Studiedag Water, PvdA WaternetwerkConferentiecentrum Baarn, 26 juni 2010

De toekomst van de waterschappen,

Provinciale uitvoeringsorganisatie of afgeslankt zelfstandig uitvoerend bestuur?

Presentatie Alphons Ranner

S o v e r e i g n bv financial consultancy

neerslag

rivierafvoerzeespiegelstijging

grondwaterstijging

Lange termijn oplossingen voor zeespiegelstijging

grondwaterstijging/ bodemdaling waterzuivering

waterkwaliteit

waterzuivering

Korte termijn oplossingen Hoogwater / overstromingen dijkdoorbrakenWaterafvoer/ waterkwaliteit

Provinciale kaderstelling Sturing waterbeheer waterschappen

(Verordening ruimte)

Opvatting provincie tot voor kort Beleid provinciaal waterbeheerplan is leidend Alleen doelstellingen en toezicht

geen uitspraken over wijze van realisatie door waterschappen

(Structuurvisie)

(Investeringsbudget landelijk gebied)

Waterverordening (normen en kaders)

Provinciale toetsing ahv beleidskader

Waterbeheerplannen

Waterschapsbesluiten

projectplannen

Kostentoedelingsverordening

Waterplan

Provinciale, Nationale en EUnormen voor waterbeheer en waterkwaliteit.

Randvoorwaarden door provinciaal en rijksbeleid op andere terreinen

Belangrijkste taken (CBS in mln) 2008 Beheer waterkwaliteit 1295 (60%) Beheer waterkwantiteit 658 (31) Waterkering/dijkonderhoud 138 (6%) Wegen Vaarwegenonderhoud 54 (2%)

Waterschappen

PM Soms taken tbv provincie zoals natuurherstel en andere vormen van landinrichting

Waterwet (evaluatie in 2014)

Stroomgebiedplannen

Provinciale waterplannenWaterakkoorden

Decentraal uitvoerend bestuur

Nationaal waterplan

2009Zuiveringsheffing/ Zuivering afvalwater

verontreinigingsheffing 1112 mln

Watersysteemheffing 1054mln

PM Wegenheffing _______Totaal 2167 mln

50/50Totaal bestuurslasten en bedrijfsvoeringslasten zeg 15% v uitgaven

ofwel 325 mln

Kwaliteit opp.water

Waterbeheersing

WaterkeringVaarwaterbeheer

Waterschapsbeslastingen grotendeels doelheffingen Basis om verwaarlozing te voorkomen en doelstellingen veilig te stellen. Gelet op bezwaren belastingbetalers vormen zij een natuurlijke begrenzing ontwikkeling uitgaven incl. investeringen

Waterschappen Provincies

Belastingstijging (2006-2008 (CBS) gem. 3% 16%(gemeenten 8%, rijk 11% )

Waterschapstaken Hoofdlijnen & detail (incl specialistisch) Hoofdlijnen

tov andere taken minimaal ruimtelijke en sectorale afwegingen

Uitgaven en Investeringen (laatste jaren) overinvesteringen onderinvesteringen

2010 2010 Ingezetenheffing 4,3Zuiveringsheffing 3,4Opcenten 3%

Op tekentafels: twee Scenario’s

1. Budgetprobleem rijk2. Visie op omvang & taken overheid3. Bestuurlijke drukte4. Bestuurslagendiscussie

Provincies (IPO)

Waterschappen(UvW)

parlement

Politieke partijen

Kabinet/parlement

(Cie Kalden)

Regeerakkoord

Gemeenten (VNG)

Twee modellen

Provincies (IPO)

Provinciale uitvoeringsorganisatie

IPOmodel

Gemeenten (VNG)

Afvalwaterzuiveringstaak naar gemeenten +riolering

Twee modellen

Provincies

Versterking ruimtelijke rol provincies wb waterbeheer

(UvWmodel)

Rijk

Bestuurlijke kaders

Bestuurlijke kadersH

oog

Wat

erBe

sche

rm

ings

prog

ram

Gemeenten (VNG) Gemeenschappelijke

regeling

Riolering

of

Waterschappen

Uitvoerende taken /schrappen prov.waterplan

afvalw

ater

IPO Waterschap uitvoeringsorganisatie van provincie

Regionale waterbeheerstaken

Provinciale watersysteemheffing

Afvalwaterzuiveringstaak

Zuivering waterschap

Riolering gemeente

Afvalwaterbedrijf

IPO Waterschappen als provinciale uitvoeringsorganisaties

Besparing bestuurders

Algemeen bestuur dat algemene maatschappeljke aspecten weegt

Vermindering amtelijke overlap

Democratisch

Minimale bedrijfseconomische en macro-economische kosten en opbrengstenafwegingen

Partiële analyses

Besparing 300 a 400 mln plus ruim 500 mln

Provinciaal bestuur met uitvoeringsorganisatie

C. Communicatie, marketing en verantwoording (budgettair en beleidsmatig tov hogere overheid)

A. Aansturing en verantwoording organisatie

B. Contacten met besturen gemeenten & stadsregios, burgers & bedrijfsleven inzake waterbeheer (taken, planning) en belastingen, universiteiten (onderzoek/innovatie) rijksoverheid, Europa (richtlijnen en plannen)

Geringere budgettaire prioriteit waterbeheer-> Kaderstelling,uitvoering en toezicht niet in één hand

Ergo institutionele maatregelen nodig toezicht naar Rijksoverheid

Stroomgebieden en provinciegrenzen vallen niet samen

Ergo coordinatieafspraken tussen aangrenzende provincies

Maar:

Maar:

(Tekortschietende checks and balances)

Langere communicatielijnen Ergo extra organisatorische tussenlaag Efficiencyverschillen

provincies waterschappen

Bestuurskosten

C. Communicatie, marketing en verantwoording

A. Aansturing en verantwoording organisatie

B. Contacten met besturen gemeenten & stadsregios, burgers & bedrijfsleven inzake waterbeheer (taken, planning) en belastingen, universiteiten (onderzoek/innovatie) rijksoverheid, Europa (richtlijnen en plannen)

Als taken DB en AB van waterschappen vervallen moeten taken B en C worden vervuld door gedeputeerden (nogal eens uitbreiding nodig). Slechts A is via extra amtelijke organisatielaag op te vangen, maar verantwoordingslast verschuift naar provincie respectievelijk rijk Verplaatsing bestuurlijke drukte

Kosten stafdiensten

Verplaatsing deel overhead naar top provinciale organisatie

Per saldo enige besparingen mogelijk op overhead wat betreft: facilitair, financieel, management, voorlichting en communicatie (beleidsondersteuning meerdere waterschappen binnen een provincie)

Gespecialiseerde beleidsondersteuning GS calamiteitenzorg, waterschapsheffingen en invordering,externe communicatie, interprovinciaal stroomgebiedenoverlegextern overleg overheden (mn gemeenten) en private sector, verantwoording tov Rijk

Provinciaal bestuur met uitvoeringsorganisatie

Risico’s

Minder daadkracht en flexibiliteit Lagere reactiesnelheid bij calamiteiten

Geringere budgettaire prioriteit waterbeheer->

Geringere budgetdiscipline (vervallen doelfinanciering)en meer bureaucratie

Verlies contact met andere overheden (incl academia), private sector en burgers Kwaliteitsverlies dienstverlening, grotere afstand burgers

Rolconflicten met gemeenten (toezicht en uitvoering)

Hogere kosten en aanwending voor andere doeleinden

Gevaar voor veiligheid,geringere waterkwaliteit bescherming tegen en van water

Onderdeel provinciale organisatie met langere lijnen en bredere afwegingen

Minder ruimte voor innovatie , specialisatie en professionalismeKennisverlies, macro-economische nadelen en concurrentieverlies

Onderbrenging organisatie waterschappen bij provincie

Kosten gaan langdurig voor de baat uit

Kosten bestuurlijke reorganisatie

(tijd en geld)

reorganisatie

Wet en regelgeving

Afstemming provinciegrenzen stroomgebieden

Scenario 2 UvW en VNG Besparingen in afvalwaterketen: riolering/afvalwateropvang en -verwerking

Samenwerking in zelfstandige regelingen

Efficiencywinsten via schaalvergroting, synchronisatie en afstemming investeringen specialisatie

Volgende fase fusie met drinkwaterbedrijven voor- en nazuivering opp.water

Verlies democratische controle

UvW & VNG--->provincie niet nodig (alleen toezichthouder) Besparing 380 mln, bij kostbare

interfaces ?

(Regionale clusters)

Conclusies IPO model :a) te ingewikkeld, b) strijdig met beginsel bestuur op laagste niveau c) per saldo beperkte (of zelfs negatieve) budgettaire besparingen en

dan nog op termijn; op korte termijn extra budgettair beslag Politiek: geen risico’s wat betreft bescherming tegen calamiteiten en

klimaatontwikkeling

Concensus afscheiding afvalwaterketen (samenwerking met gemeenten), maar tegen welke prijs en in welke vorm?

Overdracht Hoogwaterbeschermingsprogram ontlast Rijksbegroting Maximale druk tot schaalvergroting waterschappen, realisatie van

bezuinigingen via samenwerkingsconstructies, privatisering, pps en dergelijke.

Te verwachten: Studiecommisie inzake positionering waterschappen

Uitsmijter

Na verzelfstandiging zuivering vervolgens op termijn onderbrenging waterschappen bij gemeenschappelijke regelingen van gemeenten.

Immers: Beperkt budgettair beslag

indirecte verkiezingen via gemeenten

Risico’s ?

Oostvoorne 1921

Ontleend aan HH. Hollandse Delta