Embed Size (px)
Citation preview
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
----------***----------
DƢƠNG QUANG HIỆP
CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA HOA KỲ
TỪ SAU NỘI CHIẾN ĐẾN KẾT THÚC
CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT
(1865 – 1918)
Chuyên ngành: Lịch sử thế giới
Mã số: 62 22 03 11
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ
HUẾ - NĂM 2016
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Khoa học – Đại học Huế.
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS.Nguyễn Văn Tận.
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Đại học Huế tại
…………………………………………………………………….
Vào hồi: ….giờ……ngày……tháng……năm……………………..
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: ………………………………
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bất kỳ thời đại lịch sử nào, đối với mỗi quốc gia, chính sách đối
ngoại luôn giữ một vị trí đặc biệt quan trọng. Trong suốt quá trình phát triển
đi lên, sự hưng vong của mỗi nước không chỉ là kết quả của việc thực thi
chính sách đối nội mà còn gắn liền với chính sách đối ngoại. Hoa Kỳ cũng
không nằm ngoài quy luật này. Hoa Kỳ sẽ không có được sự phát triển lớn
mạnh nếu không có sự can dự ở nhiều khu vực, trước hết là ở Mỹ Latinh,
châu Á và châu Âu cùng nhiều vùng đất khác trên thế giới.
Ngay sau khi vừa mới ra đời, nhà nước Hợp chúng quốc Hoa Kỳ (The
United States of America - USA) đã phải đương đầu với các nước Anh,
Pháp, Tây Ban Nha, Nga…ở Tây bán cầu. Ở khu vực châu Á và một số nơi
khác, khi Mỹ đang còn bận bịu với việc giải quyết các vấn đề nội tại và bảo
vệ lợi ích Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh, các cường quốc châu Âu đã gần như
phân chia xong phạm vi ảnh hưởng ở đây. Điều đó đòi hỏi chính giới Mỹ
phải hành động để không chỉ bảo vệ lợi ích của Hoa Kỳ ở những khu vực
cận kề mà còn tìm cách bành trướng ảnh hưởng, cạnh tranh địa vị, vươn đến
quyền lực thế giới của Mỹ trên trường quốc tế.
Để hiện thực hóa tham vọng trên, các chính phủ Hoa Kỳ nối tiếp nhau
thực hiện các kế sách đối ngoại khôn khéo với các cường quốc châu Âu và
Nhật Bản. Nhằm ba mục tiêu cơ bản là an ninh, phát triển và phát huy ảnh
hưởng của mình trên thế giới, Hoa Kỳ trước hết đã chọn khu vực Mỹ
Latinh, sau đó là khu vực châu Á và một số nơi khác để thực hiện các mục
tiêu đối ngoại.
Ở khu vực Mỹ Latinh, sự có mặt của các cường quốc châu Âu là mối đe
dọa nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ trên cả ba phương diện đã đề cập. Mặt
khác, trên đà phát triển sau khi giành được độc lập, “khát vọng” của Mỹ
muốn biến Mỹ Latinh, vốn trở thành các nước độc lập vào thập niên 20 của
thế kỷ XIX, thành “sân sau” ngày càng lớn dần. Việc đề ra các chính sách
ngoại giao của Hoa Kỳ đối với khu vực Mỹ Latinh tính từ thời điểm tuyên
bố Học thuyết Monroe (1823) và đặc biệt là sau Nội chiến đến kết thúc
Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 - 1918) đã từng bước biến Hoa Kỳ trở
thành một “đế quốc độc quyền” Tây bán cầu, tạo tiền đề vững chắc cho Hoa
Kỳ lũng đoạn chính trường thế giới trong thế kỷ XIX, XX và cả những năm
đầu thế kỷ XXI.
Đối với châu Á và châu Âu, Hoa Kỳ đã từng bước dính líu đến các khu
vực này khi điều kiện trong nước cho phép, nhất là sau Nội chiến, với nền
kinh tế phát triển vượt trội, Hoa Kỳ cần có một thị trường tương ứng để thỏa
mãn nhu cầu kinh tế của CNTB Mỹ. Do đó, Hoa Kỳ đã từng bước thâm
nhập vào châu Á bằng cách: buộc Nhật Bản mở cửa, kết thân với Thái Lan,
gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa, “Mở cửa” Trung
Quốc… Qua đó, Hoa Kỳ đã có được vị thế ngang hàng với các cường quốc,
tham gia giải quyết các vấn đề của thế giới và ngay chính ở châu Âu trong
và sau Chiến tranh thế giới thứ nhất.
Vậy, đâu là nhân tố quyết định chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với
các khu vực Mỹ Latinh, châu Á, châu Âu trong giai đoạn 1865 - 1918? Nội
dung cụ thể và tác động chính sách đến chính bản thân nước Mỹ cũng như
các chủ thể liên quan?...
Với những vấn đề đặt ra ở trên, chính sách đối ngoại Hoa Kỳ sau Nội
chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865-1918) trở nên hấp
dẫn và lôi cuốn giới nghiên cứu lịch sử nói chung và lịch sử quan hệ quốc tế
nói riêng. Điều thực sự có ý nghĩa nếu có được một công trình nghiên cứu
cơ bản, có hệ thống về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong giai đoạn
được đề cập.
Với mục đích góp phần nhìn nhận, lý giải các vấn đề phức tạp trên,
chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài “Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ từ sau
Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 - 1918)” làm
luận án tiến sĩ sử học, chuyên ngành Lịch sử thế giới.
Đây là đề tài có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Về góc độ khoa học,
bằng việc tái hiện quá trình hình thành và phát triển chính sách đối ngoại
của Hoa Kỳ giai đoạn 1865 – 1918, luận án sẽ chỉ ra tiền đề, thành tựu, đặc
điểm của chính sách đối ngoại Hoa Kỳ. Đồng thời, luận án cũng cố gắng
làm sáng tỏ những tác động chính sách cả về phía Hoa Kỳ cũng như các
nước ở Mỹ Latinh, châu Á và châu Âu.
Về góc độ thực tiễn, hiện nay, Việt Nam đang thực hiện chính sách đa
phương hóa, đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế. Do vậy, trong quan hệ
với các nước lớn, nhất là với Hoa Kỳ, chúng ta càng phải nghiên cứu kỹ
càng mọi mặt về quốc gia này, nhất là trong lĩnh vực ngoại giao. Có như thế
chúng ta mới có những biện pháp hữu hiệu để vừa hợp tác vừa đấu tranh
trong quan hệ với Hoa Kỳ - một đối tác đầy tiềm năng và cũng lắm thách
thức, đúng như tinh thần của Paul Kennedy đã từng nói “Cách tốt nhất để
nhận thức được tương lai sắp đến là nhìn lại một chút về quá khứ”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích: Làm rõ mục tiêu và thực chất chính sách đối ngoại của Hoa
Kỳ từ sau Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 –
1918) nhằm vươn lên ngang hàng với các cường quốc và đứng đầu thế giới
sau này.
Nhiệm vụ:
- Làm rõ cơ sở hoạch định chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, bao gồm:
kinh tế, chính trị, xã hội; bối cảnh quốc tế và khu vực…
- Nghiên cứu một cách có hệ thống những nội dung, điều chỉnh chính
sách đối ngoại Hoa Kỳ đối với từng chủ thể ở khu vực Mỹ Latinh, châu Á
và châu Âu giai đoạn 1865 – 1918.
- Rút ra một số nhận xét đánh giá về thành tựu, đặc điểm, tác động của
chính sách đối ngoại Hoa Kỳ trong giai đoạn được đề cập.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ
từ sau Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 - 1918), cụ
thể là:
- Những nhân tố tác động đến sự hình thành chính sách đối ngoại Hoa
Kỳ.
- Nội dung, những điều chỉnh và quá trình thực hiện chính sách đối
ngoại của Hoa Kỳ đối với từng chủ thể cụ thể.
- Thành công, hạn chế, tác động của những chính sách này.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về mặt không gian: Luận án tập trung nghiên cứu chính sách đối ngoại
của Mỹ đối với khu vực Mỹ Latinh, châu Á và châu Âu - các chủ thể mà
Hoa Kỳ quan tâm trong giai đoạn 1865 – 1918.
Về mặt thời gian: Phạm vi nghiên cứu của luận án là giai đoạn 1865 –
1918. Mốc mở đầu của luận án là từ sau cuộc Nội chiến kết thúc (1865).
Mốc kết thúc của luận án là năm 1918 khi Chiến tranh thế giới thứ nhất kết
thúc, với tư cách là nước thắng trận, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ bước
sang một trang mới. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp cụ thể, luận án có
thể kéo lùi về trước hoặc sau thời gian được xác định để có cái nhìn logic và
hợp lý hơn.
Về vấn đề nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu quá trình hoạch
định, thực thi và kết quả của chính sách đối ngoại Hoa Kỳ nhằm khống chế
Mỹ Latinh (Cuba, Puerto Rico, Mexico…), mở rộng ảnh hưởng ở châu Á
(Nhật Bản, Philippines, Trung Quốc, Thái Lan,…) cũng như những can dự
của Mỹ ở châu Âu khi giải quyết những vấn đề trong và sau Chiến tranh thế
giới thứ nhất. Tuy nhiên, chính sách đối ngoại của Mỹ trong giai đoạn 1865
– 1918 được triển khai rất rộng và phức tạp, trong khuôn khổ của luận án,
chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu ở một số các chủ thể tiêu biểu như trên.
Về tên gọi Hợp chúng quốc Mỹ hay Hoa Kỳ:
Ở Việt Nam từ trước đến nay vẫn phổ biến cách gọi Mỹ, Hoa Kỳ hay
đầy đủ hơn là Hợp chúng quốc Mỹ hoặc Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Cách gọi
sau này là dựa vào cách dịch từ nước ngoài, mà ở đây, là từ Hán Việt để
phần nào thể hiện Mỹ là một đất nước đa chủng tộc. Tên gọi Hoa Kỳ có
nghĩa là “cờ hoa”, do đó một số người còn gọi nước Mỹ là “xứ cờ hoa”.
Trong Hiệp định Paris ký vào năm 1973 nhằm lập lại hòa bình ở Việt Nam,
từ “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ” đã được hai quốc gia chính thức sử dụng để
đề cập đến các vấn đề, nội dung của hiệp định. Do vậy, trong luận án có lúc
chúng tôi dùng “Mỹ”, có lúc dùng “Hoa Kỳ” để chỉ tên gọi chính thức của
đất nước này và cả hai tên gọi đều có giá trị như nhau.
4. Nguồn tài liệu
Tài liệu chính được sử dụng trong luận án này bao gồm:
- Các tư liệu gốc cung cấp những thông tin chính thức và độ tin cậy cao
như các bài phát biểu, diễn văn, thông điệp liên bang của tổng thống Hoa
Kỳ; hiệp ước ký kết giữa Mỹ với các nước; các công điện, thư từ của quan
chức ngoại giao.
- Các công trình chuyên khảo của một số quan chức trực tiếp tham gia
vào quá trình hoạch định và thực thi chính sách đối ngoại Mỹ như G.
Kennan, Samuel Flagg Bemis, Jerald A.Comb….
- Các công trình nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước có giá
trị tham khảo về nội dung thông tin, quan điểm đánh giá và cách tiếp cận
liên quan đến chủ đề của luận án.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phƣơng pháp luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở quán triệt chủ nghĩa duy vật biện chứng
và chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin. Đây là nền tảng để xử
lý các nguồn tư liệu nhằm phân tích, đánh giá các vấn đề cốt yếu trong chính
sách đối với các chủ thể mà Hoa Kỳ quan tâm trong giai đoạn đặt ra của luận án.
Theo đó, phương pháp luận này được vận dụng để xem xét, nhìn nhận sự vận
động, phát triển chính sách đối ngoại Mỹ trong hơn 50 năm sau Nội chiến.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
“Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ từ sau Nội chiến đến kết thúc Chiến
tranh thế giới thứ nhất (1865 – 1918)” là một đề tài lịch sử, do vậy các
phương pháp nghiên cứu chuyên ngành như phương pháp lịch sử, phương
pháp logic là những phương pháp căn bản được sử dụng trong luận án. Bằng
phương pháp lịch sử, luận án sẽ tái hiện chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ
giai đoạn 1865 – 1918 theo trình tự thời gian với những nội hàm cụ thể của
nó. Với phương pháp logic, luận án sẽ hệ thống hóa những giai đoạn phát
triển cũng như lý giải căn nguyên chi phối chính sách của Mỹ đối với từng
chủ thể.
Ngoài ra, các phương pháp nghiên cứu liên ngành trong nghiên cứu
quốc tế như phân tích tổng thể và toàn cục nội dung và sự kiện, phân tích so
sánh, hệ thống hóa, … cũng được vận dụng trong luận án. Việc kết hợp các
phương pháp nêu trên cho phép xem xét quá trình định hình và thực hiện
chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ giai đoạn 1865 – 1918 như một cấu trúc
gồm nhiều thành tố cấu thành. Điều đó giúp chúng ta nhận thức được cội
nguồn, đặc điểm, tác động của chính sách đối ngoại mà Hoa Kỳ thực thi đối
với các chủ thể liên quan trong giai đoạn nghiên cứu của luận án.
6. Đóng góp của luận án
Trên cơ sở kế thừa thành quả nghiên cứu của các công trình trong và
ngoài nước, đóng góp của luận án chủ yếu ở những mặt sau:
6.1. Về mặt khoa học
Thứ nhất, tái hiện bức tranh tổng thể về chính sách đối ngoại Hoa Kỳ từ
sau Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 – 1918) một
cách khách quan và chân thực.
Thứ hai, luận giải những căn nguyên, mục đích, nội dung và tác động
của chính sách đối ngoại Hoa Kỳ trong giai đoạn nghiên cứu. Từ đó, rút ra
những đặc điểm cơ bản, góp phần nhận thức một cách chân xác, sâu sắc hơn
về nền ngoại giao Hoa Kỳ trong lịch sử.
Thứ ba, đóng góp vào việc tìm hiểu về lịch sử của một số nước, nhất là
các nước Mỹ Latinh – khu vực vẫn còn xa lạ với giới nghiên cứu sử học ở
Việt Nam.
Thứ tư, góp phần vào việc nghiên cứu về lịch sử Mỹ nói chung, lịch sử
quan hệ quốc tế của Mỹ nói riêng, do vậy, luận án là tài liệu tham khảo cho
sinh viên, học viên cùng những ai quan tâm đến chính sách đối ngoại của
Hoa Kỳ trong lịch sử.
6.2. Về mặt thực tiễn
Thứ nhất, trên cơ sở nghiên cứu về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ giai
đoạn 1865 – 1918, luận án nêu lên một số nhận thức cần thiết về nền ngoại giao
cũng như những phương cách ngoại giao mà Hoa Kỳ đã áp dụng để vươn tới
địa vị quyền lực thế giới trong giai đoạn trên.
Thứ hai, từ những kinh nghiệm lịch sử trong quá trình tiếp nhận chính sách
đối ngoại Mỹ của các nước, luận án sẽ là những hàm ý cần thiết cho việc hoạch
định chính sách đối ngoại của Việt Nam đối với Hoa Kỳ. Điều này đặc biệt có ý
nghĩa trong bối cảnh Việt Nam và Hoa Kỳ đã xây dựng được mối quan hệ đối
tác toàn diện, những kinh nghiệm lịch sử vẫn luôn cần thiết cho mối quan hệ
không phải lúc nào cũng hài hòa về lợi ích giữa hai nước.
7. Bố cục của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung
chính của luận án bao gồm 4 chương:
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu.
Chương 2. Cơ sở hoạch định chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ từ sau
Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 – 1918).
Chương 3. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với một số khu vực
tiêu biểu thời kỳ 1865 – 1918.
Chương 4. Một số nhận xét về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời
kỳ 1865 - 1918.
Chƣơng 1.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Thực trạng nghiên cứu vấn đề khoa học ở trong nƣớc
1.1.1. Giai đoạn trƣớc năm 1975
Từ lâu, các nhà sử học Việt Nam đã quan tâm nghiên cứu về Hoa Kỳ.
Từ trước năm 1975, ở miền Bắc, việc nghiên cứu về Hoa Kỳ và chính sách
đối ngoại của nước này đã phần nào được chú ý. Sớm nhất có thể là công
trình “Châu Mỹ Latinh đấu tranh cho độc lập dân tộc và dân chủ” của Hà
Tá (1961). Thông qua việc mô tả cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc và dân
chủ của các nước Mỹ Latinh, cuốn sách đã chỉ ra sự can thiệp của Mỹ vào
Mỹ Latinh. Tiếp theo là các bài báo như“Chính sách nô dịch của đế quốc
Mỹ và sự phá sản của nó ở Mỹ Latinh” (1962) của Võ Văn Nhung; “Quá
trình xâm lược của Mỹ vào Cuba từ hơn một thế kỷ nay” (1963) của Văn
Lạc; “Nhìn lại con đường xâm lược của chủ nghĩa đế quốc Mỹ trong thời kỳ
lịch sử cận đại” (1966), “Một trăm năm đấu tranh vì độc lập tự do của nhân
dân Cuba anh hùng” (1968) của Phạm Xuân Nam; “Bước đầu xâm nhập
của Mỹ vào Đông Nam Á” (1969) của Vũ Dương Ninh… Các bài viết kể
trên đã phần nào đề cập đến quá trình xâm nhập, xâm lược của Mỹ vào các
khu vực trên thế giới như Đông Nam Á, Mỹ Latinh với Cuba là đối tượng
đầu tiên.
Ở miền Nam việc nghiên cứu về Hoa Kỳ và chính sách đối ngoại Mỹ
cũng được quan tâm. Nhiều công trình về Hoa Kỳ đã được tiến hành dịch
thuật như “Những tài liệu căn bản về lịch sử Mỹ” (1969) của Richard
Morris; “Lịch sử Mỹ” (1972) của Franck L. Schoell. Hai công trình này đã
tập trung trình bày lịch sử phát triển của Hoa Kỳ từ khi C. Columbus phát
hiện ra châu Mỹ đến những năm 50 của thế kỷ XX. Một số vấn đề về chính
sách đối ngoại của Hoa Kỳ cũng được ít nhiều nhắc đến.
Đồng thời, trong thời kỳ này cũng xuất hiện một số công trình chuyên
khảo về chính sách đối ngoại và quan hệ quốc tế của Mỹ như “Hội nghị Tê
hê ran (28-11-1942 – 1-12-1943” (1962); “Châu Mỹ Latinh giữa gấu và
diều hâu” (1969) của Đỗ Vũ; “Lịch sử chính trị và bang giao quốc tế” (2
tập, 1972) của Hoàng Ngọc Thành. Công trình này điểm qua tình hình chính
trị và mối bang giao giữa các cường quốc giai đoạn 1818 – 1939, nguyên
nhân Chiến tranh thế giới thứ hai, tình hình thế giới sau năm 1945, sự thay
đổi về chính trị ở phương Tây và phương Đông và sự tranh chấp giữa hai
siêu cường Hoa Kỳ, Liên Xô. Tuy nhiên, những nội dung luận án cần lại
nằm ở khoảng thời gian trước của công trình này.
1.1.2. Giai đoạn sau năm 1975
Sau khi đất nước thống nhất, nhất là sau khi hai nước bình thường hóa
quan hệ (1995), việc nghiên cứu về lịch sử nói chung, chính sách đối ngoại
của Hoa Kỳ nói riêng được chú ý nhiều hơn cả về phạm vi và vấn đề nghiên
cứu. Do vậy, nhiều công trình nghiên cứu và dịch thuật đã được công bố.…
Tựu chung lại, có thể chia các công trình này thành ba nhóm như sau:
Trong nhóm thứ nhất, các công trình nghiên cứu mang tính tổng thể
về Mỹ hoặc giành một phần dung lượng đáng kể để bàn về Hoa Kỳ như
“Lịch sử nước Mỹ” (1994) của Lê Minh Đức - Nguyễn Nghị; “Lịch sử thế
giới cận đại” (1998) của Vũ Dương Ninh, Nguyễn Văn Hồng, “Lược sử
nước Mỹ” (2000) của Vương Kính Chi; “Một số chuyên đề lịch sử thế giới
(tập II)” (2006) của Vũ Dương Ninh và Nguyễn Văn Kim (cb);“Liên bang
Mỹ, đặc điểm văn hóa xã hội” (2005) của Nguyễn Thái Yên Hương; “Hồ sơ
văn hóa Mỹ” (2006) của Hữu Ngọc; “Các vấn đề nghiên cứu về Hoa Kỳ”
(2011) của Nguyễn Thái Yên Hương, Đỗ Minh Tuấn (Cb). Trong các công
trình kể trên, phần nói về chính sách đối ngoại của Mỹ không nhiều và vẫn
đang còn ở dạng khái quát, song đã cung cấp những kiến thức phong phú về
nhiều mặt của đất nước Hoa Kỳ, qua đó trang bị cho người đọc một cái nhìn
tổng thể về vấn đề mà luận án đặt ra. Đặc biệt, công trình “Các vấn đề
nghiên cứu về Hoa Kỳ” đã tập hợp 61 bài viết của nhiều tác giả khác nhau
và được phân chia theo 4 chương. Riêng chương về chính sách đối ngoại
của Hoa Kỳ với 18 bài viết, đáng chú ý là nhóm bài: “Ý nghĩa của lobby đối
với chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ” (Bùi Phương Lan), “Vấn đề nhân
quyền trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ” (Tạ Minh Tuấn), “Chiến
lược toàn cầu của Hoa Kỳ sau Chiến tranh lạnh” (Nguyễn Vũ Tùng),…
Những bài viết này đã phần nào mổ xẻ những khía cạnh cũng như những
chính sách cụ thể trong đối ngoại của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đặc điểm chung
của các công trình kể trên là không hoặc đề cập một cách hạn chế về chính
sách đối ngoại của Hoa Kỳ giai đoạn 1865 – 1918, trái lại tập trung nhiều
vào một thời kỳ lịch sử khác – thời kỳ sau Chiến tranh lạnh.
Trong nhóm thứ hai, gồm các công trình nghiên cứu về chính sách
đối ngoại của Mỹ trong tổng thể các mối quan hệ quốc tế trên thế giới. Có
thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: “Lịch sử quan hệ quốc tế (1917
– 1945)” (2002) của Lê Văn Quang; “Lịch sử quan hệ quốc tế từ đầu thời
Cận đại đến kết thúc Thế chiến II”, (2005) Vũ Dương Ninh (Cb); “Lịch sử
quan hệ quốc tế - tập 1” (2005) Vũ Dương Ninh (Cb) và Phạm Văn Ban,
Nguyễn Văn Tận; “Can thiệp nhân đạo trong chính sách đối ngoại của Mỹ”
(2005) của Nguyễn Thái Yên Hương (Cb), “Góp phần tìm hiểu lịch sử quan
hệ Việt Nam – Hoa Kỳ” (2006) của Phạm Xanh, “Giáo trình Quan hệ quốc
tế ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương” (2014) của Phạm Quang Minh.
Nhìn chung, các công trình kể trên đã dành một phần dung lượng trong tổng
thể chung để nói về chính sách đối ngoại và quan hệ quốc tế của Hoa Kỳ
trong thời kỳ gần đây mà ít có những khảo cứu về giai đoạn mà luận án đề
cập.
Đề cập đến chính sách đối ngoại và quan hệ giữa Mỹ với các nước trên
thế giới cũng là nội dung được các tác giả quan tâm trong công trình đăng
tải trên các tạp chí chuyên ngành.... Có thể nêu một số bài viết tiêu biểu như:
“Franklin D.Roosevelt và Chiến tranh thế giới thứ II (1939 – 1945) (1995)
của Nguyễn Quốc Hùng, đề cập đến chính sách của Mỹ dưới thời Tổng
thống F.Roosevelt trong Chiến tranh thế giới thứ hai; “Cuộc chiến tranh
Philippin – Mỹ 1899 – 1903” (1998) của Cao Minh Chơng đã điểm lại
những nét chính của cuộc chiến tranh ở Philippines cũng như những dính líu
của người Mỹ vào đất nước này. Các bài viết “Các luận điểm và biểu hiện
của Học thuyết sứ mệnh bành trướng trong chính sách đối ngọai của Hoa
Kỳ” (2008) của Nguyễn Lan Hương, “Những cơ sở phát triển chủ nghĩa
quốc gia – dân tộc Mỹ từ sau Nội chiến đến trước Chiến tranh thế giới lần
I” (2010) của Nguyễn Ngọc Dung đã chỉ ra những cơ sở, xu hướng, luận
điểm và biểu hiện của chủ nghĩa biệt lệ, chủ nghĩa bành trướng…trong
chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Đây là hai khuynh hướng cho sự lựa chọn
chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong lịch sử.
Trong nhóm thứ ba, bao gồm những công trình đề cập đến chính
sách đối ngoại của Hoa Kỳ qua các giai đoạn hoặc các chủ thể khác
nhau, như “Chính sách đối ngoại của Mỹ giai đoạn 1865 - 1904” (2007)
của Trần Thiện Thanh; “Những chuyển biến trong quan hệ đối ngoại của
Hoa Kỳ giai đoạn 1870 – 1900” (2008) của Nguyễn Ngọc Dung; “Nhật Bản
trong chính sách đối ngoại của Mỹ trước năm 1905” (2009) của Trần Thiện
Thanh đã khảo cứu về những chính sách cụ thể cũng như những chuyển biến
của nền ngoại giao Hoa Kỳ thời kỳ sau Nội chiến cho đến những năm đầu
thế kỷ XX. Trong bài “Vai trò của Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh” (2005), tác giả
Đỗ Minh Tuấn đã chỉ ra những vai trò nổi bật của Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh
– nơi được xem là “sân sau” của Hoa Kỳ. Đối với khu vực châu Á, tác giả
Nguyễn Văn Tận đã có những kiến giải về chính sách của Mỹ đối với Nhật
Bản, Philippines, Trung Quốc trong bài “Nhìn lại chính sách châu Á của Mỹ
từ nửa sau những năm 50 của thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX” (2007).
Ngoài ra, vấn đề chính sách đối ngoại Mỹ cũng được đề cập trong luận
văn thạc sĩ “Châu Mỹ Latinh và chính sách của Mỹ trong thời lịch sử cận
đại” (1983) của Hoàng Thị Điệp và các luận án tiến sĩ “Chính sách đối
ngoại của Mỹ đối với Nhật Bản trong nửa đầu thế kỷ XX” (2008) của Trần
Thiện Thanh, “Chính sách của Mỹ đối với các cường quốc châu Âu trong
việc mở rộng lãnh thổ (1787 – 1861)” của Lê Thành Nam. Đây là ba công
trình nghiên cứu công phu nhưng lại chỉ tập trung vào một khu vực cụ thể
(Mỹ Latinh), hoặc một đối tượng cụ thể duy nhất là Nhật Bản trong nửa đầu
thế kỷ XX hay nghiêng về việc nghiên cứu chính sách của Mỹ đối với các
cường quốc châu Âu trong việc mở rộng lãnh thổ trước năm 1861.
Như vậy, có thể nhận thấy rằng, trong thời gian gần đây ở Việt Nam đã
có khá nhiều các công trình nghiên về Hoa Kỳ nói chung và chính sách đối
ngoại cũng như quan hệ quốc tế nói riêng. Tuy nhiên, hầu như chưa có một
công trình nghiên cứu nào đề cập một cách toàn diện về chính sách đối
ngoại của Hoa Kỳ trong giai đoạn từ sau Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh
thế giới thứ nhất (1865 – 1918).
1.2. Thực trạng nghiên cứu vấn đề khoa học ở nƣớc ngoài
Có thể khẳng định rằng, việc nghiên cứu về Mỹ nói chung, chính sách
đối ngoại của Mỹ nói riêng từ lâu đã được giới chính trị và các học giả nước
ngoài quan tâm, với cái nhìn đa diện và hệ thống. Trong phạm vi những
công trình và tài liệu có thể tiếp cận được, chúng ta dễ dàng nhận thấy có hai
mảng đề tài được quan tâm chính yếu:
Thứ nhất – nghiên cứu các vấn đề khác nhau của lịch sử Hoa Kỳ.
Đáng chú ý là các công trình nghiên cứu tổng quan, khái quát về lịch sử các
mặt của Hoa Kỳ đã được dịch sang tiếng Việt và xuất bản tại Việt Nam như:
“Những tài liệu căn bản về lịch sử Mỹ” (1969) của Richard B. Morris, “Lịch
sử Hoa Kỳ” (1970) của France L.Schoell ; “Khái quát về lịch sử nước Mỹ”,
của Howard Cincotta, Bản dịch (lưu tại Đại sứ quán Hoa Kỳ); ;“42 đời tổng
thống Hoa Kỳ” (1995) của W.A.Degregorio; “Văn minh Hoa Kỳ” (1998)
của Jean Prierre Fichou; “Lịch sử mới của nước Mỹ” (2003) của Eric Foner;
“Lịch sử Hoa Kỳ - Những vấn đề quá khứ” (2009) của Irwin Unger; “Lịch
sử dân tộc Mỹ” (2010) của Howard Zinn… Các công trình kể trên có đặc
điểm chung là phạm vi nghiên cứu rộng cả về không gian lẫn thời gian. Nội
dung nghiên cứu chủ yếu là các mặt về lịch sử Mỹ qua các thời kỳ. Phần về
chính sách đối ngoại chung lẫn chính sách của Mỹ đối với từng nước, từng
khu vực cụ thể chỉ được đề cập ở một mức độ nhất định. Trong số những
công trình được đề cập ở trên, đáng chú ý là cuốn “Lịch sử Hoa Kỳ - những
vấn đề quá khứ”của Irwin Unger. Irwin Unger đã phục dựng lại lịch sử Hoa
Kỳ từ khởi thủy qua các thời kỳ thuộc địa, tiến tới độc lập, sự ra đời của
Hiến pháp Mỹ, các đảng phái, các thành tựu kinh tế của Hoa Kỳ, Nội chiến,
Tái thiết, những dính líu của Mỹ trong hai cuộc chiến tranh thế giới và nước
Mỹ thời hiện đại… Về mặt đối ngoại, cuốn sách đã dành dung lượng vừa
phải để nói về chủ nghĩa bành trướng, về đế quốc Mỹ.
Đối với các công trình bằng nguyên bản tiếng Anh, lịch sử Mỹ cũng
được rất nhiều học giả quan tâm, nhiều công trình đã được công bố, như
“The Frontier in American History” (1953) của Federick Jackson Turner.
“The American Past: Conflicting Interpretations of the Great Issues”
(1965) của Sydney Fine và Gerald S. Brown; “Main Problems in American
History – Volume I” (1968) và “Main Problems in American History –
Volume II” (1968) của các tác giả Howard H. Quint, Dean Albertson,
Mitton Cantor; “Woodrow Wilson” (1969) của Arthur Walworth; “The
American Civil War”(1975) của Peter J. Parish; “Our Country: Its Possible
Future and Its Present Crisis” (1985) của Josiah Strong; “An Outline of
American History” (1994); “America’s History” (2004) của James A.
Henretta, David Brody, Lynn Dumenil, Susan Ware; “Battle History of The
United States Marine Corps, 1775 – 1945” (2010) của George B.Clark. Các
công trình này đề cập lịch sử Mỹ trong phạm vi rộng cả về đối tượng lẫn
thời gian và không gian, trong đó, phần về chính sách đối ngoại và các hoạt
động đối ngoại chỉ chiếm một phần rất nhỏ và mang tính khái lược trong
tổng thể chung của từng công trình.
Thứ hai – nghiên cứu về chính sách đối ngoại và quan hệ giữa Hoa
Kỳ với các chủ thể liên quan cũng đã được giới học giả quan tâm. Nhiều
công trình trong số đó đã được dịch và xuất bản tại Việt Nam, có thể nêu
một số công trình tiêu biểu như “Chính sách đối ngoại của Mỹ”(1961) của
học giả người Nga N.I.Nozemsew; “Những vấn đề trung tâm trong đường
lối đối ngoại của Mỹ” (1997) của Henry Kissinger; “Chính sách đối ngoại
của Hoa Kỳ - Động cơ lựa chọn trong thế kỷ XXI” (2004), của Bruce
W.Jentleson. Hai cuốn sách này chứa đựng nhiều tư liệu giá trị về những
trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ cũng như những lựa chọn
về mặt đối ngoại trong thế kỷ mới – thế kỷ XXI. Công trình của tác giả
người Trung Quốc Lý Thắng Khải “Nội tình 200 năm Nhà Trắng” (2004)
đã khảo cứu lịch sử Mỹ từ buổi bình minh cho đến đầu thế kỷ XXI với sự
kiện 11/9/2001. Trong đó, nhiều vấn đề về mặt đối ngoại đã được tác giả
nhắc đến như việc nước Mỹ bắt đầu can thiệp vào công việc thế giới thông
qua cuộc chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha (1898), chính sách “Mở cửa” ở
Trung Quốc, “dụ dỗ” và “cưỡng ép” để xây dựng và độc chiếm kênh đào
Panama…
Đối với các công trình nguyên bản tiếng Anh, chính sách đối ngoại của
Hoa Kỳ đã được đề cập một cách phong phú và đa dạng hơn, xin nêu một số
công trình nghiên cứu tiêu biểu sau:
Năm 1942, Samuel Flagg Bemis công bố cuốn “A Diplomacy history of
the United States” với hơn 900 trang nói về lịch sử ngoại giao Hoa Kỳ qua
ba giai đoạn: sau ngày lập quốc, thời kỳ bành trướng và trong thế kỷ XX.
Trong đó, tác giả đã đề cập đến những hoạt động ngoại giao của Hoa Kỳ từ
khi tiến hành liên minh với Pháp (1775 – 1778), học thuyết Monroe (1823),
Chiến tranh với Mexico, những hòa giải giữa Mỹ và Anh, chiến tranh với
Tây Ban Nha, chính sách “Mở cửa” Trung Quốc… Theo đó, tác giả cho
rằng, Hoa Kỳ đã không phạm phải một sai lầm nghiêm trọng nào về mặt
ngoại giao trong giai đoạn 1775 – 1898. Công thức thành công của nền
ngoại giao Hoa Kỳ trong thời kỳ này là dựa vào những lợi thế hoàn toàn biệt
lập và xa châu Âu để cạnh tranh với các nước ở cựu lục địa trong bối cảnh
các cường quốc này gặp khó khăn. Nói cách khác, Hoa Kỳ không cần phải
có nhiều tính toán có chủ ý, miễn sao mục tiêu của chính sách đối ngoại phù
hợp với tầm nhìn của giới tinh hoa cũng như lợi ích của người Mỹ. Sau khi
hiện thực hóa những mục tiêu cơ bản trong chính sách đối ngoại, nước Mỹ
bước vào một giai đoạn mới với tư cách là một cường quốc thế giới. Với vị
thế đó, từ sau năm 1898, Hoa Kỳ đóng vai trò ngày càng lớn hơn trong nền
chính trị thế giới với những can dự rộng khắp ở Philippines, Nhật Bản,
Trung Quốc và trước đó là ở Mỹ Latinh.
Công trình “American Diplomacy 1900 – 1950” (1951) của George
F.Kennan là một chuyên khảo riêng về nền ngoại giao của nước Mỹ trong
nửa đầu thế kỷ XX, được tái bản có bổ sung, sửa chữa vào năm 1984 với tên
gọi “American Diplomacy”. Dưới góc nhìn của một học giả và là quan chức
ngoại giao, G.F.Kennan đã phân tích chính sách đối ngoại của Mỹ trong
cuộc chiến với Tây Ban Nha, chính sách Mở cửa (Open Door), nước Mỹ với
phương Đông, nước Mỹ với các cuộc chiến tranh thế giới và nền ngoại giao
của Mỹ trong thế giới hiện đại. Mặc dù có những khác biệt về quan điểm và
nhận định, song những thông tin trong công trình này là nguồn tư liệu quan
trọng, gợi mở cho luận án nhiều vấn đề trong nghiên cứu về ngoại giao của
Hoa Kỳ.
Cụm công trình “The History of American Foreign Policy” (1986) của
Jerald A.Comb; “Race, Federalism and Diplomacy: The Gentlemen’s
Agreement A Century Later” (2009) của Paul Finkelman; “The Pan –
American Trademark Convention of 1929: A Bold Vision of Extraterritorial
Meets Current Realities” (2013) của Christine H. Farley cũng ít nhiều đề
cập đến chính sách đối ngoại Hoa Kỳ qua các giai đoạn.
Tập trung nghiên cứu về từng mối quan hệ cụ thể giữa Mỹ với các nước
trên thế giới là nội dung được quan tâm trong một số các công trình như: “Thai
– American Relations” (1982) của Hans H.Indorf; “The Banana war: United
States Intervention in the Caribbean, 1898 – 1934” (1983) của
Lester.D.Langley; “United States – China Normalization: An Evaluation of
Foreign Policy Decision Making” (1986) của Jaw – Ling Joanne Chang; “The
United States and Viet Nam 1787 – 1941” (1990) của Robert Hopkins Miller;…
1.3. Những tồn tại và vấn đề đặt ra cho luận án
Qua việc trình bày tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước, có thể
nhận thấy những tồn tại và vấn đề đặt ra cho luận án, cụ thể như sau:
Thứ nhất, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ 1865 – 1918 đã được
giới nghiên cứu tại Mỹ và các nước khác quan tâm và đã đạt được nhiều kết
quả. Tuy nhiên, đa phần trong số đó thiên về việc nghiên cứu một cách khái
quát, tổng thể chính sách đối ngoại qua nhiều giai đoạn lịch sử chứ chưa đề cập
nhiều đến thời kỳ 1865 – 1918 với tư cách là một đối tượng riêng biệt.
Thứ hai, những công trình nghiên cứu ở nước ngoài mặc dù rất phong phú,
song là ấn phẩm của nước ngoài, do đó nó phản ánh quan điểm, cách thể hiện và
cách đánh giá của giới nghiên cứu ở các nước đó. Vì vậy, việc kế thừa đòi hỏi
phải có sự phê phán và chọn lọc nhằm đảm bảo độ tin cậy và khách quan trong
nhìn nhận, đánh giá vấn đề.
Thứ ba, vấn đề chính sách đối ngoại của Mỹ đã được các nhà nghiên cứu ở
Việt Nam quan tâm, chú ý trong những năm gần đây. Do vậy, số lượng công
trình nghiên cứu ngày càng nhiều và toàn diện hơn về mặt nội dung. Tuy nhiên,
vấn đề chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ1865 – 1918 vẫn chưa được một
công trình chuyên khảo nào đề cập đến một cách đầy đủ và toàn diện.
Thứ tư, phản ánh chính sách đối ngoại của Mỹ trong thời kỳ 1865 – 1918
được các tác giả trong và ngoài nước quan tâm, song vẫn chưa đánh giá một cách
có hệ thống về chính sách đối ngoại của Mỹ cũng như tác động của chính sách
này đến Mỹ và đến các nước chịu sự chi phối chính sách từ Mỹ. Đây là một vấn
đề nữa đặt ra cho luận án và cần được nghiên cứu một cách thỏa đáng hơn.
Do vậy, kế thừa có chọn lọc những thành quả nghiên cứu của các học giả đi
trước, đây là nguồn tư liệu hết sức quan trọng, là sự thuận lợi lớn tạo cơ sở cho
việc tái hiện chính sách đối ngoại của Mỹ thời kỳ 1865 – 1918 cũng như rút ra
những nhận định, đánh giá về vấn đề đặt ra, góp phần vào việc nghiên cứu đề tài
chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ ở Việt Nam.
CHƢƠNG 2.
CƠ SỞ HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA HOA
KỲ TỪ SAU NỘI CHIẾN ĐẾN KẾT THÚC CHIẾN TRANH
THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1865 – 1918)
2.1. Khái quát quá trình hình thành Hợp chúng quốc Hoa Kỳ
Hoa Kỳ hay Mỹ (tên chính thức: Hợp chúng quốc Mỹ) chính thức ra đời
sau khi Đại hội thuộc địa lần II thông qua bản Tuyên ngôn độc lập ngày
4/7/1776. Sau khi tuyên bố lập quốc, nhân dân Mỹ đã phải tiến hành đấu
tranh giành độc lập quyết liệt và gian khổ, cuối cùng kết thúc kết thúc thắng
lợi bằng chiến thắng Yorktown(1781). Đến ngày 3/9/1783, Anh buộc phải
ký Hòa ước Paris, công nhận nền độc lập của 13 bang thuộc địa Bắc Mỹ. Từ
đây, nước Mỹ từng bước phát triển thành một quốc gia hùng mạnh, can dự
ngày một sâu rộng vào các vấn đề quốc tế trong các thế kỷ tiếp theo.
2.2. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trƣớc năm 1865
2.2.1. Giai đoạn 1776 – 1823
Trong giai đoạn này, mặc dù luôn đề cao chính sách trung lập, không liên
minh với một bất cứ quốc gia nào song Hoa Kỳ luôn vận dụng tài tình tính
“trung lập” nhằm phục vụ tốt nhất cho lợi ích quốc gia. Điều này được thể
hiện rõ ràng trong việc mở rộng lãnh thổ (thương vụ Louisiana vào năm 1803,
Florida và Oregon vào năm 1819) và giành lấy những mối lợi lớn trong
thương mại, phát triển các đội thương thuyền khi Anh và Pháp tranh giành
nhau vị trí bá quyền trên lục địa và trên biển vào những năm đầu thế kỷ XIX.
2.2.2. Giai đoạn 1823 – 1864
Trong giai đoạn này, bên cạnh việc mở rộng lãnh thổ (sáp nhập Texas
năm 1845, gây chiến với Mexico và thu về 1,36 triệu km2
bao gồm một phần
hoặc toàn bộ các bang California, Nevada, Utah, Wyoming, Colorado, New
Mexico và Arizona), điểm nhấn đặc biệt trong chính sách đối ngoại của Hoa
Kỳ chính là tuyên bố và thực thi Học thuyết Monroe vào tháng 12/1823. Lúc
đầu, nó là một học thuyết mang tính phòng vệ, với khẩu hiệu “châu Mỹ của
người châu Mỹ” nhưng dần biến thành “châu Mỹ của người Mỹ”, là công
cụ chính trị xuyên suốt trong chính sách đối ngoại của Mỹ đối với khu vực
Mỹ Latinh. Với học thuyết này, Hoa Kỳ đã có cơ sở để thực thi chính sách
can thiệp trực tiếp ở khu vực Mỹ Latinh, thể hiện qua những sự kiện như
đem quân chiếm đóng Puerto Rico (1825); buộc Colombia ký hiệp ước cho
phép Mỹ được hưởng nhiều quyền lợi thương mại, quyền tự do vận chuyển
và đặt đường sắt xe lửa qua qua eo đất Panama (1846)…
2.3. Bối cảnh quốc tế nửa sau thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX
Những biến động của thế giới trong giai đoạn 1865 - 1918 đã tác động
mạnh mẽ tới chính sách và chiến lược đối ngoại của Hoa Kỳ đối với các khu
vực xung quanh mà trước hết là ở Mỹ Latinh và châu Á, đó là: sự chuyển
biến của các nước tư bản chủ nghĩa sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa; sự
suy giảm về nhịp độ phát triển công nghiệp của các nước Anh, Pháp; sự
thống nhất và lớn mạnh của các nước Đức, Ý, Nhật; các nước Mỹ Latinh
giành được độc lập nhưng phải đối mặt với muôn vàn khó khăn… Những
biến động quan trọng ấy đã đưa đến thách thức cũng như cơ hội cho Hoa Kỳ
để có thể thực thi chính sách bành trướng, mở rộng ảnh hưởng ra bên ngoài.
2.4. Cơ sở nội tại tác động đến chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ
thời kỳ 1865 - 1918
2.4.1. Cơ sở kinh tế
Sự phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ của nền kinh tế sau cuộc Nội
chiến, đặc biệt là từ sau cuộc chiến tranh với Tây Ban Nha (1898) cùng với
một loạt hệ quả khác như sự ra đời và phát triển của các trust, các tập đoàn
tài phiệt, liên hiệp độc quyền công nghiệp với nguồn vốn xuất khẩu tư bản
khổng lồ đã đưa Hoa Kỳ trở thành một cường quốc quan tâm nhiều hơn tới
công việc của thế giới, không chỉ bó hẹp trong phạm vi khu vực Mỹ Latinh
mà còn vươn đến khu vực châu Á. Điều này đã thúc đẩy chính giới Mỹ phải
tìm kiếm thị trường rộng lớn hơn cho nền sản xuất công nghiệp ngày càng
tăng của Hoa Kỳ.
2.4.2. Cơ sở tƣ tƣởng xã hội
Khi lý giải cho chủ nghĩa bành trướng Hoa Kỳ trong giai đoạn cuối thế
kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nhà nghiên cứu đã đề cập đến rất nhiều học
thuyết, tư tưởng. Trước hết là thuyết “Bành trướng do định mệnh” hay
“Định mệnh hiển nhiên” (Manifest Destiny) của John O’Sullivan, được đưa
ra lần đầu tiên vào năm 1845 để ủng hộ việc sát nhập Texas vào Liên bang
Hoa Kỳ. Kể từ đó, học thuyết này luôn có tác động mạnh mẽ tới chính sách
đối ngoại của Hoa Kỳ trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
Năm 1890, cuốn “Ảnh hưởng của sức mạnh biển cả đến lịch sử” của Đô
đốc hải quân T.Mahan được xuất bản, trở thành một trong những tư tưởng có
ảnh hưởng mạnh mẽ tới việc phát triển và tăng cường sức mạnh hải quân của
Mỹ và nhiều nước trên thế giới. Những tư tưởng của Mahan đã tạo ra một
quan điểm mới ở Hoa Kỳ, thường được gọi là quan điểm “thực lực” khi cho
rằng phải phát triển mạnh mẽ hải quân để làm chủ đại dương không chỉ là tấm
bình phong để bảo vệ đất nước mà còn là cơ hội hết sức to lớn để bành trướng
và mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình ra khắp thế giới. Quan điểm này đã
ảnh hưởng mạnh mẽ tới giới lãnh đạo Mỹ trong giai đoạn này.
Ngoài ra, Luận thuyết Darwin xã hội, Học thuyết Biên cương… đã có
những thúc đẩy không nhỏ đến việc thực thi chính sách đối ngoại của Hoa
Kỳ trong giai đoạn 1865 – 1918.
2.4.3. Cơ sở chính trị
Sau cuộc Nội chiến, thể chế nhà nước liên bang đã được kiện toàn và
sắp đặt quyền lực lên toàn bộ lãnh thổ rộng lớn, củng cố sự thống nhất của
đất nước. Hoa Kỳ đã không còn nhiều lo lắng cho nội tại mà tập trung sức
mạnh để mở rộng ảnh hưởng ra xung quanh. Thêm vào đó, sự hợp pháp hóa
quyền công dân của những nô lệ da đen đã đem lại một bầu không khí dân
chủ, tạo ra những điều kiện thuận lợi để nước Mỹ phát triển kinh tế mạnh
mẽ, nhanh chóng vươn lên trở thành một trong những cường quốc hàng đầu,
bước đầu thực thi chính sách bành trướng ra bên ngoài của mình.
CHƢƠNG 3.
CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA HOA KỲ ĐỐI VỚI
MỘT SỐ KHU VỰC TIÊU BIỂU THỜI KỲ 1865 – 1918
3.1. Khái quát chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ 1865 – 1918
Trên cơ sở sự phát triển kinh tế công nghiệp mạnh mẽ sau Nội chiến kết
hợp với sự thúc ép của các nhân tố tư tưởng trong lòng xã hội, sự thống nhất
về chủ trương chính trị của tầng lớp lãnh đạo,... Hoa Kỳ đã bắt đầu có những
điều chỉnh chính sách nhằm gia tăng sự ảnh hưởng, quyền lực, vị thế ở các
khu vực xung quanh. Điểm nổi bật của chính sách đối ngoại Mỹ thời kỳ này
chính là từng bước khống chế Mỹ Latinh trong phạm vi ảnh hưởng của Mỹ,
thực thi các biện pháp nhằm tìm kiếm lợi ích thương mại lẫn lãnh thổ ở châu
Á khi có điều kiện cũng như can dự vào châu Âu nhằm phá vỡ trật tự thế
giới cũ để Mỹ có thể thực hiện tham vọng lãnh đạo thế giới của mình.
3.2. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với khu vực Mỹ Latinh
3.2.1. Giai đoạn 1865 – 1898
3.2.1.1. Mở rộng và khẳng định ảnh hưởng ở khu vực Mỹ Latinh
Chính sách của Hoa Kỳ đối với Mỹ Latinh trong thời kỳ này xuay
quanh hai vấn đề chính: (1) ép Pháp rút quân đội ra khỏi Mexico năm 1867,
ngăn chặn âm mưu của Pháp trong việc biến Mexico thành thuộc địa lâu dài
của Pháp ; (2) tiến hành chiến tranh với Tây Ban Nha vào năm 1898 và
giành lấy những thuộc địa cuối cùng (Cuba, Puerto Rico và cả Philippines)
của nước này tại châu Mỹ. Cuộc chiến này đã đưa Hoa Kỳ trở thành một
những cường quốc hàng đầu thế giới và trở thành nước thực dân. Hơn thế,
Hoa Kỳ đã thực sự trở thành “bá chủ” ở Mỹ Latinh.
3.2.1.2. Khống chế Mỹ Latinh bằng Liên minh Pan – Mỹ
Năm 1890, tại Hội nghị Quốc tế các Quốc gia châu Mỹ kỳ I tổ chức ở
Washington D.C, Liên hiệp Quốc tế các Cộng hòa châu Mỹ (gọi tắt là Liên
minh Pan – Mỹ) chính thức được thành lập. Ngoài yếu tố tích cực là tạo ra
môi trường hợp tác giữa các nước Mỹ Latinh thì Liên minh Pan – Mỹ (thành
lập vào năm 1910) còn là công cụ để Mỹ có thể nắm chặt khu vực mang tính
sống còn này.
3.2.2. Giai đoạn 1898 – 1918
3.2.2.1. Thực thi Tu chính án Platt đối với Cuba
Sau khi giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh với Tây Ban Nha (1898),
Hoa Kỳ biến Cuba trở thành thuộc địa kiểu mới sau khi Quốc hội Hoa Kỳ
thông qua Tu chính án Platt (1901) gắn vào Hiến pháp Cuba. Trong những
năm sau đó, mặc dù “thừa nhận” sự độc lập của Cuba song Hoa Kỳ đã
nhiều lần đem quân chiếm đóng quốc đảo này (vào các năm 1906, 1910,
1917), buộc Cuba phải ký “Hiệp ước giữa Hợp chúng quốc và Cuba cho
việc thuê các đảo làm trạm tiếp than và căn cứ hải quân” vào năm 1903,
trong đó vịnh Guantanamo. Ngoài ra, giới tư bản và ngân hàng Mỹ còn ồ ạt
đầu tư vào những lĩnh vực chủ chốt trong nền kinh tế Cuba như mía đường,
đường sắt…, làm cho Cuba ngày càng phụ thuộc chặt chẽ vào Mỹ.
3.2.2.2. Chính sách “Cây gậy lớn” (Big Stick) và “Ngoại giao dollar”
(Dollar Diplomacy)
Trong hai bức thông điệp hằng năm gửi Quốc hội (12/1904 và
12/1905), Tổng thống T. Roosevelt khẳng định rằng, nghĩa vụ của Mỹ là
phải “chứng tỏ hiệu lực của Học thuyết Monroe và sẵn sàng can thiệp vào
bất cứ quốc gia Mỹ Latinh nào để nhằm mục đích duy trì sự ổn định” và
rằng “ở phần bán cầu Tây, sự trung thành tuyệt đối của Mỹ đối với Học
thuyết Monroe sẽ buộc Mỹ phải sử dụng đến quyền lực cảnh sát thế giới”.
Đây chính là biện luận của Hoa Kỳ để đề ra chính sách “Cây gậy lớn”.
Trong những năm sau đó, Hoa Kỳ đã nhiều lần vung “Cây gậy lớn” để bảo
vệ những lợi ích ở Mỹ Latinh và một số khu vực khác trên thế giới trước
nguy cơ các vùng đất này sẽ rơi vào tay của các cường quốc châu Âu, tiêu
biểu có các sự kiện: vụ chuyển nhượng quyền xây dựng và quản lý kênh đào
Panama (1903), can thiệp vào một loạt các nước ở khu vực Mỹ Latinh như
Nicaragua, Cuba, Santo Domingo (Cộng hòa Dominica)…
Sau khi W.H.Taft lên làm Tổng thống, ông tiếp tục thực thi chính sách
“Cây gậy lớn” của người tiền nhiệm T.Roosevelt nhưng lại thay đổi bằng
một hình thức mềm dẻo và khôn khéo hơn, đó là chính sách “Ngoại giao
Dollar” nhằm mục đích bành trướng và mở rộng thị trường cho tư bản Mỹ.
Chính sách này được Hoa Kỳ thực hiện ở nhiều quốc gia khu vực Mỹ Latinh
như Honduras, Nicaragua, Haiti…
3.2.2.3. Chính sách can thiệp vào Mexico và Nicaragua
Trong hai thập niên đầu thế kỷ XX, Hoa Kỳ tiếp tục tăng cường vị thế
của mình ở Mỹ Latinh bằng chính sách can thiệp thô bạo vào Mexico và
Nicaragua.
Quan hệ Mỹ - Mexico căng thẳng khi Tổng thống W.Wilson không
công nhận chính phủ của Tổng thống Victoriano Hureta lên nắm quyền vào
năm 1913. Mối quan hệ này trở nên xấu đi khi Mexico bắt giữ thủy thủ Mỹ
đang đóng quân ở Tampico vào tháng 4/1914. Dù Mexico đã thả các thủy thủ
Mỹ ngay sau đó nhưng phía Mỹ buộc nước này phải bắn 21 phát đại bác chào
quốc kỳ xem như một lời xin lỗi. Chính quyền V.Hureta không chấp nhận vì
điều này giống như một sự sỉ nhục. Trước vụ việc này, Tổng thống Wilson đã
cử lính thủy đánh chiếm Vera Cruz. Với sự can thiệp của ba nước là Brazil,
Argentina và Chile, xung đột giữa hai bên đã dịu bớt xuống. Quan hệ giữa
Hoa Kỳ và Mexico lại căng thẳng trở lại khi xảy ra sự kiện Đức gửi bức điện
mật (Công hàm Zimmerman) cho Mexico nhằm lôi kéo nước này chống lại
Mỹ vào năm 1917.
Tại Nicaragua, Hoa Kỳ đã giúp đỡ Đảng Bảo thủ tiến hành cuộc nổi
loạn (Cuộc nổi loạn Estrada) vào tháng 12/1909 nhằm lật đổ chính phủ
đương nhiệm do Đảng Tự do nắm quyền, xây dựng nên ở đây một chính
phủ thân Mỹ nhằm phục vụ cho lợi ích của Hoa Kỳ, nhất là việc cho phép
các công ty Mỹ được xây dựng và quản lý hệ thống đường sắt ở Nicaragua.
3.3. Chính sách đối ngoại Hoa Kỳ đối với một số nƣớc ở châu Á
3.3.1. Đối với Nhật Bản
3.3.1.1. Giai đoạn 1865 – 1905
Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với Nhật Bản giai đoạn này chủ
yếu xoay quanh 3 cuộc chiến tranh mà Nhật Bản tiến hành với Đài Loan
(1874), Trung Quốc (1894 – 1895), Nga (1904 – 1905). Mặc dù đứng bên
ngoài hoặc tuyên bố trung lập nhưng thực chất Hoa Kỳ đã luôn ủng hộ và
giúp đỡ Nhật Bản bằng nhiều hình thức khác nhau; sau khi các cuộc chiến
tranh này kết thúc, Hoa Kỳ đã đóng vai trò trung gian hòa giải nhằm giành
một số quyền lợi về thương mại, tối huệ quốc tại khu vực châu Á. Đây thực
sự chẳng khác nào mối quan hệ cộng sinh, cùng có lợi giữa hai cường quốc
trẻ trên thế giới đang tìm cách cân bằng quyền lực với các cường quốc khác
ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương thời bấy giờ.
3.3.1.2. Giai đoạn 1905 – 1918
Trước sự lớn mạnh không ngừng của Nhật Bản sau thắng lợi từ những
cuộc chiến tranh trước đó, Hoa Kỳ đã thực thi những chính sách, biện pháp
nhằm kiềm chế sự bành trướng của Nhật Bản bằng việc cùng với Anh buộc
Nhật Bản phải mở cửa Mãn Châu; thông qua “Thỏa thuận giữa các quý
ông”( Gentlemen’s Agreement) vào năm 1907 nhằm hạn chế người Nhật
nhập cư vào Mỹ; thực hiện “Dự án Knox” để trung lập hóa đường sắt ở Mãn
Châu nhằm giảm bớt thế lực của Nhật Bản và Nga tại khu vực này…
3.3.2. Đối với Trung Quốc
Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc giai đoạn 1865 –
1918 được thể hiện ở việc ép buộc Trung Quốc ký thêm Điều ước bổ sung cho
Hiệp ước Thiên Tân (1868) nhằm mở rộng thêm các cơ sở thương mại của
Hoa Kỳ ở Trung Quốc và đảm bảo các quyền tự do đi lại, sinh hoạt tôn giáo
của người Mỹ sinh sống ở Trung Quốc; cùng phối hợp với Anh, Nhật Bản tiến
hành nhiều cuộc chiến tranh xâm chiếm các vùng biên giới phía Đông và Tây
Nam Trung Quốc trong suốt hai thập niên 1870 và 1880. Đặc biệt, với việc
tuyên bố chính sách “Mở cửa” vào năm 1899, Hoa Kỳ đã giành được lợi ích
thương mại to lớn tại Trung Quốc trong bối cảnh đất nước này đang bị xâu xé
bởi các cường quốc thực dân châu Âu. Việc thực thi chính sách “Mở cửa” đã
làm cho nhiều cường quốc có chỗ đứng ở Trung Quốc, nổi bật nhất là Anh
phải có những động thái nhún nhường đối với Hoa Kỳ.
3.3.3. Đối với Philippines và các nƣớc Đông Nam Á khác
3.3.3.1. Đối với Philippines
Cuộc chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha kết thúc với việc ký kết Hiệp định
Paris (10/12/1898), trong đó có điều khoản Tây Ban Nha phải nhượng lại
Philippines cho Mỹ với giá 20 triệu USD. Sau khi chiếm được Philippines từ
tay Tây Ban Nha, Mỹ đã biến quốc đảo này thành thuộc địa kiểu mới bằng
việc kiểm soát hệ thống chính quyền và quân đội của đất nước này. Việc
chiếm được Philippines sẽ là bàn đạp quan trọng (cùng với Hawaii và
Guam) để Hoa Kỳ tiến sâu vào khu vực châu Á lục địa, đặc biệt là thị trường
béo bở ở Trung Quốc.
3.3.3.2. Đối với một số nước Đông Nam Á khác
* Với Thái Lan: Chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Thái Lan trong
giai đoạn 1865 – 1918 khá bình lặng và êm ả, chỉ dừng lại ở việc Mỹ thiết
lập quan hệ thương mại đối với Xiêm và một số hợp tác trên các lĩnh vực
khác giữa hai nước, đặc biệt là về giáo dục và trao đổi văn hóa. Đây cũng là
xu thế tất yếu đối với Hoa Kỳ khi vào thời điểm đầu thế kỷ XIX, thực dân
Anh và Pháp đã tạo được cho mình chỗ đứng khá vững chắc ở Xiêm nói
riêng và khu vực Đông Nam Á lục địa nói chung.
* Với Việt Nam: Trong thời gian từ sau Nội chiến đến khi kết thúc
Chiến tranh thế giới thứ nhất (1918), chính sách đối ngoại của Mỹ đối với
Việt Nam được thể hiện chủ yếu ở vai trò trung gian hòa giải của Mỹ đối với
sự đối đầu, căng thẳng giữa Pháp và triều đình Mãn Thanh xung quanh vấn
đề Bắc Kỳ.
3.4. Chính sách đối ngoại Hoa Kỳ đối với một số nƣớc ở châu Âu
3.4.1. Đối với Anh
Sau cuộc Nội chiến trở đi, chính sách của Hoa Kỳ đối với Anh đã có
những thay đổi căn bản. Với nền sản xuất TBCN phát triển mạnh mẽ, Mỹ
bành trướng ra bên ngoài, trở thành đối thủ đáng gờm với Anh. Về phía
Anh, sự trỗi dậy mạnh mẽ của nước Đức và Nhật Bản vào nửa sau thế kỷ
XIX đã khiến cho Anh không thể không cân nhắc những tranh chấp có liên
quan tới Hoa Kỳ. Kết quả là những vụ tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Anh trong
thời gian này đa phần đều được giải quyết bằng con đường hòa bình thông
qua các cuộc phân xử được thiết lập bởi các tòa án quốc tế, đáng chú ý nhất
vấn đề tàu lớp Alabama, giải quyết tranh chấp buôn bán lông hải cẩu ở biển
Bering, phân định đường biên giới ở Venezuela và ở Alaska.
3.4.2. Đối với các bên tham chiến trong Chiến tranh thế giới thứ
nhất (CTTG I)
3.4.2.1. Chính sách trung lập của Hoa Kỳ trong CTTG I
Trong giai đoạn đầu của CTTG I, xuất phát từ những lợi ích kinh tế,
Hoa Kỳ đã tiếp tục thực hiện chính sách ngoại giao trung lập truyền thống
của mình, đứng bên ngoài cuộc chiến nhằm thu lợi từ hoạt động buôn bán
của cả hai phe. Tuy nhiên, khi Đức leo thang cuộc chiến tàu ngầm gây ra
nhiều thiệt hại to lớn cho tàu buôn Mỹ và tạo cớ cho Hoa Kỳ lập tức nhảy
vào cuộc chiến nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi và thông qua chiến tranh,
tìm kiếm nhiều hơn quyền lợi của mình trên thế giới sau chiến tranh.
3.4.2.2. Chương trình 14 điểm (The Fourteen Points) của W.Wilson
Ngày 8/1/1918, Tổng thống Wilson đã đưa ra Chương trình 14 điểm mà
theo ông, đó là “cơ sở duy nhất để có thể thiết lập hòa bình” cho thế giới.
Với những nội dung cơ bản như ký kết hòa ước công khai, tự do hàng hải,
thương mại bình đẳng, cắt giảm lực lượng vũ trang, chiếu cố đến quyền lợi
của các nước nhược tiểu, thành lập Hội Quốc liên để bảo vệ hòa bình, an
ninh thế giới,… Chuuwong trình 14 điểm là văn bản pháp lý đầu tiên xác
nhận tham vọng bá chủ thế giới của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nhận thấy rõ những
ràng buộc do Hòa ước Versailles quy định sẽ gây ra nhiều hậu quả đối với
việc bành trướng của Hoa Kỳ, tháng 3/1920, Thượng viện nước này đã
không phê chuẩn việc Mỹ tham gia vào Hòa ước này. Điều đó cũng đồng
nghĩa với việc Chương trình 14 điểm mà bao tâm huyết của cá nhân Tổng
thống W.Wilson bị đổ bể, Hoa Kỳ quay trở lại với truyền thống biệt lập.
CHƢƠNG 4.
MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI
CỦA HOA KỲ THỜI KỲ 1865 – 1918
4.1. Tổng quan kết quả chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ
1865 – 1918
4.1.1. Những kết quả đạt đƣợc
Trải qua hơn nửa thế kỷ, chính sách đối ngoại thời kỳ 1865 – 1918 đã
đưa đến cho Hoa Kỳ những thành tựu hết sức to lớn trên nhiều phương diện,
đó là: (1) Hoa Kỳ đã khẳng định được ưu thế tuyệt đối tại khu vực Mỹ
Latinh, từng bước biến khu vực này thành “sân sau”; (2) Hoa Kỳ bắt đầu
giành được những lợi ích quan trọng tại khu vực châu Á, nhất là vấn đề mở
rộng thị trường tại đây; (3) Hoa Kỳ đã gạt dần ảnh hưởng của các cường
quốc châu Âu ra khỏi khu vực Mỹ Latinh và bước đầu buộc các cường quốc
này phải có những nhượng bộ tại khu vực châu Á. (4) Hoa Kỳ đã từng bước
vươn đến quyền lực thế giới, đuổi kịp và cùng Anh trở thành nước dẫn dắt
nền chính trị thế giới.
4.1.2. Hạn chế
Trong quá trình thực thi chính sách đối ngoại giai đoạn 1865-1918, Hoa Kỳ
vẫn không tránh khỏi những hạn chế nhất định như: tạo nên sự thù ghét của
nhân dân các nước bị phụ thuộc vào Mỹ, nhất là các nước Mỹ Latinh; nhiều
chính sách đối ngoại đã không phát huy được hiệu quả, điển hình là Chương
trình 14 điểm của W.Wilson, buộc các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ phải từ bỏ những
tham vọng ở châu Âu, quay trở về “chủ nghĩa trung lập” truyền thống.
4.2. Đặc điểm
1. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đã thể hiện một cách toàn diện bản
chất thực dụng, linh hoạt của nền ngoại giao với mục đích tối thượng là lợi
ích quốc gia.
2. Quá trình hoạch định và thực thi chính sách đối ngoại trong giai đoạn
này luôn hướng tới mục tiêu xuyên suốt và quan trọng là thực hiện tham
vọng bành trướng.
3. Xuyên suốt những năm 1865 – 1918, giới lãnh đạo Mỹ luôn tạo ra
“cái cớ” hoặc khung pháp lý hợp lý khi thực thi một chính sách đối ngoại
nào đó đối với một hay nhiều thực thể chính trị.
4. Chính sách đối ngoại của Mỹ thời kỳ 1865 – 1918 là một quá trình
phát triển liên tục, phản ánh sự đi lên về mọi phương diện của nước Mỹ
trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
5. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong thời kỳ 1865 – 1918 gắn chặt
với vai trò của các tổng thống và các chính khách.
6. Trên cơ sở mục tiêu xuyên suốt là thực thi chính sách bành trướng, Hoa
Kỳ đã có những chính sách và mục tiêu khác nhau đối với từng khu vực.
4.3. Tác động của chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ
4.3.1. Đối với Hoa Kỳ
1. Chính sách đối ngoại giai đoạn 1865 – 1918 đã đưa lại những tác
động to lớn đến nền kinh tế Mỹ.
2. Chính sách đối ngoại thời kỳ 1865 – 1918 đã hướng Hoa Kỳ vào việc
xây dựng một lực lượng hải quân lớn mạnh, hoàn thiện bộ máy quân sự, tạo
nên sức mạnh có tính răn đe của Hoa Kỳ.
3. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ 1865 – 1918 đã tạo ra sự
tác động to lớn đến lâm lý – xã hội Hoa Kỳ, đưa đến sự hình thành “định
mệnh hiển nhiên“ rằng tham gia giải quyết các vấn đề quốc tế là nhiệm vụ
của Hoa Kỳ.
4.3.2. Đối với các nƣớc chịu ảnh hƣởng bởi chính sách đối ngoại của
Hoa Kỳ
4.3.2.1. Đối với các nước Mỹ Latinh
- Thứ nhất, chính sách đối ngoại mà Hoa Kỳ đã thực thi tại khu vực Mỹ
Latinh đã tạo nên tâm lý chống Mỹ, làm nảy sinh nhiều cuộc đấu tranh giành
độc lập dân tộc, dân chủ ở nhiều nước.
- Thứ hai, chính sách đối ngoại Hoa Kỳ thời kỳ 1865-1918 đã biến Mỹ
Latinh thành “sân sau” song cũng đưa lại một số tác động tích cực đối với
các nước Mỹ Latinh (dù không nằm trong ý muốn của Mỹ).
4.3.2.2. Đối với các nước châu Á
- Thứ nhất, chính sách đối ngoại Hoa Kỳ trong thời kỳ 1865 – 1918 đã
làm cho một số nước ở châu Á đã trở thành thuộc địa kiểu mới hoặc phụ
thuộc vào Mỹ.
- Thứ hai, sự lớn mạnh của Nhật Bản từ giữa thế kỷ XIX trở đi có một
phần nguyên do từ sự giúp sức của Hoa Kỳ.
4.3.2.3. Đối với các nước châu Âu
- Thứ nhất, sự có mặt của Hoa Kỳ với vị thế là một cường quốc đã tạo
ra những thay đổi quan trọng trong quan hệ quốc tế những năm cuối thế kỷ
XIX, đầu thế kỷ XX.
- Thứ hai, trong quan hệ với nước Anh – đế quốc số một thế giới thời kỳ
này, Hoa Kỳ đã từng bước giành được những lợi ích quan trọng tại những
khu vực thuộc phạm vi ảnh hưởng của Anh, làm cho ảnh hưởng của Anh
trên nhiều khu vực dần dần giảm sút.
KẾT LUẬN
Từ những điều trình bày ở trên về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời
kỳ 1865 – 1918, chúng tôi rút ra một số kết luận sau:
1. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong 53 năm (1865 – 1918) luôn
nhằm mục tiêu xuyên suốt là hướng đến việc hiện thực hóa tham vọng bành
trướng, mở rộng ảnh hưởng của Hoa Kỳ ra thế giới xung quanh. Dưới tác
động của nhiều nhân tố như thực lực bên trong và hoàn cảnh lịch sử bên
ngoài, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đã được điều chỉnh cho phù hợp và
đạt được những kết quả ở mức độ khác nhau.
Trong giai đoạn 1865 – 1898, khi thực lực bên trong chưa đủ mạnh,
Hoa Kỳ mới chỉ dừng lại ở việc tiếp nối, mở rộng và làm sâu sắc hơn Học
thuyết Monroe được đề xướng trước đó (1823). Hoa Kỳ đã từng bước thể
hiện vị thế một cách rõ ràng hơn trước các cường quốc châu Âu, phản đối sự
can thiệp của họ vào khu vực Mỹ Latinh một cách thực chất hơn và không
còn mang tính phòng vệ như trước, như: ép Pháp phải rút quân ra khỏi
Mexico năm 1867; buộc Anh phải có sự nhượng bộ nhất định trong tranh
chấp lãnh thổ giữa Venezuela và Guiana; tập hợp lực lượng, quy tụ các nước
Mỹ Latinh vào quỹ đạo chi phối của Hoa Kỳ bằng cách thành lập Liên minh
Pan – Mỹ vào năm 1889. Còn tại châu Á, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ
đối với khu vực này mới chỉ dừng lại ở việc tìm kiếm những lợi ích về
thương mại chứ chưa có hành động nào đáng kể để có thể thiết lập phạm vi
ảnh hưởng tại đây.
Bước sang giai đoạn 1898 – 1918, đặc biệt là thắng lợi của Hoa Kỳ
trong cuộc chiến tranh với Tây Ban Nha (1898) đã tạo ra cơ sở và vị thế vô
cùng quan trong cho tham vọng vươn đến quyền lực thế giới của Hoa Kỳ.
Từ đây, Hoa Kỳ - một đế quốc mới xuất hiện, bắt đầu tham gia vào quá trình
bành trướng, tranh đoạt thị trường thế giới vốn rất sôi động trong thời điểm
này. Tại khu vực Mỹ Latinh, Hoa Kỳ đã thể hiện thực lực mạnh mẽ hơn
bằng việc thực thi chính sách “Cây gậy lớn” (Big Stick) và “Ngoại giao
dollar” (Dollar Diplomacy), gắn Tu chính án Platt vào Hiến pháp Cuba và
một loạt các hành động can thiệp quân sự vào nhiều nước ở khu vực Mỹ
Latinh khác, thực sự biến khu vực Mỹ Latinh thành “sân sau”. Tại châu Á,
Hoa Kỳ gia tăng sự ảnh hưởng sau khi chiếm được Philippines từ tay Tây
Ban Nha, đòi hỏi quyền lợi ngang bằng trong thương mại, chính trị,…với
các cường quốc khác ở Trung Quốc thông qua chính sách “Mở cửa” (1899).
Đối với Nhật Bản, Hoa Kỳ đóng vai trò không chỉ là “người hòa giải” để có
thể kiếm chác một vài lợi ích về cho mình mà còn tìm cách ngăn chặn thế
lực đang lên này. Đối với các cường quốc châu Âu, đặc biệt là Anh, Hoa Kỳ
cũng đã tỏ rõ được sức mạnh, nhiều vấn đề buộc Anh phải nhượng bộ… Kết
quả cuối cùng của việc thi hành chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong giai
đoạn 1865 – 1918 đã tạo ra cho Hoa Kỳ một vị thế quốc tế mới: Hoa Kỳ
thực sự trở thành một cường quốc mạnh mẽ, tham gia hoạch định các cơ chế
quan hệ quốc tế và trở thành một trong những nước có ảnh hưởng lớn đến
hòa bình, an ninh và ổn định của thế giới.
2. Dù ở bất cứ giai đoạn nào, mục đích chiến lược của chính sách
đối ngoại Hoa Kỳ từ sau Nội chiến đến kết thúc Chiến tranh thế giới thứ
nhất (1865 – 1918) là lợi ích quốc gia trên hết. Đây là đích nhắm xuyên
suốt, không bao giờ thay đổi cho dù sách lược ngoại giao của Hoa Kỳ luôn
luôn thay đổi cho phù hợp với tình hình. Thực tế phát triển của chính sách
đối ngoại Hoa Kỳ qua các giai đoạn 1865 – 1898 và 1898 – 1918 đã cho
thấy điều này. Khi điều kiện chưa cho phép, nhất là khi sức mạnh quốc gia
chưa đủ mạnh và hoàn cảnh bên ngoài chưa thuận lợi, Hoa Kỳ không vội
vàng trong việc mở rộng ảnh hưởng ra quá xa mà chỉ tập trung vào các khu
vực có lợi ích chiến lược, phù hợp với Hoa Kỳ vào thời điểm ấy như khu
vực Mỹ Latinh. Sau khi giành chiến thắng trong chiến tranh vơi Tây Ban
Nha (1898), Hoa Kỳ bước ra khỏi cuộc chiến này với tư cách là nước thắng
trận, cộng với sức mạnh kinh tế thương mại và quân sự, Hoa Kỳ đã đẩy
mạnh sự can dự một cách thực chất ra các khu vực khác xa hơn như châu Á
và châu Âu bằng các hành động cụ thể như đã phân tích ở trên. Điều này
cũng thể hiện một đặc điểm xuyên suốt trong lịch sử ngoại giao Hoa Kỳ:
sách lược đối ngoại luôn luôn linh hoạt nhưng mục đích đối ngoại không
bao giờ thay đổi – đó chính là lợi ích quốc gia, lợi ích của giai cấp tư sản
Hoa Kỳ trên trên bình diện thế giới.
3. Trong quá trình đề ra và thực thi chính sách đối ngoại giai đoạn 1865
– 1918, Hoa Kỳ luôn luôn chiếm ưu thế trong tương quan với các nước chịu
sự chi phối chính sách của Hoa Kỳ. Điều này xuất phát từ thực tế Hoa Kỳ
hầu như là nước có sức mạnh lớn hơn các nước khác khi xét về các phương
diện như tiềm lực kinh tế thương mại, tiềm lực quân sự, diện tích lãnh thổ,
dân số, tài nguyên thiên nhiên, vị trí chiến lược và vị thế của Hoa Kỳ trong
quan hệ quốc tế. Do vậy, các chính sách đối ngoại Hoa Kỳ đưa ra đều có
thiên hướng áp đặt, ép buộc các nước phải chấp nhận dù không mong muốn,
như trường hợp Cuba, các nước Mỹ Latinh, “mở cửa” Trung Quốc,… Tuy
nhiên, trong một vài trường hợp, Hoa Kỳ không phải lúc nào cũng sử dụng
sức mạnh của mình để áp chế các nước khác mà phải tôn trọng và thừa nhận
vị thế của Anh hoặc phần nào đó là Nhật Bản trong giải quyết các vấn đề
tranh chấp lẫn nhau.
4. Về mặt cấp độ, trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ thời kỳ 1865
– 1918, Mỹ Latinh được chính giới Hoa Kỳ xác định là khu vực mang lợi
ích cốt lõi. Hoa Kỳ luôn quan tâm và tìm mọi biện pháp để đảm bảo cho Mỹ
Latinh luôn là “sân sau” của họ. Khi thực lực ngày càng tăng, Hoa Kỳ tìm
cách gia tăng phạm vi ảnh hưởng đến các khu vực khác mà trước hết là ở
châu Á, nơi chứa đựng nhiều nguồn lợi về thị trường cho nền kinh tế đang
phát triển mạnh mẽ của Hoa Kỳ sau Nội chiến. Trên cơ sở khẳng định sức
mạnh ở các khu vực cận biên, Hoa Kỳ đẩy mạnh sự can dự vào khu vực
châu Âu, tham gia giải quyết các vấn đề quốc tế lớn ở châu lục này sau
Chiến tranh thế giới thứ nhất. Tuy nhiên, đến thời điểm sau 1918, Hoa Kỳ
vẫn chưa đủ sức để khuynh loát các nước tại đây.
5. Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ từ sau Nội chiến đến kết thúc
Chiến tranh thế giới thứ nhất (1865 – 1918) mang đậm dấu ấn của các vị
tổng thống cũng như các cá nhân phụ trách hoạt động ngoại giao – những
người có tác động sâu sắc đến việc định hình chính sách đối ngoại. Trong
giai đoạn 1865 – 1918, hầu hết các tổng thống lên cầm quyền đều đã đề ra
những chính sách đối ngoại phù hợp với xu thế phát triển và những lợi ích
quốc gia - dân tộc cần đạt đến, như Tổng thống T.Roosevelt đề ra chính sách
“Cây gậy lớn”, W. Taft đưa ra chính sách “Ngoại giao Dollar”, W.Wilson
với Chương trình 14 điểm,…
Nếu ở Mỹ Latinh, các tổng thống Mỹ là những người có tầm ảnh hưởng
rất lớn đối với các chiến lược và chính sách đối ngoại thì ở châu Á lại có
một điểm đặc biệt, đó là sự đóng góp của các nhà ngoại giao và cố vấn Mỹ.
Trong cuộc chiến tranh xâm lược Đài Loan vào năm 1874, Tướng Charles
Legendre – Cố vấn Bộ Ngoại giao Nhật Bản đã có những đóng góp trong
việc vạch ra kế hoạch tác chiến cho quân đội Nhật. Sau khi cuộc chiến này
kết thúc, Đại biện lâm thời Mỹ tại Bắc Kinh S.W.William chính là người
làm trung gian hòa bình để Nhật và Trung Quốc ký kết Hiệp ước Bắc Kinh
(tháng 10/1874) với nhiều điều khoản có lợi cho Nhật. Còn trong cuộc xung
đột Pháp – Thanh liên quan đến Việt Nam, mặc dù Mỹ đã không thành công
trong vai trò nghị hòa nhưng Đại biện lâm thời Mỹ tại Bắc Kinh John Rusell
Young chính là người góp công lớn cho những nỗ lực này của Mỹ. Còn tại
Xiêm, Cố vấn Mỹ Edward H.Strobel cũng đã đóng vai trò quan trọng, dẫn
đến việc ký kết Hiệp ước Pháp – Xiêm vào năm 1907….
6. Trong thời đại toàn cầu hóa ngày nay, những thực tế lịch sử từ chính
sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong giai đoạn được đề cập vẫn luôn là những
bài học lịch sử có ý nghĩa đối với các nước trong quan hệ với siêu cường
này. Đối với Hoa Kỳ, để đảm bảo lợi ích quốc gia, người Mỹ luôn thay đổi
phương cách đạt đến và không từ một biện pháp nào (linh hoạt, hai mặt,…)
nhằm đảo bảo lợi ích lớn nhất – điều không bao giờ thay đổi cho dù nền
chính trị Hoa Kỳ được lãnh đạo bởi bất cứ đảng phái nào. Vì vậy, trong bối
cảnh quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ hiện tại, bên cạnh việc
tận dụng những thế mạnh, vị thế mà Hoa Kỳ đưa lại, Việt Nam cũng cần hết
sức tỉnh táo để không bị lệ thuộc một chiều vào Hoa Kỳ nhằm đảm bảo sự
phát triển ổn định trên cơ sở độc lập, tự chủ, cùng tôn trọng lẫn nhau.
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC
ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
1. Dương Quang Hiệp (2009), “Chính sách của Mỹ trong quan hệ với Pháp thời
kỳ 1789 – 1815”, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 10(139), ISSN 0868-3654.
2. Dương Quang Hiệp (2010), “Nền tảng của việc bành trướng ra thế giới của
nước Mỹ những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX”, Tạp chí châu Mỹ ngày
nay, số 07(148), ISSN 0868-3654.
3. Dương Quang Hiệp (2011), “Nền tảng của việc bành trướng ra thế giới của
Hoa Kỳ những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX”, Các vấn đề nghiên cứu về
Hoa Kỳ, Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
4. Dương Quang Hiệp (2014), “Từ chính sách mở cửa Trung Quốc hiểu thêm về
tính thực dụng trong chính sách đối ngoại của Mỹ những năm cuối thế kỷ XIX”,
Những khía cạnh lịch sử - văn hóa Việt Nam và thế giới, (tái bản lần thứ ba)
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Dương Quang Hiệp (2014), “Chính sách của Mỹ đối với Cuba qua Tu chính
án Platt (1901-1934)”, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 04(193), ISSN 0868-3654.
6. Dương Quang Hiệp (2014), “Vị trí chiến lược của Philippines trong chính
sách đối ngoại của Mỹ giai đoạn 1898 - 1991”, Tạp chí Nghiên cứu Ấn Độ và
châu Á, số 10(23), ISSN 0866-7314.
7. Dương Quang Hiệp (2014), “Chính sách can thiệp của Mỹ đối với khu vực
Mỹ Latinh trong ba thập niên đầu thế kỷ XX”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ,
Trường Đại học Khoa học Huế, số 2(2014), ISSN 2354-0850.
8. Dương Quang Hiệp (2015), “Chính sách can thiệp của Mỹ đối với khu vực
Mỹ Latinh trong ba thập niên đầu thế kỷ XX”, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số
06(207), ISSN 2354-0745.
9. Dương Quang Hiệp (2016), “Các cuộc phân xử bằng phương thức trọng tài
trong quan hệ Hoa Kỳ - Anh những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX”, Tạp
chí Khoa học Đại học Huế (Giấy xác nhận đăng trong chuyên san Khoa học Xã
hội Nhân văn năm 2016, ngày 8/6/2016 của Tạp chí Khoa học – Đại học Huế).
HUE UNIVERSITY
UNIVERSITY OF SCIENCES
DUONG QUANG HIEP
FOREIGN POLICIES OF THE UNITED STATES
FROM THE CIVIL WAR TILL THE END OF
WORLD WAR I (1865 – 1918)
Major: World History
Code: 62.22.03.11
THE SUMMARY OF DOCTORAL DISSERTATION
ON HISTORY
HUẾ - 2016
The work was completed at the Faculty of History,
University of Sciences, Hue University.
The scientific supervisors: Ass.Prof.Dr. Nguyen Van Tan
Reviewer 1: Ass.Prof.Dr.Cu Chi Loi, Vietnam Institute of
Americas Studies, Vietnam Academy of Social Sciences.
Reviewer 2: Ass.Prof.Dr.Pham Quang Minh, University of
Social Sciences and Humanities, Vietnam National University,
Hanoi.
Reviewer 3:Ass.Prof.Dr. Ngo Minh Oanh, Ho Chi Minh
City University of Pedagogy.
The dissertation was defended at the Council of
dissertation assessment of Hue University.
Council held at: No. 3, Le Loi street, Hue city, Thua Thien
Hue province, at …. a.m on …./…./2016.
The dissertation can be further referred at the Library
of the University of Sciences, Hue University and the National
Library.
1
OVERVIEW
1. Introduction
To every nation no matter what the historical era is, foreign policies
always play an important role. During developing processes, the prosperity
of each nation is not only the result of implementing domestic policies but
also associated with foreign ones. United States of America (USA) is not an
exception of this rule. It would not have been strong as it is today if it didn’t
have involvements in many regions, at first in Latin America, Asia,
Europeas well as in other areas in the world.
Right after its birth, the United States of America had to face with
England, France, Spain, Russia… in the Western Hemisphere. In Asia and
other regions, when the U.S. is still being busy solving internal issues and
protecting its benefits in Latin America, the powers of Europe have almost
finished sharing their sphere of influence here. This fact demands the action
of politicians in the U.S. not only to protect their benefit in surrounding
regions but also to find ways to expand their influence and position as well
as to reach to the global power of the U.S..
To actualize these above ambitions, the U.S. sequentially implement
clever foreign policies with European powers and Japan. In order to
actualize 3 basic targets: maintaining security, developing and promoting its
influence all over the world, the U.S. has chosen Latin America region at
first, then Asia and other regions to implement their foreign policy goals.
In Latin America region, the presence of European powers is a serious
threat toward the U.S. on all 3 mentioned aspect. On the other hand, on the
developing momentum after gaining independence, the “aspiration” of the
U.S. to turn Latin Americas, which had been independent since 20s decade
of XIX century, to its “backyard” has grown with time. The set-out of
foreign policies of the U.S.on Latin America regions since the declaration of
Monroe Theory (1823) and especially after the end of Civil war, World War
I (1865-1918) has step-by-step turned the U.S. into a “monopoly empire” in
the Western Hemisphere and created firm premise for the U.S. to manipulate
global political arena in the XIX, XX century as well as in the beginning
years of the XXI century.
To Asia and Europe regions, the U.S. has step-by-step made their
involvements as domestic conditions allowed them to, especially after Civil
War, with outstanding developed economy, the U.S. was in need of a
corresponding market to satisfy the economic demands of capitalism.
Therefore, the U.S. has step-by-step penetrated in Asia by: forced Japan to
apply economic openness, affiliate with Thailand, made war with Spain to
scramble for colonies, “open” China… By those policies, the U.S. had had
2
an equal position in compare with the powers, involving in solving global
issues and right in Europe during and after World War I.
So what was the decisive issue toward foreign policies of the U.S.
toward Latin America regions, Asia, Europe in the period of 1865-1918?
What was the specific content and policy impact on the U.S. itself as well as
on related subjects?...
With the set-out issues above, foreign policies of the U.S. after Civil
War to the end of World War I (1865-1918) have been an attractive and
enticing matter for history researchers in general and foreign-relation history
researchers in particular. It would be really meaningful if we had a basic and
systematic research work on foreign policies of the U.S..in the mentioned
period.
With the purpose to contribute in acknowledging and explaining the
above complicated issues, we bravely choose the topic “Foreign policies of
the United States from the Civil War till the end of World War I (1865-
1918)” to be the doctoral thesis in World history.
This is a topic which has scientific and practical meaning.In the
scientific aspect, by recreating the process of forming and developing
foreign policies of the U.S..in the period 1865-1918, the thesis would show
the premises, achievements and features of foreign policies of the U.S.. In
the same time, it would try to clarify the policy impacts of the U.S..as well
of Latin American, Asian and European countries.
On the aspect of implementing, currently, Vietnam is implementing the
policies of multilateralization and diversification of international relations.
Hence, in the relationships with big countries, especially with the U.S.., we
have to research more carefully in all aspects of this country, especially in
diplomatic field.Only in that way do we have effective solutions in order to
cooperate as well as fight in the relationship with the U.S. – a potential as
well as challenging partner, in accordance to the partnership which Paul
Kennedy has mentioned about: “The best way to see the upcoming future is to look a little bit in the past”.
2. Research purpose and mission Purpose: clarify the goals and the nature of foreign policies of the
U.S.. after Civil War until the end of World War I (1865-1918) to reach to
the same level of the powers and to be on the top of the world later.
Mission: - To clarify the foundation for planning foreign policies of the
U.S..including: economic, political, social; international and regional
contexts…
3
- To systematically research the contents and the modifications of
foreign policies of the U.S..on each subjective in Latin American areas, in
Asia and in Europe in the period 1865-1918.
- To draw some comments and evaluations on the achievements,
features and impacts of foreign policies of the U.S..in the mentioned period.
3. Object and scope of research
3.1. Research object
Research object of this thesis is the foreign policies of the U.S. after
Civil War until the end of World War I (1865-1918), in particular:
- Factors which had impacts on the forming of foreign policies of the
U.S.
- Contents, modifications and implementing process of foreign policies
of the U.S. on each specific subject.
- Success, limit and impact of these policies.
3.2. Scope of research In terms of space: this thesis focuses on researching the foreign
policies of the U.S., on Latin American area, Asia and Europe – the subjects
which the U.S..concerned in the period 1865-1918.
In term of time: the time limit of this thesis is the period 1865-1918.
The beginning time of this thesis is the time after the end of Civil War
(1865). The ending time of this thesis is 1918 when World War I ended – as
a victor,the foreign policies of the U.S. had turned to a new page. However,
in several specific cases, this thesis could move backward or forward the
mentioned period in order to have a logical and more reasonable evaluation.
In term of research issue: This thesis focuses on researching the
planning and implementing as well as the result of the foreign policies of the
U.S.. in order to control Latin America (Cuba, Puerto Rico, Mexico..), to
expand the influence in Asia (Japan, Philippines, China, Thailand…) as well
as the intervention of the U.S.. on solving the issues within and after World
War I. However, foreign policies of the U.S. in the period 1865-1918 had
been performed very widely and complicatedly. Within this thesis, we only
focus on researching typical subjects mentioned above.
Regarding the name United States of America:
In Vietnam, we are popular with the name “Mỹ”, “Hoa Kỳ” or more
detailed “Hợp chúng quốc Mỹ” or “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”. The last
name is based on the translation from a Chinese-Vietnamese word to
somewhat show that the U.S. is a multiethnic country. The name “HoaKy”
means “flower flag”, so some people call the U.S. as “flower flag country”.
In Paris Convention signed in 1973 to reestablish the piece in Viet Nam, the
word “Hợp chủng quốc Hoa Kỳ” has been officially used by 2 countries to
mention the issues and contents of its. Therefore, in this thesis, we could use
4
“Mỹ” sometimes or “Hoa Kỳ” at other times as the name of this country and
both have equal value.
4. Material source
The official materials which have been used in this thesis are:
- Original materials providing official information and high confidence
such as speeches, epilogues, federal messages of the U.S. presidents;
agreements between the U.S..and other countries; letters and messages of
foreign affair officers.
- Monographic works of some officers who directly took part in the
process of planning and executing foreign policies of the U.S. like G.
Kennan, Samuel Flagg Bemis, Jerald A. Comb…
- Research works of foreign and domestic scholars which have referral
value regarding content, evaluation points of view and approach related to
the topic of thesis.
5. Methodology and research method
5.1. Methodology
This thesis has been done on the foundation of thorough study of
dialectical materialism and historical materialism of Marxism – Leninism.
This is the foundation to handle the material sources to analyze and evaluate
the essential issues in policies toward subjects which the U.S. paid concern
in the set-out period of thesis. According to that, this methodology is used to
consider and acknowledge the movements and developments in foreign
policies ofthe U.S. in 50 years after Civil War.
5.2. Research method “Foreign policies of the U.S. after Civil War until the end of World
War I (1865-1918)” is a historical topic, therefore the professional research
methods such as historical method, logical method are the basic ones which
have been used in this thesis. By historical method, this thesis would
recreate the foreign policies of the U.S. in the period 1865-1918 in time
order with its specific inner meanings. By logical method, this thesis would
systemize the developing phases as well as explain the leaven which
governed the policies of the U.S. on each subject.
In addition, the inter-discipline research methods in international
research such as overall and thorough analysis of content and event;
comparing analysis; systemization… also have been used in the thesis. The
combination of those methods allow us to consider the forming and
implementing of foreign policies of the U.S. in the period 1865-1918 as a
structure containing constitutive elements. This helps us to acknowledge the
root, the feature and the impact of foreign policies which the U.S.
implemented on related subjects in the researched period of the thesis.
5
6. Contribution of the thesis On the basis of inheriting the research results of domestic and foreign
works, the main contribution of this thesis would be on the following
aspects:
6.1. In terms of science
First, recreate the overall picture of foreign policies of the U.S. after
Civil War until the end of World War I (1865-1918) objectively and truly.
Second, interpret the root causes, objectives, contents and impacts of
foreign policies of the U.S. in the research period. From that, draw the basic
features contributing to acknowledge more accurately and deeply the foreign
affairs of the U.S. in history.
Third, contribute in the research of the histories of some countries,
especially Latin American countries – the area which is still strange with
historians in Vietnam.
Fourth, contribute in the research of the U.S. history in general and
external relation history of the U.S. in particular. Hence, this thesis is the
referral document for students as well as whoever concerns in the foreign
policies of the U.S..in the past.
6.2. In term of practice First, on the basis of foreign policies of the U.S. in the period 1865-
1918 study, this thesis would show some necessary knowledge of the
diplomacy as well as diplomatic methods which the U.S. has adapted to
reach the globally powerful position in the mentioned period.
Second, from the historical experiences in the process of receiving
foreign policies of the U.S., this thesis would be the necessary implications
for the planning of foreign policies of Vietnam toward the U.S. This has
special meaning in the context in which Vietnam and the U.S. have built a
comprehensive partnership, historic experiences would always be necessary
for the relationship in which the benefits of 2 sides are not always balanced.
7. Layout of the thesis Exclude the Overview, Conclusion, Referral documents and Appendix,
the main content of this thesis includes 4 chapters:
Chapter 1: Overall of research situation.
Chapter 2: Premise for foreign policies of the U.S. after Civil War until
the end of World War I (1865-1918).
Chapter 3: Foreign policies of the U.S. on typical areas in the period of
1865-1918
Chapter 4. Some comments on foreign Policies of the U.S. in period
1865 – 1918.
6
Chapter 1.
OVERVIEW OF RESEARCH LITERATURE
1.1. Research literature of scientific issue in Vietnam
1.1.1. Before 1975 Since a long time ago, Vietnamese historians have concerns on
researching of theU.S.. Before 1975, in the North, the research of the U.S.
and its foreign policies somehow draw attention. The soonest one could be
“Latin America fight for national independence and democracy” of Ha Ta
(1961). Through describing the fight for national independence and
democracy of Latin America, this book has clearly shown the intervention of
the U.S. to Latin America. Coming next were the articles such as
“Enslavement policies of the U.S. empire and its bankruptcy in Latin
America” (1962) of Vo Van Nhung; “Invasion process of the U.S. on Cuba
from more than 100 years ago” (1963) of Van Lac; “Looking back on
invasion path of the U.S. imperialism during modern history” (1966), “One
hundred years of fighting for independence and freedom of heroic Cuban
people”(1968) of Pham Xuan Nam; “the first intrusion step of the U.S. on
South East Asia” (1969) of Vu Duong Ninh… These above articles
somehow mentioned the intrusion and invasion process of the U.S. into
different areas over the world like South-East Asia, Latin America, with
Cuba as the first object.
In the South, the research on the U.S. as well as its foreign policies has
been concerned. Many research works on the U.S. have been translated such
as “Basic documents on the U.S. history (1969) of Richard Morris; “The
U.S. history” (1972) of Franck L. Schoell. These 2 works have focused on
presenting the developing history of The U.S. since C. Colombus found
America until 50s of XX century. Some isues of foreign policies of The U.S.
have been mentioned more or less.
At the same time, there have been some monographic works on
diplomatic policies and external relations of The U.S. appeared in this
period such as “Tehran convention (28/11/1942 – 01/12/1943)”
(1962);”Latin America between bear and eagle” (1969) of Do Vu;
“International political and diplomatic history” (2 episodes, 1972) of Hoang
Ngoc Thanh. This work goes through the political situations and diplomatic
relations between powerful countries in the period 1818-1939, the cause of
World War II, the world situation after 1945, the change of politics in
Western and Eastern countries as well as the dispute between 2 powers: The
U.S. and Soviet Union. However, the content which this thesis needs is prior
to the time of those works.
1.1.2. After 1975
7
After the national reunification, especially after the relationship
normalization (1995), research of history in general as well as foreign
policies of The U.S. in particular has been focused the most on scope and
issue of research. Therefore, many research and translation works have been
announced… In general, we could divide those works into 3 groups as
follow:
In the first group, the research works focus on The U.S. or use a
significant part to discuss on The U.S. such as “The U.S. history” (1994) of
Le Minh Duc – Nguyen Nghi; “Modern history of the world” (1998) of Vu
Duong Ninh, Nguyen Van Hong; “Brief history of the U.S.” (2000) of
Vuong Kinh Chi; “Some historical themes of the world (episode II)” (2006)
of Huu Ngoc; “Research issues on the U.S.” (2011) of Nguyen Thai Yen
Huong, Do Minh Tuan. In the above works, there are just a few parts which
mention foreign policy of the U.S. and still in general form, however they
have provided various knowledge on many aspects of the U.S., through
which give readers an overview of the issues which this thesis sets out.
Especially, the study “The research issues on the U.S.” has aggregated 61
articles of different authors and divided in 4 chapters. There are 18 articles
in the chapter mentioning foreign policies of the U.S., among them are the
remarkable ones: “Meaning of lobby toward foreign policies of the U.S.”
(Bui Phuong Lan); “Human right issue in foreign policies of the U.S.” (Ta
Minh Tuan), “Global strategy of the U.S. after the Cold War”(Nguyen Vu
Tung)… Those articles somewhat analyze different aspects as well as
specific policies in external relation of the U.S.. However, the common
feature of those above studies is they do not or restrictively mention foreign
policies of the U.S. in the period 1865-1918 – on the opposite, they focus on
another phase of history – after Cold War.
In the second group including research works on foreign policies of the
U.S. in the overall of international relations over the world. We could name
some typical research works such as “History of International relations (1917 – 1945)” (2002) of Lê Văn Quang; “History of International
relations from the early modern period to the end of the Second War world”, (2005) Vũ Dương Ninh (Ed); “History of International Relations –
Vol. 1” (2005) Vũ Dương Ninh (Ed) and Phạm Văn Ban, Nguyễn Văn Tận;
“Humanitarian intervention in foreign policy of the U.S.” (2005) of Nguyễn
Thái Yên Hương (Cb), “A contribution to study the history of Vietnam – the
U.S relations” (2006) of Phạm Xanh, “Textbook of International Relations
in the Asia – Pacific region” (2014) of Phạm Quang Minh. In general, these
above research have spent some parts to talk about foreign policies and
international relations of the U.S. in recent time but do not research on the
mentioned period of this thesis.
8
Mentioning the foreign policies as well relationships between the U.S.
and other countries in the world was also the content which the authors
concern in their articles on professional magazines.. We could name some
typical ones: Franklin D.Roosevelt và Chiến tranh thế giới thứ II (1939 – 1945) (1995) of Nguyen Quoc Hung mentioning the policy of THE U.S.
under President F. Roosevelt in World War II; “Philippine – the United States war 1899 – 1903”(1998) of Cao Minh Chơng reviews the main
features of the war in Philippines as well as the involvements of the U.S. to
this country. The articles “The ideas and manifestations of the theory of
Manifest destiny in the foregin policy of the United States” (2008) of
Nguyễn Lan Hương, “The foundations of American nationalism
development since the Civil war to the First World War” (2010) of Nguyễn
Ngọc Dung have shown the basis, trends, points and expressions of
exceptionalism, evolutionism… in foreign policies of the U.S. in history.
In the third group including research works mentioning on foreign
policies of the U.S. through different periods or subjects, such as: “Foreign
policy of the United States in the period1865 - 1904” (2007) của Trần Thiện
Thanh; “The changes in the foreign policy of the United States in the period
1870 – 1900” (2008) of Nguyễn Ngọc Dung; “Japan in foreign policy of
the United States before 1905” (2009) of Trần Thiện Thanh have researched
on specific policies as well as movements of the U.S. diplomacy after the
Civil War until the beginning of XX century. In the article “The role of the
United States in the Latin America” (2005), author Do Minh Tuan has
shown the typical role of THE U.S. in Latin America – which is considered
as “backyard” of the U.S. to Asia, author Nguyen Van Tan has
interpretations on the policies of the U.S. on Japan, Philippines and China in
the article “Looking back at the Asia policy of the United States from the
late 1850s to the early 20th century” (2007).
Beside, the issue of foreign policies of the U.S. has also been
mentioned in the master thesis “Latino America and the U.S. policy in the
modern period” (1983) of Hoàng Thị Điệp and doctoral thesis “The U.S
foreign policy towards Japan in the early 20th
century” (2008) of Trần Thiện
Thanh, “The policy of the United States towards European powers during its
territorial expansion (1787 – 1861)”of Lê Thành Nam. These are 3 careful
research works but they only focus on a specific area (Latin America) or a
only specific subject – Japan – in the beginning period of XX century or
focus on researching policies of the U.S. on European powers in territory
expansion before 1861.
Hence, we could see that, recently in Vietnam there were many
research works on the U.S. in general and foreign policies as well as
international relations in particular. However, there was almost no research
9
mentioning generically on foreign policies of the U.S. in the period after
Civil War until the end of World War I (1865-1918).
1.2. Currentresearchliteratute in other countries
We could affirm that, the research of the U.S. in general and foreign
policies of the U.S. in particular have been paid much concern for a very
long time ago by politicians and scholars in other countries, with polyhedral
and systematic look. Within the scope of studies and documents we could
approach, we could easily see that there are 2 arrays of this thesis which
have been concerned principally:
First – research different issues of the U.S. history. The remarkable
ones are the general research studies on historical aspects of the U.S. which
have been translated to Vietnamese and published in Vietnam such as:
“Basic documents of the U.S. history” (1969) of Richard B. Morris;
“History of the U.S.” (1970) of France L. Schoell; “Overview of the U.S.
history” of Howard Cincotta, translated version (stored in the U.S.
Embassy); “42 Presidents of the U.S.” (1995) of W. A. Degregorio; “The
U.S. civilization” (1998) of Jean Prierre Fichou; “New history of the U.S.”
(2003) of Eric Foner; “The U.S. history – issues in the past” (2009) of Irwin
Unger; “History of the U.S. people” (2010) of Howard Zinn… These above
studies have one common feature: they have wide scope of research in term
of space and time. The main research content is different sides of the U.S.
history during different ages. The parts related to general foreign policies as
well as particular ones to each specific country and area have been just
mentioned at a certain level. Among the studies mentioned above, the
noticeable one is “The U.S. history – issues in the past” (2009) of Irwin
Unger. Irwin Unger has reconstructed the history of the U.S. from the
beginning during the colony age, heading to independence, the born of the
U.S. Constitution” and Parties, economic achievements of US, Civil War,
Reconstruction, involvements of the U.S. in 2 World War and the U.S. in the
modern age... Regarding foreign affair, this book has used medium capacity
to talk about evolutionism and the U.S.empire.
Regard the studies in English, the history of the U.S. has also attracted
many scholars and many studies have been announced such as “The Frontier
in American History” (1953) of Federick Jackson Turner. “The American
Past: Conflicting Interpretations of the Great Issues” (1965) of Sydney Fine
and Gerald S. Brown; “Main Problems in American History – Volume I”
(1968) and “Main Problems in American History – Volume II” (1968) of
Howard H. Quint, Dean Albertson, Mitton Cantor; “Woodrow Wilson”
(1969) of Arthur Walworth; “The American Civil War”(1975) of Peter J.
Parish; “Our Country: Its Possible Future and Its Present Crisis” (1985) of
Josiah Strong; “An Outline of American History” (1994); “America’s
10
History” (2004) of James A. Henretta, David Brody, Lynn Dumenil,
StheU.S.n Ware; “Battle History of The United States Marine Corps, 1775 –
1945” (2010) of George B.Clark. Those studies have mentioned THE U.S.
history in large scope both in term of space and time in which the part on
foreign policies as well as foreign affair activity just accounts for a very
small portion and in summary form within the overall of each study.
Second, research on foreign policies and relationships between the U.S.
and relative subjects also attracts concern of scholars. Many of them have
been translated and published in Vietnam, and we could name some typical
ones such as “U.S foreign policy”(1961) of Russian author N.I.Nozemsew;
“Central issues in American foreign policy” (1997) of Henry Kissinger;
“The U.S foreign policy - the dynamics of choice in the 21th century”
(2004), of Bruce W.Jentleson. Those 2 books contain many valuable
materials on the centers in foreign policies of the U.S. as well as options in
foreign affairs in the new century – XXI century. The study of Chinese
author Ly Thang Khai “200-year internal affairs of the White House” (2004)
has researched the U.S. history from the dawn until the beginning of XXI
with the event 11/9/2001. In which, many issues of foreign affair have been
mentioned like the fact that the U.S. started to interfere in global affairs
through the battle between the U.S. – Spain (1898), the “Open Door” policy
in China, “entice” and “force” to build and monopolize Panama canal…
Regarding the original English studies, foreign policies of the U.S.
have been mentioned more variously. We want to mention some typical
ones below:
In 1942, Samuel Flagg Bemis published the book “A Diplomatic
history of the United States” with more than 900 pages talking about the
history of diplomacy of the U.S. through 3 stages: after the Founding Day;
expanding period; and in XX century. In this book, the author has mentioned
the diplomatic activities of the U.S. since the alliance with France (1775-
1778), Monroe Theory (1823), war with Mexico, Reconciliation between the
U.S. and England, war with Spain, “Open Door” policy on China…
According to them, the author supposed that THE U.S. has not made any
serious mistake regarding diplomatic aspect in the period 1775-1898. The
recipe for success in this period of the U.S. diplomacy was lying on the
totally-isolated advantage and far-away from Europe to compete with
powerful countries in this continent in the context those countries had to
face with many difficulties. In other words, the U.S. didn’t have to make
deliberate calculation as long as the diplomatic policies be suitable with the
vision of the elites as well as the benefit of American people. After
actualizing the basic goals in foreign policies, the U.S. had stepped into a
new age with the role of a powerful country in the world. With that position,
11
after 1898, the U.S. played more and more important role in global political
situation with wide intervention in Philippines, Japan, China and prior to
that, Latin America.
The study “American Diplomacy 1900-1950” (1951) of George F.
Kennan is a monograph regarding the diplomacy of the U.S. in the first half
of XX century, which has been re-published with adding and editing in 1984
with the name “American Diplomacy”. Under the sight of an author and a
diplomatic officer, G. F. Kennan has analyzed the foreign policies of the
U.S. in the war with Spain, “Open Door” policy, the U.S. in the relation with
East countries, the U.S. with World Wars and diplomacy of the U.S. in the
modern world. Despite of the differences in point-of-view and evaluation,
the information in this book is an important source of material suggesting
for this thesis many issues in researching on diplomacy of theU.S..
The ensembles “The History of American Foreign Policy” (1986) of
Jerald A.Comb; “Race, Federalism and Diplomacy: The Gentlemen’s
Agreement A Century Later” (2009) of Paul Finkelman; “The Pan –
American Trademark Convention of 1929: A Bold Vision of Extraterritorial
Meets Current Realities” (2013) of Christine H. Farley more or less mention
the foreign policies of the U.S. during ages.
Focusing on researching each specific relation of the U.S. with other
countries in the world is the content which has been concerned in some
books such as “Thai – American Relations” (1982) of Hans H.Indorf; “The
Banana war: United States Intervention in the Caribbean, 1898 – 1934”
(1983) of Lester.D.Langley; “United States – China Normalization: An
Evaluation of Foreign Policy Decision Making” (1986) of Jaw – Ling
Joanne Chang; “The United States and Viet Nam 1787 – 1941” (1990) of
Robert Hopkins Miller;…
1.3. The lacking and issue for thesis
Through presenting the research situation inbound and outbound, we
could see the lacking and issue for this thesis as follow:
First, foreign policies of the U.S. in 1865-1918 have been researched in
the U.S. and other countries which have concern and have many
achievements. However, most of them only focus in researching in general
an overall way the foreign policies through different ages in history without
mentioning much the period 1865-1918 with the role of a separate object.
Second, although the research works in foreign countries are very
various, they still are the publications of other countries, therefore they show
the typical points-of-view, expressions and evaluations of the researchers
there. Hence, the inheritance of them should be criticized and selective in
order to guarantee the trusty level as well as objectiveness in recognizing
and evaluating the problems.
12
Third, the issue of foreign policies of the U.S. has drawn the concern
tof researchers in Vietnam in recent years. Therefore, research works has
been increased in term of quantity and more comprehensive in term of
quality with time. However, foreign policies of the U.S. in period 1865-1918
has not been mentioned fully and comprehensively by any monograph.
Fourth, reflecting foreign policies of the U.S. in period 1865-1918 has
been concerned by authors inbound and outbound, however they not yet
could systematically evaluate the foreign policies of the U.S. as well as the
impacts of those policies on THE U.S. itself and other countries affected by
the policies of theU.S.. This is another issue for this thesis and should be
researched more carefully.
Therefore, selective inheritance of the research works of prior authors –
it is very important source of material affiliating for the recreation of foreign
policies of the U.S. in period 185-1918 as well as drawing evaluations,
assessments on the set-out issue, contributing in the research of the topic of
foreign policy of the U.S. in Vietnam.
CHAPTER 2.
FOUNDATION FOR FOREIGN POLICIES OF THE U.S.
AFTER CIVIL WAR UNTIL THE END OF WORLD WAR I (1865-
1918)
2.1. Overview of the forming process of the U.S. The U.S. had been officially born after Continental Congress II
approved Declaration of Independence on 04/07/1776. After the Founding
Statement, the U.S. people had to fight for independence drastically and
toughly, and finally ended with victory by the win in Yorktown (1781). On
3/9/1783, England had to sign Paris peace treaty to recognize the
independence of 13 colonial states in North America. Since then, the U.S.
step-by-step developed to a strong nation and interfered more-and-more
widely and deeply into international issues in the next centuries.
2.2. Foreign policies of the U.S. before 1865
2.2.1. Period 1776-1823 In this period, although always promoting neutrality policy by setting
no alliance with any other country, the U.S. always cleverly applied
“neutrality” to best serve the national benefit. This could be shown clearly in
the expansion of territory (the case of Louisiana in 1803, Florida and
Oregon in 1819) and claimed huge benefits in commercial, developed
merchant fleets while England and France competed for hegemonic power
on the continent and on the sea in the first years of XIX century.
2.2.2. Period 1823 - 1864
13
In this period, beside the expansion of territory (the merger of Texas in
1845, made war with Mexico and claimed 1,36 million km2 including one
part or the entire of California, Nevada, Utah, Wyoming, Colorado, New
Mexico and Arizona states), the special stress of foreign policies of the U.S.
was the declaration and implementation of Monroe Theory in December
1823. At first, it was a defensive theory with the slogan “America of
American people” but then turned slowly into “America of US people”, and
was a throughout political tool in foreign policies on Latin America area.
With this theory, THE U.S. got a foundation to implement direct
intervention policy in Latin America area which was shown in such events
like occupying Puerto Rico (1825); forced Colombia to sign the agreement
allowing the U.S. to gain many commercial benefits, the right to freely
transport and place the railroad through Panama (1846)…
2.3. International context from the second half of XIX century to
the beginning of XX century
The movements of the world in the period 1865-1918 had strongly
impacted theforeign policies and foreign strategy of the U.S. on surrounding
areas, at first were Latin America and Asia: the movement from capitalism
to imperialism; the decline in developing pace of industry in England and
France; the unification and grown of Germany, Italy, Japan; Latin American
countries won the independence but had to face with many difficulties...
Those important movements had brought the opportunities as well as
challenges for the U.S. to be able to implement the expansion policy to
expand its influence.
2.4. Intrinsic basis impacting on foreign policies ofthe U.S. in the
period 1865-1918
2.4.1. Economic basis Quick development of the economy after the Civil War, especially after
the war with Spain (1898) together with a series of consequences like the
birth and development of Trusts, Conglomerates, industrial monopoly union
with huge exported capital source madethe U.S. to be a power which
concerned more on the global issues, not restricted in Latin America area
but reached far to Asia. This boosted the politicians of the U.S. to search for
bigger markets for growing industrial production of theU.S..
2.4.2. Social basis On explaining evolutionism of the U.S. in the period from the end of
XIX to the beginning of XX century, researchers had mentioned many
theories and ideas. First, “Expansionist destiny” or “Manifest destiny” of
John O’Sullivan which firstly be published in 1845 to support the merger of
Texas into theU.S.. Since then, this theory always had strong impact on
14
foreign policy of the U.S. in the ending years of XIX and beginning years of
XX century.
In 1890, the book “Influence of ocean power on history” of Admiralty
T. Mahan had been published and became one of the ideas which strongly
impacted the development and enforcement of naval power of the U.S. and
many countries in the world. The ideas of Mahan has created a new point of
view in the U.S. which usually be called “real power” point of view as it
considered that navy power must be developed strongly to control the ocean
not only to create a shield for protecting the country but also to create a
great chance to open and expand its range of influence all over the world.
This point had strong influence on the leaders of the U.S. in this period.
2.4.3. Political basis
After the Civil War, the Federal State Institution had been consolidated
and created power upon all of vast territory as well as strengthened the
unification of the State. The U.S. didn’t have to worry much for the present
and was able to focus strength to expand its influence to surrounding areas.
In addition, the legalization of citizenship for black slaves had brought a
democratic atmosphere and created favorable conditions for the U.S. to
develop its economy strongly and quickly grow into one of the strongest
country, took the first step on implementing expansionist policy on the
outside.
CHAPTER 3
FOREIGN POLICIES OF THE U.S. ON SOME TYPICAL
AREAS IN THE PERIOD 1865-1918
3.1. General of foreign policies of THE U.S. in the period 1865-
1918
On the basis of strong development of industrial economy after the
Civil War together with the constraints of ideological factors inside the
society, the unity of political policies of leader class…, the U.S. started to
have modifications on policies in order to increase its influence, power and
position on the surrounding areas. The highlights in foreign policies of the
U.S. in this period were step-by-step taking Latin America under the U.S.’s
sphere of influence, implementing methods in order to gain commercial
benefits as well as territory in Asia whenever possible as well as interfere in
Europe to break the old order of the world to make the U.S. possible to be
the leader of the world.
3.2. Foreign policies of THE U.S. on Latin America area
3.2.1. Period 1865 – 1898
3.2.1.1. Expanding and affirming influence on Latin America
15
Policies of the U.S. on Latin America in this period went around 2
main issues: (1) forced France to withdraw troops out of Mexico in 1867,
stopped the cabal of France to turn Mexico into a lasting colony of France;
(2) conducted war with Spain in 1898 and gained the last colonies (Cuba,
Puerto Rico and Philippines) of this country in America. This war brought
the U.S. to be one of the most powerful nations all over the world and
became a colonial country. Moreover, the U.S. had really become “King” of
Latin America.
3.2.1.2. Taking control of Latin America by the Alliance Pan –
THE U.S.
In 1890, in the first International Convention of American countries
held in Washington D.C., International Union of American Republics had
been established officially. Beside the positive point of creating a
cooperative environment between Latin American countries, Pan American
Union (established in 1910) was also the tool for the U.S. to tightly hold this
vital area.
3.2.2. Period 1898 – 1918
3.2.2.1. Implementation of Platt Amendment on Cuba
After the victory in the war with Spain (1898), the U.S. turned Cuba in
to a neo-colony after the U.S. Congress approved Platt Amendment (1901)
attached in the Constitution of Cuba. In the next years, despite
“acknowledging” the independence of Cuba, the U.S. had occupied this
country for many times (in 1906, 1910, 1917) forcing Cuba to sign
“Agreement between the U.S. and Cuba on leasing islands for coaling
stations and navy bases” in 1903 in Guantanamo bay. In addition, the
capitalists and bankers of the U.S. also massively invested into key sectors
of Cuban economy such as sugar, railroad… making Cuba more-and-more
closely depended on theU.S..
3.2.2.2. “Big Stick” and “Dollar Diplomacy” policies
In 2 annual messages sent to the Congress (December 1904 and
December 1905), President T. Roosevelt confirmed that the responsibility of
the U.S. must be “prove the effect of Monroe Theory and be ready to
interfere in any countries in Latin America in order to maintain the stability”
and “in the Western Hemisphere, the absolute loyalty of the U.S. to Monroe
Theory would force the U.S. to use the power of global police”. This is the
argumentation for the U.S. to propose the “Big Stick” policy. In the years
after, the U.S. had swung the “Big Stick” for many times to protect the
benefits in Latin America and other areas in the world against the threat that
these lands would fall onto the hands of powerful countries in Europe. The
typical events were: the transfer of constructing and managing right of
16
Panama channel (1903), interfering in different countries of Latin America
such as Nicaragua, Cuba, Santo Domingo…
After W. H. Taft was the President, he continued to implement “Big
Stick” policy of the former T. Roosevelt but under a softer and cleverer form
named “Dollar Diplomacy” in order to expand and open the market for the
U.S. capitalists. This policy was implemented by the U.S. in many countries
in Latin America area such as Honduras, Nicaragua, Haiti…
3.2.2.3. Interfering policy into Mexico and Nicaragua
In the first 2 decades of XX century, the U.S. continued to enhance its
position in Latin America by the fierce interfering policy into Mexico and
Nicaragua.
The relation between the U.S. and Mexico had been put under stress
while President W. Wilson didn’t admit the government of President
VictorianoHureta who took power in 1913. This relationship had been
worsen when Mexico arrested the U.S.’s sailors who quartered in Tampico
in April 1914. Although Mexico had set free them right away but the U.S.
forced them to shoot 21 cannons saluting the flag as the apology.
Government of V. Hureta didn’t accept because this was just like a
humiliation. To react, President Wilson sent marine to occupy Vera Cruz.
With the intervention of 3 countries: Brazil, Argentina and Chile, the
conflict between 2 sides had been soothed. The relation between the U.S.
and Mexico had become stressful again due to the event Germany sent
secret telegram (Zimmerman Diplomatic Note) to Mexico to drag it going
against the U.S. in 1917.
In Nicaragua, the U.S. had helped Conservative Party to hold the
insurgent (Estrada insurgent) in December 1909 to overthrow the current
government controlled by Liberal Party, build a new one which’s close with
the U.S. to serve the benefits of theU.S., especially the permission for the
U.S.’s companies to build and manage the railroad system in Nicaragua.
3.3. Foreign policies of the U.S. on some countries in Asia
3.3.1. On Japan
3.3.1.1. Period 1865 – 1905 Foreign policies of the U.S. on Japan in this period mainly revolved on
3 wars which Japan made with Taiwan (1874), China (1894-1895),
Russia(1904-1905). Although always stayed outside or declared neutrality,
the U.S. had always supported and helped Japan in many different ways in
fact; after these wars ended, the U.S. played neutral reconciling role in order
to gain some benefits in commerce and most favored nation in Asia area. It’s
really like a symbiotic and mutual-beneficial relation between 2 young
powers in the world trying to balance the power with different strong nations
in Asia-Pacific at that time.
17
3.3.1.2. Period 1905-1918 To act with the non-stoppable growing of Japan after the victories in
wars before, the U.S. had implemented policies and solutions to restrain the
expansion of Japan by cooperating with England on forcing Japan to open
the gate of Manchu, approving “Gentlemen’s Agreement” in 1907 to
restrain the immigration of Japanese to the U.S.; implemented “Knox
project” to neutralize the railroad in Manchu in order to decrease the power
of Japan and Russia in this area.
3.3.2. On China
Foreign policies of the U.S. on China in period 1865-1918 was shown
in forcing China to sign “Additional treaty on Tianjin Convention (1868)” to
expand the commercial foundation of the U.S. in China and guarantee the
rights of free movement and religious activities for US people living in
China; combined with England and Japan to conduct many wars to invade
border areas in the East and South West of China in 2 decades 1870 and
1880. Especially, with the declaration of policy “Open Gate” in 1899, the
U.S. had claimed the huge commercial benefit in China while this country
was torn apart by colonial powers in Europe. The implementation of “Open
Gate” policy had forced many powers having good position in China to have
modest moves to theU.S..
3.3.3. On Philippines and other countries in South-East Asia area
3.3.3.1. On Philippines The U.S. – Spain war ended with “Paris Convention” signing
(10/12/1898) in which there was a clause that Spain had to transfer
Philippines to the U.S. with the price 20 million USD. After claiming
Philippines from Spain, the U.S. had turned this island country into a neo-
colony by controlling the government and military system of this country.
The occupation of Philippines was an important pedal (together with Hawaii
and Guam) for the U.S. to move deeply in Asia continent, especially the
lucrative market of China.
3.3.3.2. On some other countries of South-East Asia
* On Thailand: Foreign policies of the U.S. on Thailand in period
1865-1918 were quite peaceful and quiet, just stopped at the establishment
of commercial relation with Thailand and some other cooperation in other
fields, especially in education and cultural exchange. This was an inevitable
trend of the U.S. while in the beginning of XIX century, England and France
had set for themselves quite firm position in Thailand in particular and in
South-East Asia in general.
*On Vietnam:After the Civil War until the end of World War I
(1918), foreign policies of the U.S. on Vietnam was mainly shown on the
18
mediator role of the U.S. to the confrontation and tension between France
and Manchurian dynasty upon the North issues.
3.4. Foreign policies of the U.S. on some countries in Europe
3.4.1. On England Since the end of the Civil war, policies of the U.S. on England had
basic changes. With the strong development of capitalist production, the
U.S. had expanded to the outside and become a formidable competitor with
England. On England side, the strong rises of Germany and Japan in the
second half of XIX century made England could not help but consider the
disputes with theU.S.. The result was most of the disputes between the U.S.
and England in this period was solved in peaceful way by the arbitrations set
up by international courts, and the most noticeable ones were the vessel
issue in Alabama, solving the dispute in trading seal fur in Bering sea,
delimitation in Venezuela and Alaska.
3.4.2. On the warring parties in World War I
3.4.2.1. Neutral policy of THE U.S. in World War I
In the beginning of World War I, starting from economic benefit, the
U.S. continued to implement traditional neutral policy of diplomacy –
staying outside the war to gain benefit from trading with both sides.
However, as Germany escalated the submarine war causing many huge
damage on commercial fleet of the U.S., the U.S. had the reason to step into
war to protect its benefits as well as search for benefit for itself in the world
after the war.
3.4.4.2 “Fourteen Points” program of W. Wilson On 08/01/1918, President Wilson had proposed the program “Fourteen
Points” which, according to him, was “the only basis to create peace” for the
world. With basic contents such as public signing of peace treaties, free
maritime, fair trade, military cutting, considering the benefits of small
countries, establishing State Joint Assembly to protect the peace and
security of the world… “Fourteen points” program was the first legal
document confirming the ambition of taking the hegemony of the world.
However, clearly seeing that the bindings in Versailles Treaty would create
many consequences for the expansion of the U.S., in March 1920, the Senate
of the U.S. did not approve the participation of the U.S. into this Treaty.
This also meant the collapse of “Fourteen Points” program which had
caused many endeavors of President Wilson, and the U.S. came back to its
separating tradition.
19
CHAPTER 4
SOME COMMENTS ON FOREIGN POLICIES OF THE U.S. IN
PERIOD 1865-1918
4.1. Overview of the results of foreign policies of THE U.S. in
period 1865-1918
4.1.1. Achievements Over more than half of a century, foreign policies in period 1865-1918
had brought to the U.S. great achievements on many sides, they are: (1) the
U.S. had confirmed the absolute superiority in Latin America area, step-by-
step turned this area into its “backyard”; (2) the U.S. began to claim
important benefits in Asia area, especially expanding the market here; (3)
the U.S. gradually wiped away the influences of European powers from
Latin America and started to force those powers to make concessions in
Asia; (4) the U.S. step-by-step reached the global power, caught up with
England and together with England to be the nation leading the global
politics.
4.1.2. Restriction During the implementation of foreign policies in period 1865-1918, the
U.S. couldn’t avoid some certain restriction like: creating the hatred of
people in countries which depended in the U.S., especially those in Latin
America; many policies couldn’t promote the efficiency, typically the
“Fourteen Points” of W. Wilson, forcing the leaders of the U.S. to quit their
ambitions in Europe and come back to traditional “neutralism”.
4.2. Characteristics 1. Foreign policies of the U.S. have shown overall practical and
flexible nature of the diplomacy with the ultimate goal is gaining national
benefits.
2. Planning and implementing process in this period always aims
toward the throughout and important goal: actualizing the expanding
ambition.
3. Through period 1865-1918, the leadership of the U.S. always created
“excuse” or reasonable legal frameworks for conducting any foreign policy
on one or many political subjects.
4. Foreign policies of the U.S. in period 1865-1918 were a continuous
and developing process reflecting the grow of all aspects of the U.S. in the
last years of XIX century and beginning year of XX century.
5. Foreign policies ofthe U.S. in period 1865-1918 stick with the roles
of Presidents and politicians.
6. On the basis of the throughout goal to implement expanding policy,
the U.S. made different policies and goals for each areas.
4.3. Impact of foreign policy of the U.S.
20
4.3.1. On the U.S. 1. Foreign policies in period 1865-1918 had made great impacts on the
U.S.’s economy.
2. Foreign policies in period 1865-1918 had aimed the U.S. to build a
strong force of navy, complete military apparatus, create dissuasive strength
for theU.S..
3. Foreign policies of the U.S. in period 1865-1918 had created great
impact on the mentality – society of the U.S., lead to the formation of
“Manifest destiny”- participate in solving international issues is the duty of
the U.S..
4.3.2. On the countries under the influence of foreign policies of the
U.S.
4.3.2.1. On Latin America countries
- First, foreign policies which the U.S. applied on Latin America area
had created the mentality against the U.S., and raised many fights for
independence and democracy in many countries.
- Second, foreign policies of the U.S. in period 1865-1918 had turned
Latin America into “backyard” despite it also made several positive impacts
on Latin America countries (although it’s not what the U.S. wanted).
4.3.2.2. On Asia countries
- First, foreign policies of the U.S. in period 1865-1918 had turned
some countries in Asia into neo-colonies or depending on theU.S..
- Second, the strong growth of Japan since the middle of the XIX
century was partially due to the help of theU.S..
4.3.2.3. On European countries
- First, the presence of the U.S. in the position of a power had created
important changes in international relationships in the last years of XIX
century and beginning years of XX century.
- Second, in the relationship with England – the number one empire in
this period, the U.S. had step-by-step claimed the important benefits in the
areas which were under the influence of England, gradually declined the
influence of England over many areas.
CONCLUSION
From the presented content above regarding foreign policies of the U.S.
in period 1865-1918, we come up with the below conclusions:
1)Foreign policies of the U.S. in 53 years (1865-1918) always aimed to
the throughout goal to head to the actualization of expanding ambition, to
expand influence of the U.S. on the world. Under the impact of many factors
such as inner strength and historical circumstance outside, foreign policies
21
of the U.S. had been adjusted to be suitable and had achieved results at
different levels.
In period 1865-1918, when the inner strength was not enough, the U.S.
just stopped at continuing, expanding and deepening Monroe Theory which
had been proposed before (1823), the U.S. has step-by-step showed its
position more clearly to the powers in Europe, opposed their interventions in
Latin America more substantive and not defensively like before, for
example: forcing France to withdraw army out of Mexico in 1967; forcing
England to have certain concessions in territorial disputes between
Venezuela and Guiana; aggregating and gathering Latin America countries
to be under dominant orbit of the U.S. by forming Pan-AmericaUnion in
1889. On Asia, foreign policies of the U.S. just stopped at searching for
commercial benefits but there was no significant action to establish its
influence here.
Stepping to period 1898-1918, especially the victory of England in the
war with Spain (1898) had created crucially important foundation and
position for the ambition to reach the global power of theU.S.. Since then,
the U.S. – a new empire – started to step in the process of expanding and
disputing global marketwhich was very exciting in this period. In Latin
America area, the U.S. had shown its power more clearly by implementing
the policy “Big Stick” an “Dollar Diplomacy”, attached Platt Amendments
to Cuba Constitution and a series of military actions intervening in many
other countries in Latin America, actually turned Latin America area into
“backyard”. In Asia, the U.S. increased its influence after claiming
Philippines from Spain, asked for equal right in commerce and politics…
with other powers in China via the “Open Gate” policy (1899). On Japan,
the U.S. played the role of a “mediator”not only to earn several benefits for
itself but also find ways to restrain this rising power. On European powers,
especially England, the U.S. had also clearly shown its power and forced
England to make concessions on many issues… The final result of
implementing foreign policies of the U.S. in period 1865-1918 was creating
a new international position for the U.S.: The U.S. really became a strong
nation which joined in planning mechanisms of international relation and
became one of the nations which had great influence on the peace, security
and stability of the world.
2) No matter what the age was, the strategic goal of foreign policies of
the U.S. since the end of Civil War until the end of World War I (1865-
1918) was to best serve the national benefits. This was the throughout and
unchanged goal no matter the fact diplomatic strategy of the U.S. always
changed to adapt with current circumstance. The developing reality of
foreign policies of the U.S. through the period 1865-1898 and 1898-1918
22
has proved this. When it was not possible yet, especially when the national
strength was not enough and the outside circumstance was not favorable, the
U.S. did not hurry in expanding its influence too far away but to focus on
the areas which had strategic benefits suitable with the U.S. at that time such
as Latin America. After the victory in the war with Spain (1898), the U.S.
stepped out of this war with the role of a victor, and together with its
strength in commerce, economy and military, it had accelerated the actual
intervention to the further areas such as Asia and Europe by specific actions
as analyzed above. This also shows a throughout feature in the diplomatic
history of the U.S.: diplomatic strategy had always been flexible but
diplomatic goal had never ever changed – that was the benefit for the nation
and benefit of capitalist class in the U.S. on the global scale.
3) In the proposing and implementing process of foreign policies in
period 1865-1918, the U.S. always won advantages in relationship with the
countries which were governed by those policies. This started from the fact
that the U.S. was the stronger nation than most of the other ones regarding
the aspects such as commercial economy, military power, territory,
population, natural resources, strategic position and position of the U.S. in
international relationship. Hence, foreign policies which the U.S. proposed
always had the trend to impose and force the other countries to accept even
though they didn’t want to, for example, the case of Cuba, Latin America,
“Open Gate” China… However, for some cases, the U.S. didn’t always use
its power to oppress but had to respect and admit the position of England
and somehow Japan in solving the disputes.
4) Regarding the level aspect, in foreign policies of the U.S. in period
1865-1918, Latin America had been identified to be the area which brought
core benefits. The U.S. always concerned and find all possible solutions to
guarantee that Latin America would always be its “backyard”. When its
power grew with time, the U.S. found way to increase its influence range to
other areas, at first in Asia, where there were many benefits regarding the
market for a strongly developing economy of the U.S. after the Civil War.
On the basis of affirming its strength in the border areas, the U.S. had
promoted its intervention in Europe, participated in solving big international
issues in this continent after World War I. However, after 1918, the U.S.
was still not strong enough to oppress the nations here.
5) Foreign policies of the U.S. after the Civil War until the end of
World War I (1865-1918) were boldly affected by the presidents as well as
officers who were in charge of diplomatic affairs – these ones which had
deep impact on shaping foreign policies. In period 1865-1918, most of
presidents proposed suitable foreign policies with developing trend and
benefits which the nation-people had to achieved, such as President T.
23
Roosevelt proposed “Big Stick” policy, W. Taft with “Dollar Diplomacy”
policy, W. Wilson with “Fourteen Points”…
While in Latin America, the presidents of the U.S. were the ones who
had great influences on the strategy and foreign policies, there was a special
feature in Asia – that was the contribution of diplomats and consultants of
theU.S.. In the aggressive war on Taiwan in 1874, General Charles
Legendre – Consultant of Japanese Ministry of Foreign Affair had
contributions in outlining the battle plan for Japan army. After the end of
this war, interim Counselor of the U.S. in Beijing S. W. William was the
mediator for Japan and China to sign Beijing Convention (in October 1874)
with many beneficial terms for Japan. In the conflict between France and
Quing Dynasty related to Vietnam, although The U.S. was not successful in
the mediator role, interim Counselor of the U.S. in Beijing John Russell
Young was the one who greatly contributed to those efforts of the U.S..
While in Thailand, Consultant Edward H. Strobel also had important role on
the signing of France-Thailand Convention in 1907.
6) In the globalized age nowadays, the historical facts from the foreign
policies of the U.S. in the mentioned periods have always been the historical
lessons for nations in the relationship with this super power. To THE U.S.,
for guaranteeing the national benefit, the U.S. people always change the way
to achieve and would not quit on any (flexible, double-side) to guarantee the
largest possible benefit – which has never ever been changed no matter the
U.S. was lead by any Party. Therefore, in the current context of
comprehensive partnership between Vietnam and the U.S., beside taking
advantage of the strength and the position which the U.S. has offered,
Vietnam also has to stay very wise in order not to be depended on the U.S.
to guarantee the stable development on the basis of independence, freedom,
mutual respect.
24
PUBLISHED RESEARCH WORKS OF THE AUTHOR
1. Dương Quang Hiệp (2009), “Chính sách của Mỹ trong quan hệ với Pháp thời
kỳ 1789 – 1815”, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 10(139), ISSN 0868-3654.
2. Dương Quang Hiệp (2010), “Nền tảng của việc bành trướng ra thế giới của
nước Mỹ những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX”, Tạp chí châu Mỹ ngày
nay, số 07(148), ISSN 0868-3654.
3. Dương Quang Hiệp (2011), “Nền tảng của việc bành trướng ra thế giới của
Hoa Kỳ những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX”, Các vấn đề nghiên cứu về
Hoa Kỳ, Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
4. Dương Quang Hiệp (2014), “Từ chính sách mở cửa Trung Quốc hiểu thêm về
tính thực dụng trong chính sách đối ngoại của Mỹ những năm cuối thế kỷ XIX”,
Những khía cạnh lịch sử - văn hóa Việt Nam và thế giới, (tái bản lần thứ ba)
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Dương Quang Hiệp (2014), “Chính sách của Mỹ đối với Cuba qua Tu chính
án Platt (1901-1934)”, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 04(193), ISSN 0868-3654.
6. Dương Quang Hiệp (2014), “Vị trí chiến lược của Philippines trong chính
sách đối ngoại của Mỹ giai đoạn 1898 - 1991”, Tạp chí Nghiên cứu Ấn Độ và
châu Á, số 10(23), ISSN 0866-7314.
7. Dương Quang Hiệp (2014), “Chính sách can thiệp của Mỹ đối với khu vực
Mỹ Latinh trong ba thập niên đầu thế kỷ XX”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ,
Trường Đại học Khoa học Huế, số 2(2014), ISSN 2354-0850.
8. Dương Quang Hiệp (2015), “Chính sách can thiệp của Mỹ đối với khu vực
Mỹ Latinh trong ba thập niên đầu thế kỷ XX”, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số
06(207), ISSN 2354-0745.
9. Dương Quang Hiệp (2016), “Các cuộc phân xử bằng phương thức trọng tài
trong quan hệ Hoa Kỳ - Anh những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX”, Tạp
chí Khoa học Đại học Huế (Giấy xác nhận đăng trong chuyên san Khoa học Xã
hội Nhân văn năm 2016, ngày 8/6/2016 của Tạp chí Khoa học – Đại học Huế).
