63

Tikli Murad Zimu

  • Upload
    tamazit

  • View
    260

  • Download
    7

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Tullisin nniḍen

Citation preview

Page 1: Tikli Murad Zimu
Page 2: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU

D tullizin nniven

Haut Commissariat à l’Amazighité, 2004

Page 3: Tikli Murad Zimu

Cet ouvrage a été édité dans le cadrede la collection « Idlisen nne$ « de

la Direction de la Promotion Culturelledu Haut Commissariat à l’Amazighité.

Page 4: Tikli Murad Zimu

Agbur

Tazwert ………………………………………………… 01

Taéebbujt n tafat ………………………………….03

Abrid n tatut ………………………………………...17

Tabôatt ………………………………………………….23

Agni n Mêend ……………………………………… 35

Tikli ……………………………………………………… 51

Page 5: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tazwert

1

Tazwert

Tullizin-agi d-ye$lin ger ifassen-nwen d inagan $ef wayenyevran d wayen d-iverrun. Zik, anagi d asefru, ass-a anagi dimru.

Yal awal, yal tunîiqt, d takemt deg walla$-iw, mi akka d-tewwev $ur-wen, fessuset, imi tura trefdem-tt yid-i.Ismawen imukan d yemdanen d-ittwabedren, nebder-iten-id d$a,imi mgaraden d yismawen n wid yeddren tidyanin am tigi arayuraren akka $ef isebtaren-agi u$ur tetteddum.

Ayen d-ittwanan, ur fessus ara i tmenna ; tikwal awal arad-temlilem yeslufuy i rregmat d tucva. Leêdaqa, mi arayebbuôket walla$, tettu$al d tilist, nek ayen akk d-nni$, nni$-takken ad xeôbent tlisa yellan gar-ane$, gar-awen…u gar-i dyiman-iw !

Mi wen-dnni$ akka, maççi d aheggi i ken-ttheggi$ akkenad temmagrem awa$zen, d awalen ara d-temlilem ur ttagadet !.D acu kan, awal, ma tedhen-it teréeg n wussan d wurfanyekkalen deg walla$ i t-yuran, awal, ma ye$li $er wandatturarent tlufa yettdeggiren ives, awal imir-en, bennun-a$ leêbusakken ur d-iteffe$ ara deg yimawen-nne$, ssen$alen-a$ tadwattakken ur t-nettaru ara, ttcerrigen-a$ lka$ev akken ur d-itt$imiara fell-as i dderya-nne$ ; nekkni d anecct-en i $-yevran.

Ayen akka tetteddum ad t-t$rem, ur t-uri$ ara akken adu$ale$ d Dda Muôad, ur t-uri$ ara akken ad d-rnu$ taéeyt i loib-iw ; a$rum-iw qqne$-t $er i$uraf nniven. Ayen akka tetteddumad te$rem ur t-uri$ ara akken ad ssedhu$ wid yeb$an ad d-

Page 6: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tazwert

2

sersen ives ; limer d-srusuye$ ives, tili ad t-id-sserse$ i yiman-iw.Nek tira am tikli, ttaru$ ‘‘akken ad afe$ iman-iw’’.

Teggram-d kenwi, a wid yesqerdicen ayen yettwuran. Awid iêettben tunîiqin, a wid yesteqsayen imeslayen d twinas ansid-kkan ?. A wid iêemlen ad d-inin yal tafsut 20 di yebrir« qedce$ ». Kenwi, ma tesam tuccar suf$et-ttent-id dagi. Ma dnek, tettalasem, ayen akk d-vegre$ $ef lekwa$ev-agizdatvnnwen, ur t-in-vegre$ ara akken ad wen-eobe$. èri$anida tettwa$em ; imi tevra yid-nne$ am wennar-nni Natwinnat, a$leb imnezhen a wid isserwaten. Kenwi ihi, akken, $asakka ur d-tettbanem ara am wiyav, maca, nek êulfa$-awen imiken-sne$, éri$ anida yettfakka leb$i-nwen d wanda d-ibedduleb$i-w. Awal zware$-d deg-s, win yeb$an ad d-isqerdec ne$ add-isfentev ameslay $ef wayen uri$ ad iyi-t-id-yini s tira, u s tagi-nne$, imir-en ad nwali. Ma maççi akken, ur iyi-d-qqar, ur s-qqare$ ; sne$ ula d nek ad as-ini$ i wayev : « tafyirt-agi ditefôansist i tt-id-squcvev », maca, eddi keç awi-d azal-is s tagi-nne$ tiniv-as : « akka i ilaq ad tt-id-tiniv ».

Nek uri$-d, uri$-d, uri$-d, kenwi $ret, $ret, $ret…

Muôad ZIMU

Page 7: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

3

Tizi n Tifrat, Fuôaô, 1928.

ssan d isemmaven. Yal ass amek-it akken ; $as tella-dtafukt, am teslit deg wussan-is imezwura ; ur treûûa aratimukaz zdat wallen, d- azellem i tettwazlam. Tafukt deg

wussan-a n Fuôaô akken, tikwal tedduri asigna, tikwal nniven, add-teldi arquqen-is alamma tesre$ aglul n win tt-icedhan.Tim$arin ulac wi yettcedhin tafukt am nunti, mi d-sqacew kanger usigna d$a ad tent-tessevme, nunti ikkusmen ditegrest, tafukt « awi-d ukan ! » ara k-inint. Di$ netta, akken kanara d-tvil, ad d-teff$ent sya u sya, ad msawalent, ad fesrentivarren-nsent deg ifergan, di tzenqatin, am iberiqen-nniIweoiben. Win ieddan ad tent-yaf qqiment éiéinent, almi d-teff$en iraggen deg icetiven-nsent. Teff$ent-d d tirebbua, admwanasent, ad llment awal, tid istufan ttelment ula d tavuîî,tiyav nniven, d awal kan, ula d win d c$el.Awal di taddart-nne$, Tizi n Tifrat, am zduz ; yessen$adimecriwen d-iteff$en $ef at-wexxan, tikwal da$en awal d ddwa ibab-is, yessifsus $ef wul, imi ma yeççuô wul ééayit wussan. Acêali d-itteff$en deg fedxuxen mi ara d-ttemlilint tem$arin zdat nifergan ne$ di tzenqatin ! £ef wayen, am akken fran-tt medden stufra : yal axxam ad d-yefk tam$ert-is, c$el-is d ayen ibanen, swawal ad terr akk ayen yeccemmiten a-t wexxam d abbu

U

Page 8: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

4

yeftutes deg igenni. Ma times ad qabel times, awal i s-izemrenala awal : « ... maççi akken, Ameqran d amjaê? ! ad ijeggeêÖebbi win i m-d-innan akka... ». Mi tekkes ayen d-yeff$en $ermedden ad sen-ttefk awal d awin, $ef wamek i ilaq ad tilitmenna n tidett $ef at wexxam : « ... Ameqran mazal yettceggi-d, acu-t wass-en i d-iîîef babas xemsa Fôank... »

Tim$arin, am akken s-inna winna, mi tent-sum tudert sdderya, s lêif d ineéman d c$el n lexla d win n wexxam, ad d-qqiment kan i wawal imi winna zemrent-as $as yekkes-asentzzman teméi ; am akken s-nnan tiîî telfe$ ugel yeffe$. Awal uriêwao ara ifadden ne$ tagecrirt ne$ taîîucin ne$ tu$mas. Awalakken ad d-iffe$ iêwao sin icenfiren d wul iççuôen d walla$istufan i wiyav. Ad k-qqaren ma s tidett, d iles i d aneggaru iyettmettaten di tmeîîut !.

£ur-nne$ iles n tmeîîut yesserhab imdanen. £ef waya iqwan yergazen ikeôhen ad d-afen tim$arin qqiment zdat ntewwura n yexxamen. èran tim$arin, ass-a d ayla-k azekka fell-ak ; anwa deg-nne$ ur d-nedda ara di tesyar n wawal i wumizemrent ?.

Mi d-edda$ di tezniqt Nat Sliman di lêaôa n ufella, ufi$-dawemmus n tem$arin, zzint i wawal, akken kan d-edda$ssusment, smaqilent deg-i ; ur ttkemmilent ara awal alammaérant wi yi-lan, amer ahat qqarentvas ttili$-as i win akken i d-grent $er wennar deg-i serwatent awal.

Tim$arin-nne$ êemlent awal, d axessar !. D acu kan, ditegnitt n Fuôaô ireg°i-d uvemminvnsent d amessas imi tignawt urtettbadda ara $ef yiwen wawal ; tettneqlab. Acêal d tikelt, midvtban tafukt, ad dvtessufe$ tim$arin, ad dvmêedwalent sya usya, awal yettawivd wayev, wayev yettawivd gmavs. Akken kanara dvstafint i wawal ad sentvyehwu i$imi, ad dvyu$al usigna,ur uêtament, netta da$en, asigna di Fuôaô, am yir inebgi, ur

Page 9: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

5

ittcawaô ara, hakan ad d-isqulles. ‘‘Asigna d yir netta’’, i s-qqarent ahat tem$arin. Mi d-icberber nig-nsent, ad yeglu s tili dusemmiv, d$a ad d-te$li tsusmi gar-asent am wedil weroinnurad. Ad innerni usemmiv ad tt-nnerni tsusmi yid-s. Akken kanara êulfunt tem$arin-nni i tsusmi tetteqes ulawen-nsent dusemmiv iskuîîuf di tfekkiwin-nsent tukmicin, ad refdenttilmesyar-nsent ad kecment s axxam. Deg wexxam da$en adu$alent ad sqizbent i lkanun ooan-t $ef wudem n tafukt n Fuôaôtimûevêit. Lkanun, netta ur isi ara cceêna, ad tent-imager s wul.

Ala tim$arin i s-isnen i lkanun, netta yeéra ayenni, mi arad-teqqim tem$art tama-s ittêulfu mi ara tebdu asxejwev di tirgin$ef-i yesseêbaber, ittêulfu i ufus-nni yeyan mi ara t-yeskikiv swes$ar mi ara s-d-iferren di tiqermin-nni uéebuj yezzan ditafukt n ûmayem. Akken ara mmegrent $er irebbi-s ad t-id-tu$alteôwiêt, ad yizwi$ wudem-is. Lkanun iêemmel tim$arin. Issen adtent-imager mi ara d-rewlent i tnecnact n Fuôaô. Izmer i lbavna-nsent, mi d-qqiment $er yiri-s ad d-iwdent akk deg walla$-nsent i wayen nnant d wayen slant, yal imesli ad ya$ amkan-is,aéayan akk deg imeslayen ad d-yufrar iv-nni zdat n teslit.

D iîij ad d-ff$ent tem$arin, d asigna ad kecment sixxamen ; llan wussan deg-i sent-iverru waya tlata n tikwal degwass.

Nna Malêa, ula d nettat, têemmel tafukt di Fuôaô. Adteqqim kan ad d-tessiwel : « ... wa akka ? yya$ awi-yi-n s iîij... ».Win yellan deg-nne$ ; ama d Zizi, ama d nek d yemma ne$ dNna Dehbuc, ad tt-id-nessuffe$ $er yiîij. Ad teqqim $ef tsumta-ines, ad teééel ivarren-is, ad teqqar « ccah ! ! ». D acu kan nettat,ur tett$imi ara d tem$arin nniven. Nettat ur tetteffe$ ara, nuntiur d-keççment ara.

Page 10: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

6

Afrag-nne$ ulac win t-id-ikeççmen ma ur d-yusi ara $eft$awsa, mi tt-iqva ad yu$al ansi d-yekka. Akka seg wasmi d-ccfi$ ; axxam-nne$ ur isderdif ara deg-s ubeôani ne$ inebgi.

Cfi$-d i yiwet n tem$art, niqal tettôuê-d s axxam, tt$imantnettat d Nna Malêa. Cfawa n teméi kan, ttwali$-tent ssendent $ertesga n texxamt n Zizi, ad ssisinent kra ini$man di zzit ma llan,ad sgemrident, yiwen ur iéer d acu qqarent. Akken, alammaye$li-d yiv, ad d-tekcem yiwet n tmeîîut ad tezzu$er tam$art-nni.Akken acêal almi d yiwen wass ; am wass-a d$a deg yiv teffe$tem$art-nni, azekka-nni ur d-tu$al ara wayev xaîi, wid d-irnan$er-s di$en akken...

Nna Malêa, deg wass-en, tett$ima kan weêd-s, $as akken,têemmel ula d nettat awal, yak ur tettwali ara !? mani, ayen akkd-iverrun teéra-t, yerna tceffu ! ayen tesla ireûûa deg walla$-isam iéuran-nni n tejnant tacaraft. Ulac d acu s-ittôuêun. Matêulfa kan s walebav i ttmeslay ad tsu$ : « amek i s-tenna ?...$ef wacu tettmeslayem ? ». Din din ad d-tessukes iéerman nwawal d wacu t-id-yewwin.

Ayen tesla da$en d amur, ayen i wumi tecfa d amurnniven. Ayen akk seddan wexxam-nne$ sli$-t $ur-s asmi urfôize$ ara ger usseêmu d userkem. Baba d amjaê, asmi yu$yemma yugi-tt, d jeddi i yeb$an ad as-tt-ya$ akken $as iôuê $erFôansa ad d-yu$al, jeddi yefka-yas 10 frank i yiwen akken adicrek yid-s tayuga, d$a acrik-nni yewwi-tent irwel $er Lezzayer,itbe-it jeddi yewwet-it, d$a issekcem-it Jujdebbi $er lêebs :tilufa-yagi sli$-tent akk $er Nna Malêa, teêka-yi-tent-id amzun dtimucuha. Simmal ttim$ure$, simmal sukkuse$-d tilufa nniven,taneggarut jeddi zi$en yen$a win akken i s-yukren 10frankmaççi d tiyita i t-iwet.

Nna Malêa tesseôwa-yi timucuha, nettat, am akkenu$ale$-as da$en d tiîî-is ; i sya $er da kan ad d-tessiwel : « waMuh, ôuê kan ini-d d acu txeddem Nanna-k Dehbuc….». Akken ara d-ikcem Zizi Arezqi ad t-temmager Nna Malêa s wayen d-

Page 11: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

7

wala$ deg webdil-is : « Ay Arezqi Dehbuc tedla $ef ini$man-nni... ». Akken, mi d-gmi$ akka ttmenni$-d ula d nek ini$man$as di êeôtadem, d$a nu$al ntett-iten nek d Dehbuc, ha kan adiyi-d-tessiwel s tufra ad temme$ s akufi ad d-tekkes takemmictini$man ad –tt-neçç. Nna Malêa, am wakken teéra, ad d-su$ :« acu tesfelqimem akka ?... ». D acu kan, maççi am zik, imir-en,tiîî-nni s-ismucuôen tu$al tenza $ef tkemmict ini$man.

Nna Malêa, mi d-kecme$ ass-agi ufi$-tt-id teééiééin iîijdeg wefrag. Akken kan d-degre$ tawwurt n beôôa tessawl-d : « Wa akka ?... » « D nek a Nana... » i s-rri$. « Abuh, ani tu$alev-d, ana$ ad teqqimev dinna alammayekfa wegraw ad d-teddaklev keç d Zizik Arezqi, akka i xeddmenyergazen… » i yi-d-tenna. « Ad u$ale$ a Nna Lalêa, - usi$-d kan $ef c$el… » i s-rri$ imikecme$ s axxam.

Bni$-d ad teb$u ad téer d acu yevran deg wegraw ntaddart, d acu d-inna zizi Arezqi i taddart. « Wa Muh, i wegraw d acu $ef-i temmeslayem ? d acu d-yenna zizi-k Arezqi ?... » « Ma d zizi Arezqi ur d-immeslay ara ar tura, agraw, ooi$-tena ttmeslayen $ef téebbujt n tafat... » i s-nni$.

èri$ ad d-tu$al $er wawal. Nek kecme$ $er wexxam imiilaq ad d-sdidne$ anda-tent tqubac n wawsay, ad sent-kkse$tireg$in, ad tent-heggi$ i Zizi ad d-isselqem tameddit-nni miyekfa wegraw. £ef wayenni d$a i d-u$ale$ ass-en s axxam.Simmal ttnadi$ deg wexxam : $ef lfeôca n tewwurt, deg udekkan,di lemdawed ; ttafe$-d yiwet yiwet, tineggura teddem-iyi-tent-idNna Dehbuc di texxamt n Zizi. Akken d-mlalent zdat-i, êesbe$-tent, kkse$-asent- tireg$in sli$-as i Nna Malêa, theddeô weêd-s : « Neddhen i téebbujt n tafat nwekkel-as Öebbi i lqayed NatSliman... »

Page 12: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

8

Taéebbujt n tafat, d aseklu ulac win t-yugaren di tem$er ditaddart-nne$. Ad d-qqaren imezwura akken i t-id ufan, îîef-d segi$zer alamma d Ti$ilt, ulac akk ayen d-yufraren am téebbujt ntafat.

D agraw wis sin i temeô temsalt-is, amezwaru ur wala$ara deg-s aîas, ala ayen d-êkan di taddart . Tamsalt-a maççi amtiyav. Seg wasmi meééiye$ selle$ i zizi Arezqi mi ara d-iqqar dacu $ef-i mmeslayen di tejmat ; tikwal ad mmeslayen $efalebav iôkev di tilist n wayev, ne$ iserreê i lmal-is $er yiger nwayev. D acu kan tamsalt am ta, weroin d-ttunebdar. D tasusmi ii$elben awal, mi tekker ad tefru, ad d-tu$al ar ladda, zi$en akkaay d agraw !?

Yiwen wass, êkan-d, ssawlen-d $er wegraw $ef yiwen NatSliman d-ittewten di ssuq, nnan-d erran-t mavi. Taddart tbed$ef yiwen wawal, akken éran d Iêemmuten n Ti$ilt i t-iwten,fran-tt ur d-ttarran ara ttaô. Iêemmuten n Ti$ilt-d nutni u$urnettawi azemmur-nne$ d yirden-nne$ akken ad t-id-neééed, urd-yettawi ara cwal yid-sen nfa, alad$a $ef « ...umesxuv NatSliman » i d-inna Zizi Arezqi.

Nna Malêa, mi ara téer d acu d-yenna Zizi Arezqi ditejmat, teqqar-as : « teffe$v-d ar Jeddi-k ». Jeddi, $ef wakken d-êkan, awal-is mi ara d--ye$li am uxedmi uêeddad, di tlemmast.Acêal d win t-id--ibedren zdat-i. ëTagi, êkan-iyi-tt-id acêal dtikelt. Nnan-d yiwen wass, akka d$a d agraw, akken akk tthegginiman-nsen yergazen n taddart ad qqimen. Ttemsawalen $erimukan yellan d ilmawen, imi yal wa yeb$a ad yeqqim $er winukud yezmer ad iseddi azgen n wass, d aya kan !. Ur umine$ara llan wid izemren ad qqimen alamma $ilen-ten medden dimdukal. Ulac imdukal di taddart-nne$, llan wid cerken wussan,

Page 13: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

9

imawlan, imeslayen ne$ lêif n yiwen wass ne$ n wagur, d ayakan !. Akken d-êkan ihi, weqbel ad ibdu wegraw, yella jeddi ibedula d netta, yettmaqal amkan ara s-id-yezgen, d$a, wissen amekakken, izga-d yiwen zdat n jeddi, izzi-yas-d s werur. Ad d-zziv swerur i yiwen am jeddi !? Winna ahat ur yuêtam ara, manajeddi, igerrez-as tiyita, ahat ar ass-a a la yettegririb, d acu s-inna ? Inna-yas, zdat n medden, isu$ akken ad d-slen at taddart :« arur-ik yif udem-ik ! ». Winna akken yesla, nnan-d iîîaneg amwin yettwaqsen, inna-yas : « semmeê-iyi a Muê at Meqran… ».Medden keken d tavsa. Yeweô jeddi !. Yerna yeweô $efmedden akk ula d wid-nne$ nat wexxam. Ëkan-d tayev $efwaya. Yiwen n at Meqran, n wedrum-nne$, yiwen wass, imierven ad frun yiwet n temsalt ger At Sliman, iger-d iman-is,ani issuffe$-d kra imeslayen ur nlaq ara d$a igzem-as awaljeddi, zdat n medden, d acu s-inna ? D argaz s cla$em-is, inna-yas : « ad tessusmev ne$ ad d-rre$ ! ! ». Jeddi d ssiqa, $efwakken d-êkan.

Zizi Arezqi, ula d netta akken, « amesxuv Nat Sliman »isen-d-inna i wat taddart, zdat umesxuv-nni u zdat imawlan-is.

At Sliman, d adrum Lqeyyad. Nekki, di teméi-w, Lqayedsne$-t kan imi abeônus-is d aqehwi. Ur éri$ d acu-t almi d asmiwala$ anwa i d aôumi. Wala$-ten mi d-dukklen s axxam-nne$,asmi d-yeffe$ jeddi di lêebs, d cfawa n teméi kan ; ççuôen-dtawwurt, Aôumi-nni, way amek iga ! ? ur isi ara cla$em yerna dargaz ! Cfi$ acêal yurar wudem-is deg walla$-iw. D argaz yernuam nek ; ur isi ara cla$em. Ala ! am tmeîîut, iùmi nekki ad su$,netta meqqer ur isi ara, udem-is d azegga$, allen-is dtizerqaqin, acebbub-is d aceluv, d a$ezfan. Imi ibedd akken,ttmuqule$ deg-s, ttmuqule$ di Lqayed Usliman, yugar Uôumi-nniLqayed di te$zi s terdast ne$ ugar. Lqayed, netta, isa cla$em, dazarig kan si tama ar tayev, di tlemmast ucenfir-is cla$em-nni

Page 14: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

10

am akken san tiyerrist, $ef uqerru-s tacacit tazegga$t. Aôumi-nni, mi iheddeô, ttembiwilen icenfiren-is d ayen kan ! I sya $erda ad itekki s sin ifassen $ef wammas-is. Lqayed ittmuqul deg-smi iheddeô, issefham-d i Jeddi d acu s-d-iqqar.

Cfi$ $ef ass-en, Lqayed Nat Sliman d amdakel n Uôumi,ddan-d d Jeddi mi d-iffe$ si lêebs. Akken ff$en deg wexxam,iççuô wezniq d at-taddart, kecmen-d akk ad éren jeddi.

Agraw n wass-agi, maççi am wiyiv, ula d at taddart amwakken yella wacu b$an ad t-id-inin ulac win ara t-id-yinin.

Ulamma nheddeô akka ; argaz d argaz, d acu kan, irgazendagi di tejmat mi ara ttmeslayen tikwal am akken d tim$arin.Ttemyewaten s lemun ula d nutni, zi$en maççi aîas i yellan amJeddi !? Maççi aîas i tent-id-iqqaren qbala, drus i d-iferhen swayen ttêulfun. Zgelli kan, weqbel ad u$ale$ s axxam $eftqubac-nni, inîîeq-d Uyidir $ef Téebbujt n tafat, inna-d am akkennetta ur iqbil ara ad teqle. Yurga jedd-nne$ yu$al-as-d dabara$, inna-yas-d ad rren wat taddart tiqubac $er idekknen.Yiwen seg wat Sliman, imi d-inîîeq, yewwet-d Uyidir syemneqren, netta inna-yas : « maççi di targit ara d-nemlilûwab… ûwab ad ilal gar-ane$…». Akken i tkemmel, yu$al-dUyidir, ula d netta yewwet-it-id s wawal, d tiyita tuqlibt. Maççiwwin-d akken zedwa di sin, win ad yehdeô, wayev ad s-yerr sl$aburi. Medden éran-ten wa yetelha-d s wayev, nutni da$enéran, gguman ad d-ferhen, ad nna$en ad nwali. Nutni,ttemyewwaten s wawal ; snen amek i d-fernen imeslayen, yalawal am lbunya ; i$es ad ikkeckec aglim ur t-itta$ wara. Wten-dtazwayt yelhan, am ugerbuz d ubendayer. Nek d wid iyi-cbannêemmel mi ara mnacben akka sin di tejmat, verrunt $as maççid agraw, tikwal di teswiin-nni i d-ttekfufulent kra n tedyanin,« zi$ yevra leoeb di taddart-nne$ » i neqqar tikwal mi ara d-nselyiwet si tedyanin-nni ffren iseggasen. Tagi d$a d yiwet ; yiwenwass tenfufed-d ddana-nni izimer n Meéyan At yidir.

Page 15: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

11

Meéyan At yidir, d yiwen umuîîis akken deg-s ; ur ittfakkaara tagertilt s tikli, fetken-d axxam-is, wwin-as tlata izamaren urd-ifaq ara, yella yesxeôxuô, iwet-itt zinzin, ur iéri anidattmevwayent. Lfetk, weroin iedda di taddart-nne$ ; anwa urnettaki ara mi ara d-ittwikkes ubennay yernan $er tqaett degudaynin-ines ? Maca, Meéyan At yidir tevra-yas-d. Maççi dinkan itekfa temsalt, amer d lfetk kan, ur zzant ur r$ant, yettwakeram netta am acêal di tuddar tioiratin. Tadyant-agi-inestettkemmil ; imi akken kan eddan kra n waguren iôuê ad d-ya$axfiwen di Sebt Ieééugen, yufa ayen yettnadi, yemsewaq, yu$-dsin, mi d-yewwev s axxam, akken ten-iksa mmis, yu$al-d s tazla,am wakken yella wacu d-yufa, iberreê-as-d ger loiran : « WaBaba, wagi d izimer-nni-nne$, Wellah ar d izimer-nni-nne$,eqle$-t, hatan anda akken, d-zlef tqejjiôt-is mi tt-iger $erlkanun… tecfffiv ? ». Meéyan At yidir irev ad ik°em tadyant, dacu, tekka--d nnig-s, teffe$ am baô m-snat n txenfyac. Yernaakken kan qrib ad tt-ttun medden, ad tt-id-verêen wawalen ditaddart ; yiwen umeslay kan, deg yiwen wegraw, ad tt-id-yerra$er wennar, ad as-slen wid meéiyen. Ttwalem, akken, ara ttawinyilsawen alamma tenger ddunit, $as ad immet Meéyan At yidir ,ur tettmettat ara tedyant-agi-ines izimer. Ahat ad ilin wid ara tt-id-imektin ula di tenîîelt-is ! Ad ôwun tavsa.

Di Tizi n Tifrat, nêemmel tavsa. Nettagad da$en ad vsenmedden fell-a$ ; « ad kk-rren medden d tavsa », nettagadameslay-agi dayen kan, Nna Malêa teqqar : « qeble$ ad ddari$ivumyen wala ad vsen fell-i yedawen !». Im$aren akk n taddartsan akk tundar yessevsayen, ula d jeddi ! Yal wa s t$ennant-is.

Yella yiwen yugar-iten akk, wagi d Mêend At Yidir, dgma-s n Meéyan bu-tedyant-nni izimer. Mêend At Yidir, nettaittewwet di tmeéu$t, ur isel ara akken ilaq, seg wasmi d-ikkerixuû, yeyu yeôwa-tent s ujeêav asmi yeqqar di Loame. Asmimeqqer d$a ikemmel akk ; yu$al ad as-tiniv awal ad isel wayev.

Page 16: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

12

Ad d-êekkun yiwet n tikelt, $ef wasmi yemlal netta d ueééugIêemmuten. Mlalen deg webrid uôumi, am akken yella winyeksan kan tama-nsen, d$a d netta i d--issawven taqsiîî. Yerna,iban d tidett, imi snen-ten medden ; éran mi ara ttmeslayen, amad Mêend At Yidir, ama d aeééug Iêemmuten, anida teb$uv tilivad sen-id-teslev, sre$ru$en maççi d kra ! Ma bedden tama-k d$azemren ad k-seégen. Ihi asmi mlalen akken, inîîeq yiwen $erwayev inna-yas : « Ani $er Sebt Ieééugen i t-ttedduv, ma $er din, ad yi-teroivad belze$ kan ad nemsaaf ? » « Awah ! nekk teddu$ $er Sebt Ieééugen ! » « Ad isahel Öebbi ihi, nek nni$-as ma $er Sebt Ieééugen, tiliad nemsaaf… »Akka i d-êkan $ef Mêend At yidir d ueééug Iêemmuten.Ma d Jeddi, imi wen-d-nni$ yessevsay, netta yessevsay mi arayerfu ; amek akk izeffev, amek ineffev iman-is, amek ittwehi sifassen-is, amek isseknuy lqed-is ; tilufa-yagi akk ssevsayentmedden, ma ulac-it. Ma yella, deqmen akk medden tavsa degqelmunen-nsen.

Ma d tamsalt-agi n wass-a $ef-i yemeô wegraw, ur d-tessassay ara tavsa. Ttemcawaôen at taddart ma d-sse$linTaéebbujt n tafat akken ad bnun taqubett $ef uéekka n jedd-nne$amezwaru. Taéebbujt n tafat, nettader-itt-id akk di taddart,nettalas akk deg-s, ur tesi ara bab. Tezga anda tt-id-nufa, urtegmi ur ten$is, ula d ûûalêa weroin tt-têuza. Tesa iessasenahat !? Nna Malêa mi ara teggal s ifurkan n téebbujt n tafat, ulactu$alin $er deffir !Nekkni s wid meééiyen, zik netthabi asqiccew i d-sqicciwTaéebbujt n tafat di tziri mi ara tt-nettmuqul deg yiv. Tura, mi d-nerna kra iseggasen $er wezrar n tudert-nne$, nu$al nêemmeli$imi ddaw-as, $ef teblavin id as-izzin.

Page 17: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

13

Imi d-tezga di ti$ilt taneggarut weqbel ad d-tban taddart-nne$,tettu$al da$en téebbujt n tafat di lawan n tyerza d tmegra dtamekkant deg-i ttafen tili d wesgunfu wid yesmaren tidiwin-nsen deg igran.

D acu kan, ayen yeffren di tlufa d tagi : taéebbujt n tafat damkan deg-i d-yevra wegraw ameqran d-yessemlalen sin idermayettidiren di taddart-nne$ ; adrum n At Sliman d wedrum-nne$At Meqran. Taqsiîî-a, drus-iten wid tt-yesnen di taddart, $asakken timayin n Mêend d Meéyan At Yidir ddrent u mazal adidirent, tagi n temlilit n sin iderma di téebbujt n tafat, teggumaad d-tali ad tt-néer, ula d Nna Malêa, iêemlen ad iyi-d-teêkutimucuha n jeddi tessussum mi ara d-ttunebdar téebbujt n tafat.Ayen ?

Ula d isem n taddart-nne$, tizi n tifrat, nnan-d yeqqim-d danagi $ef wasmi fran At Sliman d At Meqran. Nna Malêa, tessenisefra $ef zzman-nni deg-i llan ttna$en sin iderma-yagi. Maççi dyiwen ad tecfuv fell-as. Amek i fran, ayen nnu$en, yiwen uryeéri ?

Deg wegraw n wass-agi, ahat ad d-ilin kra imeslayen arad-ye$lin $ef temsalt-agi.Akken kan d-u$ale$ deg wexxam u$ale$ s amkan-iw beôôa nwesqif n Tejmat imi ûevêa$ ad kecme$ $er wesqif, mi serse$iman-iw, ikker ad d-inîîeq Zizi Areéqi, yessuter di tejmat ad d-inin i wacu ara nebnu taqubett, d acu b$an akka da$en Iôumyenseg-ne$ akken ad d-azlen ad a$-bnun tiqubtin ?

« Amek aôumi, ivelli kan, iquqer-a$-d di te$zut, degigran-nne$ rrif n wasif, ass-a, issendeh-d Usliman, akken ad as-bnu$ i Jeddi taqubett ? jedd-nne$ amezwaru asmi yedder yeîîef--as tasawent i Wteôki, limer d netta i d-ufan Iôumyen t-ili ass-a AtSliman ad qqimen kan akken i ten-nessen ; s ibeônyas dimellalen, ad ddahanen cla$em-nsen di ctawi mi ara d-ff$en $ertejmat akken ad fren llaé-nsen… Iôumyen i yeb$an ad bnun

Page 18: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

14

taqubett, d nutni i d-imezwura i yessusfen $ef tmeqbert n jedd-ne$» Akka i sen-d-inna Zizi Arezqi. Medden akk susmen, Zizi,imuqel akka d wakka, yella ibedd, iwexxeô $er deffir, imuqelamkan deg-i d-yekker ikemmel awal :

« Muqlet, atan, êesbet-iyi, ur ssawve$ ara ad qqime$$ef wemkan-agi, ilaq kan ad d-nemmekti, Ay At taddart !,amkan-agi, d wagi $ef-i yeqqim ileméi-yinna d-ikecmen ass-atajmat, imukan-agi d wesqif-a yezdin At Sliman d At Meqran,ur d-tettili t$imit deg-sen amer maççi d kra n yergazen i d-iisegman tazmert ad $elben dd$el yellan deg wulawen-nsen.

D imezwura-nne$ ! Yewwi nnif ad refden ibeckiven gar-asen i yesmeêsen i nnif da$en akken ad ten-sersen. Ma dtaéebbujt n tafat, neéra, ma ur tt-nesse$li ara nekkni ad tt-teddem ûalêa yiwen wass, d acu kan, i wakken ad yu$al wayenddren imezwura-nne$ d taftilt ad a$-temmel abrid, ad neootaéebbujt n tafat tbedd deg wemkan-is d tanagit $ef wayenyessemlalen At Meqran d At Sliman… ad tt-id-afen wid d-iteddun am wakken tt-id-nufa nekkni ».

Ikfa awal Zizi, izwi acvav ubeônus-is iqqim. Di tsusmi-nni,tebreq tegnewt, tebda-d la tettmiqi, wid yellan beôôa n wesqif,kecmen-d, mbawlen akk medden akken ad sen-d-gen imukan iwid d-ikecmen. Tu$al-d tsusmi, ala ûûut n tmiqwa n lehwa d-yette$layen, akken kra, terna-d $er-s tiqit d-ittengayen silqermud-nni yellan $ef leryuf. Timeqwa-nni tt$izent ixemoandeg wakal, i sya $er dagi ad d-yusu yiwen di te$mert. Di taéeyt-nni n tsusmi inîîeq-d emi Meqran, d am$ar d netta akk iimeqren di taddart :

« Ay at-taddart ! Aîas ur neéri ara d acu yevran akkenad mlilen At Meqran d At Sliman, agraw-agi akken ilaq ad ifru,diri ad slent tuddar, ad as-qqarent u$alen At Meqran d At Sliman$er tidak-nsen : di Tizi n Tifrat nejmaen ur frin ara. Nek nni$-asma teéram akk d acu d-smektay téebbujt n tafat, ahat, s kenwi, swigi meééiyen ad tfehmem, ad teérem amek ara txedmem, ma ad

Page 19: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

15

tt-tmekknem i tqubac ne$ ad tt-teooem tbed-d ad tt-id-afenwarrac. Ihi, Tizi n Tifrat iyi-d-iêka jeddi ad fell-as yefu Öebbi semman-as akka, imi di tizi-yina deg-i d-tem$i téebbujt n tafati weqmen agraw At Sliman d Wat Meqran akken ad frun, uêedôen i wegraw kra yemôabven, d-yusan seg At £ebôi. Taéebbujtn tafat, i d-iqqim yisem-is, tella d anagi, $ef wasmi d-ban tafat$ef imezwura-nne$ At Meqran d At Silman. Am wakken iyi-d-inna Jeddi, zik, asmi llan At Leqwavi, si Lezzayer $er At ebbasdi Bgayet, imir-en, taddart-nne$, d anda d-qqimen akka ixeôban,deg At Mesud, akkin i wassif, dinna i ddren imezwura-nne$, dilawan-nni êesben-d ugar n meyya yexxamen. Zdin akk, îîfenadebbuz ula i Wat Qasi, weroin fkan ula d tabzert i Wteôki,tekker lfetna gar sin iderma, wiyav, wa yedda d wa, wayev d wa,ff$en-d sin leûfuf, refden ibeckiven ; $ellin sya u sya, ula d ateôkid-isxedmen At Qasi, imi iwala tekker gar-asen yeb$a ad ikemmelad issenger wigi iuûan tabzert. Akken i tkemmel, acêal daseggas. Almi d imi teya ula d lmut, ur d-iqqim win araimevlen, dukklen-d Imôabven At £ebri, heggan-d agraw,eggnen amkan-is, anda akka d-tem$i téebbujt n tafat. Ussan-dsya u sya, iççuô-d wemkan, mmeslayen ass s lekmal-is, iteddu-dyiv, ur wwiven ara ad d-ssersen talwit. Qrib ad aysen, almi d-sneîîqen yiwen seg At £ebri, qqaren-as Ccix Ëend, ikker ad iôuê,ennan-as i$imi d$a yeqqim inna-yasen : « Ay At Meéyan d AtSliman, d acu i s-xeddmen i weksum akken ur irekku ara ? »nnan-as-d : « d lmelê ! » inna-yasen : « ihi ulay$er neqqim dagi,kenwi d lmelê-nwen i yerkan ! ». Akken d-inna akka, kkren akk,nnan d awal lali, zlan axfiwen, xedmen timecrevt, fran AtMeqran d At Sliman. Deg wass-en, yeqqim-d wawal Tizi n Tifrat.Taéebbujt n tafat, zzint-as teblavin, tid akk yerran $er idisan nloedra n téebbujt, d imezwura-nne$ i tent-iôeûûan, qqiment fell-asent fran cwal icergen tagmatt-nsen seg acêal d aseggas. Hatanwamek tevra, Wid meéiyen éran wid meqren add-mmektin ayen

Page 20: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

16

i sen d-êkan wid ieddan, meqlet tura ass-agi ma yessefk-awenwul-nwen ad tesse$lim taéebbujt n tafat ? Ma d nek ad kecme$ saxxam, wagi d Fuôaô, mi tedda lehwa ssixef tikli weqbel ad d-u$al ».

Tizi n Tifrat, 23 Fuôaô 1978.

« Akka i tekfa, am$ar-nni i ôuê s axxam, agraw yekfa,nekk wve$-d $er yemma tefka-yi-d ass-en avemmin ççi$-t imi dagraw amezwaru deg-i d-uddren isem-iw ad kecme$ $ertejmat twalav !? »

« D acu i d avemmin a Jeddi ? » « Asmi ara d-ôuê emtik Dehbuc inna-s ad k-id-xdem

avemmin, yelha ! »

« Wa Jeddi, i medden-ina anda d-ussan ass-agi ? » « Ass-agi d taacuôt a Mmi, wigi usan-d ad zuôen

taqubett, ad ûeddqen idrimen-nsen, ttasen-d yal aseggas $erzzerda xeddmen At Sliman di lemqam-inna, wihin d-ittbanenakka di Tizi n Tifrat … eddi-d s yagi, ad t-twaliv, twalavt ? »

« Wala-t ih, ulac taéebbujt n tafat-nni $ef-i d-êkiv… wala$ nnana… b$i$ ad ôuêe$ a Jeddi… yyan ad nôuê…»

« Limer teddiv keç d Zizi-k Smail, netta iêemmel adiôuê yal aseggas, ad inezzeh netta d tezyiwin-is, ad d-yeçç seksu sweksum!… ad iwali… »

« Wa jeddi ? » «… mm? » « I tmacahutt n winna d-yu$en babanetta d yiwen

d$a, winna yerwel, d$a imir-en-tik, imi yerwel, winna itbe-it,d$a imi t-iîîef iwet-it, d$a wwin-t $er lêebs, … »

«… »

Page 21: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat

17

« Ay Arezqi, tixeô-as a mmi i Jeddi-k ad yefu, ad ixuc ammi ula d netta yeya, muqel-it kan iqmec allen-is, ya$ ula d keçad nôuê ad nwali Tili, ad d-ieddi mikii têemlev… simmal ad d-u$al nana-k di zerda Nat Sliman ».

Page 22: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Abrid n tatut

17

v igumma ad ikfu fell-ak, i$unza-k yives, tteddayent fell-ak dqayeq, ta deffir tayev, keç tzedwev a$bel.£ef yiri-k iseggasen, deg wul-ik imdanen, tgiv-asen akkamkan deg walla$-ik. Yal wa deg-sen amek i d-yem$i dasmekti, yal wa amek i yeddahan tagnitt deg ara t-id-

temmektiv ; wa yrennu-yas-d a$ilif, wa d tebrek, wa d lxiq...Wayev yettarra-yak ussan d tabaqit n teréeg, ulac win k-iêesdenfell-as.

Mi ara temmuqlev ansi d-tekkiv yettban-ak-d webrid-nnid asawen ; ur qwin ara yemdanen k-id-yewwin talwit deg icuvavn tdukkli-nsen. Ala win k-id-yessegran asmekti yesseftutusentalwit i d-tessem$iv di tatut. Ala win k-id-yeooan a$ilif ad t-id-temmegrev d asmekti ger usurrif d wayev, ger imeîîi d wayev...Testeqsayev iman-ik d acu-k ? d aniwa-k ger yemdanen ?Talalit-inek d asirem … i wiyav, i keç... wissen? !. Talalitteîîafar-itt teméi, keç teméi-k d im$an deg iger n wesmekti. Yalim$i amek i iga ; wa idel isennanen, wa yewwi-d yid-s tagara ntefsut... Teméi-k d im$an iêuza unebdu n tem$er i s-id-yukrenussan i tefsut n ddunit-ik. ‘‘Im$an n wesmekti’’ d asefru yettnemvar di tewriqin-nni i k-yu$alen d tawwurt $er targit.D tiwriqin, d timellalin, têemlev ad turarev fell-asent s yimru.Yu$al yimru d tasarutt n tirga-k. D acu i tettaruv $ef tewriqin-tirga ?Tettaruv fell-asent tagmatt asmi akken tzedwev lêiv, imi, alanetta i d-yeqqimen ur k-id-yeqqar ara: ‘‘aéé akkin’’, ahat iqqar-itur as-tsellev ara. Tettaruv fell-asent tilelli asmi teççur tmurt d

Page 23: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Abrid n tatut

18

leêbas, leêbas ççuren dwid-nni yettargun tafsut. D acu i tettaruvnniven ? tettaruv fell- asent asirem asmi yu$al d awal, idder kandeg usefru n umedyaz-nni yettarun isefra-ines ineggura, ittaru-ten s tuffra, weqbel ad t-id-êazen... ittaru asirem d talwit gertarûaût d tayev.Keç amzun maçi am wiyiv, tettaruv tayri, asmi tedder kan ditezlitt-nni $unzan yemsefliden imi ur tessawal ara i cveê. Ayen itettaruv ? tira d awal, awal d imesli, zdat n wuzzal... awal d awalkan !

Tettaruv akken ad truv imeîîi-k d awalen, tettaruv akkenad d-teêkuv talwit, tagmatt, tayri. Tettaruv akken ad temlevabrid $er targit d usirem. Tettaruv.

Tett-a-ruv.Tett-ruv.

Tettruv, imi teériv d targit kan, awal d targit, tawriqt d ivamellal i-deg d-ssem$ayev tirga-k.Tettaruv/tettarguv tagmatt, anda-tt tegmatt ? weqbel ad d-tiniv,mdel tawwurt ye$li-d yiv... Keç weêd-k ara tensev.

Tettaruv/tettarguv talwit, d acu-tt ? weqbel ad d-tiniv ssenstaftilt, ye$li-d yiv ad tt-id-walin iminigen n yiv...

Tettaruv/tettarguv tayri, amek-itt ? weqbel ad d-ssefruv mmekti-d, êku-d...

Tayri d tajeooigt d-imeqqin di tebêirt n teméi. Tayri dleêsab, laqen sin akken ad d-tili tayri gar-asen, anda-t wis sin-inek ?

èri$-k tkerhev ad d-temmeslayev fell-as. Asmi tt-id-temlalevt$ilev teff$ev i ddunit-nni bnan medden s ‘‘wagi inu wagiinek’’... Asmi tt-tesnev tufiv-tt am nettat am tiyav. Am nettat amtid-nni yeznuzuyen teméi, ussan, tavsa...tayri !. Niqal tgiv-asamkan deg isefra-k, d amkan maçi am wiyav ; terriv-tt d ajeooig

Page 24: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Abrid n tatut

19

n tefsut, nettat teooa-d ctawi $ef wudem-ik, terriv-tt d ûut ntalwit, nettat teooa-d tôad deg wul-ik... Ass-a tu$al deg wul-ik daluv n isefra-imeîîawen.

èri$-k tkerhev ad d-temmeslayev fell-as. Ula d isem-is ééay$ef yiles-ik... Tettagadev ad d-temmektiv, yal awal, yal imesliizmer ad yu$al d asmekti ad isseftutes talwit ara d-tessem$iv ditatut. Têarev ad tettiv tawriqt-nni yuran s imeîîi... ‘‘Ahat, ad d-yas wass’’ akka i teqqrev. Tbennuv azekka-k $ef ôeba isekkilena-h-a-t. £er melmi ?

Iguma yiv fell-ak ad ikfu. Yu$al-d westeqsi $er walla$-ik,trewlev $ef wayen kk-id-ivefren d asteqsi yettlala-d ger nnehta dtayev, yettnulfud ger lkas d wayev. D asteqsi yezzu$ur-ik $ertikli deg iberdan n Lezzayer : tzemrev ad trekvev i tikelt nniven$ef wakal n Ti$ilt ? tzemrev ad teddiv di tezniqt Nat Mezyan ?.Wissen ma ad d-takrev ciîî n tirugza $ef wallen-nni ur nessinara anebdu.

Tunagev , teff$ev tamurt tkecmev tayev... anida-tt trewladeg wayen yeççuôen alla$en d wulawen ?

Tamdint n Lezzayer d tasemmavt tesmev n wid kk-id-ittêazan ditikli-k s tuyat-nsen, d taberkant, tebrek n wussan tettawiv $efwul-ik.Ass-a d wis sin, testeqsayev iman-ik ma ttu$alev $er Ti$ilt ?D asteqsi ibedd zdat n tguni-k.Übeê-ayagi zik i d-tukiv tebdiv tikli. Mi d-teff$ev deg Usensu,tazniqt tettak-ik, i tayev, tettedduv ur iban sani. Tkecmev $erlqahwa, teqqimev, tettmuqulev... Lqahwa d taqdimt, llan deg-skra n yemdanen, d im$aren, wulfen-tt twulef-iten, zzin i kra nîwabel, ikra n tmucuha, i kra n wawalen... d awalen n wussanineggura di ddunit. Ïwabel d tiqdimin, teqqarev deg yiman-ik : d

Page 25: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Abrid n tatut

20

iseggasen-ayagi deg-i llant da, slant akk d acu i mmeslayenmedden, yal îabla d ungal...

Im$aren-nni mazal-ik tettmuqulev $er-sen, ahat tmennavamkan-nsen, ddunit m-snat n tewwura, nutni tteddun ad ff$endi tis snat.Im$aren-nni, qqimen, fernen îwabel-nni yewan iîij, ttelmentasusmi, i sya $er da ad sen-d-ye$li wawal. Allen-nsen îîafarentwid d-itteddayen deg webrid, tamu$li-nsen deg-s teslew amakken d tamu$li taneggarut n tafukt $ef ddunit... n wiyav, keçaîas-ayagi deg-i teooa tafukt igenni n wussan-ik... Im$aren,tettwaliv-îen, am keç ulac tudert, ulac tafsut di tmu$li-nsen. £efwudem-ik d wudmawen-nsen, azrar iseggasen, yal taeqquctamek i tga, yal aseggas amek i yedda...

Haten sin yelmeéyen êazen iman-nsen $er te$mert, yiwendeg-sen yesmeêsis ugar n wayev. Tettmuqulev $ur-sen, anda-tenwid-nni k-id-isellen asmi akken tettu$alev di ctawi-k d asif nwawalen ?Ilmeéyen êekkun timucuha, ttcerrigen acrured n imeslayen stavsa ne$ s tsusmi.Ilmeéyen d yem$aren di lqahwa, gar-asen îwabel, gar-asentasusmi, gar-asen iseggasen, gar-asen tirga... gar-asen ungalen...

Iqqim-d $ur-k yiwen... d am$ar, tettmuqulev deg-s, iqqim iyiîij, keç di tili. Ïabla-nni i-deg teqqimev, am ddunit, azgenyettwali-t yiîij, azgen d tili... Ïabla ne$ ddunit ; tella tafat, yellaîlam, tella tebrek, tella temlel... Ïabla ne$ ddunit d ungal ; tellatidett, yella lekdeb, tella tafat, yella îlam, tôad/talwit...imeîîi/tavsa... (keç teb$iv ad d-tiniv imeîi/aman mer$en d-iteff$en mi ara yeêzen wul).

Page 26: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Abrid n tatut

21

Tetturarev s wesmekti, inuda-k yufa-k-id, yu$al-d s alla$-ik d asteqsi : tzemrev ad tu$alev $er Ti$ilt ? tzemrev ad teddivdi tezniqt-nni Nat Mezyan ?

Ti$ilt, tu$al deg walla$-ik d taddart-aéekka. Wissen ma tergagidi tme$ra-yagi ieddan ?... I nettat, tina akken tettarguv, i Faridawissen amek i d-tban ger ijeooigen-nni s id-ittunefken ? Turatettwaliv iman-ik deg usefru...

Keç di yir targitAd as-tawiv ijeooigenAd ten-tessersev / Ad ten-tehduv£ef / DiUéekka-s / Tame$ra-sTi$ilt, taddart-ik, tu$al-ak ass-a d ti$ilt deg webrid n

ddunit-ik, d ti$ilt deg wul-ik...Teff$ev-d si lqahwa, tebdiv tikli deg webrid n tatut...

Page 27: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

23

amurt tessewêac, tagut, asemmiv. Lbaîel yu$ akk timnavin,teqqim-d talwit di kra idurar deg-i ckentvent tuddar, n widi reg°len $ef umennu$. Reg°len, b$an ad êarben $ef ciîî-

nni ini$man s zzit… d wid-nni kan i d-yeqqimen fessusit $eftu$mest-nni yettagin tiram, ma ttmaççant s zhir n lfuci dussemsed ijenwiyen. Lmut tu$al d tiremt n yal ass, tessedhuy iles,turar di trebbuyan medden, tessemlalay di tejmat, lmut tu$al dtinifift yesseblaen akud ; win yeb$an ad iseddi ass-is, ne$ ad d-yawi uvan-is, ad imeslay $ef wayen d-yevran ass-a di Taxuxt ne$di Bu neman ne$ di in-defla … tkemlev akkin; $er wandamazal amdan d awe$ezniw n tmacahutt qqaren-as : Tudert gerIzzayriyen.

D ayagi $ef-i ttmeslayen ula deg uîaksi-yagi yewwin abrid$er At Wasif : « … Ahat yewwev useggas-aya, aggay-inu aneggaru, a Öebbistafiô Llah, ur t-id-ttqemire$ ara di ôeba d tusawent… ur iyi-terri ara tmara ! ur teériv amek ! lmijal deg ufus n Öebbi, akkenyeb$u yili, d acu, yelha leêder… aêezeb yugar leqve» i s-yennaunehhaô n uîaksi, i winna yeqqimen tama-s. « Akken akk a emi Muê, nekkni amer d wanag, teériv $efôeba n tmeddit i d-nteffe$, d acu, deg-mi d-yebda akka rrebrab-agi, ulac wi sen-itt$iman din, $ef tlata, win ikukran $ef talta d

T

Page 28: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

24

wezgen ; ad tt-id-neçç akk beôôa!… » I d-inîîeq winna yeqqimenzdat unehhar.

Abrid yessawen, emi Muê, i sya $er da, i d-ivegger tiîî-isad d-imuqel Kamal di lemri $er deffir. Kamal, netta, allen-iscuddent $er îîaq, tamu$li-s tôuê $er daxel-is, yesferfud iwesmekti am wakken maççi din i yella ; am akken mazal-it-in diin-Defla…

« Wa Kamal! … akid a mêayen-k, ass-agi ad teff$evbermesyun yerna tewwetev-tt ar azal… teîîeglelliv ay aqcic… kker fell-ak ah!… » Said yessenhezzay deg-s, netta, itettel kandi tduli. « Ad nkre$… acêal tamrayt-nni»i -s-d-inna s legez n win d-yukin di l$idôan n yives. « Attan akken n yivelli akka i yimir-a … Kker! ad yeg Öebbikkren ibeôdiyen-ik, kker ad k-ttôaoun deg At Wasif… » «Deg At Sedqa… ad iyi-ttôaoun deg at Sedqa» i s-d-isgerreztimenna Kamal d-ikksen taduli $ef wudem-is. Yewwi ifassen--isar wallen-is i ttêukku deg-sent. « N wudem-ik At Wasif… nekkni d irgazen a Muê-terri… »Ivegger-d akk taduli Kamal, imuqel Said, iffa-d, ibreq-d allen-isfell-as inna-yas : « Isdebdeb-ik akk Muêya keç ? ! Muê terri, ad kkrenibeôdiyen-ik, mi tessifuniv akk a winnat… » ikker-d Kamal,iqqim-d $ef yiri umetôaê, imuqel saa, yers-d deg ussu-s akkeneryan, iwalat-id Said inna-yas : « Üûer iman-ik a l$iva… » ime$ ad t-iwwet, irwel-as Kamalittavsa : « D ayen si$ i tesiv, a Ïumbula !!… »

Kamal yelsa icettiven-is, isared udem-is, Said isared-d kralqec-is, ikcem-d $er texxamt, ildi îîaq ad ifser tijerbubin-ines.

Page 29: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

25

Kamal iddem-d aqrab-is, yettara ayen ara yawi $er daxel, Said,akken ifesser di lqec-is ittmeslay d wemdakel-ines : « Amek ? ad k-in-fke$ tabôatt ad tt-tawiv ad tt-tecegev dinnadi Tizi … » « I wexxam-nwen ? ma i nutni awi-tt-id ad tt-awi$, tura matwalav ur iyi-d-regmen ara $ur-wen imi Nat Sedqa nekki… ? » Is-yenna Kamal s westehzi… « Awah ! maççi i wexxam a îîbel, amer i nutni ad ak--ceyye$kan keç a nniya, tagi i m-leyun… ahat tura… » «…Ad tt-tafev tettu-k… » i s-d-igzem Kamal awal s tavsa. « D ddin qessam-ik i tettu… d keçç i tettu tamdakelt-ik sebawaguren-ayagi ur tu$alev ara s axxam ! ! ay imenfi ».

Kamal am Said, seg wid-nni i wumi d-awden asiwel $erleskeô akken ad mmagren rrebrab. Tikelt-agi yufa-d iman-is diin-Defla. Cwi kan lant tizya-s ; amer maççi d Said d wiyavnniven ad aéayen wussan alamma fessusset tmettant ger ifassen.Mell-iyi wi s-izemren i lfuci refden s ddreifassen islufuyen isnitrat d yemruyen ?

Asmi s-d-ssawlen i Kamal, niqal iger-d tarewla $er walla$-is ; aseggas d wezgen di Le$waî i s-ifka baîel i tmurt-agi iççawekridi n beôôa, wama tura limer ad d-êseb ayen s-ttalasenwarraw-is, ad tt-ôhen ula d-idurar !. Aseggas d wezgen n tôad,yerna u$alen-d $er-s ad sen-yernu wayev, ayenni akk, ad d-ineqqes di tudert-is, di teméi-s. D acu kan, Kamal, $as nnig wul,ur icerreg ara lka$ev-nni ger ifassen-is ; asirem-is idegger-it stagi : d acu i d aseggas ? hakan iedda ! yerna ad ak-xelûen,idrimen-nni ad ten-tiêwioev. D ayagi i d-yerran Kamal, am nettaam wiyav.

Ilmeéyen n Leqbayel, u$alen di yir tagnitt am t$errust-nnisi d-tekksen isennanen. Maççi d yiwen maççi d sin, tuddar akk,

Page 30: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

26

ttniéifent seg wid-nni tent-id-iteff$en yal agur, tuff$a-nni urnevmin ara tu$alin.

Aîas yid-sen, yal wa anda s-ttmettaten wussan, ôûaû dtamenguct $ef imeéu$en, lmut d amdakel $ef imekli, di tikli, degyiv, deg azal, di lemri, deg wesmekti… lmut am usirem-agiyeddren di yal yiwen !

Ilmeéyen-agi, inegfen akk deg idurar-ina isemmaven nZbeôbeô d in-Defla, d Le$waîî, yal wa deg-s da$en tudert, targit,tafsut di tmurt-agi ineqqen tirga, yettarran tudert d kra n wussanyettuneêsaben s wacêal teddem tmettant ? ; xemsa, ecôa,tmenîac… tamurt-agi yettidiren tegrest akk $ezzifen deg wasmibvant tsemhuyin aseggas, Nnayer-nni s-yeddmen ussan i Fuôaô,iddem-as da$en ussan i me$res, i magu, i yunyu… yeddem-asussan i Yennayer-nni d-iteddun.

Kamal mi ara d-iger akk tilufa-yagi $er walla$-is itettuanida yella, d aduqqes i d-iduqqus…

«…Sev! » i d-isteqsa emi Muê. «…Acu?… » i d-iduqes Kamal ur negzi ayen s-d-nnan. « Nni$-ak anida ara tersev ? » i d-iawed asteqsi emi Muê. «Arnu alamma d asawen, $er wanida tetteddum kenwi… mazal ad ak-d-ini$… » i d-yerra Kamal. « Nek nni$-as n Zaknun keççi ! ? alarmi d tura i d-mmekta$wi k-ilan » i yenna emi Muê, $as d askideb, akka i ixeddem mayeb$a ad iéer levav n walebav. amedya ad as-yini : « keç nIwaviyen ya$… ? » d$a winna ad as-d-ibdu tudert-is seg wasmid-ilul. Atan ass-agi ur s-teççi ara, isaram ciîî n wawal $er wagid-iddan yid-s, ib$a ad t-id-isenîeq, « yu$al-d anda akken izeherrrebrab, aîas d-iwala ilaq ad d-iêku »i yettxemmim weêd-s emiMuê.

Kamal, ula d netta, iêulfa s wayen akka yettxemmimunehar-agi uîaksi. £as akken yessusem, iêemmel tignatin am tigi.Asmi ara yu$al ad as-iêku i Said fell-as ad as-yini : « ooi$-t

Page 31: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

27

maskin yer$a, yeb$a ad as-d-êku$ nek ulac, awal ur t-id-suli$ara ». Izmer ad as-ikemmel i tedyant ad as-yini : « iqqim akkenitteêdiqir, ittmuqul-iyi-d di lemri almi qrib newwev d$ayeîîerveq-d fell-i, inna-yi-d i tura keç êku-ya$-d ciîî ne$ ad a$-teooev kan akka… !? ».

Kamal yerra-d tigi $er walla$-is, izmumeg s daxel-ines.Yerna netta, imir-en, s tidett kan, awal $ef wayen yettmagar diin-Defla, ur s-yezmir ara.

emi Muê, iggumma ad yayes, imuqel-d kamal di lemriinna-yas-d : « ur iyi-d-terriv ara awal n Zaknun keç yah?… »Kamal, qrib d-yevsa, ixemmem ciîî niqal ur s-ittara yara awal adiéer amek ara yexdem, d$a tusa-yas-d tikti nniven inna-yas adas-yerr awal s wezgen ad iéer amek ara yexdem : « N at Sedqa » inna-yas akka issusem.

At Sedqa, At Wasif, Kamal imekta-d da$en Said. Zgan damcudri $ef ansi d-kkan, $as yiwet n lmizirya deg-i mrurden ! : « At Sedqa, d acu têesbem iman-nwen tura kenwi, wi d-inîqen $er-k ad as-tiniv At Sedqa…At Sedqa…» i s-yenna Said swesmejger i Kamal ahat i tikelt tis meyya seg wass mi d-wwven$er in Defla. « Ur êsibe$ ara iman-iw ! ay amdakel nek maççi Nat Wasif,si$ lêeq ne$ ala… ? » i s-yenna Kamal s westehzi. « Yehwa-yak kan, Nat Sedqa ne$ Nat Wasif ne$ ma yehwa-yak n Zbeôbeô… aqla-k terkiv di tmurt-agi…tekribiv amu$erda ! »

Ussan yecban wigi seddayen akka Kamal d Said, acuda$en i ten-issifsisen, d kra n wawal gar-asen. Awal ineooeô akktiyerrisin d-iteff$en deg wemdan seg wayen yettawi deg walla$-

Page 32: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

28

is. Leqbayel gemmunt deg walla$en-nsen tiktiwin ur nteddu arad wayen yessembawlen ddunit ; « taddart-nne$ », « adrum-nne$ », « jedd-nne$ », « zzayla-nne$ », « ikerri-nne$»…, anwa deg-nne$ ur d-newwit ara abendayer $ef wayen yeêseb d ayla-s ?. I$ netta, mi ara d-ssemlilent kra n tegnatin iqbayliyen d-yusan si yal tama, ttu$alen, deg ussan imezwura, am yev$a$en-nni n wasif, wa ad ittêuku $er wayev, akken, alamma msedalenakk, tekkes-asen akk tiêercewt-nni, ttilwi$en, imir-en kan i d-tbeddu tdukkli n tidett gar-asen. Kamal d Said, akken i sen-tevra, tura u$alen d imdukal n tidett.

Weqbel ad mlilen di in-Defla, yal wa deg-sen anda yelladeg waguren-nni imezwura deg-i sen-d-sawlen. Kamal yella diBlida, din da$en yeooan imdukal, d$a yezga yettmekti-d ayensen-yenna mi akken ara d-iôuê. Netta, yennum ttawvent-tt-idtebôatin, yal dduôt, d acu kan, deg-mi d-ibeddel amkan $er in-Defla, yeooa-yasen lewûi ad s-in-ceyen tibôatin ara d-ileêqen urt-id-ttafent ara. Hatan tura wwven sin wagguren deg-i yella diin-Defla yerna ur t-id-wwivent ara tebôatin. D$a, $ef waya, i d-iger ôêil-agi-ines amezwaru $er wexxam $as akken ur s-d-iqqimwara ; d kra n waguren kan, ad ikfu tôad fell-as.

Tabôatt i win ibeden $ef wid yettawi deg wul-is d abandun tafat di îlam d-i$ellin deg walla$en. Ayen akk ur zmiren arayimawen ad t-inin, yettu$al d afessas i tmenna $ef ciîî n lka$evamellal. Ioundiyen, am Said d Kamal, ttôaoun tibôatin amllufanat i ttjelliben mi ara walin tiyemmatin-nsen teddunt-d adsen-d-ffkent izir-nni n tmeddit. Llufan i ttsumu-d talwit, tayri,ayefki, tudert, tazmert di tebbuct n yemma-s. Aoundi yessim$urasirem, targit, issifsus $ef wul, ineq lxiq, anezgum, s kra nwawalen iqqar-iten $ef tewriqt d tamellat, slutfen-tt ifassen nwid-nni ukud yecrek ussan, tayri, idammen… ivelli d… uzekka … ahat!

Page 33: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

29

Inni-as i yemma êemle$Yewwev-d lweqt ad ôuêe$Wissen ahat ma ad d-u$ale$Semmeê-iyi ah !

-Llant kra n tezlatin ttu$alent d nnhati di kra n tegnatinam tagi deg-i yezzer Kamal. Tibôatin n Lewnis, ne$ tin akkenniAôou-yi ! acêal yid-sen wid-nni i d-srunt di lkaziônat am tagideg-i tesselqaf tlelli n yelmeéyen Izzayriyen.

Imeîîi, win akken ssurgen yemdanen mi ara yilin d lufanatakken ad awin tiremt-nsen, akken ad ssiwlen i tyemmatin-nsen,akken ad d-smektin tilin-nsen i wid i ten--yettun, imeîîi-nni,yettu$al-d $er wallen di tem$er. Ilmeéyen-agi têeô lkaziôna,ttrun, tikwal s tufra. Ttrun $ef wesmekti, tikwal $ef yiwen wawalufan-t-id deg yimi n walebav inna-t-id $as maççi i nutni : « Kkesa$bel a gma ! » « ur ttagad ! aql-iyi dagi », «steqsan-d fell-ak » ;tiwinas-agi maççi d awalen kan yessemlal unamek. Tiwinas-agi,anda akka yella Said ne$ Kamal, ttu$alent d aêulfu d-ittsuvun$ef walla$en-agi yeyan di tôad, d aêulfu d iqqaren mazaltudert ! mazal azekka !.

Amkan-agi deg-i mlalen yelmeéyen, $as yettwabna akkenad ine$ deg-sen amdan-nni yesnen ad d-isukkes anéad-nni d-yezgan ger lxiô d cceô, yettu$al d tanafa deg-i ttargun yemdanenayen i ten-igan d$a d imdanen, wi yeéran d acu i d tawant amermaççi d laé i yteqsen ? Wi yektalen acêal qerben $ur-nne$yemdanen am akken ten-tektal l$erba ?

Lkaziôna, ula d nettat akken ; d amkan-nni isselmadentagmatt imi d tixidas i yeceççayen a$rum ger wid tt-ized$en,tesselmad tayri…imi d lmut i itezzin deg walla$en n wid d-êaôenleêyuv-is. Ayen yessiéiden tudert $as yebed $ef iserdasenyettban-d am yiîij zdat usigna lbaîel n wid-nni s-inwan nnulen-digenni, imi elqen ayen icuban itran $ef tuyat-nnsen.

Page 34: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

30

D tagi d$a i d tudert ? ad d-tlalev i tayri, i tlelli, i tudert,akken yiwen wass ad d-mmagrev win izemren ad ak-iwelleh $erlmut s kra n wawalen, yenna-ten-id s tutlayt maççi am tin akkentsellev $er yemmak. Ad ak-iwelleh $er lmut, ad tasev fell-as, $efwarraw-is …yerna d amdan am keççi! ?

Kamal, iedda fell-as lbaîel-nni, mi d-wwven $er tqenteôt-agi n Taxuxt, yufa-d wid t-icban, d ioundiyen am netta, yal waansi d-yekka. Sêebsen-d emi Muê, muqlen-d wid d-yeddan yid-s. Ittmuqul-iten Kamal, iwala iman-is, iéra d acu ttêulfun mi arad-sun kra n tissas ad d-sêebsen yiwen ur érin d acu sen-iffer,ulamma, di tmurt-agi deg-i d-yekker netta maççi am wandaakken yettwanfa.

Sin yelmeéyen-agi iqqimen akka tama n Kamal, sgemridengar-asen, ttmeslayen ur b$in ara ad d-slen wiyav. Mi yekfawesbecbec-nnsen tu$al-d tsusmi ; iqqim-d kan zhir uîaksi nemi Muê. Tebda-d lehwa, imdel Kamal îîaq-is. Win yeqqimentama n emi Muê ittnadi, ula d netta, ad d-imdel îîaq-nni d-yerran $ur-s, ur yufi ara afus –nni si ara t-isali, emi Muê akkent-iqel yeweq issendeh-d Kamal : « Ffek-as-d kan afus-nni a mmi ad isali îîaq-is »Isferfed Kamal, imuqel amek ara t-id-ikkes, ikkes--it-id ifka-yas-ti wergaz-nni.

Simal abrid yessawen simal tettifrir-d tegnawt. Lehwa-nnid-ibeggsen lina, zi$en d tanecnact kan, tewwet tedda. Iban-dyiîij n tmeddit islef akk i t$altin d-izzin, ttemcillient-d tmeqwa nlehwa i îîfen $ef wafriwen n yim$an. Akken d-iban yiîij, yewwi-d tafat ula $ef wudmawen n wid yeddan deg uîaksi n emi Muê.Mbawlen akk, yal wa iqeed iman-is, ldin îîiqan, ur iban da$en$ef wacu d-vsan yelmeéyen-nni yeqqimen tama n Kamal. emi

Page 35: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

31

Muê ula d netta, tekcem-it-id tafat n tafukt-nni d-isteqsan $ert$altin-agi Nat Wasif, amùek ixdem ! ? icel ôôadyu, yufa-tt dtizlitt-nni n Muê Said Ubelid, ‘‘ay itbir siwev-asen Slam iwarrac akk n tmurt-iw’’.

Kamal yezzer da$en deg wesmekti, ittêulfu i taéeyt ucedhi-nni yeccedha tamurt-agi deg-i d-yekker, $as d-i$eblan kan id as-d-tefka. Ilmed-d amek ara tt-id-iêemmel di tmurt-ina deg-i d-yekka. Idurar-agi deg-i d-ldint wallen-is, $as ur d-glin ara swayen i t-issefôaêen yal ass, iwala-ten-id layit almi qerbentalwit d usirem. Yal tardast, yal aseklu, yal amdan yettwali deg-sayen ur yufi ara ansi akka d-yekka : anda yemuqel yettwalitalwit.

Tura mi d-wwven ar Laôeba, mi d-eddan deg webridzelment wallen-is Ësen gma-s n Qaqi, mi t-iwala imekta-dSaid : « Amek ih ad tôuêev ? » i t-Said. « Ad ôuêe$ ad k-ooe$ dagi ay awasif ! » « lêaûun zzul akk fell-asen ; win tufiv Nat wexxam, ama dOamal, Mamuê, imedukkal Nunuô, Muôad, Meqran… » « Ad siwve$ azul-ik, tura keç ad ak-weûûi$, muqel, ma yellassawlen-d yemdukal-nni-inu n Blida, ne$ yella wacu iyi-d-ceyen, îîef-it-id, akka? ihi ar tufat… » i s-yenna Kamal yerranaqrab $ef tayett-is. « Ma teériv Ësen gma-s n Qaqi inna-s d acu tu$alLaôeba?… » ittavsa Said d-iddan d Kamal mi d-ff$en sitexxamt. S ya u sya mi d-ttwalin Kamal sawalen-as-d akk,mennan akk amkan-is. Izzi-d $er Said inna-yas-d : « Ad ak-id-ini$ si tura acu ara k-id-yini Hsen : ad tu$al d ikilam waman-agi yella deg ilibuven-iw… ».

Msalamen di sin.

Page 36: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

32

« Ar tufat a Kamal, zzul akk fell-asen ! awi-ya$-id taêbult !! »is-d-issetbeawal Said.

Dqayeq tineggura deg ara mfaraqen sin yemdanen inumeni$imi akken, ééayit, ala tavsa kan i tent-issifsusen.

Kamal deg taksi simmal yettqerrib $er taddart-is, simmalyettmekti-d axxam-nsen; ayetmas, yessetmas… Yettmektay-dda$en tin akken $ef-i yebna tirga-s, tin akken yezzuzuren $efwussan-is asirem, am wakken yezzuzur usigna aman tettlala-dtefsut. Yettmektay-d Kahina. Gar-asen tamacahutt n tayri,tessedhuy ulawen-nni ireg°len $er targit.

Kamal, mi akka iôuê $er wanda akken amdan yekka-dnnig wayev d$a issefran-it ger snat : ad imet ne$ ad ine$, akkeniôuê tedda Kahina yid-s d tikti deg walla$-is, d targit deg wul-is,d asirem deg ifadden-is. Kahina, akken iôuê Kamal iqqim-d $ur-s, d tikti deg walla$-is tettnulfu-d d asmekti ger dqiqa d tayev,iqqim-d Kamal $ur-s d targit deg wul-is tessicbiê-as azekkaakken ad terfed ass-is, yeqqim-d Kamal d asirem issen$aden ayend-irezzun d tigdi $er walla$ n win iêemmlen wayev.

Ayen ddren di sin yid-sen, $as yal wa deg-sen anda d-yegra, yessefqad-d $er-sen di kra n dqayeq-nni tettidir tebôatt gerifassen n win tt-i$aren. £ef waya i yettawad Kamal i leqraya ntebôatin n Kahina. D acu kan, seg wasmi d-iffe$ Blida ur d-iîîifara tabôatt-is. Ayen akka ssusmen wussan s tebôatin n Kahina ?.

«…ssawvev-d… » «…Amek a emi Muê ? »i d-yerra Kamal, am win d-yukin dittexmam t-isbelen acêal. « Nni$-ak keç dagi kan, tessawvev-d » i d-iawed emi Muê.

Page 37: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

33

« Dagi kan ! ih ! » i d-inna Kamal, d-ildin tawwurt n tkeôôust.Iffe$-d deg-s, isferfud $er loib-is ad d-iddem ad ixelleû. Ixelleû,imdel tawwurt. «Ad isahel Öebbi a mmi… » i yenîîeq emi Muê akken d-iîîefidrimen-nni iger-iten $er leqjeô-nni tama-s. Ikemmel tikli.

Kamal ittmuqul deg uîaksi-nni yettibid fell-as, simalyettibid simal yettiméi zhir-ines. Akken iffel, $er wanda ur d-ittban, imut lêes-is. Kamal imuqel $er ddaw webrid, tban-as-dtaddart-is. Ibda abrid ad ikcem $er wanida s-ssawalen meddenKamal At li.

Deg uîaksi-nni n emi Muê akken yers Kamal, rrant-idyilsawen $er wennar : « Ur t-ssine$ ara weqcic-ina a emi Muê… » i d-inîîeq winnayeqqimen zdat. « D mmis n Rabeê At li, yemken di leskeô i yella, nnwi$-asad a$-d-iêku amek llan, netta yugi awal, msakit… tamurt-agitedda $ef warraw-is, ur teooi yiwen… tt$aven yelmeéyen-nne$!…» iyenna emi Muê weqbel ad as-igzem awal s westeqsiwinna yellan tama-s : « Rabeê At li, winna yellan di Fôansa ? » « Awah ! maççi d winna, wagi d gma-s n win akken si d-izenzen takeôôust-nni n lewam-a i Mhenna-nne$… » « Ih ! mmekta$-d tura, i tenîîelt-nni n teqcict-nni meskint adfell-as yefu Öebbi, éri$ wagi yellan di Fôansa, yusa-d, nemyusanzik nek yid-s, ur d-ini ara yesa mmis di leskeô… »

Ilmeéyen-nni yeqqimen deffir, ula d nutni gren-d Kamaldeg umeslay : « D wagi akken i ixevben taqcict-nni n wass-en… ? » « Waqila maççi d wa d gma-s ? »

Page 38: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

34

« Nni$-ak d wa, nnan-d i leskeô i yella, ahat ur s-nninara?… » « Awah ! ad as-inin, $as ur s-ceyen ara, llant tebôatin, ahatur yezmir ara ad d-yass imir-en… »

Said deg-mi iôuê Kamal ivelli, ur yufi ara iman-is, ula dnetta ib$a ad iôuê. £as akken d ass n westefu-ines ur s-yufi ara ilbenna-s imi ulac ameddakel-is, iqqar deg iman-is « ivelli kan iiôuê, xaqe$ akka, yerna ad iwet dduôt, d acu ara tt-it-iseddin ? ». Said yennu$na, ad ikker ad d-yu$al ad ivleq, adicel agaôu, ad t-issexsi weqbel ad t-ikfu, ad d-yerr tasfift, ad tt-ikkes ad tt-yerr $er ôôadyu ; yers-d fell-as lxiq $as akken beôôa diîij, ittxemmim ma ad iffe$ ad isseêmu, d acu yugad, ad d-azlenwid ara d-inadin $er-s ad kksen $ef wulawen-nsen, netta,taswit-a, ur ib$i ara ad isel awal. Iqqim akken $ef wusu-s izdewittmuqul, rsent wallen-is $ef îîabla-nni yellan tama n wusu nKamal, iwala ters fell-as tebôatt-nni s-id-fkan ûbeê yemdukal-nnin Blida. Iddem-itt-id, izmumeg di zheô n Kamal, iwalatettwacege-d sin waguren-aya, iqqar-as i Kamal deg wul-is : «acêal-aya a tettôaouv tabôatt n Kahina, tura mi d-tewwev tufa-k-id $er tama-s… ».Teldid tewwurt Ikcem-d Kamal. Said, ineqlab wudem-is,iwhem : « Ur tôuêev ara ? ivelli kan, d acu k-id-yerran?… »Kamal isusem. «Amek d lxiô kan ne$… ? »Kamal isusem. Said yekker-d deg wusu, tban-d tigdi fell-as. «… Ur tufiv ara wi k-iwwin… wa Kamal d acu k-yu$en ?hattan tabôatt-agi wwin-ak-tt-id yemdukal-ik n Blida … »Kamal, allen-is di lqaa, ibda yettru, ye$li ger ifassen n Said : «…Ayen ara d-tini tebôatt-agi éri$-t-id s wallen-iw aSaid… temut Kahina, teooa-yi amek ara xedme$ …».

Page 39: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tabôatt

35

Page 40: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

35

AgniN

Mêendîij n ûûmayem isser$ akk tamurt ; anda teb$uv tsersev tiî-ik dtewre$ ara k-id-yemmagren, grant-d kan kra n tselninsmektayent-d tizzegzewt, maca, ula d nunti ur tettdum ara fell-asent tefsut ; akka kra n wussan ad ten-tawev tqabact n leqvi.

Mêend, ittmuqul deg-sent, ibedd nnig wexxam aqdim, lfeôca nuqermud tettnal-it-id $er tayett, islufuy s tmu$li i yem$aven,tiselnin-inna yetêencen s i$zer yuli-tent akk asmi tella teysawt dtilni i ysennin azrar n wussan-is. Irfed allen-is s Aqacur-n-Wewrir,mazal-it akken, abucic icberber fell-as. Crurdent-d wallen-is ; $erTala-meôma, i weksar d Imekrez ittmuqul igran Unagu, ma yellawacu ibeddlen. Tlatin d aseggas ur yerkiv tamurt n baba-s. Zikakal-agi amzun akken yektal-it s idikel-is, yessen-it tardast tardast.Ass-a, tbeddel akk tmurt ger wallen-is, deg-mi d-ibda abridukeôôus ass-nni deg-i d-yessawev, si t$iwant ar taddart, ur d-kkisent ara wallen-is seg idisan n webrid ; ad ivil s ya, ad yu$al adyernu s ya, am akken yella wacu yettnadi ; Yettnadi ayen ara s-id-yinin aql-ak ger wid-ik, di tmurt-ik.

Tegma taddart maççi d kra, bnan medden ula anda akkenyettaddi zik tiqeftin netta d Yidir. Wid-nni yeooa akken tekkes-asen teméi i$imi n tejmat, yufa-ten-id ass-a tu$al d ayla-nsen.Lulen-d wiyav $er-sen, mi ara t-id-ttmagaren deg iberdan ntaddart, deg wallen-nsen yeqqar-d acêal d asteqsi ; wi t-illan ? ma

I

Page 41: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

36

d wagi akken… ? Yeéra. Yeéra At-taddart ad awin fell-as awalussan-a imezwura, ad sen-yu$al d iéid ad leqmen yes tisyar nwawal $ef-i d-ttemlilin di tejmat ne$ di lqahwa.

Mêend yettêulfu s yiman-is d abeôôani, tbeddel tmurt,ibeddel wakal i t-id-isekkren, ma d netta iqqim kan akken iôuê,mazal deg-s tirga-nni t-issuff$en deg wexxam n baba-s. Mazal deg-s ayen akken t-yessembawlen di teméi-s.

Favma, imuger-itt-id ass-en. Di tafrara, deg iberdan ad d-temlilev kan wid i wumi tekkes tem$er ives ne$ wid yettazzalen$ef lec$al-nsen. Favma d Mêend, mlalen di sin, wa ur ibni $efwayev. Imuqel-itt, iwala teméi-s di-as iseggasen, aîas iseggasen,ééay-it almi yu$al fessus wawal gar-asen, tzul-d fell-as, amer amzik timlilit-agi-nnsen ad d-ternu d tasusmi $er tirga-nniyettmeslayen deg walla$en-nsen…

« A emi Mêend!… » izzi-d $er deffir, iwala Mumuê, yiwendeg warraw n gma-s. « …Inna-yak Baba yya$ ad nessew lqahwa… ». Inîîeq Mumuês imeslayen-a, iwwi afus-is ad iêuk allen-is ur d-nekkir ara degives. « I keç ay abandi ad teswev yid-nne$…acêal ara teswev n uyefki aîas ne$ ciîuê?… » irfed-it-id si tqaett, iêenc-it $ur-s. « Aîas ! ad swe$ aemmuô… » « Azzel kan ihi ma iyi-tezwirev… ».Mêend issers Mumuê $er tmurt, ittmuqul deg-s mi yuzzel,yessegra-yas-d ûûut n rkev-is mi yettûubbu tôuo…

Yal wa s tmucuha-s, Mêend, di tlatin iseggasen n l$erba,yufa-d gma-s s warraw-is, ur ten-issin, ur issin yemmat-nsen. Miara yettmuqul di dderya n gma-s tettu$al-d $er-s targit-nni t-isdukklen netta d Favma. Ass-a yeéra asirem-nni d targit kan, imi

Page 42: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

37

Favma, ula d nettat tu$al s warraw-is, imuger yiwen deg-sen, stmara i d-yufa tazmert akken ad d-ikkes allen-is fell-as.

« Wa Karim, kker a mmi !, dayen aôôa-yak taguni, ad ak-d-isawal Yidir … » i tessawal Favma deffir tewwurt n texxamt nmmi-s. « Tura ad nef$e$a yih !… »Karim iémi-d akk tazmert yellan deg-s, ijbed akk iman-is weqbelad ivegger fell-as taduli. Imuqel saa. Yelsa lqec-is, isared, yeffe$-ds afrag. « Azul a yih!… » « Alxiô, ôuê siwel-as-d i wemdakel-ik ad d-yas ad issew lqahwa,azgen n tsaett-ayagi ala k-ittôaou i yiîij… »

Iffe$-d Karim imuqel $er beôôa, ur yufi ara ëYidir, yu$al-d $eryemma-s, iqqim tama-s : « Ur t-ufi$ ara » (ittezmumug).Tezmumeg ula d yemma-s Favma, tesmar-as-d akeffay, telditafeqrajt ad as d-ternu azal-is n lqahwa, tenîîeq $er--s : « Amek ara t-tafev, seg ûbeê ume$bun i d-issawal, keç ijebbedwusu deg-k am tnifift, a mmi tectaqev ives, ten$a-k snitra $ef-itettawazev… » « Ula d netta yettawaz yid-i… » «…Wissen kan ma teériv anda t-ttedduv, snitra ur tesuffu$sani… » igezzem-as awal Karim yal mi ara d-tebdu awal $ef taluftn snitra : « i Farid ulac d acu i yi-d-yeooa ad t-xedme$ ? tenniv-as $efômel-nni dayen skecme$-t-id ? » « Ttu$ ad as-ini$ mi d-yewwev... » « Ini-yi-d kan tura, êader kan ad tzefev… » i d-yebda awalKarim. « D acu ? acêal tuêwaoev ? »

Page 43: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

38

« Maççi d ayen-nni, maççi d idrimen b$i$ ad iyi-d-tiniv… (ittavsa)… » «… » «Wagi d-yusan akka ussan-a, amjaê-nni Mêend At Meqran sli$zikenni… » « D acu tesliv ? Wi k-id-yeêkan ? d acu tettnadiv adteérev?…ulac d acu yellan ay aeggun a ta loil ur nettsevêi ...»Tekker favma teooa Karim yettavûa.

Karim d yemma-s ur kfin ara awal. Gar-asen leêyuv n tsusmiyeffren acêal d aseggas. Imdanen, gnen $ef waîas n tmucuha, yaltamacahutt d tafindutt n tmes, wid tt-iêedôen walan-tt s ijajiêen-ines, wid d-yussan syen d tusawent, leêqen-tt-id mi tesduxxun ne$mi d-teooa amkan-is d aberkan seg izemmulen.

« D axessaô, ur sent-tt-wad ara i tigi ; a ddin-Öeb, seg ûbeê i k-ttassa$ a Karim… » « Ay Yidir (ime$ issuk-d afus-is $ef temgervt-is) tikelt-agi,dayen, yella wacu iyi-îîfen… ». Inna-yas-d akka imuqel-it mliê degwallen, ad iéer ma yessawev ad d-issem$i ccuq deg-s. « Acu yevran?…tettarguv Tiziri d$a ur teb$iv ara ad d-takiv ? » « Yyan kan tura ad ak-d-êku$… »S kra n wawalen, $as d askiddeb, isettu Karim i Yidir, iîij-nni ntafrara t-izzan azgen n tsaett.

Tuddar n Leqbayel, izurar-nni $ef idurar, ttu$alent di$entikwal, am imeôdaxen-nni yundan, teqvetuff$a yeshel unekcum,ilaq ad iqqim yiwen kra n wussan kan di taddart, akken ad yissin dacu i d lxiq. £ef wayagi i telha tdukkli, am tagi yezdin Karim dYidir.

Tadukli, tagmatt, ula d Mêend yelmed aîas di tlufa-yagi.Tlatin iseggasen di tmura n medden, d acu ara tent-iseddin amer

Page 44: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

39

maçi d kra n yemdanen. D acu kan, Mêend, di l$erba, ibna ussan-is akken ur d-yettimlil ara at taddart-is. Acêal d win inudan ad t-iéer ur t-yemlal ara. Tadukli ne$ tagmatt d im$i d-imeqqin kananda llan yemdanen ur nessin ara ansi d-tefruriv, Mêend ibnatudert-is $ef wayenni.

Karim d Yidir, yiwen n uekkaz i ten-yewten. Kecmen $erlakul ur eîîlen ara deg-s, qucen-tt-id zik. Am waîas n yelmeéyen ;ur d-tufi ara leqraya abrid $er walla$en-nsen. Yeweô ad te$rev ditaddart-ik, yeweô ad d-tafev talwit i walla$-ik di tzeqqa n lakul,mi ara teste$bilev $ef tfextin-nni tundav deg igran. Yeweô ad d-tafev ifadden ad tzemvev imru ger ivudan-ik mi ara yezwir wegrisn ctawi $er-sen. Karim d Yidir deg ussan-nni n lakul d$a i d-tebdatdukkli-nsen. Nnu$en acêal n tikal, wa yuker i wayev tiqeftin, wayessenqer-itent i wayev akken ur d-ittaîîaf ara ugar-is n imerga.Ksan akken acêal iseggasen, nnu$en $ef wanwa ara d-yerren lmalmi ara yettceîîib $ef tneqlin n medden, uraren, xedmen di txidasayen ur d-nettunebdar ara, myergamen, yal wa yurad s tsusaf nwayev ; akk tilufa-yagi di taddart n leqbayel, ssawavent $er snat nt$awsiwin : iya ad d-ooent sin icenga, ara yettemyergamen ditem$er s lemun zdat n tejmat, iyya ad ssiwvent ad semmlilent sinad u$alen d imdukal ad ttemsawalen s axxam. Karim d Yidir akkeni sen-tevra.

« Ad ternuv lqahwa a Dda Mêend ? » «Waqila dayen… » « Akken i k-ihwa. A Mumuê, yya$ a mmi (iqerb-d mmi-s) ôuêinni-as i yemma-k ad ak-d-tefk, tiwlafin-nni, yellan di tbalizt… (yuzzel Mumuê i setba-as Baba-s awal)… s ttawil kan… » « Imi tenniv, i d-inîîeq Mêend, axxam-ina n Baba, ma teb$ivad s-niwed, aqli wejde$ ur ttxemmim ara … »

Page 45: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

40

« yella-d niqal di ddehn-iw ad sen-iwed, tura tekcem-d taluftnniven, ivelli mi yi-d-yessawel akken Wakli Iheddaden… » « D lxiô kan!… » i d-isteqsa Mêend. « D lxiô, yusa-d $ef lemnasba, issumeô-d Tiziri, i mmis-nniameqran Smail… » « Meqqer fell-as waqila… »« Amer am wannect-en, ulac deg-s, d axeddam di ûeêôa, yewwi-d iman-is… teérivibna weêd-s, tagi, ulac akk win tt-ixedmen ditaddart.» « I teqcict tenniv-as ? » i yesteqsa Mêend. « Mazal ur teéri ara ula d yemma-s… vegre$-as kan sinwawalen... maççi d a$bel, amer am wayen… ôôay-iw d ôôay-nsent… ». I yekfa Said awal weqbel ad isiwev lqahwa s imi-s.Yu$al-d Mumuê, iteddu-d yettzenzun. « A Mumuê ani ur tôuêev ara ? » « Tenna-yak yemma ur éri$ ara anda-tent… » i d-isgemredweqcic-nni.Ikker Said, iqerreb $er tôuo-nni issawel : « A Tiziri (terra-yas-d awal iban-d ûûut-is mbaid deg wexxam nwadda) ôuê kan a yelli $er texxamt-iw, ldi tabalizt-nni tazegzawt,awi-yi-d, takeôîunt-nni n tewlafin… ad n-tafev kan s ufella, awi-tent-id ad tent-iwali emmi-m… ». Yu$al-d Said $er wemkan-is,yufa-d, Mêend Yetturar netta d Mumuê inna-yas : « I keç a Dda Mêend, am wakken i k-d-tenna Xalt-nne$, ilaq adtnadiv ad d-tawiv amwanes, llant yessis n leêlal… » Imuqel $erMêend iwala-t yetthuzzu aqerruy-is, $ef yimi-s yevbewezmumeg, d$a ikemmel ameslay inna-yas : « Mazal-ik meééiyev acu s-teqqarev » Igzem awal, tekcem-dTziri : « Azul fell-awen, azul a Dda Mêend… »Tefka-yas takerîunt-nnin tewlafin i baba-s. « Axiô a tuêôict » i s-d-yerra Mêend.

Page 46: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

41

Said ildi takeôîunt-nni n tewlafin isuffu$-d ayen d-yeddann degufus-is, ad sent-ittmuddu yiwet yiwet i Mêend ad tent-iwali.Mumuê, terfed-it Tziri, ûûubben s axxam n wadda. Said iddem-dtawlaft, ifka-yas-tt i Mêend inna-yas : « Tagi asmi d-yusa babat-nne$ si lêio… » « Melmi d-iêuo ? » i yesteqsa Mêend. « Asmi d-tlul Tziri, di 74…» i s-yerra Said. « I wagi, maççi d Dda meô Iheddaden ? » i yesteqsa Mêend. « D Dda meô ih, netta meskin, 4 iseggasen-agi id a$-yeooa,yelli-s, aseggas-agi ara teddu $er Ti$ilt… » « Tecfiv asmi $-d-yufa di tebêirt-nni-ines n te$zut, asmiyettwaîîef Taher Iêemmucen... » « ...Taheô Iêemmucen, imi t-id-udrev ...teériv yemmut, aîasayagi, amzun yewwi dewessu, yu$al yexser dayen kan, tisssit, urd-ittnejmaara di tewint n ccix... ad tezrev lmektub n Favma... » « i tewlaft-agi, melmi-tt ?... » i yesteqsa Mêend akken ad ibeddelawal Said.

Kra n wudmawen di lka$ev, smektan-d Mêend, s iseggasen is-iôuêen ger wid-is.

Imawlan-is, wwin amur-nsen di tudert, ôuêen, gma-syemeô axxam ; ssin warrac d snat n teêdayin, yiwet deg-sent ;Tiziri, tewev-d d tameîîut katen-tt-id inexvaben. Tlatin d aseggas,tbeddel ula d tutlayt : « azul ! » id asen-d-tenna zgelli Tziri,yezmumeg mi d-yemmekta.

Wid akk yessen, yal wa anida yessawev tikli deg webrid ntudert-is, wa yekfa fell-as usawen, wayev, ibeddu tikli deg-s, yalwa d amek yufa, kra deg-sen kfan tikli, am wi yecban imawlan-is.

Mêend, d ttexmam-agi t-id-yewwin ad ikcem axxam-nnideg-i d-yekker. Ildi tawwurt temmuger-it-id teméi-s ; d teûwiôa nbaba-s d yemma-s. Yal ti$mert ad d-ittnazadeg-s wesmekti. Dagikan, anda akka, isenned ukufi-yagi ameqran, dagi i yettemrurud

Page 47: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

42

asmi akken, d-yu$al baba-s si l$erba i tikelt tamezwarut. Yu$al-d$er-s lexyal-is, mi d-yetteli tabalizt-nni-ynes : « Wa Mêend ! tagi inek ! ad k-tettwanas d izamaren mi ara ten-teksev »Ifka-yas-d tajewwaqt d tazegga$t. Yemma-s mi ara tt-id-yemmekti,yettwali-tt s imeîîawen, yu$al-d lexyal-is mi teqqim $ef wemnaô ntewwurt. Afus-is $ef umag-is. Yu$al-d ûut-is mi tesnewniw :« nwekkel-asen Öebbi i wid k-isuff$en i leqel-ik ». Netta, irfed-dtabalizt-is ad iôuê. Ass-en imi yôuê, ur yumin ara ad d-yas wass i-deg ara d-yu$al, iôuê akken ur d-ittu$al, yerwel akken ad ittuFavma, d imawlan-is, d taddart-is…

« A Mumuê ! anida telliv ? yya$ kan » i tessawel Tziri. «D acu, ur cucufe$ ara… »I d-yerra Mumuê i ewlen ad ittru. « Yya$ maççi d acucef ay aeggun, ma teb$iv ur k-cucufe$ arayya$ » Iqerreb-d weqcic-nni, teêka-yas Tziri s ameééu$-is tenna-yas : « Ssel-iyi-d, ad kk-ceye$, ad tôuêev, awi-yas lka$ev-agi iKarim, tura mi ara d-ieddi zdat n tewwurt, ma tewwiv-as-t ak d-rnu$ taêbult » « Ggal-d!… » « S yexf n yemma, ôuê tura ad k-tt-id-heggi$… »Mumuê yeddem lka$ev-nni iffe$ $er zdat n twwurt, Tiziri tval-astenna-yas : « Qqim kan dinna ! mi d-iedda efk-as-t ».

Ma $er wid meqren eddant tmucuha, wid d-ittnekkaren amKarim d Tziri, san di$en timucuha-nsen. D timucuha ffrent $efwallen n medden. Tayri s teqbaylit, am yem$i-nni n tili ; ittagadtafat d tmu$li. Mi ara tettwikkes tegnitt-nni n lakul d issemlalayendi teméi, d lekwa$ev kan d wallen i d-itt$iman d inagan $ef wayenttidiren wulawen. Timucuha-yagi yetturaren ger yelmeéyen, xeîîa

Page 48: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

43

n wanda d-ff$ent i tlisa n teméi, mi ara twaliv sin yelmeéyendukklen akken, rran-tt i lwed n tikli $er yigran, $as ini dtimucuha-yagi d-gren gar-asen.

« Wa Karim ! ! sani akken ? ur d-qqar ara da$en ad neddisyen… »i yenîîeq Yidir mi yeêbes di tikli. « Ur netteîîil ara… » « Keç ad d-érev tamdakelt-ik nek ad qqime$, ad bedde$ din… ur teffi$ ara fell-i… aroi$-k azgen n tsaett, ad n-ternuv tayevtura, d$a d ayenni kan i yxuûen ad isqef wass-agi s tiééanit...»I s-yenna Yidir weqbel ad yaker avar $er deffir, niqal iteddu adyeoo amedakel-is, isawel-as Karim : « Awah maççi dayen-nni, ad ére$ kan ma yella wacu ara s-d-tefk i Mumuê, yya$ ur tmesxiô ara… (yu$al Karim kra isurrifen $er Yidir izu$er-it-id deg ufus) ur tettawev ara dqiqa, ma d Snitra itugadev ur tt-nettaf ara, teériv Mulud, ad t-naf igen, Sli$-asenleca $er yem$aven, ff$en ula d nutni qqesren ».

Karim d Yidir, i ten-issemlalen da$en, maççi kan d teméi.Mlalen s targit i yetturaren deg walla$en-nsen. Karim d Yidir, segyelmeéyen-nni, yeb$an ad d-inin kra i medden akk, ttidiren tayri,b$an ad d-slen akk medden i yismawen n tid yezzuzunen ulawen-nsen. Tturaren, cennun, snulfuyen-d tizlatin, ssedhuyen yess-entussan-nsen d wussan n tezyiwin-nsen. Asmi llan di lakul yakan, icnan time$riwin-nsen timezwura, syen akkin, imi tt-id-qqucen $efzik, alad$a Karim, ênunfen almi ssawven ad d-a$en snitra-nsentamenzut. Di taddart da$en, u$alen i yelmeéyen d imdukkal ukudfessus-it wuvan n ctawi d wuvan unebdu. Targit tgemmu yid-sen,almi d-yewwev wass deg-i tu$al am tebêirt-nni n te$zut, tôebba-dwid tt-iêemmlen d wid yusmen deg-s d$a budden-as aquccu.U$alen di taddart, $er kra n wid yettawin laé deg walla$en-nsen, dicemmaten n taddart. £er wiyav nniven, mazal-iten d ilmeéyen add-yas wass ad d-akin $er ddunit u snitra-nni ad tu$al d tawriqt deg

Page 49: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

44

wezmam n teméi, ttun d acu yuran deg-s. Acêal d tikelt i slan i widi sen-innan : « teb$am ad telfum am Mjaê At Meqran... ». ussan-agikan i éran anwa i d Amjaê nat Meqran. Amjaê-nni yu$al-d, Karimd Yidir yal mi ara t-walin, ttmennin awal $ur-s.

« Wa Karim, acu tenniv limer ad nôuê ass-a ad nqesser dMêend At Meqran (imuqel-it-id Karim am win yeb$an ad as-yiniamek ?) ih, ad nruê $ur-s ad as-nini neb$a ad nqesser yid-s, dl’artistea mêayen-k, ufi$ ass-en isem-is deg uvebsi, d aqdim nLêesnawi... tizlitt-nni n wass-en limer ad tt-nekfu » « Anta ?... » « Tinna agni n Mêend... tenniv-d ad tt-nexdem am akken agni ntaddart ad nu$al ad s-nsemmi fell-as... tameddit-a ad d-nawisnitrat-nne$ ad sneqqim acu tenniv ? » « D tikti kan... ad nwali »Yidir isusem ciîî, Karim igumma ad d-yenîîeq am wakkenyettxemmim, yu$al-d Yidir $er wawal, ûut-is iôuê akken $eruqesser d wezmumeg : « Nnan-d zik, niqal d Mêend ara ya$en yemma-k, Nna Favma,ugin ad a-tt-fken imi icennu, tesliv s wakka ?... » « Sli$ ih... wa yidir, keç qqim kan dagi tura, nek ad eddi$ adére$ ma yella Mumuê-nsen, ma yella wacu s-d-tefla Tziri... »Karim, iwwet kra isurrifen, Yidir isenned $ef tesga t-iqerben, ittmuqul melmi ara d-yu$al wemdakel-is, ur ieîîel ara iban-d,iwala-t mi d-iteddu, akken d-yiwev tama-s bdan tikli s ttawil.

« D tabôatt i s-id-tefka i Mumuê ? d acu yellan deg-s ? d acu k-id-tenna ? » i yesteqsa Yidir Karim. Karim, netta, yugi ad d-yekkesallen-is $ef tewriqt-nni. Ikfa leqraya n tebôatt, ifka-yas-tt i Yidir.Yidir iêbes tikli, issuk allen-is $ef wayen yuran deg-s, yu$al ilêeq-dKarim inna-yas : « Ur tqebbel ara, ula d baba-s ahat ur iqebbel ara, meqqer fell-as... »

Page 50: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

45

« èri$ ad d-tevru kra n wass, d acu kan, maççi tura... »

Mêend yeffe$-d deg wexxam deg-i d-yekker, imdel-dtawwurt, imuqel deg wefrag, rsent wallen-is $ef teblaîî-nni deg-iyett$ima jeddi-s. Iqerreb Mêend, issekna lqed-is akken ad ieddiddaw n tjanoart, iqqim $ef tablaîî n jeddi-s ; tablaîî n jeddi, akka is-qqaren deg wexxam i tmekkant-agi i yeffren Said At Meqran darfiq n tudert-is. Yettmektay-d Mêend jeddi-s Said, amek akken itga tmu$li-s, i medden akk, drus-iten wid izemren ad t-qablen swallen, wama s wawal, fell-as i nnan : « Said At Meqran ; winyewwet s wawal ur ijebbeô ur iêellu ». Mêend, ula d netta, d awal it-issuff$en di taddart, maçi d yiwen wawal, d awalen, mazal-itenar ass-a ttûenûinen deg walla$-is am nnaqus Iôumyen... Jeddi-s $efteblaî-agi i yeqqim asmi s-yenna : « ... At Meqran ur d-ttaooan araiqlanoiyen !... ».

« Wa Tiziri ! » i yessawel Said i yelli-s. « Aqli-yi-n a bah ! » i d-terra awal Tziri, d-iteddun ad d-tekcemanda qqimen baba-s d yemma-s. « Mdel tawwurt, qqim-d, (iqeed Said iman-is iûub i wallen-isakken ad d-ibdu awal d yelli-s)... teériv ass-en... d Akli Iêeddaden id-yusan, isuter-d lemnasba, i mmi-s Smail, nek d yemma-mneéra-t d argaz d wawal, muqel tura kemmi ma twejdev ne$ adsen-nefk lweqt... » Tiziri temmuqel yemma-s. Said akken d-isuffe$ imeslayen-nni, iddem yelsa talaba-s, iffe$. « A yemma amek ur as-tenniv ara am wakken d-nennaivelli ?... » « Mazal ur tessinev ara baba-m ? mi ara ibed $ef wawal, ur t-isse$lay yiwen... » « I Karim ? » « Yeéra, smene$-as awal, inna-yam wid tent-ibennun $ef tidettdi tlufa-yagi, ttbanen-d, maçi... »

Page 51: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

46

Karim d Yidir di tsusmi i d-ûubben abrid-nni n te$zut. Alaûut n rkev-nsen i d-yufraren si ddeôk n tzemmar-nsen di teksert.Yidir ib$a ad as-yu$al i Karim d amdakel ara s-immlen tafat, inna-yas : « Amek ara txedmev ih ? ad as-tiniv i yemma-k ne$ i Farid-nwen, ilaq ad truêev ula d keç ad tbegnev iman-ik teb$iv Tiziri, adtruêev $ef zik lêal, skud ur frin ara awal nutni d SmailIêeddaden... » « Amek ara ruêe$ da$en keçi ?... Iban iqûed-itt Said AtMeqran... » « Akken yeb$u yili, keç xdem ayen yellan s$ur-k, inna-s iyemma-k, ruê yid-s, ad teérem amek ara wen-d-inin... imir-en...» « Ad nwali, tameddit-agi ad ére$... » i yekfa awal Karim dwemdakel-is Yidir.

‘‘Aqlanoi’’, wagi d yiwen seg wawalen, yettûenûinen deg walla$ n Mêend. Iffe$-d deg wefrag, yerra-d taveryist deffir-s, ibdatikli ger tzenqatin n lêaôa taqdimt, am akken ixeddem zik, asmiyeslufuy i yzenqan n taddart, yettnadi ad d-yemlil Favma, weqbelad iffe$ tamurt... « Axiô fell-akent ! » « Axiô lafya... (anwa wagi i s-tenna tmeîîut-nni i tayev s tufrakan) » « D Mêend At Meqran... » i s-d-terra s wesêemêem. « Wa leslama-k $er wexxam-ik a Mêend... (yerra-yas-d Mêendi slam-is t$um-it s imeslayen i s-tezuzer weqbel ad yibid fell-as)Cwi a mmi mi d-jbiv, nwekkel-asen Öebbi i wid k-issuff$en ileqel-ik... »Mêend issevfer isurrifen wa deffir wayev, akken ad yerwel iwayen d-yeddan d tamenguct $ef imeéu$en-is: ‘‘...nwekkel-asenÖebbi i wid k-isuff$en i leqel-ik...’’. Mêend i$erqen di ttexmamyeduqes-d i win d-izulen fell-as : « Azul a Dda Mêend »

Page 52: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

47

« Azul a mmi (iêbes Mêend $as akken ileméi-nni irev niqal adikemmel) ...tgerzev ? » ifka-yas Mêend afus-is i yleméi-nni. « Aqla$ kan ! d imukan... »Mêend ikemmel abrid. Ileméi-nni, di tikli-s iawed imuqel-d $erMêend mi yeffel i tezniqt Iêemmucen.

« Azul a Favma Nat li !... » i yenîeq Farid $er yemma-s.Yemma-s temuqel-d deg-s tevsa-yas $ef wawal-agi yennumyeqqar-as-t : Favma Nat li. « Leslama-k a mmi, ak d-heggi$ imekli ?... » « Heggi-d, i waman ? ad sired-a$ kan s wigi yellan di tzegzawt-agi ?... » « Sired kan anda tufiv, a mmi ma yehda-ten Öebbi ad sen-id-serêen tameddit-agi yem$aren n taddart...».Farid yessared, ibeddel lqec-is, ikkes wid lxedma, iqqim-d $erlmida yufa-d yemma-s la s-d-ttheggi imekli. « Teériv wi d-mugre$ imi d-teddu$ a Favma Nat li? » « Anwa ?... » « D amjaê-nni d-yu$alen, Mêend At Meqran... yett$iv-iyi miara t-wali$... » «… Ifelfel ad teççev, almi d ûmayem i d-kkse$-d timezwura,tid-nni ééi$ deffir wexxam, dima d tidak i d-ittewjaden dtineggura, yemken imi ddurint... »D assegrurej i d-ssegrurej Favmaimeslayen-agi i mmi-s akken ur ittkemmil ara awal i d-yebda $efMêend. Farid, yeéra, tesselmed-as ddunit ur ittaé ara $er wandaffrent tmucuha n yivelli, ibeddel awal, iwelleh-it $er tmucuha nwass-agi. « I karim yuki-d a yemma ? » i yenîîeq $er yemma-s. « Yuki-d, d acu kan, iûub $er Laôeba, netta d Yidir, ayen ?... mad ômel-nni yessekcem-it ivelli... » « Maçi d ayen-nni... tesliv s Smail Iêeddaden ?... » teêbesFavma aniwel imekli.

Page 53: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

48

« D acu ? d lxiô kan ? » i testeqsa. « D lxiô i kra d neqma i Karim (Favma tzad $er-s tigdi) sli$-tnek ar yiwen, leca... nnan-d ib$a ad ixveb Tiziri n Said AtMeqran... » « Ula d Karim waqila ters tiî-is $ef teqcict-nni ... » I d-tenîeqFavma $er Farid. « Zema waqila, ur teériv ara a Favma Nat li, netta fell-as kan iyesgenbir dagi di tme$riwin n taddart (yemma-s mi s-d-yennaakka tecmumeê). £ef waya i m-d-nni$ d nneqma fell-as, lêaûun mayebder-am-id ad nruê ula d nekkni ad tt-nexveb, nek qeble$ urttu$ale$ ara d tiéemmit, inna-s akka... »Favma imi tesla i Farid yenna-yas-d akken, tenna deg wul-is :« teooiv-d wi k-yifen a Taheô i ëËemmucen... ». I mmi-s tenna : « Ikeç ? melmi ? ne$ akka ara teqqimev d aezri ? tiêdayin akksteqsayent-d fell-ak... » « Aha ? s tidett ? cebêit meqqar kra tigi d-is-teqsayen ?... »

D tameddit, tajmat tu$al am tburgenna n twevfin ; mlalen-d akk wat taddart. Haten sqacwen-d akken ma llan, qeccucmeccuc. Yidir ibed d kra yelmeéyen ddaw n teslent Uêemmud,akken kan iwala Karim yeffe$-d si tezniqt Iêemmucen, iwwet kraisurrifen metwal-is.S wecmumeê i t-id-imuger Karim. Mlalen îîfen tasawent ad d-sse$lin awalen s tikli. « Amek ih ? acu k-d-tenna yemma-k ?... » « Twennemaçi d kra, ufi$, teéra, yenna-yas Farid... AwahFarid-nne$ dL’artiste» Karim ittezmumug. « Amek ihi, amek i tt-tefram, d acu ara txedmem ?... » « Ih, azekka ad ruêen nettat d Farid $er Tziri... » « Ihi ad a$-txelsev leqhawi... » « Ad néer tura acu ara sen-id-inin... »

Page 54: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

49

Mêend, irev ad iqqim ugar n wakken izmer ger wattaddart ur izmir ara. Awalen am wassif i d-ttéegéugen, d acu kanneqqlen akk $er yiwet n temda ; b$an ad éren At taddart d acu arayexdem wemjaê-agi d-yennulfan akka i lxeô n ccib-is. Ayen akkattnadin ad t-éren yemdanen maçi d uffir deg walla$ n Mêend,netta yusa-d ad yettwamvel deg wakal-nni s id-yefkan ifadden-isimezwura, yusa-d ad iwali $er wallen wid-nni $ef-i tbed tudert-is. « Ad iyi-tsemêem kan ihi, nek ad kkre$ ad eddi$... » I yenîîeqMêend $er tarbat-nni ukud yeqqim. « Ruê di laman... »I s-d-rran s leêdaqa sya u sya, weqbel ad d-rren awal fell-as imi t-walan iffel $er wanda ur tettizmir ara tmeéu$t ad ferreh d acuttmeslayen yimawen. « ...Wihin tura i d-inîeq yiwen deg-sen ur s-id-tecfim arakenwi ?. Wihin, infa iman-is asmi yugin ad as-a$en Favma nat li,tameîîut n Taheô Iêemmucen, ad fell-as yefu Öebbi, ugin ad as-tt-fken, imi yekcem $er tarbat yett$enni di Lezzayer, tarbatiqlenoiyen. Cfi$, meskin, ula d jeddi-s, baba-s, ad fell-asen yefuÖebbi akk, ur d-bidden ara yid-s, iruê, deg wass-en, yiwen ur t-iéri,nek almi d asmi sedda$ acêal d aseggas di l$erba i t-id-mmlale$,yiwen wass deg webrid, qrib ur nemyeqal... d$a ala ass-en...»

Ttbeddilent tudrin udem, ma $er wid yecban Mêend taddartad teqqim d agelmim yeffren aman-nni n yilindi d wid useggas-a.Karim asmi d-u$alen yemma-s d gma-s deg wexxam n Tziri, uryufi ara $er-sen ayen icennu di tezlatin-ines. Inna-yasen-d Said AtMeqran : « ...ur ttake$ ara yelli i Bu-gitar... aqcic mazal-it urixedem». Am wakken i s-d-nnan zik i Mêend.

Aqlanoi ne$ Bu-gitar, awal d yiwen, bedlen-as kan taduli.Aqlanoi, yenfa Mêend $er tmurt-nni deg-i ur d-yettemlil ara allenara t-ierrin s unexzur. Bu-gitar, yenfa Karim $er wanda akken

Page 55: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

50

tu$al ddunit d yir targit kan, teshel takayin deg-s i wid izemren adqablen tamettant am netta.

Ass yewwev talemmast-is, At taddart, akken ma llan, beddend tirebbua zdat n tejmat. Tafukt di tlemmast igenni, ttgabaôenakk medden ad as-rewlen, ddurin tiselnin n tejmat, wiyav ddurintisegwa n yexxamen d-iqerben. Akkin, ttbanent-d trebbua nyelmeéyen di tmeqbert. Yettban-d wesgemred n yemdanenyettmeslayen $er iciwan-nsen d ûut n yelmeéyen i qqazen siniéekwan, yettu$al-d ûut n igelzyam-nni yettûenûinen di lqaa.Farid, iqqim, $er Xali-s, allen-is kkawent deg imeîîawen, ikker xali-s : « Über kan a mmi, nek ad eddi$ $er yemma-k, ma cwi-ttkra... »Said At Meqran, iqqim $ef teblaî n jeddi-s, i ttmuqul di lêaôa-nnideg-i yemrured netta d Mêend. « Dagi telliv a mmi-s emm, yya$ kan tura qrib ad t-id-nessufe$,ad ig Öebbi yeooa-ya$-d lbaôaka, ad yazen Öebbi ûber iYêemmucen, ula d nutni msakit... Dda Mêend meskin, yura-yas-tent akka ; seg uéekka n l$erba $er win n ddunit... ».

Iîij n Ümayem isser$ akk tamurt, anda teb$uv tessersev tiî-ikd tewre$ ara k-id-yemmagren, grant-d kan kra n tselninsmektayent-d tizzegzewt, maca, ula d nunti ur tettdum ara fell-asent tefsut ; akka kra n wussan ad tent-awev tqabact n leqvi.Yidir ittmuqul deg-sent.- « D acu tettmuqulev akka ? » i tenîeq Tziri $er Yidir akkenad t-id-ssukes di ttexmam s-yu$alen d tanumi seg wasmi t-tessen. « Ulac... » « Leca, kra yekka yiv tukiv, ayen ? » « Kan akka, i Karim yuki-d ne$ mazal iîes ?... » i yesteqsa Yidir. « Yuki-d, tura i s-ffki$ ayefki... ad ruêe$ d$a ad t-id-sali$...» « Glud s snitra-nni, awen d-awi$ yiwet »

Page 56: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Agni n Mêend

51

« D tizlitt tamaynut ? $ef waya ur tginev ara leca ? »Tekcem-d Tziri snitra deg ufus, Karim yeîîef-as-d afus nniven. « Karim ! azul, yya$ $er baba-s » irfed-d Yidir mmi-s di lqaaisuden-it, yerra-t $er irebbi n yemma-s. Iddem-d snitra, iqeedanzizen, ixbec fell-asen : « A mimi tizlitt-agi nexdem-itt nek d yiwen qqaren-as Karimakka am keççi, nsemma-yas agni n Mêend...

Deg yiwet n taddartUlac tafatIlul yiwenIsem-is MêendTama n tejmatAkk nwala-tYella wegniD agni n MêendD nekkni i s-isemmanAkken ad d-nettmektiDi taddart amdanYeddren tayriD tayri i t-yenfanWis ma d-yezzi …

Page 57: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tikli

51

ikli, ala tikli i sne$. Telha tikli i wid s-izemren.I kenwi, d acu s-d-tessuksem i tikli ? Mi ara tleêuv a bu-ssin ivarren, a mmis n tmeîîut, tettedduv am wakken ddanwaman (aman d medden dagi). Mi ara tleêuv, tettedduv

am wakken tetteddu lqaa. Ula d nettat tleêu ih ! tettezi $efyiman-is, teddawaô $ef yiîij ! akken ara tkemmel alammayewwet-itt ûri, asmi ara teûra, ad temdeôkal, ad a$-tenfev $er… igenni. Ass-en ma yella win t-iddren, d win i d nnger n ddunit. Isya ar imir-en telha tikli ! ddut ! ççaôet iberdan ! izenqan !tuddar timdinin!…

Tikli, d aya i d amur-nne$ nekkni, seg wid akk yettidirendi ddunit, ala amdan i iteddun, imi i$ersiwen nutni d aôabaittôabaen, iselman ne$ ifôax ur a$-d-cqin ara ssat-agi.

Tik’li, tik’li, tik’li: amdan, akka i iteddu, $ef sin ivarren.Yett’ôa’ba, yett’ôa’ba, yett’ôa’ba: a$ersiw, netta, akka i

yteddu, netta iteddu $ef ôeba ivarren.

Telha tikli, INCÏAYN (EINSTEIN), iêemmel ad ilêu, iêemmeltik’li. Netta, akken teddun ivarren-is i iteddu walla$-is, ixeddemmaççi d lbuô. E=mc2 , ur tt-id-ittaf ara limer di tejmat i yeqqimne$ di Lqahwa. Ula d keç, di lqahwa ne$ di tejmat, maççi dyiwet ara tasev ; err-as i wihin, smejger-as i wa, rgem wayev,vegger tameéu$t akkin ma maççi fell-ak i heddôen ; maççi d

T

Page 58: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tikli

52

yiwet ara tasev. £ef wayenni, EINSTEIN iteddu kan weêd-s.EINSTEIN, maççi d aqbayli.

Telha tikli, imi telha tufam-d medden akk leêun, segwasmi d-tecfa ddunit, ula d nekkni ma tecfam akken kan d-nlul,didac, didac, didac ; maççi akka ad a$-slemden tik’li?

D acu kan, ulamma tik’li $ef medden akk, yal wa amek i iteddu, llan ula d wid i yett’ôa’ba’en!. Tik’li da$en maççi yiwet i yellan : maççi akk medden am EINSTEIN ; netta ileêu ittaf, llankra, u aîas yid-sen, leêun ur ttafen iqiê. Ma d nek, nek leêu$ttafe$ iman-iw.

Acêal n tikwal i d-tevra ; lêi$ ufi$ iman-iw ; ttafe$ iman-iw anida ulac win yellan, tikwal mi ara yafe$ yella win yellananida akken i s-qqare$ ad afe$ iman-iw, fehme$ taluft ; qqare$-as ahat ula d netta dagi i yufa iman-is. Tverru-d akka tikwal,iman-is d yiman-iw, nufa-ten deg yiwen wemkan, nutnimyusanen, nekkni ur nemyusan ara.

Yiwen wass, ufi$ yiwen anida akken i s-qqare$ ad afe$iman-iw, d$a akken wve$, netta iôuê, yerwel-as yiman-is, d$aivfer-it deffir ma ad t-id-yaf. Nek da$en, imi s-srewle$ iman-is iyiwen, tekcem-iyi-d tizitt ; amek akka, u$ale$ d awa$zensrewle$-as i yiwen iman-is, d$a imi d-bedre$ taluft-agi, nu$a$nek d yiman-iw, zefe$-t yerwel fell-i, vefre$-t ula d nek deffir :« aôou ah!… ».

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq, Ti-zi n Ïîiq di Tizi nWuccen, din, ad afe$ iman-iw.

Tikli telha, imi akken, nek aqli-iyi la leêu$.Bôiôu, ula d netta iêemmel tikli. Iteddu am wiyav, d acu

kan, iteddu da$en $ef wiyav, mi s-id-nnan ad ilêu, ad ilêu. Sanda sen-yehwa iteddu, $ef wayen sen-yehwan ad iddu. £ef

Page 59: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tikli

53

Tmazi$t di Lakul, di Tili. £ef tugdut, $ef we$mis, $ef tmeîîut,Bôiôu iteddu kan, $as akken, tikwal ittêulfu d yiman-is d aôabaiyett’ôa’ba$ef wiyav. Tikli telha i s-iqqar Bôiôu.

Muê AKKASEGWASMIDNECFA, netta da$en iêemmel tikli.Iteddu snat n tikwal deg wass ; tikli n ûbeê mi ara iôuê $eruxeddim d tikli n tmeddit mi ara d-yu$al s axxam. D acu kan,netta, maççi am wiyav, iêebbes di tikli-nni n tmeddit ; ittawi-da$rum, ayefki, awren ; isa arraw-is ilaq ad ççen. Ad ççen adim$uren ad isinen, ad izmiren ad lêun, ad awven $er wayenttargun.

Muê AKKASEGWASMIDNECFA, iêemmel tikli, tin n tmeddittif tin n tûebêit, d acu, ur hedôet ara akka, ad isel wemellem-is,fell-as ad irfu, teéram-t yueô maççi d leêlu. Telha tikli n widyett’ôa’ba’en $ef warraw-nsen.

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq. Tizi n Ïîiq di Tizi nWuccen, din ad...

Lêao TIËUNADHEBIXXAMEN, ula d netta, iêemmel tikli. Dacu kan, ur tetta$et ara s tiîî, netta maççi am kenwi : tikli-s $erloame, netta, mi ara ileêu, feôêent lmalaykat, yal lqedma slêasana.

Lêao TIËUNADHEBIXXAMEN ileêu $er loennet, din ara yafiman-is. « Tikli d loennet ! », ara wen yini Lêao TIË...

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq, Tizi n Ïîiq di Tizi nWuccen…

Muê AKKENKANYEBDATIKLI, ula d netta ileêu, $as akkenannect n ûibus, issen ad ilêu. Übeê zik, aqrab ielleq am cwari$ef terurt-is, ad ibdu tikli $er Lakul. Dac, dac, dac. Tameditda$en dac, dac, dac, ad d-yu$al ad ixuc, akken ûbeê-nni ad yu$alar lakul, akken yal ass. Iban $ef wudem-is ad ti$zif tikli-s.

Page 60: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tikli

54

Muê MUËUC, ula d netta iêemmel tikli. Netta, iteddu adicnu. Medden-ina akk $er-s i d-tedddun ad t-id-éren. Snitra degufus-is, tacebbubt-is i wavu, issen ad iddu. Tik’li, tik’li, tik’li, ula d tikli-s s lmizan. Aîas aya a yettôabaakken ad d-yas wass adlêun medden akken ad t-walin.

Ma d nek tura teddu$ $er Tizi n Ïîiq, Tizi n Ïîiq di Tizi …

Muê YEB£ADYERWEL, netta, acêal-aya la ileêu akken adiffe$. Netta iqqar dihin ara yaf iman-is. Iteddu, lekwa$ev degufus-ines ; ur iêebes ara tikli alamma yeffe$, izmer akeyya adiôabaakken ad iffe$. Ma tkemmel-as akka, issen ad ilêu, iteddus wiyav, awi-d wa, ma tesnev wihin ? telha tikli yesserwalen.

Lla TTNADI£ARGAZ, nettat, têemmel tikli, tettôuê $ertme$riwin. Tetteddu deg iberdan, $as ulac $er wanida i tetteddu.Teb$a amer ahat, yiwen wass ad d-taf yiwen ad tt-ib$u alammayu$al ad yettôabafell-as. Lla TTNA… têemmel ad ttôabaenmedden akken ad lêun yid-s. Akka ara tkemmel tikli alammatu$al, ula d nettat, ad tettôaba.

Ma d nek teddu$ $er Tizi n Ïîiq, Tizi n Ïîiq…

Muê ITEDDUNSDRE, netta, ikôeh ad ilêu. Iteddu $erleskeô. Illa yettôaba$ef yiwet d$a yewwev-it-id lka$ev-nniamcum. Ssawlen-as-d wid i wumi teddunt temsal ad iddu $erleskeô, ad ilmed tik’li s ilibuven. Tikli tikwal diri-tt, ara wen-yiniMuê ITEDDUNSDRE

Muê ULACDACUXEDME£, netta, iteddu ad êekmen fell-as.Nnan-as teff$ev iberdan, netta, akken kan ilmed tikli. D$a degwass-en iôuê ur d-yu$al. Yif-it Muê XEDME£TTYERNUCAH, netta,

Page 61: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tikli

55

iteddu ad d-iéer yiwen, ad t-icegge$er wayev, wagi ad t-tesserwel ar wanida ara yaf iman-is.

Ma d Nek tura teddu$ $er Tizi…

Muê ZI£ENLLAN, ula d netta iêemmel tikli, iteddu $eryiwen ulac-it, izenz-as tidi-s ivelli-nni kan, ad ieddi $ur-s ad t-id-ixelleû. Akken yewwev ur t-yufi ara d$a deg wass-en iggul adibeddel tikli yu$al am Muê TURAMIèRI£ , imi wagi, iteddu adyerwel s ueôbun n yiwen imsewaq yid-s.

Ma d nek tura teddu$ $er …

Muê AGNINTAYRI, netta, iêemmel tikli d yiwet. Akken tt-id-yewwi s axxam, yu$al ib$a ad yu$al $er tikli-nni-ines n zik ;ad iteddu kan weêd-s.

Muê DAYENTENFEL, iteddu ur iéri sani. Ileêu deg yiv degwass, anda yufa ad iddu, s ucifav, eryan, s warkas, êafi ; iteddukan. Netta, zik, iteddu akken s-d-nnan wiyav, d$a ur yewwivsani, akken d-ifaq, yu$al iteddu $ef yiman-is, yiwen ur s-ittalas.

Ma d nek tura teddu$…

Muê B£I£ADALI£, netta yeb$a ad lêun medden fell-as.Iqqar-asen : « ma tebuîîim fell-i ad lêu$ fell-awen ». D acu kan,deg wass-mi buîîin fell-as, yu$al ur ileêu ara ger medden, yiwenur t-ittwali.

Muê WANAGAKKA, iteddu ad ixneq yiwen, maççi d yiwet is-d-isukkes.

Ma d Muê AMNEKKI, yeya di tikli, ufi$-t di Tizi n Ïîiq.ielleq iman-is.

Page 62: Tikli Murad Zimu

Mourad ZIMU Tikli

56

Nek tura u$al$-d si Tizi n Ïîiq, Tizi n Ïîiq di Tizi nWuccen, din ur ufi$ ara iman-iw.

Page 63: Tikli Murad Zimu