho mt cng ty,

cng s. H c xp hng theo b dy cng tc. M i nm vo u thng 4

(bt u nm ti chnh ca Nht), nhng nhn vin tr tui bt u ngy lm

vic u tin ca h. H l nhng thanh nin tr tui, va mi ra trng v

qua mt cuc thi tuyn u vo rt kht khe. H s lm vic cho cng ty

n lc v hu m khng phi lo lng g v v tri lm vic trong tng lai.

Lng tng theo thm nin. Cc doanh nghip Nht thng tm kim nhng

ngi bit ha hp vi tp th, ha mnh vo ci chung v bit lm vic vi

tp th ch khng phi nhng c nhn xut chng. Ngoi nhng c im chung ca doanh nghip va v nh trnh

by chng , doanh nghip Nht Bn cng c nhng nt rt ring bit nh

trn, y l nhng c im ni bt d dng phn bit c cc doanh

nghip Nht vi doanh nghip ca cc quc gia khc.

2.1.2. Nghin cu sng to ti sn tr tu

L thuyt "Vng quay to sn phm tr tu" c ra i vo th k 21

bi cc chuyn gia Nht Bn tr thnh nn tng ct li trong chin lc

quc gia v S hu tr tu ca Nht Bn trong nhng nm gn y. Theo l

thuyt ny, chng ta c th thy c ba giai on : Sng to ra ti sn tr tu;

Bo v ti sn tr tu v cui cng l khai thc sn phm tr tu.

34

Giai on sng to sn phm l giai on cn u t nhiu chi ph v

cng sc nht, y chnh l giai on nghin cu, nh hnh sn phm t

to ra nhng sn phm mi. Sau giai on pht trin l lc sn phm c hon thin, c a

vo s dng v cng b rng ri trn th trng, y chnh l lc sn phm cn

c bo v. R rng khi mt sn phm mi y tim nng c a vo th

trng m khng c c ch bo v tt, nguy c b sao chp, nh cp l rt cao.

Sau khi lm cc th tc bo h cho sn phm l lc sn phm bt u

c khai thc phc v cho li ch thng mi. Giai on ny l lc cc

doanh nghip nn quan tm v quyn s hu tr tu, bi y l lc ngi ch

s hu sn phm quyt nh vic t mnh s dng khai thc sn phm vi

mc ch thng mi hay chuyn giao cho ngi khc nhm mc ch thu

l i nhun.

Trong ba giai on ny ch c giai on khai thc ti sn tr tu l giai

on to ra li nhun, mt phn li nhun to ra li c s ng cho hot

ng nghin cu, sng to, v nh nhng sn phm mi li c tip tc

to ra. Sau , doanh nghip li tip tc i theo qu trnh Sng to - Bo v -

Khai thc tip tc to ra nhng sn phm mi. Tt c to nn mt vng

quay khp kn trong vic sng to ra sn phm mi. Vic nh cp sn phm

mi - nhng ti sn tr tu m doanh nghip to ra cng c gii thch bi l

thuyt vng quay trn. R rng c nhng doanh nghip ch mun thu li

nhun t vic sao chp, nh cp sn phm tr tu ca cc doanh nghip khc

m khng h mun b chi ph sng to, khng mun u t cho cng tc

nghin cu, pht trin sn phm ca mnh. Hnh ng ny l nhng hnh

ng bt hp php, nhng v ci li trc mt ca vic khng phi b chi phi

nghin cu m vn thu c li nhun nn nhiu doanh nghip bt chp

lut php, bt chp o c kinh doanh sao chp, cp ot cc ti sn tr

35

tu mi ny. Do , bo v thnh qu ca mnh, nhng doanh nghip cn

ch n vic bo v sn phm tr tu ca mnh.

Cng t s trn, ta c th thy rng, giai on u tin ca Vng

quay to ti sn tr tu chnh l vic "sng to ra ti sn tr tu". thc hin

mc tiu a Nht Bn tr thnh quc gia c nn tng ti sn tr tu vng

chc, s khng th thiu c mt c ch sng to, ci tin nhng sn phm

tr tu v ph bin rng ri cc sn phm ra th trng. Hin nay, cc

trng i hc, cc vin nghin cu - ni sn sinh ra hu ht cc ti sn tr tu

ng mt vai tr ln trong vn ny. Chnh v th, cn thit phi c mt c

ch cc trng i hc, cc vin nghin cu c th sng to ra nhng sn

phm tr tu v a chng vo s dng trong x hi. Vic ny i hi phi c

mt i ng cn b, cc nh nghin cu ti nng. T quan im trn, cc doanh nghip va v nh Nht Bn c nhng

n lc nhm khuyn khch vic sng to ra ti sn tr tu ti cc trng i

hc v cc vin nghin cu, ng thi thc hin cc chng trnh tn vinh ti

nng thc s ca cc nh nghin cu. Trong h thng bin php m cc doanh

nghip Nht Bn s dng, ng ch nht l cc bin php sau:

Pht trin c s nn tng cho vic to ra ti sn tr tu

Thit lp mt h thng thng tin m

Ci thin mi trng sng to

Pht trin ngun nhn lc Ngoi ra, nhm mc ch kt hp gia ba bn: cng nghip - gio dc

- chnh ph, cc doanh nghip Nht Bn n lc pht trin i ng chuyn

gia v s hu tr tu , nhng ngi va c kin thc v khoa hc k thut, va

thng tho vi cc tranh chp s hu tr tu thng gp, cc hp ng quc

t, ng thi h cng c kin thc v kinh doanh v cc k nng quan h

quc t.

36

Nht Bn gt hi c kh nhiu thnh cng v tr thnh cng

quc cng ngh trn th gii hin nay, l nh vo s sng to ti sn tr tu

khng ngng nh vy. Mc d vy, sng to khng chua , cn phi c mt

c ch bo v cc ti sn mt cch cht ch khng b ph thnh qu lao

ng ca mnh.

2.1.3. Khai thc ti sn tri tu

Khai thc ti sn tr tu l cc hot ng bao gm vic xc tin chuyn

giao cng ngh t cc vin v trng i hc; h tr cc doanh nghip va v

nh trong vic tip cn v bo v ti sn tr tu. Lut thc y chuyn giao cng ngh t trng i hc n doanh

nghip ra i nm 1998 l c s cho cc SME Nht Bn thc hin vic

chuyn giao cng ngh mt cch d dng. Bn cnh , cc SME Nht Bn

cn c s h tr ca cc vn phng s hu tr tu cng nh cc TLOs ti cc

trng i hc, iu ny c tc dng rt ln v mt h tr thng tin cho cc

doanh nghip. Lut ny nu ra iu kin i vi ngi mun tin hnh

chuyn giao cng ngh ca trng i hc phi lp k hoch thc hin chuyn

giao cng ngh, k hoch ny phi c trnh ln B gio dc, th thao, vn

ha v khoa hc cng ngh v b trng b Kinh t Thng mi v cng

nghip. Ni dung ca bn k hoch m cc doanh nghip trnh ln phi bao

gm thng tin lin quan n ngi thc hin chuyn giao, ni dung v

phng thc thc hin chuyn giao, thi hn thc hin chuyn giao, hoc c

im hot ng nghin cu ca trng i hc c d n chuyn giao. Ngoi

ra, nu thay i k hoch c cng nhn cn c s chp thun ca B

trng B Gio dc, Th thao, vn ha v Khoa hc cng ngh v B trng

B kinh t thng mi v cng nghip.

e ph bin rng ri cng ngh, cc SME Nht Bn phi thc hin

hp ng Li-xng i vi sng ch v b quyt da trn Lut chng c

quyn cng ngh chnh ph. Trong mi trng cng ngh, cc SME gp kh

37

nhiu bt l i , l do l bi v phn ln cc k thut cng ngh hin i u

c nghin cu ti cc doanh nghip ln. Hn na, vi l i th v mt ti

chnh cc doanh nghip ln cng d dng hn trong vic tin hnh cc hot

ng chuyn giao cng ngh, cng nh cc hot ng bo v s hu tr tu.

Do thy c mi bt li trn nn cc SME kp thi c nhng bin php

tch cc nhm pht trin vic khai thc ti sn tr tu trong doanh nghip ca

mnh. u tin l vic t nng cao kin thc v ti sn tr tu ca cc nh

qun l doanh nghip va v nh thng qua qu trnh t tm hiu v tham gia

tp hun. Trong nhng nm gn y, chnh ph cng t chc nhiu lp tp

hun nhm nng cao kin thc v ti sn tr tu cho cc nh qun l, cc nh

nghin cu ti cc doanh nghip va v nh. Cc kin thc ny bao gm cc

k nng vit bn chi tit k thut ca sng ch, cho ti cc kh nng nhm

chng li vic n cp bn quyn ca pht minh sng ch, v.v... Ngoi ra, cc

SME ny cn ch ng tham gia vo cc kha hun luyn, cc bui thuyt

trnh ti cc trng i hc. Tip theo l vic tham gia pht trin h thng t

vn v ti sn tr tu, cc t chc h tr S hu tr tu (Intellectual Property

Rescue Organization). Nhim v cc t chc ny l t vn, gip nhng

vn m cc SME gp phi trong s hu tr tu v a cc vn ny n

vi cc vn phng v chuyn gia kinh t. Hn na, vi hot ng ca cc vn

phng lin kt nh trung tm lin kt h tr ton din gia cc doanh nghip

va v nh v cng ty thng mi, cc doanh nghip s c cc trung tm

s hu tr tu gii thiu n nhng lut s c kinh nghim trong cc vn s

hu, khai thc ti sn tr tu. Nh c s tch cc trong cng tc t nng cao kin thc v khai thc ti

sn tr i tu nh vy m cc SME Nht Bn t c nhiu thnh cng v

thun li trong vic chuyn giao cng ngh, khai thc nhng ti sn tr tu c

sn t cc trng i hc thng qua hp ng Li-xng. Theo thng k ca c

quan s hu tr tu Nht Bn, cc doanh nghip va v nh mua c trn

38

40 li-xng cng ngh t cc TLOs trong ma h nm 2007. C nhng TLO

khng thc hin c hp ng Li-xng no, nhng cng c cc TLO bn

c di l o ci cho cc SME. Trong , c bit phi k n AIST (National Institue o f Advanced Industrial Science and Technology - Vin

quc gia khoa hc cng ngh v k thut tin tin) vi 12.000 patent v 1.100

li-xng c bn cho cc doanh nghip, cng ty NTT-AT (NTT Advanced

Technology) vi khong .400 hp ng chuyn giao cng ngh thnh cng,

cng ty REC R&D vi 935 patent c chuyn giao 1 2 . Trong , c th trong

nm 2007, cc SME thc hin 4 hp ng Li-xng vi TLO i hc Nihon,

3 ci vi TLO i hc Tokyo, 2 ci vi TLO Kansai, ci vi TLO Tohoku

v TLO Waseda. Nhn chung, cc TLO ca Nht Bn hin nay u tha nhn rng, h

thc hin li-xng ch yu l i vi cc doanh nghip ln, bi nhng doanh

nghip ny c ting tm v b dy kinh nghim hn, v d nh TLO i hc

Tokyo cp li-xng ch ch yu cho cc doanh nghip ln. Tuy vy, cc hp

ng li-xng cp cho cc doanh nghip va v nh c bt u v pht trin

mnh m trong thi gian gn y, d kin s tng nhanh trong thi gian ti.

2.1.4. Nhn xt

V i mt nn kinh t pht trin vt bc, Nht Bn cng phi i mt

vi nhng vn hay gp phi v ti sn tr tu nh xc lp quyn s hu tr

tu, v i phm quyn s hu tr tu, khai thc ti sn tr tu bt hp php ...

Vo u thp nin 80 ca th k trc, sau khi nhng hn ch thng mi b

d b, hng hoa nc ngoi trn ngp th trng Nht Bn, trong s c

rt nhiu hng ha b lm nhi, lm gi, nn Nht Bn tng b gi l

"thin ng hng gi". Tuy vy, nhng kinh nghim ca mt s nc i

trc v nh s ch dn ca cc nc phng Ty nn Nht thnh cng

trong cng cuc chng khai thc ti sn tr tu bt hp php, thit lp nn

1 2 www.finstitute.qr.ip/science/reports/TLOVALMIS.pdf

39

mt h thng bo h v khai thc ti sn tr tu rt hiu qu cho n ngy

nay.

C th thy rng cc SME Nht Bn hng ti thc hin khai thc

ti sn tr tu ton din t khai thc thng tin s hu tr tu, ti vic thc hin

hp ng li-xng, chuyn giao cng ngh. Trong cc bc thc hin , cc

SME Nht Bn ch yu tp trung vo ba chnh sch quan trng nht:

Tit gim chi ph hp ng li-xng, theo cc SME c ngun ti

chnh hn ch s p ng cc yu cu nht nh ca cc TLO nhm ginh

c cc hp ng Li-xng c li cho mnh vi chi ph thp nht c th.

T h tr h thng tra cu tnh trng cng ngh, k thut, theo cc

SME s c th kim tra, nghin cu tnh hnh k thut ti C quan Patent

Nht Bn cng nh chi nhnh ca B Kinh t, Thng mi v Cng nghip.

Thng xuyn theo di h thng v tuyn, truyn thng d tm cc

ti sn tr tu ca cc c nhn, trng i hc nhm t thc hin Li-xng

nhanh chng nht v c li nht cho doanh nghip ca mnh.

Thng qua cc chng trnh hon thin vic khai thc trnh by

phn trn, cc SME Nht Bn c kin thc su rng v cp nht hn v ti

sn tr tu v khai thc ti sn tr tu. T nhng nn tng , cc SME v

ang tip tc khai thc cc ti sn tr tu ca mnh, ng thi thc y hot

ng nghin cu sng to v pht trin nhiu hon na. Bn cnh , cng nh

c s h tr ca cc t chc S hu tr tu ni ring v ca Chnh ph Nht

Bn, cc SME Nht Bn c nhiu c hi c ng gp vo h thng

thnh tu k thut ca t nc.

2.2. Thc trng khai thc ti sn tr tu cua doanh nghip va v nh Hoa K 2.2.1. c im ca doanh nghip va v nh Hoa K

40

Doanh nghip va v nh Hoa K c gi di ci tn doanh nghip nh ( Small business). Theo cc Qun l doanh nghip nh (Small

Business Association o f America-SBA) ca M, doanh nghip nh c nh

ngha l cc doanh nghip hot ng c lp, c di 500 nhn vin v khng

chim v tr thng lnh th trng trong lnh vc hot ng. Nh vy th c

khong 9 9 % tng s doanh nghip thuc khu vc doanh nghip ny. Thng

k ca SBA ch r 24 triu doanh nghip nh ca M to ra ln hn 5 1 %

GDP v to ra hn 5 2 % lc lng lao ng, i din cho 9 7 % gii xut khu

ca M1 3.

Mt m hnh doanh nghip nh mi nhng ngy cng ng vai tr ln

trong nn kinh t M l cc doanh nghip ti gia (home-based business), l

cc doanh nghip siu nh (micro business), chng chim ti 5 3 % tong s

doanh nghip nh ca Hoa K (SBA,2004) v hot ng a dng trong nhiu

lnh vc nh ti chnh, bo him, bt ng sn v giao thng vn ti...

Ngoi nhng c im chung ca cc doanh nghip va v nh nh

trnh by trong chng , cc doanh nghip va v nh Hoa K c nhng c im ring bit nh sau:

L thnh phn c bn thc y tng trng M

Cc doanh nghip ln v cc doanh nghip nh v va khng phi l

nhng mng khu vc ring bit trong nn kinh t M, tri li h mua sn

phm ca nhau v tn dng s i mi ca mi bn kch thch s tng

trng. Cc doanh nghip va v nh thng l nhng doanh nghip c thm

nin t hn do cc doanh nhn t khi xng, v chng thng l khi ngun

cho cc doanh nghip ln. Tuy nhin, bn cnh , cng c nhng doanh

nghip nh sau khi pht trin v m rng li khng h mun chuyn i

thnh doanh nghip ln. l nhng doanh nghip ng trn lp trng: li

nhun bt ngun t tng khng m rng quy m, cc cng ty nh th ng

13 www.sbaamerica.com/

41

gp cho nn kinh t bng cch to ra nhng sn phm v dch v chuyn bit

m cc tp on ln thng khng cung cp v thng i hi gi thnh rt

cao cho s chuyn mn ha nh vy. Chnh s a dng v nng ng nh vy

ca cc SME Hoa K gip m bo cho s tng trng lin tc trong nn

kinh t ca mnh.

Lun i mi v linh hot

v i mi trong kinh t: - S lng cc bng pht minh sng ch tnh theo mi cng nhn trong

cc doanh nghip nh cao gp 13 n 14 ln so vi cc cng ty ln;

- Cc bng pht minh sng ch ca cc doanh nghip nh c kh nng

lt vo danh sch 1 % c trch dn nhiu nht (tc l quan trng nht) cao

gp hai ln so vi cc cng ty ln; - Cc doanh nghip nh chim ti 3 9 % s nhn cng cng ngh cao

nh cc nh khoa hc, k s, chuyn gia cng ngh thng tin, v chim phn

ln trong tng s nhng sng to trong cc cng ty ca Hoa K; - Nhng doanh nghip ny c kh nng d dng thit lp cc lin minh

v quan h hp tc mi - tri ngc hn vi cc cng ty ln c li ch cnh

tranh r rng nh c th thy qua vic so snh gia cc cng ty cng ngh

sinh hc vi cc tp on dc phm khng l ca Hoa K.

v mc linh hot trong knh t

- Ngn sch di do dnh cho cng ngh thng tin cho php cc

doanh nghip nh nhanh chng p ng nhng nhu cu lun thay i ca

khch hng: cc doanh nghip va v nh chim ti 4 5 % tng ngn sch dnh

cho cng ngh Hoa K. - Nhng cng ty c t 100 n 1000 cng nhn cp ngn sch cho cng

ngh nhanh gp tm ln so vi cc tp on, do cng cho php ch cc

doanh nghip ny lin h cht ch vi ngi s dng sn phm v dch v ca

h.

42

- Bng cch p dng cc k thut sn xut linh hot vi s h tr ca

cng ngh v cc phng php ti u mi, cc doanh nghip nh c th thch

ng nhanh hn vi cc iu kin kinh t lun thay i;

- Cc doanh nghip nh cn l ni gim thiu "d chn" bt ngun t

nhng bin ng v cng n vic lm do vic gim bin ch v ton cu ha

gy ra: 5 3 % doanh nghip nh hot ng a im bn ngoi ni ca mt

c nhn, t dch v lm tc cho nhng ngi hng xm cho ti t vn cho cc

doanh nghip nh v ln khc.

Ngun: http://vietnamese.vietnam.usembassy.zov/doc e0106 i.html

Yu t c bn trong chui tun hon

Doanh nghip nh chim a s trong nn kinh t Hoa K, nhng nh

hng ca chng cn ln hn quy m tng i ln nu trn. Do s thnh

vng ca cc nn kinh t ngy cng ph thuc vo vic khai thc t r i thc

ch khng phi l nguyn liu th nn li ch t s i mi, sng to, linh

hot, chuyn mn ha v ty bin theo nhu cu khch hng trn quy m ln -

cho d l bn bnh sandwich hay lp phn mm my tnh l ln hn bao gi

ht. Trong sut hn 10 nm va qua, trung bnh mi nm c 9,36% dn s t khi u doanh nghip ca chnh h.

C nhng thnh cng - 2/3 doanh nghip mi c t mt nhn cng tr

ln vn hot ng sau hai nm thnh lp - v c nhng tht bi thc s.

Nhng nhng tht bi khng gy ra s k th nc M trong x hi.

Thnh lp, iu hnh v thc y s pht trin ca doanh nghip nh nm

trong chui tun hon sng to v em li s giu c cho nhng ngi c ch v quyt tm hnh ng bt c ni u.

2.2.2.Nghin cu sng to ti sn tr tu

C th ni rng quan im php lut ca Hoa K rt thc dng, nhng

n mang li hiu qu khi cao vai tr ca ngi sng to. Quan im ny

gp phn kch thch cc nh nghin cu khng ngng sng to, i mi, sn

43

sinh ra ngy cng nhiu thnh tu khoa hc k thut hn cho t nc, cho

nhn loi. Hn na, vi h thng php lut cht ch nh vy s thc y cho

nhng ngi sng to ra ti sn tr tu bit cch t bo v mnh v tch cc s

dng c quyn sng ch ca mnh chng li hnh v i xm phm ti sn ca

mnh. Cc doanh nghip va v nh Hoa K ang tin hnh hot ng nghin

cu sng to hn vi h thng trang thit b hin i v nhn vin chuyn

nghip. Trc nhng bin i khng ngng ca vn nn hng gi, hng nhi,

s xm phm quyn s hu tri tu, cc doanh nghip ny khng ngng ci

thin, b sung, nng cao trnh ca mnh u tranh c hiu qu hn. Kt

qu l hin nay ti Hoa K, tng s ti sn tr tu vt qu con s 5 ngn t

USD v hng nm c hn 5 0 % lng xut khu ca Hoa K ph thuc vo

vic sng to v bo h cc loi ti sn tr tu so vi di 1 0 % ca trc y

50 nm1 4. iu ny chng t cho s pht trin ngy cng ln mnh ca lnh

vc sng to ti Hoa K. V thc t chng minh rng Hoa K l mt trong

nhng cng quc i u v pht minh, sng ch trn th gii.

R rng doanh nghip Hoa K tp trung ton lc cho pht trin kinh

t, gn quyn li ca tc gi, ngi biu din, nh pht minh ... vo quyn li

thit thn ca h, chnh l "Ti chnh". C th ni y chnh l mt trong

nhng ng lc ln nht gip chnh nhng ch th ny ngoi vic nhit tnh

sng to, th cn v phi quan tm n h thng bo h, tn trng, ng gp

cho s hon thin ca h thng bo h v khai thc ti sn tr tu ca quc gia

mnh.

2.2.3. Khai thc ti sn tri tu

Trong iu kin quyn s hu tr tu c xc lp, cc doanh nghip

s c xu hng tng cng khai thc ti sn tr tu lin quan n thng mi

hn. Hin nay ti M, hu ht cc cng tc nghin cu v pht trin c

14 Bo co ca Vin hoch nh chinh sch M 2008

44

thc hin ti chnh nc h, sau cc doanh nghip ca M s thc hin chuyn giao cng ngh da trn cc iu kin thng mi. Chuyn giao cng ngh thng th hin hnh thc kinh doanh nh hp ng Li-xng, Franchise... Hu ht loi hnh no cng cn ti vic ng k kinh doanh bn quyn. Cc khch sn, cng ty trong lnh vc cng nghip mang tnh cht bn vng v cc cng ty trong lnh vc k ton ... u c th nhn c li ch khi tham gia chuyn giao cng ngh, nhng quyn nh vy.

Ti M, hin c hn 550.000 Franchises (ca hng nhng quyn), chim 40% li nhun trong vic kinh doanh nhng quyn nh vy15.C th ni y l m hnh kinh doanh c u i do em li li ch cho nn kinh t quc gia. Cc doanh nghip ca M hin nay ang ginh c cc v tri ng u trong danh sch xp hng cc thng hiu hng u th gii. Nm 2007, Interbrand (cng ty t vn thng hiu) kt hp vi tp ch Business Week cng b bng xp hng 100 thng hiu hng u th gii trong nhng nm gn y, trong a s l cc doanh nghip ca M

Bng 2.1: l o thng hiu hng u th gii Xp hng Tn thng Quc gia Gi tr

hiu (USD) 1 Cocacola M 65.324 2 Microsot M 58.709 3 IBM M 57.091 4 GE M 51.569 5 Nokia Phn Lan 33.696 6 Toyota Nht 32.070 7 Intel M 30.954 8 McDonald's M 29.398

15 http://www.worldfranchisecouncil.org/

45

9 Disney M 29.210 10 Mercedes c 23.568

Ngun: www. vnmedia. vu - Thi bo kinh t Si Gn i vi mt t nc hin i, vn minh nh Hoa K, quan im thc

dng trong khai thc ti sn tr tu ca cc doanh nghip cng chng t tnh hiu qu trong vic khuyn khch tn dng cc i tng ca s hu cng nghip. Khi m gi tr ca ti sn tr tu c nh gi ch yu bng gi tr vt cht nh th s ng thi kch thch s liu lnh ca mt s thnh phn trong x hi quyt tm chim ot loi ti sn c bit ny bng nhiu cch.

Quan im php lut rt "thc dng" ca cc doanh nghip Hoa K cng mang li hiu qu khi cao tnh li ch v mt kinh t ca ngi sng to. Quan im ny thc y nhng ngi sng to bit cch t bo v mnh v tch cc s dng vic c khai thc ti sn tr tu c quyn ca mnh chng li hnh vi xm phm. s lng hp ng Li-xng hng nm chnh l minh chng cho s thnh cng trong vic kch thch ngi dn ch ng bo h quyn khai thc ti sn tri tu trong cc doanh nghip Hoa K, c th l nm 2008, s lng hp ng Li-xng chuyn giao ca cc doanh nghip M rt cao, vi con s ln ti 8.873 n, tng 14% so vi nm 2007, tng 38,6% so vi 4 nm v trc. Bng 2.2 : s lng hp ng Li-xng ca doanh nghip va v nh Hoa K

Nm Hp ng Li-xng 2005 6.150 2006 7.305 2007 7.910 2008 8.873

Ngun: tc gi t tong hp trn s liu thng k ca mvv.nspto.sovhveb

Nhng con s trn cho thy ngi dn M hon ton ch ng trong vic khai thc ti sn tr tu ca mnh, cho thy s hiu bit v tn trng lut

46

php ca ngi dn. Ngi pht minh, ch s hu, tc gi c th bo v ti

sn tr tu ca mnh mt cch cht ch thng qua cc hp ng Li-xng ny

hoc thng qua chuyn nhng quyn s hu cng nghip i vi cc ti sn

tr tu ca mnh.

Tuy vy, cng nh tt c cc nc khc trn th gii, vic cc doanh

nghip, c bit l doanh nghip va v nh v i phm quyn s hu tr tu, t

do khai thc ti sn tr tu mt cch bt hp php vn din ra thng xuyn.

Hng nm, v vic xm phm xy ra l khng h nh, theo thng k tnh

ring ca cc Hi quan Hoa K, s lng v v i phm ca cc SME tng qua

cc nm, c th nh sau:

Bng 2.3: s lng v i phm patent ca cc SME Hoa K qua cc nm (2003-2007)

Nm S lng vi phm patent b tch thu (v)

Tng s lng gi tr ni a ca hng ha b xm phm Patent b thu gi (USD)

2003 6.241 94.754,377 2004 6.998 138.767,885 2005 7891 93.234,512 2006 13.126 155.369,236 2007 13.524 196.754,377

Ngun: us Customs cmd Border Protection

Qua bng s liu trn, ta thy t nm 2003 n nm 2007, gi tr v i

phm tng 109% v s lng v i phm tng ln 110%, nh vy tnh trng hng

gi, hng nhi, hng xm phm nhn hiu thng mi qu thc tr thnh

mt vn ht sc ng lo ngi. Do , ti t nc c nn cng nghip pht

trin rc r ny, cc ch s hu rt sng to trong vic t bo v mnh. Phi

k ra y l cc bin php t phng v ca cc doanh nghip trc nhng hnh

vi xm phm quyn s hu tr tu ca cc i th cnh tranh, ca cc c s lm

hng nhi, hng gi. V d nh cc doanh nghip gn y thng c xu hng

47

s dng nhn hiu thng mi bng cc hnh nh 3D, cc ha tit cu k, kh

bt chc. Cn i vi cc b mt thng mi, cc cng ty M c nhiu bin

php lu tr v bo v buc phi s dng cng ngh cao thng qua mng my

tnh c cc chuyn vin in t thit lp, thm ch l cc thng tin b mt ny

cn c bo v bng cch ng k bo h nh trng hp ca Cocacola.

Nh vy, cc SME Hoa K vn ang tip tc hon thin h thng bo h

v khai thc ti sn tr tu ca bn thn nhm to ra li th cnh tranh cho

doanh nghip minh trong th trng quc gia v t tin ti vic chim lnh

th trng nc ngoi.

2.2.4. Nhn xt

T thc trng ca cc SME Hoa K trong vic bo h v khai thc ti

sn tr tu trong nhng nm gn y, ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:

Kh nng p dng lut ca ngi dn v cc doanh nghip Hoa K rt

cao. Ti quc gia ny, ti sn tr tu c nh gi thng qua kh nng sinh

li ca n, c ngha l nu chng c tnh ng dng thc tin ngay th n s

c nh gi rt cao, khi hiu qu kinh t ca n s rt ln, mang li

nhiu li ch cho ngi s hu n. Chnh t duy kinh t th trng nh vy

tr thnh li sng x hi gip ngi sng to, tc gi, cc doanh nghip...

nhn thc hn ai ht v gi tr quyn ca mnh, t thc y h phi bit

nm gi ti sn tr tu ca mnh khai thc chng, mang li l i ch cho bn thn.

Mun khai thc hiu qu ti sn tr tu th phi xy dng c mt h

thng quy phm php lut v khai thc ti sn tr tu ph hp. Hoa K, cc

SME ang ng trc vn v nhn thc v thi hnh php lut. R rng l

cc doanh nghip gp phi vn kh theo di, nam bt c h thng php

lut. Do h thng lut Hoa K c c kt t nhng n l, ht sc thc tin,

gn gi nhng li rc ri v phc tp, i khi cn mang tnh cht chng cho.

Tuy nhin, hnh pht ca Hoa K i vi cc hnh v i v i phm mang tnh rn

48

e cao nn phn no lm cc doanh nghip c thc hn trong vic t nng

cao nhn thc php lut ca mnh, v nh cng lm gim thiu tnh trng

v i phm khai thc ti sn tr tu bt hp php ca cc doanh nghip.

Cc doanh nghip va v nh v ang u t kh nhiu tin ca,

h c cc b phn chuyn trch chuyn gii quyt cc vn lin quan n

lnh vc s hu tr tu, h sn sng thu nhng nhn vin c o to k

lng, tr lng cao nn gim thiu c cc v i phm v o c ngh

nghip.

2.3.Thc trng khai thc ti sn tr tu ca doanh nghip va v nh Singapore 2.3.1. c im doanh nghip va v nh Singapore

Hin nay, Singapore c khong trn 120.000 doanh nghip va v nh,

trong mt na l cc doanh nghip tp trung vo lnh vc kinh doanh

thng mi, xut nhp khu v mi nm s doanh nghip mi thnh lp t

8.000 n 10.000 doanh nghip, trong cng khong t 5-7.000 doanh

nghip b ph sn 16. Ngoi nhng c im chung nh trnh by chng

, cc SME Singapore cng c mt s nhng nt ring bit nh sau:

Lun thc trong vn xy dng thng hiu cho bn thn doanh

nghip. Cc doanh nghip Singapore ni chung, c bit l cc doanh nghip

va v nh lun thc c rng mt thng hiu mnh s d thu ht khch

hng hn, gi c khch hng, t gi hng cao m van lm cho ngi tiu

dng lc quan. Thm vo , thng hiu mnh gip doanh nghip c c

nhm khch hng trung thnh v gip n d dng thm nhp th trng th

gii. Do o quc Singapore qu nh b, nn sng st v pht trin bn

1 6 http://sme.tcvn. gov.vn/default.asp?id=779

49

vng, thng hiu mnh gip cc doanh nghip Singapore c th m rng ra

th trng quc t.

Thng hiu thnh cng khng chi v ci tn d nh, n tng, m ch

yu nh cht lng ca sn phm. Theo nh ngha ca t chc xp hng

thng hiu International Enterprise ca Singapore, "thng hiu chnh l

mt l i ha v cht lng"17. Kinh nghim ca cc doanh nghip Singapore

cho thy s kin tr v k lut trong vic bo m cht lng n nh sn

phm s gip bo v uy tn ca thng hiu lu di.

Lun thc v s cnh tranh trn th trng m Thng mi lun l ngnh tr ct thc y kinh t pht trin ca o

quc S t Singapore ny, tuy th trng tiu th ni a nh b v hu nh

khng phong ph v ti nguyn thin nhin, nhng Singapore thit lp mt

nn kinh t m t rt sm v thnh vng t ngnh cng nghip xut khu ca

ring mnh. Khong 6 0 % doanh nghip Sigapore ly xut khu lm hot ng

ch yu, trong khi t l trung bnh ca th gii l 3 0 % 1 8 . Chnh v vy, cc

doanh nhn Singapore sm tch ly v s hu c nhiu kinh nghim trong

vic pht trin th trng ton cu. Cc th h doanh nhn Singapore lun truyn t cho nhau nhng kinh

nghim qu bu khi pht trin th trng ton cu. Theo h, cc yu t nh t

quan liu, nhng quy nh v rng buc kht khe ca cc khu vc hay quc

gia, s thiu kin thc tng th v th trng, s bt n v chnh tr v x hi

l nhng ro cn cn c khc phc ngay t u. Trong kinh doanh, doanh

nghip Singapore lun tm n yu t chnh tr v mi trng x hi ni

h pht trin hot ng kinh doanh. Do , cc th trng xut khu ch yu

ca doanh nhn Singapore l nhng th trng truyn thng hay th trng

tm c thng qua cc i tc tin cy. Mt khi cc doanh nhn Singapore

17 hp://www.iesingapore.gov.sgAYps/poral 1 8 hp://wvAY.singapore-business.com/index.asp

50

quyt nh hot ng kinh doanh ti mt th trng no , h lun tun th

cc lut l v tp qun thng mi ti th trng .

Thi quen kim sot chi ph v kim sot ri ro

Song song vi vic y mnh pht trin th trng ton cu, cc doanh

nhn Singapore ni ting l nhng ngi cn trng trong vic kim sot cht

ch s ln mnh ca doanh nghip mnh. Hai yu t thng c cc doanh

nghip Singapore kim sot cht ch l:

Kim sot ri ro: C ba ro cn ln nht trong vic bc ra th trng

ton cu, cc doanh nhn Singapore phi lun i mt v c kt thnh kinh

nghim l mi trng cnh tranh, s khc bit v cc lut l v kh nng lm

vic ca i ng lao ng ti a phng. Yu t mi trng cnh tranh lun

c nhn mnh hng u.

Kim sot chi ph: Hai yu t lun c lu tm l chi ph u t v

ph ngoi giao vi cc quan chc a phng. Trong cc doanh nhn

Singapore lun tnh ton k cc khon chi ph lin quan n vic quay vng

vn lu ng v nhng khon u t di hn. Theo h, kim sot ti chnh

khng tt ng ngha vi vic kinh doanh km hiu qu nn h thng s

dng cc khon vay ngn hn trong cc hot ng ca mnh canh chng

mc chi tiu.

Hin ti, Singapore c trn 120 ngn doanh nghip va v nh, s

dng hn mt na ngun nhn lc quc gia v ng gp 4 3 % vo tng thu

nhp quc ni (GDP) hng nm". Chnh ph Singapore lun coi trng vic

thc y s pht trin ca khi cc doanh nghip ny v l yu t cc k

quan trng trong s pht trin nn kinh t quc gia. s p t i , Singapore s n lc h tr a ngy cng nhiu hon cc doanh nghip va v nh "ra bin

rng", ha nhp vo sn chi quc t.

2.3.2. Nghin cu sng to ti sn tr tu 1 9 h t t p i / M A Y X Y . i e s i n g a p o r e . g o v . s i ^ v p s ^ p o r t a ]

51

M i quc gia trn th gii li c nhng quan im chnh tr ring v th

hin t duy vo cc chin lc quc gia, h thng php lut ca mnh. i

vi lnh vc ti sn tr tu, trong khi Nht Bn th hin tnh nghim minh,

cht ch, tn trng tc gi, nh pht minh th M li th hin tnh thc dng

i vi tc quyn, l coi trng quyn kinh t, ngi biu din c th bn i

c tn tui v s ring t ca mnh thu tin. Trong khi , Singapore, mt

quc gia c lch s vn ha cha lu i,chnh quyn cng ha Singapore

cng ch mi c thnh lp vo nm 1965, mt khong thi gian cha lu,

do vy cc chin lc quc gia, h thng php lut v bo h v khai thc ti

sn t r i tu chc chn cha th t c trnh chun ha cao nh ti hai

quc gia trn. Tuy vy, cc chnh sch ca Singapore lun hng ti kh nng

thc y tng trng kinh t trn nn tng tr i thc, tr tu bng mi cch, rt

mm do v kho lo. Chnh ph Singapore u t cho cng tc nghin cu v pht trin,

c th l theo k hoch khoa hc v k thut ( Science and Technology Plan),

ngn sch R&D chnh ph tng t 1,4 t la us (1991-1995) ln ti 7 t

la us (2006-2010). Vo nm 2006, chnh ph thnh lp C s nghin

cu quc gia (National Research Foundation - NRF), NRF chi ph 3,5 t

la us trong giai on t 2006-2010 cho vic nghin cu khoa hc sinh

hc, mi trng, nc, v phng php tng tc s.20 V theo kt qu thng

k ca S Khoa hc (Agency o f Science) v thc trng R&D quc gia nm

2008, Singapore t c nhiu thnh tu trong cng tc nghin cu v

pht trin, c th nh sau:

htp://www .ipos.gov.so/main/newsroom/speeches/speeches 70903.html - 29/3/2009

52

Bng 2.4 : s lng t chc hot ng R&D theo thnh phn Thnh phn 1996 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Tng 526 558 564 662 811 951 951 T nhn 496 513 519 617 765 900 897 Trng i hc 6 6 7 9 9 9 9 Chnh ph l i 24 25 24 25 26 28 Vin nghin cu 13 15 13 12 12 16 17 Ngun:htp://wwwl.pos.gov.sg/man/newsroom/speeches/speeches 7090.hm

Bn cnh vic kh thnh cng trong vic khuyn khch ton dn tham gia sng to ti sn tr tu, Singapore cn thnh cng trong vic to u ra cho cc ti sn tr tu mi ny:

Bng 2.5: s lng u ra ca R&D 1996 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Patent c s hu 614 1456 1739 2314 2570 3475 4717 Patent c ng dng 316 913 936 1001 1257 1597 2036 Patent c cp 91 410 451 460 599 877 933

Neun:http://wwwl.ipos.sov.sz/main/newsroom/speeches/speeches 170903.html

h tr cho cc doanh nghip va v nh ca mnh trong qu trnh khai thc ti sn tr tu, chnh ph Singapore xy dng nhiu chng trnh, nhiu d n sng khuyn khch sng to, v d nh k hoch IP Creation@Singapore, IP Exploit@Singapore Programme... vo nm 2009, t cc sng ch, pht minh s khng ngng c to ra, ng gp cho nn tng tri thc ca quc gia ni chung v ng gp cho cc doanh nghip ni ring. 2.3.3. Khai thc ti sn tr tu

Cc doanh nghip va v nh Singapore thit lp mt th trng giao dch cc ti sn tr tu, th trng ny c gi l "ch giao dch sn phm tr tu" (SurIP Marketplace). Cc SME c th a sn phm tr tu ca mnh ra "ch", c th cho bn, Li-xng sn phm ca mnh,v.v... Loi hnh ch ny to iu kin cho nhng ngi c nhu cu c th nhanh chng gp

53

c nhau, gim chi ph v nng cao hiu qu kinh doanh, t thc y hot

ng giao dch, khai thc ti sn tr tu.

Hn na, trong nm 2009, cc SME Singapore cn tham gia thc hin

chng trnh h tr "Qun tr ti sn s hu tr tu" ( Intellectual Property

Management - IPM) cng vi C quan s hu tr tu Singapore (Intellectual

Property Office o f Singapore-IPOS) nhm nng