Tkanki zwierzęce

1

Tkanki zwierzęce. Zwierzęta – poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt) Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 41.


Egzamin maturalny z biologii 7 Arkusz II

Zadanie 41. (2 pkt) Schemat przedstawia podział ciała ukwiała płaszczyznami symetrii.

Podaj nazwę tego rodzaju symetrii ciała i uzasadnij jednym argumentem, że jest ona bardzo korzystna dla tego zwierzęcia. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt) Schemat budowy przewodu pokarmowego pijawki lekarskiej.

Pijawka ta odżywia się krwią kręgowców. Wyjaśnij, jakie znaczenie w odżywianiu się tej pijawki mają uchodzące do jamy gębowej gruczoły ślinowe i duże wole. ..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................


Zadanie 41. (2 pkt) Schemat przedstawia podział ciała ukwiała płaszczyznami symetrii.

Podaj nazwę tego rodzaju symetrii ciała i uzasadnij jednym argumentem, że jest ona bardzo korzystna dla tego zwierzęcia. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt) Schemat budowy przewodu pokarmowego pijawki lekarskiej.

Pijawka ta odżywia się krwią kręgowców. Wyjaśnij, jakie znaczenie w odżywianiu się tej pijawki mają uchodzące do jamy gębowej gruczoły ślinowe i duże wole. ..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

2



Zadanie 46. (1 pkt) Rysunek przedstawia doświadczenie badające reakcję samic konika polnego znajdujących się w okresie godowym.

Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

3

Zadanie 4. (2 pkt) Źródło: CKE 11.2006 (PR), zad. 2.


2 Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (1 pkt)Na schemacie przedstawiono różne poziomy organizacji budowy w świecie ożywionym. Podaj nazwy poziomów oznaczonych literami a i b. a – .................................................................. b – ...................................................................

Zadanie 2. (2 pkt)Na schemacie przedstawiono budowę tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej kręgowców. a) Podaj jedną, widoczną na schemacie, cechę budowy tej tkanki związaną

z wykonywaniem skurczów. b) Wykaż związek podanej cechy budowy tej tkanki ze zdolnością do wykonywania

skurczów. a) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

................................................................................................................................................. 10 Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

Zadanie 17. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono przekrój przez głowę ryby. Strzałki oznaczają kierunek przepływu wody.

a) Podaj nazwę procesu, który zachodzi w skrzelach. b) Podaj nazwy dwóch opisanych na rysunku elementów budowy, które usprawniają

przebieg tego procesu w środowisku wodnym. a) .................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

................................................................................................................................................. Zadanie 18. (1 pkt)Na rysunkach przedstawiono stosunek powierzchni do objętości ciała u trzech ssaków. Zwierzęta te żyją w tych samych warunkach środowiska.

Określ zależność między względną utratą ciepła przez powierzchnię ciała ssaków a stosunkiem powierzchni do objętości ciała.

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................





b) .................................................................................................................................................



...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

4








b) .................................................................................................................................................



...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

Próbny egzamin maturalny z biologii 11

Poziom rozszerzony

Zadanie 19. (2 pkt) U zwierząt możliwe są dwa sposoby rozmnażania – płciowe i bezpłciowe. W przypadku rozmnażania bezpłciowego jeden osobnik daje początek dwu (lub większej liczbie) osobników potomnych. W procesie rozmnażania płciowego każdy z dwóch osobników rodzicielskich wytwarza komórkę płciową (jajo lub plemnik). Z połączenia tych komórek powstaje osobnik potomny. Porównaj cechy osobników macierzystych z cechami osobników potomnych powstałych w wyniku rozmnażania: a) płciowego, b) bezpłciowego. a) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 20. (1 pkt)W doświadczeniu badano wpływ zanieczyszczenia pyłowego powietrza na różne gatunki drzew liściastych i iglastych, występujących na określonym terenie. Sformułuj hipotezę do tego problemu badawczego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 21. (2 pkt) Przeprowadzono doświadczenie polegające na naświetlaniu fitoplanktonu morskiego różnymi dawkami promieniowania UV. Okazało się, że wysokie dawki tego promieniowania powodują zmniejszenie tempa fotosyntezy glonów. Jeden z naukowców prowadzących doświadczenie sformułował na podstawie tych wyników wniosek, że promieniowanie UV przedostające się przez dziury ozonowe może podobnie wpływać na fitoplankton okolic podbiegunowych. Fitoplankton występujący w okolicach podbiegunowych jest pożywieniem kryla, a krylem żywi się z kolei płetwal błękitny. a) Zapisz przedstawioną tu zależność pokarmową w postaci łańcucha pokarmowego. b) Sformułuj problem badawczy obserwacji, która odnosiłaby się do populacji płetwala

błękitnego, a byłaby oparta na wynikach przedstawionego wyżej doświadczenia. a) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

6 Egzamin maturalny z biologii Arkusz II

Zadanie 40. (2 pkt) Nitkowata skrętnica została oświetlona światłem rozszczepionym w pryzmacie na barwne widmo. Następnie dodano do środowiska ruchliwe bakterie tlenowe, które zaczęły się skupiać wzdłuż jej komórek w ściśle określonych miejscach, co zobrazowano na rysunku w postaci drobnych kreseczek. Gdy usuwano skrętnicę z wody bakterie nie wykazywały tendencji do takiego skupiania się. Rysunek poniżej jest ilustracją tego doświadczenia.

Zakładając, że bakterie gromadziły się w okolicy, gdzie uwalniał się tlen zaznacz dwie hipotezy badawcze, których potwierdzeniem są otrzymane wyniki doświadczenia. A. Długość fali światła nie ma wpływu na intensywność procesu fotosyntezy. B. Natężenie procesu fotosyntezy zależy od długości fali światła. C. Najskuteczniejszy dla przebiegu fotosyntezy jest zakres widma w granicach 420–630 nm. D. Strefa światła o długościach fal w zakresie 400–450 nm i 650–700 nm jest wystarczającym

czynnikiem przyciągającym bakterie. E. Najbardziej efektywne dla przebiegu fotosyntezy jest światło niebieskie i czerwone.

Zadanie 41. (2 pkt) Większość termitów odżywia się roślinami, w tym niektóre drewnem. Sprzyjają temu znajdujące się w ich przewodzie pokarmowym wiciowce. Sprawdzono eksperymentalnie, że usunięcie wiciowców z jelita termitów powodowało zawsze śmierć tych owadów, mimo że miały pod dostatkiem pokarmu. Wyjaśnij przyczynę śmierci termitów. Podaj przykład zwierząt, u których zachodzi podobna zależność.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

5




Zadanie 42. (2 pkt) Komórka nabłonka jelita dzieli się średnio co 12 godzin. Po 48 godzinach hodowli komórek jelita in vitro dodano substancję hamującą syntezę DNA. Przedstaw w postaci krzywej (lub łamanej) zmiany liczby komórek nabłonka w ciągu 72 godzin, uwzględniając fakt, że wszystkie przeżyły i że powstały podczas podziału mitotycznego jednej komórki macierzystej.

Zadanie 43. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono przemianę pokoleń pewnej rośliny o liczbie chromosomów 2n = 8.

Uzupełnij schemat, wstawiając w każdy prostokąt odpowiednią liczbę chromosomów charakterystyczną dla danego stadium rozwojowego oraz zaznacz symbolem R! moment zajścia mejozy.

sporofit

zarodniki gamety

gametofit

zygota


Zadanie 44. (2 pkt) U pszczół oprócz dojrzałych płciowo samców i samic występują również bezpłodne robotnice. Rysunek jest ilustracją tego zjawiska. Zaznacz prawidłowe zestawienie definicji najpełniej przedstawiającej powyższe zjawisko z jego nazwą. Podaj przykład organizmu, u którego występuje podobne zjawisko.

Definicja Nazwa zjawiska

A Zróżnicowanie genetyczne przedstawicieli tego samego gatunku prowadzące do wyodrębnienia nowych gatunków.

Dymorfizm płciowy

B Występowanie zróżnicowanych morfologicznie i fizjologicznie form w obrębie przedstawicieli tego samego gatunku.

Polimorfizm funkcjonalny

C Występowanie różnic w budowie morfologicznej między osobnikami męskimi i żeńskimi.

Dymorfizm płciowy

D Występowanie wielu różnych przystosowań do życia w określonych warunkach środowiska w obrębie tej samej populacji.


......................................................................................................................................................

Zadanie 45. (2 pkt) Transport substancji do i z komórki odbywa się przez jej błonę komórkową. Rysunek przedstawia przykład organizmu jednokomórkowego (pełzaka). Dla każdej z wymienionych na rysunku substancji ustal kierunek transportu (wydalanie i/lub wchłanianie), odpowiednio dorysowując strzałkom brakujące groty.

woda tlen

amoniak

glukoza dwutlenek węgla

pszczoły

6


Zadanie 44. (2 pkt) U pszczół oprócz dojrzałych płciowo samców i samic występują również bezpłodne robotnice. Rysunek jest ilustracją tego zjawiska. Zaznacz prawidłowe zestawienie definicji najpełniej przedstawiającej powyższe zjawisko z jego nazwą. Podaj przykład organizmu, u którego występuje podobne zjawisko.

Definicja Nazwa zjawiska

A Zróżnicowanie genetyczne przedstawicieli tego samego gatunku prowadzące do wyodrębnienia nowych gatunków.

Dymorfizm płciowy

B Występowanie zróżnicowanych morfologicznie i fizjologicznie form w obrębie przedstawicieli tego samego gatunku.


C Występowanie różnic w budowie morfologicznej między osobnikami męskimi i żeńskimi.

Dymorfizm płciowy

D Występowanie wielu różnych przystosowań do życia w określonych warunkach środowiska w obrębie tej samej populacji.


......................................................................................................................................................

Zadanie 45. (2 pkt) Transport substancji do i z komórki odbywa się przez jej błonę komórkową. Rysunek przedstawia przykład organizmu jednokomórkowego (pełzaka). Dla każdej z wymienionych na rysunku substancji ustal kierunek transportu (wydalanie i/lub wchłanianie), odpowiednio dorysowując strzałkom brakujące groty.

woda tlen

amoniak

glukoza dwutlenek węgla

pszczoły



Zadanie 46. (3 pkt) Schemat przedstawia zależności, wynikające z systematyki, między sześcioma grupami roślin.

1. ……………………..……….

2. ……………………..……….

3. ……………………..……….

4. ……………………..……….

5. ……………………..……….

6. ……………………..……….

Przyporządkuj cyfrom na schemacie (od 1 do 6) odpowiednie, wybrane spośród wymienionych niżej, przykłady grup systematycznych roślin i wpisz je we właściwe miejsca obok schematu.

okrytonasienne, nagonasienne, iglaste, nasienne, trawy, miłorzębowe

Zadanie 47. (3 pkt) Zakładając, że klasyfikacja poprawnie oddaje filogenezę pięciu poniższych rodzajów ssaków, przedstaw w postaci drzewa rodowego relacje pokrewieństwa ewolucyjnego między tymi rodzajami. 1. rodzaj: jeleń, rodzina: jeleniowate, rząd: parzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki. 2. rodzaj: sarna, rodzina: jeleniowate, rząd: parzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki. 3. rodzaj: dzik, rodzina: świniowate, rząd: parzystokopytne, podgromada: ssaki wyższe, gromada:

ssaki. 4. rodzaj: kangur, rodzina: kangurowate, rząd: torbacze, podgromada: ssaki niższe, gromada: ssaki. 5. rodzaj: koń, rodzina: koniowate, rząd: nieparzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki.

1

4 5 6

2 3

7





Zadanie 48. (2 pkt) Strunowce to typ zwierząt, do którego należy ok. 50 tys. gatunków. Mają one wiele cech wspólnych świadczących o ich przynależności do tego typu. Zaznacz dwie cechy, które nie są charakterystyczne dla wszystkich przedstawicieli strunowców oraz podaj uzasadnienie wyboru każdej z nich. A. Położenie przewodu pokarmowego po stronie brzusznej. B. Wykształcenie stałocieplności. C. Obecność struny grzbietowej przynajmniej w pewnym okresie cyklu życiowego. D. Położenie układu nerwowego po stronie grzbietowej. E. Powstanie otworu odbytowego w miejscu pragęby. F. Obecność błon płodowych.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 49. (2 pkt) Schemat przedstawia przebieg pewnego procesu.

A. ............................ B. ................................ C. ................................ D. ...............................

Podaj nazwę tego procesu oraz wpisz w odpowiednie miejsca pod schematem nazwy struktur powstających kolejno w tym procesie (A, B, C, D), wybierając je z poniżej podanych:

hybryd DNA–RNA, cząsteczka DNA, pojedyncza nić DNA, RNA wirusowy.

................................................................................................................................................

Zadanie 50. (1 pkt) W tabeli przedstawiono dane dotyczące częstości zachodzenia crossing-over pomiędzy trójką (C, X, Y) genów występujących w obrębie jednego chromosomu.

geny częstość crossing-over (%)

C – Y 10 X – Y 6 C – X 4

Na podstawie analizy powyższych danych ustal i podpisz na rysunku poniżej kolejność ułożenia wszystkich wymienionych genów.

Egzamin maturalny z biologii Arkusz II 6

Zadanie 38. (2 pkt) Tempo procesów fizjologicznych przebiegających u organizmów zmiennocieplnych jest w dużej mierze uzależnione od temperatury otoczenia. Zaobserwowano, że jeśli wąż może wybrać sobie położenie w stosunku do źródła ciepła, to zbliża się do niego w okresie trawienia, zaś odsuwa się podczas głodu. Wyjaśnij, co jest przyczyną takiego zachowania się węży podczas trawienia pokarmu, a co w czasie długotrwałej głodówki. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 39. (2 pkt) Młode organy roślin wieloletnich oraz całe rośliny zielne okrywa żywa tkanka zwana skórką. Zbudowana jest ona najczęściej z pojedynczej warstwy ściśle do siebie przylegających komórek. Jednak skórka takich organów jak liście i łodygi różni się budową i funkcją od skórki okrywającej korzenie. Podaj dwie różnice w budowie między skórką okrywającą części nadziemne a skórką korzenia roślin zielnych. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 40. (1 pkt) Organizmy obupłciowe (obojnaki) charakteryzują się tym, że mają zdolność wytwarzania zarówno żeńskich, jak i męskich komórek rozrodczych. Jednak przeważająca część tych organizmów „unika” samozapłodnienia i w miarę możliwości doprowadza do zapłodnienia krzyżowego. Wyjaśnij, dlaczego organizmy obupłciowe „unikają” samozapłodnienia. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii Arkusz II 6

Zadanie 38. (2 pkt) Tempo procesów fizjologicznych przebiegających u organizmów zmiennocieplnych jest w dużej mierze uzależnione od temperatury otoczenia. Zaobserwowano, że jeśli wąż może wybrać sobie położenie w stosunku do źródła ciepła, to zbliża się do niego w okresie trawienia, zaś odsuwa się podczas głodu. Wyjaśnij, co jest przyczyną takiego zachowania się węży podczas trawienia pokarmu, a co w czasie długotrwałej głodówki. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 39. (2 pkt) Młode organy roślin wieloletnich oraz całe rośliny zielne okrywa żywa tkanka zwana skórką. Zbudowana jest ona najczęściej z pojedynczej warstwy ściśle do siebie przylegających komórek. Jednak skórka takich organów jak liście i łodygi różni się budową i funkcją od skórki okrywającej korzenie. Podaj dwie różnice w budowie między skórką okrywającą części nadziemne a skórką korzenia roślin zielnych. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 40. (1 pkt) Organizmy obupłciowe (obojnaki) charakteryzują się tym, że mają zdolność wytwarzania zarówno żeńskich, jak i męskich komórek rozrodczych. Jednak przeważająca część tych organizmów „unika” samozapłodnienia i w miarę możliwości doprowadza do zapłodnienia krzyżowego. Wyjaśnij, dlaczego organizmy obupłciowe „unikają” samozapłodnienia.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

8



Egzamin maturalny z biologii Arkusz II

7

Zadanie 41. (3 pkt) Charakterystyczne cechy ptaków wiążą się z ich zdolnością do aktywnego lotu. Wymień trzy cechy budowy szkieletu ptaków, będące przystosowaniem do lotu oraz określ, jakie znaczenie adaptacyjne ma każda z wymienionych cech.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt) Przeczytaj uważnie poniższy tekst. W rozwoju owadów o przeobrażeniu zupełnym występuje charakterystyczna postać poczwarki. Wyróżnia się trzy typy poczwarek. Poczwarka wolna np. u chrząszcza przypomina kształtem owada dorosłego. Ma ona wyraźne zawiązki skrzydeł i odnóży, które swobodnie wystają nad powierzchnię ciała. U poczwarki osłoniętej występującej u motyli zawiązki skrzydeł i odnóży tak ściśle przylegają do ciała, że ich obecność zaznacza się jedynie w postaci niewyraźnych konturów, a kształt samej poczwarki jest obły. Poczwarki tych dwu typów są w pewnym stopniu ruchliwe. Do trzeciego typu zalicza się zupełnie nieruchomą poczwarkę baryłkowatą, charakterystyczną dla części muchówek. Ciało tej poczwarki jest nieforemne i baryłkowate. Zawiązki skrzydeł i odnóży są zupełnie niewidoczne. Skonstruuj tabelę, w której porównasz trzy cechy wymienionych typów poczwarek owadów, wpisując informacje podane w tekście.

Nr zadania 38. 39. 40. 41. 42. Maks. liczba pkt 2 2 1 3 2 Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt


7

Zadanie 41. (3 pkt) Charakterystyczne cechy ptaków wiążą się z ich zdolnością do aktywnego lotu. Wymień trzy cechy budowy szkieletu ptaków, będące przystosowaniem do lotu oraz określ, jakie znaczenie adaptacyjne ma każda z wymienionych cech.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt) Przeczytaj uważnie poniższy tekst. W rozwoju owadów o przeobrażeniu zupełnym występuje charakterystyczna postać poczwarki. Wyróżnia się trzy typy poczwarek. Poczwarka wolna np. u chrząszcza przypomina kształtem owada dorosłego. Ma ona wyraźne zawiązki skrzydeł i odnóży, które swobodnie wystają nad powierzchnię ciała. U poczwarki osłoniętej występującej u motyli zawiązki skrzydeł i odnóży tak ściśle przylegają do ciała, że ich obecność zaznacza się jedynie w postaci niewyraźnych konturów, a kształt samej poczwarki jest obły. Poczwarki tych dwu typów są w pewnym stopniu ruchliwe. Do trzeciego typu zalicza się zupełnie nieruchomą poczwarkę baryłkowatą, charakterystyczną dla części muchówek. Ciało tej poczwarki jest nieforemne i baryłkowate. Zawiązki skrzydeł i odnóży są zupełnie niewidoczne. Skonstruuj tabelę, w której porównasz trzy cechy wymienionych typów poczwarek owadów, wpisując informacje podane w tekście.

Nr zadania 38. 39. 40. 41. 42. Maks. liczba pkt 2 2 1 3 2 Wypełnia


9



9

Zadanie 45. (2 pkt) Poniżej zamieszczony wykres przedstawia zależność między wilgotnością nasion kilku gatunków roślin a natężeniem procesu oddychania.

Sformułuj dwa wnioski wynikające z analizy wykresu.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 46. (2 pkt) Osobliwością płazów jest ich gospodarka wodna. Zwierzęta te nigdy nie piją wody, lecz pobierają ją przez skórę. Na brzusznej stronie tułowia i ud mają one okolice szczególnie obficie unaczynione, których funkcją jest absorpcja wody – do jej pobrania wystarcza wilgotna gleba. Gatunki żyjące w okolicach suchych gromadzą, przy braku wody, duże ilości mocznika w płynach ustrojowych. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla sposobu pobierania wody przez płazy żyjące w suchym klimacie ma fakt gromadzenia znacznych ilości mocznika w płynach ustrojowych. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Nr zadania 43. 44. 45. 46. Maks. liczba pkt 2 1 2 2 Wypełnia


10 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

Poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania zadań nr 20 i 21. Samice większości gatunków komarów atakują duże ssaki, w tym również człowieka, aby pobrać porcję krwi. Na wykresach przedstawiono wyniki pomiarów wilgotności powietrza i aktywności samic komarów atakujących grupę ludzi mierzone co 3 godziny od godziny 6.00 do 21.00 w ciągu jednej doby.

a – aktywność samic komarów b – wilgotność względna powietrza Zadanie 20. (1 pkt) Sformułuj hipotezę badawczą dotyczącą aktywności samic komarów potwierdzoną przedstawionymi wynikami badań. .....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 21. (2 pkt) a) Określ znaczenie pobranej krwi ssaka dla samicy komara.

.......................................................................................................................................................

b) Podaj przykład negatywnego skutku dla człowieka pobierania jego krwi przez komara.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 22. (1 pkt) Pewna recesywna cecha człowieka jest sprzężona z płcią, a jej allel znajduje się w chromosomie X.

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania, wybierając spośród A do D. Biorąc pod uwagę powyższe informacje można przypuszczać, że cecha ta będzie się ujawniać w populacji ludzkiej A. tylko i wyłącznie u kobiet. B. tylko i wyłącznie u mężczyzn. C. znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. D. znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

18 i 19.




a – aktywność samic komarów b – wilgotność względna powietrza Zadanie 20. (1 pkt) Sformułuj hipotezę badawczą dotyczącą aktywności samic komarów potwierdzoną przedstawionymi wynikami badań.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................



10





a – aktywność samic komarów b – wilgotność względna powietrza Zadanie 20. (1 pkt) Sformułuj hipotezę badawczą dotyczącą aktywności samic komarów potwierdzoną przedstawionymi wynikami badań. .....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................



Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

7

Zadanie 14. (1 pkt) Poniżej opisano fragment cyklu rozwojowego przywry motylicy wątrobowej.

Urzęsiona larwa (miracidium) wnika aktywnie do ciała ślimaka błotniarki moczarowej, gdzie przekształca się w workowatą sporocystę. Wewnątrz każdej sporocysty rozwijają się liczne, również workowate larwy – redie, a wewnątrz każdej redii rozwijają się liczne ruchliwe larwy – cerkarie. W każdym ślimaku z jednego miracidium może powstać kilkaset cerkarii. Cerkarie opuszczają ciało ślimaka i przekształcają się w otoczone osłonką, przymocowane do roślin nadwodnych stadia inwazyjne – metacerkarie, które razem z roślinami mogą zostać zjedzone przez bydło.

Wyjaśnij znaczenie, jakie ma dla tego pasożyta zwielokrotnienie liczby larw w trakcie cyklu rozwojowego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 15. (1 pkt) W tabeli podano proporcje długości jelita w stosunku do długości ciała u różnych zwierząt.

Sformułuj wniosek o zależności między długością jelita w stosunku do długości ciała zwierzęcia, a rodzajem pobieranego przez to zwierzę pokarmu.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (1 pkt) Jednostką strukturalną i funkcjonalną układu nerwowego wszystkich zwierząt jest neuron. Neurony tworzą morfologicznie wyodrębnione szlaki, wzdłuż których odbywa się przekazywanie informacji w układzie nerwowym. Nośnikami informacji są impulsy elektryczne i neuroprzekaźniki (neurotransmitery).

Wyjaśnij rolę, jaką w realizacji funkcji neuronów odgrywają neuroprzekaźniki (neurotransmitery).

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 1 1 Wypełnia


Zwierzęta ProporcjeKuna 4:1 Pies 5:1 Szczur 9:1 Człowiek 10:1 Renifer 20:1 Owca 28:1



7

Zadanie 14. (1 pkt) Poniżej opisano fragment cyklu rozwojowego przywry motylicy wątrobowej.

Urzęsiona larwa (miracidium) wnika aktywnie do ciała ślimaka błotniarki moczarowej, gdzie przekształca się w workowatą sporocystę. Wewnątrz każdej sporocysty rozwijają się liczne, również workowate larwy – redie, a wewnątrz każdej redii rozwijają się liczne ruchliwe larwy – cerkarie. W każdym ślimaku z jednego miracidium może powstać kilkaset cerkarii. Cerkarie opuszczają ciało ślimaka i przekształcają się w otoczone osłonką, przymocowane do roślin nadwodnych stadia inwazyjne – metacerkarie, które razem z roślinami mogą zostać zjedzone przez bydło.

Wyjaśnij znaczenie, jakie ma dla tego pasożyta zwielokrotnienie liczby larw w trakcie cyklu rozwojowego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 15. (1 pkt) W tabeli podano proporcje długości jelita w stosunku do długości ciała u różnych zwierząt.

Sformułuj wniosek o zależności między długością jelita w stosunku do długości ciała zwierzęcia, a rodzajem pobieranego przez to zwierzę pokarmu.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (1 pkt) Jednostką strukturalną i funkcjonalną układu nerwowego wszystkich zwierząt jest neuron. Neurony tworzą morfologicznie wyodrębnione szlaki, wzdłuż których odbywa się przekazywanie informacji w układzie nerwowym. Nośnikami informacji są impulsy elektryczne i neuroprzekaźniki (neurotransmitery).

Wyjaśnij rolę, jaką w realizacji funkcji neuronów odgrywają neuroprzekaźniki (neurotransmitery).

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 1 1 Wypełnia


Zwierzęta ProporcjeKuna 4:1 Pies 5:1 Szczur 9:1 Człowiek 10:1 Renifer 20:1 Owca 28:1

11



2

Zadanie 1. (1 pkt) Na rysunkach przedstawiono dwa rodzaje tkanki nabłonkowej człowieka.

I II

Przyporządkuj każdemu z przedstawionych na rysunkach nabłonków po jednym z wymienionych niżej miejsc jego występowania w organizmie człowieka. A. zewnętrzna powierzchnia ciała (naskórek) B. drogi oddechowe (tchawica, oskrzela) C. jelito cienkie

I ......................... II ......................... Zadanie 2. (3 pkt) Obecność cukrów prostych można wykryć za pomocą odczynników Fehlinga (I i II), które dodane do badanego materiału, po podgrzaniu reagują na obecność glukozy ceglastoczerwonym zabarwieniem. Zaplanuj doświadczenie, w którym wykażesz obecność glukozy w soku z winogron. Do dyspozycji masz: sok z winogron, probówki, palnik, roztwór glukozy, odczynniki Fehlinga (I i II). W projekcie doświadczenia podaj opis: 1. próby kontrolnej 2. próby badawczej 3. sposobu ustalenia wyników

1. ...................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

3. ...................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................



11

Zadanie 21. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono zróżnicowanie powierzchni wymiany gazowej w układach oddechowych różnych kręgowców (płazy, gady, ssaki).

Na podstawie schematu przedstaw tendencję ewolucyjną dotyczącą powierzchni wymiany gazowej u kręgowców. ....................................................................................................................................................... Zadanie 22. (3 pkt) Na schematach A i B przedstawiono sposób działania pewnego leku i jego wpływ na funkcjonowanie synapsy.

A) stan przed zastosowaniem leku B) stan po zastosowaniu leku

Na podstawie analizy powyższych schematów opisz trzy kolejne następstwa działania przedstawionego leku. 1. ...................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

3. ...................................................................................................................................................

Nr zadania 19. 20. 21. 22. Maks. liczba pkt 2 1 1 3 Wypełnia


impuls impuls

impuls



12

Zadanie 23. (2 pkt) Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania zakażeń bakteryjnych.

A. Poprawa jakości wody pitnej. B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności. C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.

wśród owadów – wszy i pcheł; wśród gryzoni – szczurów i myszy. D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.

Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być skutecznie ograniczone przez dane działanie.

1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera

A. .............. B. ............. C. ............. D. ............. Zadanie 24. (1 pkt) Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych. Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych. Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów. WIRUSY Zadanie 25. (2 pkt) Podkreśl cechy charakterystyczne dla budowy pierścienic. A. Ciało pokryte cienką chitynową kutykulą. B. Obecność wora powłokowo-mięśniowego. C. Oddychanie tchawkami. D. Otwarty układ krwionośny. E. Metamerycznie ułożone narządy wydalnicze.

12



7

1. U roślin lądowych aparaty szparkowe znajdują się zazwyczaj na ....................... stronie liścia.

2. U roślin wodnych liście jednej rośliny mogą być zróżnicowane, np.: a) liście nadwodne są zwykle zbudowane tak, jak u roślin lądowych i aparaty szparkowe

znajdują się na ....................... stronie liścia,

b) liście pływające na powierzchni wody transpirują i aparaty szparkowe znajdują się

na ............................ stronie liścia,

c) liście podwodne nie transpirują, więc ............................ .

Zadanie 14. (1 pkt) Badano zmienność długości orzeszków turzycy piaskowej (Carex arenaria). W tym celu zmierzono, z dokładnością do 0,1 mm, długość 2200 orzeszków tej rośliny. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli poniżej.

Długość orzeszków (w mm) 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2

Liczba orzeszków (w szt.) 15 73 379 637 612 355 111 17 1

Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zmienności tej cechy.

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 15. (2 pkt) Na schematach (A–C) przedstawiono uproszczone cykle życiowe robaków pasożytniczych.

a) Spośród schematów B i C wybierz ten, który przedstawia cykl życiowy tasiemca

uzbrojonego. Uzasadnij wybór. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Wybierz z poniższych i podkreśl dwa przykłady pasożytów, dla których charakterystyczny jest cykl rozwojowy przedstawiony na schemacie A.

owsik, tasiemiec nieuzbrojony, glista ludzka, bruzdogłowiec szeroki, tasiemiec bąblowcowy

Nr zadania 11a 11b 12. 13. 14. 15a 15b Maks. liczba pkt 1 1 2 1 1 1 1 Wypełnia

egzaminator Uzyskana liczba pkt



9

Zadanie 18. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono budowę wewnętrzną ślimaka winniczka z oznaczeniem układu krążenia.

a) Jaki jest układ krążenia tego ślimaka: otwarty czy zamknięty? Zaznacz właściwą odpowiedź.

A. otwarty B. zamknięty

b) Do kreski ( ) umieszczonej na schemacie dorysuj grot strzałki wskazujący kierunek przepływu krwi. Wybierz właściwe zakończenie zdania.

Zaznaczone na schemacie naczynia hemolimfatyczne są

A. żyłami. B. tętnicami. Zadanie 19. (2 pkt) Gruczoły ślinowe wydzielają do jamy ustnej człowieka około 1,5 l śliny w ciągu doby. Ślina zawiera: – α-amylazę ślinową trawiącą polisacharydy, – lipazę ślinową zapoczątkowującą trawienie tłuszczów w żołądku (wraz z lipazą żołądkową), – mucyny – glikoproteiny, których rolą jest zwilżenie pokarmu, sklejanie bakterii i ochrona

błony śluzowej jamy ustnej, – lizozym, który niszczy ścianę komórkową bakterii, – laktoferrynę, której rolą jest wiązanie żelaza i działanie bakteriostatyczne, – białka bogate w prolinę, które ochraniają szkliwo zębów i wiążą toksyczne taniny.

a) Wyjaśnij, dlaczego w żołądku, mimo obecności lipazy ślinowej i lipazy żołądkowej, trawienie tłuszczów odbywa się w znacznie mniejszym stopniu niż w dwunastnicy.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Na podstawie informacji zawartych w tekście wyjaśnij, dlaczego u chorych z niedoborem wydzielania śliny (kserostomia) próchnica zębów występuje częściej niż u ludzi z prawidłowym wydzielaniem śliny.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 16a 16b 16c 17. 18a 18b 19a 19b Maks. liczba pkt 1 1 1 2 1 1 1 1 Wypełnia


Documents

Tkanki zwierzęce