Tìm hiểu Ảnh hưởng của việc xây đập Thủy điện ở Thượng nguồnv1.ou.edu.vn/ncktxh/Documents/Seminars/Tham_Seminar_slides.pdf · nỘi dung 1. tỔng quan

Trường ĐH Mở TpHCM --------------------------------------------

Tìm hiểu Ảnh hưởng của việc xây đập Thủy điện ở Thượng nguồn

sông Mê kông và BĐKH đến ĐBSCL [[

.

Trình bày:

PGS TS Dương Hồng Thẩm

Khoa XD&Đ

T4- 2015

NỘI DUNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH TRẠNG XD ĐẬP THỦY

ĐIỆN Ở DỌC SÔNG MK VÀ BĐKH 2. ĐẶT VẤN ĐỀ - MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 3. PHƯƠNG PHÁP LUẬN 4. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU 5. KẾT QUẢ – THẢO LUẬN 6. KẾT LUẬN – KiẾN NGHỊ

22/05/2015 3

1. TỔNG QUAN

• TỔNG QUAN • ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU • PHƯƠNG PHÁP LUẬN • PHÂN TÍCH DỮ LIỆU • KẾT QUẢ & BÀN LUẬN • KẾT LUẬN

1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH TRẠNG XD ĐẬP THỦY ĐIỆN Ở DỌC CHÍNH LƯU SÔNG MÊ KÔNG VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU (BĐKH)

1.1 VỀ SÔNG MÊ KÔNG CON SÔNG QUỐC TẾ, 1 TRONG 12 CON SÔNG DÀI NHẤT THẾ GIỚI, ĐỨNG HẠNG 6 THẾ GIỚI VỀ LƯU LƯỢNG DÒNG, VÀ CÓ LƯU VỰC XẾP THỨ 21 TOÀN CẦU

LÀ THÍ DỤ ĐẶC TRƯNG VỀ TÀI SẢN CHUNG, LÀ MỐI XUNG ĐỘT QUYỀN LỢI GIỮA 6 QUỐC GIA, LÀ NGUỒN GỐC TIỀM TÀNG NHIỀU MÂU THUẪN GIỮA LỢI ÍCH VÀ TÁC HẠI KHI CÁC NƯỚC SD CHUNG VỀ:

• DÂN SỐ V/S SINH KẾ

• NƠI SX LÚA GẠO NHIỀU NHẤT V/S CŨNG LÀ NƠI CÓ SỐ DÂN NGHÈO ĐÔNG NHẤT

• ĐƯỢC V/S MẤT

Vùng lở

Thác nước

Nước nguồn

Hồ trên núi

Dòng vận chuyển bụi

Hồ chứa Đất ướt

Bãi dôi

Châu thổ sông

Khu đất ướt

Vùng lắng đọng

Châu thổ

Đất ướt

22/05/2015 7

SÔNG MEKONG

22/05/2015 8

1. THƯỢNG Mekong (UM) 2. CAO NGUYÊN PHÍA BẮC (NH) 3. CAO NGUYÊN PHÍA ĐÔNG (EH) 4. BÌNH NGUYÊN Korat (KP):

tương đối khô cằn, thuộc Đông Bắc Thái Lan.

5. KHU ĐẤT THẤP (LL): Phần lớn

khu này thuộc lãnh thổ Cam bốt

6. KHU PHÍA NAM Southern Upland (SU) với lợi thế to lớn và rất

đặc biệt của Biển Hồ Tonle Sap

7. ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG (MD)

7 TIỂU VÙNG SÔNG MÊ KÔNG

LƯU VỰC SÔNG MÊ KÔNG LOWER MEKONG RIVER BASIN

UM

NH

EH

KP

LL

SU

MD

ĐỘ DỐC DỌC CỦA SÔNG MEKONG

22/05/2015 10

1.2 TÌNH HÌNH XD ĐẬP TRÊN DÒNG CHÍNH SÔNG MEKONG

Đập ở Lào

VÙNG HẠ SÔNG MÊ KÔNG VÙNG THƯỢNG SÔNG MÊ KÔNG

TRẮC DỌC DUỖI THẲNG SÔNG MÊ KÔNG (MRC,2005)

22/05/2015 11

TẠI SAO ĐẬP THỦY ĐIỆN TRÊN DÒNG CHÍNH SÔNG MK

- NẰM TRONG Ý ĐỒ THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN KINH TẾ THÔNG QUA TÍCH HỢP KINH TẾ VÙNG - TIỂU VÙNG (theo WDB)

- ĐỘ DỐC LỚN TRÊN 1/3 LÃNH THỔ TQ, 1/3 QUA LÀO

- TQ XÂY 7 ĐẬP THỦY ĐIỆN TRÊN DÒNG CHÍNH

- LÀO XÂY 5 ĐẬP THỦY ĐIỆN CHÍNH VÀ HÀNG TRĂM ĐẬP KHÁC

- THÁI XÂY 4 ĐẬP

- VN XÂY 2 ĐẬP (D’RAY LINH VÀ YALI)

LMB: Cung cấp 8000 GWh/năm

UMB: Sản lượng 13800 GWh/năm

- LÀO BỊ TQ, TL TÁC ĐỘNG XÂY ĐẬP BÁN ĐIỆN, MUỐN TRỞ THÀNH TRUNG TÂM NĂNG LƯỢNG TOÀN VÙNG ĐÔNG NAM Á. TRONG KHI ĐÓ, CAM-BỐT CŨNG MUỐN GIÀU LÊN NHỜ BÁN ĐIỆN

1.3 TỔNG QUAN a. VỀ XÂY DỰNG ĐẬP THỦY ĐIỆN

22/05/2015

LỢI ÍCH CỦA ĐẬP THỦY NĂNG : SD THẾ NĂNG TỰ NHIÊN

ÍT Ô NHIỄM SO VỚI NL HÓA THẠCH

GIA TĂNG TRỮ NƯỚC CHO MÙA KHÔ, ĐIỀU TIẾT MÙA MƯA

TẠO ĐIỆN NĂNG GIÚP ĐỜI SỐNG TỐT HƠN

22/05/2015 14

TÌNH HÌNH XD NHỮNG ĐẬP THỦY ĐIỆN Ở DÒNG CHÍNH SÔNG MÊ KÔNG

2 ĐẬP ĐÃ XD VÀ HĐ. Cao nhất trên thượng nguồn! Đập thứ 3 đang xd (JINGHONG)

Thượng nguồn

4 đập nữa Thượng nguồn khúc giữa

Nhiều đập ở Lào, Hạ nguồn

ĐBSCL: Tận cuối Hạ nguồn!

Càng dưới Hạ Nguồn

VẤN ĐỀ KHU VỰC VÀ ĐỊA PHƯƠNG!

22/05/2015 15

ĐẬP THỦY ĐIỆN trên dòng chính

22/05/2015 16

ĐẬP THỦY ĐIỆN trên dòng chính

4,2

00

MW

Sáu đập (Source: Tom Fawthrop)

1,5

00

MW

1,3

50

MW

1,5

00

MW

90

0 M

W

5,8

50

MW

1,320 MW 1,410 MW

1,260 MW

1,320 MW 1,000MW

1,079 MW

2,230 MW 800 MW

260 MW 980 MW

Đập dòng chảy (run-off)

Total= 15,300 MW

Đập có hồ chứa

22/05/2015

NHƯNG ĐẬP LÀ NGUYÊN NHÂN CỦA:

- SỰ THAY ĐỔI LƯU LƯỢNG DÒNG VÀ CHU KỲ THỦY VĂN

- SUY GIẢM CHẤT LƯỢNG NƯỚC

- MẤT CÂN BẰNG HỆ ĐA DẠNG SINH HỌC

- CHẶN CÁ, CHẶN PHÙ SA

- TÌNH TRẠNG DI DÂN DU CƯ

22/05/2015 18

TÁC ĐỘNG CỦA ĐẬP ĐƯỢC NGHIÊN CỨU NHƯ THẾ NÀO ?

22/05/2015 19

TRONG LỤC ĐỊA, DIỆN TÍCH LÒNG HỒ CHỨA LÀ NGUỒN GỐC SINH RA KHÍ NHÀ KÍNH (GHG)

GHG EMITTING SURFACE OF DAM’S RESERVOIR

22/05/2015 20

HIỆP HỘI THẾ GIỚI VỀ ĐẬP WCD NÓI GÌ ?

22/05/2015 21

ĐẾN LƯỢT, ĐẬP LẠI CHỊU TÁC ĐỘNG CỦA BĐKH

GHG EMITTING SURFACE OF DAM’S RESERVOIR

22/05/2015 22

ĐẬP THỦY ĐIỆN

VẬY NL NÀY CÓ THỰC SỰ SẠCH ?

• DÙNG THỦY NĂNG TỰ NHIÊN

• ÍT Ô NHIỄM HƠN NL HÓA THẠCH FOSSIL ENERGY

• TƯỚI NƯỚC CHO MÙA KHÔ & ĐIỀU TIẾT DÒNG CHO MÙA MƯA

• NĂNG LƯỢNG

22/05/2015 23


• THAY ĐỔI LƯU LƯỢNG, THỜI LƯỢNG VÀ CHẾ ĐỘ CHẢY HẠ LƯU – BỒI LẮNG CỬA SÔNG, LÒNG LẠCH

– SẠT LỞ LŨ LỤT

– NHIỄM PHÈN

– HỆ THỐNG THỦY LỢI XÂY THÊM, LẤN VÀO VÙNG SINH THÁI

• CHẤT LƯỢNG NƯỚC BỊ HẠ THẤP

• MẤT QUÂN BẰNG ĐA DẠNG SINH HỌC

• CHẶN BỚT CÁ VÀ ĐƯỜNG ĐI CỦA CÁ

• PHÙ SA GIẢM SAU HỒ CHỨA VÀ HẠ LƯU

• DÂN PHẢI DU CANH DU CƯ

• RIS (RESERVOIR-INDUCED-SEISMICITY) ĐỘNG ĐẤT DO HỒ CHỨA SINH RA

22/05/2015 24

Thủy điện gây ra những gì

Mất rừng giữ nước do khai quang làm

công trình, đường sá, nhà máy… khi nước thừa nhiều thì phải xả thừa (spill)

- GÂY RA ĐỘNG ĐẤT

- LŨ LỤT

22/05/2015 25

CÁC NGHIÊN CỨU VỀ ẢH CỦA XD ĐẬP

NƯỚC ĐÃ CẠN DÒNG, KHÔNG CÒN RA TỚI BIỂN, TẠO CƠ HỘI CHO MẶN LẠI XÂM NHẬP NGƯỢC VÀO

22/05/2015 26

TÓM LẠI ĐẬP THỦY ĐIỆN

• NƯỚC: – KHÔNG UỐNG ĐƯỢC

– KHÔNG TƯỚI ĐƯỢC

– KHÔNG TRỒNG ĐƯỢC

• ĐẤT – THU HẸP ĐẤT CANH TÁC

– MẤT RỪNG

– DÂN PHẢI DI DỜI

• RIS (RESERVOIR-INDUCED-SEISMICITY) ĐỘNG ĐẤT DO HỒ CHỨA SINH RA

b. ẢNH HƯỞNG CỦA BĐKH

AN NINH LƯƠNG THỰC

AN NINH NĂNG LƯỢNG

KINH TẾ

VĂN HÓA XÃ HỘI

MÔI TRƯỜNG

22/05/2015 28

ẢNH HƯỞNG CỦA BĐKH

Dried Mekong River Flood in rural areas

32°F = 0°C

212°F=100°C

CÁC DÒNG SÔNG ĐANG CHẾT…

BÃO LŨ BÙN QUÉT

TRIỀU CƯỜNG, NGẬP…

22/05/2015 29

HIỂM HỌA MÔI TRƯỜNG

CHẶT PHÁ RỪNG

NẠN KHAI THÁC CÁT QUÁ MỨC

MƯA DÀI NGÀY Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC

Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

SẠT LỞ…

SẠT LỞ…

THIỆT HẠI TÀI SẢN…

THIỆT HẠI TÀI SẢN…

22/05/2015

NGƯỜI DÂN ĐỐI PHÓ THEO CẢM TÍNH

“CLIMATE CHANGE IMPACT ON

HYDROELECTRIC POWER” (G.P

Harrison et al, 200x)

• LƯỢNG MƯA TĂNG 0,4% , NƯỚC BIỂN DÂNG ĐẾN 17 CM TRONG VÒNG 10 NĂM TỚI

BĐKH • BỐC HƠI NHIỀU HƠN GIA TĂNG NHIỆT ĐỘ (0,6-0,7o)

THỜI TIẾT CỰC ĐOAN GÂY TĂNG/GIẢM NHIỆT ĐỘ GIA TĂNG TIÊU THỤ NĂNG LƯỢNG & YÊU CẦU DÙNG ĐIỆN

• KỊCH BẢN B2 DỰ BÁO GIAI ĐOẠN 2010-2025

NHIỆT ĐỘ TRUNG BÌNH 21,7 o – 31,1 o C ± 0,3 o

• LẠI TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC ĐẾN ĐẬP

• NƯỚC BIỂN DÂNG // NƯỚC SÔNG XUỐNG THẤM XÂM NHẬP MẶN SÂU HƠN

• GHG PHÁT THẢI KHÍ NHÀ KÍNH

• GIÓ, BÃO, GIÔNG LỐC

• CÀNG NÓNG KHÔ HẠN THÌ KHI MƯA CÀNG DỮ LỤT LỘI

• HÌNH THÀNH CÁC ĐẢO NHIỆT (ĐÔ THỊ)

• LƯỢNG NƯỚC CHẢY TRÀN, LƯỢNG MƯA, MƯA

BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

22/05/2015 35

ẢNH HƯỞNG CỦA BĐKH ĐẾN HẠ LƯU ĐBSCL (LMRB)

GIA TĂNG THÁCH THỨC VỀ NGUỒN NƯỚC: LŨ LỤT, HẠN HÁN, XÂM NHẬP MẶN, GIẢM CL NƯỚC SẠCH…

GIA TĂNG NGHÈO ĐÓI VÀ NHỮNG HỆ LỤY KHÁC…

BĐKH TÁC ĐỘNG XẤU CẢ CHO NHỮNG CON ĐẬP THỦY ĐIỆN, LÀM CÁC ẢH CỦA THỦY ĐIỆN CÀNG XẤU HƠN

22/05/2015 36

KHI KHÔNG CÓ BĐKH…

THAY ĐỔI BIẾN LƯỢNG VÀ GIÁ TRỊ TRUNG BÌNH

…VÀ KHI CÓ BĐKH…

22/05/2015 37

TRONG KHI ĐÓ, MỘT HIỂM HỌA KHÁC: NƯỚC BIỂN DÂNG ĐẾN

XÂM NHẬP MẶN KHÔNG CHỈ ẢNH HƯỞNG LÊN MEKONG DELTA MÀ CÒN QUAN TRỌNG ĐÁNG KỂ Ở VÙNG VÀ TIỂU VÙNG LỚN RỘNG HƠN

ĐÃ ẢNH HƯỞNG LÊN NĂNG

SUẤT LƯƠNG THỰC & NÔNG

NGƯ NGHIỆP Ở ĐBSCL

MONRE:

KỊCH BẢN B2

22/05/2015 39

Thủy điện + BĐKH gây ảh ra sao?

ĐẬP TRONG LÃNH THỔ LÀO LÀ RẤT NHIỀU (GỒM CẢ CÁC ĐẬP PHỤ)

KHI DÀNH NƯỚC ĐỂ TƯỚI CHO HÀNG TRĂM NGÀN HA LÚA, CUNG CẤP CHO VÙNG CAO NGUYÊN KORAT (6,32 TỈ M3 NƯỚC) của THÁI LAN

KP

Mối nguy thiếu nước cho

ĐBSCL từ đây

Thủy điện + BĐKH gây ảh ra sao?

VẪN CÒN THU HÚT SỰ QUAN TÂM NGHIÊN CỨU

NHỮNG ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC CỦA TÁC ĐỘNG KÉP: ĐẬP VÀ BĐKH LÊN ĐBSCL

22/05/2015 42

LŨ LỤT GÂY SẠT LỞ

1. ĐỊA HÌNH 45.5% 8b

8a

2. MƯA LŨ, LỤT 60,2%

3. DÒNG VÀ SÓNG TÀU 66,7%

(ADB, 2009)

BỀ RỘNG SÔNG THAY ĐỔI CHẾ ĐỘ CHẢY THAY ĐỔI

THỦY VĂN THAY ĐỔI BỀ RỘNG SÔNG THAY ĐỔI….

LIÊN QUAN MẬT THIẾT ĐẾN MƯA (BĐKH) & DÒNG (CẢ BĐKH VÀ ĐẬP)

Nước ngầm tụt

giảm, nhiễm mặn

nước ở các hồ chứa , lòng hồ bị

bồi lắng

Lũ quét, lở đất do Mưa +

phá rừng + canh tác trên

độ dốc lớn

ẢH ĐẾN MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

22/05/2015 44

TÌNH TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT

ĐẤT CANH TÁC THIẾU DO THÂM CANH VÀO CÁC VÙNG ĐẤT NGẬP NƯỚC NHƯ ĐỒNG THÁP MƯỜI + TỨ GIÁC LONG XUYÊN + BÁN ĐẢO CÀ MAU

22/05/2015 45

Trắc dọc tiêu biểu về sử dụng đất [15]

CÂY ĂN QUẢ

ĐỊNH CƯ MỚI

RỪNG ĐƯỚC VEN BIỂN

KHU VỰC DEPRESS

RUỘNG TƯỚI NƯỚC MƯA

ĐỊNH CƯ CŨ

SÔNG RẠCH

RUÔNG TƯỚI TIÊU

RỪNG

BIỂN

NGHỀ CÁ

TRẮC ĐỒ SỬ DỤNG ĐẤT

ĐẤT TRỒNG TRỌT LIÊN QUAN MẬT THIẾT ĐẾN MƯA (BĐKH) & THỦY LỢI (CẢ BĐKH VÀ ĐẬP)

22/05/2015 46

SỬ DỤNG NƯỚC TRONG KHU VỰC (Mũi tên chỉ xu hướng từ thượng nguồn đến hạ nguồn)

China

Thai

Cambodia

Laos (Lower sub-region)

(ĐƯỢC LÀM RÕ SAU)

2 TRẠM DỮ LIỆU QUAN TRẮC DUY NHẤT CỦA VIỆT NAM LÀ TẠI TÂN CHÂU VÀ CHÂU ĐỐC: VỪA ÍT NĂNG LỰC, LẠI VỪA BỊ ĐỘNG

Nguồn: MRC ( 2004)

22/05/2015 47

NƯỚC VÀ MẤT MÁT PHÙ SA

PHÙ SA TỪ ĐẤT SẠT LỞ & CHÌM VÀO DÒNG

VẬN CHUYỂN LƠ LỬNG TRONG DÒNG

“NƯỚC ĐÓI” NẮM BẮT NHỮNG VL KHÔNG TỐT Ở ĐÁY SÔNG

BỊ CHẶN & THU HẸP DÒNG Ở HẠ LƯU. CẦN CÓ GP ĐỂ TỤ GIỮ CÁC PHẦN TỬ NHỎ NHẤT KHÔNG BĂNG QUA ĐẬP

22/05/2015 48

CÂN BẰNG NƯỚC…

GIẢM MỌI MẶT VỀ NGUỒN NƯỚC

22/05/2015 49

NƯỚC – GIẢM CÁC VI LƯỢNG

TỪ TRÁI (THƯỢNG) SANG PHẢI (HẠ NGUỒN)

22/05/2015 50

SẢN LƯỢNG ĐÁNH BẮT CÁ NỘI ĐỒNG

22/05/2015 51

TIÊU THỤ HÀNG NĂM CỦA SẢN LƯỢNG CÁ 2000

ĐẤT & NƯỚC LÀ 2 YẾU TỐ QUAN

TRỌNG NHẤT PHẢI ĐẤU TRANH

GIÀNH LẠI QUYỀN KIỂM SOÁT

Nguồn: (2009)

22/05/2015 53

TỪ KHÓ KHĂN VỀ VẬT CHẤT DO

ẢH CỦA TÁC ĐỘNG KÉP

TẤT CẢ CÁC LÃNH VỰC CỦA ĐỜI

SỐNG CƯ DÂN TRONG KHU VỰC

22/05/2015 54

BĐKH & CÁC MỐI XUNG ĐỘT

Lụt lội dữ hơn

Nước biển dâng

Thời tiết cực đoan

Giông gió

Hạn hán trầm trọng

Nhiệt độ tăng

Giảm SD Đất

Giảm Đất, mặn hóa

Giảm Đất trồng trọt

Giảm cây trái

Cây dại, cháy rừng

Tăng lan truyền bệnh tật

Giảm lương thực, nước sạch, đất ở

Tăng Nghèo đói

Giảm CL sống

Tăng dân nhập cư

Tăng Áp lực xã hội, tài nguyên giảm

Tăng nguồn gốc xung đột, bất ổn về ktế văn hóa xã hội

22/05/2015 55

ĐẶT RA NHỮNG BÀI TOÁN CHUNG

• LÀM SAO ĐỂ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ?

• SOCIAL XÃ HỘI

• ECONOMY KINH TẾ

• ENVIRONMENT MÔI TRƯỜNG

• POLICY CÁC CHÍNH SÁCH

• CHIẾN LƯỢC THÍCH ỨNG VỚI BĐKH

• CHÍNH SÁCH CHO MỖI QUỐC GIA TRONG TIỂU VÙNG SÔNG MK SAO CHO PHÙ HỢP LỢI ÍCH CHUNG TOÀN KHU VỰC

22/05/2015 56

Những Nghiên cứu đã công bố đưa ra

4 HƯỚNG CHỈ TIÊU ĐẦU RA

OUTCOME 2: NĂNG LỰC THÍCH ỨNG

OUTCOME 3: CHIẾN LƯỢC THÍCH ỨNG

OUTCOME 4: HỢP TÁC HÀNH ĐỘNG

OUTCOME 1: KẾ HOẠCH THÍCH ỨNG

3 CHỈ DẪN ĐỊNH HƯỚNG được rút ra

TÍNH TOÀN CẦU CỦA BĐKH

SỰ HỢP TÁC TẦM KHU VỰC

HÀNH ĐỘNG ĐỊA PHƯƠNG

22/05/2015 58

2. ĐẶT VẤN ĐỀ - MỤC TIÊU


22/05/2015 59

XÁC ĐỊNH TÁC ĐỘNG CỦA ĐẬP VÀ NHỮNG YẾU TỐ LIÊN QUAN LÊN SD ĐẤT VÀ NƯỚC Ở HẠ NGUỒN

SÔNG MÊ KÔNG

THIẾT LẬP 3 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 1:

LƯỢNG HÓA (MỘT PHẦN) MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA

CÁC THAM SỐ VỀ BĐKH & ĐẬP VỚI SD ĐẤT &

NƯỚC Ở HẠ NGUỒN SÔNG MÊ KÔNG

1 “The impacts of Climate Change on Bank Erosion and its Effects on Socio-Economic and Environment” Korn Ratha, Seng Touch, Heng Sokhom and Oeun Akara, Royal University of Phnom Penh

XÁC ĐỊNH TÁC ĐỘNG CỦA BĐKH VÀ NHỮNG YẾU TỐ LIÊN QUAN LÊN SD ĐẤT VÀ NƯỚC Ở HẠ NGUỒN

SÔNG MK

22/05/2015 60

GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU:

LƯỢNG MƯA, LƯỢNG NƯỚC CHẢY TRÀN ĐƯỢC CHỌN LÀ 2 CHỈ SỐ VỀ BĐKH

DIỆN TÍCH BỀ MẶT HỒ CHỨA = QUY MÔ ĐẬP1

ẢH KÉP CỦA BĐKH VÀ ĐẬP LÀ KHÍ PHÁT THẢI GHG

XỬ LÝ TRÊN TRỊ TRUNG BÌNH (LẤY TỪ DỮ LIỆU THỨ CẤP ĐÁNG TIN CẬY)

22/05/2015 61

DO VẬY, MỤC TIÊU CỦA NGHIÊN CỨU NÀY LÀ:

ĐẬP THỦY ĐIỆN VÀ BĐKH ĐÃ CÙNG NHAU TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC NHƯ THẾ NÀO ĐẾN SỬ DỤNG ĐẤT

VÀ NƯỚC ?

• TIẾP CẬN HƯỚNG KỸ THUẬT

• NHẮM VÀO ĐẤT VÀ NƯỚC

• ẢH ĐẾN CON NGƯỜI SINH SỐNG Ở

VÙNG HẠ NGUỒN SÔNG MÊ KÔNG

22/05/2015 62

NHẰM GIẢI THÍCH MỐI LIÊN HỆ BÊN TRONG GIỮA CÁC THÀNH PHẦN

THIÊN NHIÊN (BĐKH),

NĂNG LƯỢNG THỦY ĐIỆN (ĐẬP)

CON NGƯỜI (KINH TẾ XÃ HỘI) ĐƯỢC KỂ ĐẾN 1 CÁCH ĐỒNG THỜI TRONG TÍNH TOÁN

ẢNH HƯỞNG TỪ THƯỢNG NGUỒN ĐẾN HẠ

NGUỒN: LAO / THAI / CAMBODIA / VIETNAM

22/05/2015 63

3. PHƯƠNG PHÁP LUẬN


22/05/2015 64

RẤT NHIỀU DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU …

1. KHẢO CỨU DỮ LIỆU LỊCH SỬ

Và ĐƯỢC TÀI TRỢ BỞI CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á, NGÂN HÀNG THẾ GIỚI NGÂN HÀNG

PHÁT TRIỂN CHÂU Á ( ASIAN DEVELOPMENT BANK, …)

2. LẬP VÒNG NGUYÊN NHÂN KẾT

QUẢ (CAUSAL LOOP)

3. PHÂN TÍCH ĐA BIẾN

TỪ NHỮNG BÁO CÁO SỐ LIỆU, NGHIÊN CỨU TIẾN HÀNH BỞI CÁC HỌC GIẢ CHÂU ÂU VÀ

PHƯƠNG TÂY, BỞI CÁC TỔ CHỨC QUAN TRỌNG UY TÍNH NHƯ IPCC, MRC, NGOs …

22/05/2015 65

CÓ MỐI LIÊN HỆ CHẶT GIỮA ĐẬP (VÀ CÁC HỆ LỤY CỦA NÓ) ĐẾN NHỮNG NƯỚC Ở HẠ NGUỒN SÔNG MK

NHỮNG GIẢ THIẾT CẦN ĐƯỢC KIỂM CHỨNG

MỖI LOẠI TÁC ĐỘNG ĐẾN CÁC NƯỚC Ở HẠ NGUỒN SÔNG MK LÀ KHÁC NHAU VỀ MỨC ĐỘ

THỦY VĂN

ĐỊA MẠO

ĐẶC TRƯNG KINH TẾ XÃ HỘI MÔI TRƯỜNG

22/05/2015 66

CÁC NƯỚC CÀNG VỀ CUỐI HẠ NGUỒN, CÀNG BỊ TỔN THƯƠNG DO CẢ BĐKH VÀ ĐẬP

ĐẤT VÀ NƯỚC CÓ MỐI LIÊN HỆ BÊN TRONG RẤT MẬT THIẾT

BĐKH VÀ ĐẬP CÓ MỐI LIÊN HỆ BÊN TRONG RẤT MẬT THIẾT

NHỮNG GIẢ THIẾT CẦN ĐƯỢC KIỂM CHỨNG

22/05/2015 67

4. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU

• TỔNG QUAN • ĐỐI TƯỢNG • PHƯƠNG PHÁP LUẬN • PHÂN TÍCH DỮ LIỆU • KẾT QUẢ & BÀN LUẬN • KẾT LUẬN

22/05/2015 68

Lượng Mưa Ấm dần, Ướt hơn, Nóng hơn, Hanh hơn

Lụt

TÌNH TRẠNG NƯỚC BIỂN DÂNG

directly quantify


Indirectly quantify

GHG, Đất Thu hẹp Dòng chảy, Nước

Hạn hán Xâm nhập mặn Nước biển dâng

Ô nhiễm nguồn nước sạch

Nước sinh hoạt nhiễm bẩn

Thành phần của nước thay đổi

Thiếu nước ngọt

NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN

NƯỚC VÀ SD NGUỒN NƯỚC

Nông nghiệp (SL lúa) Ngư nghiệp (SL cá)

Lâm nghiệp, Hệ sinh thái đất ngập nước ven biển

Thoát nước (Lưu vực) thay đổi


Mưa Gió hoặc BÃO mạnh hơn

SẠT LỞ

Lưu lượng dòng thay đổi

NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN

ĐẤT Ở VÀ ĐẤT XD

Môi trường XD

SD đất Kỹ nghệ hóa Đô thị Hóa


Chất lượng nước, Thủy Lợi

TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC TỪ

22/05/2015 69

THỬ

PH

ÁC

TH

ẢO

MỘ

T Đ

ỘN

G H

ỌC

HỆ

THỐ

NG

BĐKH

Bốc hơi

Hệ môi trường & Đa Dạng Sinh học

Nhiệt độ Không khí

Nhiệt độ Nước

Lụt lội Bão tố

Sạt lở

Thủy Văn (Sông ngòi)

Thay đổi chu kỳ Biển

Lượng mưa

Hạn hán

XÂM NHẬP MẶN

SL NÔNG NGHIỆP

SL Cá

CHẤT LƯỢNG NƯỚC

Nước Thải

SL LÚA GẠO

Chặt phá rừng



Đập Thủy điện

GHG KHÍ PHÁT THẢI CO2 CH4

SD Đất

MÔI TRƯỜNG XD ĐÔ THỊ HÓA

Thu nhập đầu người

DÂN SỐ, ĐIỀU KIỆN SH NÔNG

THÔN

KINH TẾ VĂN HÓA XÃ HỘI

DÂN SINH

Thể tích Nước tăng

–

FOSSIL nhiên liệu

--

+

--

–

–

–

+

–

+

–

+

+

–

–

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

--

–

–

--

--

--

--

--

_

+

–

+

+

+

+

+

–

+

+

+

+

+

+

+

+

Nước biển dâng

+

+

–

–

Di dân, nghèo đói

+

+

+

–

+

BĐKH

Cấp nước ở

nguồn

Dòng chảy Mực nước sông Mê kông

Đập ở TQ

Lụt ở Hạ nguồn

Ngư

trường

Đời sống thiếu cá

TÁC ĐỘNG

22/05/2015 71

THỐNG KÊ DỮ LIỆU TRUNG BÌNH

rsrvoir ghgemit catchmnt rainfall Flow Evapo runoff deforest

Lao 451.93 17.40 202000 69 5270 7 2000 129.4

Thailand 1144 351.30 184000 148 2560 40 700 515.3

Cambodia 415 22.70 155000 181 2860 25 550 131.4

Vietnam 480 176.90 65000 5 1660 15 350 137

Các quốc gia trong LMRB (thứ tự từ thượng xuống hạ nguồn)

Diện tích Hồ chứa có liên quan đến đập trong lưu vực

Bình quân đầu người, Tấn CO2 tương đương ; năm 2000-2005 của UB sông ngòi quốc tế WRI,2009)

Lượng mưa trung bình, mm (IMC,1988)

Lưu lượng trung bình từ diện tích, m3/s (from IPCC, COP8, MRC)

(MRC, IPCC, IRC, WB, ADB…)

22/05/2015 72

5. KẾT QUẢ - BÀN LUẬN


22/05/2015 73

• OVERVIEW

• OBJECTIVES

• METHODOLOGY

• DATA ANALYSIS

• RESULTS & DISCUSSION

• CONCLUSION

Phân tích Bảng tương quan đa biến Correlations

1 .910* .829 .326 -.180 .998** -.246 .313

. .045 .086 .337 .410 .001 .377 .343

4 4 4 4 4 4 4 4

.910* 1 .747 .025 -.442 .891 -.555 -.102

.045 . .126 .488 .279 .054 .223 .449

4 4 4 4 4 4 4 4

.829 .747 1 .662 -.543 .857 -.501 .171

.086 .126 . .169 .229 .071 .250 .415

4 4 4 4 4 4 4 4

.326 .025 .662 1 -.111 .388 .066 .587

.337 .488 .169 . .444 .306 .467 .206

4 4 4 4 4 4 4 4

-.180 -.442 -.543 -.111 1 -.191 .975* .700

.410 .279 .229 .444 . .404 .012 .150

4 4 4 4 4 4 4 4

.998** .891 .857 .388 -.191 1 -.243 .340

.001 .054 .071 .306 .404 . .379 .330

4 4 4 4 4 4 4 4

-.246 -.555 -.501 .066 .975* -.243 1 .767

.377 .223 .250 .467 .012 .379 . .117

4 4 4 4 4 4 4 4

.313 -.102 .171 .587 .700 .340 .767 1

.343 .449 .415 .206 .150 .330 .117 .

4 4 4 4 4 4 4 4

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

Pearson Correlation

Sig. (1-tailed)

N

water surface

CO2 CH4 (ton)

Ev apo in mm

Rainf all (mm)

Runof f (mm)

area of deforest

Discharge(mil m3)

AreaBasin(km2)

water surface

CO2 CH4

(ton) Ev apo in mm Rainf all (mm) Runof f (mm)

area of

deforest

Discharge(mil

m3)

AreaBasi

n(km2)

Correlation is signif icant at the 0.05 level (1-tailed).*.

Correlation is signif icant at the 0.01 level (1-tailed).**.

+

+

+

- + + - -

+ -

22/05/2015 74

Lũ lụt (+) Chảy tràn (–)

Lượng mưa (+)

Lưu lượng

Bốc hơi (+)

Thấm xuống (+)

Storage ↓

…ĐÃ GIẢI THÍCH CHO THẤY CÓ MỘT SỰ THIẾU HỤT NƯỚC

IERPQS

Diện tích chặt phá rừng

SỬ DỤNG ĐẤT THAY ĐỔI ĐÃ GIÁN TIẾP

KÉO THEO MỘT SỰ THAY ĐỔI SỬ DỤNG

NƯỚC !

22/05/2015 75

HIỆU ỨNG KÉP CC (thiên nhiên) VÀ ĐẬP (nhân tạo)!

IERPQS

BĐKH

Do Đập TĐ

Storage ↓

Lũ lụt (+) Chảy tràn (–)

Lượng mưa (+)

Lưu lượng

Bốc hơi (+)

Thấm xuống (+)

22/05/2015 76

THẢO LUẬN

• ĐỘ TIN CẬY CỦA NGHIÊN CỨU – SỐ LIỆU LỊCH SỬ 5 NĂM LÀ NGẮN HẠN TRONG KHI ĐO ĐẠC THÔNG SỐ BĐ KH CẦN TIẾN HÀNH TRONG 1 THỜI

GIAN DÀI

– SD GIÁ TRỊ TRUNG BÌNH THAY CHO DỮ LIỆU ĐỒ SỘ

– CHƯA KỂ ĐƯỢC NHỮNG ĐẶC TRƯNG VỀ ĐỊA HÌNH. ĐỊA MẠO

• MỘT XU HƯỚNG TÁC ĐỘNG RÕ RÀNG TỪ THƯỢNG ĐẾN HẠ NGUỒN. VN LÀ NƯỚC CUỐI NGUỒN NHẤT, DO VẬY CHỊU ẢH NẶNG NỀ NHẤT, TRỰC TIẾP VỚI NƯỚC BIỂN DÂNG.

• BĐKH TOÀN CẦU + XÂY ĐẬP NHIỀU KHÍ PHÁT THẢI GHG, LƯỢNG NƯỚC GIẢM VỀ PHÍA HẠ NGUỒN, HOẶC LỤT RẤT LỚN (2000). MATCH

[DOC ABOUT GHG-1] KHÔ HẠN !

• KHẢO CỨU TIẾN HÀNH TRÊN DỮ LIỆU LỊCH SỬ CÓ THỂ GIÚP TA TÌM RA XU HƯỚNG VÀ DIỄN BIẾN TÁC HẠI MỘT CÁCH ĐỊNH LƯỢNG

22/05/2015 77

THẢO LUẬN • MỐI TƯƠNG QUAN NHIỀU Ý NGHĨA GIỮA DIỆN TÍCH MẶT

NƯỚC HỒ CHỨA CỦA ĐẬP VỚI SD ĐẤT (BIẾN “DIỆN TÍCH CHẶT PHÁ RỪNG”).

• CHẤT LƯỢNG NƯỚC ĐƯỢC XÉT QUA LƯỢNG NƯỚC CHẢY TRÀN, LÀ NHƯ ĐÃ ĐƯỢC NGHIÊN CỨU [5,6,7…]

• CÁC GIẢ THIẾT ĐÃ ĐƯỢC KIỂM CHỨNG ĐÚNG

• QUÁ NHIỀU VẤN ĐỀ CẦN ĐƯỢC NGHIÊN CỨU

• KIỂU NGHIÊN CỨU NÀY CÓ THỂ ÁP DỤNG ĐƯỢC NHẰM MỤC TIÊU TIÊN ĐOÁN

22/05/2015 78

Lượng mưa Ấm hơn, ướt hơn, nóng hơn , khô hanh hơn

LỤT LỘI

BĐKH (NƯỚC BIỂN DÂNG)

SEA LEVEL RISE


GHG, Đất

Lưu lượng giảm

Hạn hán Xâm nhập mặn Nước biển dâng

Nồng độ ô nhiễm nguồn nước càng nặng

Nước ngọt bị ô nhiễm

Thành phần vi lượng trong nước thay đổi

Thiếu nước

CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN NƯỚC

Nông nghiệp (SL Lúa) Ngư nghiệp (SL cá)

Lâm nghiệp, Hệ Sinh thái ngập mặn

Lưu vực thoát nước bị thay đổi


Mưa có khi thất thường tạo ra giông bão

Sạt lở

Lưu lượng sông thay đổi

CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤT

Môi trường XD

Sử dụng Đất Kỹ nghệ hóa Đô thị hóa


Chất lượng Nước, Tưới tiêu

TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC TỪ

CÁC GIẢ THIẾT CÓ THỂ ĐƯỢC KIỂM CHỨNG THÔNG QUA ĐỊNH

LƯỢNG !

√ √

22/05/2015 79

TỪ NỘI ĐỒNG ĐẾN KHU VỰC CẬN DUYÊN

SEVEN SUB-REGIONS IN LOWER MEKONG BASIN

TÁC ĐỘNG KÉP! TỪ CAO XUỐNG THẤP

TỪ NHỮNG VĐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤT ĐẾN NHỮNG VĐ LIÊN

QUAN ĐẾN NƯỚC

TỪ ĐẬP ĐẾN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

TỪ ĐƯỢC (ÍT HƠN)

ĐẾN MẤT MÁT (NHIỀU HƠN)

TỪ SÔNG RA ĐẾN BIỂN

TỪ GIÀU ĐẾN NGHÈO

22/05/2015 80

6. KẾT LUẬN


22/05/2015 81

NHỮNG BÀI TOÁN LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤT VÀ NƯỚC RẤT CẤP BÁCH

• NÊN TÍCH HỢP SD VỚI NGHIÊN CỨU THỐNG KÊ HỒI QUY ĐA BIẾN

• ĐẬP + BĐKH CẢ HAI HỢP LẠI ĐÃ KÍCH HOẠT TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CHO CÁC KHÍA CẠNH DÂN SINH Ở HẠ LƯU, THEO 1 XU THẾ RÕ RỆT

• ĐẬP = “XÂY CÁI NÀY MÀ HỦY ĐI CÁI KIA”

• ĐẬP CÓ THỂ THIẾT KẾ, ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG, TRONG KHI BĐKH THÌ KHÔNG

• THƯỢNG LƯU THÌ KẾ HOẠCH, HẠ LƯU THÌ GÁNH CHỊU

• ĐẤT LIÊN QUAN ĐẾN THƯỢNG NGUỒN TRONG KHI NƯỚC ẢNH HƯỞNG ĐẾN HẠ NGUỒN SÔNG MK

• THƯỢNG LƯU LỢI, HẠ LƯU MẤT

• NGHÈO HƠN, GIÀU HƠN

22/05/2015 82

CHÚNG TA PHẢI LÀM GÌ ?

• HỌC

• HÀNH ĐỘNG CÙNG NHAU TRƯỚC MẮT Ở TẦM CỤC BỘ, NHỎ TRƯỚC , DẦN ĐẾN TOÀN CẦU SAU

• TẬP TRUNG VÀO TÁC ĐỘNG LÊN

– XÂY DỰNG ĐẬP (ĐỊA)

– MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN (THIÊN)

– CHÍNH SÁCH (NHÂN)

• LẬP RA CÁC NHÓM NGHIÊN CỨU: KỸ THUẬT, KINH TẾ, VĂN HÓA XÃ HỘI, MÔI TRƯỜNG.

22/05/2015 84

ĐỀ XUẤT MỘT CÔNG CỤ NGHIÊN CỨU “FISHBONE DIAGRAM” CỦA ISHIKAWA

CHO CÁC LĨNH VỰC KTẾ-VHXH-MT

LƯỢNG HÓA THIỆT HẠI

TÍNH TOÁN CHI PHÍ NGÂN SÁCH

CHIẾN LƯỢC THÍCH ỨNG

HÀNH ĐỘNG CỤ THỂ

Thay lời kết Period 2015-2020 is the selected time in a very near future from now. Research indicates that as in Vietnam this period, scenario B2 was chosen (MONRE, 2009) for its relevance to 1992’s UN Framework Convention on climate change (UNFCCC) and Kyoto Protocol signed by 1998. This scenario, is a medium GHG Emission scenario in which some main reasons are as following: • There starts a significant difference between different Global GHG emission

(in Gigaton of CO2 equivalent per year) as cited in IPCC report for period from 2000 to 2100. MONRE accepted.

• Population : up to 2% annual growth in population (Ronald Eckert et al., 2009) and Vietnam in general is assumed to stand in an intermediate level of economic development.

• Temperature increases from 1,4o to 3.8oC together with sea level rises from 20 to 43 cm (MONRE, 2009).

• For not predicting the impact of climate change too far in future to act practically, scenario this time 2015 - 2020 can collect data, analysis and revise plan of adaptation, make timely decisions.

22/05/2015 88

XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN SỰ QUAN TÂM CỦA QUÝ VỊ

22/05/2015 89

[1] ChuThaiHoanh (2000) Water, Climate, Food and Environment under the climate change, final report MRC, 2000 [2] ChuThaiHoanh, Han Guttmans, Peter Droogers, and Jeroen Aerts, (2003) “Water, Climate Food Environment in Mekong River Basin in Southeast Asia”, ADAPT Mekong final report, June 2003 [3] Mekong River Commission (2005) Overview of the Hydrology of the Mekong Basin. Vientiane: Mekong River Commission. [4] Mekong River Basin Hydropower, website http://en.wikipedia.org/Mekong_River_Basin_Hydropower ; [5] So Kazama, Masaki Sawamoto and Nmus Bandara Nawarathna, Simple analysis on future water resource in Mekong Basin, [6] Mahesh Pathak, (2010), Climate change: Uncertainty for hydropower development in Nepal, journal of Hydro, issue No. 6, January 2010. [7] Atshshi et al (2007), Estimating global climate change impacts on hydropower projects: application in India, Sri Lanka and Vietnam, http://www.thefreelibrary.com/ [8] Evelyn Goh (?) China in the Mekong River Basin: The Regional security Implications of resource development on the Lancang Jiang, [9] Patrick McCully (2002) Flooding the land, Warming the earth, document of International River network [10] Kristensen, J., (2001) Food security and Development in the LMB – A challenge for MRC, Asia and Pacific Forum on Poverty.

REFERENCES

http://en.wikipedia.org/Mekong_River_Basin_Hydropower

http://www.thefreelibrary.com/

22/05/2015 90

[11] State of Basin Report (2003), published by Mekong River Commission, Phnom Penh, Cambodia 2003, ISSN 1728-3248, 316 pages. [12] Le NgocThanh (2003) Investigation riverbank at Hong Ngu District to determine the geology for predicting the soil instability [13] Tham H.D. (2010) A suggested approach for riverbank erosion prediction – a case study of the Dong Thap province in Mekong Delta, Vietnam, Proceedings of International Symposium “challenges and opportunities in climate change”, Thailand. [14] Ross (2010) When Hydroelectric meets climate change: Lesson for renewable diversity in website http://www.energy-savingnews.coms/2010/05 [15] Duong Van Ni (2005) Adaptation to climate change: Experiences and trends in the Mekong Delta, Cantho University. [16] Salinewater intrusion in the Mekong River Delta, MRCS Environment training program Case studies, 2000. [17] Mira Kanonen (2008) Mekong Delta at the crossroad: More control or adaptation ? [18] John Hayward (2009) Introduction to system dynamics, University of Glamorgan. [19] website http://www.engineeringtoolbox.com/evaporation-water-surface-d_690.html [20] Climate change baseline Assessment working paper, MRC SEA hydropower on the Mekong mainstream, 2010. [21] Hans Jörg Fuchs (2004) Data Availability for studies on effects of land cover changes on water yield sediment and nutrient load at catchment of Lower Mekong Basin, working paper in cooperation programme between MRC and GTZ, Götingen

http://www.energy-savingnews.coms/2010/05



http://www.engineeringtoolbox.com/evaporation-water-surface-d_690.html







22/05/2015 92

XIN CẢM ƠN QUÍ VỊ

22/05/2015 93

PHỤ LỤC

22/05/2015 94

UPPER MEKONG

RIVER BASIN

LOWER MEKONG

RIVER BASIN

ĐẬP TRÊN DÒNG CHÍNH (TQ)

TRUNG QUỐC: 8

LAO: 9 (5 BUILT IN MAINSTREAM)

THAILAND: (4 BUILT IN MAINSTREAM)

CAMBODIA: (2 BUILT IN MAINSTREAM)

VIETNAM: (2 BUILT IN MAINSTREAM)

ĐẬP THỦY ĐIỆN TRONG KHU VỰC

ĐẬP THỦY ĐIỆN= Renewable Energy

22/05/2015 95

8 ĐẬP Ở THƯỢNG NGUỒN (TRUNG QUỐC)

NHIỀU ĐẬP Ở LÀO

HAVE LARGER RESERVOIR