TITLE ERE jrefrmEdkifiH ,mOftEÅ&m,f? vrf;tEÅ&m,f uif;&a& · PDF filefia 2017 1 အသိအမွတ္ျပဳျခင္း ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလတြင္

1FIA ROAD SAFETY IN MYANMAR 2017

TITLE HERE jrefrmEdkifiH , mOftEÅ&m,f? vrf;tEÅ&m,f uif;&Sif;a&;

FIA ROAD SAFETY IN MYANMAR 2017


အသအမတျပျခငး၂၀၁၆ ခႏစ ႏဝငဘာလတြင ျပလပေသာ အခကအလက ရာေဖြေရး ခရးစဥႏင ၂၀၁၇ ခႏစ မတလတြင ျပလပေသာ အၾကျပခကဆငရာ ခရးစဥအတြငး ကၽြနေတာတ႔ေတြ႕ဆခသည ကၽြမးကငဝနထမးမား၊ ပဂၢလမား အားလးက ‘ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပ ခရး’ (ပညာရငအဖြ႕) အဖြ႕ဝငမားမ ေကးဇးတငရပါသည။ ထ႔အျပင “စေဖာငေဒးရငး” ၏ ကညပပးမႈ၊ အထးသျဖင Michael

Marett-Crosby, Alfred Burton ႏင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရးမ Joseph Fisher တ႔၏ ကညမႈက ေကးဇးတငပါသည။ စစမးေလလာေရး အလပခရးက ႏငငတကာေမာေတာကားအဖြ႕ခပ (FIA) ႏင Total တ႔မ ေငြေၾကးအားျဖင ေထာကပကညပါသည။ ကမာၻလးဆငရာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး မတဖကအဖြ ၊ ကမာၻ႕ဘဏ၏ ကမာၻလးဆငရာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အေထာကအကျပအဖြ႕ႏင မေလးရားႏငင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး သေတသန အငစတကတ႔၏ ေငြေၾကးအားျဖင မဟတေသာလညး ပစၥညးအားျဖင၊ ဝနေဆာငမႈအားျဖင ကညပပးမႈမားက အသအမတျပပါသည။

ရငးလငးခက‘ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပခရး’ အဖြ႕ဝငမားမာ Fred Wegman (အဖြ႕ေခါငးေဆာင)၊ Barry Watson- Shaw Voon

Wong- Soames Job ႏင Maria Segui-Gomez တ႔ျဖစပါသည။ ဤအစရငခစာတြင ပါ၀ငေသာ အျမငမားမာ ေလလာေရးခရးတြင ပါဝငေသာ ပညာရငအဖြ႕ဝငမား၏ အျမငမား ျဖစပါသည။ ဤစာတမးတြင ေဖာၿပထားေသာ ရာေဖြေတြ႕ရခကမား၊ ရငးလငးတငျပခကႏင နဂးခပ ေကာကခကမားတြင ၎တ႔အလပ လပကငေသာ အဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ FIA သ႔မဟတ Total တ႔၏ အျမငမား ထငဟပ ျပသမႈ မရပါ။

မပငခြငဆငရာ ေဖာျပခကဤပႏပထတေဝမႈတြင ပါရေသာ အခကအလကမားက မပငခြင ထနးသမးထားပါသည။ ႏငငတကာ ေမာေတာကား အဖြ႕ခပ အဆငျမင ပညာရငအဖြ႕ႏင ‘ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပခရး’ အဖြ႕ဝငမားက ၎တ႔၏ ျပစေရးသားခကက သငေလာ မနကနေသာ ရညညႊနးခကျဖင ျဖန႔ေဝရန အားေပးပါသည။ ပမနအားျဖင ဤစာတမးမ အခ႕အပငးမားက ျပနလညထတေဝရန ၾကန႔ၾကာမႈမရဘ ခြငျပမည ျဖစပါသည။အၾကျပအပသည ရညညႊနးခကပစ - Wegman, F., Watson, B., Wong, S. V., Job, S., Segui-Gomez, M. (2017). Road Safety in Myanmar.

Recommendations of an Expert Mission invited by the government of Myanmar and supported by the Suu Foundation. Paris, FIA.

2 FIA ROAD SAFETY IN MYANMAR 2017

040404

05

06

07

09

10

11

17 19-22 23-25

26-28

30-32 34 36

29 29

36 38

39

06

16

14

08

အဓကအခကမား၏ အကဥးခပ

စစမးေလလာေရး အလပခရး၏ ေနာကခအေၾကာငးအရငး

‘ျမနမာႏငငတြင လမးအသးျပသ ေဘးအႏရာယကငးရငးေရး’

ထနးသမးေဆာငရြကမႈမားအတြက ပညာရငအဖြ႕၏ အၾကျပခကမား

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြ မႈႏင ေဆာငရြကမႈက ျမငတငျခငး

ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပခရး

ျမနမာႏငငတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈအေျခအေနမာ တစေန႔တျခား ဆးဝါးလာ လကရသည။

အႏရာယကငးစနစ နညးလမး

ေဘးအႏရာယ ပမကငးရငးေသာ လမးမား

ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာ ယာဥမား

ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာ လမးအသးျပသ အမအကင

ယာဥမေတာတဆမႈ ျဖစၿပးေနာကတြင တ႔ျပနအေရးယေဆာကရြကမႈ

ၿမ႕မားႏင ေကးရြာမားစကဘးစးျခငး၊ အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ေမာေတာဆငကယ ေမာငးႏငျခငး

ကနဥးအဆင အေကာငအထညေဖာမႈ

စကဘးစးျခငး

အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရး

ေမာေတာဆငကယစးျခငး

ေရရည အေကာငအထညေဖာမႈ

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈႏင စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငး

ျမနမာႏငငတြင မကေမာကကာလ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငး ေရးအေပၚ သကေရာကမႈမား

ျမနမာႏငင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈအတြက စနေခၚမႈမား

ကမာၻအႏ႔မ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးဆငရာ တးတကမႈမားႏင ျမနမာႏငင အေပၚ သကေရာကခကမား

စစမးေလလာေရး အလပခရး၏ လပကငေဆာငရြကပ နညးစနစ

အႏရာယကငးစနစနညးလမးက အေျခခ၍ ယာဥ၊ လမးႏင လမးအသးျပသ အမအကင အႏရာယကငးေရးက ျမငတငျခငးယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဥးတညခက မားက ပမကယျပန ေသာ သယယပ႕ ေဆာငေရး၊ ကနးမာေရး၊ မတမႈရေရး ရညမနးခကမားျဖင ညညြတေစျခငးက ပေကာငးပါသည။

မာတကာ


40

43

44

45-48

ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမး ေဆာငရြကမႈမားအတြက ရနပေငြ

ဆကလကလပေဆာငရမည အဆငမား

ကးကားခကမား

ေနာကဆကတြစာ (၁) ထနးသမးေဆာငရြကခကမား အေကာငအထည ေဖာမႈအား ေဖာေဆာငသည အစအစဥအတြက အခကအလကပစ


အဓကအခကမား၏ အကဥးခပ

ျမနမာႏငငတြင ေမာေတာယာဥ အသးျပမႈမား အလငအျမန တးပြားလာျခငးႏင ေနာကဆကတြ ရလဒၿဖစသညအသကဆးရႈးမႈမားႏင ထခကဒဏ ရာရမႈမား တးပြားလာျခငးေၾကာင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အေျခအေနက ခကခငးလကငငး အေရးတႀကးေျဖရငးရနလအပ ပါသည။ ထေရာကသည အေရးယလပေဆာင မႈမား ျပလပမသာလင အသကဆးရႈးသႏင ထခက ဒဏရာရသ အေရအတြက ေလာကသြားမည ျဖစပါသည။ ဆကစပလက ရေနေသာ လသားတ႔ နစနာဆးရႈးမႈ၊ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ နစနာဆးရႈးမႈမား ႏင ကနးမာေရး က႑တြင ဖစးလကရေသာ ဝနထပဝနပးလညး ေလာက သကသာသြားမည ျဖစပါသည။

ပညာရငအဖြ႕၏ ေလလာခကမား၊ အကျဖတ ဆနးစစခကမား ႏင ေဆြးေႏြးခကမားအရ ျမနမာ ႏငင၏ တစေန႔တျခား ဆးဝါးလကရေသာယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အေျခ အေနက ေျဖရငးရနအတြက ကစၥရပမားစြာက အေရးတႀကး သတျပရန လအပလက ရသည။ ပညာရငအဖြ႕၏ အဓက အေျခချဖစေသာ အၾက ျပခကမားက ေအာကတြင အေသးစတ ေဖာျပ ထားပါသည။

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြ မႈႏင ေဆာငရြကမႈက ျမငတငျခငး

• ထေရာကေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမးေဆာငရြကခကမား ပမထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငေရး အတြက အဓကသကဆငသမား အားလးက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈ ဖြ႕စညးပက ပမအား ေကာငးေစျခငး

• ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး အခကအလကမား ေကာကယစေဆာငးသည နညးစနစမားႏင ဆနးစစႏငစြမးက ပမေကာငးမြနေစျခငး

• ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ျမငတငျခငး အပါအ၀င ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးဆငရာ က႑မား အားလးအတြက အငတကအားတက လပေဆာငႏငစြမးျမငတင မႈက လြယကေခာေမြ႕ေစျခငး

• ျမနမာႏငငရ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမး ေဆာငရြကခကမားအား ရနပေငြေထာကပျခငးႏင ရနပေငြ ေထာကပမႈ မလေလာကျခငးမားအား ေလလာမႈျပျခငး။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး လပငနး စမခက (၂၀၁၄) တြင အၾကျပထားေသာ ထနးသမးေဆာငရြကခကမားႏင ယခအစရငခစာတြင ပါ၀ငေသာ အၾကျပခကမားမ စတငၿပး ေလလာျခငး၊ ထေလလာမႈအေပၚ အေျခခ၍ ျပညတြငး ရနပေငြႏင အားေပးအားေျမာကျပသည ရနပေငြ လအပခကက အကျဖတျခငးတ ျဖစသည။

အႏရာယကငးစနစ နညးလမးက အေျခခ၍ ယာဥ၊ လမးႏင လမးအသးျပသ အမအကင အႏရာယကငးေရးက ျမငတငျခငး

• ယာဥအေဟာငးႏငအသစ ႏစမးလးတြင သကဆငရာ တငသြငး မႈကန႕သတခကမား ခမတျခငးက အျမန အေကာငအထည ေဖာျခငး ျဖင လမးေပၚတြင လကယာေမာငး ေမာေတာယာဥမား အသးျပမႈက ေလာချခငး

• လမးေပၚအသးျပသည ယာဥမားႏင အကာအကြယ ပစၥညးမား ဆငရာ အေရးႀကးသည အႏရာယကငးရငးေရး ကလသမဂၢ စညးမဥး စညးကမးမားက အလငအျမန ခမတျခငး ႏငအတ ပြငလငးျမငသာေသာ၊ တာ၀နယေသာ၊ ေျခရာခ၍ရႏငေသာ ပစအတညျပ လပငနးစဥအား စတငခမတ အေကာငအထည ေဖာျခငး

• ပမေကာငးမြနေသာ ဒဇငးပစ၊ တညေဆာကမႈ၊ အကျဖတမႈႏင ထနးသမးမႈ အေလအကငမား (အႏရာယကငးရငးေရးလကၡဏာ မား ထပမျဖညစြကျခငး အပါအ၀င) က ခမတ လပေဆာငျခငး ျဖင လကရ အသးျပေနေသာ လမးမား၊ လမးအသစမား ႏင လမးေဘး၀ယာမား၏ ေဘးအႏရာယကငးမႈ အရညအေသြးက ျမငတငရာတြင ေထာကပျဖညဆညးမႈမား ပမခြေဝခထားျခငး

• ပမခငမာေသာ၊ သပၸနညးက သေတသနမားစြာျဖင ေထာကခ အတညျပထားေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငး


ေရး ဥပေဒမားႏင မဝါဒမား ခမတျခငး (အထးသျဖင အရက ေသစာ ေသာကစားၿပး ေမာငးႏငျခငးႏင အရနျမင ေမာငးႏငျခငး အား ေလာချခငး၊ ထေရာကမႈရေသာ ေမာေတာဆငကယ ဥးထပမား၊ ထငခခါးပတမားႏင ကေလးထနးခါးပတ/ ထငခမား အသးျပမႈက ျမငတငျခငးတ႔ႏင သကဆငသည ဥပေဒမားႏင မ၀ါဒမား) ႏင အဆပါ ဥပေဒမား၊ မဝါဒမား ထေရာကစြာ စးမးမႈ ေသခာေစျခငး

• အမားျပညသ သရနားလညေအာင ဥပမာျပ တားျမစသည နညးလမးက အသးျပျခငးျဖင ယာဥေၾကာထနးသမးမႈဆငရာ လပေဆာငမႈမားမ လမးအသးျပသ အမအကငတးတက ေကာငးမြနေစေရးသ႕ ယာဥထနးရတပဖြ႕အား ဥးတညခက ေျပာငးေပးျခငး

• လပေဆာငေနၿပျဖစေသာ အစအစဥ ေျပာငးလမႈမား၏ အကး သကေရာကမႈက လကေတြ႕စမးသပတငးတာေသာ စမကနး မားေပၚတြင အေျခခၿပး ယာဥတကမႈ အလြန ျပစေစာငေရာကမႈ စနစမား စမခန ခြမႈႏင ေဆာငရြကမႈက ၾကခငေစျခငး

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဥးတညခက မားက ပမကယျပန ေသာ သယယပ ေဆာငေရး၊ ကနးမာ ေရး၊ မတမႈရေရး ရညမနးခက မားျဖင ညညြတေစျခငးက ပေကာငးပါသည။

• စကဘးစးျခငး၊ လမးေလာကျခငး စသည သဘာဝပတ၀နးကင၊ သယဇာတတ႔က မထခကဘ ေရရညအသးျပႏငသည သယယ ပ႔ေဆာငေရးစနစမား၏ ေဘးအႏရာယကငးမႈက ျမငတငျခငး (အထးသျဖင အခကအခာကေသာ ၿမ႕ႀကးမားတြင)

• အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရးတြင ေဘးအႏရာယ ကငးရငးမႈက ျမငတငၿခငးႏင အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာင ေရးစနစမ အႏရာယကငးရမႈ မရေသာ ပ႔ေဆာငေရးစနစမားက အသးျပျခငးမ အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရးစနစအား ေျပာငးလအသးျပရန အားေပးအားေျမာကျပျခငး

• ေျမအသးျပမႈ စမကနး ဆးျဖတခကမားႏင လမးအေျခခ အေဆာကအအဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈ ဆးျဖတခကမားတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး စဥးစားၾကဆမႈ မားက ေပါငးစပထညသြငးျခငးက ပေကာငးပါသည။


စစမးေလလာေရး အလပခရး၏ ေနာကခအေၾကာငးအရငး

ျမနမာႏငငအစးရ၏ ဖတၾကားခကအရ ႏငင တကာပညာရငမားပါဝငေသာယာဥအႏရာယ၊လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စစမးေလလာေရး အဖြ႕တစဖြ႕ ျမနမာႏငငသ႕ ေစလႊတရန ႏငင တကာ ေမာေတာကား အဖြ႕ခပမ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အဆငျမငပညာရင အဖြ႕(FIA High Level Panel for Road Safety)

က ကတျပခပါသည။ လကရ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ အေျခအေနက စစေဆး အကျဖတရနႏင လမးေပၚ ေသေၾကဒဏရာရမႈ မား ေလာခရနအတြက စမခကအသစမားက အဆျပရန ျဖစပါသည။ ဤစစမးေလလာေရး အလပခရးက ျမနမာအစးရ၏ အကအညျဖင FIA အဆငျမငပညာရင အဖြ႕ႏင ‘စေဖာငေဒးရငး’ တ႔၏ ပးတြ လပေဆာငမႈအျဖစ ေဆာငရြကခ ပါသည။ စစမးေလလာေရးခရး၏ အလပမာ ကနဥး အဆင အကျဖတဆနးစစမႈ လပေဆာင ရနျဖစပါသည။ ျမနမာႏငင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အကျဖတဆနးစစ မႈအတြက ကယျပန႕ေသာ အျမငကေဆာင သည ေလလာမႈ ျဖစပါသည။ ထေလလာမႈ ေပၚတြင အေျခခၿပး ျမနမာႏငင ယာဥအႏရာယ၊လမးအႏရာယကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနရန အၾကျပခကမား ေဖာထတပါသည။ စစမး ေလလာေရး အလပခရး၏ ရလဒမားက ယာဥ အႏရာယ ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရးမဟာ ဗဟာ ေရးဆြ ေဖာထတရနႏင အေရးယ ေဆာင ရြကခကမားႏင ထနးသမးေဆာငရြကခကမား ရာေဖြေဖာထတရန အသးျပႏငပါသည။ ျမနမာ ႏငင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရးတြင ရငးႏး ျမပႏရန စတ၀ငစားသမားလညး (ျပညတြငးႏင ႏငင တကာ၊ အစးရႏင ပဂၢလက) အသးျပႏငပါသည။

ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပခရး

ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပခရးကႏငငတကာ အသအမတျပ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ ဆငရာကၽြမးကင ပညာရငမား၏ အဖြ႕ကတာဝနယလပေဆာင ပါသည။ ၎တ႕အားလးတြင ဝငေငြနမႏင ဝငေငြအလယ အလတရေသာ ႏငငမားတြင လပကငခသည ၾကြယဝေသာ အေတြ႕အၾကမား ရပါသည။

• ပါေမာကၡ ဖရကဒ၀ကဂမနး (Professor Fred Wegman)၊ နယသာလနႏငင၊ (စစမးေလလာေရး အလပခရးစဥေခါငး ေဆာင ႏင ယာဥေၾကာအႏရာယကငးမႈဆငရာ ပါေမာကၡ ေဟာငး၊ ဒကဖနညးပညာတကသလ)

• ေဒါကတာ မာရယာေဆဂြဂးမကဇ (Dr Maria Segui-Gomez)၊ စပနႏငင၊ (ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးမႈဆငရာ FIA အထးအၾကေပး၊ စပနႏငင)

• ပါေမာကၡ ေရာဘြနးေ၀ါင (Professor Shaw Boon Wong)၊ မေလးရားႏငင၊ (ညႊနၾကားေရးမးခပ၊ ယာဥအႏရာယ၊ လမး အႏရာယကငးမႈဆငရာ သေတသန အငစတကမေလးရား MIROS)

• ေဒါကတာ ဘာရ၀ပဆန (Dr Barry Watson)၊ ၾသစေၾတးလႏငင (အမႈေဆာင အရာရခပ၊ ကမာၻလးဆငရာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး မတဖကအဖြ႕၊ ႏငငတကာ ၾကကေျခနႏင လျခမးနအသငးမား အဖြ ခပ၊ ဆြစဇာလနႏငင)

• ဒတယအႀကမ ကၽြမးကငပညာရင စစမးေလလာေရး အလပ ခရးတြင ေဒါကတာ ဆမးစေဂာဘ (Dr Soames Job)၊ ၾသစေၾတးလႏငင (အႀကးအက၊ ကမာၻလးဆငရာ ယာဥအႏ ရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အေထာကအကျပ အဖြ႕ႏင ကမာၻလး ဆငရာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဥးေဆာငအဖြ႕၊ ကမာၻ႕ဘဏ၊ ၀ါရငတနဒစ) ပးေပါငးပါ၀ငသည။

ထ ႔အျပင ေလလာေရးအဖြ႕က ဖေလာရင ဝ းအာသ (Florence Woerth) အေထြေထြအတြငးေရးမး၊ မကကယမားရတ ခေရာစဘ (Michael Marett-Crosby) အမေဆာငအရာရ ခပ ႏင အလဖရတဘာတြန (Alfred Burton) လပငနးမနေနဂာ တ႔အပါအ၀င ‘စေဖာငေဒးရငး’ မ ၀နထမးမား ႏင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရးမ ဂးဇကဖစရာ (Joseph Fisher) တ႕ က ကညပပးပါသည။

ပညာရငအဖြ႕မ အဖြ႕ဝငမား ကယစသည အဖြ႕တစဖြ႕စျဖင ဆကစပမႈရၾကေသာလညး လြတလပအေႏာငအဖြ႕ကငးသည ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးမႈဆငရာ ပညာရငမား အျဖစ ေလလာေရး အလပခရးက လပေဆာငၾကသညက သတျပရန အေရးႀကးပါသည။ အလားတပင စစမးေလလာေရး အလပခရးသညလညး ကၽြမးကငပညာရငမား၏ ကၽြမးကငမႈႏင ၎တ႕ ေကာကယစေဆာငးသည အခကအလက အမးမးႏင တျခား သတငးအခကအလကမားက ထငဟပျပသသညလြတ


လပေသာ၊ သပၸနညးက သေတသနမားစြာျဖင ေထာကခ အတညျပထားေသာ လပေဆာငပျဖင ေဆာငရြကျခငး ျဖစပါ သည။ သ႕ျဖစ၍ ပညာရငအဖြ႕၏ လပေဆာငမႈတြင ပါ၀င အားျဖညၾကေသာ အဖြ႕အစညးမား အစအလငႏင ျမနမာႏငင အစးရမ ရရသည ကညပပးမႈမားအတြက ပညာရငအဖြ႕မ အထးပင ေကးဇးတငရပါသည။

စစမးေလလာေရး အလပခရး၏ လပကငေဆာငရြကပ နညးစနစ

ျမနမာႏငင၏ လကရယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငး မႈအေျခအေနကသးသပရနႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏ ရာယကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရး အၾကျပခကမားက ရာေဖြေဖာထတရန ပညာရငအဖြ႕က ဘကစ ေထာငစေလလာ ဆနးစစေသာ နညးလမးက အသးျပထား ပါသည။ ေလလာ သးသပမႈ၏ တစတေဒသအျဖစ လပကင ေဆာငရြကေသာ အလပမားတြင -

• ျမနမာအစးရ ဌာနဆငရာ အဖြ႕အစညးမား သ႕မဟတ ႏငငတကာ အဖြ အစညးမား (ကမာၻ႕ကနးမာေရးအဖြ႕ႀကး သ႕မဟတ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ကသ ေသာ အဖြ႕အ စညးမား) မ လတတေလာတြင အမားျပညသ ေလလာၾကညရႈႏငေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ အခက အလကမားက ရာေဖြျခငးႏင သးသပျခငး

• ျမနမာအစးရ ဌာနဆငရာ အဖြ႕အစညး အသးသးထမ ပမ၍ အေသးစတေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ အခကအလကမား ေတာငးယျခငး

• ၂၀၁၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၁၀ ရကမ ၁၆ ရကအထ

ျမနမာႏငငတြင အခကအလကရာေဖြသည ခရးစဥ။ ထခရးစဥ အတြငး အစးရ၊ ပညာေရး၊ စးပြားေရး အဖြ အစညး မားႏင အရပဖကအဖြ အစညးမားမ သကဆငသ အေယာက ၂၀ ေကာႏင အစညး အေ၀းမား ျပလပခပါသည

• အျမနလမးမႀကး၏ ယာဥေမာငးႏငသည လမးအပငးမား၊ ေကးလကေဒသ လမးမား ႏင ရနကန၊ မႏေလးႏင ေနျပည ေတာတ အပါအ၀င ၿမ႕ျပႏင ေကးလကေဒသ ပတ ၀နးကင အမးမးရ မတညေသာ လမးပတ၀နးကငမားက ေလလာျခငး

• အခကအလက ရာေဖြေရး ခရးစဥအတြငး ရရေသာအမးမး ေသာ မဟာဗဟာမား၊ စမကနးမားႏင အျခားစာရြက စာတမး မားက သးသပျခငး

• အၾကျပခကမား ပါ၀ငသည အစရငခစာ မၾကမးကေရးသား ထတျပနျခငး။ ထမၾကမးက ျမနမာဘာသာသ႕ ျပနဆၿပး ျပညေထာငစအဆင၊ ေဒသအဆငႏင ၿမ႕ေတာအဆင အစးရ ကယစားလယမားၾကားတြင ျဖန႕ေ၀ျခငး။ ပညာရင အဖြ႕၏ ဒတယအႀကမခရးမတငမ သကဆငရာမ ေလလာ သးသပရနႏင မတခကျပႏငရန ျဖစပါသည။

• ၂၀၁၇ ခႏစ မတလ ၂၀ ရကမ ၂၆ ရကအထ ဒတယအႀကမ ျမနမာႏငငခရးစဥ။ ပညာရငအဖြ႕၏ အၾကျပခကမားက ရငးလငးတငျပရနႏင ဆကလက တးခ႕ေဖာထတရန ျဖစပါသည။ ပ႕ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရးဝနႀကးဌာနမ ျပညေထာငစဝနႀကး သဘာပတအျဖစ ေဆာငရြကၿပး အစးရ အေရးႀကး ပဂၢလမား၊ အဖြ အစညး မား ပါဝငတကေရာက ေသာ အစညးအေဝး (အလပရေဆြးေႏြးပြ) လညးပါဝငပါသည။

• အစးရ အရာရမားႏင ပညာေရးႏင အရပဖက အဖြ႕ အစညးမား၏ ကယစားလယမား အသးသးတ ႏင ေနာကဆကတြ ေဆြးေႏြး တငပငမႈမား ျပလပျခငး

• အၿပးသတအစရငခစာ ေရးသားထတျပနျခငး


‘jrefrmEdkifiHwGif vrf;toHk;jyKol ab;tEÅ&m,fuif;&Sif;a&;’


ျမနမာႏငငတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ အေျခအေနမာ တစေန႔တျခား ဆးဝါးလာလကရသည။

ျမနမာႏငင၌ မၾကာေသးမ ႏစမားအတြငး လမးေပၚတြငအသက ဆးရႈးမႈမားႏင ထခကဒဏရာရမႈမား ထးျခားစြာ တးပြားလာသည။ ျမနမာႏငင ရတပဖြ႕၏ အဆအရ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ရတပဖြ႕မ အသေပးထတျပနေသာ လမးေပၚ အသကဆးရႈးမႈမာ ၄၆၈၈ မႈျဖစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ထတျပနေသာ ကနးဂဏနးျဖစသည ၁၈၅၃ မႈ၏ ႏစဆ ျဖစေပသည။ ၂၀၂၀ ခႏစ မတငမ အသကဆးရႈးမႈမား ႏစဆတးဥးမညဟ ခန႕မနးထားသည။ (အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ADB, 2016)။ ထ႔အတပင အသေပး ထတျပနထားေသာ လမးေပၚတြင ထခကဒဏရာရသည အေရ အတြကမာ ၂၀၀၈ ခႏစ တြင ၁၂၆၂၆ မႈ ရရာမ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ၂၆၃၇၅ မႈ အထ ႏစဆနးပါး တးျမငလာသည။

လဥးေရအားျဖင ျမနမာႏငငရ လမးမားေပၚတြင အသကဆးရႈး သည အေရအတြကမာ ၂၀၁၄ ခႏစ၌ လ ၁၀၀၀၀၀ လင ၈.၄ ေယာကႏႈနးျဖစသည။ ႏငငတကာႏႈနးမားအရ အဆပါလ ေသဆး မႈႏႈနးမာ အထးတလည ျမငမားမႈမရပါ။ အထးသျဖင အနးပတ၀နးကငေဒသမ တငးျပညမားႏင ႏႈငးယဥပါက ဥပမာ - ထငးႏငင ၃၆.၂၊ ကေမာၻဒးယား ၁၇.၇၊ အငဒနးရား ၁၇.၆ (WHO, 2015; ADB, 2016) တ ျဖစသည။ သ ေသာ ဤစာတမးတြင သသယအခ႕က ေဖာ ျပရန ျဖစလာရသည အေၾကာငးအရငးမား မားစြာ ရပါသည။

ေရးဥးစြာ ျမနမာႏငငတြင ယာဥမေတာတဆျဖစမႈမားႏငေနာက ဆကတြ ေသေကမႈႏင ထခကဒဏရာရမႈ မားစြာမာ အေၾကာငး အမးမးေၾကာင တရား၀င အသေပးအေၾကာငးၾကားမႈ၊ အစရင ခမႈတ႕မရေၾကာငး ပညာရငအဖြ႕ႏင ေတြ႕ဆသည မားစြာေသာ သကဆငရာ ပဂၢလမားက အသအမတျပပါသည။ ထကစၥႏင ပတသက၍ ကမာၻ႕ကနးမာေရးအဖြ႕ႀကးက ႏငငအလက လမး ေပၚ အသကဆးရႈးသည အေရအတြကကခန႕မနးရန အတြက လပကငေဆာငရြကပ နညးစနစတစခက ေဖာထတထားပါသည။ ထစနစမာ ယာဥတကမႈမားက ေလာေပါ ထတျပနႏငေခရသည အေၾကာငးအခက အပါအ၀င အေၾကာငးအခက အစအလငက ထညသြငးစဥးစားသညစနစ ျဖစပါသည။ ထစနစက အေျခခၿပး ကမာၻ႕ကနးမာေရးအဖြ႕ၾကး (WHO) က ၂၀၁၃ ခႏစတြငျမနမာ ႏငင၌ အမနတကယ အသကဆးရႈးမႈမာ တရား၀င ကနးဂဏနး ျဖစသည ၃၆၁၂ မႈႏင ႏႈငးယဥၾကညလင ၁၀၈၀၉ မႈရသညဟ ခန မနးသည။ အဆပါ ခန မနးခကက အေျခခ၍ ျမနမာႏငင၌ လဥးေရ အေယာက ၁၀၀၀၀၀ လင အသကဆးရႈးမႈ ႏႈနးမာ ၂၀.၃ ေယာက ျဖစေပသည (WHO, 2015)။ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကျခငးက ေနာငအနာဂါတ အထ ေစာငၾကညေလလာရန ခငမာေသာ အခကအလကစနစ၏ မရမျဖစ အေရးပါေသာ လကၡဏာတစခ အျဖစႏင အစရငခစာ၏ တျခားေနရာမားစြာတြငလအပခက တစခအျဖစ တငျပထားသည ျမနမာႏငငတြင ေလာနညး ထတျပနမႈက တကဖကရန စဥဆကမျပတေသာလပေဆာငမႈ မားက ပညာရငအဖြ႕က အၾကျပပါသည။ ထ႕အျပင ရတပဖြ႕


အစရငခေသာ အခကအလကမားက ထပမျဖညဆညးရန ၂၀၁၆ ခႏစ ႏင ၂၀၁၇ ခႏစအတြက တျခားျဖစႏငေခရေသာ အနမဆးအဆင ကနးဂဏနးမားက ရာေဖြေဖာထတရန အၾကျပ ပါသည။ ယငးက ျပညစေကာငး မြနေသာ အခကအလကစနစ ေဖာေဆာငေနစဥ ကာလအတြငး လာမညႏစမားအတြငးတးတက မႈက တငးတာရန အေရးႀကးပါလမမည။

ဒတယအေနျဖင ျမနမာႏငင၌ လမးေပၚတြင အသကဆးရႈးမႈႏင ထခကဒဏရာရမႈမား အလငအျမန တးပြားလာျခငးက အဓက တြနးအားေပးသည အေၾကာငးအခကတစခမာ တငးျပညက ရငဆငၾကေတြ႕ေနရသည ေမာေတာယာဥ အသးျပမႈ အလင အျမန တးပြားလာျခငးျဖစသည။ ဥပမာ ၂၀၀၈ ခႏစမ ၂၀၁၄ခႏစ အၾကားကာလတြင တရား၀ငမတတမး ယထားေသာ ျမနမာ ႏငငရ လမးမားေပၚတြင သြားလာလက ရသည ေမာေတာ ယာဥအေရအတြကမာ ၂ သနး မ ၄.၆ သနးအထ ႏစဆမက တးျမငလာသည (ADB, 2016)။ ေမာေတာယာဥ ပမာဏသည အဆပါႏႈနးအတငး တးပြားလာပါက လမးေပၚတြငအသကဆးရႈးမႈ မာ ၂၀၂၀ ခႏစမတငမ ႏစဆတးလာႏငၿပး ၂၀၂၅ ခႏစတြင သးဆအထ တးလာႏငပါသည (ADB, 2016)။ ထ႕အျပင ျမနမာ ႏငငရ လမးမားေပၚတြင မတပတငမထားသည ေမာေတာ ယာဥမား အေျမာကအမား သြားလာလကရၿပး ထျပနာမာ ႀကးထြားလကရသညဟ သကဆငရာ ပဂၢလမား မားစြာက ပညာရငအဖြ က တငျပလာပါသည။

အာဆယေဒသတြင အျဖစမားလကရသညအတငး ေမာတာ တပဆငထားသည ႏစဘးႏင သးဘးယာဥ ေမာငးသမားႏင လကပါစးနငးသ ခရးသညမား၊ စကဘးစးသမား ႏင ေျခလင ေလာကသမားမာ ျမနမာႏငငရ လမးမားေပၚတြင အသက ဆးရႈးသည လမးအသးျပသမား၏ ၆၀% ျဖစပါ သည (WHO,

2015)။ ၎သည တစစတတစေဒသအားျဖင အဆပါ သယယပ႕ ေဆာငမႈစနစအား လႀကကမားမႈက ထငဟပ ျပသမႈရေသာလညး ထသတ႕၏ အကာအကြယမသည သဘာ၀ေၾကာင အဆပါ လမးအသးျပသမား၏ ထခကဒဏရာရရန လြယကမႈက ထငရား ေစပါသည။

ေလလာ၍ရႏငေသာ အခကအလကမားအရ ျမနမာစးပြားေရးတြင ယာဥမေတာမတဆမႈမားေၾကာင ႏစစဥနစနာဆးရႈးမႈမာေဒၚလာ သနး ၈၀၀ ခန႕ ရၿပး စစေပါငး ျပညတြငးထတ လပမႈတနဖး (GDP) ၏ ၁.၅% ရသည (ADB, 2016)။ အဆပါ နစနာ ဆးရႈးမႈမားက ယာဥမေတာတဆမႈမား ေလာချခငးျဖင ရရလာ ႏငသည အဓက စးပြားေရးဆငရာ အကးေကးဇးမားက သတ ျပမေစပါသည။ ပၿပးအတအက ဆရလင ျမနမာႏငင၌ ေဆးရသ႕ ပ႕ေဆာငရသည ထခကဒဏရာရ လနာမား၏သးခး တစခး ခန႕မာ ယာဥမေတာမတဆမႈမားမ ျဖစသညဟ ခန႕မနးထားပါ သည (ADB, 2016)။ ယာဥမေတာတဆမႈမားက ကနးမာေရး စနစအား ဆကလကျပး ထခကယတေလာေစမႈက ထအခက က သတျပမေစပါသည။ ယာဥမေတာတဆမႈမား

ဆကလကတးပြား ေနမည ဆပါက ထကသ႕ ထခကယတေလာမႈသညပမဆး၀ါး လာမည ျဖစပါသည။ အဆပါ နစနာဆးရႈးမႈမားက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ျမနမာ ႏငင၏ ရနပေငြ ေထာကပမႈသည စးပြားေရးအားျဖင ေလာက သကသာမႈမားက ေဖာေဆာငႏငၿပး လသားတ႕၏ ကနးမာ ေပာရႊငမႈဆငရာ ျပနာက ေျဖရငးသည ၾကခငေသာ စးပြားေရး အရ ရငးႏးျမပႏမႈ ျဖစသညက သတျပမ ေစပါသည။

ျမနမာႏငငတြင မကေမာကကာလ ဖြ ၿဖးတးတကမႈမားႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအေပၚ သကေရာကမႈမား

အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ျမနမာႏငငက ေမာေတာ ယာဥအသးျပမႈ ျမနဆနစြာ တးပြားေနျခငးက ၾကေတြ႕လကရ ပါသည။ အဆပါျဖစရပသည ပမနအားျဖင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈ ႏင လဥးေရတးပြားမႈတ႕ႏင ဆကစပမႈရပါသည။ လာမညႏစမား အတြငး ျမနမာႏငင၏ လဥးေရတးပြားလာမည ျဖစသလ ႀကးမားသည စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးမႈကလညး ၾကေတြ႕ရမညဟ ခန႕မနး ထားပါသည။ ရလဒအေနျဖင လမးေပၚတြငသြားလာသည ကလမတာ ပမာဏမား တးပြားလာမညျဖစသလယာဥအသြား အလာပမာဏမားလညး တးပြားလာမည ျဖစပါသည။ လမးကြန ရကမား တးခ႕ရန (ႏင ပမေကာငးမြနေစရန) ႏင ပ၍ေဘးကငး လျခေသာ ပ႕ေဆာငေရးစနစမား (ဥပမာ - ရထားမား၊ ဘတစ ကားမား) အသးျပမႈက ျမငတငရန လ အပခကက ဖနတးလာမည ျဖစပါသည။

လမးကြနရကမား ဖြ ၿဖးမႈက သယယပ ေဆာငေရးစရတမားက ေလာခသကသာေစျခငးျဖင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈက ေစေဆာပါ လမမည။ ထသ႕လပေဆာငျခငးျဖင လမးကြနရကမား ႏင လမးမား တးခ႕ျခငးႏင တးတကေကာငးမြနေစျခငးတ႕ကမတငးေနထငၾကသ ျပညသလထ၏ ကနးမာေပာရႊငေရးႏင သာယာခမးေျမ ႔ေရးတ အတြက အေထာကအက ျဖစေစ သညဟ ေမာမနးထားပါသည။ အဆပါ ရႈေထာငမေန၍ လမးမားႏင ကနးလမးသယယပ႕ ေဆာငေရးတ႕သည စးပြားေရးႏငလမႈ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားအတြက တြနးအားေပးမႈမားျဖစၿပး ဆငးရ မြေတမႈက ေလာခသညဟ ယၾကညပါသည။

သ႕ေသာျငား တးပြားလာေသာ ယာဥအသြားအလာႏင လမး ကြနရကမား၏ ထခကဆးရႈးေစေသာ အကးသကေရာကမႈ မားကလညး ေလလာႏငေပသည (ေလထညစညမးမႈ၊ အသညစ ညမးမႈ၊ ယာဥေၾကာ ပတဆ ျခငး၊ ယာဥမေတာတဆမႈမား စသျဖင)။ အဆပါ အကးသက ေရာကမႈမားတြင ေဘးအႏရာယ ျဖစေစေသာ ကနးမာေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ အကးသက ေရာကမႈမား ရေပသည။ ေျမအသးျပမႈဆငရာ မဝါဒမား၊ သယယပ႕ေဆာငေရး မဝါဒမား၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ မဝါဒမား၊ အေျခခ အေဆာကအအ စမကနး၊ ေစးႏႈနး သတမတ ျခငးဆငရာ မဝါဒမားႏင ေငြေၾကးေထာကပမႈမား (ဥပမာ - အမားျပညသ


သယယပ႕ေဆာငေရးအတြက)၊ စညးမဥး စညးကမးမား (ယာဥမား၏ မေတာတဆျဖစမႈ ကာကြယႏငအား၊ အျမနႏႈနး ကန႕သတခကမား၊ ယာဥေမာငးသ ပညာေပးမႈ စသျဖင) တ႕က တးပြားလကရေသာ ယာဥအသြားအလာ၏ ေဘးအႏရာယ ျဖစေစေသာ သကေရာကမႈမားက ေလာခသကသာ ေစႏင ပါသည။ အဆပါမဝါဒမားက ခရးသြားလာမႈဆငရာ အမအကင၊ လမးေၾကာငးေရြးခယမႈ၊ သယယပ႕ေဆာငေရးစနစ ေရြးခယ မႈတ႕အေပၚ သကေရာကမႈရပါလမမည။ ဥပမာညဖငးေသာ ၿမ ျပ အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရး လပငနးမားႏင လကမတခ ႀကးျမငမႈမားက အမားျပညသ သယယပ႕ေဆာငေရးစနစက အသးျပႏငေခရသမားအား လမးေလာကေစပါလမမည၊ စကဘး စးေစပါလမမည သ မဟတ စြမးအငသး ႏစဘးယာဥမားက ဝယယအသးျပေစပါလမမည။ ေဘးအႏရာယကငးေသာ စကဘး စးနငးမႈဆငရာ အေထာက အကမား မရျခငးက စကဘးစးျခငးမ ဟန႕တားလမမည ျဖစပါသည။

ထညသြငးစဥးစားရမည တျခားအခကတစခကမာ ယာဥ အသြား အလာ ပမထေရာကမႈရေစရန၊ သဘာဝ ပတ၀နးကငႏင ပမ၍ လကေလာညေထြရေစရနႏင ပမေဘးအႏရာယကငးေစရန ေခတမနညးပညာက ဖြ ၿဖးတးတကေစမႈမား ျဖစပါသည။ အဆပါ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားက ျမနမာႏငငရ ယာဥအသြားအလာႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးမႈတ႕အေပၚ မညသ႕ မညပ သကေရာကႏငသညက ခန႕မနးရန မလြယကပါ။ သယယ ပ႕ေဆာငေရး နညးပညာမား ထးေဖာကမႈႏင သကဆငသည ျမနမာႏငင၏ လႊမးမးမႈမာ ယခအခနတြင အကန႕အသတ ျဖငရသညဟ ေျပာမညဆပါက မတမႈရပါသည။ သ႕ေသာျငား အဆပါ နညးပညာမားက အကနအက သကသာစြာျဖင ရရလာႏငသညအခါ ၎တ က သငေတာသည နညးလမးမားျဖင အားထတမႈရစြာ မတဆကျခငးမ အကးအျမတ ထြကေကာငး ထြကႏငပါသည။ မညသ႕ပငျဖစေစ ယငးက ေမာမနးရနမာ လကေတြ႕မကဟ ပညာရငအဖြ႕က ယၾကညပါသည။ ဥပမာ အလအေလာက ေမာငးႏငသညယာဥမား ျမနမာႏငင၏လမးမား ေပၚ မၾကာမ ေရာကရလာမညျဖစၿပး ျမနမာႏငင၏ယာဥေၾကာ (ေဘးအႏရာယကငးမႈ) အရညအေသြးအတြက ရငးႏးျမပႏမႈ အားရပတန႕ပစျခငး သ႕မဟတ ရငးႏးျမပႏမႈ မျပဘ အဆပါ ယာဥမားကသာ ေစာငဆငးေနမညဆပါက အဆင အျခငမရာ ေရာကပါလမမည။ ပစၥပၸနကာလႏင အနာဂတ ကာလ လမးအသးျပသမားသည ယချပလပသည ယာဥအႏ ရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး ရငးႏးျမပႏမႈမားမ အကး ေကးဇးမားက လာမညႏစမားတြင ရရပါလမမည။

သ႕ျဖစ၍ (ေမာတာသး) ယာဥအသြားအလာ ပမမားျပား လာသညအခါ ေဘးအႏရာယ ျဖစႏငသည အကာအကြယမမႈ ထးထးျခားျခား တးပြားလာမညက နားလညသေဘာေပါကၿပး ျမနမာႏငငတြငယာဥေၾကာ ပမေဘးအႏရာယကငးေစရန (လေသ ဆးမႈႏႈနးေလာခရန) အတြက အစးရမ၀ါဒမား အထးပငလအပ လသညမာ ရငးပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ေဆာငရြကရမည

ေနာကအလပတစခမာ ခရးသြားသည ကလမတာပမာဏတးပြား မႈထက ယာဥသြားလာမႈတြင အႏရာယက ေရာကႏငေခမား (ေမာငးႏငသည ကလမတာအလက အသကဆးရႈးမႈႏင ထခက ဒဏရာရမႈက ပမျမနဆနေသာႏႈနးျဖင ေလာခရန လပေဆာင ျခငးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ခရးသြားလာသည ကလမတာမား တစႏစလင ၅% တးလာပါက ေသဆးသအေရအတြက ေလာကမႈရရနအတြက အသကဆးရႈးမႈႏႈနး (တစကလမတာ ခရးတြင အသကဆးရႈးမႈႏႈနး) က ၅% ထကပၿပး ေလာကရမည ျဖစသည။ လေသဆးမႈႏႈနး မား X ခရးသြားလာသည ကလမတာ = လေသဆးမႈမား ျဖစပါသည။ ကမာၻ ႏငင အမားအျပားမ ကၽြနေတာတ ေလလာသရရသညမာ ေမာေတာယာဥ အသးျပမႈ ႏင ယာဥအသြားအလာ တးပြားေနေသာလညး အသကဆးရႈးမႈႏင အျပငးအထန ဒဏရာရမႈမားက ေလာခႏငျခငး ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး စမခန ခြမႈအတြက စနေခၚမႈမား

ရငးႏးျမပႏမႈမား၊ လႈပရားမႈမား၊ စညး႐းလႈ႕ေဆာမႈမား အမးမး ရၿပး လေသဆးမႈႏႈနးမားႏင ထခကဒဏရာရမႈႏႈနးမား ေလာခရန လပေဆာင၍ ရႏငပါသည။ ႏႈနးေလာကမႈမားမာ ထ ေရာကေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး မ၀ါဒမား၏ ရလဒျဖစသညက ေဖာျပရန အကးအေၾကာငးသငပါသည။ ထကသ ေသာ မ၀ါဒမား မရဘ ေကာငးမြနေသာ ေဘးအႏရာယ ကငးမႈဆငရာ အကးသကေရာကမႈမားက ေမာလင၍ရမည မဟတပါ။ ထနးသမး ေဆာငရြကမႈမား ေဖာထတရမည ျဖစၿပး ေရြးခယစရာ အခြငအလမး အမးမးမ အေကာငးဆးမားက ေရြးခယရပါမည။ “အဆပါ ထနးသမးေဆာငရြကခကမားက ညႏႈငးေဆာငရြကသညနညးျဖင ေဖာေဆာငရနအတြက ႏငငေရး စတဆႏၵ၊ ထေရာက ထကျမကေသာ ထနးသမး ေဆာငရြကခက မား ဖြ႕ၿဖးေစသည နညးပညာအားႏင စမခန ခြ မႈတ က ေပါငးစပ ရန လအပပါသည။”

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးမႈ တးတကေကာငး မြနေအာင လပရာတြင ေပၚထြကလာမည ျပနာမားက ရငဆင ရနအတြက “နညးပညာအား ျမငတငမႈ” သည ျမနမာႏငင တြင ႀကဆလကခရမည စြမးပကား အရဆးေသာ ထနးသမး ေဆာငရြကခကမားထမ တစခအေသခာပင ျဖစေပသည(၂.၂ ကလညး ၾကညရႈပါ)။ အဆပါ ခငမာအားေကာငးေစသည ထနးသမးေဆာငရြကခကက ကနဥး အဆငမားတြင ျမနမာ အစးရႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားက အေျချပ သည အလယအလတ အဆငႏင အထကတနးအဆင လပငနး ကၽြမးကငသမားက ဥးတညရပါမည။ ဥးစားေပးလပငနးအစအစဥ ႏစခအား စဥးစားရနအၾကျပပါသည။ ပထမတစခမာ ယာဥအႏ ရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးမႈဆငရာ အခကအလကမားစေဆာငး ေကာကယျခငး ႏင ေဘးအႏ ရာယျဖစႏငသညအေၾကာငးအခက မားႏငဆငသည သတငးအခကအလကမား ႏင ေပါငးစပၿပး ယာဥမေတာတဆျဖစမႈ ပစမားႏင အကးဆကမားကေလလာ



ဆနးစစျခငးျဖစပါသည။ တးတကမႈက ေစာငၾကည ေလလာျခငး သည ၎ႏင ဆကစပမႈရသည အဓက လပေဆာငခကတစခ ျဖစသည။

တးတကမႈက ထေရာကစြာ ေစာငၾကညေလလာရနအတြကေပါငး စပထားသည အခကအလကစနစမား နညးလမးက ခမတ ေဖာေဆာငရန အၾကျပပါသည။ ဖြ႕ၿဖးရနလအပသညယာဥ တကမႈ ေလာေပါထတျပနျခငးဆငရာ ၾကခငေသာစမခကမား ႏငအတ ယာဥတကမႈႏင ထခကဒဏရာရမႈ အခကအလကမား က ယာဥေမာငးသႏင ယာဥမတပတင အခကအလကမား၊ အႏရာယကငးရငးေရး လပေဆာငမႈဆငရာ ညႊနျပခကမား၊ လမးကြနရက အခကအလကမား၊ အကာအကြယမမႈ အခက အလကမား၊ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး လပေဆာငမႈ အခကအလကမားႏင ေပါငးစပသညနညးလမး ျဖစပါသည။ လကေတြ႕ကသည စဥးစားမႈအျဖစ ထလပငနး စဥက ေအာကပါလပေဆာငမႈမားျဖင စတငရန အၾကၿပပါသည။ ရတပဖြ႕၏ ယာဥတကမႈ အခကအလကမား အစ ရငခသည စနစက ခငမာအားေကာငးေစျခငး၊ အဆပါကစၥႏငပတသက ၍ ရတပဖြ႕ႏင အျခားအရာရမားအား ေလကငသငတနး ေပးျခငး၊ ၎တ႕အတြက လေလာကေသာ ကြနပတာေဆာဖဝ မားႏင ပစၥညးမားရရႏငမႈက ေသခာေစျခငး၊ တျခားအခက အလကစနစမားက ခငမာအားေကာငးေစျခငး၊ ဌာန ဆငရာမား ၾကားတြင အခကအလကမား မေ၀ျခငးက လြယကေခာေေမြ႕ ေစျခငး၊ အခကအလက ေကာကယစေဆာငးမႈ၊ စမခခန႕ခြမႈႏင ဆနးစစမႈတ႕တြင ျမနမာႏငင၏ လပေဆာငႏငစြမးက ျမငတင ရနႏင ယခအခါ ေပၚထြနးလာေနၿပျဖစေသာ ေဒသတြငး ေလလာ ဆနးစစမႈဆငရာ ဖြ႕ၿဖးမႈမားတြင ပါဝငရန တျခားႏငင တစႏငငျဖင ခတဆကစမကနးတစခ အေကာင အထညေဖာျခငး တ ျဖစပါသည။

ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊ ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင အျခား လသမားသည ထေရာကမႈရေသာ ဥပေဒျပမႈဆငရာ ေဆာငရြကခကမားက အလငအျမန ခမတျခငးအား အထး အေလးထားျခငးက ဒတယ ဥးစားေပးလပငနး အစအစဥအျဖစ အၾကျပပါသည။ စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငးမာ တျခားက႑မား တြငလညး ဥးစားေပး အစအစဥ ျဖစသငပါသည (အဆပါ အေၾကာငးအရာႏင သကဆငသညအခနးက ၾကညပါ) ဥပမာ စညးကမးလကနာမႈက ေစာငၾကညေလလာရန တာဝနရသည ယာဥထနးရအရာရမား၊ လမးကြနရကမား ေန႔စဥႏငအမ တးတကေကာငးမြနေအာင ရာၾက အေကာငအထညေဖာရသမား ျဖစသည လမးဖြ႕ၿဖး တးတကေရးႏင ထနးသမးေရးနညးပညာ ရငမား သ႕မဟတ ဒဏရာရရသမားက ျပစေစာငေရာကသည အေရးေပၚလပငနးဆငရာ အလပသမားမား၊ အေထာကအက ျပသည သနာျပမားႏင ဆရာ၀နမား ျဖစသည။ ျမနမာႏငင မ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးမႈ ဆငရာ လပငနးကၽြမးကင သမားအား သကဆငရာ အသပညာ၊ အတတပညာမားျဖန႕ေဝ ျခငးက အရနအဟနျမႇငရနအတြက ‘သငတနးေပးသမားအား သငတနးေပးျခငး’ (train-the-trainers) ပစက ေဖာေဆာငႏင ပါသည။

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြန ေစလသည “ႏငငေရး စတဆႏၵ” က ျမနမာႏငငတြင မၾကာေသး ခငက ေကာငးစြာေဖာထတျပသျပး ျဖစပါသည။ အဆပါ ႏငငေရး စတဆႏၵသည ခငမာေသာ အေျခခတစခ ျဖစပါသည။ သ႕ေသာ သေဘာသဘာဝအရ ျမနမာႏငငတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးသည တျခားအေရးပါသညကစၥ ရပမား ႏင ယဥၿပငမႈျပရမည ျဖစပါသည။ လမးေပၚ ေသေၾက ဒဏရာရမႈအား ေလာချခငးက တျခားအေရးႀကး ကစၥရပမားႏင ဟနခကညရမည ျဖစပါသည။ အမးသား ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး ေကာငစက (ယာဥအသြားအလာ၊ လမးမားႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး တာဝနရသည အစးရအဆငေပါငးစမ ကယစားလယမားႏင အတ) ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက တျခား သကဆငသည ကစၥရပမား (ကစၥရပ တစခတညးက ျပရမည ဆပါက - ၿမ ႔ႀကးမားတြင ယာဥေၾကာပတ ဆ႔မႈ) ႏင မညသ႔မညပ ဟနခကထနးညႇမညက စဥးစားေျဖရငးရန အၾကျပပါသည။

ေကာငစတြင ညႇႏႈငးမႈဆငရာ အခနးက႑ရသညဟ ပညာရင အဖြ႕က နားလညထားပါသည။ သ႔ျဖစ၍ တျခား(ေဒသႏင ေဒသႏရ) အစးရဌာနမား (အနမဆးအေနျဖင ၿမ ေတာအေျချပ အစးရတခ ) ႏင ေဘးကငးလျခစြာ လႈပရားသြားလာေရးတြင ရငးႏးျမပႏရန ဆႏၵရသည ပဂၢလကက႑ႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယမားက ထညသြငးရန ေကာငစ ၏ ဖြ စညးပက ျပနလညသးသပႏငပါသည။

လကရ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးလပငနး စမခက (၂၀၁၄) ႏင ပတသက၍ ပညာရငအဖြ႔က သရၿပး ျဖစပါသည။ အဓက ထနးသမးေဆာငရြကခက အမးအစားမား (ဆယႏစခက ညႊနးဆထားသည) သည ေထာကခသမႈျပထက ပါသည။ ပညာရငအဖြ႕အေနျဖင ထေရာကမႈရေသာ အၾကျပ ခကမား အားလးက ေထာကခပါသည။ တတႏငသေ႐ြ႕အျမနဆး အေကာငထညရန တကတြနးအပပါသည။ ပညာရငအဖြ႕၏ အၾကျပခကမား က ေလလာရနႏင ေဖာျပပါ အၾကျပခကမားက ေနာငလာမည မဟာဗဟာမားႏင လပငနးစမခကမားတြင မညကသ႕ ထညသြငးမညက စဥးစားဆးျဖတရန ျမနမာအစးရ အာဏာပငမားအား ဖတေခၚပါသည။ ေကာငစအေနျဖငခငခင မာမာ ရေသာ (ႏစစဥ သ႕မဟတ တစႏစ ႏစခါ) လပငနးစမခက မားအား သေဘာတညပါက ပညာရငအဖြ႕က ႀကဆပါသည။ ခငခငမာမာရေသာ လပငနးမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင တးတကျဖစထြနးမႈမားက အစ ရငခရန ေကာငစအဖြ ၀ငမားအား ဖတေခၚအပပါသည။

လကရအဖြ႕ အစညးမားအျပင တးတကမႈက ေစာငၾကညေလလာ သည၊ လပငနးအစအစဥ အေကာငအထညေဖာမႈ၊ ၎၏ထ ေရာကမႈႏင ထကျမကမႈတ႕က ဆနးစစအကျဖတသညအဖြ႕ ယနစတစခ လအပပါသည။ အဆပါယနစအေနျဖငမညသည ေနရာတြင ရသငသညက ပညာရငအဖြ႔အေနျဖင သေဘာ


ထား အျမငမရေသးပါ။ သ႕ေသာ အဆပါယနစ အေနျဖငမဝါဒ ေဖာေဆာငမႈႏင ထနးသမးေဆာငရြကခကမား အေကာင အထညေဖာမႈ တာဝနမားရသည အဖြ႕အစညးမားႏင သးျခား ျဖစကာ လြတလပမႈရသငပါသည။

“လမးေပၚတြင ထခကဒဏရာရမႈ ကာကြယတားဆးေရး ကမာၻ႕ အစရငခစာ” (Peden et al., 2004) ႏင ကမာၻ႕အဆင အစရငခစာမား (ကမာၻ႕ ကနးမာေရးအဖြ႕ႀကးမ ပမနထတေဝသည) တြငပါရေသာ အထးအေလးထားမႈက ပညာရငအဖြ႕က သတျပမပါသည။ ယငးမာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြမႈ၏ အစတအပငးတစခ ျဖစၿပး ႏငငတစခ၌ ယဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ႀကးပမးမႈမားက လမးညႊနရန ‘ဌာနမားအၾကား ႀကးၾကပေရးအဖြ႕က သတမတ ေဖာထတျခငး ျဖစပါသည။ ကမာၻ႕အစရငခစာ၏ ပထမဆး အၾကျပခက ျဖစပါသည။ ယာဥအႏရာယ၊ လမး အႏရာယ ကငးရငးေရး ‘ဌာနာမားအၾကား ၾကးၾကပေရးအဖြ႕’ ဖြ႔စညးေရး ႏငသကဆငသည ေဆြးေႏြးမႈမားက လြနခသည ဆယစႏစ အတြငးက ကမာၻ႔ႏငငမားစြာတြင ျပလပခၾကပါသည။ ပညာရင အဖြ႔၏ အျမငမာ ႏငငအားလးတြင အသးျပႏငမည တစမးတညး ေသာပစက မရႏငဟ၍ ျဖစသည။ သ႕ျဖစ၍ ပညာရငအဖြ႕ အေနျဖင ထကစၥရပအေပၚတြင ခငမာေသာအျမငက တငျပမည မဟတပါ။ သ႕ေသာ ‘ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဌာနမားအၾကား ႀကးၾကပေရးအဖြ ’ ေရြးခယမႈက ေဖာေဆာငရန ျမနမာႏငငအစးရအား အၾကျပပါသည။

ကမာၻအႏ႕မ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငး ေရးဆငရာ တးတကမႈမားႏင ျမနမာႏငငအေပၚ သက ေရာကခကမား

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက ကမာၻေပၚတြင အေလးအနက စးရမပပနဖြယ အေရးတစခ (တစရကလင လ႕အသကေပါငး ၃၅၀၀ ေကာက ႏႈတယေနသည) ျဖစ လာေသာအခါ ၂၀၁၀ ခႏစ ၊ မတလ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ အေထြေထြညလာခ ဆးျဖတခက အမတ ၆၄/၂၅၅၁ က ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက “ဆယစႏစ လႈပရားမႈ ၂၀၁၁-၂၀၂၀ (Decade of Action, 2011-2020)” က ေၾကညာခပါသည။ ယခအခါ လမးေပၚတြင အသကဆးရႈးမႈ စစေပါငး၏ ၉၀% ေကာမာ ဝငေငြနညးေသာ ႏငငမားႏငဝငေငြ အလယအလတရေသာ ႏငငမား (low-income and middle-

income countries, LMC) တြင ျဖစပါသည။ လမးေပၚတြင ထခကဒဏရာရမႈက ၂၀၃၀ ခႏစမတငမတြင သတမေျမာက ထပတနး အသကဆးရႈးေစသည အေၾကာငးအရငးတစခ ျဖစလာမညဟ ခန႔မနးထားသည။ ၁၅ ႏစႏင ၂၉ ႏစၾကား အသကအရြယမားအတြက နပါတတစ ထပတနး အသကဆးရႈး ေစသည အေၾကာငးအရငးပင ျဖစ၍ေနပါၿပ။ ဆယစႏစလႈပရားမႈ (DOA) ကအဆပါ တးပြားေနသည အလားအလာက ထနးညႇ ထားရာမ ၂၀၂၀ ခႏစ မတငမ တစကမာၻလး၏ လမးေပၚ

အသကဆး႐ႈးမႈ ခန႔မနးခကက ထပမေလာခႏငသညအထ ရညရြယထားပါသည။

သကဆငရာတငးျပညအလက၊ ေဒသအလကႏင တစကမာၻလး တြင သဘာဝပတ၀နးကင၊ သယဇာတတ႕က မထခကဘ ေရရညတညတသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက အဖြ႕ဝငႏငင မားက ကတကဝတျပေသာ ဆးျဖတခက A/RES/70/260 က ကလသမဂၢ အေထြေထြညလာခက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလတြင ခမတခပါသည။ အဆပါ ဆးျဖတခကမာ ဘရာစလယာ ေၾကညာခက (၂၀၁၅) ႏင အာဆယ ေၾကညာခကမားကသ႔ ေသာ ေရ႕က ခမတခသည ဆးျဖတခကမားႏင ေၾကညာခကမား မားစြာ၏ ေနာကဆကတြ ျဖစပါသည။ သဘာဝပတ၀နးကင၊ သယဇာတတ႕က မထခကေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ဥးတညခက မား (SDG) အဆကအတြလက ခမတခၿပး ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက ကလသမဂၢ SDG 3 (ကနးမာ ေသာဘဝမားက ေသခာေစျခငးႏင အသကအရြယအားလး တြင ကနးမာေပာရႊငမႈက ျမႇငတငျခငး) and 11 (ၿမ မားႏင လသားတ႕၏ အေျခခေနထငမႈမား အားလးစညပါ၀ငေရး၊ ေဘးကငးလျခေရး၊ ၾကခငၿပး ျပနလည ႐နးထႏငေရး၊ သဘာဝ ပတ၀နးကင၊ သယဇာတတ႕က မထခကဘေရရည တညတေရး) ၏ ေအာကတြငသးသန႔ စဥးစားေျဖရငး ထားပါသည (ကလ သမဂၢ၊ ေန႕စြမပါ)။ ထကသ႕ အစအစဥမားေအာကတြင ၂၀၂၀ ခႏစ မတငမ ေသဆးမႈႏင အျပငးအထနဒဏရာရမႈက ထက ဝကေလာခရန ရညမနးထားပါသည။ ၂၀၃၀ခႏစ မတငမ အားလးအတြက အထးသျဖင ေဘးအႏရာယကေရာကႏငသည အေျခအေနတြင ရေနသမားအတြက ေဘးအႏရာယ ကငးရငး ေသာ၊ အဖးအခမမားေသာ၊ သးရလြယကၿပး သဘာဝပတဝနး ကငက မထခကေသာ သယယပ႔ေဆာငေရးစနစမား ျဖညဆညး ရန ရညမနးထားပါသည။

ကလသမဂၢ၏ ‘ဆယစႏစလႈပရားမႈ ၂၀၁၁ - ၂၀၂၀’ ႏင ကကညစြာ ေဒသအဆငႏင ႏငငအဆငမားတြင မဟာဗဟာ အေျမာကအမားက ေဖာထတၿပး ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အသးခႏငေသာ သကဆငရာ အခြငအလမးမားက ရာေဖြႏင ရနအတြက အဆပါ မဟာဗဟာမား အမားအျပားႏငေကာငးမြန ေသာ ကငၾကမႈ လကစြမားက ေလလာႏငေၾကာငး ပညာရင အဖြ႕က အၾကျပအပပါသည။ ယငးမာ ယာဥအႏရာယ၊ လမး အႏရာယ ကငးရငးေရး လပငနးစမခက (၂၀၁၄) တြင ေၾကညာထားေသာ လပငနးမား အေကာငအထညေဖာၿပးလင လပေဆာငရမည အလပျဖစပါသည။ တျခားႏငငမားမ ေလလာ ျခငးျဖင ျမနမာႏငငက ေကာငးမြနေသာ ဖြ႕ၿဖး တးတက မႈမားက အရနျမႇငတငပါလမမည။ အဆပါႏငငမား အတတ ကာလက ေဆာငရြကခသညထက ပမလပေဆာငႏငၿပးပ၍ တေတာငးေသာ အခနကာလအတြငး တးတကမႈမားပမျဖစထြနး ေစပါလမမည။ သ႕ေသာ ျမနမာႏငငအေနျဖင တျခားမ ထေရာက မႈရေသာ မဟာဗဟာမားက ႐း႐းလြယလြယ ပတကးခ၍ မျဖစႏငပါ။ အဆပါ မဟာဗဟာမားမာ သကဆငရာေဒသ၏


အေျခအေနမားႏင ကကညေအာင စမရန လအပေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

ေနာကဆကတြ သတငးအခကအလကမားအတြက ကမာၻ႕ ကနးမာေရးအဖြ႕ႀကး (၂၀၁၅) မ ပမနထတေဝေသာ ယာဥအႏ ရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ ကမာၻ႕အဆငအစရင ခစာ၊ ႏငငတကာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အခကလကႏင ေလလာဆနးစစေရးအဖြ႕ (ITF၊ ၂၀၁၆) မ ထတေဝေသာ ႏစပတလည အစရငခစာမားႏင ကမာၻ႕ႏငင အမားအျပားမ အစရငခစာမားက ရညညႊနးႏငပါသည။ အာဆ ယအဖြ႕ဝင ႏငငမားလညး ပါဝငပါသည။ မၾကာေသးမက ျဖစေသာ ႏဝငဘာလ ၆ ရက ၂၀၁၅ ခႏစတြင ကငးပျပလပ သည ၂၁ ႀကမေျမာက အာဆယ ပ႔ေဆာငေရးဝနႀကးမား အစညးအေဝးတြင အာဆယေဒသ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏ ရာယ ကငးရငးေရး မဟာဗဟာက ခမတခပါသည။ ေနာက ဆကတြအျဖစ ကနးလမးသယယပ႕ေဆာငေရး မဟာဗဟာ ေၾကညာခကက အာဆယ ပ႕ေဆာငေရး၀နၾကး ဆယဥးလးက ခမတခပါသည။ အဆပါ မဟာဗဟာက အာဆယႏငငမား အၾကားရ စနေခၚမႈမားက တငျပခၿပး သကဆငရာအၾကျပခက

မားကလညး အေသးစတတငျပခပါသည။ ေၾကညာခကမ တဆင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ စနေခၚမႈမားက အာဆယက အသအမတျပပါသည။ ကလသမဂၢ ဆယစႏစလႈပရားမႈႏင သဘာဝပတ၀နးကင၊ သယဇာတတ႔က မထခကေသာ ေရရညတညတသည ဖြ႕ၿဖးေရး ဥးတညခကမား က လကနာၿပး ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငး မြနေစေရး ကတကဝတျပမႈက ျပသပါသည။ ‘အာဆယေဒသတြငး ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငး ေရး မဟာဗဟာ’ က အေရးယေဆာငရြကရန လအပေသာ သးသန အေၾကာငးအခကမားက အေသးစတ ေဖာျပခပါသည။ ၎တ မာ

• စသတမတခကမား၊ လမးစညးကမးမားႏင ဥပေဒ သဟဇာတ ျဖစေစျခငး

• စြမးေဆာငရည ျမႇငတငျခငး• သေတသနႏင အကျဖတစစေဆးမႈမတဆင အသပညာ၊

အတတပညာ ဖြ ၿဖးေစျခငး • ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင တးတကမႈက အစရငချခငး


xdef;odrf;aqmif&GufrIrsm;twGuf ynm&SiftzGJ Y\ tMuHjyKcsufrsm;



ေျဖဆရမည အေရးႀကးေသာ ေမးခြနးမားမာ မညသည အတြက ေၾကာင ျပငးထနေသာ ယာဥတကမႈမား ျဖစသလ ဆသညႏင အဆပါ ယာဥတကမႈမားက အထေရာကဆး နညးလမးႏင မညကသ႕ ကာကြယ တားဆးမလ ဆသညတ႕ျဖစသည။ ယာဥတကမႈျဖစရသည အေၾကာငးအရငးက ရာေဖြေဖာထတ သညအခါ ရတပဖြ႕မ ျဖညစြကရေသာ အစရငခစာပစက အေရး ႀကးေသာ သတငးအခကအလက ရငးျမစအျဖစ မတယပါသည။ သ႔ေသာ ရတပဖြ႕၏ အဓက လပေဆာငခကမာ လမးအသးျပသမားက ယာဥစညးကမး၊ လမးစညးကမးမား ကးလြနေဖာကဖကမႈ ရမရဆသညက စစစေသခာေစရနျဖစၿပး ယာဥတကမႈ ျဖစေစသည အေၾကာငးအရငးမား အျပည အစက ရာေဖြေဖာထတရန သပမဟတေၾကာငး နားလညရနမာ တနဖးရလပါသည။ အမနပငျဖစသည၊ သေတသနမားစြာက ျပသေနသညမာ ယာဥတကမႈမား အားလးနးပါးတြင လတ႕ ကးလြနေသာ အမားမား ႏင ကးလြန ေဖာကဖကမႈမားက ယာဥတကမႈ ၉၀ - ၉၅% အထတြင အဓကလႊမးမးလကရေသာ အခကျဖစသညက ျမငႏငပါသည။ လကေတြ႕လပေဆာငမႈမားမလညးသငၾကား ေပးလကသညမာ ျဖစရပမားစြာတြင အေျခအေန အေၾကာငးအခကမား မားစြာေပါငးစပပါ၀ငေနေသာလညး ရတပဖြ႕အေနျဖင မၾကာခဏဆသလ အေၾကာငးရငးတစခ အေပၚ၌သာ စြၿမေနေလရသည ဆတာပငျဖစသည။ အေၾကာငး အရငးတစခကသာ စဥးစားျခငးက လကေတြ႕ပကတအျဖစက ရးရငးလြယကေအာင လပျခငးပငျဖစပါသည။ ရလဒအေနျဖင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အစအစဥမား ေဖာေဆာငရာတြင ရတပဖြ႕၏ ယာဥတကမႈဆငရာ အခက အလကမားက အေရးပါေသာ စဥးစားဆငျခငမႈတစချဖစေသာ လညး ယာဥမေတာတဆမႈမား၏ ျပငးထနမႈက ကာကြယ တားဆးရနႏင သ႕မဟတ ေလာခရန အေကာငး ဆးနညးလမး က ရာေဖြ ေဖာထတသညအခါ အျခားအခကမား၊ အေၾကာငး အရငးမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရန လပါသည။

အဆပါကစၥရပက ယာဥတကမႈမားက မညကသ အေကာငးဆး ကာကြယတားဆးမညဆသညႏင သကဆငသည ဒတယေမးခြနး သ႕ ေခၚေဆာငသြားပါသည။ သမငးေၾကာငးအားျဖင ‘ယာဥ ေမာငးက အျပစဖ႕’ သညနညးက ခမတသညတမးညႊတမႈ တစခ ႏငငမားစြာတြင ရပါသည။ ယငးက အျပအမဆငရာ ထနးသမးေဆာငရြကမႈမားအေပၚ အလြနအကၽြ အားထားမႈသ႕ ဥးတညေစပါသည။ ၎ႏင ဆန႕ကငစြာပင ပ၍ထေရာကေသာ နညးမာ အႏရာယမားေသာ ယာဥသြားလာမႈ အေျခအေနမား ပေပာကေစရန သ႕မဟတ အနမဆးအားျဖငဆလင ထအေျခ အေနမားက ေလာခရနႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက လမးအသးျပသမညသ႕ ေကာငးမြနစြာ ‘ျပမကငၾကသည’ ဆသညအေပၚ အားထားျခငးက ေလာခရန ျဖစပါသည။ ယာဥတကမႈျဖစလင မညသ႕ အျပစလဆသညက ကၽြနေတာတ႕ေမးခြနးထတမညအစား အဆပါ ယာဥတကမႈ မညကသ႕ျဖစေပၚႏငသနညး ဆသညႏင ယာဥတကမႈ ျဖစေစ သည အေၾကာငးအရငးမားက မညသ႕စမခန႕ ခြမညနညး

ဆသညေမးခြနးမား ထတရနျဖစသည။ ယခနညးမာ ျပစမႈ ကးလြနသ လနညးစေလး၏ ရာဇ၀တမႈေျမာကေသာ အျပ အမအစား သာမနလမား၏ ပမနျဖစေသာ အျပအမသာ ပါ၀င မႈရသည ယာဥမေတာတဆမႈ အမားစအေပၚ ကၽြနေတာတ႕ နားလညထားမႈႏင ကကညမႈရပါသည။ ဒဇငးဆြသမားႏင လပငနးစမခန႔ခြ သမားထမ ကၽြနေတာတ႕ ေမာလငသည မာ မရညရြယဘ အမားကးလြနမေသာ အဆပါ သာမနလမး အသးျပသမားက ေသဆးမႈ သ႕မဟတ ျပငးထနေသာထခက ဒဏရာရမႈတ႔ ျဖစေစသည အမားမားအတြက အျပစေပးရန မလသည အေျခအေနမားက ဖနတး ထားေသာ ယာဥသြားလာမႈ စနစတစခပင ျဖစသည။ ေဘးအႏရာယကငးေသာ အေျခအေန မားက ဖနတးရန ႀကးစားျခငးသည အႏရာယမားေသာယာဥသြား လာမႈ အေျခအေနမား ပေပာကမႈက ဥးတညသည ႀကတငျပငဆင လပေဆာငေသာ နညးလမးတစခ ျဖစပါသည။ ၎မာ အႏရာယ ကငးစနစ နညးလမး၏ အဓကအစတအပငးတစခ ျဖစပါသည။

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ စနေခၚမႈမားက အႏရာယကငးစနစ နညးလမးျဖင ေျဖရငးျခငး၏ အေရးပါမႈက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ ႏငငတကာ ပညာရငမား အားလးက လကခအသအမတျပထားပါသည။ ေသဆးမႈမားႏင ထခကဒဏရာရမႈမားက ေမာေတာယာဥ အသးျပေသာ ကနးလမးသယယပ႕ေဆာငေရးအတြက မလႊ မေရာငသာ ေပးရေသာတနဖးအျဖစ အႏရာယကငးစနစက မျမငပါ။ ဆခးျမငခရသည အစရငခစာတစခ (ITF, ၂၀၁၆) က ႏငငတကာ သယယပ႕ေဆာငေရးဖရမက မၾကာခငက ထတျပန ခပါသည။ “သညလမးေပၚ ေသဆးမႈႏင ျပငးျပငး ထနထန ထခကဒဏရာရမႈ။ အႏရာယကငးစနစသ႕အေျခခ ကေသာ အေျပာငးအလက ဥးေဆာငျခငး” ဟ အမညရၿပး အႏရာယကငးစနစ နညးလမး၏ ဒန၊ မမား၊ အေကာငအထည ေဖာေဆာငေရး နညးလမးႏင ေအာငျမငေသာ ျဖစရပမား အေသးစတ ပါ၀ငပါသည။

ႏငငတကာ သယယပ႕ေဆာငေရးဖရမမ အစရငခစာက အႏရာယ ကငးစနစ၏ အေျခခအတျမစျဖစေသာ မေလးခကက ေဖာထတ ထားပါသည။ ၎တ မာ


ထ႕ေၾကာင ကနးလမးသယယပ႕ ေဆာငေရးစနစ၏ ဒဇငးပစႏင လပေဆာငမႈသည လမးအသးျပသအား အႏရာယ ကငးေသာအျပအမက လမးညႊနသငသည၊ ျဖစေလျဖစထရေသာ လ႕အမားမား၏ အကးဆကမားက ေလာပါးသကသာ ေစသငပါသည။ အေျခခမမားသည အျပညျပညဆငရာ ျဖစသညအတြက အႏရာယကငးစနစ နညးလမးက ကမာၻ႕ ႏငငမား အားလးတြင အသးျပႏငပါသည။ လမးေပၚထခက ဒဏရာရမႈ ကာကြယေရး ကမာၻ႕အစရငခစာ (Peden et al., 2004) က အႏရာယကငးစနစ ထနးသမး ေဆာငရြကခကမားသည ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ျပနာမား၏ ေဒသအလက ေလလာဆနးစစခက အေပၚတြင အေျခခသငေၾကာငး အၾကျပပါသည။

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး မဟာဗဟာ ေနာကဆကတြ အေသးစတမား ေဖာထတရနႏင အထကေဖာျပပါ နညးလမးမ ရရေသာ ထနးသမး ေဆာငရြကခကမားက ေဖာေဆာငရနအတြက အႏရာယကငးစနစက တာထြကစမတအျဖစ ခမတအတညျပရန အၾကျပပါသည။ ပ၍ အေရးႀကးစြာပင ျမနမာႏငင၏ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမား၏ ဖြ႕ၿဖးမႈအဆငႏင ႏငင၏ယဥေကးမႈတြင အ၀ငခြငက ျဖစေစရန အၾကျပပါသည။ ဥပမာ ျမနမာႏငငအေနျဖင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ေဖာငေဆာငသည အလပတြင အႏရာယကငးစနစ၏ မမားက မညသ႔မညပ အထေရာကဆး ခမတႏငမညက အဆးအျဖတေပးရနအတြက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငတစဥး ခန႕အပရန မမတ႕ ကၽြမးကငပညာရငအဖြ႕က အၾကျပအပပါသည။


Source: Bliss and Breen, building on the frameworks of lead Transport Safety Authority, 2000: Wegman 2001: Koornstra et al. 2002: Bliss 2004

ပ ၁။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈစနစ (Bliss and Breen, 2009)

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈႏင စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငး

က႑အစ၊ ကၽြမးကငမႈ နယပယအစ မတဖက တညေဆာကျခငး မား၏ အေရးပါမႈက ရလဒေကာငးမား ေပၚထြကေစသညမာ သကေသအခငအမာ ရၿပးျဖစပါသည။ က႑ျဖတေကာ၊ ကၽြမးကငလပငနး နယပယ ျဖတေကာ စနေခၚမႈမားက စမခန႕ ခြရန (အဆပါ စမခန ခြျခငး မာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနရန ႀကးစားသညအခါလအပခက တစခ ျဖစသည) စမခန႔ခြမႈ အေဆာကအအသည အစတအပငး သးခက ေနရာေပးသငပါသည။ ထအစတ အပငးသးခမာ လပေဆာငခက (မ၀ါဒအားျဖင ထနးသမးေဆာငရြကခကမား)၊ လပငနးစဥ (မ၀ါဒဆငရာ ထနးသမးေဆာငရြကခကမားက ေဖာေဆာငပ) ႏင ရလဒ (ေသဆးသႏင ဒဏရာရသ

ေလာကမႈအားျဖင တြကခကသည အေကာငအထညေဖာေဆာင ထားေသာ ထနးသမးေဆာငရြကခကမား၏ ရလဒမား) ျဖစပါသည။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးစမခန႕ ခြမႈႏင စြမးေဆာငရည ျမငတငမႈတ႔ႏင သကဆငသညေနာကဆး ေပၚ ေတြးေခၚၾကဆမႈက မားစြာကးကားျခငး ခရသည ထတေ၀မႈ တစခက တငျပထားပါသည (Bliss and Breen, 2009)။ ထေတြးေခၚၾကဆမႈက ေအာကေဖာျပပါ ပရမစတြင ေကာငးစြာ အကဥးခပထားပါသည။


အမးသား ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးမဟာ ဗဟာမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရန၊ ယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြမႈတြင ျမနမာႏငငရတပဖြ႕ႏငအတ ဥးေဆာငမႈေဖာေဆာငေရးအတြက ကနးလမးပ႕ေဆာငေရး ညႊနၾကားမႈဥးစးဌာန (ကညန)အား သတမတရန “အမးသား ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏ ရာယ ကငးရငးေရးေကာငစ” (NRSC) ဖြ႕စညးျခငးက ေလလာသရ ခပါသည။ NRSC တြင အဖြ႕၀င အမား အမားအျပား ပါ၀ငပါသည။ အဓကအားျဖင ႏငငေတာ၀နႀကးဌာနမားမ ျဖစပါသည။ ထ႕အျပင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး လပငနးအဖြ႕ (Road Safety Task Force) က မၾကာေသးခငက ဖြ စညးၿပး ျဖစပါသည။ လပငနးအဖြ႕၏ ဥကဌမာ ပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရး ၀နႀကးဌာနမ ျပနေထာငစ၀နႀကးျဖစၿပး အဖြ႕ဝင ၁၂ ဥး ရပါသည။ ကနးလမးပ႕ေဆာငေရးႏင ညႊနၾကားမႈဥးစးဌာန၏ ညႊနၾကားေရးမးခပက လပငနးအဖြ႕ အတြငးေရးမးအျဖစ တာ၀နယၿပး အတြငးေရးမး အဖြ႕ ရးခနးက ဌာနမ ျဖညဆညး ပါသည။ လပငနးအဖြ႕က ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငး ေရးဆငရာ လပကငေဆာငရြကမႈမားႏငသကဆငသည လစဥအစရငခစာမားက အမးသားယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးေကာငစ ဥကဌထ တငသြငးပါသည။ ၾကခင ေသာ စမခန႕ခြမႈ ဖြ႕စညးပက ေဖာျပသညဟ ထငျမငရပါသည။ သ႕ေသာ လကရစမခန႕ခြမႈ ဖြ႕စညးပတြင စမခန႕ခြမႈ လပေဆာငခက ခႏစခလးကေကာငးစြာ မျခငမ ေသးဟ ယဆပါသည။ အဆပါ ခႏစခမာ ရလဒအေလး ထားမႈ၊ ညႏႈငးေဆာငရြကမႈ၊ ဥပေဒမား၊ ရနပေငြႏင အရငး အျမစမား ခြေ၀မႈ၊ ျမငတငမႈ၊ ေစာငၾကညေလလာမႈႏင အကျဖတ ဆနးစစမႈ၊ သေတသနႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ(R&D) ႏင အသပညာ၊ အတတပညာ လႊေျပာငးမႈတ႕ ျဖစပါသည။

အဆပါ လပေဆာငခက ခႏစခက လပကငေဆာငရြကသည အစးရ အေျချပယနစက ပမနအားျဖင ေရ႕ေဆာင ေရ႕ရြကျပသည အဖြ႕အစညး အျဖစ ညႊနးဆပါသည။ ယခအစရငခစာတြင အသးျပထားေသာ ေ၀ါဟာရပင ျဖစပါလမမည (Peden et al.,

2004)။ သ႕ေသာ ျမနမာႏငငတြင အဆပါ အဖြ႕အစညးအတြက အသးျပေသာအမညမာ ေဒသလပထးလပနညး၊ အစဥအလာမား က ထငဟပသငပါသည။

တျခားတာ၀နက႑မားရေသာ ပဂၢလမားႏင ဖြ႕စညး ထားသည ေကာငစအေနျဖင အခနျပည လပကင ေဆာငရြကေသာ၊ ရညစးမႈရေသာ၊ ကၽြမးကငမႈရေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏ ရာယ ကငးရငးေရး ၀နထမးမား ျပညစမႈ လအပသညအဆပါ လပေဆာငခကမားက စမခန႔ ခြရန အငမတန ခကပါလမမည။ ထကသ႔ေသာ ၀နထမးမား တးတကဖြ႕ၿဖးေရးမာ လပေဆာင ႏငစြမး ျမငတငျခငး၏ အဓကေဖာေဆာငႏငသည အရာျဖစပါ သည။

Bliss ႏင Breen တ႕ အဆျပသညအတငး ထေရာကမႈ ရေသာ

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး မ၀ါဒမား အတြက ႀကတငလအပခက တစခအျဖစ ခငမာေသာ “အေျခခအတျမစ” စမခန႔ခြမႈက ေထာကခသညအတြက ေအာကေဖာျပပါအၾက ျပခကမားက ေထာကခေျပာဆရန လအပသညဟ နားလညမ ပါသည။

• Bliss ႏင Breen တ႕တငျပထားေသာ နမနာက အသးျပၿပး ျမနမာႏငငရ လကရ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈ ဖြ႕စညးပႏင လအပခကမားက ဆနးစစမႈအေပၚ အေျခခ၍ ‘ယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ေရ႕ေဆာင ေရ႕ရြကျပသည အဖြ႕အစညး’ တစခက ေဖာေဆာငရန။ ေရ႕ေဆာင အဖြ႕က NRSC ႏင မတဖကအျဖစ ပးေပါငး ေဆာငရြကသငသည

• NRSC က ျဖန႔ကကျခငး၊ ေဒသႏင ေဒသႏရ ကယစားလယမား ႏင အစးရမဟတေသာ ကယစားလယမား ထညသြငးျခငး

• ျမနမာႏငင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး လပငနးစမခက (၂၀၁၄) တြင ခမတထားေသာ အေရ အတြက ပမာဏဆငရာ ဥးတညခကမားက မညကသ႕ ေရာကရသညက ပြငလငးျမငသာရေစရန NRSC က ဖတေခၚျခငး

• လြတလပေသာ ေစာငၾကည ေလလာေရးအဖြ႕စညးျခငး ႏင တကသလအေျချပ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး သေတသနက ပပးမႈတ႕အပါအ၀င ယာဥအႏ ရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈနယပယတြင NRSC က ခမတထားသည သတမတရလဒ ဥးတညခကမားသ႕ တးတကမႈအေပၚ စနစကၿပး ဘကမလကေသာ တငးတာမႈ မားႏင သေတသန လပေဆာငႏငအားက ခငမာေစျခငး

ျမနမာအဆငျမင အရာရမားၾကားတြင လမးေပၚေသဆးမႈႏင ဒဏရာရမႈမား ေလာနညးေရး ရညစးမႈ ရသညမာ ပညာရင အဖြ႕အေနျဖင ရငးလငးေသာျငား အဆပါရညစးမႈ သည (ေပါငးစပ အားအတြက) တၿခားအဆငျမငႏငငေရး ဆးျဖတခကမားျဖင လကေလာညေထြ ရရမညမာလညး ရငးပါသည။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးမႈ တးတက ေကာငးမြနေရး အခ႕ေသာ သးသန႔ထနးသမး ေဆာငရြကမႈမားအေပၚ ၎က သကေရာကမႈ ရပါလမ မည။ ဥပမာအားျဖင လာမညဆယစႏစမားအတြကႏငင အတြက စြမးအငမဝါဒ (ဥပမာ စြမးအငအားထားမႈ)၊ ဆကသြယ ေရး/နညးပညာႏင ၿမ႕ျပစမကနး မ၀ါဒမား (ယငးကသြား လာလႈပရားမႈ လအပခက အခ႕ကတြနးအားေပးသည) သ႕ မဟတ ယာဥအသြားအလာႏငတျခား သယယပ႕ေဆာင ေရးစနစ မ၀ါဒမား (ဥပမာ ေလေၾကာငး၊ ရထားကနား လညမႈရရနလပါသည။ သယယပ႕ေဆာငေရး ကစၥရပမား (ဥပမာ အလအေလာက ေမာငးႏငျခငး၊ အငတာနကအေျချပ ပညာေရး သ႕မဟတ ကနးမာေရး ၀နေဆာငမႈ၊ထတ လႊတမႈမား တြငသယယပ႕ေဆာငေရး၏ ပါ၀ငပတသကမႈႏငဆငေသာ စးရမပပနမႈမား၊ ေလာငစာသးစြမႈ ႏင တျခားဆကစပ လကရေသာ ကနးမာေရးျပနာမား) ႏင ပတသက၍


ကမာၻတ၀နးတြင အေျပာငး အလမားမားစြာျဖစေပၚေနသညအ တြက အဆပါဆးျဖတခကမားမာ ထအဆငတြင အေရးႀကး ပါသည။ အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရးစနစသ စနစဆငရာ ေျပာငးလျခငးႏင ခရးသြားလာသည အျမနႏႈနးစမခန႕ခြ မႈတ႕သည အႏရာယကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရး၊ ေလာငစာသတျပသးစြမႈ၊ ရာသဥတ ေဖာကျပနေျပာငးလမႈ၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အကး၀ငမႈ၊ ထတလႊတမႈမားႏင ပ႕ေဆာငေရး၏ ကနးမာေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားအပါ အ၀င ျပနာေပါငးစက ကငတြယေျဖရငးရန အစအမမားျဖစသည။ ထ႕အျပငျမနမာ အစးရအေနျဖင အႀကးစား ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ ဆးျဖတ ခကမား အေျမာကအမားက ခမတရန လအပပါသည။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယကငးရငးေရး မ၀ါဒမားက တၿခား အေရးၾကးေသာ မ၀ါဒနယပယမား စြမးအင၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ ရာသဥတ ေဖာကျပနေျပာငးလမႈ၊ ဆကသြယေရး/ နညးပညာ၊ ၿမ႕ျပစမကနး၊ ကနးမာေရး စသညတ႕ႏင မညသ႕ကကညေအာင လပမညက စးစမးရာေဖြျခငးအား ပညာရငအဖြ႕က အၾကျပ ပါသည။

ျမနမာႏငငအတြက စတဝငစားဖြယ ျဖစႏငသည တျခား ႏငငတကာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတစခက သတျပမေစခငပါသည။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးတြင ထေရာကမႈရ ေသာ၊ လပေဆာငႏငမႈ အေလးထားေသာ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ သယဇာတတ႕က ထခကမႈမရပ ေရရညတညတႏငေသာ စမခန႔ခြမႈစနစက မညသ႕စမရမညက လမးညႊနမႈျပရန ႏငင တကာ စသတမတခကက ထတျပနထားပါသည။ ISO39001 ဟ အမညရပါသည။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြမႈ စနစဆငရာ ႏငငတကာ စသတမတခက ျဖစပါ သည။ ISO39001 သည အစးရဌာနမသည ပဂၢလကအဖြ႕ မားအထ မညသညအဖြ႕အစညးမဆ ခမတလကနာရန အကးဝငပါသည။ ISO39001 ႏင ကကညမႈရျခငးကေကာငးစြာ အေျခခငၿပး လကခအသအမတျပသည ISO အသအမတျပ လကမတထတေပးျခငးမတဆင ပမေသခာခငမာမႈရေစႏင ပါသည။ ယခအစရငခစာတြင ပါဝငေသာ အၾကျပခကမားမာ အဆပါအဆးစြန ရညမနးခကသ႕ဥးတညၿပး အကးျပထား သညက သတျပ၍ ေရရညအနာဂါတ အဆငတစခအျဖစ ျမနမာအစးရအေနျဖင သကဆငရာ ဌာနမားႏင အဖြ႕အစညး မားတြင ISO39001 က ခမတလကနာေရး စဥးစားရန အၾကျပ ပါသည။

တျခားကစၥရပႏစခမာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြမႈနယပယတြင အထးအေရးႀကးပါသည။ (ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမးေဆာင ရြကမႈမားအား) ရနပေငြ ေထာကပျခငးႏင စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငးတ႕ ျဖစပါသည။ ‘ရနပ ေငြကစၥ’ မာ အေရးႀကးသညဟ ယဆသညအတြက အဆပါအေၾကာငးအရာအတြက သးျခား အခနးတစခနးသးရန ကၽြနေတာတ႕ ဆးျဖတလကပါသည။ တျခား အမနတကယ အေရးႀကးသည ကစၥရပမာ ‘စြမးေဆာငရည

ျမငတငျခငး’ ျဖစပါသည။

စမခန႕ခြမႈေအာကမ ေထာကျပရန လအပေသာအေရးႀကး ကစၥရပတစခမာ ျပညစမႈရေသာ စြမးေဆာငရညျမငတင ေရးစမခက ေဖာေဆာငရန လအပခကႏင ေရြးခယ၍ ရႏငေသာ ထနးသမးေဆာငရြကခကမား၏ သငေလာမႈ ျဖစသညဟယဆပါသည။ စြမးေဆာငရည ျမငတငေရး စမခကက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမး ေဆာငရြကခကမား၏ အေျခခ ျဖစေသာမမားက သကဆငရာ အဖြ႕အစညးအားလးမ အလယအလတအဆငရ အရာရမား အျပညအ၀ အေလးထားမည၊ လအပခကမားႏင တးတကမႈက သတမတေဖာျပရန လအပေသာအခက အလကစနစမား ေပၚထြနးလာေစမည စမခက ျဖစပါသည။

ယခအစရငခစာ တစခလးတြင အဆပါစြမးေဆာငရညျမငတငေရး ကစၥရပက အႀကမႀကမ တငျပထားပါသည။ လပေဆာငႏငစြမး မရမႈက နယပယမားစြာတြင ျပနာတစခ ျဖစေနပါသည။ ဥပမာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈ၊ အခကအလကစနစမား၊ ရတပဖြ႕၏ ၾကပမတလကနာေစမႈ၊ လမးပစစသညတ႕တြငျဖစသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖင စြမးေဆာငရည ျမငတငမႈတြင ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ျမငတငရန အၾကျပပါသည။ ႏငငေတာအဆင၊ ေဒသအဆင၊ ၿမ႕ေတာအဆင ဆးျဖတခကခသမား၊ ဥပေဒျပသမား တတႏငသေလာက မားမားထေရာကရရန လကရသငတနး အစအစဥမားထမမားစြာက (ဥပမာ တကသလမား၊ ကမာၻ႔ ကနးမာေရးအဖြ႕ႀကး၊ ႏငငတကာ လမးအကျဖတမႈ အစအစဥ (iRAP)၊ အာဆယ၊ GRSP စသျဖငတ႕မ ပ႕ခေသာ သငတနးမားက) အစအစဥတကျဖင အေစာတလင အသးခရန တကတြနး ပါသည။

စြမးေဆာငရည ျမငတငေရး ေရ႕ေဆာငေရ႕ရြကျပမႈမား သည ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးမ႑င ႀကးငါးခ လးတြင (ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႕ခြမႈ၊ ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာလမးမားႏင လႈပရား သြားလာမႈ၊ ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာယာဥမား၊ ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာ လမးအသးျပသမား၊ ယာဥတကမႈအလြနတ႕ျပန ေဆာငရြကခက) လပကငေဆာငရြကလကရေသာ ကၽြမးကင ဝနထမးမားက ဥးတညရနႏင အႏရာယကငးစနစ နညးလမး၏ မမားက သရရနမာ အေရးႀကးပါသည။ ေရရညတညတမႈက ျမငတငရနအတြက ေအာကေဖာျပပါ ေဆာငရြကခကမား အပါအ၀င ေရာေႏာ ေပါငးစပထားေသာ စြမးေဆာငရည ျမငတင ေရးမဟာ ဗဟာမားက လအပပါသည။

• အဓကအေရးပါသည ဝနထမးမား ႏငငတကာ သငတနး အစအစဥမား တကေရာကရန လြယကေစျခငး

• ျမနမာႏငငရ ကၽြမးကငဝနထမးမား၏ လအပခကမားႏင ကကညေအာင ျပလပထားေသာ ရညစး ဥးတညခကရသည


သငတနးအစအစဥမား ေဖာေဆာငျခငးႏင ပ ချခငး• လပေဆာငကငၾကမႈအသစမားႏင လပငနးစဥအသစမား

အျမနျပန႔ပြားေရးက ျမငတငရန သငတနးေပးသက သငတနး ေပးျခငး (train-the-trainer) နညးစနစမားက အသးချခငး

• ကၽြမးကငဝနထမးမားက ကယကယျပန႕ျပန႕ပညာေပး ရနအတြက Online အစအစဥမားက အသးျပျခငးကသ႕အ ကနအကမမားဘ ထေရာကမႈရေသာ တျခား နညးလမးမားက

ေဖာေဆာငျခငးႏင• ျမနမာႏငငရ တကသလမားအေနျဖင ယာဥအႏရာယ၊ လမး

အႏရာယ ကငးရငးေရး ပညာေပးအစအစဥမား ေဖာေဆာင ရနႏင ပ႕ခရန၊ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး သေတသမားအား သငတနးအခြငအလမးမား ျဖညဆညး ေပးရန တကတြနးပါသည။


ေဘးအႏရာယ ပမကငးရငးေသာ လမးမား

စမကနး၊ ဒဇငးပစ၊ တညေဆာကမႈမသည လမးကြနရကက စမေဆာငရြကမႈအထ ေဘးအႏရာယ ပမကငးရငးေသာလမးက ျဖညဆညးေပးအပရာတြင လမးအာဏာပငမားႏင စမေဆာင ရြကသမားအေနျဖင ၎တ႕၏ ထးျခားအေရးပါးေသာ အခနး က႑က နားလည သေဘာေပါကရန၊ အသအမတျပရနႏင တာဝနယမႈရရနမာ အေရးပါလသညက ‘ေဘးအႏရာယပမ ကငးရငးေသာလမးႏင လႈပရားသြားလာမႈ’ မ႑ငက အေလး အနကျပပါသည။ လမးအသးျပသ အားလးသညသဘာဝပတဝနး ကင၊ သယဇာတတ႕က မထခကဘ ေရရည တညတေစမည ၿမ ျပစမကနး၊ ပ႕ေဆာငေရး ေတာငးဆမႈ စမခန႕ခြျခငး ႏင ေျမအသးျပမႈ စမခန႕ခြျခငးတ႕၏ တစစတတစေဒသျဖစမႈ ေသခာေစရန ေရ႕ေဆာငေရ႕ရြကျပမႈမား လပေဆာငထားပါ

သည။ ေဘးအႏရာယကငးေသာ စမ လပေဆာငမႈ၊ လကရလမး အေျခခအေဆာကအအႏင ကြနရကထနးသမးေရးႏင တးတကေကာငးမြနေရးတ႕အတြက လပေဆာငခကမားက သတမတ ေဖာထတထားပါသည။

‘လမးမားက အႏရာယကငးရငးေစျခငး’ ႏငဆငသည အၾကျပ မႈမားအတြက ပြဥးထြကအျဖစ မၾကာေသးခငကျဖစေသာ အာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏ၏ အစရငခစာျဖစသည “ျမနမာႏငင သယယပ႕ ေဆာငေရးက႑ မ၀ါဒမတစ၊ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး” (ADB, 2016) စာမကႏာ ၂ မ နဂးက ကၽြနေတာတ႕ ေကာကႏႈတထားပါသည။


“လမးအေျခခ အေဆာကအအမာ ေယဘယ အားျဖင အႏရာယကငးရငးမႈ မရေပ။ လမးေၾကာ တညရပမားမာ ေျခလငသြားသမားႏင ႏစဘး သ႕မဟတ သးဘးယာဥမားအတြက ေယဘယ အားျဖင အကာအကြယ မရျခငးႏငအတ မၾကာ ခဏဆသလ အႏရာယမားသည။ ပမအား ေကာငးေသာ ေလးဘးယာဥမား ပ၍မားျပားလာ သညအတြက အဆပါျပငဖ႕ခကသညျပနာ မား မာ ပ ၍ပ ၍ပငအေရး ႀကးလာသည ။အႏ ရာယ ကာကြယသည ပစၥညးကရယာက ရဖနရခါသာ အသးျပၿပး လမးအမတအသားမား လညးလေလာကမႈ မရေပ။ ေဘးအႏရာယကငး ေရး လမးညႊနခကမား သ႕မဟတ လမးျပငမႈမား အတြက မျဖစမေန လကနာရန လအပခကမား မရေပ။”

ျမနမာႏငငတြင ယာဥအသြားအလာ အႏရာယကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရးအတြက အဓက လကၡဏာတစခမာ လမးမႀကးမား၊ လမးငယမားႏင ေျခလငလသြားလမးမား၏ အႏရာယကငးရငးမႈ အရညအေသြးတြင ရငးႏးျမပႏျခငး ျဖစသညဟ ကၽြနေတာတ႕ ယၾကညပါသည။ အဆပါကစၥ ထ ေရာကမႈရရန ျပညစေသာနညးလမးက လပါသည။ ေကာငးမြန ေသာ ဒဇငးပစ လကစြမား၊ ဒဇငးပစဆြေတာသမား၊ ဆးျဖတ ခက ခမတရာတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ပါဝငေသာ ေကာငးမြနေသာ လပထးလပနညးမား၊ ေကာငးမြန ေသာ ဒဇငးပစမားက ေကာငးစြာ အေကာငအထညေဖာျခငး တ႕ ပါဝငသည နညးလမးျဖစပါ သည။

အဆပါ ေဖာျပခက၏ ေနာကကြယတြင အရငးခအေၾကာငး အရငးႏစခရပါသည။ ပထမတစခမာ ခန႕မနးထားသည (ေမာေတာ ယာဥအသးျပ) လႈပရားသြားလာမႈ တးပြားလာျခငးက တ႕ျပန သည အေနျဖင လာမညႏစမားအတြငး လမးအေျခခ အေဆာက အအတြင ရငးႏးျမပႏမႈ အေျမာကအမားကေမာလငပါသည။ ဒတယ အေၾကာငးအရငးမာ အေျခခ အေဆာကအအ ရငးႏးျမပႏမႈမားက ေဘးအႏရာယမားက ေလာခႏင သညက ႏငငတကာ အေတြ႕အၾကမားမ တဆငကၽြနေတာတ႕ သရထားပါသည။ ေသေကဒဏရာရသည ယာဥမေတာတဆ ျဖစမႈ ၅၀-၇၅% အထေလာကမႈ ျဖစႏငပါသည (ဥပမာ လမးေလးခြဆက ပစေကာငးၿပး အလပျဖစေသာ အ၀ငးအျဖစ ေျပာငးလျခငး)။ အေျခခအေဆာကအအမတဆင ေအာငျမင ေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ေဖာေဆာငမႈ ၏ အဓကအစတအပငးမာ ယာဥအျမနႏႈနးမားက စမခန ခြျခငး ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ခမတရမည အေရးႀကးေသာ ဆးျဖတ ခကတစခ မာ လမးအသစတစလမး က ဒဇငးပစဆြသညျဖစေစ၊ တည ေဆာကသညျဖစေစ သ႕မဟတ လကရလမးမ သ႕မဟတ လမးငယက လကၡဏာအသစမား ျဖညစြကသညျဖစေစ လမးရငးႏးျမပႏမႈ အားလးတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက ရငးရငးလငးလငး ထညသြငးစဥးစားရမည ျဖစပါသည။ တစနညးအားျဖင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးသည ဆးျဖတခကမား ခမတသညအခါ ရငးရငး လငးလငးရရမည သတမတလအပခက ျဖစသငပါသည။ သယယ ပ႕ေဆာငေရး ထေရာကမႈရေရးအတြက သ႕မဟတ ရငးႏးျမပႏမႈ ကနကစရတမား၏ အကးအတြက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏ ရာယ ကငးရငးမႈက မထခကေစသငေၾကာငး အၾကျပပါသည။ ရငးႏးျမပႏမႈ သသရာသည ၂၅ ႏစေကာမညျဖစၿပး မနကနစြာ ရငးႏးျမပႏမႈ မျပျခငးက “တစျပားႏစျပားက အေလးထားၿပး ပကဆ အမားအျပားက အေလးမထား” သလျဖစသညဟယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ရႈေထာငမ ျမငႏငပါသည။

ျမနမာႏငငရ လမးမမားႏင လမးငယမားတြင အႏရာယ ျဖစႏငမႈက ထေရာကစြာ ေလာခရန အတြက အႏရာယကငးေသာ ဒဇငးပစမားႏင အႏရာယကငးေသာ အငဂငနယာ လပငနး ဆငရာ ထနးသမးေဆာငရြကခကမား ေဖာေဆာငရန ျပညစမႈရေသာနညးလမးက လအပ သညဟ ျမငပါသည။ ယငးက ပမေဘးကငးလျခေသာ ကြနယကမား ျဖစလာေစလမမည၊ အႏရာယ ျဖစႏငမႈ ျမငမားေသာ ေနရာမားက ဖယရားလမမညဟ ယၾကညပါသည။ အဆပါ နညးလမးတြင ယာဥေၾကာက သသာထးျခားစြာ ပမေဘးအႏရာယ ကငးရငးေစမည အလား အလာရပါသည။ အထးသျဖင အႏရာယကေရာကလြယေသာ လမးအသးျပသမားအတြက (ေသေကဒဏရာ ရမႈမားအားလး၏ ၆၀% နးပါးမာ အႏရာယ ကေရာကလြယေသာလမးအသး ျပသမား ျဖစသည) အလားအလာရပါသည။ အႏရာယ ကေရာကလြယေသာ လမးအသးျပသမားႏင ေမာေတာယာဥ မားက တညေသာေနရာ တစေနရာတညးက အသးျပလင အျမနႏႈနး စမခန႕ခြမႈက အဆပါနညးလမးတြင အဓကအေရးကစၥ ျဖစပါသည။

ျပညစမႈရေသာ နညးလမးတြင အဆငအမးမးႏင လပေဆာင ခက အမးမး ပါဝငသည။

• ၿမ ျပစမကနး၊ ယာဥေၾကာ စမခန ခြမႈ၊ အျမနႏႈနး စမခန႔ခြမႈႏင လမးဒဇငးပစတ႔တြင အသးျပမည အႏရာယကငးစနစမမား ေပၚတြင အေျခခၿပး ေခတမ ဒဇငးပစ လမးညႊနခကမားက ေဖာထတျခငး

• အဆပါ ဒဇငးပစလကစြ အသစမားက အသးျပရန စမကနး ေရးဆြသမား၊ ဒဇငးပစဆြသမားႏင ဆးျဖတေပးသမား၏ စြမးေဆာငရညက ျမငတငျခငး

• အႏရာယကငးစနစ ေတြးေခၚၾကဆမႈက ေန႕စဥ လကေတြ႕ ကငသးမႈသ႕ ေျပာငးလေဖာေဆာငျခငး အတြက အေျခအေန


မားက ဖနတးျခငး၊ ဥပမာ လမးမမားႏင လမးငယမား၏ လပေဆာငမႈဆငရာ အမးအစားခြျခငးက အေျချပသည အစအစဥမား ေဖာထတျခငးျဖင

• လကရ လမးမမား၊ လမးငယမားႏင ရထားလမး၊ ကားလမး စသျဖင ယဥတြလကရေသာ လမးမားက လကၡဏာရပ အသစမား ျဖညစြကရန စမခကမား ေဖာထတျခငးႏင လပကငေဆာငရြကျခငးျဖင ေလလာရန ‘အစအစဥ ေျပာငးလမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈက လကေတြ႕စမးသပ တငးတာေသာ စမကနး’ (Demonstration project) အခ႕လပေဆာငျခငး

• ထနးသမး ေဆာငရြကခကမား၏ အႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ အကးသက ေရာကမႈမားက ဆနးစစအကျဖတရန၊ ၎မ ေလလာသငယရန၊ လအပလင ဒဇငးပစမားက ကကညမႈ ရေအာငလပရန၊ ဒဇငးလကစြမားသ႕ ရလဒမားက ေဆာငၾကဥးရန စသညတ႕ အတြက ျမနမာႏငငတြင သေတ သန စြမးေဆာင အားက ဖနတးျခငး

• ဆးျဖတခက ခမတျခငးတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက ထညသြငးရန လမးအာဏာပငမားအတြက အေထာကအက နညးလမးမား ေဖာေဆာငျခငး။ အေျခခ အေဆာကအအ၏ လညပတမႈ သသရာ အဆငအမးမး တ႕အေပၚ မတညၿပး ျဖစသည။ ဥပမာ ITF မ ထတေ၀ေသာ အစရငခ စာတစေစာငျဖစသည ‘လမးအေျခခ အေဆာကအအ အႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန ခြမႈ’ (၂၀၁၅) က ၾကညပါ။

‘လမးေပၚ ထခကဒဏရာရမႈ ကာကြယေရး ကမာၻ အစရငခစာ’ (Peden et al., 2004) က ထနးသမးေဆာငရြကခကမား ႏင သကဆငသညအခနးက ေဘးအႏရာယကငးေသာ၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကင၊ သယဇာတက မထခကဘ ေရရညတညတေသာ၊ အဖးအခ သကသာေသာ ခရးသြားလာနညးက ျဖညဆညး ေပးအပျခငးက လမးယာဥေၾကာစနစမား၏ ဒဇငးပစ ႏင စမကနးေရးဆြျခငးတြင အေျခချဖစသညဟ ေဖာျပၿပး အစခထား ပါသည။ အႏရာယ ကငးရငးေရး ရႈေထာငမေန၍ ျမနမာႏငငတြင ေကာငးစြာကကညမညဟ ပညာရငအဖြ႕က ယၾကညသည အၾကျပခကသးခက အၾကျပပါသည။

• ေမာေတာယာဥ အသြားအလာအား ေလာချခငး (ထေရာက သည ေျမအသးျပမႈျဖင၊ ပ႕ေဆာငေရးႏင ေျမအသးျပမႈ စမခကမား၏ အႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ အကးသကေရာက မႈအေပၚ အကျဖတဆနးစစျခငးမား လပေဆာငျခငးျဖင၊ ပမတေတာငးၿပး အႏရာယပကငးေသာ လမးေၾကာငးမား ျဖညဆညးျခငးႏင (ကားျဖင သြားလာသည) ခရးေလာခေရး အစအမမား

• အႏရာယပကငးေသာ ခရးသြားလာနညးမား အသးျပရန အားေပးအားေျမာကျပျခငး၊ ပ၍တကစြာဆရလင အႏရာယ ကငးေသာ အမားျပညသ သယယပ ေဆာင ေရးက ပ၍ အသးျပၾကရန မဟာဗဟာမား အေကာငအထညေဖာျခငး

• အႏရာယျဖစရန ျမငမားေသာ အေျခအေနမားက ေလာခ

ျခငး၊ ဥပမာ အျမနႏႈနးျမငေသာ ေမာေတာယာဥ သြားလာ သည လမးေၾကာငးတြင အႏရာယ ျဖစလြယေသာလမး အသးျပသမားမရရန တားျမစျခငး

လမးေပၚ ေသေကဒဏရာရမႈ ေလာခရန ႀကးပမးမႈမားတြင ရနကနႏင မႏေလး ကသ ေသာ ၿမ႕ႀကးမားက အထးအေလးထားမႈ ပါ၀ငရန အၾကျပပါသည။ (လမး) ရငးႏးျမပႏမႈမားရ ေျမ အသးျပမႈ စမကနးႏင ရငးႏးျမပႏမႈမားက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈအေပၚ သကေရာကမႈရမာျဖစၿပး ‘အစအစဥ ေျပာငးလမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈက လကေတြ႕ စမးသပတငးတာေသာ စမကနးမား (Demonstration projects)’ အေတာမားမားမတဆင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈအေပၚ မညသ အျပသေဘာ သကေရာကႏငသညက ရာေဖြရန အဆျပပါသည။ ေကးရြာမားတြင၊ အထးသျဖင ေကးလကေဒသလမးတစလမးက ရြာတစရြာသ႕ေရာကၿပး အျမနသြားလာေနေသာ ယာဥမားက ေကးရြာမားရ လမႈအသက အျမမား၏ လပကငေဆာငရြကမႈမားႏင ဆေတြ႕မည ျဖစပါက ေကးရြာမားတြငလညး ‘အစအစဥ ေျပာငးလမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈက လကေတြ႕စမးသပတငးတာေသာ စမကနးမား (Demonstration projects)’ အေျမာကအမား ကလညး လပေဆာငရန အၾကျပပါသည။


ေဘးအႏရာယပကငးေသာ ယာဥမား

ယခငက ထတလပခေသာ ယာဥမားထက ယခ ေခတ ထတလပေသာ ယာဥမားမာ မားစြာေဘး အႏရာယ ပကငးပါသည။ ေမာေတာယာဥမား၏ ေဘးအႏရာယ ကငးမႈဆငရာ လပေဆာငခက မား ျမငတငရာတြင မလႊမေသြ လကနာရေသာ ယာဥ၏ အဆငအတနး သတမတခကမားက အကးျပခသညမာ ယမားဖြယ မရေပ။ ဥးတည ခကမာ ယာဥေပၚပါရသ ကာကြယေရးႏင အကာ အကြယ ေပးႏငအား (မေတာတဆ ျဖစမႈ၏ အကးသကေရာကမႈမားက ေလာခသည အစအမမား (passive safety)) တးတက ေကာငးမြနေရးအေပၚတြင ျဖစပါသည။ ယာဥ မေတာတဆမႈ ေရာငရားေရး နညးပညာမား (ယာဥမေတာတဆမႈက ေရာငရားသည အစအမ မား (active safety)) က ယခေခတတြင ပ၍ အေလးထားပါသည။ အႏရာယ ကေရာက လြယေသာ လမးအသးျပသမားက ကာကြယ သညအကးကလညး အေလးထားပါသည။ မၾကာေသးမ ႏစမားအတြငး ‘ေမာေတာကား

အသစ စစေဆးအကျဖတမႈ အစအစဥမား (NCAP)’ က ယာဥႏင သကဆငေသာ အႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ တးတကေကာငးမြနမႈမားက အရနျမငတငရန အကးျပခပါသည။ ၀ငေငြ ျမငမားေသာ ႏငငမား မ ထးျခားေသာရလဒမားက ထတျပန အစရငခထားပါသည။

အတညျပၿပးျဖစေသာ အႏရာယကငးေရး နညးပညာတစရပ ဖြ႕ၿဖးလာသညႏင တစၿပငနက ကမာၻ႕ေနရာေဒသတငးတြင၊ ယာဥမား အားလးတြင အထးသျဖင ယာဥအသစမားတြင တပ ဆငအသးမျပရန အေၾကာငးမရေပ။ ၂၀၁၆ ခႏစ ကလသမဂၢ အေထြေထြ ညလာခ၏ ခမတေသာ ဆးျဖတခကတစခ၌ ကလသမဂၢ ယာဥအႏရာယ ကငးရငးေရး စညးမဥးစညးကမးမား က (သ မဟတ တညေသာ ျပညတြငးသတမတခကမားက) အေကာငအထညေဖာရနအတြက မ၀ါဒမားႏင အစအမမား ခမတရန အဖြ႕ဝငႏငငမား အားလးကဖတေခၚခပါသည။ ယာဥေပၚပါရသႏင တျခား လမးအသးျပသ ကာကြယမႈအတြက သကဆငရာ အနမဆးအဆင ယာဥစညးကမးမားက ေမာေတာ ယာဥအသစမားအားလးက လကနာမႈ ေသခာေစရနျဖစပါ သည။ ေမာေတာယာဥမား ေခတမေစမႈက အရနအဟနျမငရန ယာဥအေဟာငးမားက ပမျမနဆနေသာ စြန႕ပစမႈက တြနးအား ေပးသည မ၀ါဒမားက အသးျပႏငသည။ ျမနမာႏငင၌ အဆပါ ေရြးခယစရာ အခြငအလမးတစခက ဆကလကေလလာရန အၾကျပပါသည။


‘စသတမတခကမားႏင အရညအေသြးဆငရာ အာဆယ အတငပငခ ေကာမတ’ (ACCSQ) ၏ ‘ေမာေတာယာဥႏင အပပစၥညးဆငရာ လပငနးအဖြ ’ တြင ရရထားေသာ သေဘာတည ခကႏငအည ကနးလမးအသးျပ ေမာေတာယာဥမားဆငရာ ကလသမဂၢ စညးမဥးစညးကမးမားက ခမတလကနာရန အၾကျပပါသည။ ယာဥစညးကမးမား သဟဇာတျဖစေရး ႏငငတကာဖရမ (WP29 of UNECE) တြင ေဖာထတခေသာ စညးမဥးစညးကမးမား ျဖစပါသည။ သကဆငရာႏငငမ ယာဥစညးကမး သတမတသက WP29 of UNECE ေအာကမ ၁၉၅၈ ႏင/သ႕မဟတ ၁၉၉၈ သေဘာတညခကမား အေကာငအထညေဖာမႈက ခမတလကနာရန စဥးစားေကာငး စဥးစားႏငပါသည။ WP29 of UNECE က အသအမတျပလကမတ ထတေပးသည လပငနးစဥႏင ပါ၀ငလကမတေရးထးထားေသာ ႏငငမား ႏစဥးႏစဖက အသအမတ ျပမႈဆငရာတ႕က အေသးစတ ေဖာျပထားပါသည။ မညသည မေတာတဆျဖစမႈ၏ အကးသကေရာကမႈမားက ေလာခသည အစအမမား (passive

safety) သ႕မဟတ ယာဥမေတာတဆမႈက ေရာငရားသည အစအမမား (active safety) ကမဆ အသးျပျခငးႏင/သ႕မဟတ တပဆငျခငးက ခြငျပျခငးက ရလဒေကာငးက အာမမခပါ။ အႏရာယကငးရငးေရး လပေဆာငခကႏင အဆပါ ပစၥညးကရယာ၊ အစအမအေၾကာငး အေသးစတ ေဖာျပခကက စညးကမးခမတၿပး ထေရာကစြာ ၾကပမတသညတငေအာင ရလဒေကာငးက အာမမခႏငျခငး ျဖစပါသည။

အဖြ႕၀ငႏငငမားၾကား ႏစဥးႏစဖက အသအမတျပမႈဆငရာ သေဘာတညခကက ေဖာေဆာငရနအတြက ကလသမဂၢ စညးမဥးစညးကမးမားက အေျခခအျဖစ အသးျပရန အာဆ ယႏငငမားက သေဘာတၿပးျဖစပါသည။ ပထမအဆငအတြက ကလသမဂၢ စညးမဥးစညးကမး ဆယကးခကက အေကာင အထညေဖာၿပး ျဖစပါသည။ အေကာငအထညေဖာမႈ ဒတယ အဆငတြင ေပါငးစပထညသြငးရန တျခားကလသမဂၢ စညးမဥးစညးကမး သးဆယႏစခက ေဆြးေႏြးၿပး ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖင အစကနဥးအျဖစ ကလသမဂၢ စညးကမး ၁၄ ႏင ၁၆ (ထငခခါးပတႏင စပလဥး၍)၊ ၉၄ ႏင ၉၅ (ယာဥတကမႈ ကာကြယေရးႏင စပလဥး၍)၊ ၂၂ (ႏစဘးတပ ေမာေတာယာဥမားအတြက ဥးထပႏင စပလဥး၍) တ က စဥးစား ရန အထးအေလးထား အၾကျပအပပါသည။

လကရအေျခအေနအရ ပြငလငးျမငသာေသာ၊ တာ၀နယေသာ၊ ေျခရာခ၍ရႏငေသာ ‘ပစအတညျပ လပငနးစဥ’ က အေကာင အထညေဖာရန အၾကျပပါသည။ UNECE WP29 ၁၉၅၈ ဂနဗာသေဘာတညခကေအာကတြင အသအမတျပလကမတ ရရေရး လပငနးစဥမတဆင အေရးႀကးေသာ ကနးလမး အသးျပေသာ ယာဥမားဆငရာ ကလသမဂၢ အႏရာယကငးရငး ေရးစညးကမးမားက အျမနခမတ လကနာျခငးႏငအတ အေကာငအထညေဖာရန ျဖစပါသည။ ထကစၥအား မညသ႕ အေကာငအထညေဖာသညက မေလးရားႏငင ကသ႕ေသာ

တၿခားႏငငမားမ ေလလာႏငပါသည။

ပ႕ေဆာငေရး၀နႀကးဌာနသ႕တကရက အစရငခေသာလပငနး အဖြ႕(Task Force) ဖြ႕စညးရန အၾကျပပါသည။ လပငနးအဖြ႕ အေနျဖငဥပေဒျပသမားကသေဘာတ လကခလာေရးေရ႕ ေဆာငေရ႕ရြက ျပသငပါသည။ ဥပေဒျပမေဘာင၏ တးတက ေျပာငးလမႈမားက ဆကလကေလလာျခငးႏင ျဖစေျမာက ေအာငျမငေရးက လပေဆာငသငပါသည။ ယခအခါတြင အေကာငအထညေဖာသည အဖြ႕အစညးမား အဆငသင ျဖစေစရနအတြက သငေတာေသာ အာဏာပငအဖြ႕အစညး ႏင ၀နႀကးဌာနတ႕ႏင စမကနးဆြျခငးႏငအတ လပကငေဆာငရြက ျခငးတ႕ကလပငနးအဖြ႕အေနျဖင စတငလပေဆာငသငပါသည။ ယာဥႏင ပါ၀ငပစၥညးမား၏ ပစအတညျပျခငးႏင ပတသက ၍ အထးသျဖင ျမနမာႏငငအတြက အတညျပသညအာဏာပင ႏင လပေဆာငရန တာ၀နလႊအပ ထားသည အာဏာပငတ႕၏ လပေဆာငခကက ေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။ ဥပေဒျပျခငး မသည အေကာငအထညေဖာသည အဖြ႕အစညးမားအထ ‘ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာ၀နယမႈႏင ေျခရာခ၍ရႏငမႈ’ တ႕သည အေကာငအထညေဖာမႈ မေဘာငတြင ေကာငးစြာပါ၀ငမႈရျခငးက ေသခာေစရပါမည။

ျမနမာႏငငအတြက ေမာေတာယာဥ စသတမတခကမား ေဖာေဆာငျခငးႏင အသးျပျခငး၊ ထေရာကေသာ အေကာင အထညေဖာမႈ မေဘာငက ခမတထေထာငျခငးႏင ဥပေဒမားႏင သငေလာေသာ အေကာငအထညေဖာသည အဖြ အစညးမားက အေရးႀကးလာပါသည။ ျဖစႏငမညဆလင အေကာငးဆးမာ ကလသမဂၢ စညးမဥးစညးကမးမားႏငအည ပစအတညျပ ျခငးမားႏင ျမနမာႏငငတြင စသတမတခကမားက အသအ မတျပ လကမတထတေပးျခငး ႏစမးလးအတြက တာ၀န လႊအပထားသည အာဏာပင၏ လပေဆာငခကမားႏင ပစအတညျပ အစအစဥအား ကယကယျပန႔ျပန႔အသးျပ ျခငးက စဥးစားျခငးျဖစပါသည။ လအပေသာ အာဏာပငအဖြ႕ အစညးမားတြင မရမျဖစလအပသည နညးပညာဆငရာ ၀နထမး အေရအတြကမာ အနညးငယသာျဖစမညက သတျပရန အေရးႀကးပါသည။

တစႏငငလးတြင ယာဥစစေဆးမႈစငတာေျခာကခ တညေဆာက ျခငးက ေထာကချခငးျဖင ေမာေတာယာဥ စစေဆးမႈအားက တးခ႕ ရနဘတဂကက လႊတေတာက အတညျပခသညဟ ပညာရင အဖြ႕က သရနားလညထားပါသည။ ပမနအခနကာလအလက နညးပညာပငး စစေဆးမႈ (Periodic Technical Inspection - PTI) က အေကာငးဆး အေကာငအထညေဖာ ႏငရန ပညာရငအဖြ ထ အထးတလည အၾကဥာဏ ေတာငးခလာပါသည။ PTI ၏ အဓက ဥတညခကမာ အမားျပညသ အသးျပသည လမးမားေပၚတြင ေမာငးႏငရန မသငေတာသည မညသညယာဥကမဆ အသးျပျခငးအား လးဝပေပာကေအာင မလပေဆာငႏငလင တတႏငသမ အနညးဆးျဖစေအာင လပေဆာငရန ျဖစေပသည။


ယခအခါ ကနးလမးပ႕ေဆာငေရးညႊနၾကားမႈဥးစးဌာနက သင ေလာေသာ ဥးတညခကနညးလမးႏင ပစၥညးကရယာမရဘ အနညးအကဥးသာ အေထာကအကျပသညစနစျဖင PTI စစ ေဆးမႈက လပေဆာငလကရသည။ ထ႕ေၾကာင ျမနမာႏငင အစးရ၏ PTI စစေဆးမႈအားေျပာငးလရန ေရ႕ေဆာငေရ႕ ရြကျပမႈက ႀကဆပါသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖင PTI စစေဆး မႈအတြက ျပညစေသာ ေျပာငးလမႈအစအစဥက ေဖာေဆာငရန အၾကျပပါသည။ အျမငမားဆး မဟတလငေတာင သငေလာ ေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ ျမနမာႏငငသ႕ျပနလည ေရာကရျခငး ေသခာေစရန စမလပေဆာငမႈမား၏ ေရရညတညၿမမႈက အေသးစတ ေလလာျခငးႏငအတ ေဖာေဆာငရန ျဖစပါသည။ ယာဥမားအားလးအတြက အရညအေသြး ေကာငးမြနေသာ PTI စစေဆးမႈက တစႏငငလးတြင စတငလပေဆာငရန ႀကးမားေသာ ႀကတငရငးႏးျမပႏမႈ၊ ႀကးမားကယျပန႕ေသာ လပငနးလညပတမႈႏင ထနးသမးေစာငေရာကရသည ကနက စရတတ အတြက ေငြေၾကး လေလာကရနလပါသည။

ထ႕အျပင ယခရေနေသာ ယာဥထနးသမးမႈႏင ျပျပငမႈ လပငနးမား၏ အရညအေသြးက စဥးစားခကအရ ျမနမာႏငင အစးရအေနျဖင လကရ ‘ပမနအခနကာလအလက နညးပညာပငး စစေဆးမႈ (PTI)’ က ေရရညတညတေသာ၊ ပြငလငးျမငသာေသာ၊ ေျခရာခ၍ရႏငေသာ လပငနးအျဖစသ႕ေျပာငးလျခငးအား စဥးစားရန အၾကျပပါသည။ အစးရ-ပဂၢလက ပးတြလပငနးႏင လပငနးလပေဆာငခြင ကနထရကေပးထားေသာ ပဂၢလက ေငြေၾကးေထာကပမႈျဖင ေရ႕ေဆာငေရ႕ရြက ျပမႈမားက စဥးစားႏငသည။ လပငနးလပေဆာငခြင သေဘာတညခကတြင ၀နေဆာငမႈအေပၚ ေကနပအားရမႈအဆငႏင လပငနးလညပတမႈ

၏ ရးသားမႈအဆငတ႕အပါအ၀င ဘကလကမႈကငးေသာ လပေဆာငခကဆငရာ ညႊနျပခကမားက ထညသြငးရန အေရးႀကးပါသည။ ထေရာကေသာ ေစာငၾကညေလလာမႈႏင သငေလာေသာ လပေဆာင ခကဆငရာ ခးေျမာကမႈမား၊ ျပစဒဏမားျဖင အတညျပရမည ျဖစပါသည။ အဆပါကစၥရပ ျဖစေျမာကရနႏင တတႏငသေရြ႕အေကာငးဆးေသာ အကး ေကးဇးက အတေတာငးဆးေသာ အခနကာလအတြငး ရရေစရန ကနဥးအဆင အေကာငအထညေဖာမႈတြင PTI စစေဆးမႈက ေျပာငးလျခငးက ကးသနးေရာငး၀ယေရး လပငနး သးယာဥမားအား ဥးတညရန အၾကျပပါသည။ ထးျခားေသာ ရလဒမားႏင အကးအျမတမား ထြကေပၚလာေစရန ျဖစပါ သည။ ယခအခနတြင ေမာေတာကားႏင ေမာေတာဆငကယမား အပါအ၀င ပဂၢလကယာဥမားအတြက လကရကငသးမႈက ဆကလကလပေဆာငရန ျဖစပါသည။ ၎တ က PTI စစေဆးမႈ ေျပာငးလေရး အစအစဥ၏ ေနာကပငးအဆငတြင ထညသြငးရန ျဖစပါသည။

လမးေပၚသြားလာေသာ ယာဥမား၊ အကာအကြယပစၥညးမားႏင သကဆငသည အေရးႀကးေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ ကလသမဂၢ စညးမဥးစညးကမးမားက အလငအျမန ခမတလကနာျခငးႏငအတ ပြငလငးျမငသာေသာ၊ တာ၀နခမႈရၿပး ေျခရာခ၍ရႏငေသာ ပစအတညျပလပငနးစဥ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင စပလဥး၍ ကနဥး အဆငႏင ေရရညအဆငမား ပါရေသာ အဆငခြလပေဆာငသည နညးလမး က ခမတရန အၾကျပပါသည။


ကနဥးအဆင အေကာငအထညေဖာမႈ

ကနဥး အေကာငအထညေဖာမႈအဆငတြင ေရ႕တြငညႊနးဆခသညအတငး ထပတနး ဥးစားေပး ကလသမဂၢ စညးကမးႏစခက အေလးထားရနလပါသည။ ယာဥပစအသစမား အားလးႏင ဆကစပလကရသည အကာအကြယေပးသည ပစၥညးကရယာ အားလးသည အတညျပ အာဏာပငထမ ပစအတညျပမႈ ရရရပါမည၊ ျပညတြငးေစးကြကတြင တာ၀နလႊအပထား ေသာ အာဏာပငက စစမးစစေဆးရပါမည၊ ေမာဒယတစခ သ မဟတ ပစၥညးတစခအတြက အသအမတျပလကမတ မလအစမားက ေရာငတခင စစေဆးျခငး၊ စာရငးစစျခငးႏင ထသ လကမတရရခပ အစအစဥက စစေဆးရပါမည။ ပစအတညျပမႈက အေကာငအထညေဖာစဥ ကာလအတြငး သကဆငရာ အာဏာပငမားႏင ပါဝငပတသကမႈရသမား၏ ကၽြမးကငမႈက ဆကလက တးတကေကာငးမြနေစရပါမည။ ဆကလက တးတကေကာငးမြနမႈရေစရနႏင သကဆငရာ အာဏာပငမားႏင ၀နႀကးသ ၿပနလညအစရငခရန အၾကျပခကမား လအပပါသည။ လပငနးအဖြ အေနျဖင အဆပါ အၾကျပခကမား ေဖာထတရန အရညအေသြး စစေဆးမႈႏင စာရငးစစမႈက လပေဆာငရန အၾကျပပါသည။

အသစတငသြငးေသာ တစပတရစယာဥမားက အတညျပရနအတြက တညေထာငခမတၿပး ျဖစေသာ မေဘာင၏ေအာကတြင ျဖစႏငေခရေသာ အစအစဥမားက စတငစဥးစားရန လပငနးအဖြ က အၾကျပပါသည။

အၾကျပထားေသာ အေကာငအထညေဖာမႈ နညးလမးက ျမနမာႏငင အစးရအတြက လပငနးလညပတမႈ ကနကစရတ အေသးစားသာ အဓကပါ၀ငပါမည။ အတညျပခက ရယရန ေလာကလႊာတငသည အစအစဥအတြငး သငေတာေသာ အခေၾကးေငြ စညးၾကပျခငးႏင သ မဟတ လမးခြနေကာကျခငးမ (ရရေသာ၀ငေငြ၏) ရာခငႏႈနးအခ ျဖင အဆပါ အေကာငအထညေဖာမႈက အလြယတက ထနးသမးထားႏငပါသည။ လပငနးစဥတစခလး ဖြ႕ၿဖးၿပး ေကာငးမြနေသာ သကေရာကမႈစတငေပၚထြကေစရန ကနဥး အေကာငအထညေဖာမႈ အဆငသည ၅ ႏစအထ ၾကာျမငႏငပါသည။

ေရရည အေကာငအထညေဖာမႈ

ျမနမာအစးရအေနျဖင UNECE WP29 ၁၉၅၈ ခႏစ သေဘာတညခကက လကမတေရးထး ထားသည အဖြ ၀ငျဖစလာရန စဥးစားလက စဥးစားႏငပါသည။ အထးသျဖင ျမနမာႏငငတြင ေမာေတာယာဥႏင ဆကစပပစၥညး ထတလပသညလပငနး သသသာသာ ေပၚထြကလာ သညအခါႏင ပ ကနမား တးခ သညအခါတြင အဓက ရညရြယရန ျဖစပါသည။

လပငနးအဖြ က လေတာမည မဟတပါ။ ၀နႀကးဌာန သ မဟတ တျခား ယၾကညလႊအပထား ေသာ မညသည လြတလပေသာ အဖြ႕ အစညးမဆက အတညျပ အာဏာပငႏင တာ၀န လႊ အပထားေသာ အာဏာပငတ ၏ ကာလအပငးအျခားအလက စာရငးစစျခငးႏင အေကာငအထညေဖာမႈ အကျဖတျခငး အခနးက႑က လႊေၿပာငးရယႏငပါသည။

တၿခား ကလသမဂၢ စညးမဥး စညးကမးမားႏင ၾကပမတျခငးျဖင ရငးႏးျမပႏမႈ အရႈးအျမတ က ေလလာရနႏင အကျဖတရန သပၸနညးက သေတသနက အားေပးပါသည။


ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာ လမးအသးျပသ အမအကင

လမးအသးျပသမားၾကားတြင ေဘးအႏရာယ ပကငးေသာ အမအကငက အားေပးရန အထေရာကဆးေသာနညးမာ ခငမာေသာ၊ သပၸနညးက သေတသန မားစြာျဖင အတညျပထား ေသာ ဥပေဒမား ရရနျဖစသညက ကမာၻတဝနးမ သကေသ အေထာကအထားမားက အတညျပထားပါသည။ ထဥပေဒ မားက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ျဖစႏငသည အဓက အေၾကာငးအခကမားက ပစမတထားၿပး ရတပဖြ က ထဥပေဒမား ထေရာကစြာ စးမးမႈရေစရန ျဖစပါသည။

အႏရာယျဖစေစသည အဓကအေၾကာငးအခကမားတြင ေအာကေဖာျပပါ အျပအမမား ပါ၀ငသည။ ၎တ႕က ေဖာျပပါ တစခမဟတ တစခ၏

• ယာဥတကမႈ ျဖစေပၚႏငေခက ျမငတငသည (ဥပမာ အရက ေသစာ ေသာကစားၿပး ေမာငးႏငျခငး၊ အျမနေမာငးႏငျခငး၊ သတအာရမရဘ ေမာငးႏငျခငး) သ မဟတ

• ယာဥတကမႈျဖစပါက ထခကဒဏရာရမႈ ျပငးထနျခငးက ျမငတငသည (ဥပမာ - ဥးထပ မေဆာငးျခငး၊ ခါးပတမပတျခငး၊ ကေလးထနးၾကး/ထငခ မရျခငး)

လမးဥပေဒမား စးမးေရးက ခငမာေသာ၊ သပၸနညးက သေတသန မားစြာျဖင အတညျပရန၊ အခကအလက အေျချပျဖစရန လပါသည။ ဥပေဒခးေဖာကသည လမးအသးျပသ အမအကင က တားျမစရန အထးပငထငသာျမငသာေသာ၊ ေရာငတခင စစေဆးမႈမားကသ႕ေသာ ေဖာျပထားသည နညးလမးမားက အေလးထားမႈလညး ရရပါမည။ ထ႕အျပင ျပညသလထ ထတြင ျပစမႈကးလြနျခငးက တားျမစရနႏင ယာဥစညးကမး၊ လမးစညးကမး ေဖာကဖက ကးလြနသမားထတြင အႀကမႀကမ ျပစမႈကးလြနျခငးက ေလာခရန သငေတာေသာ ျပစဒဏမားႏင အေရးယမႈမား ရရနလပါသည (Bates et al., 2012)။

လငစငရတသမးျခငး ကသ႕ေသာ အေရးယမႈမားသည (မနကနစြာ ၾကပမတမညဆပါက) ဥပေဒ ေဖာကဖကကးလြန ေသာ အျပအမက အငမတန ထေရာကေသာ တားဆးမႈတစခ ျဖစေၾကာငး ျပသၿပးျဖစပါသည။ ျပညစေသာ ယာဥေမာငး လငစငစနစရမႈ ေသခာရန အေရးႀကးပါသည။ ယငးက ယာဥမတပတငစနစႏငအတ အျမနႏႈနး ကငမရာမားကသ႕ အလအေလာက ၾကပမတထနးသမးမႈ နညးစနစမားက လြယကေခာေေမြ႕ေစပါလမမည။ ေနာကဆးအေနျဖင အခ႕ အမအရာမားႏင ဆကစပလကရေသာ အႏရာယ ျဖစႏငမႈ မားက လမႈအ သကအျမမားက ရငးျပရနႏင ရတပဖြ႕က လပေဆာငလကရေသာ ဥပေဒစးမးေရး လပေဆာငမႈက အေလးထားေဖာျပရန အမားျပညသ ပညာေပး အစအစဥမားက အသးျပျခငးက အေရးႀကးပါသည။ ၎က ရတပဖြ႕၏ ဥပေဒစးမးေရးဆငရာ ကာကြယတားဆးေသာ အကး သကေရာက မႈက ခငမာေစရမက ေဘးအႏရာယကငးေသာ လမးက အသးျပမႈအေပၚ လမႈအသကအျမမား၏ သေဘာထားမားႏင

တနဖးမားတြင ေရရည ဖြ ၿဖးတးတကမႈမားက အကးျပမညဟ ေမာလငရပါသည။

မၾကာေသးခငကာလတင ျမနမာႏငငတြငရေသာ ယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဥပေဒမား၏ လပေဆာင ႏငသည အခြငအလမးမာ အကန႕အသတျဖငသာ ရေနခၿပး ထဥပေဒမားစးမးေရး ေဆာငရြကခကမာ ခငမာမႈ မရေခ (WHO,

2015)။ အဆပါ ဥပေဒမားတြင ေအာကပါျပ႒ာနးခကမား ပါ၀ငသည။

• အမားဆး အျမနႏႈနး ကန႕သတခကမားက ၿမ ျပလမးမား တြင (တစနာရတြင ၄၈ ကလမတာႏႈနး) ႏင ေကးလကေဒသ လမးမားတြင (တစနာရလင ၈၀ ကလမတာႏႈနး) တ ပါဝင သည တစႏငငလးတြင အကးဝငေသာ ယာဥေမာငးႏငႏႈနး ကန သတခက

• ယာဥေမာငးအားလးႏင သကဆငသည ေသြးထတြင အယလကေဟာ ပါ၀ငႏႈနး (BAC) ကန သတခက .08 g/dl (၀.၈ ဂရမ/ဒကစလတာ)

• ေမာေတာဆငကယ ေမာငးႏငသမားႏင လကပါစးနငးသ ခရးသညမား ဥးထပေဆာငးရန လအပသည ဥပေဒ (ထဥပေဒက ဥးထပႏင သကဆငသည သတမတခကမားက ေဖာျပမထားေသာလညး) (WHO, 2015)

မၾကာေသးမက (ယာဥ၏ ေရ ထငခ၊ ေနာကထငခမား အားလး တြင) ထငခခါးပတမားပတရန လအပခကႏငဆငသည ဥပေဒတစခက စတငျပ႒ာနးပါသည။ ေမာေတာဆငကယမားက ဆငကယစးဥးထပႏစလးႏငအတ ေရာငးခရနလအပျခငးႏင ယာဥေမာငးႏငစဥ လကကငဖနးသးျခငးက တားျမစျခငးကသ႕ ေသာ တျခားဥပေဒမားမာ ျပ႒ာနးရန လပေဆာငေနဆ ျဖစပါသည။ ပ႕ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရး ၀နႀကးဌာန၏ အၾကဥာဏက အဆပါဥပေဒမားက အေထာကအကျပရန အျခားအစအမမားက လပေဆာငေနၿပျဖစေၾကာငး ညႊနျပပါ သည။ ထငခခါးပတဥပေဒ စးမးေစျခငးႏင ထငခခါးပတ အသးမျပျခငးအား တားျမစကန႕ သတမႈမားကျပ႒ာနးျခငးမတငမ ရပရငမား၊ ဗဒယမားႏင ေၾကာျငာမားတြငထညသြငး ေဖာျပသည ႏစလၾကာ ပညာေပး ကာလက ခမတအတညျပျခငးလညး ပါဝငပါသည။

အဆပါ တးတကျဖစထြနးမႈမားမာ အားရဖြယေကာငးၿပး ပညာရငအဖြ က ေထာကခေသာလညး လကရ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ဥပေဒမားက ၾကခငေစရန (ဥပမာ အေထြေထြ အယလကေဟာ ကန႕သတခကက ၀.၀၅ သ႕ေလာချခငး) ႏင အဓက အႏရာယျဖစႏငေသာအေၾကာငး အခကမားက ပစမတထားသည ဥပေဒအသစမား (ဥပမာ ကေလးသငယမားအတြက သငေလာသည ထငခ၊ ခါးပတမား အသးျပရန လအပခက)က ျပ႒ာနးရနအတြက လပေဆာငစရာ မား မားစြာလအပလက ရေသးသည။


ျမနမာႏငငတြင အႏရာယျဖစႏငသည အဓကအေၾကာငး အခကမား ေပါမားျခငးႏင သကဆငေသာ အခကအလက မားမာလညး အထးပင အကန အသတျဖင ရသည။ ဥပမာ အယ လ ကေဟာေၾကာင လမးေပၚတြင အသကဆးရႈးရမႈ ရာခငႏႈနးႏင ဆငသည ခငလေသာ အခကအလကမား မရရႏငေပ (WHO, 2015)။ ေမာေတာဆငကယ ဥးထပေဆာငးျခငးကစၥ ႏင ပတသက၍ ရနကနျပညသ ေဆးရႀကးမ လပေဆာငေသာ ၂၀၁၁ ခႏစ ေလလာခကအရ ေမာေတာဆငကယ ေမာငးႏငသမားတြင ၅၀% ခန သာ ဥးထပေဆာငးၾကသည (WHO, ၂၀၁၅)။ ပ၍ပင မၾကာေသးခငကျဖစေသာ ၂၀၁၆ ခႏစက လပေဆာငေသာ ေလလာသည ေနရာရစေနရာတြင ေမာေတာဆငကယ ေမာငးသႏင လကပါ စးနငးသ ခရးသညမား၏ ၅၁.၆ % ေကာခန႕ ကသာ ဥးထပေဆာငးေၾကာငး အတညျပပါသည။ သ႕ေသာ ေလလာမႈျပသည ေနရာရစေနရာတြင ဥးထပေဆာငးျခငးက ထးျခားစြာ အေျပာငးအလရပါသည။ လကပါစးနငးသ ခရးသညမားႏင ေကးလကေဒသမားတြင ဥးထပေဆာငးမႈ နညးသည (Siebert et al., 2016)။

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးတြင အႏရာယ

ျဖစႏငသည အေရးႀကးေသာ အေၾကာငးအခကမားက ၾကပမတ ျခငးက ယခအခါ အထးပင အကန႔အသတျဖင ရသညဟ ပညာရငအဖြ ၏ ခရးစဥအတြငး ေတြ ဆစဥ သကဆငရာ ပဂၢလ မားက တငျပၾကပါသည။ ၎က ပညာရငအဖြ ႏင ျမနမာႏငင ရတပဖြ႕ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားတြင အတညျပပါသည။ ၎တ႕၏ ႀကးပမးမႈမားတြင ဝနထမးဥးေရ နညးပါးမႈႏင အေထာကအပမား နညးပါးမႈတ႕က အထးတလည အဟန႕အတားျဖစသညဟ ရတပဖြ႕က တငျပပါသည။ ဥပမာ ယခအခါ ရနကနၿမ႕တြင သြားလာသ ၂၅၀၀ တငးတြင ယာဥထနးရ ၁ ေယာကႏႈနး ျဖစေနသညဟ တင ျပပါသည။ ထ အျပင တစႏငငလးရ ရတပဖြ႕ တြင အျမနေမာငးႏငသည ျပစမႈမားက ေထာကလမးျခငးႏင အရကေသစာေသာကစားထားျခငး ရမရက အသကရခငးၿပး ကရယာျဖင စမးသပျခငးအတြက အငမတနအကန႕အသတ ျဖငသာရေသာ ပစၥညးကရယာမားသာ ရပါသည။ အဆပါ ယာဥထနးရလပငနးဆငရာ စနေခၚမႈမားမာ ပမဆးဝါးလာ လကရပါသည။ အထးသျဖင ရနကနျမ႕တြငျဖစသည။ (အလအေလာက ယာဥေၾကာထနးသမးမႈ စမခန႕ခြသည စနစမား မရသညအတြက) အသြားအလာမားေသာ လမးဆမား တြင ယာဥေၾကာထနးသမးေရးလပငနးမား ေဆာငရြကရန


ယာဥထနးရမားက ျဖန႕ကကထားျခငးေၾကာင ျဖစပါသည။ ယာဥထနးရလပငနး ႀကးပမးေဆာငရြကခကမား၏ ထေရာက မႈေလာကေစသည အျခားအေၾကာငးအခကမားတြင လင စငမရဘ ေမာငးႏငႏႈနး ျမငမားျခငးႏင ႏငငအဝနးတြင မတပတငမထားေသာ ယာဥမားအသးျပျခငးတ႕ျဖစသည။ ယငးက အလအေလာက ၾကပမတထနးသမးေရး မဟာဗဟာ မား အသးျပရနႏင လငစငရတသမးျခငးႏင ျပစမႈအမတေပးျခငး အစအမမားကသ ေသာ ျပစဒဏမားသးရန ခကခေစပါသည။

အဆးသတအေနျဖင စနစအတြငးသ ႏစစဥ ဝငေရာကလာလက ရေသာ ယာဥေမာငးသအသစမားႏင ေမာေတာဆငကယ ေမာငးႏငသအသစမား မားစြာက စမခန႕ခြရနအတြက ထ ေရာကမႈရေသာ ယာဥေမာငးသငတနးႏင လငစငထတေပးျခငး လပငနးစဥမား ေဖာေဆာငရန ျမနမာအစးရတြင လအပလက ရပါသည။ အဆပါနယပယတြင ႀကးပမးေဆာငရြကမႈမားက ရရႏငေသာ ႏငငတကာ သကေသအေထာကအထားမားျဖင လမးညႊနမႈျပရန လပါသည။ ယာဥေမာငးသငတနးေပးသည နညးလမးအခ႕(ဥပမာ အဆငျမင ကၽြမးကငမႈမားဆငရာ ေလကငေပးမႈအေပၚ အလြနအကၽြအားထားျခငး) က ထ ေရာကမႈမရဘ ေဘးအႏရာယပင ျဖစႏငေၾကာငးေတြ႕ရရ ေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ၎ႏင ဆန ကငဘကျဖစစြာပငသက ေသအေထာကအထားေကာငး ရသညမာ သငတနး ေအာငျမငစြာ ၿပးဆး၍ ယာဥေမာငး လငစငထတေပးသည နညးလမးမားက အသးျပျခငး ျဖစပါသည။ အထးသျဖင ယာဥေမာငးသ အသစမား အတြက ျဖစပါသည။

ပညာရငအဖြ႕၏ ေတြ႕ရခကမားက အေျခခ၍ အေရးတႀကး လပေဆာငရန လအပလက ရသညမားမာ

• လမးဥပေဒမား ပမျပညစေစျခငး (ဥပမာ ကေလးထငခ၊ ခါးပတ အသးျပျခငး) ႏင သကေသ အေထာကအထားက အေျချပေစျခငး (ေသြးထတြင အယလကေဟာပါ၀ငႏႈနး ကန႕သတခကက ယာဥေမာငးအားလးအတြက .၀၅ သ ေလာချခငးႏင ယာဥစတငေမာငးသမားအတြက .၀၂ သ႕ ေလာချခငး) တ ျဖင လကရလမးဥပေဒမားက ခငမာေစျခငး

• ယာဥစညးကမး၊ လမးစညးကမး ထနးသမးေရး ရလပငနး၏ ႀကးပမးမႈမားက ခငမာေစျခငး (၁။ ယာဥေၾကာ စမခန႕ ခြမႈမသည အဓက အႏရာယ ျဖစေစမည အေၾကာငး အရငးမားအား ၾကပမတျခငးသ႕ဥးတညခကက ေျပာငးေရႊ႕ ျခငး ၂။ အဆပါ အဓက အေၾကာငးအရငးမားအား ၾကပမတရနအတြက ပပးမႈမားႏင အေထာကအက ပစၥညးမား ထပမ ျဖညဆညးျခငး ၃။ သကေသ အေထာကအထား အေျချပႏင အခကအလက အေျချပ နညးလမးမား သးရန ရတပဖြ ၏ စြမးေဆာငႏငအားက ျမငတငျခငး

• အထး ဥးတညခကထားေသာ ၾကပမတမႈမားျဖင ၾကပမတမႈ က ၾကခငေစျခငး (ခါးပတမား၊ ေမာေတာဆငကယ ဥးထပ မား၊ အရကေသစာ ေသာကစားေမာငးႏငျခငးကစၥ)

• ျပငးထနေသာ ျပစမႈမားအတြက လငစငရတသမးျခငး၊ အႀကမႀကမ ျပစမႈကးလြန ျခငးအတြက ျပစဒဏမား၊ ျပစမႈငယမားအတြက ျပစမႈအမတေပးစနစ တ႕ကခမတ လပေဆာငျခငးျဖင ယာဥစညးကမး၊ လမးစညးကမးျပစမႈ ဆငရာ ျပစဒဏမားႏင အေရးယမႈမား၏ တားဆးသည အကးသကေရာကမႈက ခငမာေစျခငး

• ယာဥေမာငးလငစငျပလပျခငးႏင ယာဥမတပတငျခငး အစအစဥမား၏ သမာသမတရမႈက ခငမာေစျခငး၊ ပမ ေကာငးမြနေသာယာဥေမာငးသေစာင ၾကညေလလာျခငး ႏငျပစမႈ ကးလြနသမားအား ျပစဒဏမား ခမတျခငးတ႕က လြယကေခာေမြ ေစျခငး

• ကာလအပငးအျခားအလကႏင ေကာငးစြာ ဒဇငးဆြထားေသာ အမားျပညသ ပညာေပးလႈပရားမႈမား လပေဆာငျခငးျဖင တးျမငထားသည ဥပေဒမားႏင ယငးတ႕စးမးျခငး၏ (အမား ျပညသ သရနားလညေအာင) ဥပမာျပတားဆးႏငေသာ အ ကးသက ေရာကမႈက ပမခငမာေစျခငးႏင

• တညရေနသည ေဘးအႏရာယ ျဖစႏငမႈမားက အမား ျပညသအား သတေပးရနအတြက ကယျပန႕ေသာ ပညာ ေပး လပငနးမားက လ႕အဖြ အစညးအတြငး (ကေလးသငယ မား မပါသည မဟတဘ ကေလးသငယမားပါ အပါအဝင ျဖစသည) တကၾကြစြာ ျမငတငျခငး။ အဆပါ အႏရာယ ျဖစႏငေခမားက ေလာခရနအလ႕ငာ မမကယကယ သငေလာစြာ ကာကြယရန လအပခကက ဥပေဒ အေျပာငးအလမားအတြက အေၾကာငးအရငးချဖစေစျခငး၊ အျပအမ ေျပာငးလမႈမား ျမနဆနရန စညးကမးၾကပ မတမႈက မညသ႕ျမငတငမညဆသညက သတျပမေစျခငး (သတျပမႈက ျမငတငျခငးႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ထနးသမးေဆာငရြကခကမားအား လကခမႈ ရလာေစျခငး)



ယာဥမေတာတဆမႈ ျဖစၿပးေနာကတြင တ ျပနအေရးယ ေဆာငရြကမႈ

ကယျပန စြာ အသအမတ ျပထားသညအတငး ထခကဒဏရာရမႈ မျဖစေအာင ကာကြယျခငးသည ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး မဟာဗဟာႏင လပငနး စမခကမား၏ အဓက ဥးတညခက ျဖစသငသည။ သ႕ေသာ အေကာငအထည ေဖာေနသည အေကာငးဆး စမခကပငလင ယာဥတကမႈမား ဆကလကျဖစေပၚေနသည (အႀကမပမာဏ အနညးငယ ဆလငပင) ေနရာတြင အခနယရပါလမမည။ အျခား ထနးသမး ေဆာငရြကမႈမား မေအာငျမငဘ ယာဥတကမႈျဖစလင ထခက ဒဏရာရသမားရပါက အသကဆးရႈးမႈက ေရာငရားရနႏင ျပနလညကနးမာမႈက အရနျမငရနအတြက ထအေရးႏစခလးသ ဥးတညၿပး ထသတ အား လငျမနထေရာကေသာ ျပစကသမႈရရန သတျပရပါမည။ ယာဥတကမႈျဖစေသာေနရာတြင ေသဆးသ အေရအတြကႏင အေရးေပၚႏင အေရးေပၚ မဟတေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လကရအေျခအေနတ ႏင သကဆငေသာ အခက အလကမား မရရခပါ။ ပညာရငအဖြ႕အေနျဖင ဟတစစ ဒတစစျဖစေနၿပး ပစၥညးကရယာ ျပညစမႈမရေသာ အေျခအေနကသာ (၀နထမးႏင ပစၥညးကရယာႏစခလး) ေတြ႕ျမငမပါသည။ လကရ ျမနမာႏငင တြင လ သကတမးမာ ၆၇ ႏစသ မေရာကသညက ေထာကျပ ထကပါသည။ လမးေပၚတြင ထခကဒဏရာရမႈသည အခနမတင ခင ေသဆးမႈ၏ ဆ႒မေျမာက ထပတနးအေၾကာငးအရငး ျဖစပါသည။ ကနးမာေရးက႑တြင အေရးတႀကး လအပခကမား ရေနသညက ျပသမႈသာ ျဖစပါသည။

ယာဥတကမႈအလြန တ႕ျပနေဆာငရြကမႈ ပမေကာငးမြနေအာင ႀကးပမးလပေဆာငမႈမနသမသည ကစလစခငမာေသာ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသ ကြနယကဖြ႕ၿဖးျခငး ႏင ဆကစပေနပါသည။ ယာဥတကမႈျဖစရာေနရာက ရာေဖြျခငး၊ လနာတငယာဥ သယယပ႕ေဆာငေရး၊ အေရးေပၚလပငနး၊ လနာေဆာငႏင တစႏငငလးသ႕ေရာကရႏငသည ျပနလည နာလနထေရး ျပစကသမႈမား ပါဝငသည ဖြ ၿဖးမႈျဖစပါသည။ ယငးဖြ႕ၿဖးမႈက ဥးစားေပးျခငးက အဆး၀ါးဆးေသာ ယာဥတက မႈမား ျဖစရာေနရာမားတြင ဥးတညသငေၾကာငး အထေျပာစရာ မလေပ။ ယခအခါ အဆပါေနရာမားမာ အခကအခာကေသာ ၿမ ႀကးမားႏင အနးပတဝနးကင ၿမ ရြာမားက ညႊနျပေနပါသည။ ရညမနးခကႀကးမားေသာ အစအစဥသည ပမကယျပန႕ ေသာ ကနးမာေရးက႑ မဟာဗဟာစမခကႏင အညသာ ဖြ႕ၿဖးႏငပါသည။ ယငးက အေရးေပၚဌာန ကၽြမးကငပညာရင မားထမသာ သရချခငး ျဖစပါသည။

ေယဘယအျဖစ ယာဥတကမႈအလြန ျပစကသမႈစနစမ အစတအပငးမားတြင ယာဥတကမႈျဖစျခငး (ႏင အေျခခ လကၡဏာမား) က အေၾကာငးၾကားရန ျမနဆနေသာ ဆကသြယေရးစနစ၊ ျဖစပြားရာေနရာတြင အေျခခ ျပစကသမႈ ႏင သယယပ႕ေဆာငေရး နညးလမးက ေပးႏငရန အခြငအလမး ရသည စနစသ႕အျမနတ႕ျပနေဆာငရြကမႈ၊ ကနးမာေရး

၀နေဆာငမႈေပးေသာ ေနရာမားတြင - ျပငးထနအဆငမသည နားလနထအဆငထ - စစေဆးရနႏင ျပစကသရန ထခက ဒဏရာရသက လႊေျပာငးေပးျခငးတ ပါ၀ငသည (WHO, 2006)။

ျမနမာႏငငရ ကနးမာေရးက႑ တစခလးအတြက ေကာငးစြာ စဥးစားထားၿပး အလားအလာရေသာ ႀကးပမးမႈမား လတတေလာ တြင လပေဆာငလကရပါသည (ဆနးစစအကျဖတလက ရပါသည)။ ယာဥမေတာတဆျဖစမႈတြင ပါ၀ငသမားအတြက စတဒဏရာ ကသမႈပမ ေကာငးမြနေစရန ေနျပညေတာ - ရနကန အျမနလမးတြင လတတေလာ လပေဆာငလက ရေသာ ေလလာမႈရပါသည။ အဆပါ ေလလာမႈတြင ယာဥမေတာ တဆျဖစမႈအား ကညရန အဆငသင ေခၚယႏငရနအတြက လမးမတေလာက လနာတငယာဥမား ထားရျခငးပါ၀ငပါသည။ သ႕ေသာ ပညာရငအဖြ႕ႏင ေတြ႕ဆသညအေရးေပၚ ေဆးဘကဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမား၏ ရငးျပခကအရ ျပနာမာ ႀကးမားၿပး ရႈပေထြးပါသည။ ပထမဥးစြာဆကသြယ ေရးစနစႏင စပလဥးၿပး ျဖစပါသည။ တျခားနပါတမားႏငမတ ထးျခားကြျပားသည ေခၚဆႏငမည အေရးေပၚနပါတ အေကာင အထညေဖာေရးသ႕ ဥးတညလပေဆာငေနၾကေသာလညး ေနျပညေတာ အေဝးေျပးလမးတစေလာက ကၽြနေတာတ႕ ေမာငးႏငလာစဥ တျခားနပါတမား ေရးထားသညကလညး ျမငေတြ႕ခပါသည။ နားမလည ရႈပေထြးေစသညအေၾကာငး အရငးတစခ သ႕မဟတ စနစပကေနျခငး၏ သကေသလညး ျဖစႏငပါသည။ ဒတယအေနျဖင လနာတငယာဥစနစႏင ပတသက၍ အလပလပလသည ပညာေကာငးစြာတတေၿမာက ထားေသာ ဝနထမးမား (ယာဥေမာငး သ႕မဟတ အေျခခ ကသေစာငေရာကသ - ထ႕ေၾကာင ယခအခါ စမးသပ လပေဆာငေနသည ဆကလကလပေဆာငဆ သငတနးအ စအစဥအတြက အေၾကာငးျပခကေကာငး ျဖစပါသည) မရရ ႏငသည အခကအခမားၾကား သခရပါသည။ အဆးသတအျဖစ ဆကသြယေရးႏင သယယပ႕ေဆာငေရး ျပနာမား ေျပလည သြားေသာျငား အေရးေပၚဌာန ျပစ ေစာငေရာကမႈ အေျခအေနက စတဒဏရာႏင ခြစတကသမႈဆငရာ အေရးေပၚကသမႈလအပ ေသာ ယာဥမေတာတဆမႈတြင ဒဏရာရသမား ျဖစသည လအခ႕အတြက သာမက ျမနမာျပညသလထက ကညရန အေရးေပၚ လနာေဆာငမား၏ အေရအတြကတြင ကြာဟမႈႀကးမား ရေနသည။ ထေနရာတြင စြမးေဆာငရည ျမငတငမႈမာလညး အေျခခပင ျဖစသည။ ပစၥညးကရယာႏင ဝနထမး ႏစခလးႏင စပလဥး၍ျဖစပါသည။ကနးမာေရးဝန ေဆာငမႈစနစ အတြငးသ႕ ကယကယျပန႕ျပန႕ ျမငတငရမည သငတနးအျဖစ တးတကလာရန အခနအနညးငယ ယရမည စြမးေဆာငရည ျမငတငမႈသည ပမနထက ပမ ရႈပေထြး ပါသည။

စတငစားစရာ အခကျဖစသည ယာဥမေတာတဆျဖစမႈ၏ အနးအနားတြင ရသမား၏ ကညေစာငေရာကမႈက ခြငျပရန ဥပေဒက ျပငလကသညမာ မၾကာေသးခငကမ ျဖစပါ သည။ ၎ကယာဥတကမႈတြင ပါဝငလင သ႕မဟတ


မကျမငသကေသျဖစလင ဘာလပရမည ဆသညက ျမငတငရန ေဆာငရြကေသာ ပညာေပးလႈပရားမႈမားအတြက ထးျခားေသာ အခြငအလမးက ေပးပါသည။

လာမညႏစမားအတြငး ကနးမာေရးက႑ စမကနးတြင အစးရ အေနျဖင လပေဆာငႏငသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈႏင ဆကစပေသာ ပပးျဖညဆညးမႈမား အားလးတြင သယယပ႕ ေဆာငေရးဆငရာ ေစာငေရာကမႈက ထညသြငးရန အေရးႀကး ပါသည။ ယာဥမေတာတဆမႈတြင ထခကဒဏရာရသက ေစာငေရာကသည အကးေကးဇးမားက တျခားမေတာတဆ ျဖစမႈတြင ထခကဒဏရာရသမား (ဥပမာ အလပႏငသကဆင ေသာ) ႏင အေရးေပၚ အေျခအေနတြင ရေနသာ နာတာရညမား အား အကးျဖစေစမညမာ ယမားဖြယ မရပါ။

နဂးခပအေနျဖင မကေမာကကာလႏင ပမကယျပန႕ေသာ ေရရည ကနးမာေရးက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈမားက သေဘာ တညၿပး အေကာငအထညေဖာစဥကာလတြင ယာဥမေတာ တဆမႈ အလြနေစာငေရာကမႈႏင သကဆငလာသညအခါ ပညာရငအဖြ ၏ အၾက ျပခကမာ • ယာဥမေတာတဆျဖစမႈမား (ႏငတျခား အေျခအေနမား

လညး ပါဝငႏင) က ဖနးျဖငေခၚဆ အေၾကာငးၾကားရန ထးျခားကြျပားေသာ အေရးေပၚနပါတတစခ အျဖစသ (တျခား နပါတမားက) ေပါငးစညးရန

• ကညမႈမျပရန ယခငက တားျမစထားျခငးႏင သကဆင သည သေဘာထားမား ေျပာငးရနႏင ဘာလပရမညဆသည အသက ေပါငးစပရန၊ ယာဥမေတာတဆမႈ တြင ပါဝငသညအခါ သ႕မဟတ ျမငေတြ႕သညအခါ ဘာလပရမညက ျမနမာ ျပညသလထအား ပညာေပးရန

• ျပစေစာငေရာကမႈေပးႏငသည ေနရာသ႕ သယယပ႕ေဆာင ေပး ေရးအတြက လနာမားက ယာဥေပၚသ မညသ မညပ တငေဆာငမည ဆသညႏင သကဆင သည အေျခခသငတနး စစဥျခငး၊ လနာတငယာဥ စတငေမာငးႏငသမားေရာ ျပညသ လထအတြကပါ ျဖစပါသည

• ထခကဒဏရာရသည ပစမား ႏင အေရအတြကက ေကာငးစြာ သတမတခြျခားႏငေစရန ကနးမာေရးဆငရာ စစမးေထာက လမးမႈစနစမား၌ ယာဥမေတာမတဆမႈတြင ထခကဒဏရာ ရသမားအား ရာေဖြေဖာထတျခငး


ၿမ႕မားႏင ေကးရြာမား စကဘးစးျခငး၊ အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရး၊ ေမာေတာဆငကယ ေမာငးႏငျခငး

၂၀၁၆ ခႏစတြင ခမတခၿပးျဖစေသာ ကလသမဂၢ၏ သဘာဝ ပတဝနးကင၊ သယဇာတတ က မထခကဘ ေရရညတညတေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဥးတညခကမား (SDGs) က ၿမ႕မား၊ လမႈအသကအျမမားႏင သကဆငသည SDG တစခက သတမတ ခပါသည။ “ျမ႕မားႏင လသားတ႕၏ အေျခခေနထငမႈမား အားလးစညပါ၀ငေရး၊ ေဘးကငးလျခေရး၊ ၾကခငၿပး ျပနလည ရနးထႏငေရး၊ သဘာ၀ပတဝနးကင၊ သယဇာတတ႕က မထခကဘ ေရရည တညတေရး” ဆေသာ ေခါငးစဥေအာကတြင ဥးတညခက ဆယခပါေသာ စာရငးအား သေဘာတခပါသည။ အဆပါစာရငးမ တစခမာ သယယပ႕ေဆာငေရးႏင ဆငၿပး ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးကစၥ ပါဝငပါသည။ “၂၀၃၀ ခႏစအမ အားလးအတြက ေဘးကငးလျခေသာ၊ အဖးအခ မမားေသာ၊ အသးျပရလြယကေသာ၊ သဘာဝပတ၀နး ကငက မထခကေသာ သယယပ႕ေဆာငေရးစနစမားက အသးျပႏငရန ေထာကပျဖညဆညးျခငး၊ အထးသျဖင အႏရာယ ကေရာကလြယေသာ အေျခအေနမားတြင ရေနသမား၊ အမးသမးမား၊ ကေလးသငယမား၊ ကယလကအဂၤါ ခ႕ယြငး သမားႏင သကႀကးရြယအမား၏ လအပခကမားက အထးဂရျပမႈႏငအတ အမားျပညသ သယယပ႕ေဆာငေရးက တးခ ျခငးျဖင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ ပမ ေကာငးမြနေစျခငး ျဖစပါသည” (ကလသမဂၢ၊ ရကစြမပါ)

အဆပါ ရပတညမႈအရ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး သကသကထက ပမ ကယျပန ေသာ အျမငျဖငၿမ႕ျပ ဖြ႕ စညးပ အေနအထားတြငရေသာ ယာဥအႏရာယ၊ လမး အႏရာယ ကငးရငးေရးက ေျဖရငးရန အကးအေၾကာငးသငပါသည။ ႀကးထြားလာေနေသာ ၿမ ႀကးမားႏင ပ၍ပင သကဆငမႈရပါသည။ ထေနရာမားတြင ယာဥေၾကာအတြက ရႏငေသာေနရာမာ တစေျပးည မတးပြားလာဘ လမားပ၍ သြားလာလႈပရားၾကၿပး (ခရးသညတငကား၊ ေမာေတာဆငကယ၊ စကဘး၊ ေျခလင ေလာကသ၊ အမားျပညသသး သယယပ ေဆာငေရး) ကနပစၥညး မားလညး ပ၍သယယပ႕ေဆာငၾကသည (ကနကားမား)။ ယငးက ယာဥေၾကာပတဆ႕မႈ ျဖစေစပါသည။ ၿမ႕ႀကးမားအား ယာဥေၾကာပတဆ႕မႈ ျဖစေစျခငးမ ေလာချခငးက ကမာၻ႕ၿမ႕ ႀကးမား မားစြာတြင ထပတနးႏငငေရး ဥးစားေပးကစၥ ျဖစပါသည။ သ႕ေသာ ယာဥအသြားအလာအတြက ေနရာမာ အကန႕အသတရၿပး ကနးမာေရး၊ သဘာဝ ပတ၀နးကငႏင ေနထင၍ရႏငမႈစသည လကၡဏာမားမာ ေျဖရငးမႈမား ပေဖာရာ တြင အေရးႀကးေသာ စသတမတခကမား ျဖစပါသည။ ယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ေမာေတာ ယာဥမား၏ ေမာငးႏငႏႈနးက စမခန ခြျခငးသည အေရးအႀကး ဆး ျဖစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေဘးအႏရာယ ကေရာကလြယသည ေျခလငေလာကသမားႏင စကဘး သမား မားကသ႕ေသာ လမးအသးျပသမားမာ အမားျပညသပင ေနရာမားက အထးပင မၾကာခဏ အသးျပသမား ျဖစေသာ ေၾကာငပင။ အျမနႏႈနး စမခန႕ခြမႈသည အႏရာယကငးစနစ၏ အေျခခအတျမစပင ျဖစသည (ITF, 2016)။

‘အႏရာယပကငးေသာ လမးမား’ အစအစဥ၏ ေအာကတြင လကရလမးမားက ထပမျဖညစြက ျပငဆငျခငးျဖင ‘အစအစဥ ေျပာငးလမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈက လကေတြ႕စမး သပတငးတာေသာ စမကနးမား (Demonstration projects)’ လပေဆာငရန အၾကျပပါသည။ ဥပမာ ယာဥအသြားအလာ၏ အျမနႏႈနးစမခန ခြမႈက ရြာထသ ျဖတသြားသည အဓက လမးမက အသးျပၿပး ေကးရြာမားတခ တြင စမကနးမား လပေဆာငရန အဆျပပါသည။ ရပဝတပငးဆငရာ အျမနႏႈနးေလာခသည အစအမမား (ဥပမာ ဝငေပါကထြကေပါကရေသာလမးမား) ႏင လမႈအသကအျမမား ပါဝငပတသကမႈတ႕သည အဆပါ စမကနးမား၏ အဓက အစတအပငးမား ျဖစပါသည။ (ေမာမနး ထားေသာ ေကာငးမြနသည) ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ အကးသကေရာကမႈမားက အကျဖတရန ေဒသႏရ အခကအလက ေကာကယမႈမားက အသးျပႏငသည။

ၿမ႕ေတာရနကနအတြက လကရပ႕ေဆာငေရး စမကနးမားက ရနကနၿမ ေတာ မဟာဗဟာ စမကနးတြင ထညသြငး ေပါငးစပ သည လပငနးစဥတြင ပါဝငရနႏင ယာဥအႏရာယ၊ လမး အႏရာယ ကငးရငးေရးက သငေလာစြာ ကငတြယေျဖရငးမႈ ေသခာေစရန ရနကနတငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပက ပညာရငအဖြ႕ကဖတေခၚ ထားပါသည။ အဆပါ ဖတေခၚမႈက ပညာရငအဖြ႕က အေၾကာငးျပနမည ျဖစပါသည။ အႏရာယကငးေသာ စကဘး စးျခငး၊ အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရးႏင ေမာတာတပဆင အသးျပသည ႏစဘးယာဥမားႏင ဆငသည ၎တ႕၏ ေမးခြနးမားအတြက အေျဖမားလညး ပါဝငပါလမမည။

စကဘးစးျခငး

အထးသျဖင ၿမ ႀကးမားႏင ေကးရြာမားမ လတစဥးျခငးအတြက၊ လ ႔အဖြ ႔အစညးအတြက လမႈအသကအျမမားအတြကဘာေၾကာင စကဘးစးျခငးက ေကာငးသညဆသညက အေၾကာငးျပခကမား အမားအျပား ကၽြနေတာတ လြယလြယ ေပးႏငပါသည။ ‘စကဘးစး ျခငးႏင ဆငသည ကနးမာေရးႏင ေဘးအႏရာယကငးေရး’ ဆသည အစရငခစာတြင ေဖာျပထားသညအတငးအကး ေကးဇးမား မားစြာရပါသည။ စကဘးစးသမားက သဘာဝ စြမးအငက အသးမျပျခငး၊ စကဘးစးျခငးက ကနးမာေရးအတြက ေကာငးမြနၿပး ၿမ႕ႀကးမား၏ ေနထင၍ရႏငမႈက ပမေကာငးမြန ေစျခငးတ႔ျဖစပါသည။ ထ႔အျပငစကဘးစးျခငးက သယယ ပ႔ေဆာငေရးဆငရာ ထေရာကမႈက တးတကေကာငးမြန ေစပါသည။ စကဘးက အလပသြားရန သကသာေခၽြတာေသာ နညးလမးက ေပးျခငး သ မဟတ အေျခခ ရငသနေနထငေရး လအပခကမား ရရရန ျဖညဆညးေပးျခငးတ႕က ညႊနးဆ ထကပါသည။

အဆပါ ITF အစရငခစာမ ရငးလငးေသာ သတငးစကားမာ စကဘးစးသ အေရအတြက တးပြားေစသည မဝါဒမားသည ေဘးအႏရာယကငးမႈ တးတကေကာငးမြနေစသည



မဟာဗ ဟာမားျဖင ေပါငးစပသငသည ဆတာပ ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ထကစၥက မညသ႕ လပေဆာငရမညက အထးသျဖင ရနကနႏင မႏေလးကသ႔ၿမ႕ႀကးမားတြင ေလလာစးစမး ထကပါသည။ စကဘးစးျခငးသည ျမနမာႏငငတြင ယခငက လသးမားေသာ သယယပ ေဆာငနညး ျဖစေသာေၾကာငလညး ျဖစပါသည။

တျခားႏငငမားမ အေတြ႕အၾကမားမလညး ျမနမာႏငငက သငယေလလာႏငပါသည ဥပမာ ‘စကဘးစးျခငး ပါဝငေသာ မဝါဒ ေဖာေဆာငျခငး’ အမညရသည လကစြစာအပတြင ေဖာျပ ထားသညအတငး (ICE/GTZ, 2009)။ အဆပါ လကေတြ႕ လကစြစာအပက အႏရာယကငးေသာ စကဘးစးျခငးအား ျမငတငပန႕သကဆငသည ကမာၻတစဝနးမ ဥပမာမား မားစြာ ေဖာျပထားပါသည။ ျမနမာႏငငရ ၿမ ႀကးမား ဥပမာ ရနကနႏင မႏေလးကသ႕ေသာ ၿမ႕ၾကးမား အေတာမားမားတြင ‘အစအစဥ ေျပာငးလမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈက လက ေတြ႕စမးသပတငးတာေသာစမကနးမား (Demonstration

projects)’ ႏင ေနာကဆကတြ ေလလာမႈမား လပေဆာငရန တာထြကစမတအျဖစ အဆပါ လကစြစာအပက အသးျပထက သညဟ ပညာရငအဖြ က ယၾကညပါသည။

ျမနမာႏငငတြင အဆျပထားေသာ လမးအေျခခ အေဆာကအအ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမား အားလးက စကဘးစးျခငးႏင လမးေလာက

ျခငးအား ျမငတငျခငးသ႕ ဥးတညၿပး ဖြ႕ၿဖးတးတကေစသင ေၾကာငး အၾကျပပါသည။

အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရး

အမားျပညသသယယပ ေဆာငေရး (အဓကမာ ဘတစကားမား၊ ရဖနရခါတြင ခရးသညမား သယယပ ေဆာငေသာ ထရပကားမား လညးရ) မာ အဓက ခရးသြားလာနညး ျဖစပါသည။ သကသာ ေသာ အမားျပညသ သယယပ႕ေဆာငေရး (အဖးအခ ခသာျခငး) က ပမဆငးရ ေသာ ျပညသလထအတြက အငမတန အေရးႀကးပါသည။ လမးေပၚတြင အမားျပညသ သယယပ႕ ေဆာငေရးက ဘတစကားမား၊ ဘတစကား အငယစားမားႏင (ပေျပာငးထား ေသာ) ထရပကား အငယစားမားျဖင ၀နေဆာငမႈ ေပးပါသည။ ၎တ႕ကခရးသည အေျမာကအမားက သယယပ႕ေဆာငပါသည။ ေဘးအႏရာယ ကငးရငးေရးႏင ပတသက၍ တျခားသယယပ ေဆာငနညးမားႏင မေတာတဆမႈ ျဖစသညအခါ အထးသျဖင ေျခလငေလာကသမားကသ႕ အႏရာယ ကေရာကလြယေသာ လမးအသးျပသမားႏငျဖစသည အခါ ခရးသညမား၏ အႏရာယကငးမႈႏင အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရး ယာဥမား၏ သကေရာကမႈက ခြျခားရန သငေလာမႈရပါသည။ ကအေၾကာငးမလစြာပင အမားျပညသ သယယပ႕ေဆာငေရးစနစ၏ အႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာျပနာ မားႏင ပတသကေသာ အခကအလကမား ေကာငးစြာ မရရ


ခပါ။ သ႔ေသာ ေလလာေရးခရးစဥ အတြငး အမားျပညသ သယယပ႕ေဆာငေရးႏင သကဆငသည အငမတနအႏရာယ မားေသာ အေျခအေနမား အေျမာကအမားက ျမငေတြ႕ခရ ပါသည။

သ ေသာ တျခားႏငငမားမ ေလလာသရရသညမာ အရညအေသြး နမကေသာ ယာဥမား၊ မႏငဝနတငထားေသာ ယာဥမား၊ ညဖငးေသာ ယာဥေမာငး ပညာေပးမႈ၊ ယာဥေမာငးမားအား နာရေပါငးမားစြာ ရညၾကာစြာ ေမာငးႏငေစျခငး၊ အဆငျခငမ ေမာငးႏငမႈ စသညတ က ေပါငးစပမႈက ယာဥမေတာတဆမႈမား မၾကာခဏ ျဖစေစၿပး တစခါတစရတြင ယာဥမေတာတဆမႈ တစခတညး၌ ေသေကဒဏရာရမႈမား အေၿမာကအမားရသည တကယ ေဘးအႏရာယႀကမား ျဖစေစျခငးပင ျဖစသည။

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ျပနာမား၏ အေတာအသငရေသာ အခးအစား ပမာဏသညအမားျပညသ သယယပ႕ေဆာငေရးႏင ဆကစပသညဟ ပညာရငအဖြ႕က ျမငပါသည။ သ ေသာ ကၽြနေတာတ ၏ ေလလာသးသပခကမားက ေထာကခရန ခငမာ ေသာ စာရငးဇယားမား ကၽြနေတာတ ႔တြင မရပါ။ အဆပါ အေျခအေနက ေျဖရငးရန (ညႏႈငးခတဆကထားေသာ) နညးလမးအတြက အဆျပခကမား ေဖာထတရနမာ ပညာရငအ ဖြ အတြက ယခအခနတြင မျဖစႏငပါ။ သ႔ေသာ ေနာကဆကတြ ေလလာမႈမား ျပလပရနႏင ေဖာျပပါက႑၏ ျပျပငေျပာငးလမႈက လမးေပၚ မေတာတဆျဖစမႈမားတြင ေသေကဒဏရာရသ ေလာနညးသြားေအာင မညသ႕အကးျပသညက ေလလာရန အၾကျပပါသည။

ေမာေတာဆငကယစးျခငး

ျမနမာႏငငၿမ႕ၾကးႏစၿမ႕ (ရနကန ႏင မႏေလး) ရ ယာဥအသြား အလာမာ လးဝကြျပားပါသည။ ရနကနတြင ေမာေတာဆငကယ မား ခြငမျပျခငးႏင မႏေလးၿမ႕ယာဥေၾကာတြင ေမာေတာ ဆငကယမား လႊမးမးထားသညအခကက အဓကရငးျပပါသည။ ၿမ႕ႏစၿမ႕၏ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စြမးေဆာငခကက ႏႈငးယဥရန ပညာရငအဖြ႕တြင ေလလာ ထားခကမား အဆငသငမရပါ။ သ႕ေသာ ဒဏရာရမႈႏင လေသမႈႏႈနးမား တညမည မဟတဟ ခန မနးမပါသည။

ေမာေတာဆငကယစးသမားမာ တျခား သယယပ ေဆာငေရး စနစမားထက ေမာငးႏငသည ကလမတာအလက အႏရာယ ကေရာကေခ ပမားေၾကာငးသရရပါသည။ သ႔ေသာ အဆပါ သတငးအခကအလကသည ဘးေလးဘးလး အသးျပေသာ ေမာေတာယာဥမား မားျပား သည ႏငငမားႏင ၿမ ႀကးမားမ ရရသညက ဝနခရပါမည။ ေမာေတာဆငကယ စးသမားမာ လနညးစ ျဖစပါသည။ ေမာေတာဆငကယ စးသမားက ယာဥေၾကာက လႊမးမးထားလင ၎တ႕၏ မညသည အႏရာယ မား ကေရာကႏငေခရသညက ခန႕မနးျခငးႏင ပတသက၍

မသရရေသးပါ။

သ႔ေသာ ေမာေတာဆငကယစးသမားက ပမအႏရာယကငးေသာ စနစမား (ဥပမာ အမား ျပညသ သယယပ ေဆာငေရး) ျဖင သြားလာသည ကလမတာမားအား ၎တ ၏ ကလမ တာမားျဖင အစားထးသညဆပါက ၎တ႕အား ကလမတာမားမား ေမာငးႏငခြငျပမည မညသည ဆးျဖတခကတြငမဆ ယေန႕ ေခတအသပညာႏငအတ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ရႈေထာငမ သတျဖင စဥးစားၾကဆမႈျပသငပါသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ေမာေတာဆငကယ သမားမားက ကလ မတာ ပ၍မားမားသြားလာျခငးက ၾကရမညဆလင ၎တ႕ ၏ ေဘးအႏရာယကေရာကေျခက ေလာခရနအတြက လပေဆာငရနမာ အေရးအႀကးဆး ျဖစပါသည။ တနညးအားျဖင ရနကနၿမ ေတာတြင ေမာေတာဆငကယ စးသမားက ခြငျပရန ဆးျဖတခကက စဥးစားပါက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အကး ဆကမားက ထညသြငး စဥးစားရပါမည။ အႏရာယမားမႈက ေလာခေသာ ထနးသမး လပ ေဆာငခကမား မရဘ လကရ လမးႏင ယာဥေၾကာ ပတ၀နးကငတြငေမာေတာ ဆငကယ စးသမား၏ အႏရာယမားေသာ ကလမတာမားက ထပေပါငးမႈသာ ျပျခငးက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ေကာငးမြနမညမဟတပါ။ အဆပါ ေမာေတာ ဆငကယစးသအသစမား ယခမညသ႕ သြားလာ ေမာငးႏငသညက ခန႕မနးရန အထးဂရျပေသာေလလာမႈက လအပပါသည။ ထကစၥအား ဆးျဖတခကမခခင အေျခအေန အမးမး က အသးျပၿပး ဂရတစက ေလလာရန အၾကျပပါသည။ ေမာေတာဆငကယစးသမားက ခြငျပျခငး၏ ရလဒအျဖစ လေသဆးမႈႏင ဒဏရာရမႈမား ေလာနညးသညထက ပမမားျပား လာမညဟ ခန႔မနးပါသည။

သ႔ေသာ ေမာေတာဆငကယစးသမား၏ ထခကဒဏရာရ ႏငေခက ေလာခရန ထနးသမး ေဆာငရြကခကမားက မတဆက သငသညမာ ေသခာပါသည။ ေမာေတာဆငကယစးသမားႏင မေတာတဆျဖစမႈမားက မနကနစြာ ေလလာဆနးစစခကမ ထနးသမး ေဆာငရြကခကမား ေဖာေဆာငသငပါသည။ သ႔ေသာ ယာဥ (ဆငကယ) မား၏ အႏရာယကငးမႈ အရည အေသြး၊ ေမာငးႏငသႏင လကပါစးနငးသ ခရးသညမား အားလးအတြက အရညအေသြး ေကာငးမြနေသာ ဥးထပမား အသးျပျခငး၊ ေမာငေတာဆငကယစးသငတနးႏင ေမာေတာဆငကယ ေမာငးႏငသည အသကအရြယ သတမတခက၊ အျမနႏႈနး ကန႔သတခကမား၊ အေတာအသင ပမအႏရာယကငးေသာ လမးပတဝနးကင အေျခအေန (ဥပမာ သးျခားလမးသြယမား သ႔မဟတ သတမတထားေသာ လမးမား) စသျဖင။ ေမာေတာ ဆငကယ အႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ညႏႈငး ေပါငးစပ ထားေသာ စမခကတစခ ေဖာေဆာငျခငးက အၾကျပပါသည။


,mOftEÅ&m,f vrf;tEÅ&m,f uif;&Sif;a&; xdef;odrf; aqmif&GufrIrsm;twGuf &efyHkaiG


“၂၀၁၅ ခႏစကာလအလြန ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက အားေပး အားေျမာကျပသည ရနပေငြ ေထာကပျခငး။ ဥးစားေပး အေရးကစၥမား၊ အရငးအျမစမားႏင သကေရာကမႈ။ ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အဆငျမင ပညာရင အဖြ႕၏ အလပက ကညပပးရန အဆျပခက” အမညရ သည အစရငခစာက FIA က ထတျပနခပါ သည (Wegman, 2015)။ ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ရနပေငြ မရသည အေရးကစၥက ထအစရငခစာက ေျဖရငးထားပါသည။ “လြနခသည ႏစႏစ အတြငး တးတကျဖစထြနးမႈမား ႏင သက ဆငသည မၾကာခဏၾကားရေသာ ေဝဖန ခကမားမ တစခမာ ယာဥအႏရာယ၊ လမး အႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ရနပေငြ လလေလာကေလာက ေထာကပမႈ မျပျခငး ျဖစပါသည။ အေျပာေနာကမ အလပမားပါ မလာေပ။ ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရးအတြက ေထာကပကညမႈမား လေလာကစြာျဖညဆညး ျခငးက ႏငငမားအားလးတြင မဟတလငေတာင မ ႏငငမား အားလးနးပါးတြင ျပနာ တစခ ျဖစေနပရပါသည။ ထ႔အျပင သေဘာသဘာဝ အရ ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယကငးရငး ေရးမာ ႏငငေရး ဥးစားေပးမႈႏင လေလာကေသာ အရငးအျမစမား အတြက တျခား မဝါဒနယပယ မားႏင ယဥၿပငရပါသည။ သ႔ေသာ ဝငေငြနမႏင ဝငေငြ အလယအလတရႏငငမား၌ ယာဥ အႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးသည ဆးဝ ါးစြာ ရနပေငြ ေထာကပမႈ မရေၾကာငးၾကား သျမငေတြ႕ေနရေသာ သကေသအေထာက အထားမားက ညႊနျပပါသည။”

အစရငခစာက ဆကလကေဖာျပထားသညမာ “ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးရန ရနပေငြ ေထာကပမႈဆငရာ လပေဆာငခကမားႏင ရငးႏးျမပႏမႈမားအတြက ပထမ တာ၀နမာ ဝငေငြနမႏင ဝငေငြအလယအလတရ ႏငငမား ရ အစးရမားႏင သကဆငပါသည။ လမးေပၚ ထခကဒဏရာ ရမႈမားသည ၎တ႕၏လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး အဓက ျပနာ ျဖစေနသညက အသအမတျပျခငးျဖင အဆပါ အစးရမားက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး က တာဝနယမႈျပမသာ ရနပေငြ ေထာကပမႈရလာမည ျဖစပါ သည။ ယာဥအႏရာယလမးအႏရာယ ကငးရငးမႈဆငရာ အကပအတညးက ကၽြနေတာတ႕ ရငဆငေနရသညက၊ လမးေပၚတြင ေဘးအႏရာယ ျဖစမႈမား၊ ေသေၾကဒဏရာရသ အေရအတြကႏင သကဆငရာ ကနကစရတမားက သငေလာ ေသာ (ထေရာကေသာ/ထကျမကေသာ) ထနးသမး ေဆာင ရြကခကမားျဖင ေျပာငးလႏငသည ဆသညက အဆငအားလးရ (တစႏငငလးအဆင၊ ေဒသအဆငႏင ေဒသႏရအဆင) အစးရမားက နားလညရန အေရးႀကးပါသည။ လမးေပၚတြင မေတာတဆျဖစမႈႏင ထခကဒဏရာရမႈမားသည အတငးအတာ ႀကးႀကးမားမားအထ ႀကတငခန႕မနး၍ ရႏငၿပး ကာကြယ တားဆးႏငသညဆသည မၾကာခဏ ၾကားရေသာေၾကြးေၾကာ သတြင အဆပါ နားလညမႈအား ေထာကခမႈက ေတြ႕ရပါသည။ ႀကတငခန႕မနး၍ ရႏငပါသည - ေဘးအႏရာယ ကေရာက ႏငေသာ အေၾကာငးအခကမားႏငဆငသည အသပညာ အတတပညာမားစြာက ရရႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ကာကြယတားဆးႏငပါသည - လမးေပၚတြင ကေရာကႏငေသာ အႏရာယမားက မညသ႕ေလာခႏငသညႏင ဆငသည အသပညာ အတတပညာ မားစြာကလညး ရရႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။”

“ဝငေငြနမႏင ၀ငေငြအလယအလတရ ႏငငမားတြင ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားမ သ႕မဟတ ပဂၢလကက႑မ ရနပေငြ ေထာကပမႈက အစးရမားမ ရနပေငြ ေထာကပမႈက အစား ထး၍ မရႏငေပ။ သ႔ေသာ တျခား အဖြ အစညးမားမ ရနပေငြက အစးရမားအတြက ၎တ ကယတင ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရးတြင ရညစးမႈရရန စတဝငစားဖြယ ျဖစေစႏငသည။ ယငးက အားေပးအားေျမာကျပသည ရနပေငြဟလညး ေခၚပါသည။ ေဝါဟာရမာ ဓာတေဗဒပညာရပမ ျဖစသည။ ဓာတကပစၥညး (ျဖညစြကပစၥညး) က ဓာတေဗဒ ဓာတျပမႈက ျမနျမန သ မဟတ စြမးအငနညးနညးျဖင ျဖစေစသည။ အားေပးအားေျမာကျပသည ရနပေငြ ေထာကပျခငး၏ ေနာကကြယမ စတကးမာ (ေငြေၾကး) အကအညေပးျခငးက သကဆငရာ အစးရမား ၎တ႔ကယတင အေရးယ လပေဆာငရန အားေပးအားေျမာကျပျခငး ျဖစပါသည။”

ယခအစရငခစာတြင ေဖာျပထားေသာ ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတက ေကာငးမြနေရး လပေဆာငမႈ မားအတြက ျမနမာအစးရ၏ ရနပေငြ ေထာကပႏငအားက


အနညးအကဥးသာ သပါသည။ သ႔ျဖစ၍ ျမနမာႏငငတြင ထြကေပၚလာႏငေသာ ျပနာျဖစသည ‘ရနပေငြေထာကပမႈ ေလာနညးျခငး’ အေပၚ ပညာရငအဖြ႕၏ ရငးလငးေသာ ထငျမငခက မရပါ။ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမး ေဆာငရြကခကမား လပေဆာငရန ရနပေငြ ပမလအပသညက သတျပမၿပး အစးရ၏ အခ႕နယပယမား ႏငအတ အရငးအျမစမားႏင ရနပေငြေထာကပမႈ မရျခငးက အနညးငယသာ ေဆြးေႏြးခပါသည။ ယာဥအႏရာယ လမး အႏရာယ ကငးရငးေရး ပညာရင စစမးေလလာေရး အလပခရး ဖတေခၚမႈႏင ပ၍ပငအေရးႀကးေသာ ယာဥအႏရာယ လမးအႏ ရာယ ကငးရငးေရး ေကာငစဖြ႕စညးရန ဆးျဖတခကက ယာဥအႏရာယ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးက ျပနာတစရပ အျဖစ ျမနမာအစးရ တာ၀နယသညဆသည သသာထငရားေသာ လကၡဏာမားအျဖစ မတယပါသည။ ယာဥအႏရာယ လမး အႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနေရး ထနးသမး ေဆာငရြကမႈမားတြင ရငးႏးျမပႏရန ဆႏၵရျခငးႏင အေကာငးဆး ေသာ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ ေရြးခယစရာ အခြငအလမးမားက ရာေဖြေဖာထတရန ႏငငတကာ အသငးအဝငးႏင ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈသ ေရ႕ရႈျခငးတ က သသာထငရားေသာ လကၡဏာ မားအျဖစ မတယပါ သည။

အေရးႀကးေသာ အစးရ၏ ရနပေငြေထာကပမႈအျပင အစးရ အေနျဖင စဥးစားႏငသညယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအား ရနပေငြေထာကပျခငးအတြက ျဖစႏငေခမား မားစြာရပါသည။ ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ ေရြးခယစရာမား သည ႏငငေပါငးစတြင ေအာငျမငစြာ အသးခၿပး ျဖစပါသည။ ယငးတ႕က စနမနာမားအျဖစမတယႏငပါသည။ ဥပမာ ေပးထားေသာ ႏငငမားမာ ျဖစႏငေခတစခစအတြက ျဖစပါ သည။ ေရြးခယစရာမားတြင ႏငငတကာ အလရငမားႏင ေခးေငြေပးသမား (ဗယကနမ၊ အႏၵယ၊ တရတ၊ ႏငဂးရးယား ႏင အာဂငတးနားတ အပါအဝင ႏငငမားစြာက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ဘကစဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ ေခးေငြမား (Multi-lateral Development Bank Loans) က အသးျပပါသည)၊ ပဂၢလကက႑ႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား (ဥပမာ ႏငငမားစြာတြင ဆြဒငႏငင ယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ႏငငလး ဆငရာအဖြ႕ (National Society for Road Safety in Sweden) ႏင Bloomberg Philanthropies မ လဒါနးေငြမားရသည)၊ အစးရ-ပဂၢလက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား (ၾသစေၾသးလႏငငတြင အျမနႏႈနးမတတမးယသည ကငမရာ အစအစဥမားအတြက အသးျပသည။ ဘရာဇးႏငငရ အခြနေဆာငရေသာ လမးမားတြင အေရးေပၚလပငနးမား စစဥထားရျခငးတြင အသးျပသည) ႏင လမးအသးျပသ ေပးေဆာငရသညမမား ခမတ၍ ရႏငေသာ ပမ၍ ထးျခားဆနးသစသည နညးလမးမား ပါဝငသည။ ယခေနာကဆး ေဖာျပသည နညးလမးတြင လမးအသးျပသ ဒဏေငြေဆာငျခငးမ ရရေသာ၀ငေငြမား အားလးက ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးအတြက ရညရြယသးစြမႈ

(ၾသစေၾတးလရ ျပညနယမားစြာတြင ကငသးသည)၊ ယာဥ အႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးတြင အသးျပရန ရည ရြယၿပး ယာဥေမာငးလငစငေၾကး သ႔မဟတ ေမာေတာယာဥ အစးတငးအား မတပတငခ သ မဟတ ကယပင ယာဥနပါတတ႕ အတြက အဖးအခတ႔တြင ေကာကခမႈပမာဏ အနညးငယက ျဖညစြကျခငး (ဆြဒင၊ စပန၊ နယးဇလန)၊ ေလာငစာဆခတြင ျဖညစြက ေကာကခ ျခငး (ၾသစေၾတးလႏင ကလဘယာ) သ႕မဟတ ထခကဒဏရာရမႈ အာမခတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ရနပေငြက ေပါငးစပထညသြငးျခငး (နယးဇလန၊ အာဂငတးနားႏင ကလဘယာ) အစရသည အစးရမဝါဒ အေျပာငးအလမား ပါဝငသည။ ပထမအဆင အေနျဖင ယခအစရငခစာတြင တငျပထားေသာ အၾကျပခကမား အားလးအတြက တာဝနေပးအပရန ျဖစပါသည။ တာဝနယ ေဆာငရြကမညသ(မား) ကသတမတၿပး အၾကျပခကမားက မညသ႕အေကာငအထည ေဖာမညက ခငမာေသာအဆျပ ခကမားႏင လာေရာကရနအတြက အဆပါ သကဆငရာ တာဝနရသမားက ဖတေခၚရန အၾကျပပါသည။ အဆပါ အလပက ႏစဝကထက မၾကာဘ လပေဆာင ၿပးစးႏငသညဟ ပညာရငအဖြ႕က ျမငပါသည။ အားေပးအားေျမာကျပေသာ ရနပေငြအတြက ေရြးခယစရာ အခြငအလမးမား ရာေဖြျခငးက လညး အဆပါ ႏစဝကတြင လပေဆာငႏငပါသည။

အဆပါကာလ အဆးသတသညအခါ မညသည လပေဆာငမႈ မား၊ ထနးသမးေဆာငရြကခကမားက ခကျခငးစတင ႏငသည (ဥပမာ စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငး)၊ ရရႏင ေသာ အစးရဘတဂကမားႏင မညသညရငးႏးျမပႏမႈမား ျပလပႏငသည၊ မညသညက အနာဂတ အစးရဘတဂကမား အတြက ႏငငေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမား လအပသည စသညတ႕ႏင ပတသက၍ဆးျဖတခကမား ခမတရပါမည။ ထလပငနးစဥက ကညပပးရန ပညာရငအဖြ႕ ရေနမည ျဖစပါသည။


ဆကလကလပေဆာငရမည အဆငမား

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈ တးတကေကာငးမြနရန ထနးသမး ေဆာငရြကခကမား အမားအျပားက ပညာရငအဖြ႔က အဆျပၿပး ျဖစပါသည။ အေကာငအထညေဖာမႈ ဆငရာ အခနကာလမေဘာငမား အမးမးႏင ျဖစၿပး စတငလပေဆာငေနၿပ ျဖစေသာ အစးရ၏ လပငနးမားႏင ပတသက၍လညး အၾကဥာဏမား ေပးခၿပး ျဖစပါသည။ ယခအစရငခစာတြင တငျပထားေသာ ကၽြနေတာတ႕၏ အၾကျပခကမား အားလးက ျမနမာႏငငအစးရက ေကာငးစြာတ႔ျပနသညအတြက ပညာရငအဖြ႔အေနျဖင ဝမးသာေကနပမပါသည။ သ႔ျဖစ၍ ယခအခနတြင အေလးထား လပေဆာငရန လအပသညမာ အၾကျပခကမားက လကေတြ ကငသးရနအတြက ရငးလငးစြာ သတမတထားေသာ အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ စမခကမား ေဖာေဆာငျခငးႏင စပလဥးၿပး ျဖစပါသည။

အၾကျပခကမားေဖာေဆာငမႈ လြယကေခာေေမြ႕ေစရန ေနာကဆကတြစာ (၁)တြင ေတြ႕ႏငေသာ အခကအလကပစတစခက ပညာရငအဖြ႕က အသငျပငဆငထားေပးပါသည။ ၎မာ အစးရအရာရမားက လပငနးေဆာငတာမား သတမတျခငးႏင အစအစဥတက ျဖစေသာ လပငနးစမခကမား ဖနတးရာတြင အေထာကအကျပရန ေရးဆြထားျခငး ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငရ လမးမား၏ အႏရာယကငးရငးမႈက ေျပာငးလေဖာေဆာငရာတြင အေထာကအက ျပသည ရငးလငးစြာ သတမတထားေသာ ေရ ႕ေဆာငေရ ႕ရြကျပသည အဖြ႕အစညးမား၊ ပဂၢလမားႏင ရနပေငြ ေရြးခယစရာမားတ႕ႏငအတ ျဖစပါသည။ အဆပါ လပငနးစမခကမား ေဖာေဆာငရာတြင ဥးေဆာငမႈျပသည အခနးက႑က အမးသား ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးေကာငစ၏ အတြငးေရးမးရးအဖြ႕အား ေပးအပျခငးက စဥးစားရန အၾကျပပါသည။ ထ႔အျပင ေဖာျပပါလပငနးမားတြင အစးရႏငအတ လပကငေဆာင ရြကရန ဝနထမးတစဥးအား သတမတတာဝနေပးျခငးျဖင ယခလပငနးစဥတြင ဆကလကပါဝငရန စေဖာငေဒးရငးအား တကတြနးအပပါသည။


ADB (2016). Myanmar Transport Sector Policy Note: Road safety. Man-

daluyong City, Asian Development Bank.

Bates, L., Soole, D. & Watson, B. (2012). The effectiveness of traffic

policing in reducing traffic crashes. In T. Prenzler (Ed.), Policing and

Security in Practice: Challenges and Achievements. London, Palgrave

Macmillan UK, pp. 90 -109.

Bliss, T. & Breen, J. (2009). Implementing the Recommendations of the

World Report on Road Traffic Injury Prevention. Country guidelines for

the conduct of road safety management reviews and the specification

of lead agency reforms, investment strategies and safe system pro-

jects. Washington D.C., The World Bank Global Road Safety Facility.

ICE/GTZ (2009). Cycling-Inclusive Policy Development: A Handbook.

Utrecht, Interface for Cycling Expertise.

ITF (2105). Road Infrastructure Safety Management. Paris, OECD Pub-

lishing

ITF (2016). Zero Road Deaths and Serious Injuries: Leading a Paradigm

Shift to a Safe System. Paris, OECD Publishing.

Mohan D., Tiwari G., Khayesi M. et al. (2006). Road Traffic Injury Pre-

vention: Training Manual. Geneva, World Health Organization (WHO).

OECD (2013). Cycling, Health and Safety. Paris, OECD Publishing.

OECD/ITF (2015). Road Safety Annual Report 2015. Paris, OECD Pub-

lishing.

Peden, M. et al., (eds) (2004). World report on road traffic injury pre-

vention. Geneva, World Health Organization (WHO).

Sakashita C. and Job R.F.S. (2016). Addressing key global agendas of

road safety and climate change: synergies and conflicts. Journal of the

Australasian College of Road Safety 27(3):62-68. Available at: http://

acrs.org.au/wp-content/uploads/Journal-of-ACRS-27-3-final-for-

web.pdf

Siebert, F.W., Albers, D., U Aung Naing, & Santikarn, C. (2016). Fact-

sheet - Myanmar Motorcycle Helmet use 2016. Retrieved from http://

www.mms.tu-berlin.de/fileadmin/fg268/Projekte/Myanmar_Motor-

cycle_Helmet_Use_2016.pdf

UNRSC (undated). Global Plan for the Decade of Action for Road Safe-

ty 2011-2020. United Nations Road Safety Collaboration. Geneva,

World Health Organization (WHO).

UN Sustainable Development Platform (undated). Downloaded on 22

March, 2016: https://sustainabledevelopment.un.org/content/doc-

uments/7891TRANSFORMING%20OUR%20WORLD.pdf. New York:

United Nations, 2015.

Wegman, F. (2015). Catalytic funding for road safety in the post 2015

period: priorities, resources and impact. Proposal to support the work

of the High-Level Panel for Road Safety. Paris, FIA.

WHO (2015). Global Status Report on Road Safety 2015. Geneva,

World Health Organization (WHO).

ကးကားခကမား


ေနာကဆကတြစာ (၁) ထနးသမးေဆာငရြကခကမား အေကာငအထည

ေဖာမႈအား ေဖာေဆာငသည အစအစဥအတြက အခကအလကပစ

နပါတ ၁

အၾကျပခကမား ေရ ေဆာင ေရ႕ရြကျပ အဖြ ၊ ပဂၢလ

တာဝနရသ/

တာဝနရေသာ ယနစ

ပပးမႈ ၿပးဆးသည

ေန႔စြ

ရနပေငြ

ေရြးခယ စရာ

မား

မတခက


၁ အႏရာယကငးစနစ နညးလမးအား ခမတျခငး

၂ ျမနမာႏငင၏ ေဒသႏရ အေျခအေနမားတြင အႏရာယကငးစနစ မမားခမတရန ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ကၽြမးကငပညာရငတစဥးအား ခန႔အပျခငး

နပါတ ၂ အၾကျပခကမား ေရ႕ေဆာင ေရ႕ရြကျပ အဖြ ၊ ပဂၢလ

တာဝနရသ/တာဝနရေသာ ယနစ

ပပးမႈ ၿပးဆးသည

ေန႔စြ

ရနပေငြ မတခက

ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန ခြမႈႏင စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငး

၁ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး စမခန႔ခြမႈက ၾကခငေစျခငး

၂ NRSC က တးခ ျခငး

၃ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ေရ႕ေဆာငေရ႕ ရြကျပ အဖြ႕အစညး ေရြးခယမႈအခြငအလမးက ေဖာေဆာငျခငး

၄ တးတကမႈကေစာငၾကည ေလလာျခငး ႏငယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး လပငနးစမခကမကနးဂဏနး ဥးတညခကမား

၅ အႏရာယကငးစနစနညးလမး ခမတျခငး

၆ ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးမ၀ါဒမားကတ ျခားမဝါဒ နယပယမားႏငပမနးကပေစျခငး

၇ IS0 39001 ကခမတရန စဥးစားျခငး

၈ ျပညစေသာ စြမးေဆာငရည ျမငတငမႈ

စမခကအား ေဖာေဆာငျခငး

၉ ေလာေပါအစရငခမႈအား ေျဖရငးမႈ အပါအဝင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး အခကအလကစနစမားအားဆကလကတးခ ေဖာေဆာငျခငး

(အခကအလကေကာကယျခငးႏင

ဆနးစစခက)

၁၀ ႏငငတကာျဖငပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ခငမာအားေကာငးေစျခငး


နပါတ ၃

အၾကျပခကမား ေရ႕ေဆာင ေရ႕ရြကျပ အဖြ ၊ ပဂၢလ

တာဝနရသ/ ပပးမႈ ၿပးဆးသည

ေန စြ


အႏရာယပကငးေသာ လမးမား

၁ လမးအေျခခအေဆာကအအႏင သကဆင သညေျမအသးျပမႈစမကနးမားေရးဆြ ျခငးႏင ရငးႏးျမပႏမႈ ဆးျဖတခကမားတြင ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးကေပါငးစပလငပေကာငးသည

၂ လကရလမးမားႏငလမးအသစမား၏ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးမႈအရညအေသြးကျမငတငရနအရငးအျမစမားပမ ထညဝငျခငး

၃ ေခတမဒဇငးပစလမးညႊနခကမား ေဖာေဆာငျခငး

၄ အႏရာယကငးစနစေတြးေခၚၾကဆမႈကေန႕စဥ လကေတြ႔ကငသးမႈ သ ေျပာငးလျခငးအတြက အေျခအေနမား ဖနတးျခငး

၅ လကရလမးမမားလမးငယမားႏငလမးၿပငမားတြငထပမျဖညစြကျခငး (demonstra-tion projects)

၆ အေျခခအေဆာကအအႏငသကဆင ေသာသေတသနလပေဆာငအားက ေဖာေဆာငျခငး

၇ ဆးျဖတခကမားခမတရာတြငယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရးကထညသြငးရန လမးအာဏာပငမားအတြကအေထာကအကမား ေဖာေဆာငျခငး

၈ ၿမ ႀကးမား (ရနကန၊ မႏေလး)ႏင ေကးရြာမား တြငdemonstration projects မားလပေဆာငျခငး


နပါတ ၄



ေန စြ


အႏရာယပကငးေသာ ယာဥမား

၁ ပြငလငးျမငသာေသာ၊တာ၀နခမႈရေသာ၊ ေျခရာခ၍ရႏငေသာ ပစအတညျပလပငနးစဥအား ခမတေဖာေဆာငျခငး

၂ လပငနးအဖြ ဖြ စညးျခငး

၃ လမးေပၚအသးျပသညယာဥမားႏငဆငသည UN စညးမဥးစညးကမးမား ခမတျခငး (WP29)

၄ UN 14&16 (ထငခခါးပတ), 94&95 (ယာဥတကမႈကာကြယေရး)and 22 (ဆငကယဥးထပ)

၅ လကရ ကာလအလကနညးပညာပငးစစေဆးမႈ PTI က ေျပာငးလျခငး

၆ လမးေပၚတြငလကယာေမာငးယာဥမားအသး ျပမႈေလာချခငး

နပါတ ၅



ေန စြ


အႏရာယပကငးေသာ လမးအသးျပသ အမအကင

၁ လကရလမးဥပေဒမားကၾကခငေစျခငး (ျပညစၿပးသကေသအေျချပျဖစေစျခငး)

၂ ယာဥထနးရလပငနးက ၾကခငေစျခငး

၃ ခါးပတ၊ ဥးထပသးမႈႏငအရကေသစာ ေသာကစားေမာငးႏငမႈတ႔အား ထနးသမးၾကပမတျခငး

၄ ျပစမႈမားႏငအေရးယမႈမား၏ ဟန႔တားႏငသညအကးကခငမာေစျခငး

၅ ယာဥေမာငးလငစငထတေပးျခငးႏင ယာဥမတပတငျခငးတြငသမာသမတရမႈအား ၾကခငေစျခငး

၆ ရတပဖြ ၏ၾကပမတလပေဆာငမႈႏငခတဆကထားေသာအမားျပညသပညာ ေပး လႈပရားမႈကပမနအခနကာလအလက လပေဆာငျခငး

၇ ကယျပန႔ေသာပညာေပးလႈပရားမႈမား လပေဆာငျခငး(အသျမငတငျခငး ႏင အႏရာယကငးရငးေရးအစအမမားက လကခလာေစျခငး)


နပါတ ၆



ေန စြ


ယာဥတကမႈအလြနတ ျပနေဆာငရြကခက

၁ ကြျပားထးျခားေသာအေရးေပၚနပါတတစခတညးအျဖစေပါငးစညးရန

၂ အနးပတ၀နးကငမလမားအတြက ပညာေပးအစအစဥ

၃ ထခကဒဏရာရသမားအားျပစကသ ရာသ ပ ေဆာငေပးျခငးအတြကအေျခ ခသငတနးေပးျခငး

၄ ကနးမာေရးဆငရာစစမးေထာကလမးမႈစနစမားတြငယာဥတကခရသမားအား ထညသြငးျခငး

နပါတ ၇



ေန႔စြ


ၿမ မားႏင ေကးရြာမား။ စကဘးစးျခငး၊ အမားျပညသ သယယပ ေဆာငေရး၊ ေမာေတာဆငကယစးျခငး

၁ အႏရာယကငးေသာစကဘးစးျခငး လမးေလာကျခငး တ႔ကျမငတငျခငးႏင ဆငသည Demonstration projects က ၿမ႕မားႏငေကးရြာမားတြငျပလပျခငး

၂ အမားျပညသသယယပ ေဆာငေရး က႑ျပျပငေျပာငးလေရးႏငပတသက ၍ဆကလကေလလာျခငး

၃ ေမာေတာဆငကယအႏရာယကငးေရး ေပါငးစပညႏႈငးေသာစမခကက ေဖာေဆာငျခငး

နပါတ ၈



ေန စြ


ယာဥအႏရာယ၊ လမးအႏရာယ ကငးရငးေရး ထနးသမးေဆာငရြကခကမားအား ရနပေငြေထာကပျခငး

၁ အၾကျပခကမားအားလးအတြက တာ၀နေပးရနႏင အေကာငအထည ေဖာမႈအတြကအဆျပခကမားေဖာထတရန

၂ ရနပေငြေရြးခယစရာမားအားေလလာျခငး(အားေပးလႈ႕ေဆာသညရနပေငြႏငျပည တြငးရနပေငြ)

၃ ပထမႏစလပငနးစမခကအားေဖာထတရန


Documents

TITLE ERE jrefrmEdkifiH ,mOftEÅ&m,f? vrf;tEÅ&m,f uif;&a& · PDF filefia 2017 1 အသိအမွတ္ျပဳျခင္း ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလတြင္