TIBB ATIK ETM

TIBB ATIKLARIN NTE NDE TOPLANMASI, TAINMASI VE GECDEPOLANMASI

11. Tbbi Atklarn Salk Riskleri1. evre: nsanlarn fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak alveri iinde bulunduu ortamBu atklarn risk altna ald guruplar2. Hekimler: Tp doktorlar, di hekimleri, Adli Tp kritik alan alanlar, veterinerler3.Hemireler4.Hastabakclar5.Dier hastane personeli6.Hastanedeki dier hastalar7.Hasta ziyaretileri8. Hastane atklar ile temas olanlar:amarhane alanlarTemizlik icileriTransport iileriAtklar bertaraf eden iilerp kartrclar/Sokak toplayclarRisk oran asndan bu listeyi tamtersinden deerlendirebiliriz.Salkla ilgili ilemler srasnda oluan atklarn;

%85-90 Risksiz halk saln tehdit etmeyen%10-15 Enfeksiyz hastalk bulatrabilenSalk bakm atklar:Orta ve dk gelirli lkelerde 0,5-6 kg/kii/ylGenellikle yksek gelirli lkeler: 1-12 kg/kii/ylTbbi atklarn evreye etkileriBiyolojikKimyasalFizikselTbbi atklar, gerek ieriklerindeki hastalk yapc veya bulatrc maddelerle dorudan; bazen de fare, sinek vb. haere, kemirgen ve dier canllar iin (fauna) beslenme ve reme kayna olmas nedeniyle insan ve evre saln dolayl olarak olumsuz (Vektr canllar) etkileyebilmektedir.ATIKArtk ihtiya duymadmz ve uzaklatrmak istediimiz her trl maddeyi atk olarak tanmlayabiliriz.

Salk hizmeti veren birok kuruluun faaliyetleri esnasnda ortaya kan her trl ata hastane at denir.

ATIK

Gelimi lkelerde tbbi kurulular her yl yarm milyon ton atk retmektedir.Hastaneler tbbi atklarn %77sini retmektedir.Salk uygulamalarnn tek kullanmlk malzemeye dayandrlmas da bu atk miktarn arttrmaktadr.

SALIK KURULULARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI (EK:2) EVSEL NTELKL ATIKLARA-GENEL ATIKLARB-AMBALAJ ATIKLARISalkl insanlarn bulunduu ksmlar,hasta olmayanlarn muayene edildii blmler,ilk yardm alanlar,idari birimler,temizlik hizmetleri,mutfaklar ambar ve atlyelerden gelen atklar,B,C,D,E,F ve G gruplarnda anlanlar hari tbbi merkezlerden gelen atklar.Tm idari birimler, ambar, mutfak, atlye v.s den kaynaklanan tekrar kullanlabilir, geri kazanlabilir atklar:-Kat-Karton-Mukavva-Plastik-Cam-Metal V.bSALIK KURULULARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI (EK:2) TIBB ATIKLARC:ENFEKSYZ ATIKLAR D:PATOLOJK ATIKLAR F:KESC DELC ATIKLAREnfeksiyz ajanlarn yaylmn nlemek iin tanmas imhas zel uygulama gerektiren atklar:1-Mikrobiyolojik laboratuar atklar -Kltr ve stoklar -nfeksiyz vcut svlar -Serolojik atklar -Dier Kontamine atklar(Lam-Lamel,pipet,petri v.b.)2-Kan ve Kan rnleri ve bunlarla kontamine olmu nesneler3-Kullanlm ameliyat giysileri(Kuma,nlk ve eldiven v.b)4-Diyaliz atklar(atk su ve ekipmanlar)5-Karantina atklar6-Bakteri ve virs ieren hava filtreleri7-Enfekte deney hayvan leleri,organ paralar,kan ve bunlarla temas eden tm nesnelerAnatomik atk dokular, organ ve vcut paralar ile ameliyat, otopsi v.b. tbbi mdahale esnasnda ortaya kan vcut svlar: Ameliyathaneler, morg, otopsi, adli tp gibi yerlerden kaynaklanan vcut paralar, organik paralar, plasenta, kesik uzuvlar v.b (insani patolojik atklar)

Biyolojik deneylerde kullanlan kobay leleri Batma, delme syrk ve yaralanmalara neden olabilecek atklar:enjektr inesi,ine ieren dier kesiciler-bistrilam-lamelcam pastr pipetikrlm dier cam v.b SALIK KURULULARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI (EK:2)F: TEHLKEL ATIKLARG: RADYOAKTF ATIKLAR

Fiziksel veya kimyasal zelliklerinden dolay ya da yasal nedenler dolays ile zel ileme tabi olacak atklarTehlikeli kimyasallarSitotoksik ve sitostatik ilalarAmalgam atklarGenotoksik ve sitotoksik atklarFarmastik atklarAr metal ieren atklarBasnl kaplarVcut ve organ grntlenmesi, tmr lokalizasyonu veya tedavi amacyla , eitli aratrmalarda kullanlan kat, sv ve gaz atklardr.

Trkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuat hkmlerine gre toplanp uzaklatrlr.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASII- Tbbi atklar

Kesici-delici atklar

II-Evsel atklar

III- Ambalaj atklar

Dikkat! Tbbi AtkATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

IV- Tehlikeli atklar

V- Radyoaktif atklarTAEK13ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI EVSEL NTELKL ATIKLAR Ynetmeliin Ek-2 olarak verilen atklar listesinde A grubu altnda yer alan evsel nitelikli atklar, tbbi, tehlikeli ve ambalaj atklarndan ayr olarak siyah renkli plastik torbalarda toplanrlar.

.14ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

EVSEL NTELKL ATIKLAR

Ayr toplanan evsel nitelikli atklar, nite iinde sadece bu i iin ayrlm tama aralar ile tanarak geici atk deposuna veya konteynerine gtrlr ve ayr olarak geici depolanrlar. Evsel nitelikli atklar toplanmalar srasnda tbbi atklar ile kartrlmazlar. Kartrlmalar durumunda tbbi atk olarak kabul edilirler.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI EVSEL NTELKL ATIKLAR Toplanan evsel nitelikli atklarn, Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda tanmalar ve bertaraf edilmeleri salanrATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

AMBALAJ ATIKLARI

EK-2de B grubu altnda yer alan kat, karton, plastik ve metal ambalaj atklar, kontamine olmamalar artyla dier atklardan ayr olarak mavi renkli plastik torbalarda toplanrlar.

17ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASIAMBALAJ ATIKLARISerum ve ila ieleri gibi cam ambalaj atklar ise yine kontamine olmamalar artyla cam ambalaj kumbaralarnda, kumbara olmamas halinde ise dier ambalaj atklar ile birlikte mavi renkli plastik torbalarda toplanrlar. Kullanlm serum ieleri ayr toplanmadan nce, ularndaki lastik, hortum, ine gibi hasta ile temas eden kontamine olmu materyallerden ayrlr.ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

AMBALAJ ATIKLARI Kontamine olmu malzemeler dier tbbi atklar ile birlikte 13 nc maddede belirtilen esaslara gre toplanr. Toplanan ambalaj atklarnn, Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda geri kazanlmalar salanr.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

TIBB ATIKLAREK-2de C, D ve E gruplar altnda yer alan tbbi atklar, bata doktor, hemire, ebe, veteriner, di hekimi, laboratuvar teknik eleman olmak zere ilgili salk personeli tarafndan oluumlar srasnda kaynanda dier atklar ile kartrlmadan ayr olarak biriktirilir. Toplama ekipman, atn niteliine uygun ve atn olutuu kaynaa en yakn noktada bulunur. Tbbi atklar hibir suretle evsel atklar, ambalaj atklar ve tehlikeli atklar ile kartrlmaz.

20ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASITbbi atklarn toplanmasnda; yrtlmaya, delinmeye, patlamaya ve tamaya dayankl; orijinal orta younluklu polietilen hammaddeden szdrmaz, ift taban dikili ve krksz olarak retilen, ift kat kalnl 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldrma kapasiteli, her iki yznde grlebilecek byklkte Uluslararas Biyotehlike amblemi ile DKKAT TIBB ATIK ibaresi tayan krmz renkli plastik torbalar kullanlr.

21ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI Torbalar en fazla orannda doldurulur, azlar skca balanr ve gerekli grld hallerde her bir torba yine ayn zelliklere sahip dier bir torbaya konularak kesin szdrmazlk salanr. Bu torbalar hibir ekilde geri kazanlmaz ve tekrar kullanlmaz. Tbbi atk torbalarnn ierii hibir suretle sktrlmaz, torbasndan karlmaz, boaltlmaz ve baka bir kaba aktarlmaz.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI Tbbi atklarn basnl buhar ile sterilizasyon ilemine tabi tutulmas durumunda atklar otoklav torbalar ile otoklavlanabilir kesici-delici tbbi atk kutularna konulurlar. Otoklav torbalarnn yukarda belirtilen teknik zelliklerin yan sra 1400Ca kadar nemli-basnl sya dayankl ve buhar geirgenliine haiz olmas zorunludur. Sv tbbi atklar da uygun emici maddeler ile younlatrlarak yukarda belirtilen torbalara konulur

23ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

Tbbi Atklarn Kaynanda Ayr Toplanmas in Konteynr rnekleri

Ayr toplanan her bir atn konteynrnn zerine konteynra atlacak atn trnn yazlmas ve ilgili yerlere atklarla ilgili talimatlarn yazlmas atklarn ayr toplanmasndaki baary ykseltecektir.

24ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASIDelici ve Kesici Atklar Kesici ve delici zellii olan atklar dier tbbi atklardan ayr olarak delinmeye, yrtlmaya, krlmaya ve patlamaya dayankl, su geirmez ve szdrmaz, almas ve kartrlmas mmkn olmayan, zerinde Uluslararas Biyotehlike amblemi ile DKKAT! KESC ve DELC TIBB ATIK ibaresi tayan plastik veya ayn zelliklere sahip lamine kartondan yaplm kutu veya konteynerler iinde toplanr.

25Delici ve Kesici AtklarBu biriktirme kaplar, en fazla orannda doldurulur, azlar kapatlr ve krmz plastik torbalara konur. Kesici-delici atk kaplar dolduktan sonra kesinlikle sktrlmaz, almaz, boaltlmaz ve geri kazanlmaz.Tbbi atk torbalar ve kesici-delici atk kaplar orannda dolduklar zaman derhal yenileri ile deitirilirler. Yeni torba ve kaplarn kullanma hazr olarak atn kaynanda veya en yaknnda bulundurulmas salanr.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

Delici ve Kesici Atklar in Konteynr rnekleri

27ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI

TEHLKEL ATIKLAR

EK-2de F grubu altnda yer alan genotoksik atklar, farmastik atklar, ar metal ieren atklar, kimyasal atklar ve basnl kaplar dier atklardan ayr olarak toplanrlar. Bu atklarn bertaraf Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliine gre yaplr.

28TEHLKEL ATIKLAR Bu grupta yer alan kimyasal atklar, toksik, korozif (pH12), yanc ve reaktif (su ile reaksiyon verebilen, oklara hassas) zelliklerinin en az birine sahip olmalar durumunda tehlikeli atk olarak kabul edilirler. Bu zelliklerden hibirine sahip olmayan tehlikesiz kimyasal atklardan kat olanlar evsel atklar ile birlikte toplanrlar, sv olanlar ise kanalizasyon sistemi ile uzaklatrlrlar.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI TEHLKEL ATIKLARnitelerde oluan rntgen banyo sular, Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii Ek-7 Listesinde 09 01 Kodu ile yer alan tehlikeli atklardr. Bu atklar ayr olarak toplanp evre ve ehircilik Bakanlndan lisans alm firmalar vastasyla geri kazanlmaldr.

TEHLKEL ATIKLARTehlikeli atklar kesinlikle kanalizasyon sistemine boaltlmaz, dorudan havaya verilmez, dk scaklklarda yaklmaz, evsel atklarla kartrlmaz ve depolanarak bertaraf edilmezler.

ATIKLARIN NTE NDE AYRILMASI, TOPLANMASI TEHLKEL ATIKLAR

32ATIKLARIN NTE NDE ,TAINMASITbbi Atklarn nite erisinde Tanmas

Tbbi atk torbalar nite iinde bu i iin eitilmi personel tarafndan, tekerlekli, kapakl, paslanmaz metal, plastik veya benzeri malzemeden yaplm, ykleme-boaltma esnasnda torbalarn hasarlanmasna veya delinmesine yol aabilecek keskin kenarlar olmayan, yklenmesi, boaltlmas, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay ve sadece bu i iin ayrlm aralar ile toplanr ve tanrlar. Tbbi atklarn nite iinde tanmasnda kullanlan aralar turuncu renkli olacak, zerlerinde Uluslararas Biyotehlike amblemi ile Dikkat! Tbbi Atk ibaresi bulunacaktr.

33TIBB ATIKLARIN NTE ERSNDE TAINMASI

Tbbi atk torbalar azlar skca balanm olarak ve sktrlmadan atk tama aralarna yklenir, toplama ve tama ilemi srasnda el veya vcut ile temastan kanlr. Atk torbalar asla elde tanmazlar. Tama ilemi srasnda atk bacalar ve yryen eritler kullanlmaz.

ATIKLARIN NTE NDE,TAINMASITbbi atklar ile evsel nitelikli atklar ayn araca yklenmez ve tanmazlar. Atk tama aralar her gn dzenli olarak temizlenir ve dezenfekte edilirler. Aralarn iinde herhangi bir torbann patlamas veya dklmesi durumunda atklar gvenli olarak boaltlr ve tama arac ivedilikle dezenfekte edilir.

35ATIKLARIN NTE NDE,TAINMASITbbi atklarn nite iinde tanmas ile grevlendirilen personelin, tama srasnda ekilde zel nitelikli turuncu renkli elbise giymesi ve bu kyafetlerin ilgili nite tarafndan karlanmas zorunludur.

nite iinde uygulanan toplama program ve atk tama aralarnn izleyecei gzergah, hastalarn tedavi olduu yerler ile dier temiz alanlardan, ziyaret, hastane personeli ve hasta trafiinin youn olduu blgelerden mmkn olduunca uzak olacak ekilde belirlenmelidir .

36

ATIKLARIN NTE NDE,TAINMASI

Tbbi Atk Kyafeti ve Yardmc Malzemeler

37ATIKLARIN NTE NDE,TAINMASI Tbbi Atk Tama Konteynrlar

38ATIKLARIN NTE NDE,TAINMASI Atklarn Tanmas Esnasnda Dikkat Edilecek Hususlar

Servis hemireleri ve dier klinik personeli, krmz renkli, atk torbalarnn, drtte dolduktan sonra, iyi bir ekilde kapatldndan emin olmaldr. Hafif olan torbalarn azlar dmlenmeli, daha ar olanlarn azlar plastik eritler ile kapatlmaldr. Kesici delici atklarn biriktirildii kutular da krmz renkli atk torbalarna yerletirilir.

39 Atklarn Tanmas Esnasnda Dikkat Edilecek Hususlar Bu atklarn retildikleri noktalarda biriktirilmesine izin verilmez. Servislerde bu atklar iin ayrlm olan yerde bulunan tekerlekli az kapakl konteynerlerde biriktirilen atklar her gn, bu atklarn tanmasnda grevli olan personel tarafndan hastanenin zemin veya bodrum katnda, ynetmelie uygun ekilde ina edilen geici atk depolarna tanrlar. Bu ilem iin yk asansrleri kullanlabilir.

ATIKLARIN NTE NDE,TAINMASI Atklarn Tanmas Esnasnda Dikkat Edilecek Hususlar Atklarn toplanmasndan sorumlu olan alanlarn uymas gereken kurallar:Kiisel korunma nlemleri mutlaka alnmaldr. Atklar gnlk toplanmal ve belirlenen geici atk depolama yerine tanmaldr.Tm atk retim noktalarnda yeterli sayda torba ve konteyner bulundurulmaldr.

ATIKLARIN GEC DEPOLANMASI Atklarn Tanmas Esnasnda Dikkat Edilecek Hususlar Personel tarafndan nitelerden toplanan atklar snflarna gre ayr depolarda depolanrlar. Krmz torbalarda toplanan atklarn depolanaca mekanlarn Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 19, 20 ve 21. maddelerinde belirtilen zelliklere sahip olmas gerekmektedir

42 TIBB ATIKLARIN GEC DEPOLANMASI En az 20 yatak kapasitesine sahip niteler geici atk deposu ina etmekle, daha az yataa sahip niteler ise ayn ilevi grecek konteyner bulundurmakla ykmldrler. Atklar, bertaraf sahasna tanmadan nce 48 saatten fazla olmamak zere bu depolarda veya konteynerlerde bekletilebilir. Bekleme sresi, geici atk deposu iindeki scakln 4 C nin altnda olmas kouluyla bir haftaya kadar uzatlabilir.

43TIBB ATIKLARIN GEC DEPOLANMASI

Evsel Atklarn Depolanmas Tbbi Atklarn Atk Deposunda Depolanmas

Geici Atk Deposu Yerine Konteynr Kullanlmas

44 TIBB ATIKLARIN GEC DEPOLANMASIGeici atk deposunun zellikleri (Devam)Depo kaplar kullanmlar dnda daima kapal ve kilitli tutulmal, yetkili olmayan kiilerin girmelerine izin verilmemelidir. Depo ve kaplar, ieriye herhangi bir hayvan/haarat girmeyecek ekilde ina edilmelidir.Geici atk depolarnn ii ve kaplar grevli personelin rahatlkla alabilecei, atklarn kolaylkla boaltlabilecei, depolanabilecei ve yklenebilecei boyutlarda ina edilmelidir.

45 Geici atk deposunun zellikleri (Devam)Geici atk deposu, atk tama aralarnn kolaylkla ulaabilecei ve yanaabilecei yerlerde ve ekilde ina edilmelidir.Geici atk deposu, hastane giri k ve otopark gibi youn insan ve hasta trafiinin olduu yerler ile gda depolama, hazrlama ve sat yerlerinin yaknlarna ina edilmemelidir.

Geici atk deposunun zellikleri (Devam)_Tbbi atklarn konulduu blmenin temizlii ve dezenfeksiyonu kuru olarak yaplr. Blme atklarn boaltlmasn mteakiben temizlenip, dezenfekte edilmeli ve gerekirse ilalanmaldr. Tbbi atk ieren bir torbann yrtlmas veya boalmas sonucu dklen atklar uygun ekipman ile toplandktan, sv atklar ise uygun emici malzeme ile younlatrldktan sonra tekrar krmz renkli plastik torbalara konulmal ve kullanlan ekipman ile birlikte blme derhal dezenfekte edilmelidir.

TIBB ATIKLARIN GEC DEPOLANMASIGeici atk deposunun zellikleri (Devam)

Evsel nitelikli atklarn konulduu blmede kanalizasyona bal zgaral bir drenaj sistemi ve blmenin kolaylkla temizlenebilmesi iin basnl bir su musluu bulunur. Blme atklarn boaltlmasn mteakiben temizlenir, dezenfekte edilir ve ilalanr.Temizlik ekipman, koruyucu giysiler, atk torbalar ve konteynerler geici atk depolarna yakn yerlerde depolanrlar.48 TIBB ATIKLARIN GEC DEPOLANMASIGeici Atk Depolarna Ruhsat Alnmas

Geici atk deposu kurmakla ykml olan nitelere yap ruhsat vermeye;belediye ve mcavir alan snrlar iinde kalan yerlerde bykehir belediye bakanl, dier yerlerde belediye bakanlklar,belediye ve mcavir alan snrlar dnda kalan yerlerde valilikler yetkilidir.

49GEC ATIK DEPOLARI

50GEC ATIK DEPOLARI

51GEC ATIK DEPOLARI Konteynerlerin Geici Atk Deposu Olarak Kullanlmas

20den az yataa sahip niteler, geici atk deposu olarak konteyner kullanmak zorundadrlar. Bu amala kullanlacak konteynerlerin aadaki teknik zelliklere haiz olmas zorunludur:Konteynerler nitenin en az iki gnlk tbbi atn alabilecek boyutta ve sayda olmaldr.Konteynerler, kullanldklar nitenin bulunduu parsel snrlar iinde; dorudan gne almayan; hastane giri-k, otopark ve kaldrm gibi youn insan ve hasta trafiinin olduu yerler ile gda depolama, hazrlama ve sat yerlerinden uzaa yerletirilmelidir.

52GEC ATIK DEPOLARI Konteynerlerin Geici Atk Deposu Olarak Kullanlmas- Konteynerlerin i yzeyleri ykleme-boaltma srasnda torbalarn hasarlanmasna veya delinmesine yol aabilecek keskin kenarlar ve dik keler iermemelidir. Kesien yzeyler yumuak dnlerle birbirine birlemelidir.

- Konteynerlerin kapaklar kullanmlar dnda daima kapal ve kilitli tutulmal, yetkili olmayan kiilerin amasna izin verilmemelidir. Kapaklar, konteynerin iine herhangi bir hayvan/haarat girmeyecek ekilde dizayn ve ina edilmelidir.- Konteynerlerin d yzeyleri turuncu renge boyanmal, zerlerinde grlebilecek uygun byklkte ve siyah renkte Uluslararas Biyotehlike amblemi ile siyah harfler ile yazlm Dikkat! Tbbi Atk ibaresi bulunmaldr.

53 Konteynerlerin Geici Atk Deposu Olarak KullanlmasKonteynerler daima temiz ve boyanm durumda olmaldr.Konteynerler, atklarn boaltlmasn mteakiben her gn veya herhangi bir kazadan hemen sonra temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.20den az yataa sahip niteler, istedikleri takdirde geici atk deposu da ina edebilirler.

GEC ATIK DEPOLARI

55 Kk Miktarlarda retilen Tbbi Atklarn Geici DepolanmasAtklar, tbbi atk toplama arac gelmeden nce kesinlikle darya braklmaz, evsel atklar ile kartrlmaz ve evsel atklarn topland konteynerlere konulmaz.Bu salk kurulular, ilgili mercilerden alma izni almadan nce, atklarnn geici depolanmas konusunda en yaknda bulunan geici atk deposu veya konteynerin ait olduu salk kuruluu ya da atklarnn toplanmas konusunda ilgi belediye ile anlama yapmak ve bu anlamay valilie ibraz etmekle ykmldrler.

Teekkrler57