TÜB‹TAK UME LABORATUVARLARI...Biyo analiz Laboratuvarı Gaz Metrolojisi Laboratuvarı Organik Kimya Laboratuvarı Lab. Bina İşl. Bakım Onarım Birimi OLED ve OPV 3 Boyutlu Ölçümler

TUumlBlsaquoTAK UME

LABORATUVARLARILABORATUVARLARILABORATUVARLARILABORATUVARLARI

TUumlBİTAK UME HAKKINDA

İccedilindekiler

OumlNSOumlZ 3

TUumlBİTAK ULUSAL METROLOJ İ ENSTİTUumlSUuml (UME) 4

MİSYONUMUZ 4

VİZYONUMUZ 4

KAL İTE YOumlNETİM SİSTEMİMİZ 4

ULUSLARARASI ALANDA TUumlB İTAK UME 5

FİZİK GRUBU LABORATUVARLARI 9

ELEKTROMANYET İK LABORATUVARLARI 10

EMC 1 LABORATUVARI (CİHAZ SEVİYESİ EMIEMC) 10

EMC 2 LABORATUVARI (SİSTEM SEVİYESİ EMIEMC) 11

RF VE MİKRODALGA LABORATUVARI 12

EMPEDANS LABORATUVARLARI 14

DC DİRENCcedil LABORATUVARI 14

KAPASİTANS LABORATUVARI 15

GERİLİM LABORATUVARI 17

GUumlCcedil VE ENERJİ LABORATUVARI 19

MANYETİK LABORATUVARI 21

OPTİK LABORATUVARLARI 24

DEDEKTOumlR RADYOMETRİ LABORATUVARI 24

FOTOMETRİ LABORATUVARI 25

SPEKTROFOTOMETRİ LABORATUVARI 26

FİBER OPTİK LABORATUVARI 27

SICAKLIK LABORATUVARLARI 28

KONTAK SICAKLIĞI LABORATUVARI 28

RADYASYON SICAKLIĞI LABORATUVARI 29

NEM LABORATUVARI 29

YUumlKSEK GERİLİM LABORATUVARI 31

ZAMAN - FREKANS VE DALGABOYU LABORATUVARLARI 33

ZAMAN - FREKANS LABORATUVARI 33

DALGABOYU LABORATUVARI 34

KİMYA GRUBU LABORATUVARLARI 37

BİYOANAL İZ LABORATUVARI 38

ELEKTROK İMYA LABORATUVARI 40

FOTONİK VE ELEKTRON İK SENSOumlRLER LABORATUVARI 41

GAZ METROLOJ İ LABORATUVARI 43

İNORGANİK KİMYA LABORATUVARI 44

ORGANİK KİMYA LABORATUVARI 47

REFERANS MALZEMELER LABORATUVARI 50

MEKAN İK GRUBU LABORATUVARLARI 51

AKIŞKANLAR LABORATUVARLARI 52

SU DEBİSİ LABORATUVARI 52

GAZ DEBİSİ LABORATUVARI 53

HAVA HIZI LABORATUVARI 54

AKUST İK LABORATUVARLARI 55

AKUSTİK LABORATUVARI 55

ULTRASONİK LABORATUVARI 56

TİTREŞİM LABORATUVARI 57

BASINCcedil LABORATUVARLARI 58

BASINCcedil LABORATUVARI 58

VAKUM LABORATUVARI 58

BOYUTSAL LABORATUVARLARI 60

MASTAR BLOKLARI VE İNTERFEROMETRİK OumlLCcedilUumlMLER LABORATUVARI 60

ACcedilI OumlLCcedilUumlMLERİ LABORATUVARI 61

YUumlZEY PUumlRUumlZLUumlLUumlĞUuml OumlLCcedilUumlMLERİ VE NANOMETROLOJİ LABORATUVARI 61

GEOMETRİK STANDARTLAR VE FORM OumlLCcedilUumlMLERİ LABORATUVARI 62

UumlCcedil BOYUTLU OumlLCcedilUumlMLER (KOORDİNAT METROLOJİSİ) LABORATUVARI 62

TOPOGRAFİK VE ENDUumlSTRİYEL OumlLCcedilUumlMLER LABORATUVARI 63

KUVVET LABORATUVARLARI 64

KUVVET LABORATUVARI 64

SERTLİK LABORATUVARI 64

TORK LABORATUVARI 65

KUumlTLE LABORATUVARLARI 66

KUumlTLE LABORATUVARI 66

HACİM - YOĞUNLUK LABORATUVARI 67

VİSKOZİTE LABORATUVARI 67

OumlNSOumlZ Decurrenerli Okuyucular

Oumllccediluumlmuumln bilimsel youmlntemlerle uygulanması anlamına gelen ve bu

faaliyetleri kapsayan ldquometrolojirdquo yuumlksek teknoloji duumlnyasının

merkezinde yer almaktadır Docurrenru oumllccedilemedicurrenimizde duumlnyamızı

ccedilevremizi tam olarak anlayamayız guumlvenli bir flekilde uumlretim

yapamayız kontrol edemeyiz Uumllke teknik alt yapısının bir parccedilası olan

oumllccedilme kabiliyetinin elde edilmesi devlet enduumlstri ve akademi

duumlnyasına hizmet ederek uumllkelerin bilimde muumlhendislikte teknolojide

guumlccedillenmesini sacurrenlar Yeni oumllccedilme teknikleri ve teknolojileri uumlruumlnde

uumlretimde servis hizmetlerinde inovasyonu destekler ve canlandırır

Uumllke enduumlstrisi baflarılı bir ticaret iccedilin uluslararası pazarlarda adil ticareti

ve ticarette teknik engellerin aflımını garanti altına alan oumllccediluumlm

guumlvenlicurreninin sacurrenlanmasına dayanan bir sistemde ccedilalıflmak zorundadır

Bu sistem uumllkedeki ulusal metroloji enstituumlsuumlne izlenebilirlicurreni sacurrenlanmıfl

bir oumllccediluumlm alt yapısının oluflturulmasıyla desteklenmektedir

Uumllkemizdeki resmi kayıtlı ilk metroloji aktiviteleri 15 yuumlzyıla

dayanmaktadır 1481 yılında Osmanlı lsaquomparatorlucurrenu II Bayezid

Doumlnemirsquonde yasal metroloji ve standardizasyon konularını iccedileren

ldquoBursa Belediye Kanunu (Kanunname-i lsaquohtisab-ı Bursa)rdquo tuumlketici

haklarını korumak ve duumlzenlemek amacıyla ccedilıkarılmıfltır 1869 yılında metrik sistem kabul edilerek uumllkemiz 1875 yılında Metre

Konvansiyonursquona ilk imza atan uumllkeler arasında yer almıfltır 1923 yılında Tuumlrkiye Cumhuriyetirsquonin kurulmasının ardından 1931 yılında

metrik sistemin adaptasyonu hakkındaki kanun ccedilıkarılmıfl ve takip eden metroloji aktiviteleri daha ziyade yasal metroloji alanında

gerccedilekleflmifltir 1960 ve 1970rsquoli yıllardaki hızlı enduumlstrileflme Tuumlrkiyersquode uumlst duumlzey bilimsel metroloji hizmetlerine olan acil ihtiyacı ortaya

ccedilıkarmıfltır 1986 yılında ldquoMilli Fizik ve Teknik Oumllccedilme Standartları Merkezirdquonin kurulmasından sonra uumllkemizde ilk defa bilimsel metroloji

aktiviteleri ile izlenebilirlicurrenin dacurrenıtımına bafllanmıfltır 1992 yılında ldquoMilli Fizik ve Teknik Oumllccedilme Standartları Merkezirdquonin ismi Ulusal

Metroloji Enstituumlsuuml (UME)rsquone doumlnuumlfltuumlruumllmuumlfl ve mevcut laboratuvarlar yeni infla edilen binaya taflınmıfltır Tuumlrkiyersquode kalite alt yapısının

gelifltirilmesini hedefleyen UNIDO ve arka arkaya iki Duumlnya Bankası Projesirsquonin uygulanması UMErsquonin buguumln sahip olducurrenu faaliyetleri

gelifltirmesini sacurrenlamıfltır TUumlBlsaquoTAK UME 14 Ekim 1999 tarihinde ldquoKarflılıklı Tanıma Duumlzenlemesi (CIPM MRA)rdquo olarak adlandırılan ve Ulusal

Metroloji Enstituumlleri tarafından verilen hizmetlerin uluslararası platformda geccedilerlilicurrenini sacurrenlayan anlaflmayı imzalayarak BIPM

(Uluslararası Oumllccediluumller ve Acurrenırlıklar Buumlrosu)rsquoin internet sayfasında ilk yayımlanan Kalibrasyon ve Oumllccedilme Kabiliyetlerine (CMCs) sahip

enstituumller arasına girmifltir

UME guumlnuumlmuumlzde halen TUumlBlsaquoTAK youmlnetimi altında faaliyet goumlstermekte olup TUumlBlsaquoTAK UME yasal ismiyle anılmaktadır Enerji guumlvenlik

sacurrenlık kalite ccedilevre koruması gibi alanlarda yeni oumllccedilme ve test faaliyetlerini tespit etmek iccedilin bilimsel ve teknolojik arafltırmaları

youmlnlendirerek SI birimlerine uyumlu bir flekilde ulusal standartların kurulması ve korunması Tuumlrkiyersquonin uluslararası seviyede

ldquometrolojirdquo alanında temsil edilmesi TUumlBlsaquoTAK UMErsquonin temel goumlrevleri arasında yer almaktadır TUumlBlsaquoTAK UME kalibrasyon ve test

laboratuvarları iccedilin EN ISOIEC 17025 Standardırsquonda tanımlanan gereklilikleri yerine getirmekte olup 40rsquoın uumlzerinde laboratuvarda farklı

teknik disiplinlerde ccedilalıflan 200rsquouumln uumlzerinde personele sahiptir

Nisan 2013 Dr Fatih UumlSTUumlNER

Enstituuml Muumlduumlruuml (V)

TUumlBİTAK ULUSAL METROLOJ İ ENSTİTUumlSUuml (UME)

Başbakanlık 14 Ocak 1982 yılında ldquoKamu ve oumlzel sektoumlruumln ihtiyaccedillarına topluca cevap verecek birincil seviyede ve ulusal oumllccedilekterdquo bir metroloji merkezinin kurulmasına karar vermiş ve fizibilite ccedilalışmalarını yuumlruumltmek uumlzere TUumlBİTAKrsquoı goumlrevlendirmiştir Başbakanlık TUumlBİTAK tarafından hazırlanan fizibilite ccedilalışmasının buumltuumln ilgili kuruluşlar tarafından uygun bulunması uumlzerine 1984 yılında Merkezrsquoin kurulması iccedilin TUumlBİTAKrsquoı goumlrevlendirmiştir 1986 yılında ldquoMilli Fizik ve Teknik Oumllccedilme Standartları Merkezirdquo kurulmuş ve ilk laboratuvarlar aynı yıl faaliyete geccedilmiştir 11 Ocak 1992rsquode TUumlBİTAK Bilim Kurulu kararıyla Milli Fizik ve Teknik Oumllccedilme Standartları Merkezi Marmara Araştırma Merkezi buumlnyesinde Ulusal Metroloji Enstituumlsuuml (UME) statuumlsuumlne doumlnuumlştuumlruumllmuumlş ve faaliyetlerine devam etmiştir 1 Ocak 1997 tarihinde ise UME TUumlBİTAK Marmara Araştırma Merkezirsquonden ayrılmış ve doğrudan TUumlBİTAK Başkanlığırsquona bağlı olarak faaliyetlerini yuumlruumltmeye başlamıştır Uumllke kalkınma hedeflerine ve ekonomik gelişmelere paralel olarak UMErsquode metroloji ile ilgili yatırımlara devam edilerek Ulusal Referans Standart Sistemleri geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmalar hızla suumlrduumlruumllmektedir

Enstituumlmuumlz buguumlnkuuml yapısı itibariyle Fizik Kimya ve Mekanik Grupları altında bulunan 40rsquotan fazla laboratuvar ve 200rsquouumln uumlzerinde uzman personel ile faaliyetlerine devam etmektedir TUumlBİTAK UME yapmakta olduğu yeni yatırımlarla uumllkemizde yoğun olarak kullanılan kimyasal ccedilevre biyometroloji EMC akustik yuumlksek gerilim deneyleri ve guumlneş enerjisi panelleri ile ilgili deneyler vb alanlarında oumllccediluumlmlerin izlenebilirliklerini ve uluslararası oumllccediluumlm sistemine entegrasyonunu sağlayan uluslararası duumlzeyde soumlz sahibi bir kurum haline gelmiştir

MİSYONUMUZ Yaşam kalitesinin ve uumllkemizin rekabet guumlcuumlnuumln artmasına katkıda bulunmak amacıyla oumllccediluumlm bilimi alanında araştırma - geliştirme ccedilalışmaları yaparak oumllccediluumlm birliği ve guumlvenilirliğini sağlamak bu doğrultuda uluslararası kabul goumlren referans oumllccediluumlm standartları ve teknikleri oluşturmak geliştirmek muhafaza etmek ve yaygınlaştırmak

VİZYONUMUZ Oumllccediluumlm bilimi alanında duumlnya ccedilapında ccediloumlzuumlm merkezi olmak

KAL İTE YOumlNETİM SİSTEMİMİZ TUumlBİTAK UME ulusal ve uluslararası uumlstlenilen sorumluluğun bilinci ile bilimsel araştırmalar yapan teknolojik gelişmeleri takip eden bir kuruluş olarak

bull Paydaşlarımızın taleplerini zamanında ve eksiksiz karşılayarak gelecekteki beklenti ve ihtiyaccedillarına odaklı beklenenin uumlstuumlnde memnuniyeti sağlamayı

bull TS EN ISOIEC 17025 ve ISO Guide 34 gerekliliklerini karşılayan ve etkinliği suumlrekli iyileştirilen kalite youmlnetim sistemi ile hizmet vermeyi

bull Suumlrekli gelişimi sağlanan ve sorumluluklarının bilincinde olan profesyonel kadrosu ile kurumsal faaliyetlerini kalite youmlnetim sistemi gereklerine goumlre gerccedilekleştirmeyi

bull Şeffaflık gizlilik ve tarafsızlık ilkelerine bağlı kalmayı bull Ccedilalışan memnuniyetini goumlz oumlnuumlnde bulundurarak kurumsal hedeflere ilerlemeyi

taahhuumlt etmektedir

TUumlBİTAK UME tarafından verilen tuumlm hizmetler TS EN ISOIEC 17025 ldquoDeney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İccedilin Genel Şartlarldquo standardına uygun olarak kurulmuş TUumlBİTAK UME Kalite Youmlnetim Sistemirsquonin kapsamındadır TUumlBİTAK UME Kalite Youmlnetim Sistemi ve kalibrasyon konusundaki yeterliliği Avrupa Metroloji Enstituumlleri Birliği (EURAMET) tarafından oluşturulan ve kalite konusunda faaliyet goumlsteren Kalite Teknik Komitesi (TC-Q) tarafından periyodik olarak denetlenmektedir 2002 2008 ve 2013 yıllarında geccedilirmiş olduğu denetimlerden başarıyla geccedilen TUumlBİTAK UME Kalite Youmlnetim Sistemirsquonin boumlylelikle uluslararası duumlzeyde tanınırlığı da sağlanmaktadır

Ayrıca TUumlBİTAK UME ve Tuumlrk Akreditasyon Kurumu (TUumlRKAK) kalibrasyon ve deney laboratuvarlarının akreditasyonu ve bu laboratuvarlarda yapılan oumllccediluumlmlerin izlenebilirliğinin sağlanması konusunda işbirliği yapmaktadır TUumlBİTAK UME kalibrasyon ve deney hizmetleri geniş bir kapsamla Tuumlrk Akreditasyon Kurumu (TUumlRKAK) tarafından TS EN ISOIEC 17025 standardına goumlre akredite edilmiştir

(Akreditasyon No AB-0034-K AB-0092-T)

ULUSLARARASI ALANDA TUumlB İTAK UME TUumlBİTAK UME hızlı gelişimi ile kısa bir zamanda uluslararası metroloji duumlnyasında Tuumlrkiyersquonin adını duyurmuş bir yandan teknolojik seviyesi diğer yandan da uluslararası etkinliği ile IMEKO (Uluslararası Oumllccedilme Konfederasyonu) EURAMET (Avrupa Metroloji Enstituumlleri Birliği) ve EURACHEM (Avrupa Analitik Kimya Laboratuvarları Birliği) gibi kuruluşlara tam uumlye olmuştur EURAMETrsquoin kurucu uumlyelerinden olan TUumlBİTAK UME teknik komite faaliyetlerinde etkin goumlrev almaktadır Ayrıca TUumlBİTAK UME Uluslararası Ağırlıklar ve Oumllccediluumlm Komitesi (CIPM)rsquonin 8 danışmanlık komitesinde goumlrev almaktadır TUumlBİTAK UME 2012 yılı aralık ayı itibariyle boumllgesel bir metroloji organizasyonu olan GULFMET (Koumlrfez Uumllkeleri Metroloji Birliği)rsquoe de asosiye uumlye olmuştur (wwwgulfmetorg)

Gerccedilekleştirilen kalibrasyon ve oumllccediluumlmleri kapsayan TUumlBİTAK UME Kalibrasyon ve Oumllccediluumlm Kabiliyeti (CMC) verileri BIPM (Uluslararası Oumllccediluumller ve Ağırlıklar Buumlrosu) veri tabanında da yer almaktadır Enstituuml olarak duumlzenlenen sertifika ve raporlar CIPM Karşılıklı Tanıma Duumlzenlemesi (MRA)rsquone imza atan uumllke ve uluslararası kuruluşlar tarafından tanınmaktadır Duumlzenlemenin metni ve duumlzenlemeye imza atan uumllkelerin listesi ile bu anlaşma ccedilerccedilevesindeki guumlncel bilgilere BIPMin web sayfasından ulaşılabilir (wwwbipmorg)

TUumlBİTAK UME gelişmiş altyapısı deneyim ve tecruumlbesi ile Avrupa Metroloji Araştırma Programı (EMRP) ccedilevresinde buumlyuumlk oumllccedilekli ve ccedilok katılımlı araştırma projelerinde goumlrev almaktadır Katılım sağlanan projeler ccedilevre enerji sağlık gibi insan sağlığı ve yaşam kalitesini etkileyen konulara youmlnelik metrolojik ccediloumlzuumlmler uumlretmektedir

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

BIPM Veri Tabanında TUumlBİTAK UME Kalibrasyon ve Oumllccediluumlm Kabiliyetleri (CMC) Sayısı

Anahtar Karşılaştırmalar Tablosu (CMCs)

EM K FR S ZF

AUV Akustik Ultrasonik

U Uzunluk

EM Elektrik ve Manyetizma

K Kuumltle

FR Fotometri ve Radyometri

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

KM Kimyasal Metroloji

HAKKINDA

tırmalar Tablosu (CMCs)

Kalibrasyon ve Oumllccediluumlm Kabiliyetleri (CMC) Sayısı

Ultrasonik ve Titreşim

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

TUumlBİTAK Organizasyon Şeması

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Elektromanyetik Laboratuvarları

Empedans Laboratuvarları

Gerilim Laboratuvarı

Manyetik Laboratuvarı

Yuumlksek Gerilim Laboratuvarı

Akışkanlar Laboratuvarları

Akustik Laboratuvarları

Basınccedil Laboratuvarları

Boyutsal Laboratuvarları

Kuvvet Laboratuvarları

Kuumltle Laboratuvarları

Sıcaklık Laboratuvarları

Bilgi İşlem Birimi

Ayniyat ve Stok Kontrol Birimi

Buumltccedile Perf Raporlama Birimi

Genel Evrak Arşiv ve Kuumltuumlphane Birimi

İdari ve Sosyal Hizmetler Bir

İnsan Kaynakları Birimi

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Stratejik Pln ve İş Gelişt Birimi

ZamanFrekans ve DalgaBoyu L

Kimya Grup Koordinatoumlruuml (Grup III)

Fizik Grup Koordinatoumlruuml (Grup I)

Mekanik Grup Koordinatoumlruuml (Grup II)

Guumlccedil ve Enerji Laboratuvarı İnorganik Kimya Laboratuvarı

Fotonik Elektr Sensoumlrler Lab

Elektrokimya Laboratuvarı

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Muumlduumlr Yardımcısı (Teknik)

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Mastar Blk İnterferom

Geom Std ve Form

Accedilı

TUumlBİTAK UME Youmlnetim Kurulu

TUumlBİTAK UME Muumlduumlruuml

Bilim Kurulu ve TUumlB İTAK Başkanı

Muumlduumlr Yardımcısı (İdari)

Gaz Akışkanlar

Su ve Diğer Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Kapasitans ve İnduumlktans

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

Kontak Sıcaklığı

Radyasyon Sıcaklığı

Optik Laboratuvarları

Biyoanaliz Laboratuvarı

Gaz Metrolojisi Laboratuvarı

Organik Kimya Laboratuvarı

Referans Malzemeler Lab

Bina İşl Bakım Onarım Birimi

OLED ve OPV

3 Boyutlu Oumllccediluumlmler

Topografik ve End Oumllccedil

Yuumlzey Puumlruumlz ve Nano

Hava Hızı Oumllccediluumlm

Laboratuvar Destek Birimi

KalibrasyonDeney Otomasyonu

Mekanik İmalatBakım Onarım (Mekanik ve Ahşap Atoumllyeler)

Elektronik İmalatBakımOnarım

Muumlduumlr Yardımcısı (Teknik) Muumlduumlr Yardımcısı (Teknik)

TUumlBİTAK UME Organizasyon Şeması

TUumlBİTAK UME LABORATUVARLARI

FİZİK GRUBU LABORATUVARLARI

ELEKTROMANYET İK LABORATUVARLARI

Elektromanyetik Labotatuvarları EMC 1 Laboratuvarı (Cihaz Seviyesi EMIEMC) EMC 2 Laboratuvarı (Sistem Seviyesi EMIEMC) ve RF ve Mikrodalga Laboratuvarı olmak uumlzere uumlccedil alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarın verdiği hizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmiştir

EMC 1 LABORATUVARI (C İHAZ SEVİYESİ EMIEMC)

Elektromanyetik Uyumluluk (Electromagnetic Compatibility EMC) elektriksel veya elektronik cihazların kendi elektromanyetik ortamında ccedilevresiyle uyumlu ccedilalışabilme kabiliyetidir Uumlretilen her elektrik elektronik veya elektromekanik cihaz kullanıcı hizmetine sunulmadan oumlnce ccedilevresine beslendikleri elektrik guumlccedil hatlarına veya bağlı bulundukları veri iletim hatlarına istenmeyen girişim sinyalleri yaymadığı aynı zamanda ccedilevresinden beslendikleri elektrik guumlccedil hatlarından veya bağlı bulundukları veri iletim hatlarından etkilenmediğini belirlemek amacıyla EMC deneylerinin uygulanması gerekmektedir

EMC deneyleri oumlngoumlruumllen askeri ve ticari standartlar uyarınca ldquotam yansımasız odardquo ldquoyarı yansımasız odardquo ldquoaccedilık saha deney alanırdquo ve ldquoekranlı odalarrdquo iccedilerisinde gerccedilekleştirilmektedir Tam yarı yansımasız odalar harici elektromanyetik girişimlerden izole edilmiş ve iccedilleri elektromanyetik soğurucu malzemelerle kaplanmış oumlzel ortamlardır Ekranlı odalar ise sadece topraklanmış duumlz metal plakalardan oluşan harici elektromanyetik girişimlerden izole edilmiş yapıya sahip odalardır

TUumlBİTAK UME EMC 1 Laboratuvarırsquonda uumllkede kurulu en buumlyuumlk hacme sahip yarı yansımasız oda bulunmaktadır TUumlBİTAK UME buumlnyesinde ayrıca bir tam yansımasız oda doumlrt ekranlı oda ve bir accedilık alan test sahası yer almaktadır Bu EMC test odalarında ve test alanlarında EMC test ve kalibrasyonları 5Hz - 40 GHz aralığında yapılabilmektedir

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Kalibrasyon

TUumlBİTAK UME EMC 1 Laboratuvarı tarafından verilen kalibrasyon ve deney hizmetlerine ilişkin başlıklar aşağıda yer almaktadır

Yapılan deney faaliyetleri TUumlRKAK tarafından akredite edilmiştir

bull Askeri Uumlruumlnler İccedilin EMC Deneyleri (MIL-STD 461EF)

bull Ticari Uumlruumlnler İccedilin EMC Deneyleri (EN ve IEC standartları)

bull Otomotiv ve Alt Parccedilaları İccedilin EMC Deneyleri (İlgili Avrupa Direktifleri

200583EC 75322EEC vb ve ISO Standartları)

Kalibrasyon Faaliyetleri

bull Youmlnluuml Anten Kalibrasyonları (ANSI C635 ve SAE-ARP 958)

bull Elektrik ve Manyetik Alan Sensoumlr Kalibrasyonları (IEEE 1309)

bull Halka Anten Kalibrasyonları (IEEE291 ve SAE-ARP 958)

bull Rod Anten Kalibrasyonları (ANSI C635 ve SAE-ARP958)

bull Soğurma Kelepccedilesi Kalibrasyonları (CISPR16-1-3)

bull Akım Probu Kalibrasyonları (CISPR 16-1- 2 ve ISO 11452-4)

bull Pasif Aktif Prob Kalibrasyonları (CISPR16-1-2)

EMC 2 LABORATUVARI (S İSTEM SEVİYESİ EMIEMC)

Elektromanyetik girişim ve uyumluluk konusunda geniş oumllccedilekli ccedilalışmalara 1995 yılında Tuumlrk Silahlı Kuvvetlerirsquonin desteği ile eski adı ETTM (EMC TEMPEST Test Merkezi) olarak TUumlBİTAK UEKAE (Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstituumlsuuml) tarafından başlanmıştır Ccedilalışmalara oumlnceleri sadece elektromanyetik emisyon yoluyla bilgi kaccedilağına youmlnelik

TEMPEST konusu ile sınırlı olarak adım atılmış ancak daha sonra ortaya ccedilıkan ihtiyaccedillar ccedilerccedilevesinde ccedilalışmalar tuumlm elektromanyetik ortam etkileri kuşatıcı şekilde genişletilmiştir Bu ccedilalışmalar ccedilerccedilevesinde birccedilok ilk gerccedilekleştirilmiştir

Oumlrneğin azami ulusal katma değerle gerccedilekleştirilen ilk elektromanyetik ekranlı yansımasız test odası 1999 yılında Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri buumlnyesinde hizmete girmiştir Oumlzellikle 1999 yılından itibaren platform seviyesinde elektromanyetik uyumluluk konusunda ayrıntılı ccedilalışmalar yapılmıştır

Oumlrnek Projeler

MIL-STD-464 dokuumlmanın anlaşılmasına ve uygulanmasına youmlnelik eğitim ve danışmanlık faaliyetleri gerccedilekleştirilmiştir Platform seviyesinde elektromanyetik girişimin temel oumlğelerinden biri olan antenden-antene girişim konusu uumlzerinde ccedilalışılmış ve o doumlnemde helikopterlere yerleştirilmesi planlanan kızıl oumltesi karşı tedbir cihazının (IRCM) elektromanyetik emisyonunun helikopterdeki antenli sistemlere etkisini konu alan bir akademik ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmada elde edilen tecruumlbe daha sonra GAF RF-4E uccedilaklarının modernizasyonu projesinde uccedilak uumlzeri anten yerleşim ve girişim analizi ccedilalışmasında kullanılmıştır

2005 yılında imzalanan MİLGEM Projesi kapsamında ilk kez buumlyuumlk oumllccedilekli bir platformun tuumlm elektromanyetik uyumluluk faaliyetleri yuumlruumltuumllmeye başlanmıştır Bu proje kapsamında HF antenlerinin oumllccedilekli model uumlzerinde ışıma ve girişim karakterizasyonunun yapılmasına youmlnelik tamamen milli imkanlarla bir anten oumllccediluumlm altyapısı geliştirilmiştir Bu altyapının devamı niteliğinde radar antenleri gibi yuumlksek kazanccedillı youmlnluuml antenlerin oumllccediluumlmuumlne youmlnelik bir duumlzlemsel yakın alan anten oumllccediluumlm sistemi 2009 yılı iccedilinde yapılmıştır

Avrupa Birliği EUREKA-EUROSTARS Programı ccedilerccedilevesinde platformlarda elektromanyetik girişim analizini gerccedilekleştirecek bir yazılım aracının geliştirilmesini temel alan NET-EMC Projesirsquone katılım sağlanmıştır Ayrıca NATO Hava Elektrik ve Elektromanyetik Faktoumlrler Paneli (AEP) toplantılarına iştirak edilerek elektromanyetik girişim konusundaki standardizasyon ccedilalışmalarına katkı sağlanmaktadır Şuan itibariyle TUumlBİTAK UEKAE ETTM EMC Birimi TUumlBİTAK UME Elektromanyetik Laboratuvarları buumlnyesine EMC 2 olarak dahil olmuş ve proje ccedilalışmalarına devam etmektedir

RF ve MİKRODALGA LABORATUVARI

RF ve Mikrodalga Laboratuvarı tarafından mikrodalga guumlccedil ve s-parametreleri oumllccediluumlmleri gerccedilekleştirilmektedir Koaksiyel ve dalgakılavuzu ortamlardaki birincil seviye guumlccedil oumllccediluumlmleri iccedilin mikrokalorimetre sistemi kullanılmaktadır Koaksiyel tip mikrokalorimetre 100 kHz ile 18 GHz frekans aralığında ve dalgakılavuzu mikrokalorimetre 18 GHz ile 265 GHz frekans aralığında ccedilalışmaktadır

İki kapılı bir devrenin s-parametrelerini oluşturan yansıma ve iletim katsayısını oumllccedilmek iccedilin vektoumlr network analizoumlr kullanılmaktadır

Bu oumllccediluumlmler iccedilin 18 GHzrsquoe kadar N tipi konektoumlr 265 GHzrsquoe kadar 35mm konektoumlr ve 50 GHzrsquoe kadar 24mm konektoumlr kullanılmaktadır Ayrıca mikrodalga guumlruumlltuuml kaynaklarının guumlruumlltuuml oumllccediluumlmlerini gerccedilekleştirmek iccedilin bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmektedir Bu kapsamda 265GHz frekansına kadar ccedilalışan bir toplam guumlccedil radyometre kurulmuş ve ilk testleri başarı ile gerccedilekleştirilmiştir Laboratuvar aynı zamanda Avrupa Birliği EMRP InK ldquoYeni Kelvinrsquoin

Uygulanmasırdquo Projesi kapsamında TUumlBİTAK UME Sıcaklık Laboratuvarları ile birlikte ccedilalışmaktadır

Toplam Guumlccedil Radyometresi

Laboratuvar Projelerinden Oumlrnekler

bull FP7 EMRP Projesi Fiziksel Etkiler Youmlnetmeliği iccedilin Alan Şiddeti ve Oumlzguumll Soğurum Oumllccediluumlmlerinin İzlenebilirliği

bull Doppler Hız Oumllccediluumlmuuml Radar Kalibrasyon Sistemi

bull ldquo2 Boyutlu - 3 Boyutlu Anten Desen Oumllccediluumlmlerirdquo Konusunda İş Geliştirme Amacıyla İccedil Proje

bull Barış Kartalı Projesi Yer Destek Merkezi Anten Yerleşim ve EMIEMC Faaliyetleri Projeleri (Proje Ortakları BOEING HAVELSAN HKKrsquolığı SSM)

bull MİLGEM EMIEMC Faaliyetleri Projesi (Proje Ortakları HAVELSAN ASELSAN DzKKrsquolığı SSM)

bull SGAK (Sahil Guumlvenlik Ve Arama Kurtarma Gemisi) EMIEMC Test Hizmetleri Projesi (Proje Ortakları RMK Marin Tersanesi ASELSAN DzKKrsquolığı SSM)

bull LCT Gemisi EMIEMC Test ve Analiz Hizmetleri Projesi (Proje Ortakları ADİK Tersanesi ASELSAN DzKKrsquolığı SSM)

bull TUumlBİTAK SAGE Havadan Karaya Muumlhimmat Sistemleri EMIEMC Test ve Analiz Hizmetleri Projeleri (Proje Ortakları TUBİTAK SAGE HKKrsquolığı SSM)

bull AZMİM Test ve Analiz Hizmetleri Projesi (Proje Ortakları FNSS HKKrsquolığı SSM)

bull MOSHIP ve KURYED Test ve Analiz Hizmetleri Projesi (Proje Ortakları İSTANBUL Tersanesi ASELSAN DzKKrsquolığı SSM)

EMPEDANS LABORATUVARLARI

Empedans Laboratuvarları tarafından DC ve duumlşuumlk frekans empedans oumllccediluumlmleri alanında ccedilalışmalar yapılmaktadır Laboratuvar DC Direnccedil ve Kapasitans Laboratuvarı olmak uumlzere iki alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

DC DİRENCcedil LABORATUVARI

Laboratuvarda DC direnccedil ve duumlşuumlk akım oumllccediluumlmlerini gerccedilekleştirilmektedir DC direnccedil oumllccediluumlmleri izlenebilirliği UMErsquode bulunan Quantum Hall direnccedil standardından AC direnccedil izlenebilirliği ise hesaplanabilir AC direnccedil standartlarından elde edilmektedir Kapasitans standartları BIPM (Uluslararası Oumllccediluuml ve Ağırlıklar Buumlrosu) tarafından kalibre edilirken induumlktans oumllccediluumlmleri UMErsquode kurulan Maxwell-Wien Oumllccediluumlm Sistemi ile birinci seviye gerccedilekleştirilmektedir

DC direnccedil oumllccediluumlmleri 100 microΩrsquodan 1 TΩ değerine kadar gerccedilekleştirilebilmektedir 1 GΩ değerine kadar oumllccediluumlmler ticari koumlpruumllerle gerccedilekleştirilirken 1 GΩ - 100 TΩ arasındaki oumllccediluumlmler laboratuvarda kurulan Wheatstone yuumlksek direnccedil oumllccediluumlm sistemi ile gerccedilekleştirilmektedir Yuumlksek direnccediller kullanılarak 2 pA değerine kadar DC duumlşuumlk akım oumllccediluumlmuuml de gerccedilekleştirilebilmektedir Bu akım değerini duumlşuumlrmek iccedilin laboratuvarda ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmektedir

TUumlBİTAK UME Yapımı Direnccedil Karşılaştırma Koumlpruumlsuuml

KAPAS İTANS LABORATUVARI

Laboratuvarda AC direnccedil kapasitans induumlktans ve AC gerilim oranı oumllccediluumlmleri gerccedilekleştirilmektedir AC direnccedil oumllccediluumlmleri izlenebilirliği hesaplanabilir AC direnccedil standartları ile sağlanmaktadır DC değerleri Quantum Hallrsquodan izlenebilir olarak oumllccediluumllen hesaplanabilir AC direnccedil standartlarının AC-DC değer farkları hesap yoluyla elde edilebilmektedir AC direnccedil oumllccediluumlmleri ccediloğunlukla RLC metrelerin kalibrasyonunda kullanılmaktadır Bu oumllccediluumlmler 10 Ω ile 2 MΩ arasında gerccedilekleştirilebilmektedir

Kapasitans izlenebilirliği BIPM tarafından kalibre edilen Fused-Silica kapasitoumlrler ile elde edilmektedir Kalibrasyonlarda laboratuvarda bulunan AH2500A ve AH2700A kapasitans oumllccediluumlm sistemleri kullanılmaktadır Kapasitans oumllccediluumlmleri 1 pF değerinden 1 mF değerine kadar gerccedilekleştirilmektedir 1 microF değerinin uumlzerindeki kapasitans oumllccediluumlmleri laboratuvarda kurulan kapasitans oumllccediluumlm sistemi ile gerccedilekleştirilmektedir Kapasitans oumllccediluumlm frekansı ise Agilent 16380 tipi kapasitoumlrler iccedilin 30 MHz frekansına ccedilıkmaktadır

İnduumlktans oumllccediluumlmleri izlenebilirliği laboratuvarda kurulan Maxwell-Wien induumlktans oumllccediluumlm sistemi ile kapasitans ve AC direnccedil birimlerinden sağlanmaktadır İnduumlktans oumllccediluumlm aralığı 100 microH - 10 H arasında olup yapılan son ccedilalışmalar ile nH mertebesindeki induumlktansların da oumllccediluumlmuuml gerccedilekleştirilebilmektedir

AC gerilim oranı oumllccediluumlmleri ccediloğunlukla induumlktif gerilim boumlluumlcuumller ve gerinim goumlsterge uumlnitelerikalibratoumlrleri iccedilin kullanılmaktadır İzlenebilirlik UMErsquode kurulan birinci seviye induumlktif gerilim boumlluumlcuuml kalibrasyon sistemi ile sağlanmaktadır

Empedans Laboratuvarlarırsquonda kalibrasyon hizmetinin yanı sıra cihazstandart yapım hizmeti de verilmektedir Bu kapsamda DC direnccedil standardı akım şoumlntuuml kapasitans standardı induumlktif gerilim boumlluumlcuuml gibi ccedileşitli cihazlar laboratuvarda uumlretilebilmektedir

Quantum Hall DC Direnccedil Standardı

bull Hassas Sıcaklık Sensoumlrlerinin Kalibrasyonunda Kullanılmak Uumlzere 1 ppmrsquoden Daha İyi Oumllccediluumlm Doğruluğuna Sahip DC Direnccedil Karşılaştırma Koumlpruumlsuuml

bull ldquoEnerji Gazlarının Karakterizasyonurdquo İsimli Avrupa Birliği Projesirsquonde Gazların İccedilinde Bulunan Nem Miktarının Tayini iccedilin Mikrodalga Kavite Prensibine Dayanan Oumllccediluumlm Sistemi Kurulması

bull Akustik Oumllccediluumlmlerde Kullanılmak iccedilin Yuumlk Kuvvetlendirici Kalibrasyon Sisteminin Oluşturulması

bull Optik Oumllccediluumlmler iccedilin Fotodedektoumlr Kuvvetlendirici Tasarımı

bull Kuvvet Goumlstergeleri ve Kalibratoumlrleri iccedilin Kalibrasyon Sistemi Geliştirilmesi

bull Direnccedillerin Sıcaklık Kontroluuml iccedilin 1 mKK Yağ Banyolarının Uumlretilmesi

bull Elektromekanik ve Elektromanyetik Kornaların Elektriksel Oumlzelliklerinin Araştırılması

bull pA Altı Akım Oumllccediluumlmlerinin Gerccedilekleştirilmesi

bull nH Altı İnduumlktans Oumllccediluumlmlerinin Yapılması

bull 30 MHz Frekansına Kadar Kapasitans Değerlerinin Belirlenmesi

TUumlBİTAK UME Yapımı 400 microΩ Akım Şoumlntuuml

GERİLİM LABORATUVARI

Gerilim Laboratuvarı gerilim ve akım oumllccediluumlmlerinin uluslararası metroloji sistemine entegrasyonunu sağlamak amacıyla ulusal standartları oluşturmak muhafaza etmek uluslararası karşılaştırma oumllccediluumlmleri ile oumllccediluumlmlerin doğruluk seviyesinin uluslararası alanda tanınmasını sağlamak ve ulusal standartlara izlenebilirliği ikinci ve daha alt seviyedeki laboratuvarlara kalibrasyon hizmeti yoluyla aktarmakla goumlrevlidir

Laboratuvar tarafından TUumlBİTAK UMErsquonin misyon ve vizyonuna uygun olarak sahip olduğu bilgi tecruumlbe ve teknolojik altyapısı ile AR-GE projeleri kalibrasyon eğitim danışmanlık oumllccediluumlm youmlntemleri ve sistemlerinin oluşturulması oumllccediluumlm standardı yapımı ve yayın alanlarında da faaliyet goumlsterilmektedir

Gerilim Laboratuvarırsquonda DC gerilim AC gerilim DC akım AC akım ve DC direnccedil oumllccediluumlmleri gerccedilekleştirilmektedir Laboratuvar 0 V - 1000 V aralığında DC gerilim 2 mV - 1000 V (10

Hz - 1 MHz) ve 01 V - 50 V (1 MHz-100 MHz) aralığında AC gerilim 1 microA - 1000 A

aralığında DC akım 100 microA - 20 A (10 Hz-100 kHz) aralığında AC akım 1 Ω - 100 MΩ aralığında DC direnccedil oumllccediluumlmlerini gerccedilekleştirme kapasitesine sahiptir

Gerilim Laboratuvarı gerilim birimi olan Voltrsquou buguumln gerilim oumllccediluumlmlerinde birincil seviye standart olarak kabul edilen Josephson Dizisi Gerilim Standardı (JDGS) uumlzerinden elde etmektedir JDGS kullanılarak elde edilen DC gerilim doğruluğu kalibrasyon vasıtasıyla laboratuvarda mevcut olan ikincil seviyedeki zener diyot yapılı DC gerilim standartlarına bu standartlar kullanılarak da laboratuvar ccedilalışma standartlarına ve muumlşteri cihazlarına aktarılmaktadır

UME Josephson Gerilim Standardı

DC akım oumllccediluumlmlerinin izlenebilirliği Josephson Gerilimine izlenebilir gerilim standartları ve Kuantum Hall direncine izlenebilir direnccedil standartları uumlzerinden sağlanmaktadır

AC oumllccediluumlmlerin izlenebilirliği ise ısıl ccedileviriciler kullanılarak DC standartlara karşılaştırılarak sağlanmaktadır AC gerilim ve akım iccedilin kullanılan standartlar ısıl ccedileviricilere bağlı paralel veya seri oumlzel direnccedillerinden oluşmaktadır

Ulusal standartlar kullanılarak gerccedilekleştirilen oumllccediluumlmlerin guumlvenilirliği uluslararası alanda gerccedilekleştirilen ccedileşitli karşılaştırmalarda sağlanan başarı ile kanıtlanmıştır Laboratuvarın en iyi oumllccediluumlm kabiliyetlerini destekleyen bu karşılaştırmalarla ilgili ayrıntılı bilgiye BIPMrsquoin veri tabanından (httpkcdbbipmorg) ulaşılabilir

Laboratuvarın verdiği tuumlm kalibrasyon hizmetleri TS EN ISOIEC 17025 ldquoDeney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İccedilin Genel Şartlarldquo standardına uygun olarak kurulmuş TUumlBİTAK UME Kalite Youmlnetim Sistemirsquonin kapsamındadır Gerilim Laboratuvarı kalibrasyon hizmetlerini iccedileren geniş bir kapsamla Tuumlrk Akreditasyon Kurumu (TUumlRKAK) tarafından TS EN ISOIEC 17025 standardına goumlre akredite edilmiştir (Akreditasyon No AB-0034-K)

bull AC Akım İzlenebilirliğin 20 Arsquoden 100 Arsquoe Kadar Genişletilmesi

bull 1 mV - 100 mV (1 MHz - 100 MHz) Aralığında RF Gerilim Oumllccediluumlm Sisteminin Oluşturulması

TUumlBİTAK UME Yapımı Isıl Ccedilevirici

GUumlCcedil VE ENERJİ LABORATUVARI

Guumlccedil ve Enerji Laboratuvarı uumllke iccedilinde gerccedilekleştirilen AC guumlccedil ve enerji oumllccediluumlmleri ile AC gerilim ve AC akım oran oumllccediluumlmlerinin uluslararası metroloji sistemine entegrasyonunu sağlamakla goumlrevlidir Bu amaccedilla ulusal standartları oluşturma muhafaza etme uluslararası karşılaştırma oumllccediluumlmleri ile oumllccediluumlmlerin doğruluk seviyesinin uluslararası alanda tanınmasını sağlama ulusal standartlara izlenebilirliği kalibrasyon hizmeti yoluyla uumllke iccedilinde ikinci ve daha alt seviyedeki laboratuvarlara aktarma ve uumllke gereksinimleri doğrultusunda Ar-Ge proje faaliyetleri yuumlruumltuumllmektedir

Laboratuvarda başta guumlccedil ve enerji oumllccediluumlm cihazları elektrik sayacı oumllccediluuml akım ve gerilim transformatoumlruuml olmak uumlzere geniş bir yelpazede kalibrasyon hizmeti verilmektedir

AC guumlccedil ve enerji oumllccediluumlmleri 30 V - 500 V gerilim ve 001 A - 120 A akım aralığında ve 50 Hz ve 60 Hz frekanslarında gerccedilekleştirilmektedir Laboratuvarda tuumlm AC guumlccedil oumllccediluumlmleri 22

microWVA (22 ppm) ile 200 microWVA (200 ppm) arasında değişen belirsizlikle yapılmaktadır

AC Akım Oranı oumllccediluumlmleri 55 A - 50005 A aralığında AC Gerilim Oranı oumllccediluumlmleri ise 3 kV - 36 kV aralığında gerccedilekleştirilmektedir Oran hatası ve faz kayması oumllccediluumlmleri 50 ppm belirsizlikle sağlanmaktadır

AC Guumlccedil Birimi duumlnyada olduğu gibi Guumlccedil ve Enerji Laboratuvarırsquonda da ldquoSayısal Oumlrnekleyici Wattmetrerdquo olarak da adlandırılan AC Guumlccedil Oumllccediluumlm Standardı ile primer seviyede elde edilmektedir AC Guumlccedil Oumllccediluumlm Standardı kullanılarak elde edilen AC Guumlccedil doğruluğu kalibrasyon vasıtasıyla laboratuvarda mevcut olan guumlccedil oumllccediluumlm cihazlarına ve bu cihazlar kullanılarak da muumlşteri cihazlarına aktarılmaktadır

AC Akım Oranı izlenebilirliği referans akım komparatoumlruuml ve akım transformatoumlruuml karşılaştırma koumlpruumlsuuml kullanılarak primer seviyede AC Gerilim Oranı izlenebilirliği ise standart gerilim transformatoumlruuml ve gerilim transformatoumlruuml karşılaştırma koumlpruumlsuuml kullanılarak ikinci seviyede sağlanmaktadır

AC Guumlccedil Oumllccediluumlm Standardı AC Akım ve AC Gerilim Oranı Oumllccediluumlm Sistemleri

Ulusal standartlar kullanılarak gerccedilekleştirilen oumllccediluumlmlerin guumlvenilirliği uluslararası alanda gerccedilekleştirilen ccedileşitli karşılaştırmalarda sağlanan başarı ile kanıtlanmıştır Laboratuvar uumlccediluumlnde pilot laboratuvar olmak uumlzere toplam beş adet uluslararası karşılaştırmada yer almıştır Bu karşılaştırmalarla ilgili ayrıntılı bilgiye BIPMrsquoin veri tabanından ulaşılabilir (httpkcdbbipmorg)

bull GuumlccedilEnerji Oumllccedilerler iccedilin Kalibrasyon Otomasyonu

bull Referans Akım Transformatoumlruuml ve Standart Yuumlk Seti Tasarımı

bull Yuumlksek Akım Testleri iccedilin StandartReferans Cihaz Tasarımı

bull Elektrik Sayacı Test Masalarının Gerilim - Akım Devreleri Kapalı Olan Uumlccedil Fazlı Elektrik Sayaccedilları iccedilin Uygun Hale Getirilmesi

bull FP7 EMRP Projesi Akıllı Elektrik Şebekeleri iccedilin Metroloji

bull EURAMET TC EM Projesi Kalibrasyon Laboratuvarları iccedilin Yuumlksek Doğrulukta Oumlrnekleme Youmlntemleri

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi Akım Transformatoumlrlerinde Manyetik ve Kapasitif Hata Bileşenleri ile Yuumlk Etkilerinin İncelenmesi ve Kompanzasyon Youmlntemlerinin Geliştirilmesi

bull Elektronik Akım Transformatoumlruuml Tasarımı

MANYETİK LABORATUVARI

Manyetik Laboratuvarı tarafından temel olarak manyetik alan oumllccedilen cihazların kalibrasyonları ve manyetik malzemelerin karakterizasyonu faaliyetleri gerccedilekleştirilmektedir Bu alanlarda ulusal standartlar oluşturularak ikincil seviye laboratuvarlara aktarılmaktadır

Manyetik alan şiddeti oumllccediluumlmuuml birincil seviye standard olan NMR Teslametre ile 7 ppm belirsizlik ile 035 ile 34 T manyetik alan aralığında yapılmaktadır

Manyetik alan oumllccedilerlerin kalibrasyonu 0-10 mT G manyetik alan aralığında Helmhotz bobini ile 10-180 mT aralığında Yarıklı Manyetik Alan Bobini ile yapılmaktadır 2 T kadar DC manyetik alan oluşturmak ve kalibrasyon yapmak iccedilin ise elektromıknatıs kullanılmaktadır 0-10 mT DC ve 0-5 mT AC manyetik alan iccedilin 03 belirsizlik ile 10-180 mT DC manyetik alan aralığında 035-05 belirsizlik 180 mT - 2 T DC manyetik alan aralığında 02 belirsizlik ile kalibrasyon hizmeti verilmektedir Manyetik Akı oumllccediluumlmleri ise 10-6-1 Wb aralığında 009 belirsizlik ile gerccedilekleştirilmektedir

Manyetik alan bobini kalibrasyonu 30 microTA-50 mTA bobin sabiti ve 0-1 T manyetik alan aralığında DC manyetik alan iccedilin 02 0-5 mT manyetik alan aralığında AC manyetik alan iccedilin 026 belirsizlikle yapılmaktadır

Manyetik malzeme karakterizasyonu iccedilin VSM ( Vibrating Sample Magnetometer) ve SQUID (Superconducting Quantum Interference) Manyetometreleri kullanılmaktadır Malzemelerin manyetik alan duyarlılığı (micro) doyum mıknatıslanma (Ms) koersif alan (Hc) artık mıknatıslanma (Mr) gibi temel manyetik parametreleri bu cihazlarla tespit edilmektedir VSM ve SQUID manyetometreleri nikel ve paladyum gibi mıknatıslanma değerleri bilinen sertifikalı referans malzemeler kullanılarak kalibre edilmektedir SQUID manyetometre ile 19-400 K sıcaklık 0-5 T manyetik alan aralığında ve 0000125 - 125 emu mıknatıslanma aralığında 01 belirsizlik ile oumllccediluumlmler yapılabilmektedir

Hall Problu Gaussmetre Yarıklı Manyetik Alan Bobini

Bunun yanı sıra Manyetik Laboratuvarırsquonda Manyeto-optik Goumlruumlntuumlleme Sistemi adı verilen ve malzemelerin yuumlzeyindeki manyetik alan dağılımını goumlruumlntuumllemek iccedilin kullanılan bir sistem mevcuttur Sistemin ccedilalışma prensibi polarize bir ışığın manyetik alan iccedilerisinden geccedilerken polarizasyon vektoumlruumlnuumln manyetik alanla orantılı olarak sapmasına (Faraday Etkisi) dayanmaktadır Mıknatıslanma ekseni yuumlzeye paralel olan ve ışığı geccediliren oumlzel bir manyetik film (Yttrium Iron Garnet) kullanılmaktadır 1 microm ccedilapındaki bir yuumlzeyde 4 hassasiyet ile lokal manyetik alan oumllccediluumlmuuml 01 mT- 100 mT aralığında yapılabilmektedir

Manyetometre Oumllccediluumlmlerine Ait İzlenebilirlik Zincirimiz

Helmholtz Bobini

Kumpas Tipi Gaussmetre

Manyetik Bir Malzemenin M-H Histerisis Eğrisi

Mıknatıslanma Oumllccediluumlmlerine Ait İzlenebilirlik Zinciri

Manyeto-optik (MO) Goumlruumlntuumlleme Sistemi

bull FP7 EMRP Projesi NanoSpin - Nanomanyetizma ve Spintronik

bull FP7 EMRP Projesi MetMag - İleri Enduumlstriyel Manyetizma iccedilin Metroloji

bull Suumlperiletken Sensoumlrluuml Fluksgate Manyetometre ile Nanotesla Mertebesinde Duumlşuumlk Manyetik Alan Oumllccediler Yapımı

bull Manyetik Bazlı Mikrodalga Soğurucu Malzemeler Geliştirilmesi

OPTİK LABORATUVARLARI

TUumlBİTAK UME Optik Laboratuvarları bilimsel metroloji alanında temel olarak doumlrt alt laboratuvarda ccedilalışmalarını suumlrduumlrmektedir Bu temel doumlrt laboratuvar Dedektoumlr Radyometri Fotometri Spektrofotometri ve Fiber Optik Laboratuvarı olarak adlandırılmaktadır Optik Laboratuvarları bilimsel metroloji alanındaki yuumlruumlttuumlğuuml ccedilalışmalarına ek olarak 2012 yılı iccedilerisinde DPT Projesi kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarından en oumlnemlisi olan guumlneş enerjisinin elektrik enerjisine doumlnuumlştuumlruumllmesinde kullanılan guumlneş panellerinin test edilmesi iccedilin altyapı oluşturma ccedilalışmalarına başlamıştır Bu projeyle guumlneş enerjisinin elektrik enerjisine doumlnuumlştuumlruumllmesi iccedilin kullanılan silikon ve ince film esaslı fotovoltaik panellerin IEC 61646 ve IEC 61215 standartlarına goumlre performans testlerinin yapılması iccedilin gerekli Fotovoltaik Performans Test Merkezi kurulması amaccedillanmaktadır

Optik Laboratuvarlarırsquonın bilimsel metroloji alanında temel olarak doumlrt alt laboratuvarda yuumlruumlttuumlğuuml ccedilalışmalar şu şekilde oumlzetlenebilir

DEDEKTOumlR RADYOMETR İ LABORATUVARI

Laboratuvarda 1064nm dalga boyunda optik enerji (J) ve 250nm - 2500nm dalga boyu aralığında tayfsal optik guumlccedil (W) duyarlılık (AW) ve ışınım duumlzeyi (W(m2nm)) oumllccediluumlmleri gerccedilekleştirilmektedir Optik enerji oumllccediluumlmleri izlenebilirliği yurtdışına kalibre ettirilen enerji oumllccediler dedektoumlrlerle sağlanmaktadır Diğer radyometrik oumllccediluumlmler izlenebilirliği ise laboratuvarda mevcut olan birincil seviye Duumlşuumlk Sıcaklık Krayojenik Radyometre sistemi kullanılarak elde edilmektedir Atımlı lazerlerin optik enerji oumllccediluumlmleri 1064nm dalga boyunda 6mm - 8mm ışınım ccedilapında ve 10 mJ - 150 mJ aralığında gerccedilekleştirilmektedir

Birincil Seviye Duumlşuumlk Sıcaklık Krayojenik Radyometre Tabanlı Mutlak Optik Guumlccedil Oumllccediluumlm Sistemi

Tayfsal suumlrekli optik guumlccedil oumllccediluumlmleri He-Ne Ar+ ve NdYAG lazer dalga boylarında ve 250nm - 2500nm dalga boyu aralığında monokromatik ışınım kullanılarak 10 microW - 1 W arasında gerccedilekleştirilmektedir Oumllccediluumlmlerde transfer ve ccedilalışma standardı Si Ge InGaAs ve pyroelektrik radyometreler kullanılmaktadır Bu radyometreler sayesinde aynı boumllge aralığında kullanılan yarıiletken ve ısıl dedektoumlrlerin tayfsal duyarlılık kalibrasyonları 1times10-4

AW - 15 AW aralıkta gerccedilekleştirilmektedir Tayfsal ışınım duumlzeyi oumllccediluumlmleri ise 250nm - 2500nm dalga boyu aralığında monokromatik oumllccediluumlm duumlzeneği kullanılarak 1times10-4 Wm2 - 14 Wm2 arasında yapılabilmektedir

FOTOMETRİ LABORATUVARI

Laboratuvarda BIPM tarafından tanımlanan yedi SI birimden birisi olan ışık şiddeti birimi Kandela(cd) ve bu birimden tuumlretilerek elde edilen ışık akısı (lm) aydınlık duumlzeyi (lx) parıltı (cdm2) ışıksal etki suumlresi (lxs) ışık şiddeti (cdlx) ve geri-yansıma katsayıları (cd(lxm2)) oumllccediluumllmektedir Işık akısı izlenebilirliği yurtdışına kalibre ettirilen ışık kaynakları ile diğer fotometrik buumlyuumlkluumlkler ise UMErsquonin radyometrik oumllccedileğine izlenebilir fotometrelerle sağlanmaktadır

Fotometrik oumllccediluumlm duumlzeneği kullanılarak ışık şiddeti oumllccediluumlmleri 1 cd - 10000 cd aralığında aydınlık duumlzeyi oumllccediluumlmleri 01 lx - 5000lx aralığında ışıksal etki suumlresi oumllccediluumlmleri 001 lxs - 5000lxs aralığında ve parıltı oumllccediluumlmleri ise 1 cdm2 - 10000 cdm2 aralığında referans fotometrelerle veya fotometrik oumllccediluumlm cihazları ile gerccedilekleştirilmektedir Işık akısı oumllccediluumlmleri 5 lm - 5000 lm aralığında toplama kuumlresi youmlntemine goumlre yapılmaktadır Geri-yansıtıcı malzemelerin ışık şiddeti ve geri-yansıma katsayıları ise 2times10-4 cdlx - 10000 cdlx aralığında UMErsquode oluşturulan geri-yansıma oumllccediluumlm sistemi ile gerccedilekleştirilmektedir

Işık Şiddeti ve Aydınlık Duumlzeyi Oumllccediluumlm Duumlzeneği Işık Akısı Oumllccediluumlm Duumlzeneği

SPEKTROFOTOMETRİ LABORATUVARI

Laboratuvarda katı ve sıvı malzemelerin tayfsal yansıma geccedilirgenlik ve soğurma oumlzellikleri spektrofotometre cihazlarının kalibrasyonları ışık kaynaklarının renk sıcaklığı oumllccediluumlmuuml sıvı ve katı malzemelerin renk parametreleri renk oumllccediler cihazların kalibrasyonu ve parlaklık plakalarının kalibrasyonu yapılmaktadır Tayfsal duumlzguumln ve dağınık yansımageccedilirgenlik oumlzellikleri 250 nm - 1700 nm dalga boyu aralığında monokromatoumlr tabanlı oumllccediluumlm duumlzeneği kullanılarak 01 - 10 yansıma ve 0001 - 10 geccedilirgenlik aralıklarda gerccedilekleştirilmektedir Spektrofotometre cihazlarının dalga boyu ve fotometrik doğruluk kalibrasyonları 240 nm - 900 nm dalga boyu ve 00 Abs - 30 Abs soğurma aralığında referans katı ve sıvı filtreler kullanılarak elde edilmektedir

Işık kaynaklarının renk sıcaklığı oumllccediluumlmuuml 2000K - 9000K aralıkta spektroradyometre cihazı kullanılarak gerccedilekleştirilmektedir

CIE renk parametrelerinin hesaplanmasında (XYZ Yxy ve Lab) standart oumllccediluumlm koşulları (d8deg d0deg ve 0deg45deg) ve goumlzlemciler (2deg ve 10deg) kullanılmaktadır Parlaklık oumllccediluumlmleri 20deg 60deg ve 85deg standart accedilılarda gerccedilekleştirilmektedir Tayfsal yansıma renk ve parlaklık oumllccediluumlmleri izlenebilirlikleri yurtdışından diğer spektrofotometrik oumllccediluumlmlerinin izlenebilirlikleri ise UME radyometrik oumllccedileğinden elde edilmektedir

Yansıyıcı Geccedilirgen ve Emisyon Yapabilen Yuumlzeylerin Renk Oumllccediluumlm Duumlzeneği

FİBER OPTİK LABORATUVARI

Laboratuvarda tek modlu optik fiber iccedilin fiber guumlccedil (W) zayıflatma (dB) kayıp (dBkm) ve uzunluk oumllccediluumlmleri (m) gerccedilekleştirilmektedir Tek modlu optik fiber iccedilin guumlccedil ve zayıflatma oumllccediluumlmleri 1310 nm ve 1550 nm dalga boylarında 10 microW ile 380 microW guumlccedil ve 000 dB - 1500 zayıflatma aralığında UME radyometrik oumllccedileğine izlenebilir kuumlre radyometre transfer standardı InGaAs detektoumlrler guumlccedil metre ve zayıflatıcı cihazlarıyla yapılmaktadır

Buna ilave olarak tek modlu Optical Time Domain Reflectometer (OTDR) cihazlarının tayfsal kayıp kalibrasyonları 1285 nm - 1327 nm ve 1530 nm - 1570 nm tayf aralığında IEC60793-1-40 standardına goumlre labotaruvarda karakterize edilmiş Fiber Optik Zayıflatma Standardlarıyla mesafe ekseni kalibrasyonu da yine laboratuvarda karakterize edilen ve 10 tekrarlı geccediliş uumlreten tekrarlı geciktirme hattı kullanılarak sağlanmaktadır

OTDR kalibrasyonları IEC 61746 standardına goumlre gerccedilekleştirilirken fiber optik guumlccedil oumllccediluumlm ve kalibrasyonlarında dikkate alınan standard ise IEC 61315rsquotir

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi Ccedilok Fonksiyonlu Renk Analiz Cihazının Tasarımı

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi İnterferometrik Fiber Optik Jiroskobun Algılama Sarımı Uumlzerinde Magnetooptik Faraday Etkisinin Araştırılması

bull DPT Projesi Fotovoltaik Performans Test Merkezinin Kurulması

bull Tayfsal Gonyoreflektometre Oumllccediluumlm Sistemi Tasarımı

bull Geri-yansıma Oumllccediluumlm Sistemi Tasarımı

bull Gerccedilek Zamanlı Gerinme Oumllccediluumlmlerinde Kullanılan Fiber Bragg Grating Esaslı Fiber Sensoumlr Sistemi Tasarımı

Tek Modlu Fiber Optik Cihazların Kalibrasyon Duumlzeneği

SICAKLIK LABORATUVARLARI

Sıcaklık Laboratuvarları Kontak Sıcaklığı Radyasyon Sıcaklığı ve Nem Laboratuvarı olmak uumlzere uumlccedil alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarın verdiği hizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmiştir

KONTAK SICAKLI ĞI LABORATUVARI

Kontak Sıcaklığı Laboratuvarı yedi temel SI biriminden biri olan sıcaklık birimi Kelvinrsquoi (K) oluşturmaktadır Laboratuvar tarafından ITS-90 oumllccedileğinde tanımlı olan 138033 K (-25935 degC) ile 123493 K (96178 degC) sıcaklık ara lığı platin direnccedil termometreler iccedilin birincil seviyede gerccedilekleştirilmektedir Bu sıcaklık aralığında ITS-90 oumllccedileği tarafından aşağıda verilen sabit nokta sıcaklıkları tanımlanmıştır

- Argon uumlccedilluuml nokta sıcaklığı (-1893442 degC)

- Civa uumlccedilluuml nokta sıcaklığı (-388344 degC)

- Suyun uumlccedilluuml nokta sıcaklığı (0010 degC)

- Galyum ergime nokta sıcaklığı (297646 degC)

- İndiyum donma nokta sıcaklığı (1565985 degC)

- Kalay donma nokta sıcaklığı (231928 degC)

- Ccedilinko donma nokta sıcaklığı (419527 degC)

- Aluumlminyum donma nokta sıcaklığı (660323 degC)

- Guumlmuumlş donma nokta sıcaklığı (961780 degC)

Tanımlanan sıcaklık değerlerinin elde edilmesinde kullanılan sabit nokta huumlcreleri laboratuvar buumlnyesinde oluşturulur ve muhafaza edilir Sıcaklık oumllccediluumlmlerindeki izlenebilirlik zincirinin en uumlst seviyesinin oluşturulmasıyla birlikte enduumlstri ve savunma sanayisinin taleplerini karşılamak uumlzere ITS-90 oumllccedileğine izlenebilir her tuumlrluuml sıcaklık oumllccediluumlm ve kalibrasyonları gerccedilekleştirilmektedir Laboratuvar ITS-90 oumllccedileğinde tanımlı birincil ve ikincil seviye sıcaklık standartlarını oluşturarak oumllccedileği ikincil seviye laboratuvarlara aktarmaktadır Birinci seviye ITS-90 sabit nokta huumlcrelerinin ve platin bazlı referans ısılccediliftlerin yapımı laboratuvarın temel ccedilalışmaları arasındadır

TUumlBİTAK UME Yapımı Suyun Uumlccedilluuml

Nokta Huumlcresi

Cıva Sabit Nokta Yapımı Sırasında Oluşturulan Cıva Dolum Duumlzeneği

RADYASYON SICAKLI ĞI LABORATUVARI

Laboratuvar tarafından ITS-90 oumllccedileğinin guumlmuumlş donma sıcaklığı değeri olan 123493 Krsquoin (96178 degC) uumlzerindeki sıcaklıklarda Planck I şınım Kanunu ile tanımlanmış olan boumlluumlmuuml oluşturulmaktadır Laboratuvarda ITS-90 oumllccedileği oluşturulmak uumlzere guumlmuumlş altın ve bakır siyah cisim sabit nokta huumlcrelerinden biri kullanılmaktadır Ayrıca indiyum kalay ccedilinko aluumlminyum siyah cisim sabit nokta huumlcreleri ile duumlşuumlk sıcaklık aralığında oumllccediluumlmler yapılmaktadır Yuumlksek sıcaklık oumllccediluumlm belirsizliğinin iyileştirilmesi iccedilin oumltetik sabit nokta siyah cisim huumlcreleri yapımı ve oumllccediluumlmleri gerccedilekleştirilmekte ve Ar-Ge ccedilalışmaları yuumlruumltuumllmektedir

Radyasyon Sıcaklığı youmlntemi uzaktan ve hızlı sıcaklık oumllccediluumlmlerine olanak sağlamaktadır Bu sebeple demir-ccedilelik tekstil lastik cam kağıt ccedilimento ve gıda gibi oumllccediluumlm cihazının malzemeye zarar verebileceği veya cismin uzak ve ulaşılamayacak bir konumda olduğu durumlarda askeri ve sivil amaccedillı termal kamera ile gece goumlruumlş duumlrbuumlnleri gibi sistemlerde kullanılmaktadır Radyasyon sıcaklığı oumllccedileği her ne kadar yuumlksek sıcaklıklar iccedilin tanımlanmış olsa da uygulamada oumlzellikle gıda tıp inşaat gibi alanlarda -50 degCrsquoye kadar radyasyon sıcaklığı oumllccediluumlmuuml yapılabilmektedir

nd other

NEM LABORATUVARI

Laboratuvarda yapılan oumllccediluumlmlerin izlenebilirliği sıcaklık basınccedil ve akış oumllccedilerlerin birincil seviye sistemlerde gerccedilekleştirilen kalibrasyonları ile sağlanmaktadır Bağıl nem ve sıcaklık oumllccediluumlmleri -10 degC ile 70 degC aralı ğındaki ortam sıcaklık değerlerinde 11 rh ile 95 rh bağıl nem değerleri arasında gerccedilekleştirilmektedir Ccediliy-noktası sıcaklık oumllccediluumlmleri ise -60 degC kıra ğı-noktası sıcaklığı ile 60 degC ccediliy-noktası sıcaklı ğı aralığında -10 degC ile 70 degC aralı ğındaki ortam sıcaklık değerlerinde yapılmaktadır Referans nem kaynağının izlenebilirliği basınccedil ve kontak sıcaklığı oumllccediluumlmleri uumlzerinden sağlanmaktadır Ayrıca referans nem kaynağı ve referans ccediliy-

Radyasyon Termometresi Kalibrasyon Duumlzeneği

Siyah Cisim Kaynağı ve Radyasyon Termometre TSP2

noktası oumllccedilerlerin doğrulukları karşılıklı olarak izlenmektedir Referans nem kaynağı ve ccediliy-noktası oumllccedilerlerle uluslararası karşılaştırmalara girilmektedir

Laboratuvarda rutubet oumllccediluumlmleri bağıl nem algılayıcı yapımı konusunda Ar-Ge ccedilalışmaları yapılmaktadır -80 degC ile 10 degC aralı ğındaki kırağıccediliy-noktası sıcaklığı değerlerinde hizmet verecek olan birincil seviye iki-sıcaklık nem kaynağı sisteminin kurulumu devam eden ccedilalışmalar arasındadır

Laboratuvar Tarafından Yuumlruumltuumllen Projeler

bull Yuumlksek Sıcaklık Radyasyon Termometre Yapımı

bull Isılccediliftlerin Radyasyon Termometreleri ile Kalibrasyon Youmlnteminin Geliştirilmesi

bull FP7 EMRP Projesi NOTED - İzlenebilir Sıcaklık Aktarımı iccedilin Yeni Teknikler

bull FP7 EMRP Projesi InK - Yeni Kelvinrsquoin Uygulanması

bull FP7 EMRP Projesi Enerji Gazlarının Karakterizasyonu

bull FP7 EMRP Projesi HiTeMS -Enduumlstriyel Uygulamalar İccedilin Yuumlksek Sıcaklık Metrolojisi

bull Birinci Seviye Referans ITS-90 Sabit Noktalarının Yapımı

bull Platin Bazlı Referans Isılccediliftlerin Yapımı

bull İki-Sıcaklık Nem Kaynağı Yapımı ve Karakterizasyonu

bull Yuumlksek Sıcaklık Metal-Karbon Oumltetik Sabit Nokta Huumlcresi Yapımı

bull Goumlzenekli İnce-film Bağıl Nem Algılayıcı Uumlretimi ve Karakterizasyonu

Ccediliy-Noktası Oumllccediler Kalibrasyon Duumlzeneği

YUumlKSEK GER İLİM LABORATUVARI

UME Yuumlksek Gerilim Laboratuvarı tarafından oldukccedila geniş bir yelpazede elektromekanik sanayi uumlreticilerinin laboratuvarlarında bulunan AC DC Darbe Yuumlksek Gerilim oumllccediluumlm sistemlerinin kalibrasyonları gerek UMErsquode gerekse sistemin kullanım alanında gerccedilekleştirilebilmektedir Aynı zamanda uumllke gereksinimlerine youmlnelik olarak oumlzel oumllccediluumlm ve test sistemlerinin kurulması uygun oumllccediluumlm metodlarının oluşturulması laboratuvarlar arasında izlenebilirliğin taşınmasında kullanılan standartların tasarımı ve yapımı laboratuvarın faaliyetleri arasındadır

Mevcut altyapısı ile laboratuvarda 400kVrsquoa kadar DC Yuumlksek Gerilim Oumllccediluumlm Sistemi Kalibrasyonu 400kVrsquoa kadar AC Yuumlksek Gerilim Oumllccediluumlm Sistemi Kalibrasyonu 1000kVrsquoa kadar Yıldırım Darbe Yuumlksek Gerilim Oumllccediluumlm Sistemi Kalibrasyonu 850kVrsquoa kadar Anahtarlama Darbe Oumllccediluumlm Sistemi Kalibrasyonu Kısmi Boşalma (PD) Dedektoumlruuml Kalibrasyonu Kısmi Boşalma (PD) Kalibratoumlruuml Kalibrasyonu Elektromekanik Uumlruumlnlerin Yuumlksek Gerilim Altında Kısmi Boşalma (PD) Oumllccediluumlmleri Yuumlksek Gerilim Kapasitans Standardı Kalibrasyonu Yuumlksek Gerilim KapasitansTanamp Oumllccediluumlm Cihazı Kalibrasyonu Elektromekanik Uumlruumlnlerin Yuumlksek Gerilim Altında KapasiteTanamp Oumllccediluumlmleri konularında kalibrasyon hizmetleri verilmektedir Kalibrasyon hizmetlerinin yanısıra elektromekanik uumlruumlnlerin yuumlksek gerilim testleri de ilgili ulusal ve uluslararası standartlara goumlre gerccedilekleştirilmektedir

UME Yuumlksek Gerilim Laboratuvarı tarafından DC Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml Tasarımı ve Yapımı AC Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml Tasarımı ve Yapımı Yıldırım ve Anahtarlama Darbe Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml Tasarımı ve Yapımı Yıldırım ve Anahtarlama Darbe Kalibratoumlruuml Tasarımı ve Yapımı Yıldırım ve Anahtarlama Darbe Yuumlksek Gerilim Kayıt Cihazı Tasarımı ve Yapımı AC ve DC Yuumlksek Gerilim Oumlzel Voltmetrelerin Tasarımı ve Yapımı konularında Ar-Ge ccedilalışmaları da yapılmaktadır

400 kV AC Yuumlksek Gerilim Sistemi 1000 kV Darbe Gerilim Uumlreteci ve Boumlluumlcuumlsuuml

bull 100kV DC Referans Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml Tasarımı ve Yapımı

bull 100kV AC Standart Kapasitesi Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml (SF6 gaz yalıtımlı) Tasarımı ve Yapımı

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi 500kV Referans ve 1000kV Transfer Yıldırım Darbe Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml Tasarımı ve Yapımı

bull 200kV Yıldırım ve Anahtarlama Darbe Yuumlksek Gerilim Boumlluumlcuumlsuuml Tasarımı ve Yapımı

bull Yıldırım ve Anahtarlama Darbe Sayısal Oumllccediluumlm ve Analiz Sistemi Tasarımı ve Yapımı

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi AC ve DC Referans Yuumlksek Gerilim Probları ve Tepe Değer Voltmetre Tasarımı ve Yapımı

bull FP7 EMRP Projesi DC Yuumlksek Gerilim Metrolojisi

ZAMAN - FREKANS ve DALGABOYU LABORATUVARLARI

Yedi temel SI biriminden olan zaman birimi saniye guumlnuumlmuumlzde 10-14 - 10-15 hassasiyetle en doğru oumllccediluumllebilen birimdir Bu nedenle diğer birimlerin oumllccediluumlm doğruluklarını arttırmak iccedilin zaman ve frekans oumllccediluumlmlerinden yararlanılmaktadır Diğer taraftan gelişen teknolojiyle birlikte doğru zaman ve frekans bilgisine olan ihtiyacı karşılamak havacılık uzay ve savunma sistemlerinde oumlzel oumlnem taşıyan zaman koruma sistemlerini iyileştirmek iccedilin gelişmiş uumllkeler zaman ve frekans standartları sistemlerini kurarak yapılan bu ccedilalışmaları desteklemektedir Geliştirilen lazer standartları ile hem daha hassas optik saatler yapılmakta hem de lazer interferometrik youmlntemlerle nanometre ve pikometre belirsizlikle uzunluk ve yer değişim oumllccediluumlmleri yapılmaktadır Bu kapsamda faaliyet goumlsteren TUumlBİTAK UME Zaman - Frekans ve Dalgaboyu Laboratuvarları Zaman - Frekans ve Dalgaboyu Laboratuvarı olmak uumlzere iki alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

ZAMAN - FREKANS LABORATUVARI

Zaman Oumllccedile ğinin Olu şumu ve İzlenebilirli ği Zaman - Frekans Laboratuvarı mevcut 5 adet Cs atomik saati ve 2 adet GPS uydu alıcısıyla 1994 yılından itibaren Uluslararası Atomik Zaman (TAI) Kuluumlbuuml uumlyesi olup Koordine Evrensel Zaman (UTC) oumllccedileğinin oluşturulmasına katkıda bulunmakta ve uluslararası izlenebilirliğini sağlamaktadır Zaman oumllccedileği 2x10-14 doğrulukla uumlretilmekte olup atomik saatin 10 MHz sinyali hem kalibrasyon hizmetlerinde hem de femtosaniye COMB ile lazer mutlak frekans oumllccediluumlmlerinde referans olarak kullanılmaktadır

Zaman Dağıtım Sistemi

Zaman Dağıtımı Cs atomik saatinden elde edilen doğru zaman bilgisinin internet hattı kullanılarak UME dışı kurum ve kuruluşlara dağıtılması amacıyla taşınabilir zaman dağıtım sistemi geliştirilmiştir Bu sistem ile iccedil ağlara 5 msrsquoden az internete ise 50 msrsquoden az belirsizlikle zaman bilgisi dağıtılmaktadır

DALGABOYU LABORATUVARI

Frekansı Stabilize Lazerler

Dalgaboyu Laboratuvarırsquonda farklı dalgaboylarında lazerler geliştirilmiş ve frekansları Rb ve Cs atomlarının I2 ve CH4 molekuumlllerinin enerji geccedilişlerine 1x10-11 - 1x10-14 kararlılıkla kilitlenmiştir He-NeI2 ve He-NeCH4 gaz lazerleri Nd-YAGI2 katı-hal lazeri ve ECDLRb Cs yarı-iletken lazerlerinin frekansını etkileyen parametreler araştırılmış ve analiz edilmiştir

İyot molekuumlllerinin f ccedilizgisine kilitlenmiş He-NeI2 lazerinin (633 nm) mutlak frekansı hem BIPM (473 612 353 6020 plusmn 11) kHz hem de UME (473 612 353 6006 plusmn 11) kHz TiSa COMB sistemi ile oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştırılmıştır He-NeCH4 lazerinin (3390 nm) mutlak (88 376 181 000 253 plusmn 23) Hz frekansı PTB frekans zincirinde oumllccediluumllmuumlştuumlr

Geliştirilen ECDL lazerleri Cs (852 nm) ve Rb (780 nm) atomlarının D2 geccedilişlerine ve Rb atomlarının 2 foton S-D geccedilişine (778 nm) kilitlenmiştir

Yuumlksek Ccediloumlzuumlnuumlrluuml Lazer Spektroskopisi

Frekansı taranabilir lazerlerin kullanımıyla Cs atomlarının D2 geccedilişinde selektif yansıma dalga karışımı rezonanslara lazer basıncı Zeeman seviyesinde optik pompalama ve koherent optik tuzaklama etkileri araştırılmıştır Serbest uzay şartlarında mikrodalga-atom-lazer etkileşimi incelenmiş ve radio-optik koherent rezonansları goumlzlenmiştir Rb atomlarının S-D 2 foton enerji geccedilişinde polarizasyon ve faraday etkenlerine dayanan doğrusal olmayan rezonanslar analiz edilmiştir I2 ve CH4 molekuumlllerinde ışınım şiddetinin ve gaz basıncının soğurum rezonanslarına etkileri oumllccediluumllmuumlştuumlr

Femtosaniye Lazer COMBrsquou ve Lazerlerin Mutlak Freka ns Oumllccediluumlmuuml

530 nm - 1100 nm aralığında ccedilalışan femtosaniye TiSa COMB tekrarlama ve ofset frekansı Cs atomik saatin 10 MHz referans sinyaline kilitlenmiş ve bu dalgaboyu aralığında ccedilalışan He-NeI2 Nd-YAGI2 ve ECDLRb Cs lazerlerinin mutlak frekansları oumllccediluumllmuumlştuumlr Laboratuvarda Yb fiber lazeri temelli 600 nm - 1600 nm dalgaboyu aralığında ccedilalışan ve 33 fs darbeler uumlretebilen lazer COMB geliştirilmiş ve bu sistemin tekrarlama ve ofset frekansı Cs atomik saatin 10 MHz sinyaline kilitlenmiştir

Lazer İnterferometre ile Uzunluk Oumllccediluumlmuuml

Koumlster İnterferometresi uzun mastar blokların uzunluklarını 10-9 metre hassasiyetinde oumllccedilebilen bir sistemdir Bu interferometrede farklı dalga boylu kararlı lazer ışınları fiber kablolarla mastar bloğu iccedileren interferometreye goumlnderilmektedir İnterferometre ccedilıkışında oluşan girişim desenleri CCD kamera uumlzerinden bilgisayar kontrolluuml olarak analiz edilmekte ve mastar bloğun uzunluk değerine ulaşılmaktadır Laboratuvar tarafından bu sistem ile 125 mm - 1000 mm aralığındaki mastar bloklarının kalibrasyonları yapılmaktadır Koumlster interferometresi ile 1 m uzunluğundaki mastar bloklar 200 nm belirsizlikle oumllccediluumllmektedir

Sub-nanometre Yer De ğiştirme Oumllccediluumlmleri

TUumlBİTAK UME Avruparsquodaki diğer beş Ulusal Metroloji Enstituumlsuuml (NMI) ile birlikte İtalya Ulusal Metroloji Enstituumlsuuml (INRIM) koordinatoumlrluumlğuumlnde Avrupa Metroloji Araştırma Programı (EMRP) destekli NANOTRACE Projesirsquonde yer almıştır Projenin amacı 10 pm hedef belirsizlikli gelecek nesil interferometrelerin geliştirilmesi olup laboratuvar tarafından bu proje kapsamında sıcaklık ve vakum kontrolluuml Fabry-Perot interferometreleri tasarlanmış ve kurulmuştur Ayrıca Diferansiyel Fabry-Perot interferometreleri de kurularak izlenebilir referans yer değiştirmeleri uumlreten x-ışınları interferometresi ile karşılaştırılmıştır Kurulan Diferansiyel Fabry-Perot interferometre sistemi frekansı stabilize taranabilir Dış Kaviteli Diyot Lazerleri (ECDL) ve fark frekans oumllccediluumlm tekniğini kullanmaktadır Kurulan sistem ile x-ışınları interferometresinin yarım ve tam saccedilak yer değiştirmeleri 5 pmrsquoin altında bir doğruluk değeri ile oumllccediluumllmuumlştuumlr

Yb Fiber Tabanlı Femtosaniye Frekans Tarağı ve Fotonik Kristal Fiberinde Supercontinuum Uumlretilmesi

bull Suudi Arabistan Standart Metroloji ve Kalite Organizasyonu (SASO) iccedilin Zaman - Frekans Oumllccediluumlm ve Kalibrasyon Sisteminin Kurulmasırdquo

bull FP7 EMRP Projesi Nanometre altı Oumllccediluumlmlerin İzlenebilirliliği

bull Kısa Mastar Blokları iccedilin Enterferometre Geliştirilmesi

bull İki Foton Geccedilişine Kilitli Kararlı Lazer Sisteminin Geliştirilmesi ve Gerccedileklenmesi

bull Zaman Dağıtım ve Damgalama Sistemi Geliştirilmesi ve Gerccedileklenmesi

bull Sezyum (Cs) Atomik Frekans Standardına Kilitli Yb Fiber Optik Frekans Uumlreteci Geliştirilmesi

bull Doppler Radar Kalibratoumlruuml Geliştirilmesi ve Gerccedileklenmesi

bull FP7 EMRP Projesi NANOTRACE - Nanometroloji iccedilin Yeni İzlenebilirlik Yolları

bull Uzun Mastar Blokları iccedilin Koumlster Enterferometresi Geliştirilmesi

bull Uzunluk Oumllccediluumlmleri iccedilin DalgaBoyu Standartları Geliştirilmesi

bull Sezyum (Cs) Atomik Frekans Standardı ve GPS Tabanlı Zaman ve Frekans Sisteminin Geliştirilmesi ve Uluslar arası İzlenebilirliğinin Sağlanması

bull FP7 EMRP Projesi Enduumlstriyel Uygulamalar İccedilin Taşınabilir Mikrodalga Saat

Nanometre-altı Yerdeğişim Oumllccediluumlmleri Deney Duumlzeneği

KİMYA GRUBU LABORATUVARLARI

BİYOANAL İZ LABORATUVARI

2011 yılında faaliyete geccedilen Biyoanaliz Laboratuvarırsquonda yaşam bilimleri alanında geccedilerliliği kanıtlanmış birincil oumllccediluumlm youmlntemlerinin geliştirilmesi duumlnyada ve oumlzellikle uumllkemizde gereksinim duyulan sertifikalı referans malzemelerin (CRM) uumlretilmesi uluslararası oumllccediluumlm karşılaştırma etkinliklerine katılım sağlanması ve ulusal yeterlilik testlerinin duumlzenlenmesi ile ilgili faaliyetler yuumlruumltuumllmektedir Bu kapsamda biyometroloji alanında DNA RNA ve protein gibi biyomolekuumlllerin miktarlarının yuumlksek doğrulukla ve duumlşuumlk belirsizlikle belirlenmesi iccedilin ccedilalışmalar yapılmaktadır Tarım uumlruumlnleri iccedilerisinde genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO) gen miktar oumllccediluumlmleri mesajcı RNA (mRNA) seviyelerinin karşılaştırmalı oumllccediluumlmleri ve ELISA youmlntemi ve proteomiks alanında protein miktarı oumllccediluumlmleri gibi hayatın farklı alanlarında goumlruumllen birccedilok oumllccediluumlm laboratuvarın ccedilalışma alanında yer almaktadır Laboratuvar tarafından uumllkede gıda ccedilevre ve sağlık alanlarında yapılan biyomolekuumll oumllccediluumlmlerde hem ulusal hem de uluslararası oumllccediluumlm birliğinin sağlanması amaccedillanmaktadır

Laboratuvarda Bulunan Cihaz ve Sistemler

DNA and RNA Uumlnitesi bull DNA Sentezleyici bull DNA Dizi Ccediloumlzuumlmleyicisi bull Gerccedilek Zamanlı Polimeraz Zincir Tepkimesi Cihazı bull Polimeraz Zincir Tepkimesi Cihazı bull NanoDrop Spektrometre bull NanoFlorometre bull DNA Jel Elektroforez Sistemi bull Santrifuumljler

Protein Uumlnitesi bull MALDI-TOF MS bull qTOF MS bull Nano-LC bull ELISA Plaka Okuyucusu bull 2D Protein Jel Elektroforez Sistemi

Biyoanaliz Laboratuvarı Genel Goumlruumlnuumlm

bull FP7 EMRP Sağlık Projesi 2012-2015 Enfeksiyon Hastalıkları Antibiyotik Direnccedilli Bakteri ve Zararlı Mikroorganizmaların İzlenmesi İccedilin Metroloji

bull FP7 EMRP SI Projesi 2013-2016 Biyolojik Molekuumlller ve Buumlyuumlkluumlkler İccedilin İzlenebilirlik

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi 2010-2012 Tuumlberkuumlloz Tanısı İccedilin Biyosensoumlrlerde Kullanılabilecek Aptamer Geliştirilmesi

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi 2010-2013 Transplantasyon Oumlncesi Kullanılan Karaciğer ve Boumlbrek Koruma Soluumlsyonlarının Proteomik Analizi

Bunların yanı sıra son yıllarda CCQM-Biyoanaliz Ccedilalışma Grubunun tuumlm faaliyetlerinde etkin olarak goumlrev alınmış olup aşağıda verilen uluslararası oumllccediluumlm karşılaştırmalarına katılım sağlanmıştır

bull CCQM-K86 Biyolojik Dokudan Ayrıştırılan Genomik DNA Parccedilalarının Goumlreceli Miktar Belirlemesi - GDO

bull CCQM-P581 cTnI Proteini ELISA Oumllccediluumlmuuml

bull CCQM-P1031 Ccediloklu Biyomarker Panelli RNA Transcript Oumllccediluumlmuuml

bull CCQM-K110P1132 Genetiği Değiştirilmiş Pirinccedil Oumlrneğinde Bt63 Geninin Goumlreceli Kantifikasyonu

ELEKTROK İMYA LABORATUVARI

Elektrokimya Laboratuvarı ulusal ve uluslararası duumlzeyde ilgili kamu ve oumlzel kuruluşlar ile işbirliği yaparak uumllkemizde guumlvenilir ve izlenebilir pH ve iletkenlik oumllccediluumlmleri iccedilin bilimsel ve enduumlstriyel ihtiyacı karşılamayı hedeflemektedir Bu amaccedilla laboratuvar tarafından Yeterlilik Testleri (YT) ve kimya gıda ccedilevre ve sağlık sektoumlrleri iccedilin eğitim programları duumlzenlenmektedir 2011 yılında kurulan laboratuvar ayrıca ulusal duumlzeyde pH ve iletkenlik oumllccediluumlmlerinde izlenebilirlik zincirinin oluşturulması amacıyla referans malzeme uumlretim ccedilalışmalarını yuumlruumltmektedir

bull Primer pH Oumllccediluumlm Sistemi (Harned Cell) bull Yuumlksek Doğrulukta Kulometri bull PotansiyostatGalvanostat bull Nanovoltmetre bull pH-metre ve Elektrolitik İletkenlik Oumllccediler bull Varyak

Son yıllarda BIPM CCQM Elektrokimyasal Analiz Ccedilalışma Grubu (EACcedilG)rsquonun tuumlm faaliyetlerinde etkin olarak goumlrev alınmış olup aşağıda verilen uluslararası oumllccediluumlm karşılaştırmalarına katılım sağlanmıştır

bull CCQM-K91 Ftalat Tampon Ccediloumlzeltilerinin pH Oumllccediluumlmleri bull CCQM-P372 Ag AgCl Elektrot Hazırlama

2013 yılı iccedilerisinde ikili veya uumlccedilluuml pH oumllccediluumlmuuml karşılaştırmalarına katılım planlanmaktadır Laboratuvar yeni bir nicel oumllccedilme youmlntemi olarak voltametrik oumllccedilme kapasitesinin kazanılması iccedilin ccedilalışmalara devam etmekle birlikte oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemlerde deniz suyunun tuzluluğu ccedilalışmalarında da yer almayı hedeflemektedir

Primer Seviye pH Sistemi Kulometri

FOTONİK ve ELEKTRON İK SENSOumlRLER LABORATUVARI

TUumlBİTAK UME Fotonik ve Elektronik Sensoumlrler Laboratuvarı tarafından guumlneş pillerinden ekran ve aydınlatma uygulamalarına youmlnelik organik ışık yayan diyot (OLED) panelleri iletken saydam oksitlerin buumlyuumltuumllmesi fotonik amaccedillı nano yapılı malzemelerin sentezlenmesi gibi geniş kapsamlı araştırma ve geliştirme ccedilalışmaları yuumlruumltuumllmektedir

Fotovoltaikler laboratuvarda yapılan araştırma ve geliştirme ccedilalışmalarının oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturmaktadır Ccedilalışmalar Silisyum Heteroeklem (a-SiHc-Si) guumlneş pilleri ve organik guumlneş pilleri (OPV) teknolojilerinin geliştirilmesi uumlzerine odaklanmıştır Laboratuvar tarafından yeni geliştirilen guumlneş pilleri teknolojileri uumlzerinde gerccedilekleştirilen iccedil ve dış ortam testlerinin doğrudan SI birimlerine izlenebilirliğinin sağlanması hususunda gerekli metroloji altyapısının kurulması amacıyla TUumlBİTAK UMErsquonin diğer laboratuvarları ile ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmektedir

Laboratuvarın OLED ekran ve duumlzlemsel aydınlatma amaccedillı OLED panel geliştirilmesi uumlzerinde ccedilalışmaları devam etmektedir Ayrıca laboratuvarda organik aygıtların performans ve kararlılığını arttırmak amacıyla ccedileşitli enkapsuumllasyon malzemeleri ve youmlntemleri uumlzerinde araştırmalar yapılmaktadır TUumlBİTAK UME Fotonik ve Elektronik Sensoumlrler Laboratuvarırsquonın TUumlBİTAK Marmara Araştırma Merkezi yurticcedili ve yurtdışındaki ccedileşitli uumlniversitelerle yeni OLED ve OPV malzemelerinin geliştirilmesi konusunda işbirliği ccedilalışmaları devam etmektedir

OLED ve OPV Geliştirilmesinde Kullanılan Eldiven Kutu Sistemleri

bull Organik Elektronik OLED Ekran ve OLED Aydınlatma Panelleri Geliştirilmesi

bull Heteroeklem (a-SiHc-Si) Guumlneş Pillerinin Fabrikasyonu ve Arayuumlzey Kusurlarının İncelenmesi

bull Yeni Donor - Akseptoumlr Tipli Kopolimerlerin Organik Guumlneş Pili Uygulamalarında Kullanılması

Temiz Odada Bulunan Vakumlu Ekim Sistemleri

GAZ METROLOJ İ LABORATUVARI

Gaz Metroloji alanının temel amacı enduumlstriyel kaynaklı gazlar taşıt egsoz gazları ve atmosferdeki gaz bileşenlerinin tanımlanması ve oumllccediluumllebilmesi iccedilin gerekli metotların geliştirilmesi incelenmesi ve uygulanması ile yuumlksek kaliteli izlenebilir bir gaz oumllccediluumlm ağının oluşturulması ve bu şekilde bilimsel yasal ve enduumlstriyel gaz oumllccediluumlm faaliyetlerinin doğru bir şekilde yuumlruumltuumllmesini sağlamaktır Gaz metrolojisi kapsamında hazırlanan duumlşuumlk belirsizliğe sahip gaz standartları sağlık ccedilevre ve guumlvenlik konularında ihtiyaccedil duyulan oumllccediluumlmlerde izlenebilirliğin sağlanması ve korunmasına hizmet etmektedir Gaz Metroloji Laboratuvarırsquonda uumllkemizde yapılan gaz oumllccediluumlmlerinde izlenebilirlik zincirinin kurulması ve izlenebilir ve guumlvenilir gaz oumllccediluumlmlerinin yapılabilmesi iccedilin gereken faaliyetler yuumlruumltuumllmekte primer gaz standartları hazırlanmakta ve analiz edilmektedir Gaz metrolojisi alanına giren bilimsel yasal ve enduumlstriyel alanlarda ulusal ve uluslararası duumlzeyde ihtiyaccedilların karşılanması iccedilin ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri oluşturulmaktadır

Gaz Metrolojisi Laboratuvarı 2011 yılında kurulmuştur Laboratuvardaki cihaz ve sistemler aşağıda verilmiştir

Gaz Karışımları Hazırlama Laboratuvarı

bull Gaz dolum istasyonu bull Turbomolekuumller vakum pompa sistemi bull Tuumlp karıştırma sistemi bull Tuumlp tartım sistemi

Gaz Analiz Laboratuvarı

bull GC-FIDTCD cihazı bull CO (karbon monoksit) CO2 (karbon dioksit) NOx (azot oksit) SO2 (kuumlkuumlrt dioksit)

gaz analizoumlrleri bull GC ve gaz analizoumlrleri iccedilin oumlrnekleme sistemleri

Gaz Karışımı Hazırlama Laboratuvarı Gaz Analiz Laboratuvarı

bull EU-IPA Projesi 2008-2011 Batı Balkan ve Tuumlrkiye Kalite Altyapısının Geliştirilmesi

bull EU- IPA Projesi 2011-2014 Batı Balkan ve Tuumlrkiye Kalite Altyapısının Geliştirilmesi

bull Milli Savunma Bakanlığı Projesi 2009 Mayın Yerine Alternatif Sistemler Yapılabilirlik

Etuumlduuml

bull FP7 EMRP Araştırmacı Değişim Bursu 2012-2013 Havadaki Kimyasal Kirleticiler iccedilin Metroloji

Laboratuvar ayrıca CCQM-Gaz Analizleri Ccedilalışma Grubu (GAWG) ve EURAMET TCMC faaliyetlerinde etkin olarak goumlrev almakta ve accedilılan uluslararası oumllccediluumlm karşılaştırmalarına katılım sağlamakta olup oumlrnek bir ccedilalışma aşağıda verilmiştir

bull EURAMET 1166 (EURAMETQM-S5) Azot İccedilerisindeki Karbondioksit Karışımlarının Karşılaştırması

İNORGANİK K İMYA LABORATUVARI

2003 yılında kurulan TUumlBİTAK UME İnorganik Kimya Laboratuvarı tarafından oumllccediluumlm kalitesinin artırılması amacıyla inorganik kimya alanındaki oumllccediluumlmlere youmlnelik metotların geliştirilmesi geliştirilen metotların geccedilerli kılınması (metot validasyonu) oumllccediluumlm belirsizliği buumltccedilelerinin hazırlanarak hesaplamaların yapılması ccedilalışmaları yuumlruumltuumllmektedir

Ayrıca ulusal ve uluslararası boyutta birincil seviyede sertifikalı referans malzemeler uumlretmek uumlretilen malzemelerin izlenebilirlik zincirini oluşturmak ve devamlılığı iccedilin gerekli faaliyetler yerine getirilmektedir Bu kapsamda ulusal ve uluslararası duumlzeyde enduumlstriyel yasal ve bilimsel faaliyetlerin doğru ve guumlvenilir bir şekilde yuumlruumltuumllmesi iccedilin ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri oluşturulmakta destek sağlanmaktadır Bunların dışında EMRP gibi uluslararası projelerde goumlrev alınmakta ve 2005 yılından itibaren uluslararası karşılaştırmalara katılım sağlanmaktadır

Laboratuvarın temel amaccedillarından bir diğeri ise uumllkede metroloji bilincinin sağlanması ve kimyasal metroloji alanındaki farkındalığın artırılması iccedilin ccedileşitli faaliyetler ve ccedilalışmalar duumlzenlemektir Bunu gerccedilekleştirmek iccedilin TUumlBİTAK UME Kimya Laboratuvarları tarafından her yıl Mayıs ve Kasım aylarında duumlzenlenen ldquoKimyasal Oumllccediluumlmlerde Belirsizlik Hesaplamalarırdquo ile ldquoMetot Validasyonurdquo eğitimlerinde ve Avrupa Birliği tarafından desteklenen EC JRC IRMM oumlnderliğinde yuumlruumltuumllen TrainMiC aktivitelerinin uumllkemizde duumlzenlenen faaliyetlerinde goumlrev alınmaktadır Bunun yanı sıra Tuumlrkiyersquodeki kimyasal oumllccediluumlm ve analiz laboratuvarlarının guumlvenilirliğini artırmaya youmlnelik her yıl Nisan ve Eyluumll aylarında duumlzenlenen Yeterlilik Testi ccedilalışmalarına laboratuvar ccedilalışanları tarafından destek sağlanmaktadır

bull HR-ICP-MS Cihazı bull ICP-MS Cihazı bull Lazer Aşındırma Sistemi bull Mikrodalga Ccediloumlzuumlnuumlrleştirme Sistemi bull İyon Kromatografi Cihazı

bull FP7 EMRP iMERA-Plus Projesi 2008-2011 Klinik Kimya Alanında İzlenebilir Biyotuumlr ve İyon Aktivitesi Oumllccediluumlmleri

bull EU-IPA Projes 2009-2012 Avrupa ve Tuumlrkiyersquode Metroloji (EMIT)

bull EU-IPA Projesi 2010-2015 Kimyasal Metroloji Cihazlarının TUumlBİTAK UMErsquoye Tedarik Edilmesi

bull FP7 EMRP Ccedilevre Projesi 2009-2012 AB Su Direktifi Ccedilerccedilevesinde Oumlnemli Kirleticilerin Takibi İccedilin İzlenebilir Oumllccediluumlmler

bull FP7 EMRP Sağlık Projesi 2012-2015 Metaloproteinler iccedilin Metroloji

Laboratuvar tarafından ayrıca CCQM-İnorganik Analizler Ccedilalışma Grubu faaliyetlerinde etkin olarak goumlrev alınmış olup aşağıda verilen uluslararası oumllccediluumlm karşılaştırmalarına katılım sağlanmıştır

bull CCQM-P46 İnorganik Kalibrasyon Standartlarının Hazırlanması

bull CCQM-P62 Yuumlksek Saflıktaki Nikelde Eser Element Tayini

bull CCQM-K42 Aluminyum Alaşımının Bileşenlerinin Tayini

Mikrodalga Ccediloumlzuumlnuumlrleştirme Sistemleri İyon Kromatografi Cihazı

bull CCQM-P64 Soya Ununda Eser Element Tayini

bull CCQM-P72 Gıdalarda Toksik Metaller (Domates salccedilasında ccedilinko kurşun

ve kadmiyum)

bull CCQM-K431P96 Deniz Balığında As Hg Se ve Metilciva İccedileriği

bull CCQM-K45 Gıdadaki Zehirli Metaller (Salccedilada Kalay Tayini)

bull EUROMET-763 Zn Pb Ca ve Cu İccedilin Tek Elementli Kalibrasyon Ccediloumlzeltileri

bull CCQM-K49P85 Sığır Ciğerinde Eser ve Toksik Elementlerin Tayini

bull CCQM-K56P641 Tam Yağlı Soya Fasulyesinde Eser Elementlerin Tayini

bull CCQM-P97 Şifalı Bitkilerde Cd ve Pb Tayini

bull CCQM-P111 Deniz Suyu Tuzluluğu

bull CCQM-P861 Buğday Ununda Toplam Se Tayini ve Selenyum Tuumlrlendirme Analizi

bull CCQM-K75P118 Yosunda Toksik Elementlerin Tayini

bull IPA 2008 PT3 Atık Su

bull CCQM-P961 AsB ccediloumlzeltisi ve Balıkta AsB Miktarı Tayini

bull SIM-QM-S2 İccedilme Suyunda Eser Element Tayini

bull CCQM-K89P126 Herba Ecliptaersquoda Eser ve Elzem Elementlerin Tayini

bull CCQM-K301 Şarapta Pb Tayini

bull CCQM-P122 Şarapta Pb Fe Cu and Cd Tayini

bull CCQM-K87P124 Pb Cr ve Co Monoelemental Kalibrasyon Ccediloumlzeltileri

bull EURAMET 1185 İnsan Serumunda Selenometiyonin Tayini

bull CCQM-K100 Etanolde Bakır Tayini

bull CCQM-P961 AsB Ccediloumlzeltisinin Oumllccediluumlmuuml ve Deniz Balığında AsB Tayini

ORGANİK K İMYA LABORATUVARI

Organik Kimya Laboratuvarı tarafından organik kimya alanında oumllccediluumlmlerin kalitesini ve oumllccediluumlmlerin uumllke ccedilapında izlenebilirliğini sağlamak amacına youmlnelik faaliyetler yuumlruumltuumllmektedir Bu amaccedilla youmlntem geliştirme ve metot validasyonu ccedilalışmaları yuumlruumltuumllmekte ve yeni oumllccediluumlm metotları iccedilin belirsizlik değerleri hesaplaması ccedilalışmaları gerccedilekleştirilmektedir Yapılan kimyasal oumllccediluumlmlerin izlenebilirliğini ve sonuccedillarının uluslararası alanda karşılaştırılabilirliğini sağlamak iccedilin metrolojik hiyerarşi iccedilerisinde uluslararası duumlzeyde ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmektedir

2003 yılında kurulan Organik Kimya Laboratuvarı 2006 yılından bu yana Tuumlrkiyede dağıtılan tuumlm akaryakıtlara eklenen Ulusal Markeri uumlretmek dağıtmak ve kontrol etmek iccedilin Enerji Piyasası Duumlzenleme Kurumu ile işbirliği yapmaktadır

Uluslararası duumlzeyde Organik Kimya Laboratuvarı kendi uzmanlık alanında Tuumlrkiyeyi temsil etmektedir Bu kapsamda FP7-EMRP proje ortaklıkları EURAMET TC-MC ve CIPM CCQM temsilcilikleri yuumlruumltuumllmektedir Uluslararası karşılaştırmalara katılım ve anahtar karşılaştırma veritabanında CMC (Kalibrasyon ve Oumllccediluumlm Kabiliyetleri) tablolarının yayınlanması ile uluslararası arenada metrolojik yeterlilik sağlanmış bulunmaktadır

bull Sıvı Kromatografisi (LC-MS LC-MSMS) - Tuzaklı İyon - Uumlccedilluuml Kuadropol - TOF bull Gaz Kromatografisi (GC-MS GC-MSMS) - TripleQuadropole - Quadropole - Ion Trap

Tandem Gold LC-MSMS Cihazı

Thermo TSQ Quantum GC-MSMS Cihazı Bruker MicroToF Q LC-MSMS Cihazı

bull İzotop Oranı Cihazları - EA-IRMS - GC-IRMS - LC-IRMS - TC-EA-IRMS bull Sıvı Kromatografi Sistemleri - HPLC-UV-PDA - Preperatif HPLC bull Gaz Kromatografi Sistemleri - FIDECD(Thermo) bull Spektroskopik Sistemler - UV-Vis-NIR Spektrometre - Floresans Spektrometre - FTIR - Raman Spektrometre - NMR (600 MHz)

bull EPDK Projesi 2012-2013 Ulusal Marker Uygulaması ve Geliştirilmesi

bull Enduumlstri Projesi 2005-2007 GC LCMS ve ICPMS Cihazları İccedilin Biyokimyasal Test Kitlerinin Geliştirilmesi

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi 2010-2012 Plastik Madde İccedilerisinde PBDE ve PBB Tayini

bull FP7 EMRP Ccedilevre Projesi 2009-2012 Biyoyakıtlarda Oumllccediluumlm

Laboratuvar tarafından ayrıca CCQM-Organik Analizler Ccedilalışma Grubu faaliyetlerinde etkin olarak goumlrev alınmış olup aşağıda verilen uluslararası oumllccediluumlm karşılaştırmalarına katılım sağlanmıştır

CCQM-K55b Yuumlksek Saflıkta Organik Maddelerin Karakterizasyonu Aldrin

CCQM-P75 Metiyoninde δ13C and δ15N Oumllccediluumlmleri

CCQM-P91 Gıdalarda Pestisit-Elma Suyunda Pyrethroids CCQM-K81 Domuz Kas Dokusunda Eser Kloroamfenikol

CCQM-P117a Yuumlksek Saflıkta Organik Maddelerin Karakterizasyonu 17β-Estradiol CCQM-P129 Biyoetanol Yakıtta Etanol ve Su Miktarı Tayini CCQM-K95 Yiyecek Matrisinde Orta Polaritleri Analitler Ccedilayda Orta Polariteli Pestisitler CCQM-K55c Yuumlksek Saflıkta Organik Maddelerin Karakterizasyonu L-Valin

REFERANS MALZEMELER LABORATUVARI

TUumlBİTAK UME Referans Malzemeler Laboratuvarı 2012 yılında kurulmuştur Ccedilevre sağlık ve gıda guumlvenliği alanlarındaki oumllccediluumlmler iccedilin sertifikalı referans malzemeler gerektiğinden laboratuvarın oumlncelikli amacı uumllke genelinde yapılan tuumlm kimyasal oumllccediluumlmlerin guumlvenilirliğini garanti altına alınmasını sağlayacak referans malzemelerin uumlretimini ve sertifikasyonunu gerccedilekleştirmektir

Laboratuvar ayrıca yılda bir kere TrainMIC Eğitimi ve yılda iki kere akredite laboratuvarlar ve enduumlstri laboratuvarları iccedilin kimyasal oumllccediluumlmlerde yeterlilik testleri duumlzenlemektedir

Kimyasal Oumllccediluumlmlerde Belirsizlik Hesaplamaları ve Genel Metroloji Eğitimleri ilgili sektoumlrler iccedilin yılda iki kez verilmektedir

bull Parccedilacık Buumlyuumlkluumlk Analizoumlruuml bull V Karıştırıcı bull 3 Boyutlu karıştırıcı

bull CRM 1201 2012-2013 Kaynak Suyu Sertifikalı Referans Malzeme Uumlretimi

bull CRM 1202 2013-2015 Fındıkta Eser Element Sertifikalı Referans Malzemesi Uumlretimi ve Sertifikalandırılması

bull CRM 1301 2012-2015 Kloramfenikol Primer Kalibrant Sertifikalı Referans Malzemesinin Uumlretilmesi ve Sertifikalandırılması

bull CRM 1302 2012-2015 Kuru İncir Sertifikalı Referans Malzeme Uumlretimi ve Sertifikalandırılması

bull CRM 1308 2012-2016 Liyofilize Serumrsquoda 25-OH Vitamin D2D3 SRMrsquosinin Uumlretilmesi ve Sertifikalandırılması

Referans Malzemeler

MEKAN İK GRUBU LABORATUVARLARI

AKIŞKANLAR LABORATUVARLARI

Akışkanlar Laboratuvarları Su Debisi Gaz Debisi ve Hava Hızı Laboratuvarı olmak uumlzere uumlccedil alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

SU DEBİSİ LABORATUVARI

UME Su Debisi Laboratuvarı uumllke enduumlstrisinin su sayaccedilları oumllccediluumlm ve kalibrasyon hizmetlerini karşılamak amacı ile kurulmuştur Laboratuvarda bulunan birincil seviye referans sistemlerin kapasitesi 001 ile 2000 m3h debi aralığını kapsamaktadır ve oumllccediluumlm belirsizliği 006 (k=2) değerinin altındadır

Laboratuvarda su besleme sistemi laboratuvar iccedilerisinde bulunan 300 m3 hacimli havuzdan veya laboratuvar dışında bulunan 35 m yuumlksekliğindeki su kulesinde bulunan 50 15 ve 5 m3 hacimli sabit seviye tanklarından yapılmaktadır Oumllccediluumlm hatlarına su besleme iccedilin ccedilok sayıda frekans kontrolluuml pompalar bulunmaktadır Bu pompaların maksimum debileri 20 ile 1000 m3h arasında değişmektedir ve direk ya da su kulesi tankları uumlzerinden sistemi besleyecek şekilde oumllccediluumlm hatlarına bağlanmıştır

Su sıcaklığının kontrol edilmesi gereken oumllccediluumlmler iccedilin (oumlrneğin sıcak su sayaccedilları) laboratuvarda ayrıca su sıcaklık kontrolluuml su havuzundan bağımsız olarak ccedilalışan ve oumllccediluumlm hattına sıcak veya soğuk su veren iki ayrı tank mevcuttur

Su Debisi Laboratuvarırsquonda toplam 17 adet oumllccediluumlm hattı vardır bu oumllccediluumlm hatlarının ccedilapları DN-200 ve DN-5 aralığında değişmektedir Her oumllccediluumlm hattında paslanmaz ccedilelik borular uzaktan kumandalı vanalar değişik tuumlrdeki referans akış oumllccedilerler (Coriolis manyetik ve ultra-sonik) ve sıcaklıkbasınccedil sensoumlrleri bulunmaktadır Laboratuvarda gravimetrik esaslı birincil seviye sistemler referans olarak kullanılmaktadır Bu sistemlerden doumlrt adet vardır hepsi Tuumlrkiyersquode tasarlanmış ve imal edilmiştir Sistemlerin maksimum su ağırlığı kapasiteleri 10 kg 1 ton 5 ton ve 30 tondur Sistemlerin tamamı flying start and stop modunda kullanılmaktadır

Su Debisi Laboratuvarı

Su Debisi Laboratuvarırsquonda bulunan tuumlm enstruumlman ve cihazlar bir PLC sistemi tarafından kontrol edilmekte ve oumllccediluumlmler bilgisayar aracılığıyla yapılmaktadır Laboratuvarda yapılabilen oumllccediluumlmler şunlardır

bull Su sayaccedillarının kalibrasyonu ve testleri

bull Sıcak ve soğuk su sayaccedillarının testi

bull Vana armatuumlr ve pompa deneyleri

GAZ DEB İSİ LABORATUVARI

Gaz Debisi Laboratuvarırsquonda bulunan ccedilok sayıdaki gaz debisi referans cihazları 1 ccmrsquoden 20000 m3h kadar geniş bir debi aralığını kapsamaktadır Laboratuvarda farklı tipteki gaz sayaccedilları ve debimetre cihazlarının kalibrasyonları ve testleri yapılabilmektedir Laboratuvarda primer seviye referans sistemi Bell-Prover cihazıdır Bu cihaz atmosfer basıncı koşullarında 02 ile 85 m3h debi aralığını 005 belirsizlik değeri ile kapsamaktadır Bell-prover cihazının ana parccedilaları ccedilan şeklindeki bir silindir silindir ağırlığını dengede tutan bir karşı ağırlık ve silindir hareketini oumllccedilen bir doumlnel enkoderdan oluşmaktadır

Silindir iccedilerisine hava dolarken gaz basıncı ile yukarı doğru hareket eden ccedilanın zamana karşı yer değiştirmesi doumlnel enkoder vasıtasıyla oumllccediluumllerek iccedilerisine dolan hacim ve debi değeri elde edilmektedir Bell prover cihazı UME Boyutsal Basınccedil Zaman-Frekans ve Sıcaklık Laboratuvarlarırsquondan izlenebilirdir Laboratuvarda bulunan tuumlm diğer referans cihazların izlenebilirliği Bell-Prover cihazından sağlanmaktadır

Duumlşuumlk gaz debileri iccedilin kullanılan diğer referans cihazlar ıslak tip gaz sayaccedilları (İng wet gas meters) ve kuru piston (dry piston) cihazlarıdır Islak tip gaz sayaccedilları ile 2 - 18 000 lh debi aralığı 02 belirsizlikle kuru piston cihazları ile de 1 ccm - 50 LPM debi aralığında 02 belirsizlikle hizmet verilmektedir

UME Gaz Debisi Laboratuvarırsquonda yeni oumllccediluumlm cihazları geliştirilmektedir Sonik nozul bank gaz debisi oumllccediluumlm ve kalibrasyon sistemi laboratuvarda geliştirilen cihazlara en yeni oumlrnektir Bu sistem maksimum altı nozul ile ccedilalışmakta ve her bir nozul debi aralığı giriş hava basıncı ve nozulun ccedilapı aracılığıyla kontrol edilmektedir Sonik nozul sistemi ccedilok kararlı seviyede 120 m3h debisine kadar kesintisiz sabit hava akışını 025 belirsizlikle sağlayabilmektedir Tuumlm sistem bilgisayar aracılığıyla kontrol edilmektedir Muumlşteri ihtiyaccedilları ve isteklerine goumlre oumlzellikle doğal gaz dağıtıcı firmaları ve gaz sayacı uumlreticileri iccedilin sonik nozul bank kalibrasyon ve test cihazları uumlretilebilmektedir

Bell-Prover Sistemi Sonik Nozul Bank Gaz Debisi Kalibrasyon ve Test Cihazı

Laboratuvarda ayrıca ccedilok sayıda tuumlrbinmetre cihazı referans cihazlar olarak atmosfer basıncı koşullarında kullanılmaktadır Bu tuumlrbinmetre cihazları ve test istemleri ile UME Gaz Debisi Laboratuvarı tarafından aşağıda verilen debi aralıklarında test ve kalibrasyon hizmetleri verilmektedir

bull 10 m3h - 6600 m3h debi aralığında 011 ve 043 belirsizliğinde

bull 19500 m3h debi değerine kadar 045 ve 078 belirsizliğinde

HAVA HIZI LABORATUVARI

UME Hava Hızı Laboratuvarırsquonda 05 ile 40 ms hava hızı aralığında değişik tipteki anemometrelerin ve hava hızı oumllccedilerlerin kalibrasyon ve test hizmetleri 2500 mm oumllccediluumlsuumlnde ve kare şeklindeki bir kanal vasıtasıyla verilmektedir

Laboratuvarda iki boyutlu bir Lazer Doppler Anemometre (LDA) cihazı ana referans olarak kullanılmaktadır Bu cihazın birincil seviyedeki kullanımını sağlamak amacıyla bir doumlner disk cihazı laboratuvarda geliştirilmiştir Bu cihaz basit olarak sabit hızlarda doumlnen bir cam tekerlekten oluşmaktadır LDA cihazının kalibrasyonu tekerleğin uumlst yuumlzeyinde hız oumllccediluumlmleri

gerccedilekleştirilerek yapılmaktadır

Tekerleğin yuumlzeysel (yada ccedilizgisel) hızı accedilısal hız ve tekerlek ccedilapına bağlı olmasından dolayı LDA cihazının izlenebilirliği UME Boyutsal ve Zaman-Frekans Laboratuvarı tarafından sağlanmaktadır

Laboratuvarda yapılan ccediloğu kalibrasyon ve testlerde pitot tuumlp cihazı referans olarak kullanılmaktadır

Hava Hızı Laboratuvarırsquonda yeni bir ruumlzgar tuumlneli 2013 Şubat ayı itibari ile hizmete alınmıştır Bu tuumlnel laboratuvarı tarafından tasarlanmış ve yerli bir uumlretici tarafından

imal edilmiştir Bu yeni tuumlnel sayesinde hava hızı deney ve kalibrasyonları daha kararlı hava hızları altında ve ccedilok daha duumlşuumlk belirsizlik değerlerinde yapılmaktadır

bull İGDAŞ Doğal Gaz Sayaccedilları Kalibrasyon Uumlnitesinin Revizyonu

bull FP7-EMRP Projesi METEOMET-Meteoroloji iccedilin Metroloji

bull Sonik Nozul Bank Gaz Debisi Kalibrasyon ve Test Cihazı Tasarımı ve İmalatı

bull Mikro-PIV Sisteminin Kurulması ve Geliştirilmesi

bull İlaccedil Verilimi iccedilin Metroloji

bull LDA (Lazer Dopler Anemometre) İzlenebilirliğinin LDA Doumlner Disk Sistemi Uumlzerinden Sağlanması

Doumlner Disk Cihazı ve LDA Sisteminde Bir Kalibrasyon Oumllccediluumlmuuml

TUumlBİTAK UME

AKUST İK LABORATUVARLARI

UME Akustik Laboratuvarlarırsquoalanlarında oumllccediluumlm buumlyuumlkluumlklerin standartlarını birincil seviyede olugeliştirmek uluslararası metroloji sistemine uluslararası karetmek ve verilen kalibrasyon oumllccediluumlm ve deney hizmetleri ile uumllke iccedilerisinde veya dıkurulu alt seviyedeki laboratuvarlara izlenebilirlik saAyrıca laboratuvar faaliyet alanlarında uumllke ihtiyaccedilları ve paydadoğrultusunda ilgili konularda arabağlamda laboratuvar Avrupa Metroloji Araortağı olarak goumlrev almaktadır Bu tip projeler laboratuvarın yurtve tecruumlbenin artmasını sağTitreşim Laboratuvarı olmak uumlzere uumlccediltarafından sağlanan hizmetler

AKUST İK LABORATUVARI

Laboratuvarda ses basıncı birimi standardının birincil duumlzeyde olugeliştirilmesine youmlnelik ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmektedir Ayrıca akustik oumllccediluumlmlerinde kullanılan cihaz ve doumlnuumlştuumlruumlcuumllerin birincil ve ikincil seviyelerdeki kalibrasyonları oumlzel akarakterizasyonu yapı malzemelerinin ses yutma katsayısı ve kapalı hacimlerin ccedilınlanım suumlresi oumllccediluumlmleri laboratuvar tarafından gerccedilekle

Enduumlstriyel Uumlruumlnlerin Tam Yansımasız Oda

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

rsquonın temel amacı akustik ultrasonik titreşim ve sualtı akustialanlarında oumllccediluumlm buumlyuumlkluumlklerin standartlarını birincil seviyede oluşturmak muhafaza etmek

tirmek uluslararası metroloji sistemine uluslararası karşılaştırmalar yoluyla entegre ve verilen kalibrasyon oumllccediluumlm ve deney hizmetleri ile uumllke iccedilerisinde veya dı

kurulu alt seviyedeki laboratuvarlara izlenebilirlik sağlayarak oumllccediluumlm birliğAyrıca laboratuvar faaliyet alanlarında uumllke ihtiyaccedilları ve paydaş

rultusunda ilgili konularda araştırma projeleri uumlretmek laboratuvarın diğlamda laboratuvar Avrupa Metroloji Araştırma Programı araştırma projelerinde proje

ı olarak goumlrev almaktadır Bu tip projeler laboratuvarın yurtdışı işbirliklerinin deneyim ve tecruumlbenin artmasını sağlamaktadır Akustik Laboratuvarları Akustik Ultrasonik ve

olmak uumlzere uumlccedil alt laboratuvardan oluşmaktadırhizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

K LABORATUVARI

Laboratuvarda ses basıncı birimi standardının birincil duumlzeyde oluşmalar yuumlruumltuumllmektedir Ayrıca akustik oumllccediluumlmlerinde kullanılan

tuumlruumlcuumllerin birincil ve ikincil seviyelerdeki kalibrasyonları oumlzel akarakterizasyonu yapı malzemelerinin ses yutma katsayısı ve kapalı hacimlerin ccedilınlanım suumlresi oumllccediluumlmleri laboratuvar tarafından gerccedilekleştirilmektedir

Enduumlstriyel Uumlruumlnlerin Tam Yansımasız Oda İccedilerisinde Ses Guumlccedil Duumlzeyi Belirlenmesi

LABORATUVARLARI

şim ve sualtı akustiği şturmak muhafaza etmek ştırmalar yoluyla entegre

ve verilen kalibrasyon oumllccediluumlm ve deney hizmetleri ile uumllke iccedilerisinde veya dışında layarak oumllccediluumlm birliğini oluşturmaktır

Ayrıca laboratuvar faaliyet alanlarında uumllke ihtiyaccedilları ve paydaşlarının talepleri tırma projeleri uumlretmek laboratuvarın diğer bir amacıdır Bu

ştırma projelerinde proje ş şbirliklerinin deneyim

Akustik Ultrasonik ve şmaktadır Laboratuvarlar

ıda oumlzetlenmektedir

Laboratuvarda ses basıncı birimi standardının birincil duumlzeyde oluşturulması ve malar yuumlruumltuumllmektedir Ayrıca akustik oumllccediluumlmlerinde kullanılan

tuumlruumlcuumllerin birincil ve ikincil seviyelerdeki kalibrasyonları oumlzel akustik odaların karakterizasyonu yapı malzemelerinin ses yutma katsayısı ve kapalı hacimlerin ccedilınlanım

ccedilerisinde Ses Guumlccedil Duumlzeyi Belirlenmesi

Laboratuvar tarafından ses basıncı birimi standardı 10 Hz - 25 kHz frekans aralığında IEC 61094-2 standardına goumlre oluşturulmuş olup standardın diğer uumllkelerin ulusal standartları ile eşdeğerlik dereceleri ccedileşitli uluslararası karşılaştırmalarda elde edilen sonuccedillarla belirlenmiştir Ulusal standardın belirsizliği oumlnde gelen ulusal metroloji enstituumllerin standartlarının belirsizliği ile kıyaslanabilecek duumlzeydedir Ulusal standardın değeri ccedileşitli cihaz ve doumlnuumlştuumlruumlcuumllerin oumlrneğin mikrofon ses kalibratoumlrleri kalibrasyonu uumlzerinden alt seviyeye aktarılmaktadır 50 Hz alt limit frekansına sahip tam yansımasız oda ccedilınlanım odası ve geniş cihaz ve oumllccediluumlm altyapısı ile laboratuvar uumllke iccedilinde ve dışında akustik alanında birccedilok hassas oumllccediluumlmleri yapacak ve akustik metrolojisinin gerekli olduğu projelere katkı sağlayacak duumlzeydedir Yurticcedili ve yurtdışında ccedileşitli projelerlere ve Avrupa Metroloji Araştırma Programına (EMRP) katkı sağlamaktadır

ULTRASON İK LABORATUVARI

Laboratuvarda ultrasonik guumlccedil birimi standardının birincil duumlzeyde oluşturulması geliştirilmesine youmlnelik ccedilalışmalar oumlncelikli faaliyetler arasında bulunmaktadır Ultrasonik alanda kullanılan doumlnuumlştuumlruumlcuumllerin alan karakterizasyonu malzeme iccedilerisindeki ses hızı oumllccediluumlmleri laboratuvarda yuumlruumltuumllen diğer ccedilalışmalar arasında yer almaktadır Laboratuvarın ccedilalışma konuları aşağıda goumlsterildiği gibi sıralanmıştır

bull Ultrasonik teşhis ve tedavi cihazlarının ccedilıkış guumlccedillerinin belirlenmesi bull Doumlnuumlştuumlruumlcuuml alan karakterizasyonu

Ultrasonik guumlccedil biriminin birincil duumlzeyde ulusal standardı IEC 61161 standardına uygun olarak radyasyon kuvvet terazisi youmlntemiyle oluşturulmuştur

Yapı Malzemelerinin Ccedilınlanım Odasında Ses Yutma Katsayısı Oumllccediluumlmleri

Mevcut durumda ulusal standardın ccedilalışma boumllgesi 1 MHz - 15 MHz frekans ve 10 mW-15 W guumlccedil aralığını kapsamaktadır Laboratuvarda kurulmuş olan radyasyon kuvvet terazisi ile tıpta yaygın olarak kullanılan Yuumlksek Şiddet Odaklamış Ultrasonik Doumlnuumlştuumlruumlcuumllerin ccedilıkış guumlccedillerinin 150 Wrsquoa kadar oumllccedilme imkanı sağlanmıştır Laboratuvar son yıllarda ultrasoniğin sağlık alanındaki tedavilerde kullanılmasına youmlnelik projelere yoğunlaşmıştır

TİTREŞİM LABORATUVARI

Laboratuvarda doğrusal ivme birimi standardının birincil duumlzeyde oluşturulması ve geliştirilmesine youmlnelik ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmektedir Titreşim ve kuvvet oumllccediluumlm ve deneylerinde kullanılan cihaz ve doumlnuumlştuumlruumlcuumllerin birincil ve ikincil seviyelerdeki kalibrasyonları titreşim oumllccediluumlmleri de laboratuvarın faaliyetleri arasında yer almaktadır

Doğrusal ivme biriminin ulusal standardı ISO 16063-11 standardına uygun olarak lazer interferometresi ile oluşturulmuştur Oluşturulan standart kullanılarak referans ivme oumllccedilerlerin 10 Hz - 10 kHz frekans aralığında mutlak kalibrasyonları gerccedilekleştirilmektedir Birincil seviyede kalibrasyonu yapılmış ivme oumllccedilerler karşılaştırma youmlntemiyle gerccedilekleştirilen kalibrasyonlarda referans olarak kullanılarak doğrusal ivme birimi standardının değeri alt seviyelere aktarılmaktadır Yakın gelecekte doğrusal ivme birimi standardının ccedilalışma boumllgesinin daha duumlşuumlk frekanslara kadar genişletilmesi planlanmaktadır

bull Marmara Boumllgesinde Duumlşey Yerkabuğu Hareketlerinin Mutlak Gravite ve GPS Oumllccediluumlmleri ile Araştırılması

bull FP7 EMRP Projesi Harici Işın Kanser Tedavisi

bull Hacim Akustiği Parametrelerinin Tuumlrk Makam Muumlziği İcra Edilen Kapalı Mekanlar Accedilısından İncelenmesi ve Değerlendirilmesi

bull FP7 EMRP Projesi Evrensel Kulak Simuumllatoumlruuml ve İşitilemeyen Sesin Algılanması iccedilin Metroloji

bull FP7 EMRP Projesi Tedavi Edici Ultrasonik iccedilin Metroloji

BASINCcedil LABORATUVARLARI

TUumlBİTAK Ulusal Metroloji Enstituumlsuuml (UME) buumlnyesinde bulunan Basınccedil Laboratuvarları basınccedil metrolojisi konusunda kuumltle ve tuumlretilmiş buumlyuumlkluumlkler kapsamında BIPM CMC (Kalibrasyon ve Oumllccediluumlm Kabiliyetleri) tablolarında toplam 12 adet oumllccediluumlm buumlyuumlkluumlğuuml ile yer almaktadır Basınccedil Laboratuvarları Basınccedil ve Vakum Laboratuvarı olmak uumlzere iki alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ve ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

BASINCcedil LABORATUVARI

Laboratuvarda hidrolik pnoumlmatik mutlak ve bağıl basınccedil oumllccediluumlmleri gerccedilekleştirilmektedir Pnoumlmatik basınccedil oumllccediluumlmleri 20 Pa - 100 MPa aralığında hidrolik basınccedil oumllccediluumlmleri 8x105 Pa - 500 MPa aralığında yapılmaktadır

Laboratuvarı tarafından basınccedil ve vakum metrolojisi kalibrasyon metotları oumllccediluumlm teknikleri ve belirsizlik hesapları ile kuruluşların laboratuvar kurma ve laboratuvar akreditasyonu aşamasında ihtiyaccedil duyduğu teknik kriterler konularında danışmanlık hizmeti verilmektedir

VAKUM LABORATUVARI

Vakum boumlluumlmuuml genel olarak doumlrt ana başlık altında faaliyetlerini suumlrduumlrmektedir Ulusal vakum standardı ccedilok aşamalı statik genleşme sistemi MSSE1 (Multi-Stage Static Expansion System) ikincil seviye vakum kalibrasyon sistemi sızıntı oumllccediluumlmleri ve kuumltle spektrometresi oumllccediluumlmleri Bu kapsamda tuumlm ikincil seviye vakum oumllccediler kalibrasyonları ikincil seviye standart olan VGMS (Vacuum Gauge Metrology System) sistemi uumlzerinde gerccedilekleştirilmektedir

Sistemin basınccedil ccedilalışma aralığı 10-4 Pa - 13 x 105 Pa bağıl genişletilmiş belirsizlik 83 x 10-2 - 79 x 10-3 olarak belirlenmiştir Referans standartların izlenebilirliği ise MSSE1 birincil seviye standart statik sistem uumlzerinden sağlanmaktadır Sistemin basınccedil ccedilalışma aralığı 9 x 10-4 Pa - 103 Pa bağıl genişletilmiş belirsizlik 21 x 10-3 - 95 x 10-4 olarak belirlenmiştir Uluslararası alanda gerccedilekleştirilen karşılaştırma (EUROMET 442 AB Projesi) ile Statik Sistem Avrupa Birliği tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliği Projesi kapsamında sızıntı standartları ve dedektoumlrleri kararlılık oumllccediluumlmleri quadrupol kuumltle spektrometresi kararlılık oumllccediluumlmleri ve parametrelerinin hassasiyet uumlzerindeki etkilerinin incelenmesi gibi konular da laboratuvarın ccedilalışma alanlarına girmiştir

Hidrolik Basınccedil Oumllccediluumlmleri Dinamik Basınccedil Doumlnuumlştuumlruumlcuuml Oumllccediluumlmleri

Bu ccedilalışmalar 2012 yılı itibariyle kurulan Dinamik Vakum Sistemi uumlzerinde gerccedilekleştirilmektedir Bu sistem kullanılarak vakum pompalarının performans testlerinin yapılması da laboratuvarın planları arasında yer almaktadır

bull FP7 EMRP Projesi IND12 - Enduumlstriyel Uygulamalar İccedilin Vakum Metrolojisi

bull FP7 EMRP Projesi Mekanik Buumlyuumlkluumlklerin İzlenebilir Dinamik Oumllccediluumlmlerirdquo

Birincil Seviye Vakum Standardı ldquoCcedilok Aşamalı Statik Genleşme Sistemirdquo (MSSE1)

Dinamik Referans Vakum Sistemi

İkincil Seviye Vakum Oumllccediler Kalibrasyon Sistemi (VGMS)

BOYUTSAL LABORATUVARLARI

Ccedilalışma alanı uzunluk oumllccediluumlsuuml metre ile ilgili olan Boyutsal Laboratuvarları izlenebilirliğini kendi buumlnyesinde bulunan ve oumllccediluumlm amacıyla kullanılan lazerlerin ldquometrerdquo biriminin elde edildiği referans stabilize lazerle karşılaştırılması ile sağlamaktadır SI birimlerinden biri olan metre TUumlBİTAK UME Dalgaboyu Laboratuvarırsquonda bulunan referans stabilize lazerler tarafından 1983 yılında ldquoışığın vakum ortamda 1299 792 458 saniyede aldığı mesaferdquo şeklinde yapılan yeni tanımına goumlre TUumlBİTAK UMErsquode elde edilmektedir İzlenebilirliğini birincil seviyede elde eden Boyutsal Laboratuvarları tarafından bu lazerler kullanılarak ldquometrerdquo birimi enduumlstriye aktarılmaktadır Boyutsal Laboratuvarları Mastar Blokları ve İnterferometrik Oumllccediluumlmler Accedilı Oumllccediluumlmleri Yuumlzey Puumlruumlzluumlluumlğuuml Oumllccediluumlmleri ve Nanometroloji Geometrik Standartlar ve Form Oumllccediluumlmleri 3-Boyutlu Oumllccediluumlmler (Koordinat Metrolojisi) Topografik ve Enduumlstriyel Oumllccediluumlmler Laboratuvarı olmak uumlzere altı alt laboratuvardan oluşmaktadır Bu laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ile ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

MASTAR BLOKLARI ve İNTERFEROMETRİK OumlLCcedilUumlMLER LABORATUVARI

Malzemelerin boyutları interferometrik oumllccediluumlm youmlntemi ile uluslar arası kabul goumlrmuumlş dalga boyu standartları ile karşılaştırılarak oumllccediluumllmektedir

Yuumlksek sınıf değerlerine sahip mastar bloklarının kalibrasyonu interferometrik youmlntem ile yapılmaktadır 300 mm boya kadar olan mastar bloklarının kalibrasyonu otomatik mastar bloğu interferometresinde farklı dalga boyunda iki adet kararlı lazer ile karşılaştırılarak gerccedilekleştirilmektedir 100 mm ile 1000 mm arasındaki mastar bloklarının kalibrasyonu yuumlksek doğruluğa sahip uzun mastar bloğu komparatoumlruumlnde yapıldığı gibi UME Dalgaboyu Laboratuvarırsquonda bulunan UME yapımı Koumlster İnterferometresi ile de yapılabilmektedir Ayrıca kısa mastar blok kalibrasyonları talep doğrultusunda interferometrik veya mekanik youmlntem ile yapılmaktadır Optik yuumlzeylerin (optik flat ayna platen gibi) duumlzlemsellik oumllccediluumlmleri ve retro-reflektoumlr kalibrasyonları Zygo Verifire İnterferometresi ile yapılmaktadır ve burada 150 mmrsquoye kadar ccedilap değerine sahip parccedilaların yuumlzeyleri oumllccediluumllebilmektedir

Mastar Bloğu İnterferometresi Uzun Mastar Bloğu Komparatoumlruuml

Zygo Duumlzlemsellik İnterferometresi Duumlzlemsellik Oumllccediluumlm Sonucu

ACcedilI OumlLCcedilUumlMLER İ LABORATUVARI

SI accedilı birimi ldquoradyanrdquodır ve bir ccedilemberde yarıccedilapa eşit yayın goumlrduumlğuuml accedilı olarak tanımlanmaktadır Enduumlstride accedilı oumllccediluumlmlerinde derece birimi (deg) kullanılmaktadır Bir tam dairenin (2π raydan) 360 eşit parccedilaya boumlluumlnmesi ile derece birimi elde edilmektedir

UMErsquode ulusal accedilı standardı dairenin Heidenhein ERP 880 enkoder (0001rdquo ccediloumlzuumlnuumlrluumlkte) bağlanmış hava yastıklı doumlner tabla kullanılarak hassas bir şekilde boumlluumlnmesi ile elde edilmektedir Hassas accedilı standartlarının kalibrasyonu doumlner tabla ile ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuuml yuumlksek (0005rdquo) otokolimatoumlr (Elcomat HR) kullanılarak gerccedilekleştirilmektedir Bu ekipmanlara ek olarak Moore indeks tablalar otokolimatoumlrler poygonlar accedilı mastar blokları ve hassas duumlzeccediller ccedileşitli accedilı oumllccediluumlmleri iccedilin kullanılmaktadır

Accedilı birimi uzunluk biriminden de trigonometrik hesaplamalardan yararlanılarak elde edilebilir Kuumlccediluumlk accedilılar sinuumls ccedilubuğu veya benzer tip ekipmanlar ile uumlretilmektedir ve duumlzeccedillerin (su terazileri elektronik duumlzeccediller) kalibrasyonları gerccedilekleştirilmektedir Laboratuvarda değişik boyut ve dizaynlarda amaca goumlre kuumlccediluumlk accedilı uumlreticileri geliştirilmiştir Bu accedilı uumlreticileri SI accedilı birimi radyanın 001rdquo (50 nanoradyan) belirsizlikle elde edilişinde duumlzeccedillerin ve otokolimatoumlrlerin kalibrasyonunda kullanılmaktadır

YUumlZEY PUumlRUumlZLUumlLUumlĞUuml OumlLCcedilUumlMLER İ VE NANOMETROLOJ İ LABORATUVARI

Uumlruumlnlerin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml mekanik ve fiziksel oumlzelliklerini oumlnemli oumllccediluumlde etkilemektedir İstenilen yuumlzey kalitesi amaca uygun uumlretim youmlntemlerini seccedililmesi ve kontrol edilmesi ile elde edilebilmektedir Uumlruumlnlerde suumlrtuumlnme aşınma geccedilme sızdırmazlık yorulma yapışma optik yuumlzey elektriksel ve termal kontak gibi arzu edilen fiziksel oumlzellikler uumlretim youmlntemi ile ayarlanabilmektedir Laboratuvarda yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml oumllccediluumlmleri iğne uccedillu ekipmanlar (Mahr Perthometer Concept) kullanılarak gerccedilekleştirilmektedir Tuumlm yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml parametrelerinin (Ra Rq Ry Rz vb) oumllccediluumllmesinin yanında yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml geometrik ve derinlik standartlarının kalibrasyonu ISO 4287 standardı dikkate alınarak yapılmaktadır

Nanosensoumlrler duumlz ayna veya diferansiyel interferometreler kullanılarak kalibre edilmektedir Nanometroloji alanında hassas mask ve line scale oumllccediluumlmlerini gerccedilekleştirmek amacıyla yuumlruumltuumllen projeler bulunmaktadır Bu oumllccediluumlmler iccedilin laboratuvarda Mask Oumllccedilme Cihazı uumlretim ccedilalışmaları devam etmektedir Mask oumllccedilme sistemi iki boyutta ccedilok hassas hareket edebilen hava yastıklı nano pozisyonlama ve 150X buumlyuumltmeye sahip dijital mikroskoptan oluşmaktadır

Yuumlzey Puumlruumlzluumlluumlğuuml Oumllccediluumlmleri

GEOMETRİK STANDARTLAR VE FORM OumlLCcedilUumlMLER İ LABORATUVARI

Birbirine montajı yapılan uumlruumlnlerin form oumlzellikleri oumlnem teşkil etmektedir Yuumlksek doğruluğa sahip standartlarda boyutsal doğruluk form oumlzelliklerine bağlı olduğu iccedilin oumlnemlidir Form hatası uumlruumlnuumln şeklinin ilgili geometrik şekilden sapması olarak tanımlanmaktadır Doğrusallık ve diklik oumllccediluumlmleri CMM cihazı kullanılarak hata ayırma tekniği uygulamasıyla gerccedilekleştirilmektedir CMM cihazı ile alınan veriler laboratuvar tarafından yazılan yazılıma aktarılarak CMM hataları ayrıştırılmakta ve standarda ait diklik ve doğrusallık hataları tespit edilmektedir

Referans masaların (Pleytler) duumlzlemsellik oumllccediluumlmleri elektronik seviye oumllccedilerler ve bu cihazlar ile alınan verileri değerlendiren oumlzel yazılımlarla gerccedilekleştirilmektedir

Yuvarlaklık ve silindiriklik oumllccediluumlmleri Mahr MMQ40 veya MFU800 form oumllccedilme cihazları ile yapılmaktadır Yuumlksek doğruluklu oumllccediluumlmler iccedilin hata ayırma metodları kullanılmaktadır

Ccedilap standartları ve diğer mastarlar laboratuvar tarafından modifiye edilmiş Mahr 828 CIM cihazı kullanılarak kalibre edilmektedir Cihazda sıcaklık kontrol kabini sıcaklık oumllccedilerler ve oumllccediluumlmuuml kabin dışından gerccedilekleştirmeye imkan verecek uzaktan kontrol edilebilen motor mekanizmaları bulunmaktadır 300 mmrsquoye kadar ccedilap standartları kalibrasyonları mastar yerine koyma metodu ile gerccedilekleştirilmektedir Bu cihazla yapılan oumllccediluumlmlerin belirsizliği 02 micromrsquonin altındadır

UumlCcedil BOYUTLU OumlLCcedilUumlMLER (KOORD İNAT METROLOJ İSİ) LABORATUVARI

Form ve boyut oumllccediluumlmlerinin birleştirilmesi ile oluşan enduumlstriyel uumlretim talepleri nedeniyle koordinat metrolojisi ccedilalışmaları bu laboratuvar tarafından yuumlruumltuumllmektedir Laboratuvarda bu amaccedilla silindir standartların konik mastarların vida konik vida dişli ccedilark mastarlarının ve oumlzel mastarların kalibrasyonları iş parccedilalarının oumllccediluumlmleri ve konu ile ilgili araştırmalar gerccedilekleştirilmektedir

3 Boyutlu Oumllccediluumlm Cihazı 5 m Şerit Metre ve Ccedilelik Cetvel Oumllccediluumlm Sistemi

TOPOGRAFİK ve ENDUumlSTR İYEL OumlLCcedilUumlMLER LABORATUVARI

Ccedilelik cetvel ve şerit metre kalibrasyonları iccedilin UME Boyutsal Laboratuvarları tarafından imal edilen 5 m Cetvel ve Şeritmetre Oumllccedilme Sistemi kullanılmaktadır Hassas optik duumlzeccediller nivolar teodolitler teleskoplar kollimatoumlrler ve total stationlar gibi farklı model ve yapıdaki optik takımlama cihazları enduumlstriden savunma sanayinden ve TSKrsquo dan gelen taleplere goumlre kullanılarak oumllccediluumlm problemlerine ccediloumlzuumlm uumlretilmektedir Laboratuvar Projelerinden Oumlrnekler

bull FP7 SEA-EU-NET Projesi Avrupa Birliği ve Guumlney Asya Uumllkeleri Bilimsel Politikalarının Uyumlaştırılması

bull TUumlBİTAK 1001 Projesi Silindirik parccedilaların Nanometrik Hassasiyetle 3 Boyutlu Geometrik Karakterizasyonu

bull Kısa Mesafe EDM (Electronic Distance Meter) Kalibrasyon Sisteminin 5m Bench Uumlzerine Kurulması

bull Referans Doğrusallık ve Diklik Oumllccediluumlm Sisteminin Kurulması

bull Adım Standartları Oumllccediluumlmuuml iccedilin Difraktometre Yapımı

bull Standart Olmayan Kısa Mastar Blokları iccedilin Oumllccedilme Sisteminin Kurulması

KUVVET LABORATUVARLARI

Kuvvet Laboratuvarları Kuvvet Sertlik ve Tork Laboratuvarı olmak uumlzere uumlccedil alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ile ccedilalışma alanları aşağıda oumlzetlenmektedir

KUVVET LABORATUVARI

Standart kuvvetlerin oluşturulması temel olarak statik kuvvet oumllccediluumlmuuml prensibine goumlre gerccedilekleştirilerek ve Newtonrsquoun 2 kanunu F = mg prensibi kullanılarak elde edilmektedir Bu prensibe dayanarak kuvvet oluşturan sistemlere de Kuvvet Standardı Makinaları (KSM) adı verilmektedir Bu sistemler kuvvet oumllccedilme cihazlarının (yuumlk halkaları dinamometreler yuumlk huumlcreleri kuvvet doumlnuumlştuumlruumlcuumlleri vs) kalibrasyonlarında kullanılmaktadır Kuvvet oumllccedilme cihazı terimi yuumlk veya kuvvet uygulandığında elastik deformasyona uğrayan bir eleman ve bu deformasyonun mekanik veya elektriksel olarak okunmasını sağlayan sistemler buumltuumlnuumlnuuml ifade etmektedir UME Kuvvet Laboratuvarırsquonın ccedilalışma alanı ulusal kuvvet standartlarının kurulması ve enduumlstriye transferinin sağlanmasıdır Bu kapsamda kuvvet oumllccedilme cihazlarının kalibrasyonu UME Kuvvet Laboratuvarırsquonda gerccedilekleştirilmektedir

SERTLİK LABORATUVARI

Muumlhendislik dallarında kullanılan malzemelerin tasarım aşamasında oumlzelliklerinin bilinmesi doğru ve amaca uygun bir tasarım iccedilin oumlnem arz etmektedir Malzemenin en yaygın olarak kullanılan oumlzelliklerinden bir tanesi sertlik olup UME Sertlik Laboratuvarı tarafından ulusal sertlik standartlarının kurulması ve enduumlstriye transferi gerccedilekleştirilmektedir Bu kapsamda sertlik test cihazlarının kalibrasyonunda kullanılan sertlik referans bloklarının kalibrasyonu UME Sertlik Laboratuvarırsquonda yapılmaktadır Bu blokların kalibrasyonu ile UMErsquode oluşturulan sertlik standartlarının uumllkemiz sanayisine transferi sağlanmaktadır Oumllccediluumlm duumlnyasında yaygın olarak kullanılan Rockwell Brinell ve Vickers sertlik oumllccedilekleri iccedilin TUumlBİTAK UME Sertlik Laboratuvarırsquonda kurulan referans cihazlarla uumllkedeki sertlik oumllccediluumlmleri teminat altına alınmış bulunmaktadır

110 kN ve 11 MN Kapasiteli Kuvvet Standard Makinaları

Brinell-Vickers Sertlik İz Oumllccedilme Sistemi

Blok kalibrasyonu yanında sertlik elmas uccedilları ve test cihazları kalibrasyonu birincil seviyeli sertlik standardı makinelerinin tasarımı imalatı ve otomasyonu firmalara sertlik metrolojisi alanında eğitim ve danışmanlık ile TUumlRKAK adına denetccedililik faaliyetleri de UME Sertlik Laboratuvarı tarafından gerccedilekleştirilmektedir

TORK LABORATUVARI

Tuumlretilmiş bir SI birimi olan Newton metre [Nm]rsquonin tanımına goumlre gerccedilekleştirilmesi ulusal tork skalasının oluşturulması ve sanayiye transfer edilmesi Tork Laboratuvarı tarafından sağlanmaktadır 1000 Nm kapasiteye kadar UME yapımı tork standardı makineleri ile uumllkemizin birincil seviye tork standartları kurulmuştur Bu kapsamda tork oumllccedilme cihazlarının kalibrasyonu TUumlBİTAK UME Tork Laboratuvarırsquonda gerccedilekleştirilmektedir

bull 600 N Kapasiteli Kuvvet Standardı Makinası Tasarımı ve Kurulması

bull Rockwell Sertlik Standardı Makinesirsquonin Tasarımı ve Kurulması

bull Brinell-Vickers Sertlik Standardı Makinesirsquonin Tasarımı ve Kurulması

bull 1000 Nm Tork Standardı Makinası Tasarımı ve Kurulması

bull KAMAG 1007 Projesi TSErsquoye 1000 Nm Tork Standardı Makinası Tasarımı ve Kurulması

bull Kuvvet Laboratuvarlarının Kalite ve Makine Altyapısının Kurulması

bull KAMAG 1007 Projesi Kuvvet Oumllccedilme Cihazı Kalibrasyonu iccedilin Referans Sistemlerin Tasarımı Geliştirilmesi ve Kurulması

bull KAMAG 1007 Projesi Sertlik Referans Blok Kalibrasyonu iccedilin Referans Sistemlerin Tasarımı Geliştirilmesi ve Kurulması

1000 Nm Kapasiteli Tork Standardı Makinası

KUumlTLE LABORATUVARLARI

Kuumltle Laboratuvarları Kuumltle Hacim-Yoğunluk ve Viskozite Laboratuvarı olmak uumlzere uumlccedil alt laboratuvardan oluşmaktadır Laboratuvarların faaliyetleri aşağıda verilmiştir KUumlTLE LABORATUVARI

SI birim sisteminde yer alan yedi temel birimden biri olan kuumltle birimi kilogramdır Kuumltle birimi kilogram 1901 yılında duumlzenlenen 3CGPM (Conference Generaledes Poids et Mesure) toplantısında alınan kararla tanımlanmıştır ldquoKuumltle birimi kilogramdır ve uluslar arası kilogram prototipinin kuumltlesine eşittirrdquo Birincil seviye kuumltle oumllccediluumlmlerin izlenebilirliği Tuumlrkiyersquonin 54 nolu ulusal kilogram prototipiyle gerccedilekleştirilmektedir Birincil seviyede birimin gerccedilekleşmesinde ccedilok yuumlksek metrolojik oumlzelliklere sahip olan E0 sınıfı kuumltle standartları ve ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuuml 01 microg ve maksimum kapasitesi 1 kg olan kuumltle komparatoumlruuml kullanılmaktadır Kuumltle Laboratuvarırsquonda birincil seviyede 1 kg kuumltle standardı 30 microg belirsizlikle belirlenmektedir Belirlenen bu belirsizlikle Kuumltle Laboratuvarı tarafından birincil seviye kuumltle standartları ve referans kuumltle standartları oluşturulmaktadır Laboratuvarda gerccedilekleştirilen bu standartlarla yasal metroloji enduumlstriyel metroloji bilimsel ccedilalışmalar ve tuumlretilmiş fiziksel buumlyuumlkluumlkler olan kuvvet yoğunluk ve basınccedil gibi alanlarda izlenebilir oumllccediluumlmler sağlanmaktadır

Kuumltle Laboratuvarı tarafından hava yoğunluğunun hava vakum ve durağan gaz ortamında deneysel olarak belirlenmesi faklı ortamlarda (vakum durağan gaz ve hava) bekletilen kuumltle standartlarının saklama koşullarının belirlenmesi temizlik etkilerinin incelenmesi ve vakumdan havaya geccediliş youmlntemlerinin incelenmesi gibi bilimsel araştırmalar da yapılmaktadır

Kuumltle Birimi Kilogramın İzlenebilirlik Zinciri

TUumlBİTAK UME Referans Katı Yoğunluğu Belirlemesi Oumllccediluumlm Sistemi

Rotasyonel Viskometre Oumllccediluumlm Duumlzeneği

HACİM - YOĞUNLUK LABORATUVARI

Hacim bir SI birimi değildir ancak Uluslararası Birimler Sistemiyle kullanımı kabul edilmiş bir birimdir ldquo1 kg saf suyun hacmi 1 L olarak tanımlanmıştırrdquo (3 CGPM 1901) 1901rsquode yapılan tanım yuumlruumlrluumlkten kaldırılmış yerine ldquo1 Lrsquonin 1 desimetre kuumlpe eşit olduğu kabuluuml yapılmıştırrdquo (12 CGPM 1964) Hacim biriminin ldquolrdquo veya ldquoLrdquo şeklinde goumlsterilebileceği kararlaştırılmıştır (16 CGPM 1979) Laboratuvarda arşimet ilkesini esas alan ve hidrostatik tartım youmlnteminin kullanıldığı oumllccediluumlm sistemiyle 1 g ile 50 kg arasındaki referans kuumltlelerin hacim değerinin izlenebilirliği sağlanmaktadır TUumlBİTAK UME Hacim-Yoğunluk Laboratuvarı tarafından oluşturulan birincil seviye standartlar kullanılarak gravimetrik oumllccediluumlm youmlntemiyle tek kanallı pistonlu pipet-buumlretlerde 5 microL - 10000 microL arasında cam hacim kaplarında 01mL - 5000 mL arasında ve metal hacim kaplarında 2 L - 200 L arasında oumllccediluumlmlere izlenebilirlik aktarılmaktadır

Yoğunluk iccedilin kullanılan SI birimi kgm3rsquotuumlr Laboratuvar tarafından oluşturulan birincil seviye standartlar kullanılarak Cuckow youmlntemiyle 650 kgm3- 2000 kgm3 skala aralığındaki hidrometrelerin izlenebilirliği sağlanmaktadır

VİSKOZİTE LABORATUVARI

Viskozite sıvıların akmaya karşı goumlsterdikleri direnccedil olarak tanımlanmaktadır Kısa bir ifadeyle akışmazlık olarak tanımlanan bu fiziksel oumlzellik Dinamik ve Kinematik viskozite olarak iki ana başlık altında incelenmektedir Viskoziteleri incelenecek olan sıvılar da Newtonian sıvılar ve Non-Newtonian sıvılardır Viskozite Laboratuvarı izlenebilirliğini iki defa destile edilmiş saf suyun normal atmosfer basıncı (0101325 MPa) altında 20degCrsquodeki yo ğunluğu ρW =099820 gcmsup3 alındığında buna karşılık gelen kinematik dinamik viskozite değerlerini almaktadır Saf suyun uluslar arası kabul goumlrmuumlş viskozite değerleri ISOTR 36661998 dokuumlmanında yayınlanmıştır Viskozite Laboratuvar tarafından izlenebilirliğin aktarılmasında birincil referans ubbelohde viskometreleri kullanılmaktadır

Ayrıca laboratuvarda oluşturulan birincil seviye standartlar kullanılarak newtonian sıvıların 05 mmsup2s - 100 000 mmsup2s aralığında kinematik ve dinamik viskozite oumllccediluumlmlerine izlenebilirlik aktarılmaktadır 0001 mmsup2ssup2 - 100 mmsup2ssup2 aralığında ise ubbelohde viskometrelerde ve rotasyonel viskometrelerde izlenebilirlik sağlanmaktadır Laboratuvar Projelerinden Oumlrnekler

bull FP7 EMRP Projesi SIB05 YENİKİLO-Yeni Kilogram İletimi Pratiğinin Geliştirilmesi

bull mg Altı Kuumltle Standartlarının Geliştirilmesi

bull E1 ve E2 Sınıfı Ağırlık İmalatı

bull Hava Yoğunluğunun Hava Vakum ve Durağan Gaz Ortamında Deneysel Olarak

Belirlenmesi

bull Faklı Ortamlarda (Vakum Durağan Gaz ve Hava) Bekletilen Kuumltle Standartlarının

Saklama Koşullarının Belirlenmesi

bull Farklı Temizlik Youmlntemlerinin Kuumltle Standartlarının Kararlılığı Uumlzerinde Etkilerinin

İncelenmesi

bull Farklı Ortamlarda Bekletilen Kuumltle Standartlarının Vakumdan Havaya Geccediliş

Youmlntemlerinin Belirlenmesi

bull Elektromanyetik Kuvvet Kompansazyonu Metoduna Goumlre Ccedilalışan 5 Ton Terazi

İmalatı

bull Hidrometre Oumllccediluumlm Sisteminin Otomasyonu

bull Referans Kuumltlelerin Hacim ve Yoğunluklarının Belirlenmesi Oumllccediluumlm Sisteminin

Otomasyonu

bull Birincil Seviye Viskozite Referans Standartları ve Ccedilalışma Standartlarının

Oluşturulması

bull Standart Newtonian Sıvıların Kalibrasyon Suumlrelerinin Belirlenmesi

bull Ubbelohde Viskometrelerin Akış Suumlrelerinin Otomatik Oumllccediluumlm Duumlzeneğinin

Tasarlanması

OumlLCcedilUumlMlsaquoCcedillsaquoN DOfraslRUMERKEZ

ULUSAL METROLOJlsaquo ENSTlsaquoTUumlSUuml

PK 54 41470 GEBZE KOCAELlsaquo TUumlRKlsaquoYE

Tel 0 (262) 679 50 00 Faks 0 (262) 679 50 01 e-mail umetubitakgovtr wwwumetubitakgovtr

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

ARKA KAPAK - TURKpdf

İccedilindekiler

OumlNSOumlZ 3

TUumlBİTAK ULUSAL METROLOJ İ ENSTİTUumlSUuml (UME) 4

MİSYONUMUZ 4

VİZYONUMUZ 4

KAL İTE YOumlNETİM SİSTEMİMİZ 4

ULUSLARARASI ALANDA TUumlB İTAK UME 5

FİZİK GRUBU LABORATUVARLARI 9

ELEKTROMANYET İK LABORATUVARLARI 10

EMC 1 LABORATUVARI (CİHAZ SEVİYESİ EMIEMC) 10

EMC 2 LABORATUVARI (SİSTEM SEVİYESİ EMIEMC) 11

RF VE MİKRODALGA LABORATUVARI 12

EMPEDANS LABORATUVARLARI 14

DC DİRENCcedil LABORATUVARI 14

KAPASİTANS LABORATUVARI 15

GERİLİM LABORATUVARI 17

GUumlCcedil VE ENERJİ LABORATUVARI 19

MANYETİK LABORATUVARI 21

OPTİK LABORATUVARLARI 24

DEDEKTOumlR RADYOMETRİ LABORATUVARI 24

FOTOMETRİ LABORATUVARI 25

SPEKTROFOTOMETRİ LABORATUVARI 26

FİBER OPTİK LABORATUVARI 27

SICAKLIK LABORATUVARLARI 28

KONTAK SICAKLIĞI LABORATUVARI 28

RADYASYON SICAKLIĞI LABORATUVARI 29

NEM LABORATUVARI 29

YUumlKSEK GERİLİM LABORATUVARI 31

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

EM K FR S ZF

U Uzunluk

K Kuumltle

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

HAKKINDA

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

EM K FR S ZF

U Uzunluk

K Kuumltle

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

HAKKINDA

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

EM K FR S ZF

U Uzunluk

K Kuumltle

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

HAKKINDA

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

EM K FR S ZF

U Uzunluk

K Kuumltle

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

HAKKINDA

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

EM K FR S ZF

U Uzunluk

K Kuumltle

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

HAKKINDA

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

TUumlBİTAK UME

Anahtar Kar

EM K FR S ZF

U Uzunluk

K Kuumltle

S Sıcaklık

ZF Zaman ve Frekans

HAKKINDA

ZF Zaman ve Frekans

Kimyasal Metroloji

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Kalite Youmlnetim

Guumlvenlik

Enstituuml Kurulu

Danışma Kurulu

Muhasebe Birimi

Satınalma Birimi

Nano Teknoloji

Fotovoltaik PerfTst

Kuumltle

Hacim Yoğunluk

Viskosite

Kuvvet

Sertlik

Akustik

Ultrasonik

Titreşim

Basınccedil

Geom Std ve Form

Accedilı

Gaz Akışkanlar

RF ve Mikrodalga

EMC 1 (Cihaz)

EMC 2 (Sistem)

Direnccedil

ZamanFrekans

Dalgaboyu

Fiber Optik

Spektro Fotometri

Radyometri

OLED ve OPV

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Oumlrnek Deney

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Oumlrnek Projeler

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Helmholtz Bobini

Nokta Huumlcresi

nd other

NEM LABORATUVARI

Etuumlduuml

ve kadmiyum)

Referans Malzemeler

TUumlBİTAK UME

LABORATUVARLARI

K LABORATUVARLARI

K LABORATUVARI

LABORATUVARLARI

VAKUM LABORATUVARI

KUVVET LABORATUVARI

TORK LABORATUVARI

Belirlenmesi

İncelenmesi

İmalatı

Otomasyonu

Oluşturulması

Tasarlanması

LAB-KAPAK-TURKpdf

INSHORT_turkcepdf

Documents

TÜB‹TAK UME LABORATUVARLARI...Biyo analiz Laboratuvarı Gaz Metrolojisi Laboratuvarı Organik Kimya Laboratuvarı Lab. Bina İşl. Bakım Onarım Birimi OLED ve OPV 3 Boyutlu Ölçümler