Têån thu nguöìn coã, nuöi dï trïn thuyïìn...2 BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC Trong soá naøy TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC Nûúác

SOÁ 1405/3/2016

Têån thu nguöìn coã, nuöi dï trïn thuyïìn

Chiïëc thuyïìn nuöi dï

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

Trong soá naøy

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Nûúác rûãa tay khö tûâthaão dûúåc .10NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

Nguy hiïím tiïm vùcxin cho treã taåi nhaâ .23GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

Àûa ngö lai VS 36 lïn vuângàêët àoã .18

Phaát huy chêët xaám cuãa trñ thûác kiïìu baâo .3

Chõu traách nhiïåm xuêët baãnTS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåpÀùång Vuä Caãnh Linh

Trûúãng ban

Nguyïîn Sinh Thaânh Phoá Trûúãng ban

kiïm Thû kyá biïn têåp

Nguyïîn Höìng ThanhBuâi Höìng Ninh

Trêìn Maånh Huâng

Trònh baâyQuyá LinhDuy Anh

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1söë/thaáng. Moåi thöng tinphaãn höìi vïì nöåi dung xin liïn hïåBan Thöng tin vaâPhöí biïën kiïën thûác: Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (04) 3.9432206 Fax: (04) 3.8227593 Email: [email protected]

SÛÁC KHOEÃ

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

Ngaây 15/2/2016 (muâng 8 Tïët), taåi HaâNöåi, laänh àaåo Liïn hiïåp caác Höåi KH&KTViïåt Nam (LHH Viïåt Nam) àaä àïën chuácTïët Baáo KH&ÀS.

Thay mùåt àoaân, TS Phaåm Vùn Tên,Phoá Chuã tõch kiïm Töíng Thû kyá LHH ViïåtNam àaä chuác Tïët, biïíu dûúng sûå lúán maånhcuäng nhû nhûäng àoáng goáp cuãa BaáoKH&ÀS trong viïåc àûa khoa hoåc àïën vúáingûúâi dên, goáp phêìn xêy dûång àêët nûúác vaâàùåc biïåt, túâ baáo àaä phaát triïín vaâ xêy dûånghònh aãnh cuãa LHH, goáp phêìn gùæn boá, àoaânkïët, chung sûác vaâo sûå lúán maånh cuãa LHH.

TS Phan Tuâng Mêåu, Phoá Chuã tõchkiïm Chuã nhiïåm UÃy ban Kiïím tra LHHcuäng gûãi nhûäng lúâi chuác Tïët àïën toaân thïícaán böå cöng nhên viïn Baáo KH&ÀS. ÚÃcûúng võ laâ ngûúâi quaãn lyá baáo chñ, öngkhùèng àõnh Baáo KH&ÀS laâ túâ baáo lúán,quan troång khöng chó cuãa LHH Viïåt Nammaâ cuãa nïìn baáo chñ caã nûúác vúái nhûängthöng tin tû vêën chó dêîn rêët khoa hoåc vaâphaãn biïån xaä höåi àêìy traách nhiïåm.

Vïì àïì aán quy hoaåch baáo chñ, TS PhanTuâng Mêåu cho hay, hoaåt àöång baáo chñ LHHchuã yïëu úã caác lônh vûåc chuyïn mön, phêntñch àêëu tranh vaâ tuyïn truyïìn nhùçm àoánggoáp sûå phaát triïín khoa hoåc cöng nghïå vaâkhùèng àõnh võ thïë cuãa àöåi nguä tri thûác khoahoåc caã nûúác. Vò thïë, LHH seä coá tiïëng noáiàïí baáo chñ cuãa LHH öín àõnh vaâ ngûúâi laâmbaáo yïn têm hoaåt àöång. Caác laänh àaåo LHHViïåt Nam seä luön saát caánh vaâ höî trúå baáotrong viïåc phöí biïën caác thöng tin hûäu ñch,tû vêën, phaãn biïån vaâ giaám àõnh xaä höåi...

T.HIÏÌN

LAÄNH ÀAÅO LIÏN HIÏÅP CAÁC HÖÅI KH&KT VIÏÅT NAM CHUÁC TÏËT BAÁO KH&ÀS:

KH&ÀS àûa khoa hoåc àïën vúái ngûúâi dên

Phaát huy chêët xaám cuãa trñ thûác kiïìu baâoNgaây 16 - 17/2 taåi TPHCM, Dûå aán FIRST thuöåc

Böå KH&CN phöëi húåp vúái Höåi Liïn laåc vúái ngûúâi ViïåtNam úã nûúác ngoaâi töí chûác chûúng trònh gùåp gúä thênmêåt chuyïn gia trñ thûác kiïìu baâo Xuên Bñnh Thênvúái chuã àïì "Kïët nöëi vaâ àöíi múái saáng taåo Viïåt Nam –2016”. TSKH Nghiïm Vuä Khaãi, Phoá Chuã tõch Liïnhiïåp caác Höåi KH&KT Viïåt Nam, Chuã nhiïåm Chûúngtrònh quöëc gia “Höåi nhêåp quöëc tïë vïì KH&CN” traoàöíi cuâng caác chuyïn gia trñ thûác kiïìu baâo vïì nöåidung, phûúng hûúáng vaâ biïån phaáp tùng cûúâng höåinhêåp quöëc tïë vïì KH&CN cuãa Viïåt Nam tûâ nay àïën nùm 2020; Nöåi dung bao truâm cuãa sûåkiïån laâ nhûäng yá kiïën, chia seã, àïì xuêët têm huyïët, trñ tuïå cuãa caác chuyïn gia trñ thûác kiïìubaâo àaä, àang vaâ seä vïì nûúác tham gia caác àïì aán, chûúng trònh KH&CN, höî trúå chuyïíngiao cöng nghïå, àaâo taåo nguöìn nhên lûåc chêët lûúång cao cho àêët nûúác. TÖ HÖÅI


4

Khoa hoåc lyá thuá

Tûâ möåt hoân àaão nhoãhònh thaânh sau vuå phuntraâo nuái lûãa ngoaâi khúiNhêåt Baãn, Nishinoshimahiïån nay coá kñch thûúác lúángêëp 12 lêìn luác noá ra àúâi.

Theo Japan Today,hoân àaão luác àêìu nhö lïnvaâo thaáng 11/2013, bïncaånh àaão Nishinoshimatrïn biïín Thaái Bònh Dûúngvaâ tiïëp tuåc múã röång choàïën khi hai àaão nhêåp laåithaânh möåt. ÀaãoNishinoshima múái coá kñchthûúác daâi 1.900m, röång1.950m vaâ cao hún 100m.Caác vuå phun traâo tûâ nuái lûãatiïëp tuåc böí sung thïm lúápàêët cho hoân àaão vaâ theocaác nhaâ khoa hoåc, hoaåtàöång naây seä coân keáo daâitrong möåt thúâi gian nûäa.

Trong möåt khaão saáttrïn khöng gêìn àêy, lûåclûúång tuêìn tra biïín cuãaNhêåt Baãn tröng thêëy cöåtkhoái cao 1.200m böëc lïn tûâvuå phun traâo cuâng vúái àaánuái lûãa bùæn ra vaâi lêìn möîiphuát. Luác àêìu, caác nhaâkhoa hoåc khöng chùæc chùænhoân àaão seä töìn taåi bao lêubúãi àaão nuái lûãa kiïíu naâythûúâng bõ biïín vuâi lêëp sau

thúâi gian ngùæn. Àöëi vúái caácnhaâ khoa hoåc, hoân àaãocung cêëp möåt cú höåi hiïëmhoi àïí nghiïn cûáu sûå söëngbùæt àêìu bao phuã àêët cùçnnhû thïë naâo.

Duâ phêìn lúán hoân àaãocoá thaânh phêìn laâ àaá taåothaânh tûâ dung nham nguöåi,caác nhaâ khoa hoåc chorùçng trong tûúng lai noá seäûúm mêìm cho àúâi söëngthûåc vêåt vaâ àöång vêåt."Nhûäng nhaâ sinh vêåt hoåcnhû chuáng töi rêët quan têmtúái hoân àaão múái búãi chuángtöi coá thïí quan saát khúãinguöìn cuãa quaá trònh tiïënhoáa", Naoki Kachi, giaáo sû

taåi Àaåi hoåc TokyoMetropolitan, Nhêåt Baãn,chia seã.

Theo Kachi, sau khihoaåt àöång nuái lûãa lùængxuöëng, loaâi cêy àêìu tiïn coáthïí do caác doâng haãi lûu àûatúái hoùåc do chim phaát taán.Nhûäng loaâi chim biïín sûãduång àaão àaá laâm núi nghóngúi taåm thúâi cuäng coá thïídûång töí úã àoá. Phên cuãachuáng cuâng vúái löng ruång,thûác ùn rúi vaäi vaâ xaác thöëiseä taåo thaânh lúáp àêët maâumúä giaâu dûúäng chêët àïí caácloaåi haåt giöëng naãy mêìm.

P.HOA (Theo The Ashi Shimbun)

Hoân àaão phònh to gêëp 12 lêìn trong 2 nùm

Àaão nuái lûãa úã Ogasawara, Tokyo, Nhêåt Baãn vaâo thaáng4/2015


5

THAI NHI 30 TUÊÌN TUÖÍI ÀAÄ COÁ TRÑ NHÚÁ NGÙÆN HAÅN

Möåt nghiïn cûáu múáiàêy cuãa caác hoåc giaã HaâLan cho thêëy, thai nhi khiàûúåc 30 tuêìn tuöíi coá thïíàaä coá trñ nhúá ngùæn haån.Nghiïn cûáu àaä thñ nghiïåmthai nhi cuãa gêìn 100 phuå

nûä coá phaãn ûáng nhû thïë naâo khi coá sûå "kñchthñch chêën àöång thanh hoåc" - möåt daång êmthanh vö cuâng nhoã, nhûng seä taåo ra sûå chêënàöång. Caác nhaâ nghiïn cûáu thöng qua soángsiïu thanh àïí quan saát phaãn ûáng cuãa thainhi. Khi thai nhi tiïëp nhêån kñch thñch lêìn àêìutiïn, noá seä phaãn ûáng. Nhûng sau khi lêìn lûúåttraãi qua nhûäng thûã nghiïåm tûúng tûå nhû vêåy,thai nhi àaä dêìn dêìn quen vúái êm thanh àoá,vaâ khöng coá phaãn ûáng. Nhûäng kñch thñch lùåplaåi taåo ra phaãn ûáng ngaây caâng nhoã, goåi laâthoái quen - möåt hònh thûác hoåc vaâ ghi nhúá.Caác nhaâ khoa hoåc àaä têån duång thñ nghiïåmthoái quen àïí tiïën haânh thñ nghiïåm trñ nhúácuãa thai nhi tûâ 30 - 38 tuêìn tuöíi vaâ phaát hiïånra, thai nhi 30 tuêìn tuöíi coá trñ nhúá trongkhoaãng 10 phuát. Trong khi àoá thai nhi 34tuêìn tuöíi coá thïí lûu trûä thöng tin vaâ sau 4tuêìn vêîn coá thïí nhúá laåi nhûäng thöng tin àoá.

L.NA (Theo Science Netlinks)

PIN MÙÅT TRÚÂI CHÊËT LÛÚÅNG CAO, GIAÁ REÃ Caác nhaâ nghiïn cûáu Hoa Kyâ vûâa taåo ra

möåt loaåi module pin mùåt trúâi múái dûåa trïncaác ma trêån cuãa caác cöåt nano. Theo caác nhaâphaát minh, module naây rêët deão dai, coá hiïåusuêët cao àöìng thúâi coá thïí chïë taåo bùçng caáckyä thuêåt xûã lyá úã quy mö cöng nghiïåp - coánghôa laâ coá thïí àem àïën möåt caách thûác múáitaåo ra caác panel pin mùåt trúâi chêët lûúång caovaâ giaá reã. Ali Javey cuâng caác àöìng nghiïåptaåi Àaåi hoåc California, Berkeley àaä phaát triïíncaác ma trêån cöåt nano Cadmium Sulphide(CdS) trïn caác maâng aluminium oxit hoáaanode. Caác cöåt naây laâ caác truå rêët àöìng àïìu,

coá cêëu truác àúntinh thïí vúái àûúângkñnh 200nm, chiïìucao 500nm.Cadmium Sulphide(CdS) laâ möåt chêëtbaán dêîn vaâ caác cöåtnano (nanopillar) seä àoáng vai troâ caác tïë baâoquang àiïån, cho pheáp chuyïín nùng lûúångaánh saáng thaânh doâng àiïån. Tïë baâo quangàiïån àûúåc taåo ra theo cêëu truác caác nanopil-lar coá àûúåc hiïåu suêët chuyïín àöíi cao hún sovúái caác linh kiïån moãng vaâ deão khaác, kïí caãcaác linh kiïån sûã duång nhûäng vêåt liïåu coá cêëutruác nano. LN (Theo Physicworld)

SÙN NGÛÚÂI NGOAÂI HAÂNH TINH BÙÇNGKÑNH VIÏÎN VOÅNG KHÖÍNG LÖÌ

Kñnh viïîn voång vö tuyïën lúán nhêët thïë giúáiúã loâng chaão Bònh Àûúângphña Àöng Nam tónhQuyá Chêu, àangbûúác vaâo giai àoaånxêy dûång cuöëi cuâng.Mang tïn FAST,chiïëc kñnh seä manglaåi võ thïë dêîn àêìutrong nghiïn cûáu vuä truåvaâ truy tòm sûå söëng ngoaâiTraái Àêët sau khi hoaân thaânh. Vúái thiïët kïëhònh àôa lúán bùçng 30 sên boáng àaá, chiïëckñnh seä queát tñn hiïåu sûå söëng caách xa haângchuåc tyã nùm aánh saáng, thu tñn hiïåu vö tuyïëntûâ nhûäng daãi ngên haâ vaâ hïå mùåt trúâi xa xöi,àöìng thúâi tòm kiïëm caác nguöìn nùng lûúångtûúng lai nhû hydro tûå nhiïn. Viïåc xêy kñnhviïîn voång bùæt àêìu nùm 2011 vaâ seä hoaânthaânh vaâo thaáng 9/2016. Noá coá kñch thûúácàöì söå hún nhiïìu so vúái kñnh viïîn voångArecibo úã Puerto Rico, àûúåc coi laâ lúán nhêëtthïë giúái hiïån nay. Võ trñ xêy dûång àûúåc lûåachoån cêín thêån nhùçm baão vïå kñnh trûúácnhiïìu yïëu töë.

P.H (Theo The Telegraph)


6

Laâm viïåc 10 tiïëng möîi ngaây vaâ 4ngaây möåt tuêìn thay vò 5 ngaây nhû hiïånnay seä giuáp tùng hiïåu quaã kinh tïë, giaãmtaác àöång àïën möi trûúâng, àöìng thúâi caãithiïån sûác khoeã vaâ mûác àöå haâi loâng cuãangûúâi lao àöång.

Nhûäng lúåi ñch kinh tïë, möi trûúângMöåt nùm sau khi quyïët àõnh chuyïín

gêìn 18.000 cöng chûác sang chïë àöå laâmviïåc 4 ngaây möîi tuêìn, Utah, bang miïìn têynûúác Myä àaä ghi nhêån nhûäng thaânh cöngàaáng ngaåc nhiïn. Chó tñnh riïng tûâ thaáng5/2009, tûác laâ tûâ àêìu muâa heâ cho àïën nay,ngên saách cuãa bang àaä tiïët kiïåm àûúåc 1,8triïåu àöla tiïìn àiïån do caác cú quan cöngsúã àoáng cûãa, hïå thöëng chiïëu saáng, àiïìuhoâa vaâ maáy tñnh khöng vêån haânh vaâongaây thûá Saáu. Nïëu tñnh chung caã nùm,lûúång àiïån nùng tiïu thuå cho lônh vûåc cöngúã Utah àaä giaãm àïën 13%. Xeát trïn khñacaånh möi trûúâng, con söë naây tûúng àûúngvúái viïåc giaãm khoaãng 6.000 têën carbondioxide möîi nùm.

Cöng súã àoáng cûãa vaâo ngaây thûá Saáucuäng àöìng nghôa vúái viïåc giaãm àûúåc möåtlûúång lúán xe cöå di chuyïín trïn àûúâng vaâongaây naây, àùåc biïåt laâ trong giúâ cao àiïím.Nhû vêåy, töíng cöång, haâng nùm, Utah coáthïí cùæt giaãm túái 12.000 têën carbon dioxidephaát thaãi, tûúng àûúng vúái viïåc ruát khoaãng2.300 xe húi khoãi lûu thöng.

Nhiïìu thúâi gian hún cho baãn thên vaâ cöång àöìng

Àïí àaãm baão hoaân thaânh khöëi lûúång

cöng viïåc nhû cuä, trong khi söë ngaây laâmviïåc ruát xuöëng chó coân 4 ngaây möîi tuêìn, söëgiúâ laâm viïåc trong ngaây buöåc phaãi tùng lïnthaânh 10 tiïëng, keáo daâi thïm 2 tiïëng so vúáitrûúác. Möåt söë ngûúâi lo ngaåi rùçng viïåc keáodaâi giúâ laâm coá thïí gêy ra tònh traång mïåtmoãi, vùæt kiïåt sûác khoeã cuãa ngûúâi lao àöång.Nhûng caã nghiïn cûáu vaâ thûåc tïë àïìu chothêëy nöîi lo naây laâ vö cùn cûá. Baáo caáo cuãacaác nhaâ khoa hoåc cho thêëy, tònh traång mïåtmoãi chó xuêët hiïån nïëu thúâi gian laâm viïåckeáo daâi quaá 12 tiïëng möîi ngaây. ÚÃ Utah, saukhi chuyïín qua chïë àöå laâm viïåc tuêìn 4ngaây, söë lúâi phaân naân vïì sûác khoeã, stressvaâ söë ngaây nghó öëm giaãm hùèn. Thúâi gianlaâm viïåc thûåc tïë cuãa cöng chûác tùng 9% vaâàaåt mûác cao nhêët kïí tûâ 3 nùm qua.

Kïët quaã tûâ nhiïìu cuöåc khaão saát khaácnhau cho thêëy, tûâ 70 - 82% cöng chûácbang Utah haâi loâng vúái chïë àöå laâm viïåc 4ngaây möîi tuêìn vaâ muöën noá àûúåc duy tròlêu daâi. Lyá do chuã yïëu laâ hoå coá kyâ nghócuöëi tuêìn daâi hún, vaâ do vêåy, dïî daâng húnkhi thu xïëp caác kïë hoaåch cho baãn thên vaâgia àònh. Àiïìu tra xaä höåi coân cho thêëy möåtlúåi ñch khaác rêët thuá võ cuãa chïë àöå laâm viïåc4 ngaây. Àoá laâ tyã lïå ngûúâi tham gia caáchoaåt àöång tònh nguyïån tùng lïn roä rïåt.Hiïån nay, khoaãng 43% ngûúâi trïn 25 tuöíiúã Utah hoaåt àöång trong caác phong traâotònh nguyïån, trong khi tyã lïå naây trïn toaânnûúác Myä chó laâ 28%.

4 ngaây möåt tuêìn: Taåi sao khöng?Thaânh cöng cuãa Utah àaä khñch lïå nhiïìu

àõa phûúng vaâ doanh nghiïåp Myä nhû ElPaso (bang Texas), Melbourne Beach

Laâm viïåc 4 ngaây/tuêìn

(bang Florida), nhaâ maáy cuãa GeneralMotor úã Ohio thûã nghiïåm chïë àöå laâm viïåc4 ngaây. Möåt söë bang lúán, trong àoá coá NewYork, bang coá mûác tiïu thuå nùng lûúång vaâsöë cöng chûác gêëp 10 lêìn Utah cuäng àangcên nhùæc lúåi ñch cuãa viïåc cùæt giaãm ngaây laoàöång. Michael Gianaris, möåt nghõ sô cuãabang naây cho biïët, laâm viïåc 4 ngaây möåt

tuêìn coá thïí laâ biïån phaáp haâng àêìu nhùçmtùng hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa chñnh quyïìn.Chïë àöå laâm viïåc 4 ngaây cuäng àaä àûúåc aápduång thñ àiïím taåi Philippines tûâ nùm 2005vaâ cho thêëy nhûäng kïët quaã bûúác àêìu rêëtàaáng khñch lïå.

HÛÚNG TIÏN(Theo Scientific American)


7

Tûâ àêìu muâa heâ àïën nay, Utah àaä tiïët kiïåm àûúåc 1,8 triïåu àöla tiïìn àiïån do caác cöng súãàoáng cûãa ngaây thûá Saáu.


8

Coá àuáng thïë khöng? Taåi sao chuáng ta cûúâi khi bõ "thoåc leát"?

Cûúâi laâ möåt haânhàöång àûúåc möåttrung khu thêìn kinh

trïn naäo àiïìu khiïín.Nhûäng thöng tin vïì viïåc bõ"thoåc leát" àûúåc truyïìn lïnnaäo, nïëu úã cûúâng àöåmaånh seä khiïën phaát ratiïëng cûúâi nhû möåt phaãnxaå àaáp ûáng. Nhaâ baác hoåcDarwin àaä nhêån xeát chñnhnhûäng chuá tinh tinh (loaâilinh trûúãng gêìn ngûúâinhêët) khi chúi àuâa, vêåtnhau, cuâ vaâo naách nhaucuäng phaát ra tiïëng cûúâikhuác khñch.

Tuy nhiïn, naäo coá 2 cúchïë khaác nhau, phên biïåt 2loaåi cuâ laâ bõ ngûúâi khaác cuâvaâ tûå mònh cuâ. Darwin chorùçng: "Thoåc leát" chó gêycûúâi khi bêët ngúâ, khöng biïëttrûúác àiïím seä bõ kñch thñch.Nïëu coá sûå chuêín bõ trûúác,nghôa laâ naäo àaä biïët - thêåmchñ chñnh naäo böå chó huyviïåc cuâ úã àêu, vaâo luác naâo -thò khöng coân yïëu töë bêëtngúâ nûäa. Nhûäng hònh aãnhchuåp cöång hûúãng tûâ chothêëy, trong hai trûúâng húåpbaån bõ ngûúâi khaác cuâ vaâ tûåcuâ mònh, thò duâ taåi cuâng möåt

võ trñ trïn cú thïí, vúái cuângmöåt cûúâng àöå nhû nhau -nghôa laâ àêìu muát thêìn kinhcoá cuâng möåt mûác àöå caãmnhêån, thöng tin tûâ võ trñ bõ"thoåc leát" chuyïín lïn naäogiöëng hïåt nhau nhûng caáchxûã lyá cuãa naäo vêîn hoaântoaân khaác nhau. Trûúânghúåp àêìu, naäo ra lïånh trungkhu cûúâi phaát ra nhûängtiïëng khanh khaách, khöngthïí kiïìm chïë, trong khi úãtrûúâng húåp sau, naäo khöngtruyïìn xuöëng möåt mïånhlïånh naâo.

KHUÏ ÀÛÁC (Töíng húåp)

AÃnh minh hoåa


9

Coá àuáng thïë khöng?

Caã àaân öng vaâ phuå nûä,nhiïìu ngûúâi àïìu cho laâàuáng nhû thïë. Tuy nhiïn,möåt nghiïn cûáu cuãa caácchuyïn gia taåi Àaåi hoåcNorthwestern (Anh) àaä kïëtluêån rùçng, chó coá trònh àöåhoåc vêën, tuöíi taác vaâ kinhnghiïåm vaâo maång laâ taåonïn sûå khaác biïåt chûá giúáitñnh khöng àoáng vai troâ gò úãàêy. Thïë nhûng, trong cuöåc

nghiïn cûáu àoá, khöng möåtngûúâi àaân öng naâo chorùçng mònh khöng am hiïíuInternet trong khi laåi chùèngcoá ngûúâi phuå nûä naâo nhêånmònh sûã duång Internet úãmûác chuyïn nghiïåp. Àiïìunaây cho thêëy, phuå nûäthûúâng tûå àaánh giaá thêëp khaãnùng sûã duång Internet cuãamònh, trong khi caánh àaânöng thò ngûúåc laåi. Nghiïn

cûáu cuäng cho thêëy, duâ khaãnùng tòm kiïëm thöng tin trïnmaång laâ ngang nhau nhûngmuåc àñch sûã duång Internetcuãa hai phaái thûúâng khaácnhau. Ngoaâi ra, phuå nûäcuäng thûúâng thñch caác trangweb coá nhiïìu maâu sùæc,trong khi caánh àaân öng laåichuöång sûå àún giaãn hún.

AN KHUÏ(Töíng húåp)

Àaân öng "search" maång gioãi hún phuå nûä?

AÃnh minh hoåa


10

Nhûäng saãn phêímmang tñnh chêët têíy rûãa giaduång, khûã muâi, chùm soácda cêìn àöå an toaân cao.Hiïån nay, nhiïìu saãn phêímàûúåc nghiïn cûáu saãn xuêëttûâ nguyïn liïåu laâ thaãodûúåc, trong àoá phaãi kïí túáisaãn phêím nûúác rûãa taykhö tûâ thaão dûúåc.

Theo àoá, nhaâ saãn xuêëtlûåa choån nguyïn liïåu coá thïígöìm caác loaåi traâ xanh, trêìukhöng, hoùæc hûúng, tinhdêìu xaã vaâ tinh dêìu baåc haâ.Àöëi vúái nguyïn liïåu laá cheâ,àûúåc thu haái vaâo khoaãnggiûäa vuå khi laá coân àang tûúinon, luác thu haái cêìn traánhngaây trúâi mûa. Quaá trònh thuhaái, vêån chuyïín àïën núisaãn xuêët cêìn giûä cho laá cheâkhöng bõ dêåp, öi, giûänguyïn töëi àa hònh daångban àêìu. Sau àoá, laâm heáolaá giuáp tùng cûúâng hoaåt tñnhcuãa enzym trong laá cheâ,tùng haâm lûúång chêët hoâatan vaâ taåo ra nhûäng biïën àöíihoáa hoåc ban àêìu. Caác chótiïu cêìn àaåt àûúåc trong vaâsau khi laâm heáo laá, laá coámuâi thúm dïî chõu, giaãm muâihùng, laá cheâ chuyïín sangxanh xaám boáng, khi nùæmcheâ thêëy raáp tay vaâ rúi ra tûâtûâ. Luác naây, àûa nguyïn

liïåu vaâo saâng loåc sú böå, loaåiboã caác laá cheâ dêåp, xêëu,khöng àöìng àïìu vïì maâusùæc trïn mùåt laá, hònh daånglaá, laá chêët lûúång chûa àaåtsau quaá trònh laâm heáo.

Tiïëp àïën khêu voâ bùçngphûúng phaáp cöí truyïìn.Àêy laâ khêu àoâi hoãi tñnh tómyä cao, laá cheâ phaãi dêåpàïìu. Sau àoá phöëi tröån cúhoåc àïí caác thaânh phêìntrong höîn húåp traâ àûúåcphên böë àïìu nhau trïn tûângsaãn phêím sau naây, taåo àiïìukiïån thuêån lúåi cho quaá trònhsinh hoåc phaát triïín töët nhêët.Àûa nguyïn liïåu vaâo xaynghiïìn, giuáp tùng àöå dêåpcuãa tïë baâo trïn laá, höîn húåpcheâ àûúåc nhaâo tröån àïìu vaâonhau trong cuâng àiïìu kiïånthúâi gian. Taåo ra tñnh nöíi bêåtàùåc biïåt vúái cöng duång khûã

khuêín, khûã muâi khi rûãa tay,khöng laâm khö da tay, àaãmbaão maâu vaâng àùåc trûng,hûúng võ cuãa saãn phêím.

Sau khi hoaân thiïån caácquy trònh trïn, àûa toaân böå laátraâ àaä àûúåc xay nghiïìn vaâoböìn nûúác, àun höîn húåp traâvaâ nûúác khoaãng 24h liïn tuåc.Laâm nguöåi höîn húåp trûúác khipha chïë vúái tinh dêìu tûå nhiïnnguyïn chêët 100% àaä àûúåcchiïët xuêët sùén. Àùåt höîn húåphoaân chónh úã võ trñ thoaángmaát, traánh aánh nùæng mùåt trúâitiïëp xuác trûåc tiïëp, chiïët roátbaán tûå àöång vaâo tûâng loåbùçng vêåt liïåu HDPE, àïí àaãmbaão chêët lûúång tuyïåt àöëi cuãasaãn phêím khi àïën tay ngûúâitiïu duâng. Cöng nghïå trïnàaä àûúåc cêëp bùçng saáng chïëcuãa Böå KH&CN.

HÛÚNG NGUYÏN

Nûúác rûãa tay khö tûâ thaão dûúåcAÃnh minh hoåa

Khöng to nhû chiïëc quaåt maáy nhaâ nhaâ vêîn àang sûãduång vaâ cêìn coá öí cùæm àiïån khi duâng, chiïëc quaåt USBchó nhónh hún chuöåt maáy tñnh möåt ñt, sûã duång nguöìnàiïån tûâ öí USB cuãa maáy tñnh àïí baân hay maáy tñnh xaáchtay. Vò thïë viïåc sûã duång quaåt USB rêët àún giaãn vaâ tiïånlúåi vaâ khöng hïì töën àiïån. Bïn caånh àoá, chiïëc quaåt USBcoân coá hònh daáng rêët ngöå nghônh laâ chiïëc maáy bay phaãnlûåc, maâu sùæc nheå nhaâng. Vò sûå nhoã goån nïn baån coá thïícho vaâo tuái vaâ mang ài bêët cûá àêu, núi naâo àïí thoaãmaän nhu cêìu laâm maát. Chiïëc quaåt USB rêët phuâ húåp vúáihoåc sinh, sinh viïn vaâ caác "tuâ nhên maáy tñnh" khi ngöìionline trong ngaây heâ noáng nûåc. Ngoaâi ra, quaåt coânàûúåc sûã duång nhû möåt vêåt trang trñ àêìy caá tñnh, àöåcàaáo, nghïå thuêåt. Giaá saãn phêím laâ 50.000à.

VÊN ÀAÂI

Chiïëc aáo giaápkhöng chó baão vïånhûäng con choá caãnhsaát khoãi gêåy göåc vaâàaá, maâ coân baão vïåchuáng khoãi maãnh vúäbom vaâ àaån cúä7,62mm. Chiïëc aáogiaáp coá tïn Nord, doHiïåp höåi Khoa hoåcSaãn xuêët Vêåt liïåu àùåcbiïåt cuãa Nga (NPO),truå súã taåiSt.Petersburg, phaáttriïín. AÁo göìm haimaãnh, möåt maãnh àeoquanh cöí vaâ ngûåc,maãnh kia àeo quanh lûng vaâ buång.

"Luác àêìu, àûúng nhiïn laâ con choá khöng thñch mùåc aáo. Sau àoá, noá dêìn nhêån ra caáiaáo giuáp baão vïå mònh", Valadimir Khitrykh, ngûúâi huêën luyïån caãnh khuyïín cho biïët, "Giúâàêy, chuáng töi chó mêët möåt phuát àïí mùåc aáo cho noá". H.H


11

Quaåt USB hònh maáy bay

Nga phaát triïín aáo chöëng àaån cho caãnh khuyïín

Saãn phêím hûäu ñch

Tri thûác múái

Tûâ nhûäng vûúân bûúãi “àiïëc”, tûâng sùæpbõ xoáa söí, vuâng bûúãi Àoan Huâng (PhuáThoå) àaä höìi sinh, nhiïìu vûúân cho thunhêåp haâng trùm triïåu àöìng/nùm.

Àïí cûáu àûúåc vuâng bûúãi, caác cú quankhoa hoåc, chñnh quyïìn àaä nöî lûåc goáp cönglúán. Trûúác nùm 2009, nhûäng vûúân bûúãi cöíthuå coân trôu quaã böîng nhiïn mêëy nùm liïìn“tõt àeã”, chó coá caânh vúái laá maâ chùèng ra quaã.TS Vuä Viïët Hûng, Trûúãng böå mön Cêy ùnquaã, Viïån Nghiïn cûáu Rau quaã cho biïët, Bñthû Huyïån uãy Àoan Huâng luác êëy laâ öng LïThanh Haãi, àaä phaãi cêìu cûáu Viïån. Têët caãcuâng vaâo cuöåc àiïìu tra vò sao bûúãi ÀoanHuâng laåi böîng dung "tõt quaã" nhû vêåy.

Möåt àïì taâi nghiïn cûáu nguyïn nhên, khöiphuåc vuâng bûúãi Àoan Huâng sau àoá nhanhchoáng àûúåc Súã KH&CN Phuá Thoå àùåt haângcho Viïån triïín khai. Theo TS Vuä Viïët Hûng,vúái kinh nghiïåm tûâ chûúng trònh khöi phuåcthaânh cöng vuâng bûúãi Phuác Traåch (Haâ Tônh),Àaåi Minh (Yïn Baái) àaä àûúåc triïín khai trûúácàoá, Viïån Nghiïn cûáu Rau quaã nhanh choángxaác àõnh ra nguyïn nhên. Lyá do bûúãi ÀoanHuâng khöng àêåu quaã chùèng coá gò xa laå, maâchñnh laâ do hiïån tûúång “tûå bêët tûúng húåp”,möåt hiïån tûúång rêët àùåc biïåt cuãa cêy bûúãi.

Theo àoá, caác vûúân bûúãi tröìng thuêìngiöëng, nïëu duy trò trong nhiïìu nùm liïìn seäxaãy ra hiïån tûúång phêën khöng coân khaã nùngnùçm trïn àêìu nhuåy àïí tiïën haânh viïåc thuåtinh, maâ bùæt buöåc phaãi coá phêën cuãa cêy bûúãikhaác giöëng múái coá thïí thuå tinh àûúåc. Vuângbûúãi Àoan Huâng coá nhiïìu vûúân àûúåc tröìng tûânhûäng nùm 1970, vúái hai giöëng bûúãi chñnh laâbûúãi Sûãu vaâ bûúãi Bùçng Luên. Súã dô nhûängnùm trûúác àêy, bûúãi vêîn cho quaã búãi caácvûúân bûúãi Sûãu, bûúãi Bùçng Luên ngêîu nhiïnàûúåc tröìng xen vúái möåt söë cêy bûúãi khaác

giöëng (thûúâng laâ möåt söë göëc bûúãi chua). Nhúâcoá möåt söë cêy bûúãi khaác giöëng naây, àaä khùæcphuåc àûúåc hiïån tûúång “tûå bêët tûúng húåp”.

Tuy nhiïn khi cêy bûúãi coá giaá trõ kinh tïë,àïí caãi taåo vûúân, ngûúâi dên àaä chùåt boã hïëtnhûäng cêy bûúãi chua khaác giöëng, khiïën caácvûúân bûúãi chó coân thuêìn giöëng, vö tònhkhiïën hiïån tûúång “tûå bêët tûúng húåp” xaãy ra.Àïí khùæc phuåc tònh traång naây, nhoám nghiïncûáu cuãa Viïån Nghiïn cûáu Rau quaã àaä tiïënhaânh thñ nghiïåm vúái mö hònh ban àêìu 1,5ha bûúãi taåi xaä Quïë Lêm (huyïån ÀoanHuâng), vúái caác giaãi phaáp thuå phêën böí sungbùçng phêën hoa cuãa bûúãi khaác giöëng.

Kïët quaã chó sau möåt nùm tiïën haânh thuåphêën böí sung, caác vûúân bûúãi àaä àêåu quaãtrúã laåi. Nhúâ kïët quaã taåi caác mö hònh, ngûúâidên nhiïìu núi taåi Àoan Huâng àaä uân uân keáonhau túái hoåc têåp. Àïën nay, viïåc thuå phêën böísung möîi muâa bûúãi ra hoa àaä trúã thaânh möåtcöng viïåc quan troång bùæt buöåc cuãa caác nhaâvûúân úã àêy. Àöëi vúái caác vûúân bûúãi tröìngmúái, theo khuyïën caáo cuãa Viïån Nghiïn cûáuRau quaã, phaãi tröìng xen keä caác giöëng bûúãikhaác giöëng nhau. QUANG VUä

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

12

Höìi sinh bûúãi Àoan Huâng

Viïåc sûã duång phên boán NPK-S giuáp nêngcao nùng suêët cêy bûúãi Àoan Huâng


13

Möåt söë tónh, thaânh khu vûåc Àöìngbùçng söng Cûãu Long àang coá thûåctraång nöng dên sûã duång tên dûúåc(thuöëc Têy) phoâng trõ bïånh gia suác, giacêìm vaâ thuãy saãn. Trong khi àoá, ngaânhthuá y khuyïën caáo khöng nïn duâng.

Theo caác traåm thuá y úã TP Cêìn Thú, viïåcngûúâi dên chùn nuöi nhoã leã leán luát sûã duångthuöëc Têy àïí phoâng trõ bïånh trong chùn nuöilaâ coá. Ngaânh thuá y chó coá thïí khuyïën caáokhöng sûã duång, chûá khöng thïí xûã phaåt. ÖngLûu Phûúác Hêåu, Phoá Chi cuåc trûúãng Chi cuåcThuá y Cêìn Thú cho biïët, viïåc sûã duång thuöëccuãa ngûúâi àïí phoâng trõ bïånh cho gia suác, giacêìm àaä xuêët hiïån tûâ lêu, nay àaä giaãm nhiïìu.Hiïån trïn thõ trûúâng coá rêët nhiïìu loaåi thuöëcthuá y töët, ngûúâi chùn nuöi nïn duâng. Khöngchó trïn gia suác, gia cêìm, maâ caã nuöi tröìngthuãy saãn ngûúâi dên cuäng sûã duång thuöëc Têyàïí phoâng trõ bïånh.

Öng Hai Phûúác (Trêìn Hûäu Phûúác) úã êëpThúái Trung, xaä Thúái Quaãn, Goâ Quao (KiïnGiang) cho biïët, nùm ngoaái, 4ha töm - luáacuãa gia àònh àang nuöi bõ dõch bïånh, duângàuã loaåi thuöëc thuá y thuãy saãn theo khuyïëncaáo nhûng khöng hiïåu quaã. Möåt söë ngûúâiquen ghi cho tïn thuöëc Têy, kïu ra tiïåmmua vïì pha nûúác taåt vaâ tröån vaâo thûác ùn seähiïåu quaã. Töi mua vïì laâm thûã nhûng tömvêîn chïët. Theo öng hai Phûúác, do bñ quaánïn ngûúâi ta chó gò thò laâm theo, chûá chùèngbiïët hiïåu quaã ra sao. Ngay caã àoá laâ loaåithuöëc gò àïën giúâ töi cuäng chùèng nhúá tïn.

Öng Lï Hûäu Toaân, Trûúãng phoângNN&PTNT huyïån Goâ Quao cho hay,huyïån coá söë lûúång àaân gia cêìm hún10.000 con vaâ diïån tñch nuöi tröìng thuãy saãnvaâi ngaân ha. “Vêën àïì khoá khùn hiïån nay laâtònh traång ngûúâi dên sûã duång caác loaåi biïåtdûúåc duâng trong y tïë, thêåm chñ laâ caã caác

chêët cêëm àûúåc nhêåp lêåu àïí pha tröån vaâothûác ùn chùn nuöi nhùçm tùng troång hoùåcphoâng trõ bïånh rêët khoá kiïím soaát. Caác chêëtnaây töìn dû trong thûåc phêím seä rêët nguy haåicho ngûúâi tiïu duâng”, öng Toaân lo ngaåi.

Viïåc ngûúâi chùn nuöi sûã duång thuöëccuãa ngûúâi àïí phoâng, trõ bïånh cho gia suác,gia vaâ thuãy saãn chó laâ kinh nghiïåm dêngian, ngûúâi naây truyïìn tai ngûúâi kia. Húnnûäa, hiïån àang nöíi lïn vêën àïì chêët cêëmtrong chùn nuöi, trong àoá coá viïåc duâng biïåtdûúåc cuãa ngûúâi àïí tröån vaâo thûác ùn àïítùng troång, taåo naåc…

Theo öng Toaân, viïåc ngûúâi dên muathuöëc têy vïì sûã duång cho chùn nuöi vö töåivaå, vò khöng coá hûúáng dêîn, liïìu lûúång cuåthïí seä dïî dêîn àïën töìn dû trong thõt. Nïëusaãn phêím naây phuåc vuå cho ngûúâi tiïu duângùn vaâo lêu daâi seä nguy haåi sûác khoeã. Àoá laâchûa kïí àïën vêën àïì khaáng thuöëc, sinh radõch bïånh khaác seä rêët khoá àiïìu trõ. Ngoaâicaác loaåi thuöëc khaáng sinh, trõ bïånh thò nöngdên coân sûã duång men tiïu hoáa cuãa ngûúâiàïí tröån vaâo thûác ùn àïí chùn nuöi.

NAM PHAN

Khöng duâng tên dûúåc trõ bïånh cho gia suác

Khöng nïn duâng thuöëc têy trõ bïånh cho giasuác gia cêìm


14

Àïí phaát triïín bïìn vûäng ngaânh caâ phïViïåt Nam, àiïìu tiïn quyïët laâ nhêët thiïëtcêìn phaãi tiïën haânh töët cöng taác taái canhnhûäng vûúân caâ phï giaâ cöîi... Tuy nhiïn,viïåc naây àang gùåp khöng ñt khoá khùntrong quaá trònh triïín khai thûåc hiïån, nhêëtlaâ nguöìn giöëng vaâ nguöìn vöën.

Theo TS Lï Ngoåc Baáu, Viïån trûúãng ViïånKhoa hoåc Kyä thuêåt Nöng Lêm nghiïåp TêyNguyïn: Tûâ nùm 2000 trúã vïì trûúác, hêìu nhûtoaân böå diïån tñch caâ phï cuãa Viïåt Nam àïìuàûúåc tröìng bùçng haåt, trong àoá phêìn lúán donöng dên tûå choån. Do tröìng bùçng haåt, khöngqua quy trònh choån loåc nïn tyã lïå cêy cho nùngsuêët thêëp, haåt beá, bõ nhiïîm bïånh gó sùæt trongvûúân cao, trung bònh khoaãng 5 - 10%...

Trûúác nhûäng àoâi hoãi khùæt khe vïì giöëngcho viïåc taái canh caâ phï nhû trïn, BöåNN&PTNT àaä phï duyïåt dûå aán giöëng caâ phïthuöåc "Àïì aán phaát triïín giöëng cêy nöng, lêmnghiïåp, giöëng vêåt nuöi vaâ giöëng thuãy saãn àïënnùm 2020"; xêy dûång vûúân cêy àêìu doâng caácgiöëng caâ phï múái àûúåc cöng nhêån nhû TR4,TR5, TR6, TR9, TR11... nhùçm àaáp ûáng àuãnguöìn giöëng phuåc vuå gheáp caãi taåo, tröìng taáicanh caâ phï cho caác tónh Têy Nguyïn.

Bïn caånh àoá, Böå cuäng àaä chó àaåo xêydûång kïë hoaåch saãn xuêët giöëng cho taái canhcaâ phï, nhùçm tûâng bûúác tùng cûúâng saãn xuêëtgiöëng vaâ quaãn lyá chêët lûúång giöëng phuåc vuå taáicanh caâ phï. Ngoaâi ra, Böå àaä cho saãn xuêëtthûã giöëng caâ phï vöëi TRS1 cung cêëp khoaãng20 têën/nùm, tûúng àûúng khoaãng 23.000hatröìng taái canh haâng nùm.

Taåi caác tónh Têy Nguyïn, Viïån Khoa hoåcKyä thuêåt Nöng Lêm nghiïåp Têy Nguyïn laâ àúnvõ chuã trò Dûå aán phaát triïín giöëng caâ phï. Viïånnaây àang triïín khai, goáp phêìn cung cêëp nguöìngiöëng cho saãn xuêët. Viïåt Nam laâ quöëc gia saãn

xuêët caâ phï Robusta lúán nhêët thïë giúái (chiïëm15% töíng saãn lûúång caâ phï toaân cêìu). Caâ phïlaâ möåt ngaânh haâng quan troång cuãa Viïåt Nambúãi ngaânh naây coá giaá trõ xuêët khêíu lúán nhêëttrong caác ngaânh nöng saãn, chó sau gaåo. Trungbònh möîi nùm, ngaânh caâ phï mang laåi doanhthu hún 2,7 tyã USD, vaâ coân laâ sinh kïë cuãakhoaãng 3 triïåu nöng dên tröìng caâ phï.

Àïí àaáp ûáng nhu cêìu tiïu thuå caâ phïbïìn vûäng ngaây caâng tùng cuãa thõ trûúângthïë giúái, ngaânh naây cêìn phaãi àöíi múái àïítùng nguöìn saãn xuêët caâ phï bïìn vûäng hún.Trong nhûäng nùm gêìn àêy, Viïån àaä têåptrung caác nguöìn lûåc nghiïn cûáu, lai taåothaânh cöng caác giöëng caâ phï múái, àaáp ûángyïu cêìu phaát triïín ngaânh caâ phï cuãa caãnûúác theo hûúáng bïìn vûäng.

Hiïån taåi, Viïån coá 9 giöëng caâ phï vöëi múáiàûúåc Böå NN&PTNT cöng nhêån laâ giöëng quöëcgia. Ngoaâi ra, úã Lêm Àöìng cuäng coá 2 böågiöëng àûúåc nöng dên àaánh giaá cao laâ ThiïnTrûúâng vaâ Trûúâng Sún. Vêën àïì giöëng cho taáicanh caâ phï - theo nhû trïn thò àaä taåm yïntêm. Viïåc coân laåi laâ nöng dên, nhûäng chuãvûúân caâ phï cêìn tónh taáo, saáng suöët trongkhêu choån mua giöëng, traánh tònh traång muaphaãi giöëng giaã, giöëng keám chêët lûúång...

TOAÃN NGUYÏÎN

Treã hoáa vûúân caâ phï giaâ cöîi

Thu hoaåch caâ phï

Khi thêëy cêy luáa bõ ngöå àöåc, baâ connöng dên cêìn ngûng boán phên urï, DAPhoùåc NPK ngay, vò luác naây rïî luáa àaä bõhû haåi, khaã nùng hêëp thu dinh dûúängtrong àêët keám.

Nguyïn nhên dêîn àïën luáa bõ ngöå àöåchûäu cú laâ do àêët thiïëu oxy, gêy tònh traångyïëm khñ ûác chïë sûå hö hêëp cuãa rïî luáa.Thûúâng laâ do nöng dên saãn xuêët liïn tuåctrïn möåt thûãa ruöång, rúm raå cuãa vuå trûúác bõvuâi trong àêët phên huãy trong àiïìu kiïån yïëmkhñ tiïët ra caác chêët àöåc gêy haåi cho luáa vuåsau (caác chêët àöåc hûäu cú àoá laâ phenolic,hydro sulfic, khñ metan, caác axit hûäu cú laâmtùng àöå chua cuãa àêët).

Hiïån tûúång naây cuäng thûúâng xaãy ra khiboán nhiïìu phên hûäu cú chûa hoai muåc, àêëtruöång coá thaânh phêìn cú giúái nùång, àêëtkhöng àûúåc phúi aãi, àêët ngêåp nûúác thûúângxuyïn, àêët coân lêîn rúm raå chûa phên huãy…

Khi bïånh múái phaát sinh, ngoån laá luáabiïën vaâng àoã, khö tûâ choáp laá lan dêìn xuöëngdûúái, laá coá khuynh hûúáng dûång àûáng. Bïånhnùång thò nhiïìu laá phña trïn bõ vaângàoã àïën 1/3 laá, cêy luáa ngûângsinh trûúãng, àeã nhaánh ñt,böå rïî thöëi àen coá muâitanh höi, rïî múáikhöng phaát sinh.Duâ coá boán phênàêìy àuã luáa vêînkhöng xanh.Nïëu khöng kõpchûäa trõ, luáa seäluåi dêìn vaâ chïët.

Hiïån tûúångnaây thûúâng xaãyra khi luáa àûúåc 15- 30 ngaây tuöíi sau

khi saå cêëy. Àïí khùæc phuåc tònh traång cêy luáabõ ngöå àöåc hûäu cú vaâ giuáp luáa phuåc höìichûác nùng cuãa böå rïî cêìn thûåc hiïån caácbûúác sau:

Bûúác 1: Tûâ 10 - 20 ngaây sau khi saå, nïëuthêëy choáp laá luáa bõ vaâng hoùåc àoã, nhöí luáa àïíquan saát rïî. Thêëy rïî thöëi àen thò phaãi thaáocaån nûúác trong ruöång ra, àaánh raänh àïí thaáothêåt hïët nûúác núi truäng nhùçm loaåi boã caác khñàöåc, chêët àöåc àang coá trong nûúác. Cho nûúácmúái ngoaâi kïnh raåch vaâo ruöång.

Bûúác 2: Boán 5 kg phên Calcium Nitratecho 1 cöng àêët (1.000m2) àïí nhanh choángnêng cao àöå pH cuãa àêët, trung hoâa caác axithûäu cú… giuáp böå rïî luáa thoaát khoãi tònhtraång ngöå àöåc vaâ kñch thñch tïë baâo phaáttriïín daâi ra. Sau khi boán Calcium Nitratekhoaãng 5 ngaây nïn thay nûúác múái àïí xaãcaác chêët àöåc coân töìn laåi trong nûúác.

Bûúác 3: Àïí giuáp böå rïî mau phuåc höìi,cuäng nhû cung cêëp kõp thúâi caác chêët dinhdûúäng cêìn thiïët cho cêy luáa sinh trûúãngtrong thúâi gian chûa ra rïî múái, baâ con cêìnkõp thúâi phun thïm phên boán laá cao cêëp

Poly-feed 19-19-19 hai lêìn caách nhau 5- 7 ngaây vúái liïìu lûúång 60-80g

cho bònh maáy 25 lñt nûúác.Phun 1,5 bònh cho

1.000m2 vaâo luác trúâimaát. Ngoaâi ra, baâ concuäng coá thïí aáp duångcaách khùæc phuåc luáangöåc àöåc hûäu cúcho trûúâng húåp luáabõ ngöå àöåc pheân.

VÙN NAM

Cêìn xûã lyá ngay khi phaát hiïån luáa

bõ ngöå àöåc hûäu cú


15

Xûã lyá luáa ngöå àöåc hûäu cú

Noá àang trúã thaânh mö hònh kinh tïëmúái úã khu vûåc höì Thaác Baâ (Yïn Baái) àïítêån thu nguöìn coã vö cuâng döìi daâo úã1.300 àaão…

Ngûúâi àêìu tiïn nghô viïåc di chuyïín àaângia suác tûâ àaão naây sang caác àaão khaácbùçng thuyïìn laâ öng Cao Vùn Vûúång, töí 18,thõ trêën Yïn Bònh. Múái àêìu öng luâa àaân giasuác lïn thuyïìn chúã sang caác àaão khaác, töëilaåi luâa chuáng lïn thuyïìn chúã vïì àaão höì cuãagia àònh mònh, laâm thïë thò bêët tiïån quaá. Öngnghô: Nïn biïën chiïëc thuyïìn thaânh chuöìngnhöët dï, vûâa tiïån laåi vûâa chuã àöång, khöngmêët cöng luâa chuáng lïn thuyïìn, xuöëngthuyïìn maâ chúã ài luác naâo cuäng àûúåc.

Nghô vêåy nïn öng àoáng saân vaâ haânkhung sùæt, giùng lûúái mùæt caáo… biïën chiïëcthuyïìn thaânh chuöìng nuöi dï. Àïí huêënluyïån chuáng trúã vïì thuyïìn àuáng giúâ, haângngaây öng àùåt muöëi vaâo caác öëng nûáa chochuáng liïëm möîi khi trúã vïì chuöìng. Tûâ àoá àaätaåo ra thoái quen ùn muöëi cho àaân dï, nïnkhöng phaãi chaåy khùæp àöìi xua àuöíi chomïåt thên. Möîi àaão höì chùn thaã vaâi bangaây, hïët coã öng laåi chúã chuáng sang àaãohöì khaác.

Cûá thïë chiïëc thuyïìn nuöi dï cuãa öngngao du khùæp caác àaão höì, àaân dï sinh söimaånh vaâ lúán nhanh khöng ngúâ. Nhûng dodï coã têìm voác nhoã baán khöng àûúåc giaá nïnöng àûa giöëng dï lai vïì lai taåo, àïí caãi taåotêìm voác cho àaân dï.

Thuyïìn nuöi dï cuãa gia àònh öng hiïån coágêìn 100 con, coá khaách goåi öng laåi chúã àaândï cêåp bïën baán 5 - 10 con, tñnh ra möîi nùmöng thu chûâng 75 - 80 triïåu àöìng tûâ tiïìn baándï, chûa kïí tiïìn kinh doanh àöìi rûâng.

Tûâ thuyïìn nuöi dï cuãa öng Vûúång nhiïìuhöå khaác hoåc theo, hoå cuäng àoáng thuyïìn laâm

chuöìng nuöi dï. Öng Lûúng Quöëc Bònh úã töí8 àoáng chiïëc thuyïìn sùæt 160 triïåu àöìng, nuöidï àûúåc 6 nùm röìi, nay khêëu hao chó coân 60triïåu àöìng. Öng cho hay: “Thuyïìn cuãa giaàònh töi nuöi àûúåc gêìn 200 dï, hiïån trongchuöìng coá 130 con, hùçng ngaây chó coá viïåcmúã cûãa vaâ bùæc cêìu cho chuáng lïn àaão, chiïìubùæc cêìu cho chuáng trúã vïì thuyïìn, thúâi giancoân laåi töi chùm soác hún 10ha rûâng tröìng…Giaá dï nhaâ töi luác naâo cuäng 130.000à/kg,khöng mùåc caã”.

Öng Laä Tuêën Hûng, Trûúãng phoângNN&PTNT Yïn Bònh chia seã: “Vúái trïn1.300 hoân àaão, rêët thuêån tiïån cho viïåc phaáttriïín àaân dï du muåc trïn thuyïìn. Söë dïàang nuöi trïn caác àaão höì ûúác trïn 4.000con, nïëu têån duång hïët nguöìn coã thò nuöiàûúåc khoaãng 10.000 con. Hiïån chó coá 5 giaàònh nuöi dï trïn thuyïìn, trong tûúng laihuyïån seä höî trúå àïí phaát triïín nghïì naâynhùçm têån duång nguöìn coã tûå nhiïn sùén coátrïn caác àaão”. VUÄ QUANG


16

Têån thu nguöìn coã, nuöi dï trïn thuyïìn

Chiïëc thuyïìn nuöi dï


17

Àoá laâ khùèng àõnh cuãa anh NguyïînVùn Cûúng, Giaám àöëc Trung têm Thoãgiöëng miïìn Trung, coá cú súã nuöi vaâ laitaåo giöëng taåi thön 5, xaä Hoâa Ninh, huyïånHoâa Vang, Àaâ Nùéng.

Caách àêy 5 - 6 nùm, höìi múái gêy dûångtraåi thoã Nhû YÁ, anh Cûúng nuöi caã thoã nöåivaâ thoã nhêåp ngoaåi coá nguöìn göëc tûâ NewZealand. Luác cao àiïím töíng àaân 1.200 convaâ nuöi lêëy thõt laâ chuã yïëu. Sau möåt thúâigian, anh phaát hiïån ra möîi loaåi thoã àïìu coáûu thïë riïng. Thoã nöåi, chêët lûúång cao,khaáng bïånh töët song nùng suêët thêëp.Ngûúåc laåi, thoã nhêåp ngoaåi nùng suêët cao,nhûng chêët lûúång thõt khöng bùçng thoã nöåivaâ hay nhiïîm bïånh.

Anh nghô, lai taåo 2 loaåi thoã naây, lûáa F1,dûát khoaát seä höåi àuã caác ûu thïë. Thïë laâ,anh choån nhûäng con àûåc nhêåp ngoaåi tokhoãe cho phöëi giöëng vúái thoã naái nöåi. Quaãnhiïn, khi nhûäng àaân thoã àúâi F1 trûúãngthaânh, khöng chó nùng suêët cao, khaã nùngkhaáng bïånh töët, maâ chêët lûúång thõt húnhùèn. Vaâ Trung têm Thoã giöëng miïìn Trungra àúâi tûâ àoá.

Àïën nay, ngoaâi traåi thoã Nhû YÁ, anhCûúng àaä kïët nöëi vaâ xêy dûångthïm 3 cú súã úã Àaâ Nùéng,Quaãng Nam. Noái àuánghún, 4 traåi naây àïìuàöìng têm hiïåp lûåc àïíxêy dûång Trung têmThoã giöëng miïìnTrung, chuyïn cungcêëp con giöëng töëtcho nhu cêìu nuöingaây caâng cao. Thúâiàiïím hiïån taåi töíngàaân thoã úã 4 cú súãkhoaãng 3.000 con, möîi

thaáng cung cêëp cho khaách haâng gêìn 500con thoã giöëng àúâi F1 vaâ hún 1 têën thoã thit.

Anh Trõnh Vùn Thanh, phuå traách cú súãtaåi thön Hoâa Trung, xaä Hoâa Ninh, HoâaVang cho biïët: Laâ loaâi vêåt mùæn àeã, dïî nuöi,chuöìng traåi khaá àún sú, thûác ùn chuã yïëu laâlaá cêy, nuöi thoã àaä vaâ àang laâ hoaåt àöångkinh tïë “haái ra tiïìn”. Möîi lûáa “úã cûä”, thoã meåcho ra àúâi 5 - 8 thoã con. Thoã meå sinh saãn6 - 7 lûáa/ nùm. Tûâ khi loåt loâng àïën khi thoãlaâm meå chó 4 thaáng. Vúái thoã thõt, 2 thaáng kïítûâ khi sinh laâ xuêët chuöìng, troång lûúång hún2kg/con. Vúái giaá 85.000 - 90.000à/kg thoãthõt; 150.000à/kg thoã giöëng, nuöi töíng àaânkhoaãng 1.000 con, möîi nùm thu 600 - 700triïåu àöìng, khöng khoá.

Àiïìu quan troång nhêët trong nuöi thoã laâphoâng ngûâa dõch bïånh. Thoã rêët dïî bõ bïånhtuå huyïët, chïët haâng loaåt... Trung têm Thoãgiöëng miïìn Trung laâ àiïím àïën tin cêåy cuãanöng dên nhiïìu àõa phûúng trong khu vûåc.Möîi khi chuyïín giao con giöëng, trung têmcûã ngûúâi àïën têån núi hûúáng dêîn kyä thuêåtnuöi, caách laâm chuöìng traåi... Thûúâng thò,sau khi thoã àaä phaát triïín öín àõnh trung têmmúái thanh toaán hïët.

Kyä sû Nguyïîn Vùn Tuâng úã xaä TamAnh, huyïån Nuái Thaânh (Quaãng Nam)

rêët phêën khúãi khi àaân thoã lêëygiöëng tûâ trung têm vïì nuöi

phaát triïín rêët öín àõnh. Àïënnay, cú súã àaä nhên àûúåctöíng àaân 600 con. AnhTuâng cho biïët, nuöi thoãlai yïn têm hún nuöi loaåinhêåp ngoaåi. Tuy troånglûúång ñt hún thoã ngoaåi,song buâ laåi khaã nùng

khaáng bïånh cao vaâ thõtthúm ngon hún.

SYÄ NGUYÏN

Nhanh giaâu nhúâ lai taåo thoã giöëng


18

VS 36 coá khaã nùng chõu haån töët, rêëtphuâ húåp vúái àiïìu kiïån thúâi tiïët úã Gia Lai.Àùåc biïåt, àêy laâ giöëng ngö thêëp cêy nïnkhaã nùng chöëng àöí ngaä rêët töët, rêët phuâhúåp vúái vuâng àêët naây...

Vúái Têy Nguyïn noái riïng vaâ Gia Lai noáichung, viïåc tòm ra caác giöëng cêy tröìng phuâhúåp vúái àiïìu kiïån khñ hêåu, thöí nhûúäng, manglaåi giaá trõ kinh tïë cao luön àûúåc ngaânh nöngnghiïåp, chñnh quyïìn àõa phûúng quan têmàêìu tû àuáng mûác. Múái àêy, möåt giöëng ngönûäa àaä khùèng àõnh àûúåc niïìm tin vúái nöngdên núi àêy: Ngö lai VS 36.

Chû Pùh laâ möåt trong nhûäng huyïåntroång àiïím vïì saãn xuêët nöng nghiïåp úã GiaLai. ÚÃ àêy, àúâi söëng cuãa nhên dên chuã yïëudûåa vaâo nöng nghiïåp, saãn xuêët lûúng thûåcchuã yïëu laâ luáa vaâ ngö vúái töíng diïån tñch2.800ha (trong àoá diïån tñch ngö khoaãng450ha tröìng vuå chñnh HT). Saãn xuêët ngö laicho nùng suêët cao, giuáp nöng dên nêngcao thu nhêåp, caãi thiïån àúâi söëng. Nhûängnùm qua, nhiïìu giöëng ngö lai àûúåc tröìngtrïn diïån röång nhû NK 54, NK 67, NK7328, PAC 586, CP 333, PAC 339...

Múái àêy, Chi nhaánh Bònh Àõnh cuãa Cöngty Cöí phêìn Giöëng cêy tröìng Thaái Bònh phöëihúåp vúái Traåm Baão vïå thûåc vêåt huyïån ChûPùh, Ban Nöng nghiïåp xaä Chû Àùng Ya töíchûác tröìng trònh diïîn giöëng ngö lai VS 36 taåilaâng Ia Gri (xaä Chû Àùng Ya) vúái diïån tñch1,7ha. Giöëng ngö VS 36 do Viïån Nghiïn cûáuNgö nghiïn cûáu vaâ lai taåo, àûúåc Cöng ty Cöíphêìn Giöëng cêy tröìng Thaái Bònh mua baãnquyïìn vaâ phên phöëi tûâ nùm 2012. VS 36 coáthúâi gian sinh trûúãng trong vuå xuên tûâ 110 -115 ngaây, vuå heâ thu 95 - 100 ngaây.

Öng Phan Àûác Thaânh úã laâng Ia Gri thamgia trònh diïîn mö hònh nhêån xeát: VS 36 coá

khaã nùng chõu haån töët, rêët phuâ húåp vúái àiïìukiïån thúâi tiïët úã àêy. Tyã lïå naãy mêìm àaåt 99%.Laá bi moãng bao kñn bùæp, haåt to, loäi nhoã, àoánghaåt àïën cuöëi àêìu bùæp. Àùåc biïåt àêy laâ giöëngngö thêëp cêy nïn khaã nùng chöëng àöí ngaä rêëttöët, rêët phuâ húåp vúái vuâng àêët naây.

Vúái diïån tñch 5 saâo, gia àònh baâ TrêìnThõ Nghôa àaä tröìng giöëng ngö VS 36 tûâ hainùm nay. Baâ nhêån xeát, VS 36 tuy maâu sùæckhöng àûúåc àeåp nhûng cho nùng suêët rêëtcao. Trïn maãnh àêët 5 saâo naây, cûá àïënthaáng 3 hùçng nùm baâ tröìng bñ àoã, thaáng 7thu hoaåch xong bñ àoã baâ laåi tröìng ngö. Nïëukhöng tröìng bñ thò tröìng ngö caã hai vuå.

Öng Àöî Vùn Phûúác, Phoá Traåm trûúãngTraåm Baão vïå thûåc vêåt huyïån Chû Pùh chobiïët, giöëng ngö VS 36 thuöåc nhoám giöëngngùæn ngaây, phuâ húåp vúái àiïìu kiïån gieotröìng úã vuå heâ thu vaâ heâ thu muöån. Thêncêy to, chiïìu cao cêy vaâ chiïìu cao àoángbùæp thêëp nïn khaã nùng chöëng chõu àöí ngaätöët; khaã nùng khaáng sêu bïånh haåi töët; traáidaâi, loäi nhoã, haåt bao kñn àêìu, tyã lïå àaá caonïn nùng suêët ûúác thûåc thu àaåt 8,1têën/ha... SYÄ NGUYÏN

Àûa ngö lai VS 36 lïn vuâng àêët àoã

Öng Cao Vùn À.(58 tuöíi úã Chêu Thaânh,tónh Têy Ninh) sau khi àiàaám giöî nhaâ baâ con vïì,thêëy mêët àiïån maâ trúâinoáng bûác nïn àaä mangchiïëc voäng ra sau nhaâmùæc möåt àêìu voäng vaâocêy cöåt nhaâ, àêìu kia cöåtvaâo möåt cêy coåc raâo àïínùçm nghó. Khöng may,coåc raâo xêy bùçng gaåch àaä lêu, laåi khöng coákiïìng sùæt bïn trong nïn àaä lêåt vaâ àêåp vaâoàêìu laâm öng À. bêët tónh. Gia àònh àûa öngài cêëp cûáu taåi Trung têm Y tïë Chêu Thaânhthò àûúåc thöng baáo bõ chêën thûúng soå naäophaãi àiïìu trõ daâi ngaây.

Lúâi baân: Trûúâng húåpcuãa öng À bõ ngaä àêåp àêìuxuöëng nïìn cûáng gêy nïnchêën thûúng soå naäo, úãnhûäng ngûúâi coá sûã duångchêët kñch thñch nïëu bõ chêënthûúng soå naäo tònh traångseä nùång nïì hún nhiïìu dotònh traång phuâ naäo nùånghún dêîn àïën nguy cú tûãvong seä cao hún. Vò vêåy,

sau khi sûã duång rûúåu bia cêìn lûu yá: traánhnùçm úã nhûäng núi coá gioá luâa, nïn nùçm nghóngúi úã giûúâng, phaãn chùæc chùæn, coá ngûúâiúã cuâng àïí nïëu xaãy ra chuyïån gò thò coá thïíàûa ài cêëp cûáu kõp thúâi. BS NGUYÏÎN VUÄ

(Bïånh viïån Trûúâng Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

SÛÁC KHOEÃ

19

Cuâng ruát kinh nghiïåm

Sau khi ài ùn cûúái, anh Hoaân(SN 1992, truá úã xoám QuyïëtTêm, xaä Quyânh Baãng, huyïånQuyânh Lûu, Nghïå An) àiïìukhiïín xe maáy chúã anh Duäng(SN 1992, úã xoám Vên Àöng(cuâng xaä) trïn àûúâng vïì nhaâ,túái àõa phêån xoám Vên Àöng(xaä Quyânh Baãng), anh Hoaân àivúái töëc àöå nhanh àaä bêët ngúâ àêmvaâo viïn gaåch nïn laång tay laái ngaäxuöëng. Hêåu quaã, caã 2 bõ chaãy maáu úã àêìu,vuâng mùåt bõ trêìy xûúác nùång vò khöng àöåimuä baão hiïím. Chiïëc xe maáy bõ cong meáovaânh, hû hoãng nùång. Ngûúâi dên söëng bïnàûúâng àaä kõp thúâi àûa caã 2 vaâo bïånh viïånàa khoa huyïån Quyânh Lûu àïí cêëp cûáu.

Lúâi baân: Tònh traång àiïìu kiïín giaothöng phoáng nhanh vûúåt êíu, khöng àöåi muä

baão hiïím úã caác thön xoám coân rêëtphöí biïën àùåc biïåt sau khi ùn

nhêåu. Khi xaãy ra tai naån maâkhöng àöåi muä baão hiïím thòàêìu seä àêåp trûåc tiïëp vaâo vêåtcûáng gêy ra töín thûúng taåichöî va àêåp vuâng àêìu vaâ töín

thûúng giùçng xeá cuãa naäo úãbïn àöëi diïån vúái bïn va àêåp.

Khi tai naån xaãy ra àïí àûa naånnhên ài cêëp cûáu, töët nhêët laâ goåi àûúåc xe

cûáu thûúng nïëu khöng thò phaãi tòm caáchcho bïånh nhên nùçm trïn vaán cûáng, cöë àõnhàêìu, ngûåc vaâ höng sau àoá vêån chuyïín naånnhên bùçng ö tö àïí traánh gêy caác thûúngtöín thûá phaát vaâ àûa naån nhên àïën cú súã ytïë gêìn nhêët àïí àûúåc xûã trñ kõp thúâi.

BS NGUYÏÎN VUÄ(Bïånh viïån Trûúâng Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

Tai naån vò ài xe töëc àöå nhanh

Nùçm voäng ngaä chêën thûúng soå naäo

SÛÁC KHOEÃ

20

Chuöåt ruát laâ tònh traång co thùæt cúàöåt ngöåt, gêy àau dûä döåi úã möåt bùæpthõt, laâm cho bïånh nhên khöng tiïëp tuåccûã àöång àûúåc nûäa. Tuy moåi bùæp thõtàïìu coá thïí bõ chuöåt ruát, nhûng bïånhhay xaãy ra úã cùèng chên, àuâi, baân tay,baân chên vaâ cú buång.

Caác àöëi tûúång dïî bõ chuöåt ruát laâ: vêånàöång viïn thïí thao, ngûúâi leo nuái, leo cêìuthang nhiïìu têìng, phuå nûä mang thai... Laoàöång, têåp luyïån, treâo àeâo leo döëc vúái cûúângàöå cao, cú thïí bõ mêët nûúác, mêët muöëi... àïìudïî bõ chuöåt ruát. Bïånh thûúâng xaãy ra trongcaác trûúâng húåp: nguã ban àïm, khi àang vêånàöång cú bùæp trong thúâi gian daâi liïn tuåc, nhêëtlaâ khi mïåt moãi, àoái, khaát nûúác.

Àang vêån àöång bêët ngúâ bõ chuöåt ruát seärêët àau bùæp thõt, khiïën phaãi dûâng laåi ngaykhöng cûã àöång àûúåc nûäa. Muöën khoãi àaunhanh choáng cêìn dûâng vêån àöång, cöë gùængthaã chuâng chi bõ bïånh àïí thû giaän bùæp thõtàang bõ co ruát. Nheå nhaâng xoa boáp bùæp cú,nïëu coá dêìu noáng thò thoa dêìu lïn vuâng dacuãa bùæp thõt àang bõ co ruát röìi xoa boáp nheånhaâng. Nïëu chuöåt ruát úã cùèng chên, baånnïn nheå nhaâng vûún duöîi cú theo chiïìuàöëi ngûúåc: keáo àêìu ngoán chên vaâ baânchên lïn cao hûúáng vïì àêìu göëi.

Khi bõ chuöåt ruát bùæp àuâi, cêìn nhúâ ngûúâikhaác keáo thùèng chên ra, möåt tay nêng caogoát chên, tay kia àöìng thúâi êën àêìu göëixuöëng. Trûúâng húåp chuöåt ruát cú xûúngsûúân, baån phaãi hñt thúã sêu àïí thû giaän cúhoaânh àöìng thúâi xoa boáp nheå caác bùæp thõtxung quanh löìng ngûåc. Uöëng nûúác traâàûúâng noáng, caâ phï pha ngoåt, nûúácoresol, nûúác cam, nûúác chanh...

Coá thïí duâng möåt söë loaåi thuöëc thuöëcàiïìu trõ chuöåt ruát nhû vitamin E, thuöëc thû

giaän cú... Bònh thûúâng chuöåt ruát khöng keáodaâi vaâ khöng gêy nguy hiïím. Nhûng nïëuchuöåt ruát xaãy ra khi àang laái xe, àiïìu khiïínmaáy moác, àang búi dûúái nûúác... thò coá thïígêy tai naån, chïët àuöëi. Nïëu thónh thoaãng múáibõ chuöåt ruát thò khöng àaáng ngaåi. Nhûng nïëuthûúâng xuyïn bõ chuöåt ruát, hoùåc bõ chuöåt ruátgêy àau àúán, thò cêìn ài khaám bïånh, xeátnghiïåm àïí àûúåc chêín àoaán vaâ àiïìu trõ àuángbïånh gêy ra chuöåt ruát.

Coá thïí phoâng traánh chuöåt ruát bùçngcaách: Uöëng nûúác àêìy àuã, töët nhêët laâ caácloaåi nûúác giaâu chêët khoaáng nhû nûúácoresol, nûúác chanh àûúâng muöëi, nûúácdûâa… trûúác, trong vaâ sau khi luyïån têåp, laoàöång, ài böå, leo nuái. Khúãi àöång thêåt töëttrûúác khi vêån àöång cú thïí, trûúác möîi buöíitêåp. Têåp thû giaän cú bùæp trûúác vaâ sau möîilêìn têåp luyïån. Têåp vûún duöîi chên vaâo buöíitöëi trûúác khi ài nguã vaâ buöíi saáng khi thûácdêåy. Khi ngöìi, co baân chên vïì phña àêìu göëicaâng cao caâng töët, àïí maáu dïî daâng lûuthöng úã bùæp thõt cùèng chên. Thûåc hiïån chïëàöå dinh dûúäng cên bùçng, àuã caác chêët àaåm,àûúâng, beáo, vitamin vaâ khoaáng chêët. Haånchïë duâng caác chêët kñch thñch nhû thuöëc laá,rûúåu, bia. THUÂY LINH

Caách xûã trñ khi bõ chuöåt ruát

AÃnh minh hoåa

SÛÁC KHOEÃ

21

Trong nhûäng nùm gêìn àêy, dõchbïånh lêy truyïìn tûâ àöång vêåt sang ngûúâiliïn tuåc xuêët hiïån nhû cuám AH5N1,SARS, cuám AH7N9, Ebola, MERS - CoV,than, daåi... Àïën nay, thïë giúái ghi nhêånhún 200 bïånh lêy truyïìn tûâ àöång vêåtsang ngûúâi vúái nhiïìu taác nhên gêybïånh khaác nhau.

Àoá laâ thöng tin àûúåc àûa ra múái àêy taåiHöåi nghõ quöëc tïë vïì Phoâng chöëng dõchbïånh lêy truyïìn tûâ àöång vêåt sang ngûúâi.Höåi nghõ do Böå NN&PTNT, Böå Y tïë phöëihúåp töí chûác vúái sûå tham dûå cuãa khoaãng170 àaåi biïíu quöëc tïë thuöåc caác nûúác trongkhu vûåc Àöng Nam AÁ, caác quöëc gia camkïët tham gia Chûúng trònh Húåp taác An ninhy tïë toaân cêìu.

Thûá trûúãng Böå NN&PTNT Vuä Vùn Taámcho biïët, viïåc ngùn chùån dõch bïånh lêytruyïìn tûâ àöång vêåt sang ngûúâi àoâi hoãi sûåphöëi húåp àa ngaânh vaâ quan hïå àöëi taácmaånh meä, thûúâng xuyïn vaâ chùåt cheä giûäahïå thöëng giaám saát, ûáng phoá bïånh giûäangaânh y tïë vaâ ngaânh nöng nghiïåp thuá y.Àêy laâ vêën àïì cêìn giaãi quyïët mang tñnhquöëc tïë, cêìn coá sûå phöëi húåp, höî trúå, húåptaác giûäa caác quöëc gia trong khu vûåc vaâ trïnthïë giúái, nhùçm ngùn chùån dõch bïånh buângphaát vaâ lan röång trïn toaân cêìu.

Theo Böå NN&PTNT, caác àún võ phaãiphöëi húåp chùåt cheä, toaân diïån vaâ chia seãthöng tin cöng khai, minh baåch vúái Töí chûácThuá y thïë giúái vaâ Töí chûác Nöng lûúng cuãaLiïn húåp quöëc cuäng nhû húåp taác röång raäihún trong phoâng chöëng dõch bïånh tûâ àöångvêåt sang ngûúâi vúái caác töí chûác y tïë quöëc tïë.

Böå NN&PTNT àaä àûúåc Thuã tûúángChñnh phuã phï duyïåt vïì thaânh lêåp “Àöëi taácPhoâng chöëng cuám gia cêìm vaâ Cuám úãngûúâi - PAHI”, àöëi taác naây seä laâ diïîn àaân

quan troång vaâ höî trúå trong nöî lûåc chungcho caác bïn cuãa Chûúng trònh An ninh Y tïëtoaân cêìu noái chung vaâ Goái haânh àöångphoâng chöëng dõch bïånh àöång vêåt noái riïngtaåi Viïåt Nam.

Baâ Pratibha Mehta, Àiïìu phöëi viïnthûúâng truá Liïn Húåp Quöëc taåi Viïåt Nam chorùçng, phoâng chöëng caác dõch bïånh tûâ àöångvêåt sang ngûúâi laâ rêët quan troång. Coá rêëtnhiïìu loaåi dõch bïånh trïn con ngûúâi xuêëtphaát tûâ àöång vêåt. Hêìu hïët dõch bïånh àïìu coátñnh truyïìn nhiïîm vaâ coá thïí gêy ra caác àaåidõch lúán. Trong nhûäng nùm qua, mùåc duâcöång àöìng quöëc tïë àaä quan têm nhiïìu húntrong nêng cao nùng lûåc ûáng phoá caác àaåidõch lêy truyïìn tûâ àöång vêåt nhûng trïn thûåctïë viïåc phaát hiïån súám vaâ ûáng phoá dõchbïånh vêîn coân bõ àöång trong ûáng phoá caáctònh huöëng dõch bïånh khêín cêëp.

Vò vêåy, viïåc liïn kïët húåp taác giûäa caácquöëc gia trïn toaân cêìu trong daâi haån laâ rêëtcêìn thiïët, àïí cuãng cöë nöî lûåc àaãm baão anninh y tïë toaân cêìu vaâ phaát triïín tiïëp cêån“Möåt sûác khoeã trong phoâng chöëng dõchbïånh àöång vêåt”.

LINH THUÂY

Phoâng dõch bïånh lêy truyïìn tûâ àöång vêåt

Daåy treã caách phoâng bïånh cuám lêy lan

SÛÁC KHOEÃ

22

Gaâ aác laâ loaåi gaâ cúä nhoã àùåc biïåt, löngtrùæng, hoa mú, àen vaâ trùæng nhûngxûúng àen, thõt àen, phuã taång àen vaâ dangùm àen. Thõt gaâ aác thúm, ngon, ñt múä,rêët giaâu àaåm vaâ coá chûâng 18 loaåi acidamin, nhiïìu vitamin nhû A, B1, B2, N12,E, PP… vaâ caác nguyïn töë vi lûúång nhûK, Na, Ca, Fe, Mg, Mn, Cu…

Trong y hoåc cöí truyïìn, thõt gaâ aác coá võngoåt, mùån, muâi thúm, tñnh êëm, khöng àöåc,coá taác duång böí dûúng cao, ñch khñ huyïët,giaãm àau, àùåc trõ caác bïånh vïì phöíi, thêån,möì höi tröåm, àau lûng, àaái thaáo, di tinh,hoaåt tinh, kïët lyå lêu ngaây, noáng trongxûúng, chên tay yïëu moãi, thiïëu maáu, rêët töëtcho ngûúâi taång yïëu, ngûúâi giaâ, ngûúâi múáiöëm khoãi hoùåc àang dûúäng bïånh, phuå nûäsau khi sinh.

Theo dinh dûúäng hoåc cöí truyïìn, gaâ aáccoá cöng duång böí can thêån, ñch khñ huyïët,coân àûúåc duâng àïí chûäa caác chûáng bïånhhû nhûúåc, tiïíu àûúâng, ài taã lêu ngaây do tyâhû, chaán ùn, khñ hû, di tinh, hoaåt tinh, ra möìhöi tröån, kinh nguyïåt khöng àïìu… Tuyâtheo tûâng muåc àñch böìi böí àïí chïë biïënthaânh nhûäng moán ùn dïî duâng.

Thõt gaâ aác 50g, kyã tûã 10g, gûâng tûúivaâi laát. Thõt gaâ rûãa saåch, hêìm cuâng kyã tûãvaâ gûâng tûúi cho thêåt nhûâ, chïë thïm giavõ ùn noáng. Cöng duång: Thûúâng duâng chonhûäng trûúâng húåp àau àêìu, hoa mùætchoáng mùåt, uâ tai, àau lûng do can thêånêm hû.

Gaâ aác 1 con, àûúng quy 10g, thuåc àõa10g, baåch thûúåc 10g, tri mêîu 10g, àõa cöëtbò 10g. Têët caã àem hêìm caách thuyã cho chñnröìi ùn. Cöng duång: Böí huyïët àiïìu kinh,thûúâng duâng cho phuå nûä kinh nguyïåtkhöng àïìu.

Gaâ aác tröëng 1 con, tam thêët 5g, rûúåuvang vaâ gia võ vûâa àuã. Tam thêët thaái phiïën,cho vaâo trong buång gaâ cuâng vúái möåt chuátrûúåu vaâ gia võ; hêìm caách thuã cho àïën chñnröìi ùn. Cöng duång: Böí khñ huyïët, cûúânggên cöët, thûúâng duâng cho nhûäng ngûúâi bõgaäy xûúng.

Gaâ aác 1 con, haåt sen trùæng 15g, khiïëmthûåc 15g, gaåo nïëp 150g. Nêëu thaânh chaáo,chïë thïm gia võ, chia ùn vaâi lêìn trong ngaây.Cöng duång: Thûúâng duâng cho nhûäng namgiúái bõ di tinh, phuå nûä khñ hû coá maâu àuåc.

Gaâ aác 1 con, hoaâng kyâ 100g. Hêìmthêåt nhûâ, chïë thïm gia võ, chia ùn vaâi lêìntrong ngaây. Cöng duång: Böí huyïët, àiïìukinh, thûúâng duâng cho phuå nûä thöëng kinh,trûúác kò kinh 3 ngaây nïn duâng liïn tuåctrong 5 ngaây.

Gaâ aác 1 con, ngaãi cûáu 20g, hoaâng tûãu30ml. Hêëp caách thuãy, ùn noáng. Cöng duång:Thûúâng duâng cho nhûäng trûúâng húåp tûãcung xuêët huyïët. Nhûäng ngûúâi bõ röëi loaånkinh nguyïåt, maáu noáng khöng àûúåc duâng.

LINH ÀAN

Gaâ aác töët cho ngûúâi taång yïëu

Trûúác tònh traång vùcxin 5 trong 1, 6trong 1 (sûã duång trong tiïm dõch vuå)àang khan hiïëm, möåt söë caá nhên àaä raobaán caác loaåi vùcxin naây nhû moán haâng“xaách tay” vaâ rao trïn maång xaä höåi laâ seäthûåc hiïån tiïm vùcxin naây taåi nhaâ chonhûäng gia àònh coá nhu cêìu. Tuy nhiïn,theo caác cú quan chûác nùng cuãa Böå Y tïë,nhûäng haânh vi naây laâ vi phaåm phaáp luêåt.

Theo öng Nguyïîn Têët Àaåt, Phoá Cuåctrûúãng Cuåc Quaãn lyá Dûúåc (Böå Y tïë), taåiViïåt Nam, viïåc “baán thuöëc qua maång” laâhaânh vi vi phaåm phaáp luêåt. Búãi thuöëc laâhaâng hoáa aãnh hûúãng trûåc tiïëp túái sûáckhoeã ngûúâi duâng, kinh doanh thuöëc (baogöìm caã vùcxin) laâ ngaânh, nghïì kinhdoanh coá àiïìu kiïån.

Thuöëc (bao göìm caã vùcxin) chó àûúåclûu haânh taåi Viïåt Nam sau khi àaä àûúåc cêëpsöë àùng kyá hoùåc giêëy pheáp nhêåp khêíu.Hún nûäa, caác cöng ty nhêåp khêíu vùcxin chóàûúåc baán buön cho caác cú súã kinh doanhdûúåc àaä àûúåc cêëp giêëy chûáng nhêån àuã àiïìukiïån kinh doanh thuöëc vúái phaåm vi kinhdoanh tûúng ûáng. Àêy laâ quy àõnh bùætbuöåc, búãi thuöëc cêìn àûúåc baão quaãn àuángvúái àiïìu kiïån baão quaãn cuãa nhaâ saãn xuêët,nïëu khöng seä aãnh hûúãng túái chêët lûúång.

Öng Àaåt cho biïët, vùcxin tuây tûâng loaåiphaãi luön àûúåc baão quaãn úã nhiïåt àöå -200Choùåc -280C (theo khuyïën caáo cuãa nhaâsaãn xuêët) trong suöët quaá trònh vêån chuyïíntûâ kho cuãa nhaâ saãn xuêët àïën àiïím tiïmchuãng. Àöìng thúâi, vùcxin khi thöng quanphaãi xuêët trònh baãn göëc phiïëu kiïímnghiïåm cuãa nhaâ saãn xuêët cho lö haâng àoá.Sau khi thöng quan, lö vùcxin nhêåp khêíuchó àûúåc pheáp àûa ra sûã duång khi coá vùnbaãn cuãa Viïån Kiïím àõnh Quöëc gia Vùcxinvaâ Sinh phêím y tïë xaác nhêån àaåt tiïu

chuêín chêët lûúång. Höì sú kiïím àõnh phaãicoá giêëy chûáng nhêån kiïím àõnh chêët lûúångcuãa cú quan kiïím àõnh y tïë nûúác súã taåi.Tiïëp àïën, vùcxin chó àûúåc sûã duång taåi caáccú súã àaä àûúåc cêëp giêëy chûáng nhêån àuãàiïìu kiïån tiïm chuãng. Nhû vêåy coá thïíkhùèng àõnh rùçng, viïåc kinh doanh vùcxinkhöng roä nguöìn göëc laâ vi phaåm phaáp luêåt.

PGS.TS Trêìn Àùæc Phu, Cuåc trûúãngCuåc Y tïë dûå phoâng, Böå Y tïë cho biïët: “Viïåctiïm vùcxin taåi nhaâ laâ haânh vi bõ nghiïmcêëm. Tiïm chuãng chó àûúåc thûåc hiïån taåicaác cú súã àûúåc thêím àõnh àuã àiïìu kiïån, coánhên lûåc, búãi coá tyã lïå phaãn ûáng nùång sautiïm cêìn xûã trñ, cêëp cûáu. Tuây thuöåc vaâomûác àöå vi phaåm, ngûúâi tiïm seä bõ xûã lyá,thêåm chñ coá thïí chõu traách nhiïåm hònh sûånïëu gêy sûå cöë nghiïm troång”.

Theo khuyïën caáo cuãa Cuåc trûúãng TrêìnÀùæc Phu, nguy cú ruãi ro rêët cao khi sûã duångvùcxin “chui”, búãi nguöìn tröi nöíi, khöng roächêët lûúång. Ngoaâi ra, vùcxin cêìn baão quaãnnghiïm ngùåt öín àõnh úã nhiïåt àöå phuâ húåp,nïëu khöng tuên thuã seä bõ biïën àöíi vïì chêëtlûúång khiïën viïåc tiïm chuãng khöng coá hiïåuquaã miïîn dõch. Thêåm chñ, biïën àöíi àoá coáthïí gêy phaãn ûáng nguy hiïím cho cú thïí.

THU PHÛÚNG

SÛÁC KHOEÃ

23

Nguy hiïím tiïm vùcxin cho treã taåi nhaâ

Àûa treã àïën caác cú súã y tïë àïí tiïm chuãng

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Àuåc thuãy tinh thïí bêím sinh coá nïn möí?

Têåp nhòn cho caác chaáu taåiBïånh viïån Mùæt T.Û

Hoãi: Chaáu gaái töi sinh nùm 2002 coábïånh vïì mùæt. Ài khaám, caác baác sô chêínàoaán chaáu bõ àuåc thuyã tinh thïí bêím sinh vaâchó àõnh möí thay thuyã tinh thïí nhên taåo.Sau àoá töi coá cho chaáu àïën khaám taåi Bïånhviïån Cao Thùæng - khoa Mùæt. Taåi àêy, möåtvõ baác sô ngûúâi Phaáp khuyïn rùçng, khöngnïn möí vò hiïån taåi mùæt cuãa chaáu laâ 3/10(mùæt traái -0.50 (-1.75 x 180) + mùæt phaãi -0.75 (-300 x 180). Sau khi thûã kñnh thò thõgiaác cuãa chaáu àaåt 7/10. Vò lyá do àoá, baác sôbaão rùçng, nïëu coá möí cuäng chó àaåt töëi àa7/10 maâ thöi. Xin Baãn tin Phöí biïën kiïënthûác cho biïët, nïëu khöng möí thò chaáu coá bõnhûúåc thõ hay khöng?

PHAÅM ÀÛÁC THUYÂ (TP Vuäng Taâu)BS Hoaâng Cûúng, Bïånh viïån Mùæt T.Û

traã lúâi: Theo thû baån kïí, nïëu àuáng laâ chaáu

bõ àuåc thïí thuãy tinh thò cuäng chó laâ daång àuåcnheå, tûác laâ khöng úã võ trñ nguy hiïím hoùåcàuåc khöng hoaân toaân (vò vêåy àeo kñnh thõlûåc múái lïn àûúåc 7/10). Baån nïn xem chaáucoá thñch nghi kñnh töët nhû: Khöng bõ buöìnnön, khöng choáng mùåt, thõ lûåc öín àõnh... khiàeo khöng. Luác naây, giaãi phaáp laåi caângnghiïng vïì àeo kñnh. Möí thïí thuãy tinh úã treãem phaãi thêån troång vò coá nhiïìu biïën chûáng,caác liïåu phaáp chónh thõ sau möí cuäng rêëtphûác taåp. Do vêåy, chuáng töi cho rùçng, nïnàïí chaáu beá àeo kñnh, khaám mùæt àõnh kyâ 6thaáng - 1 nùm/lêìn. Nïëu caác lêìn khaám sauàoá cho thêëy tònh traång àuåc thïí thuãy tinh giatùng, àeo kñnh ngaây caâng ñt taác duång, luácàoá chuáng ta seä xem xeát viïåc phêîu thuêåt.Giai àoaån naây chûa phaãi lo àïën nhûúåc thõvò chónh kñnh vêîn àûúåc 7/10 . PV (ghi)

25


Cú chïë hònh thaânh thoaái hoáa khúáp göëiHoãi: Töi nùm nay 56

tuöíi. Höm vûâa röìi töi bõ ngaäkhiïën sûng àau khúáp göëi.Ài khaám, baác sô chêín àoaántöi bõ thoaái hoáa khúáp göëi.Coá phaãi töi giaâ nïn mùæcbïånh naây? Cú chïë hònhthaânh bïånh naây thïë naâo?

VUÄ MINH AÁNH (Nghi Taâm, Têy Höì,

Haâ Nöåi)

BS Lï Quang Höìng,Trung têm Tû vêën 1088 traãlúâi: Thoaái hoáa khúáp coá thïíxaãy ra úã bêët kïí loaåi khúápnaâo: khúáp cöí, haáng, cöítay... nhûng thûúâng gùåpnhêët laâ khúáp göëi. Thoaáihoáa khúáp laâ möåt bïånh lyáphûác taåp, bùæt àêìu quaátrònh bùçng sûå töín thûúng úãlúáp suån khúáp. Àöå daây cuãalúáp mö suån boåc phuã trïncaác àêìu xûúng bõ moândêìn, khiïën sûå tiïëp cêångiûäa caác àêìu xûúng gêìnvúái nhau hún. Lêu daâi, khilúáp mö suån bõ baâo moângêìn hïët, möîi khi vêån àöångöí khúáp, caác àêìu xûúngkhöng coân lúáp suån baão vïå,seä trûåc tiïëp coå saát vaâonhau, gêy àau. Ngoaâi ra,coân coá nhûäng maãnh vúätaách ra tûâ mö suån vaâ kñchthñch öí khúáp. Trong quaátrònh tiïën triïín cuãa thoaáihoáa, dêìn dêìn lúáp möxûúng úã caác àêìu xûúngkhöng coân àûúåc baão vïå töët

seä bõ töín thûúng khi vêånàöång vaâ taåo nïn caác chöìixûúng (gai xûúng).

Thoaái hoáa khúáp laâ bïånhkhöng thïí chûäa khoãi àûúåc.Nhûng may mùæn laâ àa söëtrûúâng húåp bïånh tiïën triïínchêåm keáo daâi trong nhiïìunùm. Hai triïåu chûáng chñnhcuãa thoaái hoáa khúáp göëi laâàau vaâ cûáng àúâ. Thoaåt àêìu,àau xuêët hiïån chuã yïëu khilïn xuöëng thang gaác hoùåckhi di chuyïín. Khi úã traångthaái nghó, khöng vêån àöångkhúáp bõ töín thûúng thoaáihoáa thò gêìn nhû khöng caãmthêëy àau. Khi bïånh tiïën

triïín nùång, cûúâng àöå àauseä tùng lïn. Thoaái hoáakhúáp göëi coá thïí gêy trúã ngaåinhiïìu àïën sinh hoaåt thûúângnhêåt cuãa ngûúâi bïånh nhû:ài laåi, cöng viïåc gia àònh vaânghïì nghiïåp. ÚÃ möåt söë ñtbïånh nhên, phaãi lùæp àùåtkhúáp giaã thay thïë cho khúápàaä hû hoãng. Thoaái hoáakhúáp göëi thûúâng gùåp úã caácngûúâi coá àöå tuöíi tûâ 50 trúãlïn. Tuöíi caâng cao thò thïícoá triïåu chûáng (gêy àau)caâng tùng. Bïånh naây coá thïíthêëy úã ngûúâi treã tuöíi, songrêët hiïëm gùåp.

PV (ghi)

AÃnh minh hoåa

26


Hoãi: Töi nghe noái, ngoaâi viïåc duâng ùntrêìu vaâ àaánh gioá chûäa caãm maåo, laá trêìukhöng coân àûúåc duâng àïí chûäa boãng, chûäalúã loeát, saát khuêín rûãa vïët thûúng, chûäa caácchûáng àau buång laånh, àêìy húi, nêëc cuåt... vaânhiïìu bïånh viïm nhiïîm khaác. Xin hoãithöng tin naây coá àuáng khöng?

TRÊÌN THANH HAÂ (Haâ Nöåi)BS Phuâng Chuác Phong, nguyïn Phoá

Töíng Biïn têåp baáo Sûác khoeã & Àúâi söëngtrûã lúâi: Trong laá trêìu coá nhiïìu tinh dêìu (tûâ 1- 2,4%), muâi thúm, võ noáng. Nhiïìu taâi liïåunghiïn cûáu àaä xaác nhêån laá trêìu coá taác duångkhaáng sinh maånh. Chêët khaáng sinh bay húicuãa laá trêìu coá taác duång diïåt nhiïìu loaåi vikhuêín: Staphylococcus aureus, typhi. Sh.flexneri, Sh. Sonnei, Shiga, Subtilis, E.coli, Streptococcus haemolyticus, D. pneu-moniae... Nhû vêåy, kinh nghiïåm duâng laátrêìu laâm thuöëc saát laâ coá cú súã.

Dûúái àêy laâ möåt söë baâi thuöëc chûäabïånh àún giaãn vaâ hiïåu nghiïåm:

- Chûäa boãng: Khi bõ boãng, giaä laá trêìu,vùæt lêëy nûúác böi lïn vïët boãng. Chöî bõ boãngseä àúä àau raát vaâ choáng khoãi.

- Chûäa lúã loeát: Trûúâng húåp vïët loeát nhoã(lêëy 2 - 3 laá trêìu, cùæt thêåt nhoã, cho vaâo möåtcöëc nhoã. Àöí nûúác söi vaâo ngêåp laá trêìu, àúåi10 - 15 phuát cho caác chêët trong laá trêìu thöira hïët, lêëy nûúác naây rûãa vïët loeát, muån nhoåt,vïët chaâm cuãa treã em rêët töët. Ngaây rûãa 2 - 3lêìn). Trûúâng húåp vïët loeát to (lêëy nhiïìu laátrêìu hún, àun vúái nûúác cho söi kyä, àïí êëm,duâng nhû trïn).

- Rûãa vïët thûúng thay thuöëc saát khuêín:Khi vïët thûúng bõ nhiïîm khuêín, ta coá thïíduâng nûúác laá trêìu rûãa vïët thûúng khöngcêìn thuöëc saát khuêín, theo cöng thûác lêëy laátrêìu tûúi 40g, pheân phi 8g. Caách laâm: Rûãasaåch laá trêìu, àun vúái 2 lñt nûúác söi trong 15phuát, bùæc ra àïí nguöåi, gaån lêëy nûúác trong,

àaánh tan pheân phi vaâo, loåc lêëy nûúác duângrûãa vïët thûúng. Khi rûãa vïët thûúng chuá yágiöåi nûúác tûâ trïn giöåi xuöëng, lêëy böng thêëmkhö vaâ lau chung quanh vïët thûúng. Rûãaxong lêëy böng saåch thêëm khö trûúác khi àùæpthuöëc vaâ bùng boá.

Trong thûåc tïë, nhên dên ta coân duânglaá trêìu àïí chûäa nhiïìu bïånh nhû caácchûáng àau buång laånh, àêìy húi, nêëc cuåt(hú heáo laá trêìu àùæp lïn röën vaâ nõt buånglaåi), chûäa viïm tuyïën sûäa cuãa phuå nûä (húnoáng laá trêìu, àùåt úã trïn vuá àïí laâm tan chöîtuyïën sûäa bõ viïm)... Nhiïìu ngûúâi àaä lêëynûúác eáp laá trêìu pha vúái nûúác vöi loaäng(hai phêìn nûúác eáp laá trêìu, möåt phêìn nûúácvöi loaäng) àïí àùæp ngoaâi chûäa caác chûángàau hoång, viïm thanh quaãn, phïë quaãn àaåtkïët quaã töët.

PV (ghi)

Chêët khaáng sinh tûâ laá trêìu khöng

Laá trêìu khöng chûäa chaâm rêët hiïåu quaã

27


Hoãi: Sau Tïët gia àònhtöi vêîn coân haåt deã cûúâi,hûúáng dûúng… Vêåy khinaâo thò nïn boã caác haåt naây?Nïëu sûã duång thò phaãi baãoquaãn bùçng caách naâo?

NGUYÏÎN NGOÅC LAN(Haâ Nöåi)

TS Nguyïîn Cöng Ngûä,nguyïn Trûúãng phoângnghiïn cûáu thûåc phêím, ViïånCöng nghïå sau thu hoaåchtraã lúâi: Khöng chó caác giaàònh khaác maâ ngay caã nhaâöng cuäng têån duång ùn chohïët caác loaåi baánh keåo, haåtdûa… sau Tïët. Tuy nhiïn,tuây àiïìu kiïån àïí quyïët àõnhboã, ùn tiïëp vaâ caách thûác baão

quaãn. Nhû, cêìn thiïët phaãi boãài sau khi thûåc phêím àaä coádêëu hiïåu hû hoãng hoùåc àïíquaá lêu. Chó àïí laåi khi thûåcphêím chûa bõ aãnh hûúãng gòvaâ coân haån sûã duång. Caáchbaão quaãn cuäng phaãi nghiïmngùåt nhû… thûåc phêím tûúisöëng laâ thõt caá. Khi bõ taácàöång oxy hoáa, nêëm möëcphaát sinh maâ cûá ùn thò coânàöåc haåi hún thõt, caá öi thiubúãi noá ngêëm ngêìm vaâo cúthïí gêy ung thû.

Àöëi vúái viïåc baão quaãn thòcaác loaåi haåt trong tuái nilonsau khi múã cêìn cho vaâo höåpkñn thay vò vêîn àïí trong tuáiàoá vaâ duâng dêìn. Khoaãng

hún tuêìn thò nïn sao laåinhiïåt àöå cao vúái mûác nhanhàïí chöëng êím, chöëng nguycú nêëm möëc. Caách sao nhûsau: Bùæc chaão lïn bïëp thêåtnoáng, sau àoá sao nhanhhoùåc cho caát vaâo chaão àaãocho thêåt noáng röìi àöí lêîn caácloaåi haåt voã cûáng vaâ kñn vaâosao cuâng trong voângkhoaãng hai phuát thò àöí rasaâng saåch. Àêy laâ caáchngûúâi ta hay laâm nïëu khöngcoá cöng nghïå sêëy bùçngnhiïåt àöå cao seä giuáp tùngnhiïåt àöå cho haåt nhûng caátkhöng baám vaâo voã haåt nïnvêîn àaãm baão vïå sinh.

T.HIÏÌN (ghi)

Sûã duång caác loaåi haåt sau Tïët

28


Hoãi: Töi thûúâng xuyïnphaãi laâm viïåc vúái maáy tñnh,nhiïìu khi gùåp chûáng hayquïn. Tùæt maáy tñnh khi chûahoaân thaânh hïët cöng viïåc laâchuyïån hay gùåp vúái töi. Xinhoãi, coá phêìn mïìm naâonhùæc nhúã ngûúâi duâng maáytñnh giaãi quyïët cöng viïåcgiuáp cho ngûúâi hay àaäng trñkhöng? Mong Baãn tin Phöíbiïën kiïën thûác cung cêëp filecaâi àùåt cuâng hûúáng dêîn sûãduång chûúng trònh. Trêntroång caãm ún.

HOÂA BÒNH(Thaái Nguyïn)

Traã lúâi: Phêìn mïìmRemember 2.0 seä giuápbaån giaãi quyïët àûúåc vêënàïì trïn möåt caách triïåt àïí.Remember höî trúå ngûúâiduâng chûác nùng "baáoàöång" nhûäng cöng viïåccêìn laâm theo thúâi gian àaäàûúåc àõnh sùén. Baån coá thïíàùåt tiïu àïì cho viïåc nhùæcnhúã, sau àoá choån thúâigian baáo thûác àïí chûúngtrònh bùæt àêìu hoaåt àöång.

Mùåc àõnh chuöngcaãnh baáo cuãa Rememberlaâ möåt höìi coâi ruá inh oãigiöëng nhû coâi cûáu hoãa.

Cho duâ baån coá lúä àangnguã quïn cuäng seä phaãitónh giêëc vò êm thanh naây.Baån hoaân toaân cuäng coáthïí thay àöíi kiïíu chuöngkhaác bùçng möåt baãn nhaåchoùåc möåt êm thanh tûåthu. Chûúng trònh coádung lûúång siïu nheå,khoaãng 700Kb vaâ giaodiïån rêët dïî sûã duång. Àöåcgiaã coá thïí taãi file caâi àùåttaåi àõa chó:http://www.zshare.net/download/63218712efd403fc/.

NGOÅC THAÂNH(ghi)

Hïët àaäng trñ nhúâ Remember 2.0

Giao diïån phêìn mïìm Remember 2.0

Hoãi: Nùm 1998, töi vaâanh B. àaä töí chûác lïî cûúái(nhûng khöng àùng kyá kïëthön) àïën nay chuáng töi àaäcoá möåt àûáa con chung 10tuöíi. Gêìn àêy, töi phaáthiïån chöìng töi chuêín bõ töíchûác àaám cûúái vaâ àùng kyákïët hön vúái ngûúâi phuå nûäkhaác. Viïåc laâm trïn cuãachöìng töi coá vi phaåm phaápluêåt khöng? Taâi saãn chungcuãa vúå chöìng àaä taåo dûångtrong thúâi gian chung söëngvúái nhau giaãi quyïët nhûthïë naâo?

NGUYÏÎN THÕ LAÂNH(Lûúng Taâi, Bùæc Ninh)

LS Trêìn Maånh Duängtraã lúâi: Taåi àiïím b, muåc 2Thöng tû liïn tõch söë01/2001/TTLT- TANDTC-VKSNDTC- BTP ngaây3/1/2001 cuãa Toâa aán nhêndên töëi cao, Viïån Kiïím saátnhên dên töëi cao, Böå Tûphaáp hûúáng dêîn thi haânhNghõ quyïët 35/2000/QH10quy àõnh:

"Kïí tûâ sau ngaây1/1/2003 maâ khöng àùngkyá kïët hön, thò theo quyàõnh taåi àiïím b, khoaãn 3Nghõ quyïët söë 35 cuãa Quöëchöåi, khöng àûúåc cöng nhêånlaâ vúå chöìng; Nïëu möåt bïnhoùåc caã hai bïn coá yïu cêìuly hön, thò Toaâ aán thuå lyá vuå

aán àïí giaãi quyïët, bùçng baãnaán tuyïn böë khöng cöngnhêån hoå laâ vúå chöìng; Nïëuhoå coá yïu cêìu vïì nuöi convaâ chia taâi saãn, Toaâ aán aápduång khoaãn 2 vaâ khoaãn 3,Àiïìu 17 Luêåt Hön nhên &Gia àònh nùm 2000 àïí giaãiquyïët theo thuã tuåc chung".

Nhû vêåy, mùåc duâ baånvaâ anh B. àaä chung söëngvúái nhau tûâ nùm 1998 vaâàûúåc caã hai bïn gia àònhàöìng yá, nhûng hai baån vêînchûa àùng kyá kïët hön nïncuöåc hön nhên naây khöngàûúåc phaáp luêåt cöng nhêånvïì mùåt phaáp lyá. Baån vaâ anh

B. khöng àûúåc cöng nhêånlaâ vúå chöìng. Do àoá anh B.àûúng nhiïn coá quyïìn kïëthön vúái ngûúâi phuå nûä khaác.Vïì phêìn chia taâi saãn chungcuãa hai ngûúâi coá àûúåc trongthúâi gian chung söëng vúáinhau aáp duång theo quyàõnh taåi khoaãn 3, àiïìu 17Luêåt Hön nhên vaâ Gia àònhnùm 2000. Theo àoá, viïåcphên chia taâi saãn baån vaâanh B. coá thïí tûå thoaã thuêånvúái nhau hoùåc nïëu khöng tûåthoaã thuêån àûúåc, baån coáthïí laâm àún gûãi àïën Toaâ aányïu cêìu giaãi quyïët.

H.ANH (ghi)

29

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

AÃnh minh hoåa

Coá gia àònh vêîn cöng khai cûúái vúå múái...

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

30

Hoãi: Baãn di chuác do böëmeå töi àïí laåi coá 2 cùn nhaâvaâ möåt söë taâi saãn khaác,trong àoá böë meå töi àaä phênàõnh roä taâi saãn cho caác convaâ nïu roä rùçng cùn nhaâ cöíúã ngoaåi thaânh laâ do caác cuåàïí laåi duâng àïí laâm núi thúâcuáng töí tiïn, khöng àûúåcmua baán trao àöíi hay sûãduång vaâo bêët kyâ muåc àñchnaâo khaác. Sau ngaây böë meåtöi mêët, möåt söë ngûúâi laâ baånlaâm ùn cuãa meå töi trûúác àêyyïu cêìu chuáng töi phaãi traãhoå möåt khoaãn núå maâ chameå töi àaä núå. Chuáng töi àaäphaãi baán toaân böå khöëi taâi

saãn cuãa cha meå àïí laåi duângcho viïåc traã núå nhûng vêînchûa traã hïët. Hiïån nay, taâisaãn cha meå töi àïí laåi chócoân möîi cùn nhaâ laâ núi thúâcuáng töí tiïn, nhûng hoå yïucêìu phaãi baán nöët cùn nhaâ àiàïí thanh toaán cho hoå. Xinhoãi, chuáng töi coá quyïìn giûälaåi cùn nhaâ àïí laâm núi thúâcuáng theo àuáng yá nguyïåncuãa cha meå khöng?

NGUYÏÎN ÀÙNG NGHÔA (Quaãng Nam)

LS Trêìn Maånh Duäng traãlúâi: Taåi khoaãn 2, Àiïìu 670Böå luêåt Dên sûå nùm 2005quy àõnh di saãn duâng vaâo

viïåc thúâ cuáng nhû sau:Trong trûúâng húåp toaân böå disaãn cuãa ngûúâi chïët khöng àuãàïí thanh toaán nghôa vuå taâisaãn cuãa ngûúâi àoá thò khöngàûúåc daânh möåt phêìn di saãnduâng vaâo viïåc thúâ cuáng.

Theo quy àõnh cuãaphaáp luêåt nïu trïn, mùåc duâàaä baán hïët söë taâi saãn chameå àïí laåi vêîn khöng àuãthanh toaán núå thò anh embaån vêîn phaãi baán cùn nhaâmaâ cha meå baån àaä di chuácduâng vaâo viïåc thúâ cuáng àïíthanh toaán nöët nghôa vuå vïìtaâi saãn maâ cha meå baån àïílaåi. H.ANH (ghi)

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

AÃnh minh hoåa

Quy àõnh taâi saãn duâng vaâo viïåc thúâ cuáng

Documents

Têån thu nguöìn coã, nuöi dï trïn thuyïìn...2 BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC Trong soá naøy TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC Nûúác