Tkanka mięśniowa

Tkanka mięśniowa

Gładka Poprzecznie prążkowana

Szkieletowa Sercowa

Podział tkanki mięśniowej

Szkieletowe Mięsień sercowy

Mięśnie gładkie

q Cytoplazma z miofibryllami – sarkoplazmaq SER – siateczka sarkoplazmatyczna q Mitochondria – sarkosomy q Błona komórkowa – sarkolemma q Miofibryle i miofilamenty

Włókna mięśniowe

Komórki

Komórki

Mięśnie szkieletowe

Funkcja tkanki łącznej Ø mechaniczne przenoszenie siły generowanej przez kurczące się włókna mięśniowe Ø wprowadzanie naczyń krwionośnych i limfatycznych. Naczynia włosowate

(o śródbłonku ciągłym) tworzą gęstą sieć, która biegnie pomiędzy włóknami i równolegle do nich

Ø Namięsna (epimysium) – tkanka łączna zwarta Ø Omięsna (perimysium) – otacza pęczki włókien mięśniowych Ø Śródmięsna (endomysium) – tkanka łączna luźna (włókna siateczkowate i istota

podstawowa- blaszka zewnętrzna, błona podstawna)

Pojedyncze włókno Namięsna

OmięsnaŚródmięsna

Cały mięsień

Pęczki włókien

Jednostka motoryczna (Motor unit) lub Połączenie nerwowo-mięśniowe

Grupa włókien mięśniowych unerwionych przez jedno włókno nerwoweJedno włókno – 1 do ok. 160 włókien mięśniowych

Włókna mięśniowe

Jądro włókna mięśniowego

Płytka motoryczna

Włókno nerwowe ruchowe

Budowa płytki motorycznej, jak synapsy nerwowej, mediator – acetylocholina

Mięśnie szkieletowe (poprzecznie prążkowane)

∅ 10 – 100 µm

Włókno mięśnioweØWiele jąder ułożonych obwodowo pod

sarkolemmą Ø 75 jąder / 1mm dłg (fuzja w okresie

embriogenezy) Ø Otoczone blaszką podstawną Ø Między blaszką podstawną a sarkolemmą komórki satelitarneØW sarkoplazmie miofibrylle (pęczki filamentów) (ok. 80%

sarkoplazmy)Ø Liczne mitochondria (sarkosomy) otaczające miofibrylle,

bardzo dobrze rozbudowana SER

Włókno mięśniowe

Organizacja włókien mięśni szkieletowych

Prążek ciemny A – anizotropowy

Prążek jasny I – izotropowy

Każdy prążek I przedzielony linią Z (TEM)

Sarkomer Od linii Z do linii Z

Około 2,5 µm w mięśniu w spoczynku

Miofibrylle § filamenty cienkie – aktynowe§ filamenty grube - miozynowe

Miofibrylle φ 1 – 2 µm, biegną równolegle do długiej osi włókna mięśniowego, tworzą je łańcuchowo ułożone sarkomery

Sarkomer

Z + ½ I + A + ½ I + Z

Linia Z − α aktynina, desmina Prążek I – filamenty aktynowe Prążek A – filamenty miozynowe i filamenty aktynowe Prążek H – filamenty miozynowe Linia M − białko m - miomezyna (kinaza kreatyninowa)

Titina – od linii Z do Linii M do linii M do linii Z Nebulina – dookoła filamentów aktynowych Dystrofina, utrofina – mocowanie miofibrylli do

sarkolemmy

Białka miofibrylli biorące udział w skurczu Ø aktyna – miofilamenty aktynowe

(troponina, tropomiozyna) Ø miozyna – filamenty miozynowe (grube) Białka utrzymujące miofilamenty i strukturę sarkomeruØ titina Ø nebulina Ø białko m Ødesmina (filamenty pośrednie

połączone między sobą przez filamenty plektynowe)

Ø α-aktynina Ø dystrofina Ø utrofina

I A

Podstawowa jednostkakurczliwa

I

Ø G-aktyna → F-aktyna Każda cząsteczka G-aktyny zawiera miejsce wiążące miozynę

ØTropomiozyna – długa, cienka cząsteczka, 40 nm dłg., zawiera 2 łańcuchy polipeptydowe ØTroponina – kompleks 3 podjednostek § TnT – silnie wiąże się z tropomiozyną § TnC – wiąże jony Ca § TnI – hamuje interakcję aktyna-miozyna

Filamenty cienkie 1,6 µm dłg i 15 nm szerokości

W filamencie cienkim każda cząsteczka tropomiozyny łączy 7 cząsteczek G-aktyny i przyłącza 1 kompleks troponin

∼ 500 kDa

2 Łańcuchy ciężkie Łańcuchy lekkie (2 pary)

Skurcz Ø wiązanie Ca do TnC Ø odsłonięcie miejsca wiązania się

aktyny z miozyną Ø wiązanie się główki miozyny

z aktyną Ø ATP → ADP = energia Ø przesuwanie się główki miozyny

Siateczka sarkoplazmatyczna (SR) i system kanalików poprzecznych (T)

SR otacza każdą miofibryllę dookoła prążka A i I (każda składa się z dwóch płaskich cystern połączonych kanalikami) – gromadzenie jonów wapnia, dzięki pompie wapniowej w błonie, ich wiązanie przez kalsekwestrynę i uwalnianie przez kanały wapniowe.

Kanalik T (wpuklenie błony komórkowej) oddziela układ SR - leży na pograniczu A i I

Triada – układ zawierający kanalik T oraz przylegające do niego dwie cysterny SR.

Triada – szybkie przekazywanie sygnału do skurczu od błony komórkowej do błony siateczki sarkoplazmatycznej

Mięśnie szkieletowe

Mięsień sercowy (mezoderma)

Hematoksylina żelazista

∅15 µm Dłg. 85 – 100 µm

Komórki mięśnia sercowego, kardiocyty, kardomiocyty Ø Kształt rozgałęzionych cylindrów Ø 1 lub 2 jądra położone centralnie Ø Otoczone cienką w-wą tkanki łącznej (endomysium) – bogata sieć naczyń Ø Układ miofibrylli, jak w mięśniu szkieletowym (poprzeczne prążkowanie) Ø Słabo rozwinięta SER Ø Bardzo liczne mitochondria (40% objętości cytoplazmy) – niezbędna energiaØ Połączone wstawkami

Mięsień sercowy1 2

3

1. Obwódka zamykająca - miejsce przyczepu filamentów aktynowych 2. Desmosom - połączenie komórek między sobą 3. Połączenia typu neksus - szybka wymiana jonów pomiędzy komórkami

Kanalik T umiejscowiony w pobliżu linii Z, przylega do jednej cysterny SR →diada.

Kanalik T

Tkanka mięśniowa gładka (mezenchyma)

Miocyt gładki

ØKształt wrzecionowaty Ø Otoczone błoną podstawną Ø Jedno jądro położone centralnie. Ø Sarkolema tworzy liczne wgłobienia – jamki

(caveolae) – odpowiednik kanalików T Ø Na wewnętrznej powierzchni sarkolemy liczne

taśmy gęste (odpowiednik linii Z sarkomeru), w sarkoplazmie pola gęste (α aktynina).

ØWiązki filamentów aktynowych i miozynowych biegną w poprzek komórki (brak prążkowania).

Ø Liczne filamenty desminowe – stabilizacja położenia ciałek gęstych.

Ø Filamenty wimentynowe Ø SER bez specyficznego uporządkowania. Ø RER – synteza kolagenu i proteoglikanów. Ø Połączenia typu neksus (jony Ca).

Dłg. 20 – 500 µm

Tkanka mięśniowa gładka (mezenchyma)

Podłużny Poprzeczny

Błona mięśniowa przewodu pokarmowego

Ściana naczyń krwionośnych

Skurcz miocyta gładkiego uzależniony od struktury i organizacji filamentów aktynowych i miozynowych. Wiązki filamentów ułożone w postaci krat. Ø Skurcz inicjowany napływem Ca Ø Miozyna wiąże się z aktyną, z chwilą

fosforylacji łańcucha lekkiego miozyny Ø Akceptorem Ca – kalmodulina (brak

kompleksu troponin)

Regeneracja tkanki mięśniowej

Ø Mięsień sercowy nie ma właściwości regeneracyjnych (tylko wczesne dzieciństwo)

Ø Mięśnie gładkie Zdolne do aktywnej regeneracji. Po uszkodzeniu miocyty przechodzą podział mitotyczny

Regeneracja tkanki mięśniowej

ØMięsień szkieletowywłaściwości proliferacyjne komórek satelitarnych (udział w naprawie, utrzymaniu struktury mięśnia i hipertrofii)

Jądra położone centralnie

Komórki satelitarneØ spoczywają na sarkolemie, otoczone

blaszką podstawnąØ u dorosłych w odpowiedzi na stres lub

uszkodzenie mogą proliferować Ø ekspresja MyoD indukuje proliferację

• Skóra • Wytwory naskórka ü Gruczoły (potowe, łojowe, gruczoł mlekowy)ü Włosy ü PaznokcieFunkcja: v Protekcyjna (mechaniczna, przed zewnętrznymi czynnikami

uszkadzającymi) v Bariera zabezpieczająca przed ubytkiem wody v Bariera przed mikroorganizmami v Termoregulacja v Wydalanie soli v Synteza witaminy D v Zmysłowa (dotyk, ciepło, ucisk, ból) v Wydzielanie ochronnie działających lipidów, mleka

SKÓRA> 5 mm grubości 1 – 2 mm grubości

SKÓRA GRUBA SKÓRA CIENKA

Listewki (sople) naskórkowe

Naskórek

Nabłonek wielowarstwowy płaskiROGOWACIEJĄCY

Ø Keratynocyty

Ø Melanocyty

Ø Komórki Langerhansa

Ø Komórki Merkla

1. Warstwa podstawna 2. Warstwa kolczysta 3. Warstwa ziarnista 4. Warstwa jasna 5. Warstwa zrogowaciała

Keratynocyty

NASKÓREK - WARSTWA PODSTAWOWA (PODSTAWNA)

Keratyny 5 i 14

Błona podstawna

Blaszka jasna

Blaszka gęsta

Komórka nabołnkowa

Lamnina

Kolagen typu VII

Włókienka kotwiczące (VII)

Kolagen typu I i III

Kolagen typu IV

Blaszka jasna Blaszka gęsta (ciemna)Blaszka siateczkowata

Błona podstawna

Desmosomy

Hemidesmosomy

Komórki niezębate – macierzyste Komórki zębate

Połączenie skórno-naskórkowe

Zapalenie pęcherzowe skóry

NASKÓREK – WARSTWA KOLCZYSTA

Cytoplazma keratynocytów – keratyny 1 i 10Ziarna z błoniastym rdzeniem – ciała wieloblaszkowate

Tonofibryle – płytka desmoplakinowa (desmosom)

Warstwa podstawna

Desmosomy

Formujące się ciała wieloblaszkowate

NASKÓREK – WARSTWA ZIARNISTA

Ciała wieloblaszkowate (ciała lamelarne) zwiększają swoją objętość i liczbę, i uwalniają swoją zawartość – glikolipid (acyloglikozyloceramid) do przestrzeni międzykomórkowej

Keratyny 2e i 9 ØTworzenie agregatów filamentów cytokeratynowych ØSynteza profilagryny, SPR (small prolin-rich protein) –małe białko bogate w prolinę, lorykryna, inwolukryna

Warstwa jasna i zrogowaciała

Warstwa zrogowaciała

Uwolniony materiał (lipidy) z ciał wieloblaszkowatych tworzy wielowarstwową strukturę otaczającą keratynocyty w-wy jasnej (eleidynowej) od zewnątrz. Cytoplazma keratynocytów zawiera zagregowane filamenty keratynowe połączone z filagryną (filament matrix complex) Kompleks białek – koperta wewnętrzna.

Komórki nie zawierają jąder

KeratynizacjaØ Proces różnicowania keratynocytów, co prowadzi do wytworzenia jednorodnej warstwy zrogowaciałej .

Regeneracja naskórkaØ Jest procesem stałym – podziały komórek macierzystych warstwy podstawnej . Ø Czas przejścia keratynocytów w warstwy podstawnej do rogowej wynosi 26 – 28 dni.

Bariera naskórkowa

1. Filament-matrix kompleks Filamenty cytokeratynowe spojone filagryną

2. Koperta - involukryna, lorikryna, keratolinina 3. „Cement” - uwolniona do przestrzeni

międzykomórkowych zawartość ciał wieloblaszkowatych

MELANOCYTY

MELANOCYTY

Pochodzenie – grzebienie nerwowe (neuroektodermalne) Melanoblast – melanocyt → SCF + c-Kit-R Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami Liczne wypustki pomiędzy keratynocytami Jako pierwsze komórki napływowe pojawiają się w naskórku

MELANOCYTYTyrozyna → Tyrozynaza → DOPA (dihydroksyalanina)

→ Dopachinon → Melanina

Cytokrynia

Premelanosomy

Melanosomy

MELANOCYTY

Rasa czarna Rasa mongoidalna

Rasa biała

NASKÓRKOWA JEDNOSTKA MELANINY

• MELANOCYT + 36-38 „OBSŁUGIWANYCH” PRZEZ NIEGO KERATYNOCYTÓW

KOMÓRKI LANGERHANSA

Komórki dendrytyczne Udział w odpowiedzi immunologicznej (prezentacja antygenów limfocytom T –komórka APC) Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami – E-kadheryna Wywędrowują z naskórka do węzłów chłonnych

Przybywają do naskórka 4 – 5 tygodni później, niż melanocyty

Układ SALTSkin Associated Lymphoid Tissue

• Keratynocyty

• Komórki Langerhansa

• Limfocyty T wykazujące

epidermotropizm

Pełni nadzór immunologiczny nad komórkami zarażonymi wirusem lub transformowanymi nowotworowo

KOMÓRKI MERKLA

Przypominają zmodyfikowane keratynocyty, w w-wie podstawnej. Liczne w opuszkach palców – mechanoreceptory, łączące się desmosomami z keratynocytami Cytoplazma zawiera liczne ziarnistości – neurotransmitery? Mogą pełnić funkcję endokrynną Pojawiają się ok. 8 – 12 tygodnia rozwoju

SKÓRA WŁAŚCIWA

Ø Warstwa brodawkowata Tkanka łączna luźna

Ø Warstwa siateczkowa Tkanka łączna zwarta

o układzie nieregularnym

GRUCZOŁY POTOWE – małe

• Funkcjonują od urodzenia• Występują prawie w całej

skórze, szczególnie licznie – w grubej

• Mają budowę cewkową• Wydzielają merokrynowo

GRUCZOŁY POTOWE – duże

• Zaczynają funkcjonować w okresie dojrzewania

• Występują w pewnych okolicach: doły pachowe, pachwiny, okolica narządów płciowych, odbytu, otoczki brodawki sutkowej, przewodu słuchowego zewnętrznego

• Mają budowę cewkową• Wydzielają merokrynowo

GRUCZOŁY ŁOJOWE

Towarzyszą korzeniom włosów, jako boczneuwypuklenia pochewki zewnętrznejØ Krótkie i proste przewody wyprowadzająceØ Wielopokładowe (kształt woreczków) Ø Na obwodzie komórki macierzyste Ø Wydzielanie holokrynowe

WŁOSYŁodyga

Korzeń

Brodawka włosa

Cebulka

WŁOS

Włos właściwy Pochewki włosa

Powłoczka włosa

Pochewka wewnętrzna – pochodna komórek cebulki § Powłoczka pochewki § Warstwa ziarnista § Warstwa jasna

Pochewka zewnętrzna§ W górnej części włosa z 3 pokładów komórek:

w-wy podstawna, kolczysta i ziarnista§ W dolnej części na wysokości cebulki

2 w-wy komórek: w-wy podstawnej i kolczystej

PAZNOKIEĆ

Rogowe wytwory naskórka na grzbietowej powierzchni paliczków § Skeratynizowana płytka paznokcia § Macierz paznokcia (komórki dzielą się – wzrost paznokcia) § Wał paznokciowy (wał skórny)

SKÓRA WŁAŚCIWA

SKÓRA WŁAŚCIWA

TKANKA PODSKÓRNA

§ Zraziki tkanki tłuszczowej żółtej otoczone pasmami tkanki łącznej

§ Dolne odcinki mieszków włosowych § Odcinki wydzielnicze gruczołów potowych§ Ciałka Pacinniego

ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE

• WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE• CIAŁKA VATERA-PACINNIEGO• CIAŁKA MEISSNERA• KOMÓRKI MERKLA