ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (323 - 280 ΠΧ)Ο ελληνιστικός κόσmicroοςΟι κατακτήσεις των Μακεδόνων αποτέλεσαν το τέλος του λεγόmicroενου κλασικού κό-σmicroου Η κλασική Ελλάδα βέβαια είχε θέσει το microέτρο σύγκρισης σε διάφορους το-microείς όπως η αρχιτεκτονική η γλυπτική η φιλοσοφία και η πολιτική θεωρία και θα συνέχιζε να διαmicroορφώνει τις κατευθύνσεις του δυτικού πολιτισmicroού στους αιώνες που ακολούθησανΑναmicroφισβήτητα όmicroως οι εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου άλλαξαν τον κόσmicroο που οι Έλληνες γνώριζαν microέχρι τότε Από πολίτες microικρών πόλεων-κρατών στα όρια της Περσικής αυτοκρατορίας έγιναν συmicromicroέτοχοι στην κυριαρχία microιας αχανούς έκτασης που εκτεινόταν από τη Μεσόγειο έως την Ινδία Αυτή η τεράστια περιοχή συνδεόταν αφενός microέσω της χρήσης της ελληνικής ως κοινής γλώσσας στους διοικητικούς και πολιτιστικούς χώρους και αφετέρου microέσω της δηmicroιουργίας κέντρων ελληνικού πολιτι-σmicroού στις διάφορες κοινότητες Επιπλέον λειτούργησε ως το πεδίο στρατιωτικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων ανάmicroεσα στους διαδόχους του Αλεξάνδρου Οι σύγχρονες κοινωνίες διαφέρουν κατά πολύ όσον αφορά τη φύση και τη λειτουργία τους από τη στενά και έντονα πολιτική πόλη-κράτος της Κλασικής εποχής Αντίθε-τα microοιάζουν να συνδέονται περισσότερο microε την περίοδο που ακολούθησε αυτήν που ονοmicroάζεται Ελληνιστική η οποία καλύπτει τους τρεις αιώνες που microεσολαβούν ανάmicroεσα στον θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 πΧ και στον θάνατο της τελευταίας βασίλισσας της Αιγύπτου Κλεοπάτρας Ζrsquo το 30 πΧΚατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο απλός κόσmicroος Έλληνες και microη προσπάθησε να διατηρήσει ορισmicroένες παραδοσιακές αξίες ενώ ταυτόχρονα ανέπτυξε καινοτοmicroίες που θα του επέτρεπαν να επιβιώσει σε έναν κόσmicroο εντελώς διαφορετικό από εκεί-νον των αmicroέσως προηγούmicroενων γενεών Άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισmicroούς έχτισαν κοινωνίες microε τρόπους πρωτοφανείς για τα δεδοmicroένα της εποχής Στα microεγάλα πολυπολιτισmicroικά ελληνιστικά βασίλεια ο πολίτης δεν επένδυε πλέον τον περισσότερο χρόνο του στην πολιτική αλλά αφιέρωνε αρκετή από την ενέργειά του στην προσωπι-κή του ζωή Φιλοσοφικά κινήmicroατα όπως των Στωικών των Επικουρείων των Κυνικών και των Σκεπτικών απευθύνονταν σε ένα ευρύτερο κοινό από εκείνο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και επιχείρησαν να δώσουν απαντήσεις σε αγωνιώδη ερωτήmicroατα των

EYΞEINOΣ ΠONTOΣ

APMENIAKAΠΠA∆OKIA

ΛY∆IA

ΛYKIA KIΛIKIA

APABIAAIΓYΠTOΣ

ΠAPΘIA

KAPMANIAΓE∆PΩΣIA

Σ

OΓ∆IANH

MH∆IA APIA APAXΩΣIA

∆PAΓΓIAN

H

ΣYPIA

Tαρσός Iσσός

Aλεξανδρούπολις

Eκβάτανα

Περσέπολις

Bαβυλών

Σάρδεις

Aλεξάνδρεια

Aλεξάνδρεια

Aλεξάνδρεια

Aλεξάνδρεια

Aλεξάνδρεια Eσχάτη

Aλεξάνδρεια (Kανταχάρ)

Aλεξάνδρεια

Aλεξάνδρεια

Aλεξάνδρεια (Xεράτ)

Aλεξάνδρεια

Nίκαια

Γάζα

∆αmicroασκός ΣούσαΣιδών

Tύρος

Mέmicroφις

Θήβαι

Nικηφόριον

Bυζάντιο BουκέφαλαTάξιλα

Mαρακάνδη(Σαmicroαρκάνδη)

(Mαργιανή)

Tροία

ΣπάρτηAθήνα

Πέλλα M

AKE∆ONIA

Nεί

λος

Eυφράτης

Tίγρης

Iνδό

ς

BAKTPIANH

ΠEPΣIΣ

Zαδράκαρτα

Bάκτρα

IN∆IA

Bασίλειο Mακεδονίας φιλικά ή ουδέτερα κράτη (ελληνικές πόλεις)

κατακτηθέντα εδάφη

T O K P A T O Σ T O Y M E Γ A Λ O Y A Λ E Ξ A N ∆ P O Y

Περσικός κόλπος

Kασπία Θάλασσα

ανθρώπων όπως το επισφαλές της ύπαρξής τους που υφίστανται ακόmicroη και σήmicroερα Στην τέχνη και ιδιαίτερα στη γλυπτική η έmicroφαση στο αισθητικά ωραίο microετριάστηκε και άρχισαν microε microεγάλη συχνότητα να απεικονίζονται οι ηλικιωmicroένοι οι γυναίκες τα παιδιά και οι δούλοι ακόmicroη και οι ανάπηροι

Οι πηγέςΗ κατάρρευση της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου που επήλθε microε τον θάνατό του υπήρξε εφαλτήριο για την ανάπτυξη microιας εκτενούς ιστορικής φιλολογίας το microεγαλύ-τερο microέρος της οποίας συγγράφηκε από συmicromicroετέχοντες στα γεγονότα Τα σηmicroαντικό-τερα έργα ήταν οι Ιστορίες του Ιερώνυmicroου από την Καρδία και του Δούριδος τυράν-νου της Σάmicroου Τα δύο έργα κάλυπταν την περίοδο από τον θάνατο του Αλεξάνδρου έως τα τελευταία γεγονότα ανάmicroεσα στους διαδόχους του στα τέλη της δεκαετίας του 280 πΧ Εκτός από τις παραπάνω γενικές Ιστορίες είχαν συνταχθεί ιστορικά έργα περιοχών και πόλεων βιογραφίες ηγεmicroόνων στοχαστών και καλλιτεχνών γεωγραφίες τόπων που είχε κατακτήσει ο Αλέξανδρος ακόmicroη και πολιτικά φυλλάδια και συλλογές επιγραφώνΟ Ιερώνυmicroος υπήρξε διπλωmicroάτης και αυλικός που είχε υπηρετήσει αρκετούς από τους Διαδόχους όπως τον συmicroπατριώτη του Ευmicroένη τον Αντίγονο Αrsquo τον Μονόφθαλmicroο τον γιο του Δηmicroήτριο Αrsquo τον Πολιορκητή και τον εγγονό του Αντίγονο Γονατά Η Ιστορία του των πολέmicroων των διαδόχων έφτανε έως τον θάνατο του Πύρρου της Ηπείρου το 272 πΧ και το ίδιο το έργο έχει χαθεί Το γνωρίζουmicroε όmicroως γιατί χρησιmicroοποιήθηκε εκτενώς από τον ιστορικό Αρριανό στο έργο του Μετά τον Αλέξανδρον από το οποίο σώζονται αποσπάσmicroατα Επίσης ο Διόδωρος ο Σικελιώτης βασίστηκε σε αυτό για τη συγγραφή των βιβλίων 18-20 του έργου του Βιβλιοθήκη Ιστορική καθώς και ο Πλού-ταρχος για τους Βίους του Ευmicroένη του Πύρρου και του Δηmicroητρίου Αrsquo Ο Δούρις υπήρξε microαθητής του φιλοσόφου Θεόφραστου και έργο του ήταν οι Ιστορίαι ή Ελληνικά και Μακεδονικά όπου κάλυπτε τα γεγονότα έως το 280 πΧ Και αυτή η Ιστορία δεν σώζεται αυτούσια παρά microόνο ως αναφορά στα έργα microεταγενέστερων συγγραφέων Το γεγονός ότι τα περισσότερα ιστορικά έργα που κάλυπταν την Ελληνιστική περίοδο έχουν στο microεγαλύτερο microέρος χαθεί αποτελεί και το ουσιαστικότερο πρόβληmicroα στην

Στην ελληνιστική γλυπτική είναι πολύ συχνή η απεικόνιση παι-

ολοκληρωmicroένη microελέτη της εποχής από τους σύγχρονους ερευνητές Οι τελευταίοι προκειmicroένου να ανασυνθέσουν ένα γεγονός καλούνται να συνδέσουν αποσπασmicroατικές αφηγήσεις συχνά από ανόmicroοιες ή microη-ανιχνεύσιmicroες πηγές Και είναι παρήγορο το ότι για τα πρώτα περίπου πενήντα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του Αλεξάνδρου η κατάσταση δεν είναι τόσο δύσκολη Ο βασικός λόγος γιrsquo αυτό είναι η εντύπωση που είχαν οι Έλληνες της ύστερης αρχαιότητας για τα ελληνιστικά χρόνια Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι αυτή η περίοδος θεωρείτο εποχή ξένης κυριαρχίας αλλά και εξευτελισmicroού σε σύγκριση πάντα microε την ακριβώς προηγούmicroενη Κλασική περίοδο των θριάmicroβων και της ανεξαρτησίας των Ελλήνων Οι δε Βυζαντινοί επέδειξαν την ίδια αδιαφορία προς την Ελληνιστική εποχή αλλά για διαφορετικούς λόγους Οι ίδιοι θεωρούσαν εαυτούς χριστιανούς και Ρωmicroαίους και το ενδιαφέρον τους περιοριζόταν στην επέκταση της Ρώmicroης στην Ανατολή και στην τύχη των Εβραίων Το αποτέλεσmicroα αυτής της αντίληψης ήταν να αγνοηθούν τα έργα που κάλυπταν την Ελληνιστική περί-οδο και να αντιγραφούν ελάχιστα Επί της ουσίας microόνο microία λεπτοmicroερής αναφορά των τριών αιώνων microετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου διασώθηκε στη Βυζαντινή περίοδο ndashτα βιβλία 21 έως 40 της Βιβλιοθήκης Ιστορικής του Διοδώρουndash και το τελευταίο χειρόγραφο αυτής καταστράφηκε κατά τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 Για την περίοδο που εξετάζεται εδώ η περιγραφή του Διόδωρου του Σικελιώτη των δύο τελευταίων δεκαετιών του 4ου αιώνα πΧ σώζεται ολόκληρη Για την πρώτη τριακονταετία του 3ου αιώνα πΧ οι microελετητές βασίζονται στους Βίους του Δηmicroη-τρίου Αrsquo και του Πύρρου στην επιτοmicroή του ιστορικού συγγράmicromicroατος του Ποmicroπηίου Τρόγου Φιλιππικά από τον Ιουστίνο και σε πολυάριθmicroο επιγραφικό παπυρολογικό και νοmicroισmicroατικό υλικό

Οι πόλεmicroοι της διαδοχήςΗ εξουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου άρχισε και τελείωσε σε κλίmicroα κρίσης που δη-microιουργήθηκε για τη διαδοχή στον microακεδονικό θρόνο Το καλοκαίρι του ξαφνικού θανάτου του το κράτος του εκτεινόταν από την Αδριατική έως την Πενταποταmicroία (σηmicroερινό Παντζάmicroπ) και από τη Σογδιανή (σηmicroερινό Τατζικιστάν) έως τη Λιβύη Η Αχαιmicroενιδική αυτοκρατορία που κυριαρχούσε για τουλάχιστον δύο αιώνες στην Εγγύς

Η διατήρηση του κράτους του Αλεξάνδρου που κάλυπτε microία

και Μέση Ανατολή δεν υπήρχε πια και κανένα νέο πολιτικό σύστηmicroα δεν την είχε αντικαταστήσει Εκείνο που φαίνεται ότι κρατούσε σε συνοχή χαλαρή έστω αυτό το απέραντο βασίλειο ήταν η χαρισmicroατική προσωπικότητα του Αλεξάνδρου Χωρίς αυτόν ήταν απίθανο να επιβίωνε microε την ίδια microορφή και ο θάνατός του καθιστούσε πλέον το πρόσωπό του ανύπαρκτο ως πηγή αφοσίωσηςΗ διατήρηση της αυτοκρατορίας απαιτούσε την άmicroεση εκλογή ενός νέου βασιλιά Δυστυχώς δεν υπήρχε προφανής διάδοχος Ο Αλέξανδρος παντρεύτηκε σχετικά αργά και όταν πέθανε καmicroία από τις συζύγους του δεν του είχαν γεννήσει παιδιά Μόνο η Ρωξάνη ήταν έγκυος Από την οικογένειά του υπήρχε ο ετεροθαλής αδελφός του Αρ-ριδαίος που είχε όmicroως σοβαρά ψυχολογικά και διανοητικά προβλήmicroατα Αναπόφευκτα η microόνη λύση στο πρόβληmicroα ήταν η αντιβασιλείαΑπό εκείνους που βρίσκονταν στη Βαβυλώνα όταν πέθανε ο Αλέξανδρος οι σηmicroα-ντικότεροι υποψήφιοι ήταν ο Περδίκκας διοικητής του ιππικού ο Πτολεmicroαίος και ο Λεοννάτος που είχαν στενούς δεσmicroούς microε το νβασιλικό οίκο ο Λυσίmicroαχος ο Αρι-στόνους και ο Πευκέστας (σατράπης της Περσίδας και της Σουσιανής) και ο Μελέ-αγρος διοικητής της microακεδονικής φάλαγγας και ύπαρχος του Περδίκκα Παράλληλα υπήρχαν και άλλοι ισχυροί άνδρες που θα έπαιζαν αργότερα σηmicroαντικό ρόλο Στη Μακεδονία υπήρχε ο Αντίπατρος που είχε οριστεί ως αντιβασιλέας τον οποίο όmicroως ο Αλέξανδρος είχε αποφασίσει να τον αντικαταστήσει στέλνοντας τον Κρατερό microέλος της βασιλικής σωmicroατοφυλακής και επικεφαλής 10000 στρατιωτών Και οι δύο αυτοί άνδρες δεν microπορούσαν να βγουν εύκολα από το παιχνίδι της διαδοχής Τέλος θέση στα πράγmicroατα πήραν ο Ευmicroένης ο Καρδιανός γραmicromicroατέας του Αλεξάνδρου ο Κάσσαν-δρος γιος του Αντίπατρου ο Αντίγονος Αrsquo ο Μονόφθαλmicroος σατράπης της Φρυγίας και τέλος ο Σέλευκος διοικητής των υπασπιστώνΑναφορικά microε τις επιθυmicroίες του ίδιου του Αλεξάνδρου για το άτοmicroο που θα τον δι-αδεχόταν το microόνο που είναι γνωστό είναι ότι έδωσε ενώ ήταν ετοιmicroοθάνατος το σφραγιδοφόρο δαχτυλίδι του στον Περδίκκα Εκείνος δραττόmicroενος της ευκαιρίας δήλωσε ότι δεν θα έπρεπε να παρθεί καmicroία απόφαση διαδοχής έως ότου γεννήσει η Ρωξάνη Αυτή η κίνηση υποστηρίχθηκε από την προσωπική φρουρά του Αλεξάνδρου και το microακεδονικό ιππικό Αντίθετα το πεζικό υπό το Μελέαγρο microε τη σκέψη και microόνο ότι διάδοχος θα ήταν κάποιος microη καθαρόαιmicroος Μακεδόνας όπως ένας γιος του

Ο Λυσίmicroαχος ήταν ένας από τους συντρόφους του Μ Αλε-

Αλεξάνδρου από την κόρη ενός Σογδιανού αριστοκράτη στασίασε και απαίτησε να αναγνωριστεί ως νέος βασιλιάς ο Αρριδαίος Η σχεδόν βέβαιη εmicroφύλια σύρραξη απο-φεύχθηκε microε την επέmicroβαση του Ευmicroένη και την απόφαση ότι το παιδί της Ρωξάνης αν ήταν αρσενικό και ο Αρριδαίος θα βασίλευαν από κοινού Το πεζικό ικανοποιή-θηκε και σταmicroάτησε να δηmicroιουργεί προβλήmicroατα ενώ αmicroέτοχο παρακολούθησε τον Περδίκκα να συλλαmicroβάνει και σταδιακά να εκτελεί τους αρχηγούς του Ο Μελέαγρος microάλιστα θανατώθηκε ενώ είχε βρει άσυλο σε έναν ναό Λίγο microετά η Ρωξάνη γέννησε τον γιο του Αλεξάνδρου ο οποίος microαζί microε τον θείο του Αρριδαίο ανακηρύχθηκαν βα-σιλείς ως Αλέξανδρος Δrsquo και Φίλιππος Γrsquo αντίστοιχα Εξαρχής λειτούργησαν ως πιόνια στα παιχνίδια εξουσίας των ΔιαδόχωνΩστόσο ενώ τα πράγmicroατα έδειχναν να βαίνουν σε οmicroαλό δρόmicroο η πρόβλεψη του Αλεξάνδρου για laquomicroεγάλους ταφικούς αγώνεςraquo πάνω από το πτώmicroα του στο τέλος θα πραγmicroατοποιείτο Η κρίση για τη διαδοχή θα ξεσπούσε αmicroέσως και θα διαρκούσε microέ-χρι τη δεκαετία του 280 πΧ Οι συνεχείς προσπάθειες των διαδόχων να διατηρήσουν την αυτοκρατορία αδιάσπαστη θα αποδειχτούν microάταιες Όταν ο τελευταίος τους θα πεθάνει το 280 πΧ το όραmicroα για microια τρανή αυτοκρατορία θα έχει χαθεί Στη θέση της θα υπάρχουν τρία βασίλεια που θα τα εξουσιάζουν microακεδονικές δυναστείες οι Πτολεmicroαίοι στην Αίγυπτο στην Παλαιστίνη στη Λιβύη και στην Κύπρο οι Σελευκί-δες στην Εγγύς και Μέση Ανατολή και οι Αντιγονίδες στη Μακεδονία και στη βόρεια Ελλάδα Η Μακεδονία θα έπαιζε καίριο ρόλο στη διαmicroάχη Όλοι οι πρωταγωνιστές πλην του Ευmicroένη κατάγονταν από εκεί και δεν ήταν τυχαίο ότι θα ήταν το τελευταίο βασίλειο που θα αποκτούσε microία σταθερή δυναστεία

Η αντιβασιλεία του Περδίκκα (323-321 πΧ)Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου ο αντιβασιλέας Περδίκκας ισχυρίστηκε ότι βρήκε ανάmicroεσα στα έγγραφα του βασιλιά microεγαλεπήβολα σχέδια που αφορούσαν για παρά-δειγmicroα την κατάκτηση της Καρχηδόνας και την κατασκευή ενός τάφου για το Φίλιππο Βrsquo ιδίου microεγέθους microε την περίφηmicroη πυραmicroίδα του Χέοπα στην Αίγυπτο Σε microία συ-νέλευση του microακεδονικού στρατού παρουσίασε τα πιο φιλόδοξα από αυτά τα σχέδια και ζήτησε τη γνώmicroη των στρατιωτών για το αν θα έπρεπε ή όχι να υλοποιηθούν Εκείνοι κουρασmicroένοι από τις επίπονες εκστρατείες χρόνων και φοβισmicroένοι ότι δεν

Ασηmicroένιο τετράδραχmicroο (320 πΧ) του Πτολεmicroαίου Αrsquo από

θα ξανάβλεπαν την πατρίδα τους Μακεδονία ζήτησαν από τους ανωτέρους τους να τα απορρίψουν Είχε φτάσει πλέον η στιγmicroή να εδραιωθεί η microακεδονική κυριαρχία και οι ίδιοι να καρπωθούν τα λάφυρα των επιτυχιών τους Τουλάχιστον αυτό προφανώς πίστευαν Ο Περδίκκας προσπάθησε να διαmicroορφώσει την αντιβασιλεία του Η πρώτη του κίνηση ήταν να διορίσει τρεις άνδρες να κυβερνούν στο όνοmicroα των βασιλέων τον Αντίπα-τρο στρατηγό στη Μακεδονία και στον ελλαδικό χώρο τον Κρατερό προστάτη των βασιλέων και τον εαυτό του να έχει τον έλεγχο ολόκληρης της βασιλείας (γενικός επίτροπος) microε τον τίτλο του χιλίαρχου (τίτλο που προηγουmicroένως έφερε ο επιστήθιος φίλος του Αλεξάνδρου Ηφαιστίων) Με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να αποφύγει microια ενδεχόmicroενη ρήξη της microακεδονικής ενότητας καθώς οι δύο πιθανοί εχθροί του έγιναν σύmicromicroαχοί του στη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας Βέβαια όπως αναφέρει ο Αρρια-νός laquoόλοι τον υποπτεύονταν και εκείνος υποπτευόταν όλουςraquo Ο Αντίπατρος από τη microεριά του προσπάθησε να παγιώσει τη νέα συmicromicroαχία προσφέροντας δύο από τις κόρες του ως συζύγους στον Περδίκκα και στον ΚρατερόΣτη συνέχεια ο Περδίκκας επαναπροσδιόρισε τις σατραπείες στην αυτοκρατορία Η Καππαδοκία microε την Παφλαγονία δόθηκαν στον Ευmicroένη η Αίγυπτος στον Πτολεmicroαίο η Θράκη στον Λυσίmicroαχο και το microεγαλύτερο microέρος της δυτικής Μικράς Ασίας microαζί microε τη Μείζονα Φρυγία τη Λυκία και την Παmicroφυλία στον Αντίγονο Αrsquo τον Μονόφθαλmicroο Ο Λεοννάτος έλαβε τη Φρυγία στον Ελλήσποντο αλλά σύντοmicroα σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια συmicroπλοκών στη Θεσσαλία στα πλαίσια του Λαmicroιακού πολέmicroου Μόνο που τα πράγmicroατα δεν αποδείχτηκαν τόσο απλά Η Καππαδοκία και η Παφλαγονία έπρεπε πρώτα να κατακτηθούν και ο ντόπιος δυνάστης τους Αριαράθης να εξοριστεί η Αίγυ-πτος βρισκόταν υπό τον έλεγχο ενός διεφθαρmicroένου σφετεριστή του Κλεοmicroένη από τη Ναύκρατη ενώ οι περισσότερες περιοχές της Θράκης είχαν χαθεί για τους Μακε-δόνες έπειτα από microία εξέγερση των Θρακών Οι επιλογές του Περδίκκα πάντως δεν προκαλούν έκπληξη διότι γνώριζε ότι προκειmicroένου να επιβιώσει ο ίδιος δεν έπρεπε να αποξενωθεί από τους ισχυρούς Μακεδόνες σατράπεςΩστόσο προτού προλάβει να οργανώσει την αντιβασιλεία του η θέση του Περδίκκα άρχισε να τρίζει Τόσο στα ανατολικά όσο και στα δυτικά όρια της αυτοκρατορίας ξέσπασαν στάσεις Πρώτα επαναστάτησαν οι Έλληνες άποικοι και τα στρατεύmicroατα

Ο Περδίκκας πήρε τον τίτλο του χιλίαρχου τον οποίο πριν από

στην κεντρική Ασία Όσοι είχαν microείνει στην περιοχή της Βακτρίας θεωρούσαν ότι ο Αλέξανδρος τους είχε ξεχάσει σε τόπο εξορίας και microόλις έmicroαθαν ότι πέθανε 23000 κόσmicroος στασίασε και ξεκίνησε τη microακρά πορεία επιστροφής στην πατρίδα Ο Περδίκ-κας αντιδρώντας άmicroεσα έστειλε τον Πείθωνα microέλος της βασιλικής φρουράς να τους σταmicroατήσει όπως και έγινε Όσοι δεν σκοτώθηκαν στη συmicroπλοκή επέστρεψαν στις θέσεις τους στη Βακτρία Την ίδια περίοδο ξέσπασαν ταραχές και στον ελλαδικό χώρο και οι αιτίες γιrsquo αυτό βρίσκονται στην πολιτική του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Ο Λαmicroιακός πόλεmicroος (323-322 πΧ)Το 324 πΧ ο Αλέξανδρος είχε διατάξει την επιστροφή των Ελλήνων εξόριστων στις πόλεις τους Με αυτήν την απόφαση έθετε σε κίνδυνο την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα σε αρκετές από αυτές αφού ένας microεγάλος αριθmicroός πρώην πολιτών θα επέστρεφε και θα απαιτούσε είτε να λάβει την περιουσία του είτε να αποζηmicroιωθεί επειδή αυτή θα είχε χαθεί Την ίδια στιγmicroή διέταξε τους σατράπες του να διαλύσουν τα microισθοφορικά τους στρατεύmicroατα δηmicroιουργώντας microια αγορά εκπαιδευmicroένων στρατι-ωτών έτοιmicroων να πολεmicroήσουν για όποιον τους πλήρωνε Οι δύο περιοχές που απειλούνταν περισσότερο από το ψήφισmicroα για τους εξόριστους ήταν η Αθήνα και η Αιτωλία και όπως ήταν αναmicroενόmicroενο αυτές ξεκίνησαν και καθο-δήγησαν την επανάσταση Μετά από microία δεκαετία οικονοmicroικών microεταρρυθmicroίσεων από τον αριστοκράτη Λυκούργο η Αθήνα είχε αποκτήσει οικονοmicroική και ναυτική ισχύ Προσέλαβε microισθοφορικό στρατό και εξαπέλυσε τη microεγαλύτερη ναυτική δύναmicroη από την εποχή του Πελοποννησιακού πολέmicroου Ο Αντίπατρος αιφνιδιασmicroένος κατέφυγε στην πόλη της Λαmicroίας ndash εξού και η ονοmicroασία αυτού του γεγονότος Λαmicroιακός πόλεmicroος (323-322 πΧ) Οι συνασπισmicroένοι αντίπαλοί του τον πολιόρκησαν εκεί ενώ ο αθηναϊκός στόλος κυριαρχούσε στο Αιγαίο Τελι-κά τα πράγmicroατα δεν εξελίχθηκαν όπως αρχικά έδειχναν σε microια νίκη δηλαδή των Αθηναίων και των Αιτωλών Ο Αθηναίος στρατηγός Λεωσθένης υπεύθυνος για τον microισθοφορικό στρατό σκοτώθηκε σε κάποια συmicroπλοκή και τον Ιούλιο του 322 πΧ ο στόλος υπέστη αποφασιστική ήττα από τη microακεδονική δύναmicroη υπό τον Κλείτο κοντά στην Αmicroοργό Ο Αντίπατρος microε τη βοήθεια ενισχύσεων που έφτασαν από την Ασία microε αρχηγό τον Κρατερό δραπέτευσε από τη Λαmicroία και κατάφερε ολοκληρωτική νίκη επί

Χάλκινο κράνος φρυγικού τύπου από το Ζαγόρι ο τύπος αυτός

των ελληνικών δυνάmicroεων στον Κραννώνα της Θεσσαλίας Για να τιmicroήσει τον Κρατερό του προσέφερε ως σύζυγο την κόρη του Φίλα Οι συνέπειες όλων αυτών ήταν η διάλυση τόσο της Συmicromicroαχίας της Κορίνθου όσο και της εντύπωσης ότι οι υπόλοιποι Έλληνες ήταν σύmicromicroαχοι των Μακεδόνων και όχι υπήκοοί τους Στην Αθήνα ο Δηmicroοσθένης και οι άλλοι πολιτικοί αρχηγοί εχθροί των Μακεδόνων κυνηγήθηκαν και είτε εκτελέστηκαν είτε οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία Μέτρα που ίσχυαν χρόνια και αποτελούσαν την ουσία της αθηναϊκής δηmicroοκρατίας όπως η εκλογή των αξιωmicroατούχων microε ψηφοφορία ο microισθός για τα κρατικά αξιώmicroα-τα και το ισότιmicroο δικαίωmicroα ψήφου των Αθηναίων καταργήθηκαν Δώδεκα χιλιάδες Αθηναίοι πολίτες απέτυχαν να εκπληρώσουν τις νέες οικονοmicroικές προϋποθέσεις που έθεσαν οι νικητές για τη διατήρηση της αθηναϊκής πολιτείας και στερήθηκαν το δι-καίωmicroα ψήφου Η Αθήνα για πρώτη φορά microετά από σχεδόν έναν αιώνα κυβερνείτο από microία ολιγαρχία που είχε επιβληθεί από ξένη εξουσία και παρέmicroενε στη θέση της microε τη βοήθεια microακεδονικής φρουράς υπό τον Μένυλλο εγκατεστηmicroένης στο λιmicroάνι του Πειραιά τη Μουνιχία Η δύναmicroη αυτή microισητή για τους Αθηναίους διατηρήθηκε έως το 307 πΧ Αντίθετα οι Αιτωλοί γλίτωσαν από την οργή του Αντιπάτρου επειδή τότε έφτασαν τα νέα για τις κινήσεις του Περδίκκα που ανάγκασαν τον Αντίπατρο και τους συmicromicroάχους του να στρέψουν την προσοχή τους προς την Ασία

Το τέλος του ΠερδίκκαΕνώ ο Αντίπατρος ήταν απασχοληmicroένος microε τον Λαmicroιακό πόλεmicroο ο Περδίκκας έκανε επανειληmicromicroένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να επιβληθεί στους σατράπες στην Ασία Το 322 πΧ ο Αντίγονος Αrsquo ο Μονόφθαλmicroος παράκουσε εντολή του Περδίκκα να βο-ηθήσει τον Ευmicroένη στις επιχειρήσεις του να καταλάβει την Καππαδοκία και κατέφυγε στη Μακεδονία Φτάνοντας εκεί ενηmicroέρωσε τον Αντίπατρο ότι ο Περδίκκας αν και είχε δεχτεί να λάβει ως σύζυγο microία από τις κόρες του Αντίπατρου είχε έρθει σε συνεννόηση microε την Ολυmicroπιάδα για να παντρευτεί την κόρη της και αδελφή του Με-γάλου Αλεξάνδρου Κλεοπάτρα και επιπλέον ότι είχε υπό τον έλεγχό του τους δύο βασιλείς Τα νέα όπως ήταν αναmicroενόmicroενο εξαγρίωσαν τον Αντίπατρο και διέλυσαν την αντιβασιλεία Εκτός από τον Αντίγονο και ο Πτολεmicroαίος είχε αγνοήσει επιδεικτικά τον Περδίκκα

Ο ρήτορας και πολιτικός Δηmicroο-σθένης ένθερmicroος οπαδός της

απάγοντας στην Αίγυπτο το ταριχευmicroένο σώmicroα του Αλεξάνδρου ενώ αυτό οδηγείτο microε microεγαλειώδη ποmicroπή στη Μακεδονία για την ταφή Ο Περδίκκας εξέλαβε την κίνηση αυτή ως προσβολή και το 321 πΧ εκστράτευσε εναντίον του εισβάλλοντας στην Αί-γυπτο Η αντίδραση του Πτολεmicroαίου ήταν να ανοίξει τις τάφρους που συγκρατούσαν τον Νείλο και να πνίξει χιλιάδες από τους στρατιώτες του Περδίκκα Τότε σχηmicroατί-στηκε εναντίον του microία συmicromicroαχία από τους Αντίπατρο Κρατερό Αντίγονο Λυσίmicroαχο και Πτολεmicroαίο και όλα έδειχναν ότι οδηγούνταν σε επικείmicroενο πόλεmicroο Η δολοφονία ωστόσο του Περδίκκα το 321 πΧ από αξιωmicroατικούς του απέτρεψε προς στιγmicroή αυτό το ενδεχόmicroενο Λίγο microετά έγινε γνωστό ότι ο Κρατερός είχε σκοτωθεί κατά τη δι-άρκεια των επιχειρήσεων εναντίον του Ευmicroένη και ότι ο τελευταίος είχε επικρατήσει της δύναmicroης που ηγείτο ο Κρατερός και που είχε σταλεί από τον Αντίπατρο για να βοηθήσει τον ΠτολεmicroαίοΤην ίδια χρονιά τα microέλη της συmicromicroαχίας συναντήθηκαν στον Τριπαράδεισο της βόρει-ας Συρίας και αναδιοργάνωσαν την αντιβασιλεία Ο Αντίπατρος σε ηλικία 77 ετών ανακηρύχθηκε από τον στρατό laquoεπιmicroελητής αυτοκράτοραςraquo και ανέλαβε προστάτης των δύο βασιλέων ενώ microετέφερε τη βασιλική Αυλή στη Μακεδονία Ο Πτολεmicroαίος και ο Λυσίmicroαχος διατήρησαν τις εξουσίες τους Ο σύmicromicroαχος του Περδίκκα Ευmicroένης καταδικάστηκε σε θάνατο Ο Αντίγονος ονοmicroάστηκε στρατηγός στην Ασία και ανέλαβε να τον βρει και να τον εκτελέσει όπως και τους υπόλοιπους συmicromicroάχους του Περδίκ-κα Τέλος ο Σέλευκος έγινε σατράπης της Βαβυλώνας Κλείνοντας τη συmicroφωνία στον Τριπαράδεισο ο Αντίπατρος έφυγε microε τους δύο βασιλείς Αλέξανδρο και Αρριδαίο για την Πέλλα Ο γιος του Κάσσανδρος τον οποίο είχε ονοmicroάσει χιλίαρχο τον έπεισε να microεταφέρει τη βασιλική οικογένεια microαζί microε το microεγαλύτερο microέρος των βασιλικών δυνάmicroεων στη Μακεδονία Η κυριαρχία του Αντιγόνου Αrsquo του Μονόφθαλmicroου (321320-301 πΧ)Είναι ενδιαφέρον ότι στις πηγές τονίζεται ότι ο Αντίγονος δεν θα συmicroβιβαζόταν ποτέ microε τίποτα λιγότερο από τον πλήρη έλεγχο ολόκληρης της αυτοκρατορίας του Αλε-ξάνδρου Πέραν αυτού πάντως είναι γεγονός ότι η άνοδός του στον πρωταγωνιστικό ρόλο στην τελευταία περίοδο της ζωής του υπήρξε ταχύτατηΤην άνοιξη του 320 πΧ εκστράτευσε εναντίον του Ευmicroένη και σε λιγότερο από ένα

Νεοπτόλεmicroος Κρατερός

πρώτη θέση του ιππικού του Ευmicroένη

Ευmicroένης Φαρνάβαζος Φοίνιξ

πρώτη θέση του ιππικού του Κρατερούκαι του Νεοπτόλεmicroου

φάλαγγα του Ευmicroένους

φάλαγγα του Κρατερού

ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΥΜΕΝΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΕΡΟΥΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ (321 πΧ)

θέση microάχηςθέση microάχης

χρόνο κατόρθωσε να τον εκδιώξει από την Καππαδοκία να τον καταδιώξει στην Αρ-microενία όπου εκείνος είχε πάει για να βρει συmicromicroάχους και να τον πολιορκήσει στην οχυρή θέση Νώρα στην κεντρική Ανατολία στα υψώmicroατα της οροσειράς του Ταύρου Και ενώ άφησε microέρος του στρατού του να πολιορκεί στενά τον Ευmicroένη ο Αντίγονος στράφηκε εναντίον των άλλων συmicromicroάχων του Περδίκκα του Αλκέτα και του Αττάλου οι οποίοι βρίσκονταν στην Πισιδία Ο Άτταλος συνελήφθη και ο Αλκέτας για να microην πέσει στα χέρια του εχθρού του αυτοκτόνησεΤο καλοκαίρι του 319 πΧ ο Αντίπατρος πεθαίνει Λίγο νωρίτερα αγνοώντας τον γιο του Κάσσανδρο είχε ορίσει στη θέση του ως laquoεπιmicroελητή των βασιλέωνraquo τον Πολυπέρχοντα αξιωmicroατικό του Φιλίππου Βrsquo και αγαπητό στον στρατό που είχε λάβει microέρος στις εκστρατείες του Αλεξάνδρου Ο Κάσσανδρος δεν δέχτηκε την απόφαση του πατέρα του και κατέφυγε στον Αντίγονο Σχεδόν αmicroέσως δηmicroιουργήθηκε microία νέα συmicromicroαχία από τους Αντίγονο Κάσσανδρο Λυσίmicroαχο και Πτολεmicroαίο ενάντια στον νέο αντιβασιλέα

Το διάγραmicromicroα του Πολυπέρχοντα (319 πΧ)Ο Πολυπέρχων γνώριζε ότι για να αντιmicroετωπίσει microε επιτυχία τόσους αντιπάλους χρεια-ζόταν δυνάmicroεις που ο ίδιος δεν διέθετε Στον ελλαδικό χώρο ο Κάσσανδρος αποκτούσε σταδιακά microεγάλη δύναmicroη γιατί στις περισσότερες πόλεις ο πατέρας του Αντίπατρος είχε εγκαταστήσει φρουρές και ολιγαρχικές κυβερνήσεις οι οποίες τον υποστήριζαν Για να τον εξουδετερώσει ο Πολυπέρχων σκέφτηκε να προσφέρει στους Έλληνες microια καλύτερη προοπτική από εκείνη που ίσχυε microετά τον Λαmicroιακό πόλεmicroο Στο όνοmicroα του Φιλίππου Γrsquo Αρριδαίου διακήρυξε ότι θα αποσυρθούν οι φρουρές και θα καταλυθούν οι ολιγαρχίες που είχε επιβάλει ο Αντίπατρος και διατηρούσε ο γιος του Κάσσανδρος στις ελληνικές πόλεις Επίσης θα επέστρεφαν οι εξόριστοι Στους αντιπροσώπους των πόλεων παρέδωσε ένα διάγραmicromicroα όπου αναπτύσσονταν οι θέσεις της microακεδονικής πολι-τικής και τόνισε ότι όλοι θα έπρεπε να συmicromicroορφωθούν microε βάση αυτό το κείmicroενο Πέραν των γενικών αρχών το διάγραmicromicroα περιλάmicroβανε και ειδικές διατάξεις όπως για παρά-δειγmicroα ότι οι microόνοι που δεν θα αντιmicroετώπιζαν θέmicroα εξόριστων ήταν οι Μεγαλοπολίτες οι Αmicroφισσείς οι Τρικκαίοι οι Φαρκαδώνιοι και οι Ηρακλεώτες Στο διάγραmicromicroα γίνεται ιδιαίτερη microνεία στους Αθηναίους Ο Πολυπέρχων τους υποσχόταν την επιστροφή της

Στήλη microε προξενικό τιmicroητικό ψήφισmicroα της Πριήνης υπέρ

Σάmicroου ενώ δεν δεχόταν να τους επιστρέψει τον Ωρωπό ο οποίος αποκτούσε καθεστώς ανεξαρτησίας Την πραγmicroατοποίηση των διατάξεων του διαγράmicromicroατος θα αναλάmicroβαναν οι ίδιες οι πόλεις microε τη βοήθεια πάντα του επιmicroελητή Πολυπέρχοντα Με αυτόν τον τρόπο ήλπιζε ότι θα πετύχαινε καίριο πλήγmicroα στη δύναmicroη του Κασσάνδρου ενώ ο ίδιος θα εξασφάλιζε δόξα και πολλούς συmicromicroάχους ndash φρούδες ελπίδες όπως τελικά θα αποδειχτεί Η συmicroφωνία της Αθήνας microε τον ΚάσσανδροΣτην Αθήνα επειδή υπήρχε η φρουρά στον Πειραιά υπό τον Νικάνορα έmicroπιστο του Κασσάνδρου που αντιστάθηκε στις απαιτήσεις των Αθηναίων να αποχωρήσει χρειάστηκε να λάβει χώρα microία microικρής έκτασης εκστρατεία προκειmicroένου να επανέλθει το δηmicroοκρατικό καθεστώς Και όταν αυτό συνέβη διήρκεσε microόνο για όσο χρονικό διάστηmicroα χρειαζόταν για να τακτοποιηθούν microε αιmicroατηρό τρόπο παλιοί λογαριασmicroοί Ανάmicroεσα στα θύmicroατα ήταν και ο Φωκίων microε τους φίλους του άτοmicroα που επικρατούσαν στην Αθήνα την εποχή του Αντίπατρου και microε την αλλαγή καθεστώτος είχαν κατα-φύγει στον γιο του Πολυπέρχοντα Αλέξανδρο Ο Πολυπέρχων όmicroως τους παρέδω-σε στους Αθηναίους οι οποίοι τους δίκασαν τους καταδίκασαν σε θάνατο και τους εκτέλεσαν Όταν ο Κάσσανδρος έφτασε στον Πειραιά επικεφαλής microεγάλης δύναmicroης ο Νικάνορας του παρέδωσε το λιmicroάνι και το οχυρό στη Μουνιχία που συνέχισε να διατηρεί υπό τον έλεγχό του Ο Πολυπέρχων απέτυχε να ανταποκριθεί στις εκκλήσεις των Αθηναίων για βοήθεια και οι δηmicroοκρατικοί αναγκάστηκαν να συνάψουν ειρήνη microε τη φρουρά του Κασσάνδρου και microε τους ολιγαρχικούς που είχαν καταφύγει σε αυτήν Οι αποτυχίες του Πολυπέρχοντα στην Αθήνα στη Μεγαλόπολη ndashπου παρέmicroενε πιστή στον Κάσσανδροndash και στον Βόσπορο ndashόπου όλος ο στόλος του Πολυπέρχοντα υπό τον Κλείτο έπεσε στα χέρια του φρούραρχου της Μουνιχίας Νικάνορα και του Αντιγό-νουndash microείωσαν το κύρος του στην Ελλάδα ενώ αύξησαν την επιρροή του Κασσάνδρου στις ελληνικές πόλεις Έτσι την άνοιξη του 317 πΧ συmicroφωνήθηκε να διατηρήσουν οι Αθηναίοι την πό-λη τη χώρα και τα πλοία τους και να είναι φίλοι και σύmicromicroαχοι του Κασσάνδρου ενώ εκείνος θα διατηρούσε τον έλεγχο της Μουνιχίας microέχρι να τελειώσει ο πόλεmicroος microε τους βασιλείς Στη συνέχεια διόρισε τον περιπατητικό φιλόσοφο και microετριοπαθή ndashόπως αποδείχτηκεndash πολιτικό Δηmicroήτριο Φαληρέα στη θέση του επιmicroελητή της πό-

Ο Δηmicroήτριος ο Φαληρέας φιλό-σοφος και πολιτικός κυβέρνησε

λης Ο Δηmicroήτριος ανήκε στην παράταξη του Φωκίωνα και είχε διατελέσει στρατηγός Η Αθήνα παρέmicroεινε σε καθεστώς ελεγχόmicroενης αυτονοmicroίας για microία δεκαετία ενώ ο Δηmicroήτριος κυβέρνησε την πόλη υιοθετώντας microια φιλοσοφική προσέγγιση microε ηθικές διαστάσεις

Το τέλος της δυναστείας των Αργεαδών στη ΜακεδονίαΗ διαmicroάχη ανάmicroεσα στον Κάσσανδρο και τους συmicromicroάχους του και τον Πολυπέρχοντα διήρκησε τρία χρόνια και έληξε microε την πλήρη κατάρρευση του στόχου για τη διατήρη-ση της βασιλείας σε Ευρώπη και Ασία Μετά τις διαδοχικές ήττες του από τον στρατό του Κασσάνδρου ο Πολυπέρχων κατέφυγε στην Πελοπόννησο όπου η πολιτική του είχε γίνει πιο ευνοϊκά αποδεκτή απ ότι στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο Μαζί του πήρε και τον διάδοχο Αλέξανδρο Δrsquo Η τύχη του όmicroως προmicroηνυόταν δυσοίωνη αφού οι πολιτικές του ικανότητες αποδείχτηκαν microπροστά στις κινήσεις του Κασσάνδρου εξαιρετικά περιορισmicroένεςΌταν είχε αναλάβει επιmicroελητής ο Πολυπέρχων είχε στραφεί για βοήθεια προς τη microη-τέρα του Αλεξάνδρου Ολυmicroπιάδα και την είχε καλέσει να επιστρέψει στη Μακεδονία Θα πρέπει να τονιστεί ότι για τους Μακεδόνες το γεγονός ότι δεν υπήρχαν πλέον ικα-νοί αρσενικοί απόγονοι των Αργεαδών έθετε τις γυναίκες απογόνους της δυναστείας άξιες τόσο να εκφράζουν το χάρισmicroα του Φιλίππου Βrsquo και του Αλεξάνδρου όσο και να συνεχίσουν το έργο τους Έτσι το 318 πΧ ο Πολυπέρχων είχε ζητήσει από την Ολυ-microπιάδα που βρισκόταν στην Ήπειρο να αναλάβει την επιmicroέλεια του εγγονού τηςΗ Ολυmicroπιάδα όmicroως γνωστή για το πάθος microε το οποίο υποστήριζε την επικράτηση στον θρόνο του Αλεξάνδρου Δrsquo προσπάθησε να εξουδετερώσει τον συmicroβασιλέα Αρ-ριδαίο και τη σύζυγό του και κόρη του Αmicroύντα Δrsquo Ευρυδίκη Η τελευταία microετά την επικράτηση του Κασσάνδρου στη νότια Ελλάδα είχε καθαιρέσει τον Πολυπέρχοντα από τη θέση του επιmicroελητή και είχε αναγνωρίσει τον Κάσσανδρο ως αντιβασιλέα του συζύγου της Ο τελευταίος είχε έρθει microε τον στόλο του από την Αθήνα στη Μακεδο-νία Τα συmicroφέροντα της Ευρυδίκης και του Κασσάνδρου ήταν κοινά αφού η Ολυmicroπιάδα αποτελούσε απειλή και για τους δύο Όταν εκείνη έmicroαθε για τις κινήσεις της Ευρυδίκης γνώριζε ότι έπρεπε να επιστρέψει στην Πέλλα όσο το δυνατόν συντοmicroότερα Η ευκαιρία δόθηκε όταν ο Κάσσανδρος

Η Αmicroφίπολη πόλη-φρούριο microε microεγάλη στρατηγική σηmicroασία

επέστρεψε στην Πελοπόννησο για να τακτοποιήσει κάποιες εκκρεmicroότητες που αφο-ρούσαν ορισmicroένες εστίες αντίστασης Ο Πολυπέρχων που είχε στο microεταξύ καταφύγει στην Ολυmicroπιάδα στην Ήπειρο οδήγησε τη microητέρα του Αλεξάνδρου και τον γιο του συνοδεία στρατού στη Μακεδονία Αυτά συνέβησαν το φθινόπωρο του 317 πΧ Με αυτόν τον τρόπο ο Πολυπέρχων και η Ολυmicroπιάδα κατάφεραν να παραmicroερίσουν την Ευρυδίκη και τον Φίλιππο Γrsquo Αρριδαίο που όmicroως ηγούνταν βασιλικών στρατευmicroάτωνΑναπόφευκτα οι στρατοί των δύο βασιλισσών ενεπλάκησαν σε microάχη που έλαβε χώρα στα Εύια όπου επικράτησε η Ολυmicroπιάδα Αιχmicroαλώτισε το βασιλικό ζεύγος και χωρίς να χάσει χρόνο διέταξε την εκτέλεση της Ευρυδίκης και του συζύγου της Την ίδια τύχη είχαν και οι αδελφοί του Κασσάνδρου Ιόλλας και Νικάνωρ και περίπου εκατό από τους φίλους τους Η σκληρότητά της όmicroως δηmicroιούργησε ένα εξαιρετικά αρνητι-κό κλίmicroα εναντίον της στις τάξεις του στρατούΈξι microήνες αργότερα ήρθε η δική της σειρά Ο Κάσσανδρος που εκείνον τον καιρό πολιορκούσε την Τεγέα microόλις έmicroαθε τα γεγονότα έστειλε τον στρατηγό του Κάλα ενα-ντίον του Πολυπέρχοντα στην Περραιβία και ο ίδιος επέστρεψε αmicroέσως στην Πύδνα όπου είχε καταφύγει η Ολυmicroπιάδα microε όλη τη βασιλική οικογένεια και την πολιόρκησε Την άνοιξη του 316 πΧ microην έχοντας βοήθεια από πουθενά η Ολυmicroπιάδα παραδό-θηκε στον Κάσσανδρο Καταδικάστηκε από τον στρατό σε θάνατο και στη συνέχεια εκτελέστηκε Η τύχη πλέον του εγγονού της και της νύφης της βρισκόταν στα χέρια του Κασσάνδρου Αν και ο τελευταίος υποστήριζε ότι ήταν απλώς ο επιmicroελητής του Αλεξάνδρου Δrsquo στην πραγmicroατικότητα ήταν ο νέος ηγεmicroόνας της Μακεδονίας και microε συνοπτικές διαδι-κασίες προσπάθησε να εδραιώσει την εξουσία του Ο γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου παιδί ακόmicroη και η microητέρα του Ρωξάνη βρέθηκαν υπό κατrsquo οίκον περιορισmicroό στην Αmicro-φίπολη Την ίδια στιγmicroή προκειmicroένου να νοmicroιmicroοποιήσει την παρουσία του στον θρό-νο της Μακεδονίας παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκη Ακολουθώντας τη microακεδονική παράδοση που ήθελε τους βασιλείς να ιδρύουν πόλεις και να τις ονοmicroάζουν από τους ίδιους ή από microέλη των οικογενειών τους ο Κάσσανδρος ίδρυσε δύο πόλεις Τη Θεσσαλονίκη και πάνω στη θέση της κατεστραmicromicroένης από τον Φίλιππο Ολύνθου την Κασσάνδρεια Επίσης διέταξε την αναστύλωση των Θηβών της πόλης που σηmicroάδεψε την αρχή της κυριαρχίας του

Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο το 315 πΧ

Αλεξάνδρου στην Ελλάδα

Οι microάχες κατά του ΕυmicroένηΕν τω microεταξύ η Ασία εξελισσόταν σε ένα πεδίο microάχης πολύ πιο ενδιαφέρον ίσως από τον ελλαδικό χώρο Ο Αντίγονος microετά την τοποθέτηση του Πολυπέρχοντα στη θέση του επιmicroελητή των βασιλέων αποφάσισε να απελευθερώσει τον Ευmicroένη αν και τα στρατεύmicroατά του τον πολιορκούσαν στενά στο οχυρό Νώρα Του ζήτησε να τον υποστηρίξει εναντίον του Πολυπέρχοντα και σε αντάλλαγmicroα εκείνος θα τον απελευ-θέρωνε και θα του επέστρεφε τη σατραπεία του (Καππαδοκία-Παφλαγονία) Η κατά-σταση του Ευmicroένη ήταν δραmicroατική και ο ίδιος δεν δίστασε να αποδεχτεί τους όρους Περιττό να ειπωθεί ότι και οι δύο δεν ήταν ειλικρινείς microεταξύ τους Ο Ευmicroένης θα παραmicroείνει πιστός στους δύο βασιλείς ακολουθώντας τις ιδέες του Περδίκκα και πιθανώς του ίδιου του Αλεξάνδρου Ίσως γι αυτόν τον λόγο θα τον προσεγγίσει ο Πολυπέρχων και θα του ζητήσει να microην συmicroφιλιωθεί microε τον Αντίγο-νο Παράλληλα θα του προσφέρει τη θέση του Αντίγονου ως στρατηγού στην Ασία (laquoαυτοκράτωρ στρατηγόςraquo) Επίσης νωρίτερα και η Ολυmicroπιάδα τον είχε παρακαλέσει να τη βοηθήσει και να της συmicroπαρασταθεί στη διαmicroάχη της microε τον Κάσσανδρο Έτσι για ένα microικρό χρονικό διάστηmicroα υπήρχαν δύο αντίπαλοι αντιβασιλείς στην Ευρώπη ο Πολυπέρχων και ο Κάσσανδρος και δύο αντίπαλοι στρατηγοί στην Ασία ο Αντίγονος και ο Ευmicroένης Ωστόσο θα πρέπει να ειπωθεί ότι ουδείς άλλος ndashεκτός από τους ίδιουςndash αναγνώριζε τόσο τον Πολυπέρχοντα όσο και τον Ευmicroένη στις αντίστοιχες θέσεις τουςΟ τελευταίος θα αποδειχτεί εξαιρετικά άτυχος στην επιλογή των συmicromicroάχων του Για δεύτερη φορά microετά τον θάνατο του Περδίκκα θα βρεθεί αποmicroονωmicroένος αφού ο Πολυπέρχων θα ηττηθεί από τον Κάσσανδρο Παρόλα αυτά θα ξεκινήσει microία κα-ταπληκτική στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Αντιγόνου όπου θα επιδείξει ένα στρατηγικό ταλέντο σπάνιο για άνδρα που απέκτησε φήmicroη ως γραmicromicroατέας Όπως τελικά θα αποδειχθεί επρόκειτο για έναν εξαίρετο γνώστη microεθόδων στρατιωτικής τακτικής Δυστυχώς για τον ίδιο αυτή του η ικανότητα δεν ήταν ικανή από microόνη της να τον σώσει Χωρίς ουσιαστική βοήθεια από τους σατράπες της Ασίας θα καταφέρει να επιβιώσει έως το 316 πΧ και στο διάστηmicroα αυτό θα σηmicroειώσει κάποιες νίκες στη

Μικρά Ασία στη Φοινίκη ndashόπου θα καταλάβει ορισmicroένες από τις πρόσφατες κτήσεις του Πτολεmicroαίουndash και στη ΒαβυλώναΗ αρχή του τέλους για τον Ευmicroένη θα σηmicroειωθεί το φθινόπωρο του 317 πΧ στο πεδίο της Παραιτακηνής Νωρίτερα ο Αντίγονος είχε συνάψει συmicroφωνία microε τον Σέ-λευκο σατράπη της Βαβυλώνας και τον Πείθωνα σατράπη της Μηδίας να αντιmicroετω-πίσουν τον Ευmicroένη από κοινού Η microάχη της Παραιτακηνής ήταν αmicroφίρροπη γιατί αν και ουσιαστικά επρόκειτο για νίκη του Ευmicroένη αφού είχε πολύ λιγότερες απώλειες από τον Αντίγονο επειδή ο τελευταίος παρέmicroεινε στο πεδίο της microάχης και έθαψε τους νεκρούς του ισχυρίστηκε ότι ήταν εκείνος νικητής Η επόmicroενη συνάντησή τους θα λάβει χώρα τον Ιανουάριο του 316 πΧ στην πεδιάδα της Γαβιηνής Εκεί ο Ευmicroένης θα πέσει τελικά θύmicroα προδοσίας και οι αξιωmicroατικοί του θα τον παραδώσουν στον Αντίγονο Εκείνος αφού θα τον δικάσει θα τον καταδικά-σει και θα διατάξει αmicroέσως την εκτέλεσή του Επειδή όmicroως υπήρξαν σε παλαιότερες εποχές σύντροφοι λέγεται ότι ο Αντίγονος φρόντισε ο νεκρός να καεί και έστειλε την τέφρα και τα οστά του στους συγγενείς του Στη συνέχεια αντικατέστησε τους σατράπες της Ανατολής microε ανθρώπους της εmicroπι-στοσύνης του Έπεισε τον Πευκέστα να εγκαταλείψει την Περσίδα διότι ήταν αγαπη-τός στους Πέρσες κάτι που ήταν επικίνδυνο για τον ίδιο Εξόντωσε τον Πείθωνα στη Μηδία και στη θέση του έβαλε τον Μήδο Οροντοβάτη Κατά την άνοιξη του 315 πΧ αιφνιδίασε τον Σέλευκο microε επίθεση κατά της Βαβυλώνας και τον ανάγκασε να εγκα-ταλείψει τη σατραπεία του και να καταφύγει στον Πτολεmicroαίο στην Αίγυπτο Με αυτόν τον τρόπο ο Αντίγονος πλέον έλεγχε απόλυτα την αχανή ανατολική επικράτεια όπως ακριβώς έκανε και ο Κάσσανδρος στον ευρωπαϊκό χώρο Μόνος κυρίαρχος στην Ασία ο Αντίγονος Αrsquo ο Μονόφθαλmicroος ανέλαβε να διατηρήσει την αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου ενωmicroένη microε τους δικούς του όρους φυσικά και δίχως να τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον τελευταίο επιζώντα της δυναστείας των Αργεαδών και γιο του Αλεξάνδρου Αλέξανδρο Δrsquo Η στάση του υπήρξε αρκετή για να microεταστραφούν για πολλοστή φορά οι συmicromicroαχίες ανάmicroεσα στους εναποmicroείναντες διαδόχους Όλοι ndashπλην του Πολυπέρχονταndash στράφηκαν εναντίον του Αντιγόνου

Πρώτη περίοδος των αγώνων κατά του Αντιγόνου (315-311 πΧ)

πρώτη θέση ιππείς

πρώτη θέση πεζοί

Η ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Η ∆ΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΒΙΗΝΗΣ (ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΤΟΥ 316 πΧ)

πεζοί

Στρατός του Αντίγονου

1 βαρύ ιππικό (Αντίγονος ∆ηmicroήτριος)2 πεζοί3 ελαφρύ ιππικό (Πείθων)

ιππείς

ψιλοί

ελέφαντες

1 βαρύ ιππικό (Ευmicroένης Πευκέστας)2 υπασπιστές3 αργυράσπιδες (Αντιγένης)4 ξένοι και Ασιάτες εξοπλισmicroένοι όπως οι Μακεδόνες5 ελαφρύ ιππικό (Φίλιππος)

πρώτη θέση ψιλοί

πρώτη θέση ελέφαντες

πρώτη θέση ιππείς

πρώτη θέση πεζοί πεζοί

Στρατός του Ευmicroένη

ιππείς

ψιλοί

ελέφαντες

πρώτη θέση ψιλοί

πρώτη θέση ελέφαντες

1

11

2 3

3

5

54321

1

1

5

2

23

3

4

Ο Πτολεmicroαίος της Αιγύπτου microε αφορmicroή το laquoδόγmicroαraquo του

Μικρά Ασία στη Φοινίκη ndashόπου θα καταλάβει ορισmicroένες από τις πρόσφατες κτήσεις του Πτολεmicroαίουndash και στη ΒαβυλώναΗ αρχή του τέλους για τον Ευmicroένη θα σηmicroειωθεί το φθινόπωρο του 317 πΧ στο πεδίο της Παραιτακηνής Νωρίτερα ο Αντίγονος είχε συνάψει συmicroφωνία microε τον Σέ-λευκο σατράπη της Βαβυλώνας και τον Πείθωνα σατράπη της Μηδίας να αντιmicroετω-πίσουν τον Ευmicroένη από κοινού Η microάχη της Παραιτακηνής ήταν αmicroφίρροπη γιατί αν και ουσιαστικά επρόκειτο για νίκη του Ευmicroένη αφού είχε πολύ λιγότερες απώλειες από τον Αντίγονο επειδή ο τελευταίος παρέmicroεινε στο πεδίο της microάχης και έθαψε τους νεκρούς του ισχυρίστηκε ότι ήταν εκείνος νικητής Η επόmicroενη συνάντησή τους θα λάβει χώρα τον Ιανουάριο του 316 πΧ στην πεδιάδα της Γαβιηνής Εκεί ο Ευmicroένης θα πέσει τελικά θύmicroα προδοσίας και οι αξιωmicroατικοί του θα τον παραδώσουν στον Αντίγονο Εκείνος αφού θα τον δικάσει θα τον καταδικά-σει και θα διατάξει αmicroέσως την εκτέλεσή του Επειδή όmicroως υπήρξαν σε παλαιότερες εποχές σύντροφοι λέγεται ότι ο Αντίγονος φρόντισε ο νεκρός να καεί και έστειλε την τέφρα και τα οστά του στους συγγενείς του Στη συνέχεια αντικατέστησε τους σατράπες της Ανατολής microε ανθρώπους της εmicroπι-στοσύνης του Έπεισε τον Πευκέστα να εγκαταλείψει την Περσίδα διότι ήταν αγαπη-τός στους Πέρσες κάτι που ήταν επικίνδυνο για τον ίδιο Εξόντωσε τον Πείθωνα στη Μηδία και στη θέση του έβαλε τον Μήδο Οροντοβάτη Κατά την άνοιξη του 315 πΧ αιφνιδίασε τον Σέλευκο microε επίθεση κατά της Βαβυλώνας και τον ανάγκασε να εγκα-ταλείψει τη σατραπεία του και να καταφύγει στον Πτολεmicroαίο στην Αίγυπτο Με αυτόν τον τρόπο ο Αντίγονος πλέον έλεγχε απόλυτα την αχανή ανατολική επικράτεια όπως ακριβώς έκανε και ο Κάσσανδρος στον ευρωπαϊκό χώρο Μόνος κυρίαρχος στην Ασία ο Αντίγονος Αrsquo ο Μονόφθαλmicroος ανέλαβε να διατηρήσει την αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου ενωmicroένη microε τους δικούς του όρους φυσικά και δίχως να τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον τελευταίο επιζώντα της δυναστείας των Αργεαδών και γιο του Αλεξάνδρου Αλέξανδρο Δrsquo Η στάση του υπήρξε αρκετή για να microεταστραφούν για πολλοστή φορά οι συmicromicroαχίες ανάmicroεσα στους εναποmicroείναντες διαδόχους Όλοι ndashπλην του Πολυπέρχονταndash στράφηκαν εναντίον του Αντιγόνου

Πρώτη περίοδος των αγώνων κατά του Αντιγόνου (315-311 πΧ)

πρώτη θέση ιππείς

πρώτη θέση πεζοί

Η ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Η ∆ΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΒΙΗΝΗΣ (ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΤΟΥ 316 πΧ)

πεζοί

Στρατός του Αντίγονου

1 βαρύ ιππικό (Αντίγονος ∆ηmicroήτριος)2 πεζοί3 ελαφρύ ιππικό (Πείθων)

ιππείς

ψιλοί

ελέφαντες

1 βαρύ ιππικό (Ευmicroένης Πευκέστας)2 υπασπιστές3 αργυράσπιδες (Αντιγένης)4 ξένοι και Ασιάτες εξοπλισmicroένοι όπως οι Μακεδόνες5 ελαφρύ ιππικό (Φίλιππος)

πρώτη θέση ψιλοί

πρώτη θέση ελέφαντες

πρώτη θέση ιππείς

πρώτη θέση πεζοί πεζοί

Στρατός του Ευmicroένη

ιππείς

ψιλοί

ελέφαντες

πρώτη θέση ψιλοί

πρώτη θέση ελέφαντες

1

11

2 3

3

5

54321

1

1

5

2

23

3

4

Ο Πτολεmicroαίος της Αιγύπτου microε αφορmicroή το laquoδόγmicroαraquo του

Ο Σέλευκος ήταν αποφασισmicroένος να πάρει πίσω τη σατραπεία του και ήταν εκείνος που έπεισε τους υπόλοιπους της συmicromicroαχίας Πτολεmicroαίο Κάσσανδρο και Λυσίmicroαχο να στείλουν στον Αντίγονο τελεσίγραφο microε συγκεκριmicroένους όρους Απαιτούσαν να παραδώσει αmicroέσως τη Βαβυλωνία στον Σέλευκο ολόκληρη τη Συρία στον Πτολεmicroαίο τη Φρυγία του Ελλησπόντου στον Λυσίmicroαχο (που ποτέ δεν του ανήκε και έτσι θα αποκτούσε τον έλεγχο των στενών) και την Καππαδοκία και τη Λυκία στον Κάσσαν-δρο Αυτό το τελευταίο αποτελεί αmicroφισβητούmicroενο στοιχείο καθώς αρκετοί microελετητές θεωρούν ότι οι φιλοδοξίες του Κασσάνδρου περιορίζονταν στον ελλαδικό χώρο και προτείνουν ως αποδέκτη τον σατράπη της Καρίας Άσανδρο Σε αντάλλαγmicroα καλούσαν τον Αντίγονο να microοιραστεί microαζί τους θησαυρούς του Ευmicroένη Φυσικά δεν υπήρχε περίπτωση ο Αντίγονος να δεχτεί τέτοιους όρους και αυτό ήταν γνωστό στους συmicromicroάχους που δεν περίmicroεναν άλλωστε κάτι τέτοιο Εκείνος συνέχισε τις εκστρατείες του κατέλαβε τη νότια Συρία ndashεκτός από την Τύρο που προέβαλλε σθεναρή αντίστασηndash τη Βιθυνία και την Καρία και σύναψε συmicromicroαχία microε τον Πολυπέρ-χοντα Τον διόρισε microάλιστα στρατηγό στην Πελοπόννησο Στα τέλη του 315 πΧ ο Αντίγονος εξήγγειλε microια διακήρυξη το αποκαλούmicroενο δόγmicroα του όπου ανακοίνωνε ότι ο στρατός του δίκασε και καταδίκασε τον Κάσσανδρο για διάφορα εγκλήmicroατα το σοβαρότερο από τα οποία ήταν η δολοφονία της Ολυmicroπιάδας Επίσης ότι θα παρέ-microενε εχθρός του εκτός και αν κατέστρεφε τις πόλεις Θεσσαλονίκη και Κασσάνδρεια και παρέδιδε τον βασιλιά και τη microητέρα του Ρωξάνη στους Μακεδόνες και στον ίδιο τον Αντίγονο αφού ο στρατός του τελευταίου τον είχε ανακηρύξει επιmicroελητή του βασιλιά Τέλος τόνιζε ότι όλες οι ελληνικές πόλεις θα ήταν ελεύθερες αφρούρητες και αυτόνοmicroεςΗ τελευταία αυτή διάταξη έχει ερmicroηνευτεί ως ξεκάθαρη προπαγάνδα που είχε ως στόχο τις ελληνικές πόλεις που βρίσκονταν στον έλεγχο του Κασσάνδρου και τις οποί-ες ο Αντίγονος αποσκοπούσε να τις αποσπάσει από εκείνον προς δικό του όφελος Φυσικά δεν υπήρξε ποτέ πρόθεσή του να ελευθερώσει τις πόλεις Δεδοmicroένων των συνθηκών ωστόσο επρόκειτο για microία απόλυτα κατανοητή κίνηση η βαρύτητα της οποίας φαίνεται από την άmicroεση αντίδραση του Πτολεmicroαίου Ο σατράπης της Αιγύπτου έσπευσε να εξαγγείλει ανάλογη ανακοίνωση όπου τόνιζε ότι επιθυmicroούσε να γίνει γνωστό ότι και ο ίδιος δεν ήταν λιγότερο ευαίσθητος από τον Αντίγονο σχετικά microε

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ (312 πΧ)

ΓΑΖΑ

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣΘΑΛΑΣΣΑ

1

1

2

2

3

33

4

5

56-10

1 1500 ιππείς

2 8000 microισθοφόροι

3 1000 Λύκιοι και Πάmicroφυλοι

1 1000 ιππείς

ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ

ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ

2 18000 πεζοί

3 3000 ιππείς

4 2000 Μακεδόνες

5 1500 laquoπαντοδαποίraquo ιππείς

6 800 εταίροι

7 200 επίλεκτοιι ιππείς

8 150 ιππείς για πλαγιοφυλακή

9 laquoπρόταγmicroαraquo 150 ιππείς

10 100 Ταραντίνοι

φάλαγγα πεζών

ιππείς

ψιλοί

ελέφαντες

φάλαγγα πεζών

ιππείς

χαρακοφόροι

Σχέδιο της βrsquo φάσης της microάχης της Γάζας (312 πΧ) κατά την