TÜRK STANDARDLARI ENST‹TÜSÜFilozof Sokrates’in “Bir fleyleri de¤ifltirmek isteyen insan önce kendinden bafllamalıdır” sözünü de¤erlendirdik. Sudoku, yedi farkı

TÜRK STANDARDLARI ENST‹TÜSÜ

TEMMUZ - A⁄USTOS - EYLÜL 2019SAYI: 91

2Öncü Çocuk 91-2019

SAYI91

TEMMUZ - A⁄USTOS - EYLÜL 2019SAYI 91

SahibiTürk Standardlar› Enstitüsü Ad›na

Prof. Dr. Adem fiahin

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüMehmet Necmettin Güneri

Yay›n YönetmeniSerap Zeyrek

EditörSevilay Ürün

Yönetim YeriTürk Standardlar› Enstitüsü

Bas›n Yay›n Müdürlü¤üNecatibey Caddesi No: 112 Bakanl›klar/ Ankara

Telefon: 0 312 416 65 15e-posta: [email protected]

AbonelikDidem Öztop

Telefon: 0 312 416 67 47e-posta: [email protected]

Yay›n Türü: Yerel SüreliBas›m Tarihi: Eylül 2019

Bask›Sistem Ofset Bas›m Yay›n San. ve Tic. Ltd. fiti.Strazburg Caddesi No: 31/17 S›hhiye Ankara

Telefon: 0 312 231 32 57www.sistemofset.com.tr

Yay›na Haz›rlayanZet Tan›t›m Ltd. fiti.

www.zettanitim.com.tr

‹çindekiler● GÜNDEM

30 A¤ustos Zafer Bayramı .............................................04-05Okul Yolunda .............................................................................06Türk Dil Bayram› ......................................................................07

● KAPAK KONUSUCildimiz ve Günefl Ifl›nlar› .................................................08-11

● DO⁄ANIN ‹Ç‹NDENKutup Ifl›klar›.......................................................................12-15

● ÖNCÜ YOLLARDADost ve Kardefl Ülke Azerbaycan ...................................16-19

● B‹LMECE-BULMACASudoku, Labirent, Fark Bulmaca.....................................20-21

● BUNLARI B‹L‹YOR MUSUNUZ?‹lginç Bilgiler......................................................................22-23

● ONSUZ ASLAAr›lar....................................................................................24-27

● TAR‹H‹N PENCERES‹Dünya Kültür Miras›...........................................................28-31

● K‹TAP KURDUSizler ‹çin Befl Kitap Tan›t›m›........................................32-33

● POSTERDers Program› ....................................................................34-35

● MESLE⁄‹N ERBÂBIArkeolo¤lar .........................................................................36-39

● MERAKLI ÖNCÜKara Delikler.......................................................................40-43

● ÖNCÜ B‹L‹MFeryal Özel .........................................................................44-47

● SPOR YAP SA⁄LIKLI KALSu Balesi-Senkronize Yüzme...........................................48-51

● KONUMUZ STANDARTPark, Bahçe ve Oyun Alanlar›n›n Standard› ...............52-55

● KONUK YAZARYaprak Baydan....................................................................56-57

● B‹L‹ME YOLCULUK21. yy Becerilerimiz: STEM Nedir? ..............................58-59

● MEDEN‹YET YOLCULU⁄USinema..................................................................................60-62

● SÖZÜN KISASISokrates ....................................................................................63

● NE ‹D‹M NE OLDUM‹stiridyeden ‹nciye... ‹nciden Mücevhere... ...............64-65

● B‹LMECE-BULMACA ÇÖZÜMLER‹Sudoku, Labirent, Fark Bulmaca...........................................66

● DUYURUAbonelik Hat›rlatma................................................................67

3

Sevgili arkadafllar, okullar kapandı, karnelerimizi aldık. Özlemle bekledi¤imiz tatil dönemi geldi.Temmuz ve A¤ustos aylarında dinlenece¤iz, gezece¤iz, öyküler masallar okuyaca¤ız, sporyapaca¤ız. Bu mevsimde günefle, suya ve trafi¤e daha çok dikkat edece¤iz. Yazın günefllenirken,denize girerken, oynarken sa¤lı¤ımız için çok gerekli olan güneflin bir o kadar da tehlikeliolabilace¤ini düflünerek bu konuya genifl yer verdik ve “güneflin etkileri, cildimizi koruma yolları”bu sayımızın kapak konusu oldu.Bu sayıdaki Gündem konularımız ise 30 A¤ustos Zafer Bayramı, Türk Dil Bayramı ve ‹lkö¤retimHaftası. Eylül’de okullar açılırken, Öncü Çocuk, okul yolunda dilek ve önerilerini sizlerle paylafltı.Yaz sıca¤ında bol bol denize ve havuza girdi¤imiz günlerde dikkatinizi çekecek ve yeni sayılacakbir spor dalı olan su balesi ya da artistik yüzme sporu hakkında da bir yazı hazırladık.Okumak, tatilin en fazla tercih edilen etkinli¤i olmalı. Okudu¤unuz, kitapları arkadafllarınızlapaylaflın ve okuduklarınız hakkında konuflun. Bu sayımızda da okuma listenize ekleyebilece¤inizbefl yeni kitap var. Konuk yazar bölümümüzde ise çocuk masal ve öyküleri kaleme alan bir yazarla,Yaprak Baydan ile sizler için tanıfltık ve bir söylefli yaptık.Do¤anın içinden bölümünde, bir do¤a harikası olan Kutup Iflıklarını arafltırdık. “Öncü Yollarda”,bölümümüzde ise bu sefer dost ve kardefl ülke Azerbaycan’a gittik.Onsuz Asla bölümünde “Arılar olmadan asla!” diyoruz. Neden mi? Nedenini okuyunca ö¤reneceksiniz.Mesle¤inin erbabında Arkeolog’ları konuk ettik. Bu yazıyı okuduktan sonra kimbilir belki sizlerde ilerde Arkeolog olmak istersiniz.Dünya kültür Mirasları nedir? Dünya Kültür Mirası listesinde neler mi var? ‹flte çok ilginç birkonu daha.Sevgili arkadafllar geçti¤imiz 10 Nisan’da çı¤ır açıcı bir olay meydana geldi. Kara deliklergörüntülendi. Kara delikleri görüntüleyen ekipte bir Türk bilim insanı var: Feryal Özel. Her ikikonuya da bu sayımızda yer verdik.Hepinizin tatilde bol bol vakit geçirdi¤i park, bahçe ve oyun alanları ile ilgili TSE tarafındanbelirlenen standartları “Konumuz Standart” bölümünde sizlerle paylafltık.STEM ve STEM+A’yı hiç duyup, merak ettiniz mi? O halde “Bilime Yolculuk” konumuzu mutlakaokuyun.Bofl zamanlarımızın en güzel e¤lencelerinden birisi: Sinema. Medeniyet Yolculu¤u’nda sinemanıntarihçesini sizler için arafltırdık.‹stiridyenin içinde inci nasıl olufluyor ve mücevhere nasıl dönüflüyor? “Ne ‹dim Ne Oldum?”dakonumuz: ‹nci.Bu sayıda daha neler mi var? “Bunları Biliyor muydunuz?”da ilginç konuları arafltırdık.Filozof Sokrates’in “Bir fleyleri de¤ifltirmek isteyen insan önce kendinden bafllamalıdır”sözünü de¤erlendirdik. Sudoku, yedi farkı bulma ve bulmacalar arkadafllarımızlae¤lenceli zaman geçirmemizi sa¤layacak.Yeni bir sayıda görüflmek dile¤iyle, dergimizi büyük bir heyecan ve gururlabe¤eninize sunuyoruz.

Öncü Çocuk 91-2019

Gündem

Sevgili çocuklar, bu sayıdaki gündemlerimizden ilki Zafer Bayramımızdır. 30 A¤ustos Zafer Bayramı;Mustafa Kemal’in baflkomutanlı¤ında, 30 A¤ustos 1922’de Büyük Taarruz’un zaferle sonuçlanmasıile bu günü anmak için Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde her yıl kutlananresmi ve ulusal bayramın adıdır. Zafer Bayramımız, milletimizin kararlı iradesini ve gücünü yansıttı¤ıiçin önemlidir. 26 A¤ustos 1922’de bafllayan ve 5 gün 5 gece süren Büyük Taarruz, Türk ordusunun

kesin zaferiyle 30 A¤ustos’ta sonuçlanmıfltır.‹flgalci güçlere vurulan bu son darbe,

ba¤ımsızlık önündeki engelleri ortadankaldırmıfltır. Büyük bir gizlilik ve titizlik

içerisinde sürdürülen hazırlıklarsonucunda Baflkomutan MustafaKemal Pafla, beraberindekiGenelkurmay Baflkanı Fevzi Paflave Batı Cephesi Komutanı ‹smetPafla Kocatepe’de bir arayagelirler. Hareket planı tamamlanırve sabaha karflı Türk topçusununtaarruz atefli bafllar.

Öncü Çocuk 91-2019 4

30 A¤ustos Zafer Bayram›

5 Öncü Çocuk 91-2019

Peflinden piyade birlikleri ile hücumu sürdüren ordu, kısasürede Tınaztepe ve Belentepe’yi ele geçirir. Bu ilerleyiflkarflısında Yunan birlikleri geri çekilecek ve a¤ır kayıplarverecektir. Dumlupınar Muharebesi’nden sonra, 30A¤ustos’ta Türk ordusu artık kesin zaferini ilan etmifltir.1 Eylül 1922’de Mustafa Kemal’in “Ordular! ‹lk hedefinizAkdeniz’dir. ‹leri!” sözleri, tarihe not olarak düflülecektir.Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki bu önemli dönüm noktası,1926’dan bu yana Türk ordusunun resmi bayramı ilanedilmifltir. Dumlupınar’da, Kocatepe’de, Afyon’da ve tümkurtulufl mücadelemizde flehitlik diyarına göç edenlerirahmetle anıyor, flehitlerimizi ve gazilerimizi sayg› ileselamlıyoruz.Hepimizin 30 A¤ustos Zafer Bayramı kutlu olsun.

“Ordular! ‹lk hedefiniz Akdeniz’dir. ‹leri!”


Okul Yolunda9 Eylül

Sevgili çocuklar, tatilde kimimiz köyümüze, kimimiz deniz kenarına gittik. Gezdik, dinlendik, yeniyerler gördük. Yaz tatilini geride bırakırken, bir üst sınıfa geçtik ve ders zilleri yeniden çalmayabafllayacak. Yeni e¤itim-ö¤retim yılı bafllıyor. Her Eylül oldu¤u gibi bu Eylül’de de hepimizin içi kıpırkıpır heyecan dolu. Geçti¤imiz yıl neler yapmıfltık? Planlarımızın hangilerini gerçeklefltirmifltik?Bunları ailemizle birlikte bir de¤erlendirmeden geçirelim ve bu yıl neler yapabilece¤imizi düflünelim.Bir takvim hazırlayalım. ‹lgi alanlarımıza göre spor ve sanat etkinliklerini de yeni ders yılındaprogramlayalım. Tatilde okudu¤umuz kitaplardan da destek alarak, önümüzdeki yılı en verimli flekildegeçirmek için hazırlanalım. Okul alıflverifllerimizi büyüklerimizle birlikte yaparken, aldı¤ımız ürünleringüvenli ürünler oldu¤undan emin olalım.Unutmayalım ki pahalı ürün kaliteli ve güvenli ürün anlamına gelmemektedir. Alaca¤ımız ürünler demutlaka TSE belgesi olup olmadı¤ını kontrol edelim. TSE markalı okul malzemelerini tercih edelim.Yeni e¤itim-ö¤retimde okul yolunda hepinize baflarılı ve nefleli bir yıl diliyoruz. Sevgili arkadafllar,bu arada sizlere önemli bir de duyurumuz var: Yeni ö¤renim y›l›na girerken; Öncü Çocuk abonelikleriniziyenilemeyi unutmay›n.


26 Eylül

Sevgili çocuklar, Türk DilKurumu (TDK), Türkçeyiincelemek, geliflmesine katkısa¤lamak amacıyla MustafaKemal Atatürk’ünönderli¤inde bir grup biliminsanı ve sanatçı tarafından12 Temmuz 1932’dekurulmufltur. BaflkentAnkara’da kurulan TDK, TürkTarih Kurumu ile birlikteTürk kültürünü, dilini, tarihiniarafltıran ve arafltırmasonuçlarını yayımlayan birermerkezdir. Toplumun günlükhayatında ve bilimselçalıflmalarda kullanılan dilin,toplumun gerçek anlamdaba¤ımsızlı¤ının bir göstergesioldu¤una olan inanç ile TDK

1932’den bu yana çalıflmalarını sürdürmektedir. Türk Dili ile ilgili Dolmabahçe Sarayı’nda toplananilk kurultayın açılıfl günü 26 Eylül 1932’dir. 1932’den bu yana bu gün, Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır.Dil Bayramında, “dilimize sahip çıkalım” vurgusu ile Türkçeyi koruma etkinlikleri yapılmaktadır.Dünyanın köklü ve sayılı dillerinden biri olan Türkçemiz, gelecek kuflaklara kültürümüzün iletilmesindekimli¤imizdir. Her yıl düzenlenen etkinliklerle Türkçeyi do¤ru kullanma, Türk dilini yabancıdillerin istilasından kurtarma, sosyal medyada özensiz ifadelerden kaçınma,dildeki erozyonu önleme konularında farkındalıkçalıflılmaları yapılmaktadır. Geçmiflle gelecekarasında bir köprü olan dilimizi korumak,hepimizin vatan borcudur.yıllarda dikkat çeken Kaflgarlı Mahmut’un kalemealdı¤ı Divan-ü Lugati’t Türk bilinen en eski Türkçesözlüktür. 1072 yılında yazılmaya bafllanmıfl ve1074 yılında tamamlanmıfltır. Kaflgarl› Mahmut,hazırladı¤ı bu sözlük ile Türkçe’nin söz varlı¤ınınzenginli¤ini ortaya koymufltur.Dil Bayramı’mız hepimize kutlu olsun…

Türk Dil Bayram›

8

Cildimiz ve Günefl Ifl›nlar›

Öncü Çocuk 91-2019

Sevgili çocuklar, sabah uyandı¤ımızda, gün içinde çalıflırken,gece uyurken, denize girdi¤imizde, günefle çıktı¤ımızda herzaman bizimle olan, istesek de çıkaramadı¤ımız bir kıyafetimiz:Cildimiz. Cildimiz her zaman bizimle. Yazlık, kıfllık, renkli, siyah,beyaz, pantolon, etek, gömlek, kazak ne giyersek giyelim hiçbir kıyafet üzerimizde onun kadar kalıcı ve devamlı olamaz.

Peki, cildimizin ne kadar farkındayız ve onune kadar tanıyoruz? Cilt, katmanları, yapısalproteinleri ve içeri¤i ile vücudun en geniflorganıdır. Sa¤lıklı bir vücutta do¤al depolarsayesinde cilt kendini onarır ve ifllevini yerinegetirir. Ancak olumsuz çevresel faktörlernedeniyle do¤al depolar tükenebilir ve ciltüzerinde hasarlar meydana gelebilir. Ciltsa¤lı¤ını tehdit eden çevresel etkenler olarak:Do¤rudan günefl ıflını, kızılötesi radyasyon,hava kirlili¤i, iklim de¤ifliklikleri ve kimyasalürünlerle temas sayılabilir. Bu tetikleyiciler,cildin yaflamsal hücresini bozup, cilthastalıklarına yol açarlar.

Bu hücreler a¤rıyı, ısıyı,basıncı, dokunmayı,hareketi algılarlar.Algıladı¤ı duyuyagöre bir tepki(yanan bir sobayade¤di¤imizde elimizi çekmemizgibi) oluflturarak vücudumuzunsavunma sistemine katkıda bulunur.Cildimizin bir görevi de güneflin zararlııflınlarının geçirgenli¤ini engellemektir.Günefl ıflınları, her zaman zararlıetkilerle bilinmesinin yanısıra vücudafaydalı yönleri de çoktur. Günefl ıflınları,vücudumuzun yapı tafllarından biri olanD vitamininin sentezinin bafllamasınısa¤lar. D vitamini, vücudumuzda birçokyapının çalıflması için gerekli enzimdegörev alan bir vitamindir. Eksikli¤i kiflidebirçok ciddi probleme yol açabilir,Özellikle çocuklarda geliflimsel ve kimizaman geri döndürülmesi zorproblemlere yol açma riskinden dolayıD vitamin alımı önemlidir. D vitaminieksikli¤i, bebeklerde raflitizm denenhastalı¤a neden olmaktadır.


Gelin cildimizi tanımaya çalıflalım:Cildimiz, vücudumuzun önemli birparçasıdır, vücudumuza gelecek yabancımaddelerin karflılafltı¤ı ilk savunmakalesidir. Sanmayın ki cildimiz her zamanilk günkü gibi de¤iflmeden kalır... Cildimiz,kendini sürekli yenileyen bir hücrelerbütününden oluflur. Bir önemli ifllevi devücudumuzun sıvı kaybını önlemesidir.Cildimizin bizi savunma flekli, yalnızcafiziksel bir bariyer oluflturarakgerçekleflmez. Aynı zamanda, cildimizdebirçok özelleflmifl hücre vardır.


De¤iflen dünya koflullarındaatmosfer tabakasındakiincelmeler sonucu, güneflinsadece yararlı de¤il, zararlıetkilerine de tanık oluyoruz.Günefl ıflınlarına do¤rudan veuzun süreli korumasız birbiçimde maruz kalmak,cildimizde bir takım hastalıklarayol açabilmektedir. Buhastalıklar; alerjik reaksiyon,günefl lekeleri, yanık, cilttekalınlaflma, cildin yapısınınbozulması olabilmektedir.

Günefl ıflınlarından dengeli birbiçimde faydalanmak için,özellikle yaz aylarında güneflinyo¤un oldu¤u saatlerde korunmakve sıvı alımına dikkat etmekalınabilecek basit ancak etkiliönlemlerdir.


◆ Özellikle yaz aylarında bol miktarda su içelim.

◆ Yaflımıza göre düzenli veyeterli uyuyalım.

◆ Cildimizdezaman zamançıkan sivilce veyasiyah noktalarıbilinçsizcesıkmayalım.Böyle birproblemlekarflılaflırsak bircildiyeuzmanındandestek alalım.

◆ A, C, D vitamini bakımından dengelibeslenelim.

◆ Günefl ıflı¤ının yo¤un oldu¤usaatlerde dıfları çıkmak zorundakaldı¤ımızda, uygun giysi, flapka,günefl gözlü¤ü ve koruyucukremlerle cildimizi koruyalım.

◆ Yaz aylarında, saat 10-15 arası güneflıflıklarına maruz kalmayalım. Bu konudauzmanların tavsiyelerine uyalım.

◆ ‹fllenmifl gıdaları, katkılı besinleri, aflırıfleker içeren yiyecekleri tüketmektenkaçınalım. Kötü beslenme, tüm vücuduolumsuz etkiledi¤i gibi cildimiz üzerindede olumsuz etkilerini sürdürür.

Cildimiz, bir ömür bizimle olan tek elbisemiz;ona iyi bakmalıyız.

Cilt sa¤lı¤ımızı korumak için dikkat etmemizgerekenler:


Do¤an›n ‹çindenKutup Ifl›klar›

Sevgili çocuklar, kutup bölgelerindegökyüzünde adını flafak tanrıçasıAurora’dan alan bir do¤a olayı meydanagelir. Yeryüzünün manyetik alanı ileGüneflten gelen yüklü parçacıklar çarpıflaraketkileflime girer. Ortaya bir do¤al ıflımaçıkar. Çarpıflma sırasında geri dönenenerjiyi biz Dünyalılar bir flölen fleklinde“Kutup Iflıkları” (Aurora) olarak seyrederiz.Kutup Iflıkları, yerleflimin kutup çizgisinedaha yakın oldu¤u kuzey yarım kürede dahakolay izlenebilmektedir.Bu do¤a harikasını izlemek üzere her yılpek çok insan kutuplara yakın bölgeleregider. Kanada (Yukon), ‹sveç (Jukkasjarvi),Norveç (Svalbard), ‹zlanda (Reykjavic),Finlandiya (Katslauttanen) ve Alaska KuzeyIflıkları’nın (Aurora Borealis) en iyi izlendi¤iyerlerdir.

Aurora

Kutup Iflıkları; aynımanyetik alangüneyde meydanageldi¤inde, GüneyIflıkları (AuroraAustralis) adını alır.

AuroraAuroraAurora


Kuzey Iflıkları’nın görünme olasılı¤ı kuzeymanyetik alanına yaklafltıkça artmaktadır.Burada oluflan Aurora’lar; ufku yeflilimsi,kırmızı, mor ve mavi bir parlaklıktaaydınlatmaktadır. Kutup Iflıkları’nın ilkini Eylül-Ekim ve ikincisini Mart-Nisan aylarındagökyüzünün net göründü¤ü iyi havalardagörmek mümkündür.


‹nanıfla göre, flafak tanrıçası Aurora gün do¤umu,Borealis ise kuzey rüzgârı adını taflırlar.Geçmiflte insanlar bu ıflıkları tanrıdan geleniflaretler olarak düflünmüfllerdir. Kuzey kutbundayaflayan insanlar bu ıflıklara “danseden ruhlar”adını vermifller. Kızılderili inanıflında ise KuzeyIflıkları avlanan hayvanların geyik, fok vebalinaların ruhlarıdır. ‹lk defa Aurora Borealis’ibilimsel olarak tarif eden ve ismini kullananGalile’dir.Kutup Iflıkları’nın renklerinin farklı görünmesininnedeni de farklı iyonlardır. Örne¤in çarpıflmasırasında ıflıklar oksijen atomlarından çıkmıflsa,genellikle yeflil, nitrojen atomlarından çıkmıflsagenellikle kırmızı renktedir.Çıplak gözle kuzey noktalarında rahatlıklaizlenebilen Aurora Borealis uzaydan dagözlemlenebilmektedir. Cassini Uzay Gemisi

Kutup Iflıkları’nın uzaydan foto¤raflarını çekmeyibaflarmıfltır. Son yıllardaki uzay çalıflmalarındadünyamız dıflındaki di¤er gezegenlerde deauroraların olufltu¤u tespit edilmifltir. Jüpiter’demeydana gelen aurora Dünyadakinden yaklaflıkbin kat daha fazladır. Bilim insanları Jüpiter’indıflında Satürn, Venüs ve Mars’ta da auroralartespit etmifltir.Kutup Iflıkları’nın oluflumu sırasında ortaya çıkanenerjinin yaydı¤ı manyetik alan bölgede yaflayaninsanların yaflamını etkiliyor mu? Sorusu aklagelebilir. Bu soruya evet yanıtı verebiliriz.

Satürn’deAurora


Bölgede güç kaynaklarında azalma, uydusistemlerinde arızalar hatta boru hatlarındaaflınmalar meydana gelebilmektedir. Bunlaraba¤lı olarak radyo sinyallerinde bozulma,haberleflmede ve elektrik hatlarında kesilmeve aksamalar, balinaların karaya vurmasıgörülmektedir.Bu görsel flölen, göz alıcı ıflıklarını saçarken, buanları foto¤raflamak isteyenler olabilir. Bununiçin yerkürenin 60 ve 72 kuzey enlemleriarasında bir yerlerde bulunmak gerekmektedir.

Jüpiter’de Aurora

Ek olarak, bulundu¤umuz yerde ne kadar azflehir ıflı¤ı varsa o kadar güzel bir gözlem yapmave foto¤raf çekme flansına sahip oluruz. Havanınçok so¤uk oldu¤unu hatırlatmaya gerek yok.Yedek pilleri ve rüzgâr karflısında korumalıgiysileri unutmayalım.

AZERBAYCAN


Öncü YollardaDost ve Kardefl Ülke

Sevgili çocuklar,bu sayımızda dostve kardefl ülkeAzerbaycan’agittik.Yaklaflık 87000metrekare yüzölçümüne sahip,do¤al zenginliklerledolu bir ülke.Zengin bir kültürelmirasa sahipAzerbaycan opera,tiyatro, müzik gibisanat alanlarındabaflarılarıyla gözdoldurmaktadır.

AZERBAYCAN


Azerbaycan Türkleri, dilleri gibi kültürleriylede Türkiye Türkleriyle aynıköktendir. Azerbaycan ismi,Farsça’da “Atefl Muhafızları”anlamına gelmektedir. Bu isimPerslere kadar dayanır.Azerbaycan 1918-1991 yıllarıarasında Sovyetler Birli¤iiçerisinde yer aldı. 1991’deS o v y e t l e r B i r l i ¤ i ’ n i nda¤ılmasıyla ülke tekrarba¤ımsızlı¤ına kavufltu.Baflkenti Bakü’dür. 59 “Rayon”adı verilen eyalete ve 9ekonomik bölüme ayrılmıfltır.Sınır komflumuz Nahçıvan daAzerbaycan’a ba¤lı bir özerkbölgedir.

Ateflgâh

MÖ VIII. yy’a tarihlenen Manna ‹mparatorlu¤u,Azerbaycan bölgesindeki en eskimedeniyeti göstermektedir.Bö lgede tar ih boyuncaUrartular, Persler, Medler,Roma l ı l ar , B izans l ı l ar ,Emeviler, Abbasiler ve Rusların

egemenlikleri olmufltur. Tarihinher döneminde Saka, Kıpçak,Bulgar, Uygur ve O¤uzTürk ler in in de bö lgeye

y e r l e fl m e l e r i s ö zk o n u s u d u r . H a z a rDenizi ’ne kıyısı olanAzerbaycan, kuzeydenRusya ve Gürcistan,batıdan Ermenistan,güneyden ‹ran i l ekomfludur.


Özerk bölgesi Nahçıvan ile Türkiye sınırkomflusudur. Para birimi Manat’tır. Yaklaflık 10milyon nüfusu olan Azerbaycan “Kafkaslarınparlayan yıldızı” olarak gösterilmektedir.Baflkent Bakü hem en büyük flehri hem de

“Kafkasların Paris’i” olarak tanınır. Bakü, tarihte“rüzgârların flehri” olarak bilinmektedir. Dünyadagörülen 11 iklimin 9’u Azerbaycan’dayaflanmaktadır.

Bölgede Kafkas, Asya, ‹ran ve Çin kültürlerininizlerinin de taflındı¤ı yemek kültürü turistlerinilgi oda¤ıdır. fiah pilavı, düflbere, levengi, hınkal,safran flerbeti ve daha birçok özel yemekAzerbaycan’a seyahat edenleri büyülemektedir.Zengin do¤algaz yatakları ve petrol kaynaklarıolan Azerbaycan’ın petrolü Bakü-Tiflis-Ceyhanboru hattı ile Dünyaya taflınmaktadır. HazarDenizi’nden çıkarılan do¤algaz Trans AnadoluBoru Hattı (TANAP) ve Güney Gaz Koridoru ileTürkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılmayabafllanmıfltır. Azerbaycan ekonomisine en büyükkatkı Türkiye tarafından yapılmaktadır. Türkfirmalarının, Azerbaycan üzerinde do¤rudanyatırımları inflaat, sanayi, gıda, iletiflim, finansgibi sektörlerde devam etmektedir.

Bakü

fiah Pilav›


Azerbaycan hakkında:Dünyanın en kaliteli havyarı,Hazar’ın Bakü kıyılarındaçıkarılmaktadır. Dünya havyarüretiminin %80’iAzerbaycan’da yapılmaktadır.

Hazar Denizi’ndençıkarılan Mersin

balı¤ının Siyah Havyar’ı dünyacaünlüdür ve en kalitelisidir.

Kadınlara seçme seçilmehakkı tanınan, dünyadaki ilk

Müslüman ülkeAzerbaycan’dır. 1918’de

Azerbaycan’lıkadınlar oy kullandılar.

Türk cumhuriyetleri arasındaokuma-yazma oranı en yüksek ülkeAzerbaycan’dır.“Leyla ile Mecnun” do¤u ülkelerindebestelenen ilk opera olma özelli¤iile Azerbaycan’lı besteciHacıbeyov’a aittir.Genç bir nüfusa sahip olanAzerbaycan’a son yıllarda çok sayıdaülkeden ö¤renci üniversite e¤itimialmak üzere gitmektedir. “Tekmillet, iki devlet” parolasıyla yolaçıkan Türkiye ve Azerbaycan ikilikültür programları çerçevesindekarflılıklı ö¤renci kabuletmektedirler.

Azerbaycan’da yüzyıllık bir gelenek halinegelen çay kültüründe,çay; yanında badem,kuru üzüm, fıstık ileservis edilir. En küçükköyde bile “çayhana”adı verilen çay evleribulunur.

Azerbaycan Türkleri, fliiri ve müzi¤i çokseverler. Mu¤am adı verilen bir müzik türündegeleneksel müzik aletleri ile klasik Azeri fliirleriokunur. Mu¤am sanatçıları, do¤açlamayetene¤ine sahip repertuvarı genifl kimselerdir.

Dini ve milli bayramlard ı fl ı n d a , h e r y ı lAzerbaycan’da befl adetmüzik festivali yapılır.Festivaller sırasında çokrenkli görüntüler ortayaçıkar. Azerbaycan’a gidecekolan turistler ço¤unlukla bumüzik festivalleri sırasındaziyareti tercih ederler.El dokuma halı ve kilimler,Azerbaycan’ın hediyelikeflyaları arasında önemli biryer tutar.Azerbaycan diyarındansizlere selam getirdik.

Havyar

Mu¤am

Çayhana

Baküopera vebale binas›


9 6 7 22 5 4 9 1

53 6 2 54 2 9 1 5 7 6 35 1 7 4 23 2 6 1 5 7

1 9 6 5 22 3 9 6

SUDOKU

Arkadafllar, toplad›¤›polenleri kovana götürmesiiçin ar›n›n hangi harflebafllayan yolu takip etmesigerek? Yard›mc›olabilir misiniz?


‹ki resim aras›ndaki 15 fark› bulabilir misiniz?


Bunlar› Biliyor musunuz??

UNESCO Dünya MirasListesi’ne alınan veDünya arkeologlarınınilgi oda¤ı olanGöbeklitepe insanlıktarihini yeni bafltanyazdıracak gibigörünüyor. MÖ 10 binyıla tarihlenenGöbeklitepe’de insanlaravcı toplumunda ikenböylesine görkemlitapınakları nasıl inflaettiler acaba? Yanıtınıherkes meraklabekliyor. Arkeologlarınçalıflmalarının sonucunusabırsızlıklabekleyece¤iz.Tarihin sıfır noktasınayolculuk… Dünyanın ilkve en büyük tapına¤ıGöbeklitepe…

Arılar kanatlarınısaniyede 200 defaçırpabilirler ve saatte24 km hızla uçabilirler.

Ay’a Yolculuk(1902), GeorgeMelies tarafındançekilen Dünyasinema tarihininilk bilim kurgufilmidir.


‹lk Türk Arkeologu Osman Hamdi Bey:Gençli¤inde Fransa’ya hukuk tahsili yapmak üzere gönderilenve orada batılı anlamda güzel sanatlar ve eski eserlerleverilen önemi çok iyi gözlemleyen Osman Hamdi, ‹stanbul’a1869 yılında döndü¤ü zaman, görevli olarak Ba¤dat’a gider.Ba¤dat’ta iken, bölgenin tarihi ve arkeolojisiyle ilgilenir.‹lk arkeolojik çalıflmalarını Ba¤dat’ta yapar, bazı arkeolojikeserleri ‹stanbul’a göndertir.Yıllar sonra Müze Müdürlü¤üne getirilmesiyle, Türkarkeoloji, müze ve sanat dünyası büyük ve verimligeliflmelere tanık olacaktır. Ülkede yapılan arkeolojikçalıflmaları tek elden kontrol eden disiplinleri oluflturur.Daha önce yabancılar tarafından bafllanmıfl ve yarımbırakılmıfl kazıları ele alır ve bunları gelifltirir. ‹lk Türkbilimsel kazılarını bafllatır.

Hâlihazırdabilinen dünyanınen büyük incisi 34kg a¤ırlı¤ında60,96 cmboyundadır.Filipinler dePalawav Adası’ndabir balıkçıtarafındanbulunan bu devinci yaklaflık 100milyon ABD dolarıde¤erindedir.

Azerbaycan, dünyanın en eskipetrol ihracatçısıdır. Dünyadakiilk petrol sondajı,1847 yılındaAbfleron’da yapılmıfltır. Hazarpetrollerini Batı’ya açan ilk ülkeolan Azerbaycan’da dünyanın enkaliteli petrolü çıkarılmaktadır.

Osman Hamdi BeyOrtada ayakta


Onsuz AslaAr›lar

Sevgili çocuklar, bu sayıda yaklaflık 300 milyon yıldır dünya üzerinde varlı¤ı bilinen, bilimsel adıAnthophila olan zar kanatlılar takımından, arılardan söz edece¤iz.Tüm Dünyada ve Türkiye’de arıların baflı dertte!


Yo¤un böcek ilacı kullanımı, iklim de¤ifliklikleri,çevre kirlili¤i, habitat kaybı, betonlaflma gibinedenlerle arılar yok olma tehlikesi ile karflıkarflıya. Arıların üretti¤i do¤al bal, koruyucularasahiptir ve içinde bakteri barındırmaz. Bunedenle, eski Mısırdaki firavunların mezarındançıkan ballar bile hala yenilebilir durumdadır.Arılar koloni halinde yaflarlar. Bir kolonideyaklaflık 50000 ile 80000 arasında arı yaflar.Ancak, bir kovanda yalnızca bir kraliçe arı yaflar.Kraliçe arı, di¤er arılardan farklı olarak “arısütü” ile beslenir. Arıların boyları yaklaflık 1-1,5 cm arasında ve yaflam süreleri ortalama 120-150 gün kadardır.Bilinen ilk arı fosili 100 milyon yıl, ilk insan fosili300 bin yıl öncesine aittir. Yani, biz insanlaryokken arılar do¤ada vardı.

En çalıflkan hayvan olma özelli¤i ile rekor arılarda.Kendi aralarında arılar nasıl haberleflirler?Duydu¤unuz “vızzz” sesi ile dans ederekhaberlefliyorlar.Sadece difli arıların i¤neleri oldu¤unu biliyormuydunuz? Üzücü olan ise bir arı birini soktuktankısa bir süre sonra ölüyor.‹nsan dostu olan bu böcek türü, kıfl aylarındakovanlarından çıkmazlar. Koloni olarak kümeoluflturur ve yazın ürettikleri balıyiyerek yaflamlarını sürdürürler.Kokuları ayırt etmede arılarınmükemmel bir yetene¤i vardır.


Ar›n›n 170 kokualıcısıbulunmaktadır. Busayede, kimseninkokusunualgılamadı¤ıçiçekleri arılar farkeder ve bal yapar.Dünyada yüzlercearı türüyaflamaktadır.Bunlar arasındayaban arısı, eflekarısı, bal arısı,yalnız arılar, duvararıları Türkiye’dekien yaygın türleridir.

Tüketti¤imiz bitkilerin dörtte üçü,arıların yaptı¤ı tozlaflma

sayesinde büyüyüp meyvevermektedir.Arılar tarımsal bitkilerin

tozlaflmasını sa¤ladı¤ındaneko-sistem için son derece

önemlidirler. Taflıyıcı rollerini yerinegetirirken, çiçekteki poleni di¤er çiçeklere taflıyarakdo¤adaki devamlılı¤ı ve verimlili¤ini sa¤layarak korur.Polen: Vitaminler, mineraller ve proteinler açısındanzengindir. Vücuda alındı¤ında ba¤ıflıklık sisteminikorur ve güçlendirir, zihinsel kapasiteyi gelifltirmeyekatkı sa¤lar. Kısacası do¤al bir antibiyotiktir. Kıflınhastalıklardan korunmak için ballı karıflımlar bunedenle sık tüketilir.

“E¤er arılar yok olursa insanındört yıl ömrü kalır”

Albert Einstein


ArıcılıkArıcılık çok eski yıllardan beri bilinen bir tarımsalfaaliyettir. Elde edilen bal, polen, arı sütü, arıtutkalı ise yüzyıllardır insanlar tarafındankullanılmaktadır. Türkiye’de dört mevsiminyaflanması ve zengin bitki örtüsü nedeniylehemen her bölgesinde geleneksel arıcılıkyapılmaktadır. Bazı arıcılar, arılarını daha fazlaçiçekten yararlandırmak için göçer biçimdeçeflitli yaylalara taflımaktadır.Bu kadar önemli ve büyüleyici iflleri yapan arılarıkoruma altına almak ve sa¤lıklı kalmalarınısa¤lamak hepimizin görevidir.

Arıların üretti¤i balın, küresel ekonomiyekatkısı ise her yıl yaklaflık 250 milyarEuro’dur.Arıların insanlara faydaları bunlarla sınırlıde¤il. Arıların farklı bitkilerden topladı¤ıve kendini korumak için kovanına taflıdı¤ıbaflka bir ürün de “propolis”tir. Arınıntutkal olarak üretti¤i propolis, birçoktıbbi üründe kullanılır. Merhem, kremolarak romatizmal hastalıkların ilaçbileflenlerine katılmaktadır.Kraliçe arıyı beslemek için iflçi arılarınyutak üstü salgı bezlerinden salgılananözel ve çok de¤erli bir madde vardır: “ArıSütü”. Arı sütü, binlerce çiçe¤in balözünden oluflmaktadır. ‹nsan vücudununüretemedi¤i amino asitleri arı sütü içerir.Bu de¤erli besin astım, karaci¤erhastalıkları, cilt ve böbrek hastalıklarıgibi birçok hastalı¤ın tedavisinde yardımcıolarak kullanılır.


UNESCO’nun en önemli görevlerinden biri de üyeülkelerde bulunan tarihi eserleri, yapıları veözelli¤i olan alanları Dünya Mirası kabul ederekkoruma altına almasıdır.

Tarihin PenceresiDünya Kültür Miras›

Sevgili çocuklar, tarihi bir yapıyı, anıtı ya da özel bir alanı gezerken,“burası UNESCO Dünya Kültür Mirası listesindedir” cümlesiniyetkililerden duymufl olabilirsiniz. Öncü Çocuk, tarihin penceresindebu konuyu arafltırmaya karar verdi. Dünya Kültür Mirası nedemektir?Birleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO),Birleflmifl Milletlerin özel bir kurumu olarak 1946’da kurulmufltur.

Amaç; kendisine üye ülkelerin yerelkomisyonları aracılı¤ı ile e¤itim,bilim ve kültür alanlarındaiflbirli¤i kapsamındaçalıflmaları gelifltirmek vedünya barıflına katkıdabulunmaktır.


Türkiye’den Dünya Kültür Mirası listesine 2018 sonu itibariyle giren ve koruma altına alınan yerlerve yapılar flunlardır:

Dünya Mirası; listelenen özel kültürel veya fiziksel öneme sahip yerlerdenher birine verilen isimdir. Her yıl liste gözden geçirilerek UNESCOtarafından güncellenmektedir.

1- Kapadokya ve Göreme Milli Parkı (Nevflehir)2- Divri¤i Ulu Camii ve Darüflflifası (Sivas)3- Hattuflafl-Hitit Baflkenti (Çorum)4- Nemrut Da¤ı-Kommagena Kralları (Adıyaman)5- Pamukkale ve Hierapolis Milli Parkı (Denizli)6- ‹stanbul Tarihi Yarımada (‹stanbul)7- Ksanthos-Letoon (Antalya-Mu¤la)8- Safranbolu flehri (Karabük)9- Troya Antik Kenti (Çanakkale)

10- Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)11- Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya)12- Bergama çok katmanlı kültürel peyzaj alanı (‹zmir)13- Bursa ve Cumalıkazık (Bursa)14- Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri (Diyarbakır)15- Efes (‹zmir)16- Ani Arkeolojik Alanı (Kars)17- Afrodisias (Aydın)18- Göbeklitepe Arkeolojik alanı (fianlıurfa)


Kapadokya ve Göreme Milli Parkı (Nevflehir) Divri¤i Ulu Camii ve Darüflflifası (Sivas) Hattuflafl-Hitit Baflkenti (Çorum)

Nemrut Da¤ı-Kommagena Kralları(Adıyaman)

Pamukkale ve Hierapolis Milli Parkı (Denizli) ‹stanbul Tarihi Yarımada (‹stanbul)

Ksanthos-Letoon (Antalya-Mu¤la)

Safranbolu flehri (Karabük)

Troya Antik Kenti (Çanakkale)

Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)

Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya)Bergama çok katmanlı kültürel peyzaj alanı

(‹zmir)

Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri(Diyarbakır) Efes (‹zmir)Afrodisias (Aydın)


Göbeklitepe Arkeolojik alanı (fianlıurfa)Bursa ve Cumalıkazık-Osmanlı‹mparatorlu¤u’nun do¤uflu (Bursa)

Ani Arkeolojik Alanı (Kars)

2018 yılı itibariyle Dünya genelinde UNESCODünya Miras Listesi’ne kayıtlı 1092 kültürel vedo¤al varlık bulunmakta olup, bunların 845 tanesikültürel, 209 tanesi do¤al, 38 tanesi ise hemdo¤al hem kültürel (karma) varlıktır. Her yıl buvarlıklara incelemeler sonucu yenilerieklenmektedir. Türkiye’de ayrıca geçici listedeyer alan 78 kültürel ve do¤al miras alanı dabulunmaktadır.

Dünya Miras Listesi’nde yer alan önemli yapılararasında Mostar Köprüsü, Çin Seddi, MısırPiramitleri, Notre Dame Katedrali, Taç Mahal,Piza Kulesi, Kremlin Sarayı ve Kızıl Meydan,Hiroflima Barıfl Anıtı, Hoca Ahmet YeseviTürbesi, ABD Özgürlük Anıtı, Atina Akropolü,Mescid-i Aksa tanınmıfllardan bazılarıdır.Uluslararası önem taflıyan ve bu nedenle taktireve korumaya de¤er do¤al oluflumlara, anıtlarave sitlere “Dünya Mirası” statüsü tanınmaktadır.Kültür Miraslarımızı tanıyalım ve onları korumabilincini çevremizde gelifltirelim.


Kitap Kurdu

BASTIBACAK V‹RGÜL: Mehmet GülerCümlelerimizde virgül olmasaydı hayatımızda ne gibi sorunlaryaflardık? Bunu hiç düflünmüfl müydünüz? Yazar Mehmet Gülerbu konuyu düflünmüfl ve “Bastıbacak Virgül” öyküsü ortayaçıkmıfl. Cümledeki konumundan ve görevinden sıkılan virgül, birgün kaçar ve kendini baflıbofl sokaklara atar. Virgülün kaçmasıylabirl ikte cümleler bozulmufl, ortayakarmakarıflık bir durum çıkmıfltır. Bir anönce virgülü bulup yerine koymak içingüvenlik güçleri harekete geçmifller.Sonrasında neler mi oldu? Bunu da kitabıokuyup, v irgülün maceralarındanö¤renebiliriz. Okuma listemize kısasürede okuyabilece¤imiz bu öyküyüde eklemeyi unutmayalım.

KIRMIZI KANATLI BAYKUfi: Feridun OralKüçük baykufl üzgün üzgün oturuyordu. Rüzgârlı birgeceydi. Hiç arkadaflı yoktu. “Keflke bir arkadaflım olsa”diye geçirdi içinden. Arkadaflı onunla konuflsa ne iyi olurdu.Küçük Baykufl uçmaya da korkuyordu. Çünkü kanatları neyeteri kadar güçlü ne de yeteri kadar kırmızı idi. O sıradabir çıtırtı duyuldu. Gelen kim miydi? Küçük bir fare. Buküçük fare ile Baykuflun arkadafllı¤ını dinleyeceksinizFeridun Oral’dan.Feridun Oral, çocuk masalları yazma ve resimlemekonusunda uluslararası üne sahip bir sanatçı. BaloncuDede ve Üç Küçük Yaramaz, Bu Kıfl Kimse Üflümeyecek,Dedemin Hayal Defteri, Ay Ne Zaman Gelecek adlı masalve öykü kitapları da Feridun Oral’ın çalıflmalarındanbazıları. Sevgili Çocuklar bu yaz tatilinde okuyabilece¤inizmasallar listesine Kırmızı Kanatlı Baykufl’u eklemeyiunutmayalım.


fiU ACAY‹P UZAY: Tar›k UsluAcayip fleyler dizisinde Tarık Uslu keyifle okunacak o kadar çokfley kaleme almıfl ki. fiu Acayip Hücre, fiu Acayip Yeryüzü, fiuAcayip Atom… Ve di¤erleri.Çok çok eski yıllardı. Milattan da önceydi. Babil’de Hilla’da yafllıbir adam yaflardı. Adı Nebulakad’dı. Gündüzleri uyur, gecelerigökyüzünü gözlemlerdi. O bir gökbilimci idi. Geceleri yıldızlarıseyreder ve yıldızlar hakkında gördüklerini kil tabletine not alırdı.Her gece yıldızları o kadar dikkkatli izlerdi ki, en küçük birde¤iflikli¤i hemen fark edebilirdi. O da ne? Bir gün ıflık saçan birkuyruklu yıldız gördü.Hep beraber atmosferin dıflına çıkaca¤ız. Ayı, gezegenleri, yıldızlarıinceleyece¤iz “fiu Acayip Uzay”da. Haydi, çocuklar, okuma listemizeyeni bir kitap daha ekleyelim.

DE⁄‹RMEN‹MDENMEKTUPLAR:Alphonse DaudetDünya klasikleri ve 100 temel eser arasında önemli bir yeresahiptir. Fransız yazar Daudet, flehrin kalabalı¤ından, sıkıcılı¤ındankaçarak Provence’de eski bir de¤irmene yerleflir. De¤irmenciburada her biri bir öyküyü kapsayan mektuplar yazar. Huzurudo¤ada ve yalınlıkta arayan de¤irmencinin çevresini tasvirleri çokgüçlüdür. Da¤ların gölgesi, koyunların bakıflı, atefl böcekleri,güneflin do¤uflu, rüzgârlar... Neler mi anlatıyor? Sevgili çocuklaryaz tatili okuma listesine De¤irmenimden Mektupları ekleyelim.Keyifli okumalar.

ÇOCUK KALB‹: Edmonde de AmicisÇocuk edebiyatı denilince akla gelen baflyapıtların baflında yer alır.Tüm Dünya dillerine çevrilen ve her dilde yüzlerce baskı yapan bueser, e¤itimcilerce en yararlı çocuk kitabı olarak ilk befltesayılmaktadır.Kitapta, Enrico adındaki üçüncü sınıf ö¤rencisinin yaflantısı içtenbir dille anlatılmaktadır. Bu keyifli ve okudukça üzerinde düflünülecekkitap; iyilik, dürüstlük, özveri, vatan sevgisi konularında önemlimesajlar ve dersler vermektedir. “‹yi birey nasıl olunur?”un yanıtıbu kitapta saklıdır. Daha önce okuma fırsatı bulamamıfl arkadafllarımızbu kitabı yaz tatili okuma listesine ekleyebilirler.




Mesle¤in Erbâb›Arkeologlar

Arkeoloji: Arkeolojik yöntemlerle ortayaçıkarılmıfl kültürleri; antropoloji, sosyoloji,co¤rafya, tarih ve etnoloji gibi birçok bilimdalından yararlanarak arafltıran ve inceleyenbilim dalıdır. Bu ifli yapan kifliye “arkeolog” denir.Arkeolog, böylece insanlık tarihi ve tarih öncesihakkında bilgi toplamak için, eski uygarlıklardangeride kalan mimari yapı, kemik, resim, eflya vekalıntıları inceler. Bunları de¤erlendirir ve bilgiverir.

Sevgili çocuklar, bu sayıda sizleriarkeologlarla tanıfltıraca¤ız.


Ülkemizde turizmin geliflmesinde deniz ve güneflkadar, her karıflı eski eserlerle dolu olanAnadolu’nun da önemli bir payı vardır. Turistlerinülkemizi tercih etmesinde eski eserler önemlibir yer tutarlar. Bu eserleri gün yüzüne çıkaranve kültür mirasına kazandıranlar arkeologlardır.Bir arkeolo¤un görevleri flunlardır:

◆ Eski ça¤lardan günümüze kadar ulaflan toprakya da su altındaki tarihi buluntuları çıkarmakiçin kazılar yapar.

◆ Kazılar sonucunda elde edilen buluntularıtemizler ve anlaflılır hale getirir.

◆ Parçalanmıfl olarak çıkarılan eserlerin bakım-onarım ve restorasyon ifllemlerini yapar.

◆ Eserlerin kaydını tutar ve korunması içingerekli ifllemleri sa¤lar.

◆ E¤er arkeolog, Kültür ve Turizm Bakanlı¤ıbünyesinde çalıflıyorsa kazılarda gözlemciolarak bulunur.

◆ Korunması gereken kültür ve tabiatvarlıklarını saptar, bu varlıkların kaydınıtutarak gerekli ifllemleri yapar.


Arkeolog olmak isteyen bir gencin,üniversitelerin fen-edebiyat fakültelerine ba¤lıarkeoloji bölümlerinden mezun olması gerekir.Tarihe, do¤aya, sanata ilgi duyan, ekiple sahadaçalıflabilecek kısacası “i¤neyle kuyu kazabilecek”kadar meraklı iseniz, arkeoloji tam size göre.Genellikle okulu bitirdikten sonra bir arkeologuzmanlaflaca¤ı alanda çalıflmalarını sürdürür.Örne¤in: Su altı kazıları ya da belirli bir tarihidöneme yo¤unlaflabilir. Söz gelimi Roma ya daBizans dönemi gibi.Arkeoloji’nin amacı; eskiye ıflık tutarak geçmiflicanlandırmak, ilk ça¤ insanı düflünceleriyle vebunların sonucu gerçeklefltirdi¤i yapıtlarla,günümüz insanına derinlemesine tanıtabilmek,onu anlamasına yardımcı olabilmektir. Bu amaçla,eski kültür kalıntılarını bulup ortaya çıkarır,


Türkiye’nin Dünyaçapındayetifltirdi¤i ünlüarkeologlarıvardır. Jale ‹nan,Ekrem Akurgal veHalet Çambelbunlardan yalnızcaüçüdür.

Ekrem AkurgalEkrem Akurgal

Halet ÇambelHalet Çambel

Jale ‹nanJale ‹nan

tanımlayıp, aslına uygun biçimde tekrar kurarakgeçmifl kültürleri yorumlayarak aydınlatmayaçalıflır. Arkeoloji’nin bilim olarak faydası;günümüz insanına geçmiflini ve kökleriniö¤reterek gelece¤ini aydınlatmasında da yolgöstermesidir.Arkeolog bir bölgede kazı çalıflmalarınıyürütürken gelifligüzel kazı yapmaz. Öncedenplanlanmıfl katmanlara göre ve çok dikkatli birflekilde ekip olarak hareket eder. Bir Arkeolog’unifl malzemeleri ise,�Spatula (ucu sivri küçükmala), kazma, kürek, el arabası, keski, su terazisi,

fırça, süpürge, foto¤raf makinesi, metre, ölçüm,çizim araç-gereçleri, temizli¤i için kimyasalmaddeler, sondaj aletleridir.Türkiye’de “Ülkenin arkeolojik mirasının bilimselyöntemlerle arafltırılmasına ve korunmasınayardımcı olmak” ve mesleki prensipleri korumakamacıyla 1975’de Arkeologlar Derne¤ikurulmufltur. Dernek, “Anadolunun kültürelmirasının korunması için definecil i¤inyasaklanması ve define kazılarıyla satıfla çıkarılanürünlere engel olunması” gerekti¤ine dikkatçekmektedir.Her yıl Ekim ayı içerisinde arkeolojiye dikkatçekmek için arkeologlar çeflitli etkinlikleryaparlar.

Ekrem Akurgal

Halet Çambel

Jale ‹nan


Merakl› ÖncüKara Delikler

Merhaba sevgili çocuklar, bu sayıda son zamanlarda uzayçalıflmalarında sık sık duyar oldu¤umuz, haberlerde foto¤rafve görüntüleri de yayınlanan “kara delik” denilen yapılardanbahsedece¤iz.Kara delikler içinden hiçbir fleyin hatta ıflı¤ın bile çıkamadı¤ıuzaydaki cisimlerin genel adı aslında. Kara denmesinin sebebide bu yüzden. Yani hiç ıflık yaymadıkları için onları göremiyoruz.Peki, görmüyorsak gerçekten var olduklarını nasıl biliyoruz?Aslında onu da tam olarak bilmiyoruz! O zaman neyinfoto¤rafına bakıyoruz peki?

Kara delikleri gözlemlemek olas› de¤ildir. Ancak, karadelik taraf›ndan yutulan bir fleyin o s›rada oluflturdu¤uetkileri görüntüleyebiliriz: Olay›n fliddetiyle meydanagelen patlama, ›fl›k, toz, bulutsular ve benzeri. NASAuzmanlar› taraf›ndan oluflturulan ve sayfam›zda yer alancanland›rmada oldu¤u gibi.


Bu konulara açıklık getirmek içinönce uzay-zaman kavramındanbahsedelim. Uzay, gidebildi¤imizgöreb i ld i¤ im iz her yer itanımlayan bir kelime. Zaman isehepimizin aflina oldu¤u, akıflınıdurduramadı¤ımız, de¤iflimitanımlayan bir kelime. Hepimizinçok bilmedi¤i fley ise uzay vezamanın birbirine ba¤lı oldu¤u vebirbirini etkileyebilmeleri. Meselayaptı¤ınız fleye göre çok hızlıhareket etmeniz halinde sizinzamanınız daha yavafl akabilir,daha genç kalabilirsiniz!

Ya da Jüpiter üzerinde kofluyor olsaydınız, dünyadan bakan arkadafllarınız sizi dahayavafl hareket ediyor görürdü. Yani sizin hareketiniz ya da bulundu¤uz yerin yerçekimi zamanınızın akıflını etkileyebiliyor. ‹flte kara delikler bu uzay-zaman ba¤lılı¤ını“büken” çok büyük kütlenin küçük bir hacime sıkıfltırılmasıyla oluflan fleyler. Öyleki ıflık bile kara deliklerin oluflturdu¤u yerçekiminden kaçamıyor. Tabi korkmamızagerek yok. Bu etkiler kara deli¤in çok yakınına yaklafltı¤ınız zaman oluyor. Tıpkıelektrik süpürgesinin sadece en yanındaki cisimleri çekmesi gibi. Kara deliklerevrende baflıbofl dolaflmazlar ve gezegenleri rastgele yutmazlar. Onlar da uzaydakidi¤er nesneler gibi çekim yasalarını takip ederler.


fiimdi ilk sorumuza geri dönelim. Kara deliklerido¤rudan görmemizden önce bile, onların yaydı¤ıbu uzay-zaman dalgalarını gözlemleyebilmifltikve ancak kara delikler gibi çok güçlü cisimler, buuzay-zaman dalgalarını yayabiliyor. Yayınlanankara delik resmine baktı¤ımızda ortası karanlıkolan bir ıflık halkası görüyoruz. Bu gördü¤ümüzıflık halkası, kara deli¤in o çok güçlü hiçbir fleyiniçinden çıkamadı¤ı bölgesinin (olay ufku) dıflındakimeteorların birbirine çarpmasıyla açı¤a çıkanıflık. Bu arada bu olay ufku da çok ilginç özellikleresahip. Mesela bir uzay gemisine binip bir karadeli¤in olay ufkunu geçerseniz, sizin bakıflaçınızdan hiçbir fley olmuyor (geri dönememenizdıflında)! Olay ufkunu geçip geçmedi¤inizi bilefarketmiyorsunuz. Dünyadan sizi seyreden bizlerise, uzay geminiz olay ufkuna yaklafltıkça giderekhareketlerinizin yavaflladı¤ını hatta olay ufkunageldi¤inizde donup kaldı¤ınızı görüyoruz.Bahsetti¤imiz fleyler kara deliklerin ilginçözelliklerinden bazıları. Mesela, Hawking’in

Bilim insanlar› taraf›ndan oluflturulmufl karadelik canland›rmas›: Bir lavabo deli¤indeoluflan girdap gibi de¤il mi?


teorisine göre kara delikler çok so¤uk ve yavaflçabuharlaflıyorlar! Birbirinin etrafında dönen sadeceiki karadeli¤in yaydı¤ı uzay-zaman dalgalarının gücü,evrendeki bütün yıldızların yaydı¤ı ıflık gücününtoplamından daha fazla. Son olarak, belli bir kütleninüstündeki yıldızlar ömürlerini tamamladıkları zamanbirer kara deli¤e dönüflebiliyorlar.Bilim insanları, hâlâ tam olarak kara deliklerinolmayabilece¤ini, gördüklerimizin çok yo¤un bazıyıldızlar olabilece¤ini de düflünüyorlar. Bu arada birde beyaz delikler var. Onlar da içine hiç birfleyingiremedi¤i fleyler! Onları da baflka bir yazımızda elealalım.

2019 y›l›n›n Nisan ay›nda, içinde bir de Türkbulunan NASA ekibi taraf›ndan yakalanan ilkkara delik görüntüsü


Öncü BilimFeryal Özel

Sevgili çocuklar,geçti¤imiz günlerdeABD Ulusal Bilim Vakfı10 Nisan’da önemli birfizik olayı ile ilgilipaylaflımında bulundu.Kara delik görüntülendi.Bu görüntünün eldeedilmesini sa¤layan OlayUfku Teleskobu (EHT)projesinde çalıflanlarıniçinde bir bilim insanı,bir Türk kadını da yeralıyor. ‹lk kezkaradeli¤ingörüntülenmesi ile adınıduydu¤umuz bu biliminsanı Feryal Özel.Türkiye‘den ABD’yeNASA’ya uzanan biryaflam öyküsü.


1975’de ‹stanbul’da do¤an Feryal Özel, ÜsküdarAmerikan Lisesi’ni bitirdikten sonra, 1996 yılındaColombia Üniversitesi, Fizik ve UygulamalıMatematik bölümünü “yüksek onur derecesi” ilebitirdi. 1997 yılında Danimarka Kopenhag’da“Niels Bohr Instıtute”de fizik konusunda yükseklisansını yaptı. Tekrar ABD’ye döndü¤ündeHarvard Üniversitesi Astrofizik bölümü doktoraprogramına kabul edildi. Doktora tezi bilimçevresinde çok dikkat çekti. 2002-2005 yıllarıarasında NASA ‹leri Arafltırmalar Enstitüsü’ndegörev yaptı. 2002 yılında doktor, 2004 yılındadoçent oldu. 2005 yılında 30 yaflında ikenprofesör oldu. 2003 yılında Dünyanın en tanınmıflbilim insanları ile “Büyük Fikirler” listesine girdi.Halen Arizona Üniversitesi’nde astronomi vefizik dersleri veriyor. Feryal Özel’in Kara deliklerüzerindeki çalıflmaları halen devam ediyor. FeryalÖzel, Türkiye Bilim Akademisi üyesidir. AyrıcaABD’de Harvard Radeliffle Enstitüsü ileBerkeley Enstitüsü üyeli¤ine seçilmifltir.

Feryal Özel’in Deniz ve Selin ad›nda 2 k›z› vard›r.

Ortado¤u Teknik Üniversitesinin (ODTÜ)63. kurulufl y›l dönümü nedeniyle düzenlenenODTÜ Günü Ödül Töreni'nde, farkl›alanlardaki dünyaca ünlü Türk biliminsanlar›na ödül verildi.Astrofizik alan›nda önemli çal›flmalar› olanve ayn› zamanda NASA Astrofizik KomitesiBaflkanl›¤› yapan Prof. Dr. Feryal Özel'eODTÜ Üstün Hizmet Ödülü verildi.


Feryal Özel, kara delikleri görüntülemek içinDünyanın farklı yerlerinde birden fazla teleskopkullanıldı¤ını ifade etmifltir. Bu teleskoplararasında bir koordinasyon sa¤lamıfllar. FeryalÖzel ve ekiptekiler, bu görüntüyü almadan 10

yıl önce 3 teleskobu Arizona, Hawai veCalifornia’ya yerlefltirmifller ve ilk denemeyiyapmıfllar. Sonra yavafl yavafl yeni teleskoplarıdünyanın farklı yerlerine yerlefltirmifller.Teleskop sayısı 10 olmufl ve hepsini kumandaeden bir koordinasyon merkezi kurulmufl.


Feryal Özel, halen EHT çalıflmalarını ve NASA’nınbundan sonra uzaya göndermek üzere planladı¤ıteleskop projelerinden birini yürütmeye devametmektedir. Sevgili çocuklar, gurur tablolarımızınartması ve genç bilim insanlarının ço¤almasıdile¤iyle...

2013 – Amerikan Astrofizik Derne¤i’nin en baflarılı astrofizikçiye verdi¤i MariaGoeppert Mayer ödülü2010 – Harvard Üniversitesi’nin en baflarılı astrofizikçi ödülü Türk Bilimsel ve TeknikArafltırma Vakfı Akademik Bursu2002-2005 – Hubble Doktora Sonrası Bursu2003 – De¤erli Bilimadamı Ödülü, Daughters Atatürk Vakfı2002 – Keck Bursu, Institute for Advanced Study1999 – Van Vleck Bursu, Harvard Üniversitesi1997 – Kostrup Ödülü, Niels Bohr Enstitüsü1996-1997 – Niels Bohr Enstitüsü Yüksek Lisans Bursu1996 – Uygulamalı Matematik Fakültesi Ödülü, Columbia Üniversitesi1994-1996 – Fu Vakfı Bursu, Columbia Üniversitesi1995 – CERN Arafltırma Bursu1992-1994 – Türk Sa¤lık ve E¤itim Vakfı Bursu

Ödül ve Bursları


Spor Yap Sa¤l›kl› KalSu Balesi - Senkronize Yüzme

Sevgili çocuklar,spor programlarını izlerken büyüleyicigösterilerden olan su balesi gösterilerinerastlamıflsınızdır.

Yüzme, bale, jimnastik ve müzi¤ibirlefltiren bu spor dalına senkronizeyüzme, artistik yüzme ya da su balesi adıverilmektedir.


1800’lü yıllardan beri çeflitli biçimlerde yapılansu balesi, uzun yıllar sirk ve panayır gösterisiolarak kalmıfltır. 1952 yılından itibarenUluslararası Yüzme Federasyonu tarafındantanındı. 1973 yılında ilk kez Senkronize YüzmeDünya fiampiyonası yapıldı. 1984’denbu yana su balesi, olimpiyatprogramına dahil edilmifltir.Senkronize yüzme, solo (tek kifli),iki kifli (duet) veya takım (4’lü ve 8’li)halinde olmak üzere üç kategorideyapılır.


Takım yarıflmalarında genellikle sporculardanbiri lider olur ve takımı o yönetir. Bu lider bazenönde bazen arkada yer alır ama seyircilerço¤unlukla lideri fark etmezler. Müsabakalardapuanlamayı farklı ülkelerden hakemler yaparlar.Sporcuların havuza atlamalarındaki durufl,atlayıfl, havuzdaki uyum, sıralanma, selamlama,müzi¤e uyum, takıma uyum gibi durumlarıpuanlanır.Yüzmenin vücut sa¤lı¤ı açısından dinlendirici verahatlatıcı etkisi kuflkusuzdur. Yüzme, vücuduntüm kaslarını çalıfltırıp forma girmesini sa¤lar.Di¤er yandan su balesinin estetik bir formdaolması, izleyenlerde coflku ve heyecanyaratmaktadır. Türkiye’nin su balesi dalındailk erkek sporcusu Gökçe Akgün’dür.Akgün bir yandan konservatuarda baleve dans e¤itimi almıfl, di¤er yandanhergün 4-5 saati suda olmak üzere10 saat senkronize yüzmeantrenmanı yapmıfltır.

Ülkemizde henüz çok yeni bir spor dalı olan subalesi sporcularının yetiflmesi de oldukça zorolmaktadır. Su balesi, kompleks bir spordur.Çocuklar için 5-10 yafl arası bu spora bafllamakiçin uygun yafllardır. Önceden bale, jimnastikyapmıfl olması, yüzme bilmesisporcuya avantaj sa¤lamaktadır.

Gökçe Akgün


Su balesi antrenmanlarında esneklik, nefes, kasgüçlendirme gibi ek çalıflmalar yaptırılır. Su

balesi ile ilgilenen çocuklarınartıları bulunmaktadır. Subalesi, özgüveni artırma, sunumbecerisi gelifltirme, ekipçalıflmasına katılma, heyecanıkontrol altına alma, gibi bireyselyetenekleri gelifltirir.

Su balesi sporcuları küçükler (12 yafl altı),yıldızlar (12-15 yafl), gençler (16-17 yafl),büyükler (18 yafl üstü) olmak üzere kategorilereayrılırlar. De¤erlendirme, hakemler tarafındanteknik ve artistik kategori olmak üzere ikili

yapılır. Teknik olarak, kurallardahilinde belirlenen hareketleriyapması beklenen su balesi sporcusu10 puan üzerinden de¤erlendirilir.

Bu güne kadar 10 üzerinde 9,8puan ile Rusya Federasyonu

sporcuları en iyi dereceyi yapmıfltır.

Sevgili çocuklar,su ile görselli¤ibirlefltiren bu spordalının birgösterisiniizleyebiliriz.


Konumuz StandartPark, Bahçe ve Oyun Alanlar›n›n Standard›

Sevgili çocuklar, bu sayımızda e¤lence,dinlenme, spor ve piknik gibiihtiyaçlarımızın karflılanabilece¤i açıkve yeflil alanlar olan park ve bahçelerile oyun alanlarının standardındanbahsedece¤iz. Bakalım bizlerestandartlar konusunda destek verenTSE, bu konuda neler yaptı? Bizlerinpark ve bahçelerde karflılaflabilece¤itehlikeleri en aza indirmek için inflaedenlere ve tasarlayanlara hangiönerileri sundu?


Birleflmifl Milletler Çocuk HaklarıSözleflmesi’nde yer alan “Devletkurumları çocukların farklıgeliflim dönemlerini, yafllarınıgözeterek onların dinlenmeve e¤lenme, oyun veetkinliklerde yer almahaklarını gözetmeli vee¤lenme olanaklarınısa¤lamalıdır.” Bu prensipten yolaçıkarak devlet kurumlarımızdaçocuklar için üzerlerine düflengörevleri yerine getirirler.

Söz gelimi belediyeler park ve bahçe ile oyunalanlarının inflasını, TSE bu sahalarınstandartlarının ne olaca¤ını, ‹çiflleri Bakanlı¤ıve Milli E¤itim Bakanlı¤ı gerekli görülen yerlerde

trafik ve farkındalık e¤itim çalıflmalarını yürütür.Hatta “çocuk dostu” park ve oyun alanlarınıkuran belediyeler bu konularda teflvik edilmekteve örnek gösterilmektedirler.


Oyun alanlarının yüzeyi, tasarımı, donanımlarınyerleflimi ve bakımı özel ve dikkat gerektirenbir çalıflmadır. Yüzeyler, zehirli maddeiçermemeli ve çevre dostu olmalıdır. Kablolaraçıkta bulunmamalı, keskin ve köfleli bileflenleriolmamalıdır.

Türkiye çocuk oyun ve park alanlarına standartuygulaması Avrupa standartlarının uyarlanmasıile gerçeklefltirilmifl TS EN 1176 ve TS EN 1177ile TSE tarafından oluflturulmufltur.

Oyun alanları ve parklarda kurulu aletlerinhaftalık, önemli ve kritik yerlerde bazengünlük gözden geçirilmesi, kırılan, vidalarıgevfleyen, yerinden oynayan olup olmadı¤ınınbir görevli tarafından kontrol edilmesi.

Kılavuzda belirtilen park ve oyun aletleriningözle yapılan rutin muayenesi, üç ayda biryapılan iflletme muayenesi ve yıllıkmuayenelerinin yapılması.

Standartlar ile ilgili önemli bilgiler flöyledir:


Çocuk oyun alanlarının yapım aflamasında enaz ne kadar küçüklükte olması gerekti¤ininhesaplanması.Oyun alanlarının yeflil alanlardanayrıfltırılması/varsa yabani hayvanlardanveya trafik alanından korunmak için çitlerleçevrilmesi.Tehlikeli oyun aletlerininkullanımdan çıkarılması,tehlike saçan oyunalanlarınınkullanımakapatılması.

ÇOCUK DOSTU

PARKLAR VE

OYUN ALANLARI

OLSUN

Park, bahçe ve oyunalanlarınınaydınlatılması ile ilgiliTSE tarafından onayverilen ıflıklandırmave aydınlatmadonanımlarınınkullanılması.

Çocuk oyun gruplarının yanmazlık testindengeçirilerek uygunlu¤unun onaylanması.Testlerden geçirilen salıncak, kaydırak,kablolu taflıma tesisatları, atlıkarınca,sallanma elamanları, havada asılı a¤lar vebenzerinin kurallara uygun olup olmadı¤ınınkontrol edilmesi.

ÇOCUK DOSTU

PARKLAR VE

OYUN ALANLARI

OLSUN


Konuk YazarYaprak Baydan

Öncü Çocuk: Kendinizi kısaca tanıtır mısınız?1978 Ankara do¤umluyum. ‹lk, orta ve liseö¤renim hayatım Ankara’da geçti. Daha sonray ine Ankara ’da bu lunan HacettepeÜniversitesi’nde Psikolojik Danıflma ve Rehberlik

bölümünü bitirdim. Oradanmezun olduktan sonra, farklıkurumlarda e¤itime gönül vermiflbir kifli olarak görev yaptım.Halen bir devlet okulunda rehberö¤retmen o l a rak görevyapmaktay ım . Ed ind i¤ imdeneyimleri kitaplara aktarmafırsatını bulan flanslı kiflilerden

oldu¤um için mutluyum. Dersleri bulmacalarlae¤lenceli bir hale getiren, “Elma Çekirde¤i 1, 2ve 3” kitaplarımızı çocuklar çok sevdi. Ayrıcade¤erlerimizi anlatan metinlerinden oluflan veiçinde bolca etkinliklerin oldu¤u “fiıp DiyeAnladım 2” adında bir kitabım da yayınlandı.Halen üretmeye devam etmekteyim.Öncü Çocuk: Çocuklara yönelik çalıflmalarınıznelerdir? Kısaca söz eder misiniz?Okullarda rehber ö¤retmen olarak çalıfltı¤ımyıllarda, çocukların ihtiyaçlarını görme flansımoldu. Çocuklar neyi sever, neyi sevmez? Neleri

Öncü Çocuk, Psikolojik Danıflman YazarDr. Yaprak BAYDAN ile görüfltü.

keyifle yapar, nelerden sıkılır?gibi gözlemlerim sayesindeonlar için yazmaya baflladım.Gördü¤üm kadarıyla çocuklarpek de keyif alarak ödevyapmıyorlardı. Oysaki ödevinamacı çocukların ö¤rendiklerinitekrar etmelerini sa¤lamak de¤il mi? O zamançocuklar neden e¤lenerek ö¤renmesin ki diyebaflladım düflünmeye. Okudum, arafltırdım, farklıkaynakları inceledim, bolca beyin jimnasti¤iyaptım. En yaratıcı ve de¤erli fikirlerin kayna¤ıolan çocuklardan fikir aldım. Bu sayede çocuklariçin e¤lenceli ve faydalı ürünler ortaya koymayabaflladım. Ortaya bir ürün koymak harika birduygu... Kitaplar çocuklara ulafltıkça vebe¤enildikçe yazma iste¤im hiç bitmeyecek gibigörünüyor.Öncü Çocuk: Sizden bir hikâye/masaldinleyebilir miyiz?

Klasik bir masala nasıl girifl yapılırsa biz de öylebafllayalım masalımıza: Bir varmıfl bir yokmufl,evvel zaman içinde, kalbur saman içinde; pirelerberber, develer tellal iken, ben anamın befli¤initıngır mıngır sallar iken, kocaman bir okyanustayaflayan yedi renkli bir balık ailesi varmıfl. Bu

ailede pullarının üzerinde tam yedi renk olanyavru bir balık yaflarmıfl. Herkes onu “yaptı¤ıher iflte baflarılı olan yedi renkli yavru balık”olarak da tanırmıfl. Bu özelli¤inden ötürü ailesionunla gurur duyarmıfl. Yavru balık okulda dapek çok sevilirmifl, ama arkadaflları onun yaptı¤ı

YED‹ RENKL‹ YAVRU BALIKYED‹ RENKL‹ YAVRU BALIKYED‹ RENKL‹ YAVRU BALIK


her iflte baflarılı olmasına çok flaflırırlarmıfl. Buyüzden kendisi de hata yapmaktan korkar vebaflarısız olma riski olan ortamlardan kaçarmıfl.Yedi renkli yavru balık, bir gün okulda“Arkadafllık” konusunda yapılacak bir resimyarıflmasının ilanını görmüfl. Resim yapmayı daoldum olası çok severmifl, ama daha önceyarıflmalara hiç katılmamıfl. Neden mi? Yarıflmayakatılmaya çekiniyormufl da ondan… Kazanamamadüflüncesi bile onu yeterince kaygılandırıyormufl.Buna ra¤men, resim yapma iste¤i daha baskıngeldi¤i için bu yarıflmaya katılmak istemifl. Buiste¤ini çekinerek ö¤retmeni ile paylaflmıfl.Ö¤retmeni de çok sevinmifl ve onu bu konudayüreklendirmifl.Resim yarıflmasına katılanlar arasında arkadafllarıkırmızı balık, iki renkli balık, turuncu balık vemor balık da varmıfl. Yarıflmada, arkadafllıkteması ile ilgili resim yapmıfllar. Yarıflma bitmifl,hepsi heyecanla sonuçların açıklanmasınıbekliyormufl. O sırada jüri baflkanı olan bir balıkelinde bir sonuç listesi ile gelmifl ve yarıflmayıkazananları açıklanmıfl.

Yarıflmanın birincisi mor balıkmıfl. ‹kinciaçıklanırken, yedi renkli yavru balıkkazanaca¤ından emin bir flekilde yerindenkalkarak hazırlanmıfl. Fakat kazanan iki renklibalıkmıfl. Yine çok flaflırmıfl. Sıra üçüncününaçıklanmasına gelmifl. Bu kez yine yedi renkliyavru balı¤ın endiflesi artsa da emin bir flekildeyerinden kalkmak üzere hazırlanmıfl fakat adıyine okunmamıfl. Bu kez de kazanan kırmızıbalıkmıfl. Birinci, ikinci ve üçüncü balı¤a alkıfllarlaödülleri verilmifl. Bir yandan da yedi renkli yavrubalı¤ın kazanmasına alıflkın olan herkes flaflkınlıklaonu izliyormufl. Yedi renkli yavru balık ise,yerinde öylece oturuyormufl. Turuncu balık dayarıflmayı kazanamamıfl ama keyfi yerindeymifl.Kazanan arkadafllarını coflkuyla alkıfllıyormufl.Arkadafllık onunla birlikte üzülmek ya dasevinmekmifl ne de olsa.O sırada aniden bir fley olmufl. Yedi renkli yavrubalık birden üzerinden yük kalktı¤ını hissetmifl.O gün oldukça önemli bir fleyi de fark etmifl:Zaman zaman baflarısız hissetmek üzücü birduygu olabilir, ama insanın de¤erinden hiçbirfley kaybettirmez.


Bilime Yolculuk 21. yy Becerilerimiz: STEM Nedir?

Sevgili çocuklar, son zamanlarda ö¤retmenlerin,ö¤rencilerin, hatta velilerin sık sık duydu¤uSTEM e¤itimini Öncü Çocuk “Bilime Yolculuk”taincelemeye karar verdi.STEM (Science, Technology, Engineering,Mathematics) yani “bilim, teknoloji, mühendislik,matematik” kelimelerinin ‹ngilizcesinin baflharflerinden oluflan bir kavramdır.2011 yılında önceleri ABD’de sonraları di¤erdünya ülkeleri ve Türkiye’de de STEMuygulanmaya bafllandı. Artık STEM e¤itiminitümüyle uygulayan okullar mevcuttur. Bazıokullar da programlarında STEM e¤itimlerineyer vermektedirler. Bu sistemde matematik vefen bilimleri dersleri ezberden çıkartılıp, günlükyaflamdauygulanabilir veö¤rencininyaratıcılıközelliklerini önplana çıkartacakbir flekilde ifllenir. Konuile ilgili projeler uygulamaya alınır.

Di¤er yandan ça¤ımız ve dünya hızlade¤iflmektedir. Ça¤ımızdaki dijital gereksinimlerve biliflimdeki de¤iflimler, 21. yy’daki okullarınve yeni nesil Z kufla¤ının e¤itimine temeloluflturmaktadır. STEM e¤itimi; teknoloji,mühendislik, matematik ve bilim olmak üzere 4temel disiplinin, günlük yaflamda problemlerlebafla çıkma ve farklı düflünme ile yeni çözümlerarama becerilerinin ö¤renci de geliflmesine katkısunmasını hedeflemektedir. Okul öncesindenüniversiteye kadar programların her alanınaSTEM yerlefltirilebilir. Böylece ö¤renci küçükyaflta elefltirel düflünme, üretkenlik, yaratıcılık,sorumluluk, disiplinler arası yaklaflım gibibecerilerle tanıflmaktadır. STEM e¤itimi, birsanat dalını da iflin içine alarak yürütülürse buna

STEM+A ya da STEAMdenir. Buradaki A

harfide “art”ı(sanat) temsiletmektedir.


Buna da beflinci disiplin adı verilir. Böylece,STEM+A ö¤rencileri, uygulamalarını bir resim,müzik parçası, heykel, öykü ya da fliir üzerindeinovasyonu kullanarak gerçeklefltirirler.STEM ya da STEM+A e¤itimleri baflarıya vesonuca odaklı çalıflmalar de¤ildir. Süreceodaklıdır ve ürünün her aflaması bir ö¤renmeyolculu¤udur.STEM ve STEM+A e¤itimi, tüketici de¤il üreticibireyleri hedefler. 21. yy’da ülkemizde heralanda liderlik edebilecek gençler yetifltirmeyisa¤layacaktır.STEM e¤itimi, temelde bilimlerin birbirindenayrı ayrı ele alınmaması gerekti¤i bütüncülyaklaflım üzerinde yükselir.21. yy becerilerini kazanmanın bir aracıdır STEMe¤itimi. 21. yy’da artık yeni meslekler zorunluolarak ortaya çıkmakta, bazı meslekler ifllevinitamamlamaktadır. Önümüzdeki 20 yılda en az20 yeni meslek ifl piyasasında yerini alacaktır.

‹novasyon laboratuvarları STEM ve STEM+Ae¤itiminin vazgeçilmez bir parçasıdır.STEM ve STEM+A yaflam boyu ö¤renmebecerisini gelifltiricidir.STEM ve STEM+A e¤itimi; e¤itimi kalıcı,e¤lenceli ve zevkli hale getirir.STEM ve STEM+A e¤itiminde ö¤rencilerö¤rendiklerini uygulama fırsatı bulurken,uygulamalar sırasında yeni bilgilerin de farkınavarırlar. Analitik düflünme, sezgisel düflünme ilebirlikte gerçekleflir.Sevgili çocuklar, sizlerin de okullarınızda STEMya da STEM+A e¤itimi ile ilgili uygulamalar varmı? ‹nceleyelim.‹novasyon, farklı, de¤iflik, yeni fikirlergelifltirmek ve bunları uygulamaktır. Bu fikirler,daha önce çözülmemifl sorunları çözmek veyadaha önce karflılanmayan ihtiyaçlara cevapvermek amacıyla gelifltirilebilir. Ya da zaten varolan pek çok ürün ve hizmeti daha güzel, dahakullanıfllı, daha çok insanın ifline yarayacak halegetirmeyi amaçlayabilir.

Medeniyet Yolculu¤uSinema


Sevgili çocuklar, 1895’li yıllarda Fransa’nın Lyonkentinde babalarının foto¤raf stüdyosundaçalıflan Louis ve Augusto Lumiere adlı iki kardeflyaflıyordu. 1894 yılında Edison, Paris’tekineteskop adlı aletin tanıtımını yaparken,Lumiere kardefllerde Edison’la yarıflacak biricadın peflinde idi. Çok geçmeden Lumierekardefller kamera ve projektörü birlefltirdikleriSinematograf’ın patentini almıfllardı. “Hareketligörüntü” anlamında kullanılan sinema insangözündeki yanılsamayı kendine prensip

edinmifltir. Gözün retinasıüzerine düflen görüntüyüsaniyede 24 kere ard ardagörürsek hareketli olarakalgılarız. 28 Aralık 1895günü Paris’te CopucinesBulvarı’ndaki Grand Café’de“cinematographe” adlıaygıtla Lumiere kardefllerbir gösteri yaparlar. Kısasürede Lumiere kardefller veasistanları birçok ülkede1000’e yakın çekim yapmayıbaflarmıfllardır. Çekilenbe lgese l ler Londra ,

Brüksel, Berlin, Madrid,‹stanbul, St. Petersburg, gibi flehirlerde

gösterilir. Hatta 14 Mayıs 1896’da RusÇarı II. Nikola’nın tahta çıkıflı filme

alınarak önemli bir belge eldeedilmifl olur.


1900 yılında Paris’te Lumiere kardefller dev birperdede 70 mm’lik filmlerle tam altı ay boyuncaücretsiz gösteriler sunmufllardır. Bu gösterimlersırasında ilk kez sesli sinemada devreyegirmifltir. Görevli, göstericinin kolunu çevirerekperde de görüntüyü sa¤lamaktadır. Öte yandangramofonla sesler senkronize ederek seyirciyehoparlör yardımıyla iletilmektedir.Birçok gösteribu yöntemle önemli sanatçıları bir kaç yıl a¤ırladı.Aynı yıllarda Lumiere’nin asistanları Orta Do¤u,‹stanbul ve ‹zmir gibi yerlerde çekimyaptıklarından Osmanlılar da sinema ile tanıflmıfloldu. 1910’lu yıllardan sonra sinema ABD’de çokilgi gördü ve hemen her yerde büyük sinemasalonları açılmaya bafllandı. 1913, ABD’deHollywood’un film endüstrisinin merkeziolmasının da tarihidir.Sinemanın bir sanat dalı olmasındaki en önemliadımı David Wark Griffith atmıfltır. Dollie’ninMaceraları (1908) ve Büyük Tren Soygunu (1903)ilk konulu filmlerdir. Griffith 1913’e kadar 450film yönetmifltir. Bundan bir yıl sonra CharlieChapline ilk kez Kid Auto Races at Venice isimlifilmde “küçük serseri” adıyla görülür.

Aynı yıllarda ‹stanbul’da Cevat Boyner ve MuratBey 1908’de fiehzadebaflı’nda Milli Sinema adınıverdikleri ilk salonu açarlar. 1911 yılı Türk sinematarihi için bir dönüm noktasıdır. Çünkü Manakikardefller Sultan V. Reflat’ın Pitola’daki Manastırziyaretini görüntüye alırlar. Bu belgesel filmOsmanlıdaki ilk gösteri olarak kabul edilir.

‹lk Türk Filmi

“Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılıflı”belgesel filmi 1914’de yedek subay Fuat Uzkınaytarafından çekilen ilk Türk filmi kabul edilir.Savafl yıllarında bir kaç film denemesi yapılırsada savafl koflulları nedeniyle yarım kalır. 1917’degenç bir gazeteci Sedat Simavi, ilk konulu film

David Wark Griffith ve Charlie Chapline


olan “Pençe ve Casus”u çeker. Türk sinemasınailk katkılar hep tiyatro sanatçılarından gelir.

Bunlardan en önemlisi kuflkusuz ki MuhsinErtu¤rul’dur. Ertu¤rul, Almanya’da tiyatro veoyunculuk e¤itimden sonra yurda dönmüfl,yönetmen ve oyuncu olarak çalıflmıfltır. ‹lkdönemlerde sanat e¤itimi almıfl genç yeteneklerTürk sinemasına önemli katkılar sunarlar. FarukKenç, Baha Gelenbevi bunlardanikisidir. 1928’de “Leblebici HorhorA¤a” filmi Venedik 2. UluslararasıFilm Festivali’nde onur diplomasıalır.1950’li yıllar Türkiye’de sinemanınönemli filmler üretti¤i yıllardır.Lütfi Akad, Memduh Ün, HalitRef i¤ , Met in Erksan g ib iy ö n e t m e n l e r u l u s l a r a r a s ıbaflarılarda filmler üretmifllerdir.Yeflilçam, Türk sinemasına adınıvermifltir. ‹lk çekilen renkli filmde Muhsin Ertu¤rul tarafındanyapılan “Halıcı Kız” olmufltur.

Yedinci sanat olarak anılan sinema, günümüzdede hızından hiç bir fley kaybetmemifltir. Giderekgüçlenen sinema bir endüstri oluflturdu.Hollywood sinema endüstrisinin hâlâ merkezidir.Sinemanın Dünya ekonomisine yılda yaklaflık 100milyar dolarlık bir katkısı vardır.

Önemli Film FestivalleriHepsi de her yıl uluslararası gerçeklefltirilenönemli film festivalleri flunlardır:Cannes Film Festivali (Her yıl Mayıs ayında)Venedik Film Festivali (Her yıl Eylül ayında)Berlin Film Festivali (Her yıl fiubat ayında)Antalya Altın Portakal Film Festivali (Her yılEylül sonunda)

‹stanbul film Festivali (Her yıl Nisanayında)Ayrıca her yıl Sinema Sanatları veBilimleri Akademisi tarafından AkademiÖdülleri di¤er adıyla Oskar Ödülleri 24ayrı dalda Los Angeles’taki DolbyTiyatrosu’nda kırmızı halı geçidi� ilesahiplerini bulmaktadırSevgili çocuklar, son yıllarda televizyonsinemanın yerini almıfl gibi görünse debir filmi genifl bir salonda ve sinemaperdesinde izlemenin keyfi baflkadır.

Hayal dünyamızı besleyen kahramanları sinemasanatı yaratmıfltır.

Muhsin Ertu¤rul

Sevgili çocuklar, Kendini gelifltirmeyeçalıflmayan, kendine yönelmeyen, kendivicdanını öz elefltiriden geçirmeyenkimseler, kendinde de¤iflimigerçeklefltirmeyen kimselerdir. Böylekimseler, sürekli baflkalarında kusur ararlar,herkesi elefltirirler. Oysaki birey “acaba ben kendim ve etrafımiçin iyi ve olumlu durumları nasıl ço¤altabilirim” diye düflünmeli,etrafındaki de¤iflimlere katkı sunmalıdır. Bunun ilk adımı isekiflinin kendinden bafllaması ile mümkündür. Kendinde bireksiklik görüyorsa önce kendine çeki-düzen vermelidir.Çevremize karflı kibar ve nazik biri olarak hayatımıza devametmeliyiz. De¤iflim gelecekle ilgili ufukların önünü açar,önyargıları yok eder. De¤iflimin bafllatıcısı kendimiz olmalıyız.De¤iflim sırasında karflımıza çıkacak engelleri bir fırsat olarakde¤erlendirmeliyiz. “Yafladı¤ımız hayatı de¤ifltirmeye, kendimizidönüfltürmeye hazır mıyız?” diye sormak için hiç bir zamangeç de¤ildir.


Sözün K›sas›

“Bir fleyleri de¤ifltirmek isteyeninsan, önce kendindenbafllamalıdır.”

Sokrates


Ne ‹dim Ne Oldum?‹stiridyeden ‹nciye... ‹nciden Mücevhere...

Mücevherlerin büyük bir bölümü, de¤erlimetaller ve tafllar ifllenerek üretilirler. Tarihboyunca altın, gümüfl, elmas, zümrüt, yakut bazımadde ve madenler oldukça de¤erli görülmüfltür.Do¤anın insanlı¤a sundu¤u bu nimetlerdeninsanlar süs eflyası, takı ve mücevher yaparakyararlanmıfllardır.Bu sayımızda deniz ve okyanuslarda yaflayanyumuflakçaların içlerinde oluflan inciden sözedece¤iz. ‹nci ço¤unlukla istiridyelerin içindeoluflmaktadır. ‹stiridye dıflında tarak ve bazımidyelerde inci üretirler. Ilıman ve sıcakbölgelerde yaflayan istiridyelerin içlerinde do¤albir süreçte inci oluflur. Her istiridyenin içindeinci oluflmadı¤ından bu durum do¤al inciyi zorbulunur ve de¤erli yapmaktadır. Do¤al incilerinbulunma oranı az oldu¤undan günümüzdemücevher sektörü bunun yerine ço¤unlukla yapayincileri kullanmaktadırlar. Do¤al incinin gerçekrengi ço¤unlukla sedef rengidir.

Yaygın sedefrenginin yanı sıra,pempe, gül rengi,mavi veya siyaholabilmektedir. Siyahinci çok azbulundu¤undanoldukça de¤erlidir.‹ncinin rengi ve kalitesiistiridyenincinsine, suyun tuz oranına, derinli¤ine, ısıderecesine göre de¤iflebilir. ‹ncinin yüzde 90’ıkalsiyum-karbonattan oluflmaktadır. ‹stiridyenindıfl kabu¤u serttir. Denizlerin içinde yaflamlarınısürdüren organizmanın hayatı bu sert kabu¤uniçinde geçer. ‹çlerinde bulunan yabancı maddesedef zerrecikleri ve kum taneleri mikroorganizmalar tarafından zamanla inciye dönüflür.Kabuklardan içeri sızan mikro organizmalar, denizcanlısı tarafından yabancı madde olarak algılanır


ve dıflarıya atılmak istenir. Madde zamanlakalınlaflır ve çeflitli katmanlar oluflturur. Busüreçte içerde madde sedef ile kaplanmaktadır.‹ncinin canlının içinde oluflumu canlıya bir zararvermez.Gerekli do¤al flartlar sa¤landı¤ında denizistiridyelerinin içinde kültür incisi oluflma süresiistiridyenin türüne göre iki ila befl yıldır. Do¤alyolla inci bulma çok zor ve zahmetli oldu¤undankültür incisi dedi¤imiz suni inci üretimiyapılmaktadır. ‹ran Körfezi, Sri Lanka Adaları,ABD ve Meksika’nın batı kıyıları, Avustralya,Pasifik Kıyıları, Venezuella, Panama Dünyanınen önemli ve de¤erli incilerin çıkarıldı¤ıbölgelerdir. Japonya kültür incisi oluflturmadabir sanayi sektörü oluflturmufltur. Deniz dibineçok hızlı dalabilen ve uzun süre su altındakalabilen deneyimli dalgıçlar, istiridyeleri suyüzüne çıkarmaktadırlar. ‹stiridye çıkarmayaçalıflan dalgıçları köpekbalı¤ı, zehirlenmeler veani kramplar gibi tehlikelerde beklemektedir.E¤er kültür incisi oluflturulacaksa, deniz dibineserili a¤ların üzerindeki canlı istirdyelerin içineufak bir sedef parçası bırakılır. Bu istiridyeler2-5 yıl oldukları yerde bırakılırlar. Bu süreçteistiridye inciyi yavafl yavafl oluflturur.‹stiridyeler çift kabuklu canlılardır vedayanıklıdırlar.

Bir canlı tarafından oluflturulan tek mücevherolan inciler, denizden çıkarıldıktan sonra,kolayca ifllenebilirler. Toplanan istiridyelerkıyıya götürülerek yayılır ve ayrıfltırılır. Dahasonra dikkatlice yıkanır ve temizlenirler. Özelçekiçler ve cımbızlar kullanılarak ayıklananinciler, röntgen ıflınlarıyla gözden geçirilir.‹stenen özellikte olanlar ayrılır ve ifllenmeküzere mücevher atölyelerine gönderilirler.Buradaki parlatma iflleminden sonra, boylarınagöre tasarım için hazırlanırlar. Kusursuzlu¤unve mükemmelli¤in sembolü olan inciler tasarımagöre gümüflle/pır lantay la yan yanakullanılabilirler. Her yaflta her tarza hitap etsede inci mücevherler oldukça pahalıdır. Do¤altaflların olumlu ve iyilefltirici etkisineyüzyıllardır olan inanç, inciyi gözde ve de¤erlibir tafl yapmıfltır.

Bulmacalar›n ÇözümleriLAB‹RENT

15 FARKI BUL

9 8 4 3 5 1 6 7 22 5 7 4 6 9 8 3 16 1 3 2 8 7 5 4 93 7 8 6 9 2 4 1 54 2 9 8 1 5 7 6 35 6 1 7 3 4 9 2 88 3 2 9 4 6 1 5 71 9 6 5 7 3 2 8 47 4 5 1 2 8 3 9 6

SUDOKU



https://dergi.tse.org.tr

1

2

3

4

5

ABONEL‹K

HATIRLATMA

ABONEL‹K

HATIRLATMA

http

s://

der

gi.t

se.o

rg.t

r

TSE Öncü Çocuk Dergisi’nin daha fazlaö¤retmen ve ö¤renciye ulaflmas› amac›ylaabonelik sistemimiz her sene 15 Ekim tarihindeyenilenmektedir. Örne¤in; flu anda abone olantüm ö¤renci ve ö¤retmenlerin aboneli¤i 15Ekim 2019 tarihinde otomatik olarak sistemtaraf›ndan silinecektir. Dergilerin, yeni e¤itimve ö¤retim y›l›nda da size kesintisiz ulaflmas›n›istiyorsan›z; 15 Ekim 2019 tarihinden itibarenhttps://dergi.tse.org.tr linkindenaboneli¤inizi yenilemeyi UNUTMAYIN.

Dergilerimize, ö¤retmen ve ö¤renci olmaküzere 2 farkl› türde abonelik yap›lmaktad›r.

Ö¤retmen abonelerimize, her gönderimde 5adet, ö¤rencilere ise 1 adet dergigönderilmektedir.

Dergilerimiz, kargo dahil tamamen ücretsizdir.

Abone olman›za ra¤men, dergileriniz sizeulaflm›yorsa; [email protected] e-postaadresine yazarak ya da 0312 416 67 47numaral› telefonu arayarak bildiriniz.

TSEKurumsal TSEKurumsal

tse.org.tr

Documents

TÜRK STANDARDLARI ENST‹TÜSÜFilozof Sokrates’in “Bir fleyleri de¤ifltirmek isteyen insan önce kendinden bafllamalıdır” sözünü de¤erlendirdik. Sudoku, yedi farkı