TÜRKİYE’DE “EĞİTİM TARİHİ ALANINDA HAZIRLANMIŞ DOKTORA ... · konu alanında hazırlanmış 175 adet doktora tezinin kayıtlarına ulaşılmıştır. Araştırma verilerinin

TÜRKİYE’DE “EĞİTİM TARİHİ” ALANINDA HAZIRLANMIŞ

DOKTORA TEZLERİNİN İNCELENMESİ

Eyüp CÜCÜK* ‐ Ayhan DOĞAN*

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’deki üniversitelerde eğitim tarihi alanında hazırlanmış

doktora tezlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Doktora tezlerindeki eği‐

limlerin ortaya konularak alanyazına dair bütüncül bir değerlendirme yapılması, alanın

gelişimine katkı sağlaması bakımından önemlidir. Bu tür alanyazın inceleme çalışmaları,

alanda ortaya çıkan bilgi birikimini değerlendirerek yeni yapılacak araştırmalara yön

verir. Betimsel nitelikteki bu araştırma nitel araştırma yöntemiyle desenlenmiştir. Araş‐

tırma verileri doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti

Yükseköğretim Kurulu Yayın ve Dokümantasyon Dairesi Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi

Tez Otomasyon Sistemi’nde ulaşılabilir nitelikteki doktora tezleri birer doküman olarak

incelemeye alınmıştır. “Eğitim Tarihi, Türk Eğitim Tarihi, Öğretmen Yetiştirme, Köy

Enstitüsü, Medrese, Mektep, Maarif, İdadi, Rüştiye, Sıbyan, Eğitim Politika” anahtar

kelimeleriyle yapılan tarama işlemi sonucunda, 1977‐2018 yılları arasında eğitim tarihi

konu alanında hazırlanmış 175 adet doktora tezinin kayıtlarına ulaşılmıştır. Araştırma

verilerinin sistematik bir şekilde kodlanabilmesi için, Microsoft Excel 2016 programı

üzerinde geliştirilen “tez inceleme formu” kullanılmıştır. Elde edilen veriler, yüzde ve

frekans analizi ile birlikte betimsel içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırma

sonucunda eğitim tarihi alanında hazırlanmış doktora tezlerinin genel profiline, tezlerin

temalarına, araştırma yöntemi ve veri toplama araçlarına ilişkin çeşitli sonuçlara ulaşıl‐

mıştır. Özellikle alandaki araştırmacıların ‐daha çok‐ özel alan öğretiminin gelişim tarihi,

eğitim politikaları tarihi, eğitim kurumları tarihi, medrese tarihi, eğitim tarihiyle ilgili süreli ve

Bu çalışma, Eyüp CÜCÜK’ün Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı’nda Doç. Dr. Ayhan

DOĞAN danışmanlığında tamamlamış olduğu yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmış, 26. Uluslararası Eğitim Bi-limleri Kongresi (ICES –UEBK 2017)’nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

* Arş. Gör., Gaziantep Üniversitesi Gaziantep Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Öğretim Elemanı, Gaziantep/ Türkiye. [email protected]; [email protected] ORCID: 0000-0003-2660-8009.

* Doç. Dr., Gaziantep Üniversitesi Gaziantep Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Öğretim Üyesi, Gaziantep/Türkiye. [email protected]

ORCID: 0000-0002-3835-0124 Makalenin Gönderilme Tarihi: 07.06.2018 Makalenin Kabul Tarihi: 21.08.2018 Makalenin Yayınlanma Tarihi: 25.10.2018 Makalenin Türü: Araştırma

TARİHİN PEŞİNDE ‐ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ‐

Yıl: 2018, Sayı: 20

Sayfa: 139‐176

THE PURSUIT OF HISTORY ‐INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY AND SOCIAL RESEARCH‐

Year: 2018, Issue: 20

Page: 139‐176

140 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 10/20

süresiz yayın incelemesi, biyografik monografi, öğretmen yetiştirme tarihi, yerel eğitim tarihi,

konu alanlarında çalışma yaptıkları görülmüştür. Araştırma sonuçları eğitim tarihi alan‐

yazınının değerlendirmesine katkı sağlamakta ve araştırmacılar için istifade edilebilir

nitelikte veriler içermektedir. Bu doğrultuda, başta araştırmacılar olmak üzere üniversite‐

ler ve politika yapıcı ve uygulayıcılarına yönelik olarak birtakım öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar kelimeler

Eğitim Tarihi, Alanyazın İncelemesi, Doktora Tezleri, Doküman İncelemesi.

AN INVESTIGATION OF THE DOCTORAL DISSERTATIONS SUBMITTED TO

THE DISCIPLINE OF “HISTORY OF EDUCATION” IN TURKEY

Abstract

The aim of the present study was to review the doctoral dissertations submitted to the discipline of

“History of Education” in Turkish universities in terms of certain variables. It is important to

carry out a holistic evaluation about the existing literature by revealing the general trends of the

doctoral dissertations as to contribute to the development of the field. It is known that such kind of

literature reviews lead further research by providing evaluation concerning the existing body of

knowledge. It is a descriptive study designed with qualitative research methodology. The research

data were obtained through document analysis technique. All the doctoral dissertations available in

the database of National Thesis Center of the Turkish Council of Higher Education were taken into

consideration as the source of documentation. As a result of the scanning procedure operated with

the key words of “History of Education/ History of Turkish Education, Teacher Training, Village

Institute, Madrasah, School, Education, Ottoman High School (İdadi), Ottoman Secondary School

(Rüştiye), Ottoman Primary School (Sıbyan) and Educational Policy”, the researcher assessed the

records pertaining to 175 doctoral dissertations in the discipline of history of education between the

years of 1977‐2018. A thesis review form developed by the researcher on the Microsoft Excel 2016

software was used to systematically encode the research data. The obtained data were analyzed

through descriptive content analysis technique together with percentage and frequency analyses.

As a result of the study, various conclusions were reached about the general profile, themes, re‐

search methods and data collection tools of doctoral dissertations in the discipline of history of

education. It was found that the researchers in the field worked exclusively in the subject areas of

the developmental history of field teaching, the history of educational policies, the history of educa‐

tional institutions, the history of madrasah, the investigation of periodicals and non‐periodicals on

the history of education, the biographical monograph, the history of teacher training and the history

of local education. The research results contribute to the evaluation of the educational history litera‐

ture and include useful data for the researchers. The paper concludes by offering some implications

for the universities, policy makers, practitioners and the researchers in particular in accordance

with the findings and results of the research.

Keywords

History of Education, Literature Review, Doctoral Dissertations, Document Analysis

10/20 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 141

I. GİRİŞ

Dünyada eğitim alanında gerçekleştirilen mevcut kuramsal çalışmalar

ve uygulamalar ancak tarihî ve karşılaştırmalı bir perspektif içinde düşünü‐

lüp incelendiğinde gerçekçi ve objektif olarak değerlendirilebilir. Tarihsel

süreçte belirli bir dönemde verilen kararlar ve yapılan uygulamalar, daha

öncekilerden etkilendiği gibi daha sonra verilecek karar ve yapılacak uygu‐

lamalar üzerinde de etki değeri taşımaktadır. Bu noktada tarih bilimi daire‐

sinde yapılan eğitim olgusuna ilişkin bilimsel inceleme ve araştırmalar, gü‐

nümüz eğitim sistemindeki kuram ve uygulamaları daha doğru anlayıp

değerlendirmek, geçmişten dersler çıkararak günümüze pratikte uygulana‐

bilir tecrübe sağlamak, geçmiş deneyimlerin bilinip analiz edilmesi yoluyla

politika üreticilerine ve uygulayıcılarına makul öneriler sunmak gibi çok

önemli bir misyonu hüviyetinde barındırmaktadır. Bu misyonu üstlenen

“eğitim tarihi” alanı, sosyal ve beşeri bilimlerin birer dalı olan tarih ve eği‐

tim bilimlerinin ortak çatısı altında yer alan multidisipliner bir çalışma ala‐

nıdır. Eğitim tarihi alanı, geçmişteki insan ve insan topluluklarının eğitim ve

öğretimle ilgili olay ve olgularını, teori ve uygulamalarını kısacası geçmiş

yaşantıların eğitim öğretimle ilgili tüm süreçlerini tarih biliminin gerektirdi‐

ği bilimsel kıstaslar çerçevesinde inceler1.

Sosyal bilimlerin çatısı altında yer alan eğitim bilimleri ve tarih biliminin

ortak çalışma alanı olarak öne çıkan eğitim tarihi alanı, dünyanın birçok

yerinde olduğu gibi Türkiye’de de yükseköğretim kademesinde tarih ve

eğitim bilimleri ana bilim dalları altında bilimsel faaliyetini sürdürmektedir.

Eğitim tarihi alanı toplumların eğitim ve öğretim olgusuyla ilgili uygulama‐

larının geçmişini araştırması yönüyle tarih biliminin bir çalışma alanıdır.

Ancak Türkiye’deki üniversitelerin fen‐edebiyat ve edebiyat fakültesi tarih

bölümleri çatısı altında bu isimle özel bir ana bilim dalı ve/veya bilim dalı

olarak yer edinmiş değildir. Kendi adıyla müstakil bir “Eğitim Tarihi Ana

bilim Dalı” olmamasına karşın, tarih bölümlerindeki tüm ana bilim dalla‐

rında lisansüstü düzeyde çalışılabilen bir konu alanıdır. Diğer yandan eği‐

tim tarihi alanı toplumların geçmişte tecrübe edindiği eğitim ve öğretimle

ilgili alınan kararları, politika ve uygulamaları ve eğitime dair gerçekleşen

diğer tüm süreçleri incelemesi yönüyle eğitim bilimleri bölümünü de ilgi‐

lendirmektedir. Dolayısıyla eğitim bilimleri tarihini araştıran bir alan olarak

eğitim tarihi alanı, Türkiye’de eğitim fakültelerindeki eğitim bilimleri bö‐

lümlerinde de lisansüstü düzeyde çalışılabilen bir konu alanıdır.

1 Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000-M.S. 2011, 21. Baskı, Pegem Akademi yay. Ankara 2011, s.2.


Özellikle Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurulu (T.C. YÖK) baş‐

kanlığı tarafından yapılan son değişikliklerle birlikte, eğitim tarihi alanının,

üniversitelerin tarih bölümlerindeki yerine nazaran, eğitim bilimleri bölü‐

münde daha farklı bir konuma sahip olması sağlanmıştır. Eğitim fakültele‐

rini yeniden yapılandırma çalışmalarını içeren YÖK’ün 15.06.2016 tarihli

Yükseköğretim Yürütme Kurulu toplantısında; diğer ana bilim dallarının

yanında Eğitimin Felsefi, Sosyal ve Tarihi Temelleri adı verilen yeni bir ana

bilim dalı, eğitim bilimleri bölümü çatısı altında ikame edilmiştir2. Bu du‐

rum, şimdilik sadece adı verilerek açılması sağlanan söz konusu ana bilim

dalının en yakın zamanda eğitim fakültelerinde aktifleştirileceğine yönelik

pozitif bakış açısıyla değerlendirildiğinde; eğitim tarihi alanının müstakil bir

araştırma alanı ve bilim dalı olarak gelişip mesafe kat edebilmesi adına

umut verici bir gelişmedir.

Türkiye’deki üniversitelerde bilimsel araştırma alanları arasında eğitim

tarihi alanının mevcut konumu gelişmeye devam etmektedir. Bunun ya‐

nında, Türkiye’de eğitim tarihi alanında bildiri, makale, lisansüstü tez, ki‐

tap, proje gibi çeşitli eser ve yayınlardan oluşan bir alanyazın birikiminin

olduğu ve bunun her geçen gün gelişmeye devam ettiği görülmektedir.

Özellikle 1990’lardan itibaren gelişimini ivme kazanarak sürdüren eğitim

tarihi alanyazınındaki bilimsel çalışmaların nitelik ve nicelik açısından mev‐

cut durumunun incelenmesi hususu; bu alana yönelik, gelişme kaydetme

noktasında önemli bir tartışma konusu oluşturmaktadır.

Bir alanla ilgili olarak yapılmış bilimsel çalışmaların belirli aralıklarla

kapsamlı bir şekilde incelenmesi, incelenen alanın genel görünümünün

ortaya çıkarılması bakımından önemlidir. “Gözden geçirme, inceleme, de‐

ğerlendirme vb.” olarak bilinen bu tür çalışmalar, bir alana veya bir konuya

yönelik yapılmış olan araştırmaların belirli çatılar altında gruplanarak bilim‐

sel süreçler dahilinde analiz edilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır3. Bu tür

alanyazın inceleme çalışmaları alanda araştırılan konuların derinliği, çeşitli‐

ği, araştırma yaygınlığı, yeni konu alanları; araştırmalarda kullanılan yön‐

tem ve teknikler, alanyazındaki hakim paradigma ve bunun tarihsel süreçte

geçirdiği değişim dönüşüm gibi hususlar üzerine kapsamlı bir inceleme ve

bütüncül bir değerlendirme sunar4. Gerek sosyal bilimler ve gerekse fen

2 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, Eğitim-Eğitim Bilimleri Fakültesi Yeni Yapısı, 75850160-101.03.01-36826 sayılı,

15.06.2016 tarihli karar. http://www.memurlar.net/haber/593472/ (29.06.2017). 3 GRANT, Maria. J.; BOOTH, Andrew., “A Typology of Reviews: An Analysis of 14 Review Types and Associated

Methodologies”, Health Information & Libraries Journal, Volume: 26(2), 2009, (91-108). 4 RHOADES, Ellen. A. “Commentary literature reviews”, The Volta Review, Volume: 111(3), Fall 2011, (353-368); DE

LOS REYES, A. ve KAZDİN, A. E., “When The Evidence Says, “Yes, No, And Maybe So” Attending To And İnterpre-ting İnconsistent Findings Among Evidence-Based İnterventions”, Current Directions in Psychological Science, Volu-me: 17(1), 2008, (47-51).


bilimlerinin birçok farklı bilim dalında ve alanında, bu tür alanyazın ince‐

leme çalışmaları çeşitli yöntemler kullanılarak yapılmış ve/veya yapılmak‐

tadır. Eğitim tarihi alanında üretilen bildiri, makale, kitap gibi yayınlar ile

lisansüstü tezler üzerine kapsamlı bir incelemeye duyulan ihtiyaç, bu araş‐

tırmanın temel çıkış noktasını oluşturmaktadır.

Eğitim tarihi alanı içerisinde bir alt çalışma alanı olarak nitelendirilebile‐

cek olan “Türk eğitim tarihi” alanı ve mevcut bilgi birikimi üzerine genel bir

perspektif sunarak analiz ve değerlendirmede bulunan birtakım çalışmalar

bulunmaktadır. İlk olarak, Türk eğitim tarihi alanında bildiri, makale, kitap

vs. türde pek çok önemli ve bilimsel çalışmalarıyla tanınmış olan Mustafa

Gündüz (2018)5’ün yakın zamanda yayımlamış olduğu makale çalışmasın‐

dan söz edilebilir. Söz konusu çalışma, geçmişten günümüze Türk eğitim

tarihi ve tarihçiliğini çok farklı boyutlardan olarak ele alarak alandaki temel

sorunlara dikkat çeken mühim bir alanyazın inceleme ve değerlendirmesini

ihtiva etmekte ve alandaki yeni araştırmacılara derli toplu bir bibliyografik

bilgiyle vizyoner bir bakış açısı sunmaktadır. Bunun yanında yine Türk

eğitim tarihinin günümüzdeki önemli temsilcileri arasında bulunan ve bu

alanın mevcut durumu ve gelişimi üzerine yapmış oldukları çalışmalarla

alana katkı sağlayan bazı araştırmacıların çalışmalarından bahsedilebilir. Bu

isimler ve yapmış oldukları çalışmalar özellikle Türk eğitim tarihi alanında‐

ki yükseklisans ve doktora tezlerinin genel çerçevesinin görülerek bütüncül

bir bakış açısı sağlaması6, mevcut araştırmalara dikkat çekerek alanyazın‐

daki boşlukları düşündürmesi7; alanda çalışan araştırmacıların daha özgün

konulara yönlendirilmesi ve insan kaynaklarının daha etkili ve verimli kul‐

lanılması8; eğitim tarihçiliğinde ortaya çıkan olgusal ve paradigmatik nite‐

likli kısıtlama ve dayatmaların belirlenmesi9; alanın gelişme perspektifleri‐

nin açıklanarak genel değerlendirmesinin yapılması10; alanyazının bir bilan‐

çosunu sunarak alanla ilgili birçok değerlendirme, söyleşi, kaynak ve tanı‐

5 GÜNDÜZ, Mustafa, “Metodoloji, Kavram ve Konu Kıskacında Türk Eğitim Tarihçiliği”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları

Dergisi, Sayı: 4(7) 2018, (118-130), http://osmanli-medeniyeti.com/, (01.10.2018). 6 ŞAHİN, Mustafa, “Türk Eğitim Tarihi Tezleri Üzerine Bir Bilanço Denemesi”, XVIII. Türk Tarih Kongresi, 1-5 Ekim 2018,

Ankara, (843-844), 7 Bkz. ŞAHİN, Mustafa; ÇETİNOĞLU, Aslı; AYVAZ, Saide, “Türkiye’de Öğretmen Eğitiminin Tarihçesi İle İlgili Tezler

Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 6(27), 2013, (494-504), www.sosyalarastirmalar.com (10.05.2017).

8 Bkz. UYGUN, Selçuk, “Eğitim Tarihi Alanında Yapılmış Lisansüstü Tezlerin Analizi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 2(33), 2012, (263-282).

9 Bkz. SOMEL, Selçuk Akşin, “Türkiye’de Abdülhamit Dönemi Eğitim Tarihçiliğinin Son Otuz Yılı (1980-2009): Genel Bir Değerlendirme Denemesi”, Ali Akyıldız (Ed.), Vefatının 90. Yılında II. Abdülhamit, Küre Yay., İstanbul, 2010, http://research.sabanciuniv.edu/14409/, (03.04.2015).

10 Bkz. ERGÜN, Mustafa, “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi”, TALİD (Türk Eğitim Tarihi Sayısı), Sayı: 6(12), İstanbul, Bilim ve Sanat Vakfı Yay, 2008, (321-348).


tım çalışmalarını içinde barındırması11 açısından oldukça kıymete değerdir.

Türkiye’de eğitim tarihi alanındaki uzmanlıklarıyla bilinen söz konusu kişi‐

lerin yapmış olduğu bu çalışmalarda; genel, bütüncül ve yorumlayıcı bir

bakışla alanda yapılan akademik araştırmaları tanımlama ve sınıflama yo‐

luna gidilmiştir. Buna karşın eğitim tarihi alanının akademik durumunu ve

alandaki araştırmacıların eğilimlerini daha geniş örneklemler üzerinden

inceleyen ve bu alanın araştırma konularını, kaynaklarını, yöntemini kanıt‐

lanabilir nitelikte analiz eden çalışmalara duyulan ihtiyaç devam etmekte‐

dir.

Bu ihtiyaca yönelik olarak gerçekleştirilen ve YÖK Ulusal Tez Merkezi

Tez Otomasyon Sistemi’ndeki lisansüstü tezleri inceleyerek amaç ve yöntem

açısından bu araştırmayla benzerlik taşıyan ancak temel araştırma odağı

bakımından farklılık arz eden bazı çalışmalar bulunmaktadır. Şahin (2018)12,

eğitim tarihi alanında yapılmış yükseklisans ve doktora tezlerini bir arada

ve karşılaştırmalı bir biçimde ele alarak alandaki genel vaziyeti betimsel

özellikleri itibariyle ortaya koymaktadır. Dolayısıyla çalışma evreni aynı

olmakla birlikte bu araştırmanın ayrıntılı tematik inceleme ve değerlendir‐

meyi esas alması yönüyle Şahin (2018)’in çalışmasından ayrılmaktadır. Di‐

ğer yandan, Şahin ve diğerleri (vd.) (2013)13 daha çok öğretmen eğitimi tari‐

hi ile ilgili tezlere odaklanmış olması ve dolayısıyla eğitim tarihi alanına

ilişkin net ve kapsamlı bir değerlendirme yapılamaması yönüyle bu araş‐

tırmadan ayrılmaktadır. Eğitim tarihi konulu lisansüstü tezler üzerinden

alanyazın incelemesi yapmayı hedefleyen Uygun (2012)14’un çalışması ise;

çalışmanın yapıldığı 2010 yılı itibariyle YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde veri

girişi tamamlanmamış veya erişime açık olmayan tezlerin sayısının oldukça

fazla olması bakımından sınırlık taşımaktadır. Dolayısıyla eğitim tarihi ala‐

nındaki doktora tezlerine ilişkin ayrıntılı bir tematik incelemeyi hedefleyen

güncel, kapsamlı ve bütüncül bir değerlendirmeye duyulan ihtiyaç, bu araş‐

tırmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır.

Bu araştırmanın temel amacı olan, Türkiye’deki üniversitelerde bir eği‐

tim tarihi araştırması olarak hazırlanmış doktora tezlerinin çeşitli yönlerden

incelenmesi konusu; hem geçmişten günümüze eğitim tarihi araştırmala‐

rındaki eğilimleri ortaya koymak hem de tarihsel süreç içerisinde bu tezlerin

Türk eğitim tarihi alanının gelişimine katkısını değerlendirmek açısından

11 Bkz. ÖZTÜRK, Cemil, “Türkiye’de Öğretmen Yetiştiren Kurumlar Tarihi Literatürü”, TALİD (Türk Eğitim Tarihi Sayısı),

Sayı: 6 (12), İstanbul, Bilim ve Sanat Vakfı Yay, 2008, (487-519). 12 ŞAHİN, “Türk Eğitim Tarihi Tezleri…”. 13 ŞAHİN, vd. “Türkiye’de Öğretmen Eğitiminin …”. 14 UYGUN, “…Lisansüstü Tezlerin Analizi”.


bir hayli önemli görünmektedir. Bu önemine binaen ciddiyetle araştırılması

ve üzerine çalışılması gereken bir konu olduğu düşünülmektedir.

Alanyazın inceleme çalışmalarında, alanla ilgili o ana dek oluşturulan

eserlerin önemli bir kısmını içine alarak alanyazının genel vaziyetini belir‐

lemek ve genel değerlendirmelerde bulunmak hedeflenir. Dolayısıyla bu tür

araştırmalar, ilgili alanyazının bir nevi tanıtımını yapma görevini üstlenmiş‐

tir. Alanyazındaki araştırmaların eksik kalan ve/veya değerli bulunan yön‐

lerini, karşılaştırmalı olarak analiz ve değerlendirmeye tabii tutması bakı‐

mından da oldukça önemlidir. Ayrıca bu tür çalışmalar;

Alanla ilgili daha önce var olan paradigmalardan haberdar olunması

ve buna göre yeni yaklaşımların oluşturulması,

Alanda çok çalışılan veya araştırma‐incelemeye muhtaç olan konula‐

rın tespit edilerek araştırmaya değer, özgün yeni konular belirlenmesi ve

bunlara yönelinmesi,

Alandaki tezlerin niteliği konusunda araştırmacılara bilgi sağlaması,

Eğitim tarihçiliği alanında üretilen başlıca çalışmaların bir nevi tanı‐

tımı yoluyla alana ilişkin genel bir bakış açısı oluşturulması,

Alandaki genel eğilimler, kullanılan yöntemler ve konu seçimi husus‐

larında önemli bilgiler vermesi,

vb. gibi faydaları açısından önemlidir.

Bununla birlikte, alanyazın inceleme çalışmaları, var olan araştırmalar‐

da ortaya çıkan bilgi birikimini değerlendirme ve yeni yapılacak araştırma‐

lara yön verme bakımından önemlidir. Eğitim tarihi alanındaki doktora

tezlerinin bütüncül bir analizinin alanda henüz çalışılmamış ve ihtiyaç du‐

yulan araştırma konularının belirlenmesini sağlayacağı düşünülmektedir.

Ayrıca böyle bir araştırma, araştırmacıların gelecekte bu alanda yapacakları

çalışmalar için başvuru kaynağı olabilecektir. Dolayısıyla bu araştırma, eği‐

tim tarihi alanındaki araştırmacılara farklı şekillerde istifade edebilecekleri

veriler sunarak projeksiyon tutabilir.

Bu çerçevedeki araştırmanın amacı, Türkiye’de bulunan üniversitelerde

eğitim tarihi alanında hazırlanmış ve T.C. YÖK Ulusal Tez Merkezi Tez

Otomasyon Sistemi’nde ulaşılabilir nitelikteki doktora tezlerinin çeşitli de‐

ğişkenler açısından incelemesini yapmaktır. Bu amaçla temel araştırma so‐

rusu; Türkiye’de bulunan üniversitelerde eğitim tarihi alanında hazırlanmış ve

T.C. YÖK Ulusal Tez Merkezi Tez Otomasyon Sistemi’nde ulaşılabilir nitelikteki

doktora tezlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi nasıldır? şeklinde belir‐

lenmiştir.

Araştırmanın amacına ve temel araştırma sorusuna uygun olarak sıra‐

sıyla şu alt araştırma sorularına cevap aranmıştır:


1. Türkiye’deki üniversitelerde eğitim tarihi alanında hazırlanmış doktora tezle‐

rinin genel profili (YÖK Ulusal Tez Merkezi ortamında okuyucuya açık olup‐

olmadığı, yıl, üniversite‐enstitü, danışman unvanı, sayfa sayısı ve veri toplama

aracı) nasıldır?

2. Türkiye’deki üniversitelerde eğitim tarihi alanında hazırlanmış doktora tezle‐

rinin konusu (temalar) ve bu konuların tercih edilme durumları (eğilimler) nasıldır?

II. YÖNTEM

Araştırmanın Modeli

Bu araştırma tarama modelinde desenlenmiş, betimsel bir çalışmadır.

Betimsel araştırma var olan bir olayı, birey ya da grubun özelliklerini var

olduğu şekilde tanımlayan, var olan durumu nicel ya da nitel yönden be‐

timleyen bir araştırma türü olarak ifade edilmektedir.15 Bu araştırmada da

eğitim tarihi alanında hazırlanmış doktora tezlerinin betimsel olarak incele‐

nebilmesi için, doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Doküman ince‐

leme, Yıldırım ve Şimşek (2011)16’in belirtiği üzere; araştırılması hedeflenen

olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini içermektedir.

Aynı şekilde, bu araştırmada eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin

bütüncül değerlendirmesini araştırabilmek için YÖK Ulusal Tez Merke‐

zi’nde ulaşılabilir nitelikteki eğitim tarihi konulu doktora tezleri, birer do‐

küman olarak incelemeye alınmıştır. Verilerin analizinde ise betimsel içerik

analizi tekniği kullanılmıştır. Tüm bu özellikleri itibariyle bu araştırma, nitel

araştırma yöntem ve yaklaşımlarıyla gerçekleştirilmiş bir çalışmadır.

Araştırma sürecinde izlenen adımlar aşağıdaki tabloda belirtilerek açık‐

lanmıştır:

Tablo 1. Araştırmada Kullanılan Doküman İnceleme Yöntemine İlişkin Uygulama Planı

Aşamalar Açıklama

Araştırma Sorusu‐nun Belirlenmesi

Bu aşamada araştırmanın kapsam ve sınırlığı, araştırma konusuna ilişkin incele‐me parametreleri gibi hususların açık bir şekilde belirlenmesine dikkat edilmiştir.

Araştırmada ele alınan temel araştırma sorusu: Türkiye’de bulunan üniversitelerde eğitim tarihi alanında hazırlanmış ve T.C. YÖK Ulusal Tez Merkezi Tez Otomasyon Sistemi’nde ulaşılabilir nitelikteki

doktora tezlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi nasıldır?

Çalışmaların Seçimi

Araştırmada incelemeye alınan çalışmaların ne şekilde belirleneceği, seçim kriterleri, tezlerin nasıl edinileceği gibi tüm süreçler planlanarak sistematik bir

inceleme planı oluşturulmuştur. Bu planda, şu üç temel noktaya odaklanılmıştır: Eğitim tarihi alanı,

Türkiye’de hazırlanan doktora tezleri, 2018 yılı Ekim ayına kadar hazırlanan ve YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde kayıtlı olan

tezler,

15 KARASAR, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Sekizinci Baskı, Ankara, Nobel Yay., 1998. 16 YILDIRIM, Ali; ŞİMŞEK, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 8. Baskı, Ankara, Seçkin Yay., 2011, s.

187.


Dokümanlara

Ulaşma

YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde kayıtlı ve internet üzerinden ulaşılabilen tezlere erişim sağlanmıştır.

Tez taraması; “Eğitim Tarihi, Türk Eğitim Tarihi, Öğretmen Yetiştirme, Köy Enstitüsü, Medrese, Mektep, Maarif, İdadi, Rüştiye, Sıbyan, Eğitim Politika” vb.

anahtar kelimeleri kullanılarak yapılmıştır.

Kodlama Kriterleri‐nin Belirlenmesi

“Tez İnceleme Formu”nda yer alan kriterler alanyazın taraması yapılarak belir‐lenmiş, uzman görüşü alınarak şekillendirilmiştir. Bu formda doktora tezlerinin genel profili (yıl, üniversite‐enstitü, danışman unvanı, sayfa sayısı, veri toplama

aracı), araştırma konusuna ilişkin inceleme kriterleri yer almıştır.

Kodlama İşlemi Önceden belirlenen kategorilere göre MicroSoft Excel 2016 programı üzerinde kodlama işlemi yapılmıştır. Böylelikle araştırma kapsamında incelenen her bir

doktora tezine ilişkin veri elde edilmiştir.

Nitelik Değerlen‐

dirmesi

Doktora tezlerine ilişkin yapılan kodlama işlemi sonrasında elde edilen veriler, betimsel içerik analizi tekniğiyle incelenmiştir. Çeşitli grafik ve tablolarla birlikte

görselleştirilerek değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Sentez İncelemeye alınan doktora tezlerine dair ortaya çıkan bulguların birleştirilerek sentezlenmesi sağlanmıştır. Bu sentez, araştırmanın sonuç bölümünde sunul‐

muştur.

Araştırmada kullanılan doküman inceleme yöntemine ilişkin uygulama

planı yukarıdaki tabloda gösterildiği şekilde gerçekleşmiştir. Araştırma

sorusunun belirlenmesiyle başlayan bu süreç, eğitim tarihine ilişkin doktora

tezlerine ulaşma, bunları kodlama, analiz etme ve değerlendirme işlemleri‐

nin gerçekleştirilmesiyle son bulmuştur.

Veri Toplama Aracı ve Süreci

Bu araştırmada veri kaynağı olarak, T.C. YÖK Yayın ve Dokümantas‐

yon Dairesi Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi Tez Otomasyon Sistemi’nden

faydalanılmıştır. Sadece internet üzerinden hizmet veren bu veri tabanında,

yazarları tarafından arşivlenmesine ve internet üzerinden tam metin erişime

açılmasına izin verilen tezler açık erişime sunulmaktadır. YÖK Ulusal Tez

Merkezi, Türkiye’deki üniversitelerde hazırlanmış olan lisansüstü tezlerin

bibliyografik denetimini yapmak, bunlarla ilgili bilgi hizmetlerini sunmak

ve internet üzerinden tam metin erişime açarak bilgiye daha kolay ve hızlı

bir şekilde ulaşılmasını sağlamak gibi amaçlarla bilim dünyası için oldukça

önemli bir görevi yerine getirmektedir. Böyle bir uygulamayla lisansüstü

tezlerin, internet üzerinden tam metin olarak araştırma hizmetine açılması‐

nın; tezlere serbest, kolay ve hızlı erişimin sağlanması, bilimsel bilginin et‐

kin bir biçimde yayımı, bilimsel araştırmalarda tekrarların önlenmesi, inti‐

hal olaylarının engellenmesi ve denetlenmesi vs. konular açısından büyük

fayda sağlayacağı ifade edilmektedir. 17

Araştırmanın veri toplama süreci 2018 yılı Ekim ayında gerçekleştiril‐

miştir. YÖK Ulusal Tez Merkezi Tez Otomasyon Sistemi’nde “Eğitim Tarihi,

17 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, Yükseköğretim Kurumlarında Hazırlanan Lisansüstü Tezlerin İnternet Üzerinden

Derlenmesi Hakkında Kılavuz. Ankara, 2010.


Türk Eğitim Tarihi, Öğretmen Yetiştirme, Köy Enstitüsü, Medrese, Mektep, Maa‐

rif, İdadi, Rüştiye, Sıbyan, Eğitim Politika” vb. ile bunların İngilizce karşılıkları

olan anahtar kelimelerle tez tarama işlemi yapılmıştır. Otomasyonun tara‐

ma seçeneklerinde “Aranacak Alan= TÜMÜ”, “İzin Durumu= TÜMÜ”,

“Tez Türü= DOKTORA” seçenekleri işaretlenerek ve tarih sınırlaması ya‐

pılmadan gerçekleştirilen bu işlem sonucunda yaklaşık 190 doktora tezi

kaydına ulaşılmıştır. Ancak yapılan detaylı inceleme neticesinde; bazı tezler

eğitim tarihi alanıyla ilişkili olmamasından ötürü çalışmanın kapsamı dışına

çıkarılmış ve son tahlilde eğitim tarihi alanıyla doğrudan ilgili olduğu anla‐

şılan 175 tez ile analiz sürecine devam edilmiştir.

Tez Otomasyon Sistemi’nde taranan tezlerin tam metin (PDF) dosyala‐

rına erişim sağlanmaya çalışılmıştır. Ancak bazı tezlerin, okuyucular için

tam metin erişime açık olmadığı görülmüştür. Sistem üzerinde okuyucuya

açık olan‐olmayan tezlerin dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir:

Grafik 1. Doktora Tezlerinin Okuyucu Erişimine Açık Olup‐Olmamalarına Göre Dağılımı

Yukarıdaki grafikten anlaşılabileceği üzere YÖK Ulusal Tez Merkezi

Tez Otomasyon Sistemi’nde kayıtlı eğitim tarihi konulu doktora tezlerinin

toplam sayısı 175’dir. Tezlerden 105’inin okuyucu erişimine açık olduğu

(%60) ve buna karşın 70’inin ise kapalı olduğu (%40) görülmektedir. Erişime

kapalı olan tezlerin bir kısmı için ayrıca Google arama motoru üzerinden

tarama yapılarak bunların tam metinlerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Kitap

olarak yayınlanmış olan diğer bir kısım doktora tezleri için ise söz konusu

kitabın temin edilmesi yoluna gidilmiştir. Hiçbir şekilde ulaşılamayan tezle‐

rin ise sadece sistem üzerindeki özet bilgileri dikkate alınarak veri toplama

süreci sürdürülmüştür. Bu noktada lisansüstü eğitimlerini tamamlamış olan

araştırmacıların, Ulusal Tez Merkezi ile irtibat kurarak tez veri girişlerini

tamamlamaları ve tam metin erişime açık hale getirmeleri hususunun,


alanda çalışan diğer araştırmacılar için oldukça faydalı olacağı düşünülmek‐

tedir.

Tezlere ilişkin verilerin sistematik bir şekilde kodlanabilmesi için, Mic‐

rosoft Excel 2016 programı üzerinde araştırmacı tarafından “tez inceleme

formu/veri toplama matrisi” geliştirilmiştir (Bkz. Ek 2). Bu formda, araştır‐

maya konu olan doktora tezlerinin adı, yılı, konusu, amacı, veri toplama

aracı bilgilerinin kodlanacağı kriter başlıkları yer almıştır. Tez inceleme

formu geliştirme sürecinde farklı alanlarda geliştirilmiş bildiri, makale, tez

vs. inceleme formları gözden geçirilmiştir. Araştırmanın amacına uygun

olarak geliştirilen form, tarih ve eğitim bilimleri alanında doktor ve doçent

doktor unvanlarına sahip dört uzmanın incelemesine sunulmuş ve uzman

görüşlerine göre gerekli düzenlemeler yapılarak forma son şekli verilmiştir.

Tez Otomasyon Sistemi’nden ulaşılan 175 adet doktora tezinin ilgili bölüm‐

leri dikkatli bir şekilde okunup incelenmesi suretiyle söz konusu forma

gerekli kodlamalar yapılmıştır.

Tezler üzerinde tematik inceleme yapılırken bir kısmının, ‐farklı temala‐

rı içinde barındırdığı gerekçesiyle‐ birden fazla tema kapsamında değerlen‐

dirildiği durumlar olmuştur. Örneğin “Osmanlı Devleti’nde Mesleki ve

Teknik Okullar (1876‐181908)”19 başlıklı doktora tezinin incelenmesi sonu‐

cunda; mesleki eğitim tarihi ve eğitim kurumları tarihi temalarını ortak bir şe‐

kilde kapsadığından ötürü iki tema kodlaması yapılmıştır. Bir başka örnek

olarak “Osmanlı Devleti’nde Askeri Rüştiyeler” başlıklı doktora tezi hem

askeri eğitim tarihi ve hem de eğitim kurumları tarihi teması altında değerlen‐

dirilmiştir. Sonuç itibariyle 175 doktora tezi ele aldığı konu ve içerik bakı‐

mından incelenmesi neticesinde toplamda 29 tema başlığı altında 265 kod‐

lama yapılmıştır. Buna karşın bazı tezlerin konusu, kapsam ve sınırlığının

genişliği itibariyle üçüncü bir tema dahilinde incelenmesi uygun olmasına

rağmen; tezde en çok yoğunlaşılan iki tema odağında kodlama işlemi ger‐

çekleştirilmiştir.

Verilerin Analizi

Bu araştırmada ulaşılabilir nitelikteki doktora tezlerinden elde edilen

verilerin analizinde, alanyazın inceleme çalışmalarında sıkça başvurulan

betimsel içerik analizi tekniği uygulanmıştır. İçerik analizinde temel amaç,

toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır. Betim‐

sel analizde özetlenen ve yorumlanan veriler, içerik analizinde daha derin

18 PATOĞLU, Emrah Berkant, Osmanlı Devleti’nde Askeri Rüştiyeler, (Basılmamış Doktora Tezi), Tez Danışmanı: Doç.

Dr. Ayhan DOĞAN, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018. 19 YILDIRIM, Mehmet Ali, Tanzimat Dönemi’nde Meslek Okulları, (Basılmamış Doktora Tezi), Tez Danışmanı: Prof. Dr.

Musa ÇADIRCI, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.


bir işleme tabi tutulur20. Betimsel içerik analizi çalışmaları ise; belirli bir

alanda ve/veya müstakil bir konu üzerinde yapılan çalışmaları bir araya

getirerek çeşitli parametrelere göre incelemeyi ve bu yolla araştırma eğilim‐

lerini/sonuçlarını tanımlayıcı bir boyutta değerlendirmeyi amaçlayan siste‐

matik çalışmalardır.21

Araştırma kapsamında incelemeye alınan doktora tezlerinin içeriklerine

ilişkin çeşitli veriler, Microsoft Excel 2016 programından faydalanılarak

oluşturulan tez inceleme formuna kodlanmıştır. Kodlama listesindeki araş‐

tırma verileri, yine aynı program üzerinde yüzde ve frekans hesaplamaları

yapılarak çözümlenmiştir.

Tam metin olarak okuyucu erişimine açık olan ve olmayan tezler, YÖK

Ulusal Tez Merkezi’nin sunduğu bilgiler çerçevesinde analiz edilmiştir.

Tezlerin sisteme yüklenme ve sistem üzerinden onaylanıp web sayfasında

yayınlanma süreci düşünüldüğünde; eğer 2018 yılının son aylarında eğitim

tarihi alanında bir doktora tezi hazırlanmışsa, henüz ilgili resmi süreç ta‐

mamlanmadığı için Tez Otomasyon Sistemi’nde görünmemiş ve dolayısıyla

bu araştırmaya dahil edilmemiş olabilir. Öte yandan tez tarama işlemi belirli

anahtar kelimelerle yapıldığından ötürü; eğitim tarihi alanına giren bir dok‐

tora tezi söz konusu anahtar kelimeleri içermiyorsa araştırmaya dahil edil‐

memiş olabilir. Dolayısıyla araştırmadaki verilerin gerçeği ne ölçüde yansıt‐

tığına ilişkin yapılacak olan herhangi bir değerlendirmede, bu sınırlık du‐

rumlarının hesaba katılması gerekir.

III. BULGULAR VE YORUM Doktora Tezlerinin Yıllara Göre Dağılımı

Birinci araştırma sorusu kapsamında ilk olarak, eğitim tarihi alanındaki

toplamda 175 doktora tezinin hazırlandığı yıla göre nasıl bir dağılım gös‐

terdiği incelenmiştir. Doktora tezlerinin yıllara göre dağılımına ilişkin bul‐

gular, aşağıda yer alan Grafik 2.’de sunulmuştur:

20 YILDIRIM ve ŞİMŞEK, … Araştırma Yöntemleri. 21 ÇALIK, Muammer; SÖZBİLİR, Mustafa, “İçerik Analizinin Parametreleri” , Eğitim ve Bilim Dergisi, Sayı: 39(174),

egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/download/3412/785 (12.06.2017), s. 34.


Grafik 2. Doktora Tezlerinin Yıllara Göre Dağılımı

Grafik 2. incelendiğinde eğitim tarihi alanındaki ilk doktora tezlerinin

1977 yılında hazırlanmış olduğu görülmektedir (n=2). Grafikte yer almayan

1979, 1981, 1985, 1986, 1993, 2001 yıllarında ise eğitim tarihi alanında hiç

doktora tezi bulunmadığı anlaşılmaktadır. Genel olarak bakıldığında ‐

yıldan yıla istikrarlı bir şekilde olmasa da‐ doktora tezlerinde 1994 yılı ve

sonrasında bir artış söz konusu olmakla beraber, özellikle 2007 yılı itibariyle

önemli bir artış görülmektedir. Bir başka ifadeyle 2007‐2018 arasındaki 11

yıllık dönemde toplamda 113 tez hazırlanmış iken; 1977‐2006 yıllar arasın‐

daki 29 yıllık dönemde 62 doktora tezi hazırlanmıştır. Bu durum son 11

yıllık süreçte eğitim tarihi alanındaki niceliksel büyümeyi gözler önüne

sermektedir22. Diğer yandan, en fazla doktora tezinin ise 2010 ve 2017 yılla‐

rında hazırlanmış olduğu görülmektedir (n=14). Bilhassa 2007 yılı ve sonra‐

sındaki dikkat çeken artış, YÖK’ün 2006 yılındaki yeniden yapılandırma

faaliyetleri çerçevesinde eğitim tarihi derslerinin yeniden programlarda yer

alması, Türkiye’de 21. yüzyılın eğitim meseleleri tartışılarak eğitim sistemi‐

nin yeniden yapılandırılması gündem olmuşken tarihi kökenlerin bilinmesi

gerektiğine yönelik bir algının oluşmuş olması ve buradan hareketle araş‐

tırmacılar için eğitim tarihi alanının daha çok rağbet görmesi vb. durumlarla

ilgili olabilir. Nitekim eğitim tarihi derslerinin öneminin anlaşılarak lisans

programlarında okutulması, bu alan üzerine çalışacak araştırmacıları teşvik

eden bir etken olarak değerlendirilebilir. Eğitim tarihi araştırmalarının po‐

pülaritesinin artması, eğitim tarihi alanyazınının zenginliğini artıran bir

gelişme olduğu kadar diğer ilgili mercilerin pratikte fayda sağlayan tarihi

tecrübeden faydalanabilmesi bakımından da önemli görünmektedir.

22 2018 yılına ilişkin verilerin düşük olması, araştırma verilerinin toplandığı sırada henüz bu yılın tamamlanmamış olması

ve tez veri girişlerinin yapılarak YÖK tez sisteminde görünmesi işleminin belli bir zaman alması ile ilgilidir.


Doktora Tezlerinin Hazırlandığı Üniversiteye Göre Dağılımı

Bu başlık altında eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin hazırlandığı

üniversiteye göre nasıl bir dağılıma sahip olduğu araştırılmıştır. Yapılan

analiz neticesinde bu dağılıma ilişkin bulgular, Grafik 3.’te yer almaktadır:

Grafik 3. Doktora Tezlerinin Hazırlandığı Üniversitelere Göre Dağılımı

Eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin hazırlandığı üniversitelere

göre dağılımına ilişkin bulguların yer aldığı Grafik 3. İncelendiğinde; top‐

lamda 175 doktora tezinin, Türkiye’nin 30 farklı üniversitesinde hazırlanmış

olduğu görülmektedir. Bunlar arasında Ankara Üniversitesi, eğitim tarihi

alanında hazırlanan tez sayısının fazlalığı açısından ilk sırada yer almakta‐

dır (n=42). Bunun nedeni Türkiye’de eğitim tarihinin, bir araştırma disiplini

ve bilim dalı olarak ilk defa tanınmasına olanak sağlayan Ankara Üniversi‐

tesi’nde, Eğitimin Kültürel Temelleri Bölümü23’nün uzun bir zamandan beri

23 Yükseköğretim Yürütme Kurulu’nun 15.06.2016 tarihli toplantısında alınan karar gereği Türkiye’deki tüm eğitim fakülte-

leri ve Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesindeki bölüm ve ana bilim dallarının yeniden yapılanmasına karar verilmiştir. Bu çerçevede Eğitimin Sosyal ve Tarihi Temelleri ana bilim dallarının bağlı olduğu bölüm ve ismi değiştiril-miştir. Son yapılanmaya göre söz konusu ana bilim dalı, eğitim bilimleri bölümü çatısı altına alınmış, adı da Eğitimin Felsefi, Sosyal ve Tarihi Temelleri Ana Bilim Dalı olarak değiştirilmiştir. Ayrıntılı bilgi için bkz. YÜKSEKÖĞRETİM KU-RULU BAŞKANLIĞI, Eğitim-Eğitim Bilimleri Fakültesi Yeni Yapısı, 75850160-101.03.01-36826 sayılı, 15.06.2016 tarihli karar. http://www.memurlar.net/haber/593472/ (29.06.2017). Ayrıca, YÖK tarafından gerçekleştirilen söz konusu yeni-


faaliyet göstermekte olmasıdır. Burada çalışan öğretim üyelerinin eğitim

tarihi alanındaki çok sayıda araştırmaya imza atmasıyla birlikte lisansüstü

danışmanlık gibi bilimsel faaliyetleri, burayı eğitim tarihinin membaı ko‐

numuna getirmiştir. Ayrıca Türkiye’de eğitim tarihi alanında doktor, doçent

doktor ve profesör doktor unvanlarıyla çalışan günümüz araştırmacılarının

birçoğu, bu ana bilim dalında lisansüstü eğitimini tamamlamış kişilerdir.

Eğitim tarihi alanında yapılan tez sayısı bakımından Ankara Üniversite‐

sini; Marmara (n=20), Atatürk (n=19), İstanbul (n=18), Gazi (n=12), Selçuk

(n=9), Hacettepe (n=6), Uludağ ve Dokuz Eylül (n=5), Erciyes ve Ege (n=4),

Boğaziçi/İnönü/Dumlupınar (n=3) Üniversiteleri izlemektedir. Bunların

dışındaki Süleyman Demirel//Yıldız Teknik/Gaziantep/Anadolu/Orta Doğu

Teknik/Cumhuriyet Üniversitelerinde ikişer tez hazırlanmış olup diğer üni‐

versitelerde ise birer tez hazırlanmıştır. Ayrıca, 29 devlet üniversitesinin

yanında bir vakıf üniversitesi olarak yalnızca Maltepe Üniversitesi’nin yer

aldığı görülmektedir. Diğer yandan en çok tez hazırlanan kurumların Tür‐

kiye’nin en köklü üniversiteleri olmaları bakımından değerlendirildiğinde

oldukça anlamlı bir tablo ortaya çıkmaktadır.

Doktora Tezlerinin Hazırlandığı Enstitüye Göre Dağılımı

Bu başlık altında eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin hazırlandığı

üniversitelerdeki enstitülere göre nasıl bir dağılıma sahip olduğu araştırıl‐

mıştır. Bu dağılımları gösteren bulgular, Grafik 4.’te sunulmuştur:

Grafik 4. Doktora Tezlerinin Hazırlandığı Enstitüye Göre Dağılımı

den yapılanmaya ilişkin itirazla birlikte farklı bir bakış açısı sunan bir makale için bkz. KOÇ, Nizamettin, “YÖK Bu Hatalı Kararından Döner mi?”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Mart 2017, http://www.egitimajansi.com/haber/yok-bu-hatali-kararindan-doner-mi-haberi-57266h.html , (29.06.2017).


Eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin hazırlandığı üniversitelerde‐

ki enstitülere göre dağılımları incelendiğinde, tezlerin büyük çoğunluğunu

oluşturan %64’ünün sosyal bilimler enstitüsünde hazırlanmış olduğu gö‐

rülmektedir (n=113). İkinci sıradaki en yüksek dağılımı ise %23’lük bir oran‐

la eğitim bilimleri enstitüsünde hazırlanan tezler oluşturmaktadır (n=40).

Bunların yanında üniversitelerin Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi (n=13;

%7), Türk İnkılap Tarihi (n=5; %3), Türkiyat Araştırmaları (n=2; %1), Fen

Bilimleri (n=1; %1) ve Sağlık Bilimleri (n=1; %1) enstitülerinde de eğitim

tarihi konulu doktora tezlerinin hazırlanmış olduğu anlaşılmaktadır.

Doktora tezleri hazırlandığı enstitü bünyesine göre incelendiğinde anla‐

şılır ve beklenen bir dağılımın var olduğu görülmektedir. En yüksek orana

sahip olan sosyal bilimler enstitüsü bünyesindeki tezlerin büyük çoğunluğu

tarih ana bilim dalında hazırlanmıştır. En yüksek ikinci orana sahip olan

eğitim bilimleri enstitüsünde hazırlanan tezlerin büyük çoğunluğu ise eği‐

tim bilimleri ana bilim dalında yapılmıştır. Dolayısıyla tarih ve eğitim bilim‐

leri ana bilim dalları, Türkiye’deki eğitim tarihi araştırmalarına yükseköğre‐

tim çatısı altında en fazla kurumsal katkı sağlayan önemli iki merkezdir. Bu

durum eğitim tarihi alanının multidisipliner yönüne ortaya koymaktadır.

Bunların dışında farklı bilim alanlarının tarihsel gelişimini eğitimsel boyut‐

tan incelemeyi amaçlayan tezler de bulunmaktadır. Farklı enstitü ve ana

bilim dalı bünyesinde gerçekleştirilen az sayıdaki söz konusu bu araştırma‐

lar da eğitim tarihi araştırmaları kapsamında yer almaktadır.

Doktora Tezlerinin Danışman Unvanına Göre Dağılımı

Eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin, tezi yöneten akademik da‐

nışmanların unvanına göre dağılımını gösteren bulgular Grafik 5.’te sunul‐

muştur:

Grafik 5. Doktora Tezlerinin Danışman Unvanına Göre Dağılımı


Grafik 5. incelendiğinde Türkiye’de eğitim tarihi alanında hazırlanan

175 doktora tezinin 132’sini (%76) profesör doktor, 30’unu (%17) doçent

doktor, 13’ünü (%7) ise yardımcı doçent doktor24 unvanına sahip akademis‐

yenler tarafından yönetildiği görülmektedir. Tez danışmanlarının büyük

çoğunluğunun profesör doktor unvanına sahip akademisyenlerden oluştu‐

ğuna ilişkin araştırmanın bu yöndeki verileri, kesin ve güçlü bir değerlen‐

dirme argümanı olmamakla birlikte konuya dair belli ipuçları içererek çıka‐

rımda bulunulmasını sağlayabilir. Bu bağlamda akademik camiada oldukça

önemli olan doçent ve profesör olma süreçlerini başarıyla tamamlamış, ye‐

terince tecrübe ve donanım sahibi olarak akademik hayatın zirvesine ulaş‐

mış akademisyenlerin danışmanlığında tezlerin hazırlanmış olduğu düşün‐

cesiyle değerlendirildiğinde, bu durumun söz konusu doktora tezlerine ve

dolayısıyla eğitim tarihi alanyazınına çarpan etkisi olduğu söylenebilir.

Doktora Tezlerinin Sayfa Sayısına Göre Dağılımı

Araştırmada incelemeye alınana doktora tezlerinin hacimlerine ilişkin

bir fikir edinmek amacıyla sayfa sayıları incelenmiştir. Bu çerçevede ortaya

çıkan bulgular aşağıda yer alan Grafik 6.’da sunulmuştur:

Grafik 6. Doktora Tezlerinin Sayfa Sayısına Göre Dağılımı

Doktora tezlerinin sayfa sayısına göre dağılımını gösteren Grafik 6’ya

bakıldığında, tezlerin 50‐100‐150‐200… şeklindeki ardışık olarak sıralanmış

sayı aralıklarıyla incelendiği görülmektedir. Bu çerçevede eğitim tarihi ala‐

nında hazırlanmış doktora tezlerinin sayfa sayılarının 100‐150 ile 1050‐1100

bandı arasında değişmekte olduğu görülmüştür. 200‐250 bandındaki tez

sayısı 30 olup en çok kodlama yapılan sayfa aralığını ifade etmektedir. Ge‐

nel olarak bakıldığında ise tezlerin büyük çoğunluğunun 200‐450 sayfa ara‐

24 Türkiye’de 6 Mart 2018 Tarih ve 30352 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Yükseköğretim Kanunu’nda akademik

kadro tanımı olarak “Yardımcı Doçent” ibaresi “doktor öğretim üyesi” şeklinde değiştirilmiştir. RESMİ GAZETE, Yükse-köğretim Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Tarih: 6 Mart 2018, Sayı: 30352.


lığına sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca sayfa sayısı 50‐100 bandında tez

bulunmamaktadır.

Bir araştırmanın sayfa sayısının azlığı ya da çokluğu araştırmanın nice‐

liksel hacmiyle ilgili olup ele aldığı konunun genişliği, yazarın anlatım tarzı

vb. durumlara göre değişkenlik arz etmektedir. Özellikle ‐doküman incele‐

meye dayalı diğer alanlarda olduğu gibi‐ tarih araştırmalarında sayfa sayı‐

sının yüksek olması, bu alanın kendine özgü bilimsel yöntem, kaynak ince‐

leme vb. özellikleri oluşundan ileri gelmektedir.

Doktora Tezlerinin Kullanılan Veri Toplama Aracına Göre Dağılımı

İncelemeye alınan doktora tezlerinde kullanılan veri toplama aracına

ilişkin bulgular Grafik 7.’de sunulmuştur:

Grafik 7. Doktora Tezlerinde Kullanılan Veri Toplama Aracı

Grafik 7’de görüldüğü üzere, eğitim tarihi alanında hazırlanmış olan

175 doktora tezinin %93’ünde sadece doküman incelemesi (n=13), %7’sinde

ise dokümanın yanı sıra görüşme yöntemi (n=171) kullanılarak veri toplan‐

mıştır. Buradan hareketle, eğitim tarihi alanında hazırlanan doktora tezle‐

rinde en çok kullanılan veri toplama tekniğinin doküman incelemesi olduğu

anlaşılmaktadır. Tarih araştırmaları; doğası gereği geçmişi ve geçmişteki

insan topluluklarının yaşantılarını inceler. Geçmişi anlamaya yönelik, bilim‐

sel tarih araştırmalarının incelediği soruya cevap veren her türlü yazılı belge

doküman incelemenin nesnesini oluşturur. Burada incelemeye alınan tezle‐

rin tarihsel araştırmalar olmaları itibariyle, doküman incelemesi yönteminin

daha büyük bir orana sahip olması anlaşılır bir durumdur.

Bununla beraber görüşme yöntemiyle hazırlanan tezler ise, sözlü tarih

yöntem ve teknikleri çerçevesinde yapılmış araştırmalar olarak değerlendi‐

rilebilir. Sözlü tarih yöntemi, belirlenmiş bir konu hakkında, o konuyla ilgili


kişilerle yapılan görüşmeler neticesinde ortaya çıkan bilgi ve bulguların

belirli bir sistem içinde incelenip değerlendirilmesi şeklinde tanımlanabilir25.

Örnek olarak, incelenen doktora tezleri arasında aşağıda başlıkları verilen

çalışmalar, bu yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir:

“Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Bir Sözlü Tarih Araştırması (1937‐1954),

“1970‐1975 Dönemi İlkokul Öğrencilerinin Eğitim Deneyimleri: Sözlü Ta‐rih Yöntemiyle Bir Çalışma”

Yukarıda başlığı ilk sırada verilen Selçuk Uygun’un doktora tezi araş‐

tırmasında; 1937‐1954 tarihlerinde öğretmenlik mesleğinde bulunmuş ilko‐

kul öğretmenlerinin yetişme biçimleri, meslek hayatlarında karşılaştıkları

sorunlar ve öğretmenlik mesleğine ilişkin çeşitli konular sözlü tarih yönte‐

miyle incelenmiştir. Bu çalışma; Türk eğitim tarihinde öğretmen ve öğret‐

men sorunları üzerine, öğretmenlerin kendi tanıklığından hareketle, belirli

bir kapsam ve sınırlık dahilinde, aydınlatıcı ve farklı türden bilgi sağlayan

önemli bir çalışmadır. Yukarıda başlığı verilen ikinci sıradaki çalışma ise

Mehmet Sağlam’a ait doktora tezi26 araştırmasıdır. Bu araştırmada ise, ilko‐

kul öğrencilerin eğitim deneyimlerinin sözlü tarih yöntemi kullanılarak

incelenmesiyle, bir devrin eğitim tarihine ışık tutulmaya çalışılmıştır. Bu tür

tarih araştırmaları özellikle araştırma verilerinin söz konusu geçmiş dönemi

yaşamış kişilerin anlatılarına dayanması ve yazılı belgelerde yer almayan

ayrıntılı bilgiler içermesi yönünden önemli görünmektedir.

Doktora Tezlerinin Temalarına Göre Dağılımı

Belirli bir bilim dalında hazırlanan tez sayısı kadar tezlerin konu bakı‐

mından çeşitliliği de önemlidir. Bu çerçevede düşünüldüğünde tez sayısı o

alanda hazırlanan tezler sayesinde üretilen bilimsel bilginin miktarı ve de‐

rinliği hakkında fikir verebilirken, tezlerin konu bakımından çeşitliliği de

üretilen bilimsel bilginin kapsam ve genişliği hakkında fikir verebilir. Alan‐

yazındaki araştırmaların kapsam ve genişliğini ortaya koymak için söz ko‐

nusu araştırmaların özellikle temalarını incelemek gerekir.

Araştırmanın bu kısmında, eğitim tarihi alanındaki doktora tezlerinin

temalarına göre incelenmesine ilişkin bulgular ortaya konularak ilgili alan‐

yazının konu bakımından nasıl bir görünüm arz ettiği araştırılmıştır. Bunun

için öncelikle Türkiye’de eğitim tarihi alanında hazırlanmış ve YÖK Ulusal

Tez Merkezi’nde ulaşılabilir nitelikteki 175 doktora tezinin içeriği ayrı ayrı

25 UYGUN, Selçuk, Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Bir Sözlü Tarih Araştırması (1937-1954), Yayımlanmamış

Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2003, s. 21-22. 26 Sağlam, Mehmet, 1970-1975 Dönemi İlkokul Öğrencilerinin Eğitim Deneyimleri: Sözlü Tarih Yöntemiyle Bir Çalışma,

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mine TAN, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2010.


incelenerek tezlerin eğitim tarihindeki hangi problemler üzerine odaklandı‐

ğı ve tezlerde araştırılan temel konu alanları belirlenmeye çalışılmıştır. Her

bir doktora tezinin konusunun belirlenip ilgili kodlamalar yapıldıktan son‐

ra, eğitim tarihi alanyazını göz önünde bulundurularak belli başlı temalar,

konu alanları oluşturulmuştur. Bu çerçevede gerçekleştirilen analiz ve ince‐

lemeler sonucunda doktora tezlerinin temasına ilişkin ortaya çıkan bulgular

aşağıda yer alan Grafik 8.’de sunulmuştur:

Grafik 8. Doktora Tezlerinin Temalarına Göre Dağılımı

Araştırma kapsamında incelenen doktora tezi konularının incelenmesi

sonucunda ortaya çıkan temalar, temaların ne anlama geldiğine dair açık‐

lamalar ve ilgili tez numaraları aşağıda yer alan Tablo 2.’de sunulmuştur:


Tablo 2. Doktora Tezlerine İlişkin Temaların Ayrıntılı Tasviri

Temalar27 Açıklama İlgili Tez No

1. Alan Öğretimi‐nin Gelişim Tarihi28

Belirli bir bilim dalının eğitim tarihi alanı açısından gelişimini inceleyen çalışmalar.

15, 27, 34, 24, 33, 89, 90, 67, 94, 58, 70, 26, 69, 21, 63, 23, 56, 31, 112,

116, 122, 123, 152, 158

2.Eğitim Politikala‐rı Tarihi

Geçmişteki eğitimle ilgili politikalar, politika oluşturucu ve uygulayıcı‐lar, politika araçları vb. konular üzerinden geçmişteki eğitimin politik boyutunu incelemeyi esas alan çalışmalar.

5, 7, 16, 25, 30, 53, 56, 57, 61, 73, 88, 91, 92, 107, 123,

137, 142, 143, 150, 175, 166, 167, 161,

3.Eğitim Kurumla‐rı Tarihi

Geçmişte eğitimle ilgili kurulmuş ve faaliyet göstermiş olan kurumları genel işleyiş ve kurallar, idari kadro, eğitim kadrosu, öğrenciler, dersler, program vs. özellikleri açısından müstakil olarak inceleyen çalışmalar.

8, 10, 11, 13, 28, 32, 50, 51, 52, 55, 62, 96, 104, 111,

114, 117, 127, 146, 153, 154, 155, 157,

163,

4.Medrese Tarihi

Tarihsel süreçte faaliyet göstermiş olan Türk ve İslam medeniyetle‐rinde medreselerin temsil ettiği zihniyet, mimari özellikleri, fizikî şartları, eğitim öğretim durumları, dersler, ders programları, müder‐risler gibi konular üzerine odaklanan çalışmalar.

4, 64, 85, 86, 98, 110, 130, 132, 134, 135, 136, 138, 139, 142, 144, 147, 148,

149,

5.Eğitim Tarihiyle İlgili Süreli ve Süresiz Yayın İncelemesi

Araştırmanın veri toplama aracı olarak süreli ve süresiz yayınların doküman olarak incelenmesini esas alan; geçmişte yayınlanmış gazete, dergi, kitap vb. türden süreli ve süresiz yayınlarda yer alan bilgileri tasnif ederek bunların eğitimle ilgili boyutlarını inceleyen çalışmalar.

17, 18, 29, 72, 80, 87, 92, 95, 103,

105, 109, 112, 125, 129, 155,

6.Biyografik Monografi

Biyografik bilgileri bilimsel bir üslup ve yöntem dâhilinde alt başlıklar halinde ele alarak, kişinin yaşadığı dönemdeki konumunu, getirdiği yenilikleri, gösterdiği başarıları, eserlerini, eserlerinin değişik özellikle‐rini eleştirel bir tutumla, belgelere, araştırma ve incelemelere dayalı olarak ele alan çalışmalar.

4, 20, 33, 65, 79, 81, 83, 99, 124,

150, 167, 168, 169, 162, 158,

7.Öğretmen Yetiştirme Tarihi

Öğretmen yetiştirme politikalarını, öğretmen yetiştiren kurumları, bu kurumların program, ders ve ders kitaplarını vs. inceleyen çalışmalar.

5, 15, 17, 22, 36, 43, 59, 62, 70, 77, 126, 129, 145, 159,

8.Yerel Eğitim

Tarihi

Belli bir coğrafik bölgenin eğitim kurumlarını, bu kurumlardaki eğitim durumlarını inceleyerek eğitimin söz konusu bölgeye nasıl bir katkı yaptığı, toplum ve eğitim ilişkisinin nasıl şekillendiği, eğitim kurumla‐rındaki idareci/öğretmen/öğrenci potansiyeli ve sorunlarının neler olduğu vs. sorulara özel olarak cevap arayan çalışmalar.

19, 35, 38, 40, 46, 79, 85, 86, 100,

106, 115, 121, 134, 139,

9.Din Eğitimi Tarihi

Geçmişte dini eğitim ve öğretim yapılan tüm kurumları, bu kurumlar‐daki dini nitelikli dersleri ve ders programlarını, din eğitimi ve öğretimi sahasındaki uygulama ve gelişmeleri vs. konu edinen çalışmalar.

28, 48, 49, 64, 66, 68, 78, 107, 108,

130, 135, 170, 153,

10.Modern Eğitim Tarihi

Geleneksel eğitimden modern eğitime geçiş süreci, modern eğitim kurumları ve uygulamaları, modern eğitim teşkilatı vs. modernleşme paradigmasının eğitime yansımalarını konu alan tarihi çalışmalar.

9, 13, 35, 45, 75, 76, 113, 125, 127, 128, 133, 170.

27 Burada yer alan eğitim tarihi alanında hazırlanmış doktora tezlerine ilişkin temaların ayrıntılı açıklamaları –her bir tema

başlığı ile kastedilen konu alanı, bu konu alanına dahil edilen tezler ve bunlara dair değerlendirmeler için bkz. CÜCÜK, Eyüp, Türkiye’de “Eğitim Tarihi” Alanında Yapılmış Doktora Tezlerinin İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Danışman: Doç. Dr. Ayhan Doğan. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.

28 Bu tema dahilinde yer alan tezlerin alt temaları ve ilgili tez numaraları şu şekildedir: “Sanat Eğitimi Tarihi (Tez No: 15, 27, 34, 122, 123, 152, 158 ); Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Tarihi (Tez No: 24, 33); Tıp Eğitimi Tarihi (Tez No: 67, 94); İngilizce Eğitimi Tarihi (Tez No: 70); Tarih Eğitimi Tarihi (Tez No: 69); İşletme Eğitimi Tarihi (Tez No: 63); Coğrafya Eği-timi Tarihi (Tez No: 56); Matematik Eğitimi Tarihi (Tez No: 89, 112); Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Eğitimi Tarihi (Tez No: 90); Özel Eğitim Tarihi (Tez No: 58); Türkçe Öğretimi Tarihi (Tez No: 26); Arşivcilik Eğitimi Tarihi (Tez No: 21); Fen Eğitimi Tarihi (Tez No: 23, 116); Sosyal Bilgiler Eğitimi Tarihi (Tez No: 31).”


11.Köy Enstitüsü Tarihi

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş döneminde köye eğitmen ve öğret‐men yetiştirme modeli olarak uygulamaya koyulan köy enstitüsü sitemini, bu sisteminin düşünsel temellerini, kuruluşunu ve gelişimini, dayandığı temel ilkeleri, köy enstitüsü programlarını, öğretmen ve öğrencilerini vs. gibi diğer tüm yönlerini incelemeye yönelik konular üzerine odaklanan çalışmalar.

34, 53, 59, 61, 91, 101, 151, 171, 172, 173, 174, 175,

12.Ortaöğretim Tarihi

Geçmişteki ortaöğretim kurumları ile ilgili öğretmen‐öğrenci durum‐ları, eğitim‐öğretim programları, teşkilat yapısı, yasal düzenleme, politika ve uygulamaları inceleyen çalışmalar.

11, 41, 45, 60, 69, 116, 137, 145, 154,

156,

13.İlköğretim Tarihi

Toplumun önemli bir kısmını ilgilendiren bir biçimde insanların ilk ve temel eğitim gördüğü formal, yaygın ve örgün eğitimin tarihini; bu çerçevedeki ilköğretimin durumu, öğretmen‐öğrenci durumları, ilköğretim kurumları, dersleri, ders programları, kitapları vs. konuları inceleyen çalışmalar.

31, 39, 42, 54, 71, 82, 93, 128, 131,

14.Eğitim Sosyolo‐jisi Tarihi

Eğitim tarihini ilgilendiren olay ve olguların toplumsal değişme, toplumsal norm ve değerler, toplumsal kurum, sosyal hareketlilik gibi sosyolojinin temel kavramlarıyla birlikte inceleyen çalışmalar.

44, 46, 48, 97, 140, 144, 151, 162, 173,

15.Yükseköğretim Tarihi

Geçmiş birikim ve uygulamalardan yola çıkarak yükseköğretimin anlamı, amaç ve değerleri; yükseköğretimin kurumsal, sistematik ve küresel düzeylerde yönetimi ve organizasyonu; yükseköğretim ve bilim/araştırma politikaları; yükseköğretimin finansmanı ve karşılaş‐tırmalı yükseköğretim çalışmaları vs. konuları inceleyen çalışmalar.

6, 8, 12, 50, 63, 95, 141.

16.Eğitim Felsefe‐si Tarihi

Eğitim sistemlerinin temeline konan insan anlayışlarını değerlendire‐rek; birey, toplum, öğrenme gibi konulardaki felsefî ve eğitsel yakla‐şımları bir araya getirmeye çalışan; geçmişteki eğitim düşünürlerini incelemek suretiyle onların eğitim felsefesi tarihine ışık tutan yönlerini konu alan çalışmalar.

81, 83, 97, 99, 140,

141,

17.Eğitim Teşkilatı Tarihi

Geçmişte faaliyet göstermiş olan eğitim kurumlarının açılış amaçları, kurumsal kimlikleri, yapısal işleyişi, gelir kaynakları ve giderleri, öğren‐ci kabul şartları, eğitimci kadrosu, disiplin konuları, sınav sistemi gibi teşkilata dair tüm hususları ayrıntılı ve bütünlük içinde incelenmeyi

esas alan; eğitiminin teşkilatlanması sürecinde başta sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik olmak üzere eğitimin çeşitli boyutlarını hesaba katarak inceleyen çalışmalar.

2, 47, 51, 60, 147.

18.Eğitim Yöneti‐mi Tarihi

Eğitim yönetimi ve denetimi alanı eğitim yapılacak alan ve konuların belirlenmesi, eğitim programlarının geliştirilmesi, eğitim planının hazırlanması, çalışanların eğitim ihtiyaçlarının saptanması ve eğitim alacak olanların seçilmesi, eğitimlerin politika, plan ve programlar dâhilinde uygulanması, eğitim kurumlarının teftiş ve denetimi konula‐rının tarihsel süreçteki durumlarını inceleyen çalışmalar.

3, 43, 73, 119, 121,

19.Yabancı Eğitim Kurumları Tarihi

Bir ülkede, başka ülkelerce veya o ülkeden olmayan yabancı misyon‐larca açılmış yabancı eğitim kurumları ve bunların çeşitli faaliyetlerini konu alan; Türkiye tarihinde özelinde düşünüldüğünde ise özellikle Osmanlı son döneminde batı menşeili yabancı devletler tarafından ülkenin dört bir yanında kurulmuş olan eğitim kurumları, bunların eğitimsel ve eğitim dışı fonksiyonlarını vs. inceleyen çalışmalar.

44, 102, 120, 164, 165,

20.Eğitim Prog‐ramları Tarihi

Geçmişteki eğitim kurumlarında uygulanan eğitim programları, programda yer alan dersler ve saatleri, programın temel ögeleri olarak ifade edilen hedef, konu (içerik), öğrenme öğretme süreci ve değerlendirme boyutlarını inceleyen; bir başka deyişle “geçmişte insanlar niçin, ne, nasıl ve ne kadar öğreniyordu?” sorusuna cevap arayan çalışmalar.

54, 57, 77, 101.

21.Mesleki Eğitim Tarihi

Bir bütün olarak eğitim olgusunun mesleki ve teknik eğitim kısmını ilgilendiren konuları; mesleki teknik eğitimin tarihsel süreçte geçirdiği çeşitli değişim ve dönüşümleri bu çerçevede açılan okulları, eğitim programlarını inceleyen çalışmalar.

1, 52, 74, 96.

22.Azınlık Eğitimi Tarihi

Farklı bir dinsel, etnik veya dilsel kimliğe sahip olan, bu kimliği muha‐faza etmek isteyen, toplum içerisindeki diğer gruplardan sayıca daha küçük olan ve hakim konumda bulunmayan bir gruba (yani azınlığa) dair eğitimle ilgili politika ve uygulamaları inceleyen çalışmalar.

40, 78, 102.


23.Değerler Eğitimi Tarihi

Eğitim tarihinde değerler eğitiminin yeri, eğitim programlarında ne şekilde yer aldığı, topluma ve yaşanılan döneme bağlı olarak değişen değerler, değerler öğretiminde kullanılan ders kitapları, fikirleriyle değerler eğitimi açısından tarihe mal olmuş şahsiyetler vs. konuları inceleyen çalışmalar.

51, 60, 68, 82,

24.Yurtdışı Eğitim Tarihi

Ülke sınırları dışındaki yerlere öğrenci, öğretmen, bürokrat vs. kimse‐lerin eğitim, bilgi, görgü artırmak, araştırma ve inceleme yapmak için gönderilmesi olgusunu tarihsel bağlamda inceleyen çalışmalar.

84, 118, 160

25Askeri Eğitim Tarihi

Çok boyutlu eğitim olgusunun alanından biri olarak askeri eğitimi tarihsel bir perspektifle ele alan; akademik ağırlıklı ve uygulamalı askerî eğitimin tarihî gelişimi, etkilendiği müesseseler, öğrenci ve personel durumu, askeri eğitim için açılan kurumlar, verilen dersler ve ders programları gibi konuları inceleyen çalışmalar.

32, 47, 104.

26.Karma Eğitim Tarihi

Cinsiyet ayrımcılığını ortadan kaldırarak kadınların ve erkeklerin aynı çatı altında eğitim‐öğretim görmelerini öngören bir eğitim yaklaşım ve modeli olan karma eğitimin tarihsel süreçte ortaya çıkışı, kadınların eğitim ve kültür seviyesinin yükselmesi, yeni çalışma alanlarına ka‐vuşması ve bunun neticesinde sosyo‐kültürel hayatta yer edinme süreçlerini inceleyen çalışmalar.

76, 163,

27.Karşılaştırmalı Eğitim Tarihi

Bilimsel çerçevede eğitim olgusunu etkileyen etmenlerin dünyanın farklı yerlerinde ve farklı eğitim sistemlerinde nasıl sonuçlar doğurdu‐ğunu tarihsel uygulama örneklerine bakarak inceleyen; eğitim düşün‐cesi, eğitim değerleri, eğitim müesseseleri, eğitim yapılanmaları ile birlikte öğretimle ilgili okul, araç‐gereç, personel başta olmak üzere tüm eğitim‐öğretim süreç ve uygulamalarını zaman ve mekan açısın‐dan farklı ya da birbirine benzer ve yakın olan toplumlar arasında karşılaştırarak inceleyen çalışmalar.

98.

28.Eğitimde Özelleştirme

Tarihi

Devletin eğitim alanında daha az müdahale ve kontrol uygulamasıyla ilgili olan eğitimde özelleştirme olgusunun tarihsel sürecini; eğitim tarihinde özel okulların gelişim ve etkilerini, eğitimde özelleştirme politika ve uygulamalarını inceleyen çalışmalar.

55.

29.Eğitim Ekono‐misi Tarihi

Tarihsel süreçte eğitim‐öğretimle ilgili devletin bütçesi, harcamaları, yatırımları, gelir gider kalemleri; eğitimin, ülkenin ekonomik büyüme ve kalkınmasına olan çarpan etkisi gibi eğitimin ekonomik tarihini inceleyen çalışmalar.

37.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere eğitim tarihi alanında hazırlanmış

olan 175 doktora tezi, ele aldığı konu itibariyle tematik bir incelemeye tabi

tutulmuş ve her bir tema başlığı kapsamında ne ifade edilmek istendiği

açıklama sütununda belirtilmiştir. Ayrıca söz konusu temalara dâhil edilen

tezlerin hangileri olduğunun anlaşılabilmesi ve okuyucu tarafından EK 1’de

yer alan tez listesi üzerinden kontrol edilebilirliğinin sağlanması için, araş‐

tırma kapsamında kodlanmış olan tez numaraları verilmiştir.

Yukarıda yer alan Grafik 8. ve Tablo 2.’de sunulan bulgulara genel ola‐

rak bakıldığında Türkiye’de eğitim tarihi alanında çok çeşitli konularda

doktora tezi hazırlandığı anlaşılmaktadır. Toplamda 175 farklı doktora te‐

zinde ele alınan konunun detaylı bir şekilde incelenmesi suretiyle gerçekleş‐

tirilen kodlama ve analiz işlemi sonucunda; eğitimin tarihsel boyutuyla ilgili

29 farklı tema ortaya çıkmıştır. Diğer bir deyişle, 175 doktora tezi, 29 tema

başlığı altında gruplanarak değerlendirilmiştir.

Bu çerçevedeki araştırma bulguları genel olarak değerlendirildiğinde;

eğitim tarihi alanında doktora tezi hazırlayan araştırmacıların –sırasıyla, en


çok‐ alan öğretiminin gelişim tarihi, eğitim kurumları tarihi, öğretmen yetiştirme

tarihi, eğitim tarihiyle ilgili süreli ve süresiz yayın incelemesi, yerel eğitim tarihi,

biyografik monografi konu alanındaki çalışmalara yönelmiş oldukları görül‐

müştür. Diğer yandan karşılaştırmalı eğitim tarihi, eğitimde özelleştirme tarihi,

eğitim ekonomisi tarihi temaları ise en az çalışılan konu alanlarıdır.

Öte yandan yapılan tematik tasnif sonucunda, eğitim tarihi alanyazı‐

nındaki araştırma konuları için pratikte fayda sağlayacak bir konu alanı

sınıflandırması ortaya çıkmıştır. Söz konusu 29 tema başlığından oluşan bu

sınıflandırma, bundan sonra yapılacak olan yeni çalışmalar için istifade

edilebilir niteliktedir. Bu sınıflandırmayla, eğitim tarihi alanyazınının ku‐

ramsal ve kavramsal çerçevesinin daha iyi anlaşılması ve bu alandaki araş‐

tırmacıların söz konusu çerçeveyi kendi araştırmalarına daha etkili bir şe‐

kilde yansıtması mümkündür. Dolayısıyla, yeni yapılacak çalışmaların eği‐

tim tarihi alanındaki hangi konu alanına girdiği belirlenebilir. Bununla bir‐

likte, alanyazında mevcut doktora tezi dışındaki diğer çalışmaların ince‐

lenmesi suretiyle, bu araştırmada ortaya konulanların dışında daha farklı ve

özgün konu alanları tespit edilebilir. Mesela özel eğitim gereksinimli birey‐

lerin eğitim‐öğretim süreçlerini, bu alandaki politika ve uygulamaları tarih‐

sel açıdan ele alan özel eğitim tarihi teması bu bağlamda bir çalışma alanı

olarak değerlendirilebilir.

IV. TARTIŞMA, SONUÇ ve ÖNERİLER

Bu araştırmada eğitim tarihi alanında hazırlanmış doktora tezlerinden

yola çıkılarak söz konusu alanın genel görünümü ortaya konulmuştur.

Tümden gelim mantığıyla hareket edilerek tarih ve eğitim bilimleri alanla‐

rının ortak bir çalışma alanı olan eğitim tarihi alanının diğer taraftan hangi

parçaların bir araya gelmesiyle oluştuğu belirlenmeye ve bu parçaların eği‐

tim tarihi bütününe etki değerleri ortaya çıkarılmıştır. Türkiye’deki üniver‐

sitelerde eğitim tarihi alanında yapılan ve T.C. YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde

ulaşılabilir nitelikteki 175 doktora tezi genel profili (Yıl, üniversite‐enstitü,

danışman unvanı, sayfa sayısı, kullanılan veri toplama aracı) ve konusu

açısından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

Araştırma kapsamında doktora tezleri üzerine yapılan tematik inceleme

neticesinde 29 farklı tema başlığı ortaya çıkmıştır. Bunun fazla oluşunun

sebebi, araştırmacıların aynı konu üzerine çalışma yapmaktan imtina etme‐

siyle ilişkilendirilebilir. Bundan dolayı “mükerrer çalışma” yerine “bütüncül

tarihsel bilginin oluşturulması” adına araştırmacılar daha önce çalışılmamış

konu alanlarına yönelmiş olabilirler. Bu durumun, tarih alanyazınındaki

paradigmatik bir soruna işaret ettiği anlaşılsa da incelemeye alınan doktora

tezlerinin eğitim tarihi alanyazını açısından konu zenginliği sağladığı orta‐


dadır. Tabii bununla birlikte eğitim tarihi alanının gerek niceliksel gerekse

niteliksel açıdan yeni araştırmalara muhtaç bir alan olduğu belirtilmelidir.

Türkiye’de eğitimin tarihsel temellerinin ortaya çıkarılması için doktora tezi

düzeyindeki bilimsel araştırmalara çok fazla ihtiyaç duyulduğu söylenebilir.

Ayrıca şu tespit de araştırma sonuçları bağlamında önemli görünmektedir:

Türkiye’de eğitim tarihi alanyazınındaki doktora tezlerine bakıldı‐

ğında, yapılan araştırmaların neredeyse tamamının Türklerin geç‐

mişteki eğitim durumlarını incelemeyi hedef alan çalışmalar olduğu

görülmektedir. Öte yandan dünyanın diğer bölgelerindeki eğitim

durumlarını inceleyen araştırmalar yok denecek kadar azdır.

Tarihin belirli bir döneminde Türk eğitiminin durumu ile dünyanın

başka yerlerindeki eğitim durumlarının karşılaştırmalı olarak incelenebil‐

mesi adına, karşılaştırmalı eğitim tarihi araştırmaları önem arz etmektedir.

Ancak Türkiye’de hazırlanan doktora tezlerinde eğitim tarihi alanı araştır‐

macılarının henüz buna eğilim göstermedikleri anlaşılmaktadır. Aynı za‐

manda bu durum, Gündüz (2018)29 Ergün çalışmasında Türkiye’de eğitim

tarihi araştırmalarındaki temel sorunlardan biri olarak ifade edilmektedir.

Eğitim tarihi konulu doktora tezleri temalarına göre genel olarak değer‐

lendirildiğinde, tezlerin konuları seçilirken en çok zaman, mekan ve konu

sınırlandırılmasına göre bir tercih yapıldığı ve araştırmacıların bu üç bağ‐

lamı göz önünde bulundurarak konu belirlediği saptanmıştır. Bu durum

tarih alanında araştırma konusu belirlenirken öteden beri süregelen ve en

önemli esas koşul olarak bilinen, “konu seçimi yapılırken zaman, mekan ve konu

sınırlandırması yapılması” ilkesi30 ile açıklanabilir.

Burada incelenen doktora tezlerindeki tematik bulgulara ilişkin sonuç‐

lar, bu araştırmayla benzer konuda yapılmış bazı çalışmalarla mukayese

edilebilir. Şahin (2018)’in eğitim tarihi alanında hazırlanmış 780 yüksekli‐

sans ve 215 doktora tezi üzerinden gerçekleştirdiği çalışmasında, toplamda

12 farklı konu alanı belirlenmiş olmakla birlikte alan çalışmaları, eğitim politi‐

kaları, biyografi, yerel çalışmalar olarak ifade edilen konu alanlarının en çok

çalışılan temalardan olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu konu alanla‐

rı, bu araştırma kapsamında ulaşılan temalarla büyük oranda benzeşmekte‐

dir.

Uygun (2012) 31’un eğitim tarihi alanında yapılmış YÖK Ulusal Tez

Merkezi’nde kayıtlı toplamda 61 yüksek lisans/doktora teziyle gerçekleştir‐

diği çalışmasında, 10 farklı konu alanı belirlenmiştir. Bu çerçevede en fazla

29 GÜNDÜZ, Mustafa, “Metodoloji, Kavram ve Konu…”, s. 110. 30 Bkz. ÖZÇELİK, İsmail, Tarih Araştırmalarında Yöntem ve Teknikler, Ankara, Nobel Yay., 2011. 31 UYGUN, “…Lisansüstü Tezlerin Analizi”.


çalışılan konular özel alan öğretiminin gelişimi, öğretmen yetiştirme, genel Türk

eğitim tarihi, okul monografik çalışmalar olarak sıralanmıştır. Bunlar, bu araş‐

tırmada en fazla çalışılan konu alanları olarak ortaya konan temalarla para‐

lellik arz etmektedir. Eğitim tarihi alanında en fazla çalışılan temalar, bu iki

araştırmadaki ortak noktayı oluşturmaktadır.

Şahin vd. (2013)32’nin öğretmen eğitiminin tarihçesiyle ilgili tezler üze‐

rine gerçekleştirdikleri çalışmada, öğretmen yetiştirme tarihi konusunda 24

doktora tezi yapıldığı (“köy enstitüleri” n=10; “orta öğretmen okulları” n=4;

“yüksek öğretmen okulları” n=1; “eğitim enstitüsü” n=1; “diğer” n=8) sonucuna

ulaşılmıştır. Buradaki veriler, bu araştırmada ortaya konan “eğitim kurumları

tarihi, öğretmen yetiştirme tarihi, köy enstitüleri tarihi” temalarıyla karşılaştırıl‐

dığında tema adları farklı olsa da sonuçların benzer nitelikte olduğu anla‐

şılmaktadır. Ayrıca, öğretmen yetiştirme konusunun eğitim tarihi alanyazı‐

nında en çok araştırılan konulardan biri olduğu durumu, her iki araştırma‐

nın ortak noktasıdır.

Bu araştırma alanyazındaki ‐yukarıda bahsi geçen‐ benzeri çalışmalar‐

dan özellikle iki yönüyle ayrılmaktadır. İlki, bu araştırmada ayrıntılı bir

tematik inceleme neticesinde 29 farklı konu alanı belirlenmesi ve bu min‐

valde kavramsal bir sonuca ulaşılmasıdır. İkincisi ise incelenen lisansüstü

tezlere ilişkin tanımlayıcı bilgilerin verilerek araştırma bulgularının kanıtla‐

nabilir nitelikte sunulmasıdır. Bir diğer ifadeyle araştırma bulgularının aynı

şekilde yapılacak bir başka incelemeyle aynı sonuçları vermesi durumu yani

bulgu ve sonuçların teyit edilebilirliği göz önünde bulundurulmuştur.

Bu araştırma neticesinde başta araştırmacılar olmak üzere üniversitelere

ve politika yapıcı ve uygulayıcılarına yönelik olarak birtakım önerilerde

bulunmak mümkündür. Türkiye’de ve evrensel manada dünyanın birçok

yerinde tanınan ve kabul gören “Eğitim Tarihi/History of Education” araş‐

tırma alanının müstakil ve özgün bir bilim alanı olması hasebiyle; bu alanda

yapılan bilimsel çalışmalarda ve hazırlanan lisansüstü tezlerde mutlaka

“eğitim tarihi” anahtar sözcüğünün belirtilmesi gerekir. Bu durum eğitim

tarihi alanında yapılan çalışmalara ulaşılabilirliği kolaylaştırması açısından

da önemli görünmektedir.

Bununla birlikte, bu araştırmada ortaya konulanların dışında yeni konu

alanları tespit edilerek daha farklı özgün çalışma alanları ortaya koymak

adına benzeri araştırmalar yapılabilir. Örneğin; eğitim tarihi alanında yayın‐

lanmış bildiri, makale ve kitaplar ile yapılmış yüksek lisans tezleri benzer

yöntemle incelenebilir. Bu tür incelemelerden sonra, eğitim tarihi alanyazı‐

32 ŞAHİN, vd. “Türkiye’de Öğretmen Eğitiminin …”.


nına dair daha somut ve net bir şekilde hüküm ve değerlendirmede bulun‐

mak mümkün olacaktır.

Araştırma sürecinde incelenen konuya bağlı olarak gerekli bilgi ve bece‐

rilerin edinilmesi hususunda özverili olunması, eğitim tarihi gibi multi‐

disipliner bir alanda muhakkak dikkat edilmesi gereken bir husustur. Nite‐

kim eğitim tarihi alanı tarih bilimi ve eğitim bilimleri bilim dalları arasında

kendine özgü inceleme yöntem ve teknikleri olan, ortak bir çalışma alanıdır.

Eğitim bilimleri alanındaki araştırmacıların özellikle çalışma konusu‐

na/dönemine bağlı olarak eski yazılı metinlerin çevirisi için iyi derecede

dilbilgisi (Osmanlıca, Arapça, Farsça, Latince, İngilizce vs.) bilmeleri gere‐

kirken; tarih alanındaki araştırmacıların da eğitim bilimleri bilgi, kuram ve

yaklaşımına hakim olmaları gerekmektedir. Yani bir eğitim tarihi araştırma‐

cısı, eğitim bilimleri formasyonu ile tarihçiliği hüviyetinde bütünleştirmeli‐

dir. Örneğin; Osmanlı son dönem öğretmen yetiştirme politika ve uygula‐

maları konusunda inceleme yapacak bir araştırmacının T.C. Cumhurbaş‐

kanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda veya el yazması eserlerin, tarihsel

kayıtların yer aldığı diğer arşiv ve kütüphanelerde çalışma yapabilecek ge‐

rekli bilgi ve beceriye sahip olması durumu dönemin Osmanlı Türkçesi

metinlerini iyi derecede okuyup değerlendirebilmesi, doğru tarihsel bilgiye

ulaşması bakımından zaruridir. Bununla birlikte ulaşılan tarihsel bilgiyi, bir

eğitim bilimci edasıyla ve bu alanın kuram ve yaklaşımlarıyla analiz edip

değerlendirebilmesi gerekir. Nitekim eğitim tarihi alanyazınında bu gerek‐

leri yerine getiremeyen araştırmacıların yapmış olduğu oldukça yüzeysel,

derleme niteliğinde, özgün değer taşımayan birçok çalışma bulunmakta‐

dır33. Netice itibariyle gerekli formasyonu sağlayabilen araştırmacıların öz‐

gün araştırma konuları belirleyerek yapacağı araştırmalar, eğitim tarihi

alanyazınını güçlendirecektir.

Türkiye’deki bir üniversitede eğitim tarihi alanına ilişkin hazırlanan bir

lisansüstü tez, Dünya’nın farklı yerlerinde aynı alanda çalışan bir araştırma‐

cıyı ilgilendirebilir. Bu durum, bilimin evrensel niteliğinden ileri gelmekte‐

dir. Dolayısıyla araştırmacıların yaptıkları bilimsel çalışmaları tüm bilim

dünyasının hizmetine, görüşüne sunmuş olduğu gerçeğine dikkat etmeleri

önemli bir husus olarak görülmektedir. Buna yönelik olarak araştırmacının

yapmış olduğu araştırma; kullanılan dil, konu yaklaşımı, yazım formatı,

alanyazının hakim değerleri vs. gibi etkenler göz önünde bulundurularak

şekillendirilebilir.

33 Söz konusu iddiaya bu araştırmanın bulgularının yanı sıra benzeri araştırmaların bulguları da kanıt olarak gösterilebilir.

Bkz. UYGUN, “…Lisansüstü Tezlerin Analizi”; ŞAHİN, vd. “Türkiye’de Öğretmen Eğitiminin …”; ERGÜN, “Cumhuriyet Dönemi … s. 346”.


Bu araştırmada olduğu gibi alanyazın değerlendirmesi yapmayı amaç‐

layan araştırmalar, periyodik olarak belli zamanlarda (mesela her beş yılda

bir) yapılabilir. Bu durum özellikle alandaki mevcut durumun değerlendi‐

rilmesi, yeni gelişmelerin takip edilmesi, araştırmacıların yeni eğilimlerinin

belirlenmesi vs. açılardan önemli görünmektedir. Dolayısıyla, alanyazın

inceleme çalışmalarının diğer tüm bilim alanları için periyodik olarak ya‐

pılması gerektiği ifade edilebilir.

Daha öncede belirtildiği üzere, YÖK tarafından gerçekleştirilen eğitim

fakültelerini yeniden yapılandırma çalışmalarındaki son değişiklikler çerçe‐

vesinde; Türkiye’deki üniversitelerde eğitim bilimleri bölümü çatısı altında

Eğitimin Felsefi, Sosyal ve Tarihi Temelleri adlı bir ana bilim dalına yer veril‐

miştir. Eğitim tarihi alanı için bu değişiklikle ortaya çıkan tanımlanmış müs‐

takil bir ana bilim dalının varlığı, eğitim tarihi araştırmacıları için de kendi

çalışma alanlarında kadro edinebilmeleri açısından umut verici bir gelişme

olarak değerlendirilebilir. Tabii bu bağlamda üniversitelere büyük bir so‐

rumluluk düşmektedir. Üniversitelerde konu ile ilgili prosedürlerin tamam‐

lanarak söz konusu ana bilim dalının açılmasına, fonksiyonel hale getirilme‐

sine yönelik adımların atılması ve alandaki araştırmacıların buralara istih‐

dam edilmesi şeklinde girişimlerde bulunulabilir.

Bu araştırma sonucunda, eğitim tarihi alanındaki tezlerin yazım format‐

larının ortak kural ve kaidelerde buluşmadığı, birbirinden çok farklı şablon‐

lara sahip olduğu anlaşılmıştır. Aslında bu çıkarımın, Türkiye’de üniversite‐

lerdeki çoğu bilim dalları için geçerli bir durum olduğu ifade edilebilir. Bu‐

radan hareketle üniversitelerin lisansüstü tez yazım kılavuzlarında bir stan‐

dartlaşmaya gidilmesi önerilebilir. Araştırmacıların yazarlık niteliğini sınır‐

lamayan aksine bu konudaki ustalığını geliştiren; bununla birlikte bilimsel

kıstaslar çerçevesinde standardize edilmiş bir bilimsel araştırma raporu

şablonu olması gerekmektedir. Nitekim yapılan her bir bilimsel araştırma,

evrensel bilim dünyasının bir parçası olmaktadır. Dolayısıyla sosyal bilimler

için, bilim dünyasının üzerinde anlaştığı ve genel kabul gören standart bir

tez yazım kılavuzunun olması gerektiği düşünülmektedir.

Bu araştırmada incelemeye alınan doktora tezlerinden de anlaşıldığı

üzere, Türkiye’de eğitim tarihi alanyazınında önemli bir birikim mevcuttur.

Bu birikim, eğitimle ilgili olarak yapılacak çalışmalar için tarihsel tecrübe

niteliği taşımaktadır. Dolayısıyla politika üreticileri eğitimle ilgili yapacakla‐

rı tüm çalışmalarda ve yeni düzenlemelerde bu tecrübeden faydalanabilir.

Mümkün olduğu ölçüde geçmiş deneyimlerden istifade edip ders çıkararak;

gelecekteki eğitim politika ve uygulamalarının daha istikrarlı, doğru, fayda‐

lı, tutarlı, eksiksiz olarak gerçekleştirilmesi adına çaba sarf edilebilir.


KAYNAKÇA

‐AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000‐M.S. 2011, 21. Baskı, Pegem aka‐

demi yay. Ankara 2011.

‐CÜCÜK, Eyüp, Türkiye’de “Eğitim Tarihi” Alanında Yapılmış Doktora Tezlerinin

İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Danışman: Doç. Dr. Ayhan

Doğan. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.

‐ÇALIK, Muammer ve SÖZBİLİR, Mustafa, “İçerik Analizinin Parametreleri”,

Eğitim ve Bilim Dergisi, Sayı: 39(174), egitimvebi‐

lim.ted.org.tr/index.php/EB/article/download/3412/785 (12.06.2017), s. 34.

‐DE LOS REYES, A. and KAZDİN, A. E., “When The Evidence Says, “Yes, No,

And Maybe So” Attending to and İnterpreting İnconsistent Findings

Among Evidence‐Based İnterventions”, Current Directions in Psychological

Science, Volume: 17(1), 2008, (47‐51).

‐ERGÜN, Mustafa, “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi”, TALİD (Türk Eğitim

Tarihi Sayısı), Sayı: 6(12), İstanbul, Bilim ve Sanat Vakfı Yay, 2008, (321‐348).

‐GRANT, Maria. J. and BOOTH, Andrew., “A Typology of Reviews: An Analy‐

sis of 14 Review Types and Associated Methodologies”, Health Information

& Libraries Journal, Volume: 26(2), 2009, (91‐108).

‐GÜNDÜZ, Mustafa, “Metodoloji, Kavram ve Konu Kıskacında Türk Eğitim

Tarihçiliği”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4(7) 2018, (118‐

130), http://osmanli‐medeniyeti.com/, (01.10.2018).

‐KARASAR, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Sekizinci Baskı, Ankara, Nobel

Yay., 1998.

‐KOÇ, Nizamettin, “YÖK Bu Hatalı Kararından Döner mi?”, Öğretmen Dünyası

Dergisi, Mart 2017, http://www.egitimajansi.com/haber/yok‐bu‐hatali‐

kararindan‐doner‐mi‐haberi‐57266h.html , (29.06.2017).

‐ÖZÇELİK, İsmail, Tarih Araştırmalarında Yöntem ve Teknikler, Ankara, Nobel

Yay., 2011.

‐ÖZTÜRK, Cemil, (2008). “Türkiye’de Öğretmen Yetiştiren Kurumlar Tarihi

Literatürü”, TALİD (Türk Eğitim Tarihi Sayısı), Sayı: 6 (12), İstanbul, Bilim ve

Sanat Vakfı Yay, 2008, (487‐519).

‐PATOĞLU, Emrah Berkant, Osmanlı Devleti’nde Askeri Rüştiyeler, (Basılmamış

Doktora Tezi), Tez Danışmanı: Doç. Dr. Ayhan DOĞAN, Gaziantep Üni‐

versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.

‐RESMİ GAZETE, Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Tarih: 6 Mart 2018, Sayı:

30352. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180306‐11.htm

(10.12.2018).

‐RHOADES, Ellen. A. “Commentary literature reviews”, The Volta Review, Vol‐

ume: 111(3), Fall 2011, (353‐368).

‐SAĞLAM, Mehmet, 1970‐1975 Dönemi İlkokul Öğrencilerinin Eğitim Deneyimleri:

Sözlü Tarih Yöntemiyle Bir Çalışma, Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mine TAN, An‐

kara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2010.


‐SOMEL, Selçuk Akşin, “Türkiye’de Abdülhamit Dönemi Eğitim Tarihçiliğinin

Son Otuz Yılı (1980‐2009): Genel Bir Değerlendirme Denemesi”, Ali Akyıl‐

dız (Ed.), Vefatının 90. Yılında II. Abdülhamit, Küre Yay., İstanbul, 2010,

http://research.sabanciuniv.edu/14409/, (03.04.2015).

‐ŞAHİN, Mustafa, “Türk Eğitim Tarihi Tezleri Üzerine Bir Bilanço Denemesi”,

XVIII. Türk Tarih Kongresi, 1‐5 Ekim 2018, Ankara, (843‐844).

‐ŞAHİN, Mustafa; ÇETİNOĞLU, Aslı ve AYVAZ, Saide, “Türkiye’de Öğretmen

Eğitiminin Tarihçesi İle İlgili Tezler Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslarara‐

sı Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı: 6(27), 2013, (494‐504),

www.sosyalarastirmalar.com (10.05.2017).

‐UYGUN, Selçuk, “Eğitim Tarihi Alanında Yapılmış Lisansüstü Tezlerin Anali‐

zi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 2(33), 2012, (263‐282).

‐UYGUN, Selçuk, Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Bir Sözlü Tarih Araştır‐

ması (1937‐1954), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim

Bilimleri Enstitüsü, 2003, s. 21‐22.

‐YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri,

8. Baskı, Ankara, Seçkin Yay., 2011, s. 187.

‐YILDIRIM, Mehmet Ali, Tanzimat Dönemi’nde Meslek Okulları, (Basılmamış

Doktora Tezi), Tez Danışmanı: Prof. Dr. Musa ÇADIRCI, Ankara Üniversi‐

tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.

‐YÜKSEKÖĞRETİM KURULU BAŞKANLIĞI, Eğitim‐Eğitim Bilimleri Fakültesi

Yeni Yapısı, 75850160‐101.03.01‐36826 sayılı, 15.06.2016 tarihli karar.

http://www.memurlar.net/haber/593472/ (29.06.2017).

‐YÜKSEKÖĞRETİM KURULU BAŞKANLIĞI, Yükseköğretim Kurumlarında Ha‐

zırlanan Lisansüstü Tezlerin İnternet Üzerinden Derlenmesi Hakkında Kılavuz,

Ankara, 2010.


EKLER

Ek.1. Araştırma Kapsamında İncelemeye Alınan Eğitim Tarihi Alanında Hazırlanmış Doktora Tezleri34

No Tezin Yazarı TEZİN BAŞLIĞI YIL ÜNİVERSİTE

1 Yusuf Ekinci Ahiliğin Işığında Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Meslek Eğitimi 1987 Ankara Üniver‐sitesi

2 Halil Aytekin İttihad ve Terakki Devri Eğitim Teşkilatı (1913‐1918) 1987 Ankara Üniver‐sitesi

3 Haydar Durukan

Cumhuriyet Dönemi’nde Halk Eğitimi ve Yönetim 1987 Gazi Üniversite‐si

4 Hasan Akgündüz

Teşkilat ve İdare Bakımından Osmanlı Medrese Sistemi (Klasik Dönem)

1989 Selçuk Üniversi‐tesi

5 Cemil Öztürk Atatürk Devrinde Öğretmen Yetiştirme Politikası ve Öğretmen Yetiştiren Kurumlar

1991 Marmara Üniversitesi

6 Ali Arslan Darülfünun’dan Üniversiteye Geçiş 1992 İstanbul Üni‐versitesi

7 Selami Sönmez

Anadolu’daki Selçuklular ve Beylikler Dönemi Medreseleri 1992 Atatürk Üniver‐sitesi

8 Abdurrah‐man Siler

Türk Yüksek Öğretiminde Darülfünun (1863 ‐ 1933) 1992 Hacettepe Üniversitesi

9 Nuri Olur Türkiye Eğitiminde Çağdaşlaşma (1923‐1950) 1994 Marmara Üniversitesi

10 Mustafa Kaçar

Osmanlı Devleti’nde Mühendisanelerin Kuruluşu ve Bilim ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler

1994 İstanbul Üni‐versitesi

11 Mehmet Çetin Akın

Konya Gazi Lisesi ve Tarihi Gelişimi 1995 Selçuk Üniversi‐tesi

12 Hasibe Çetin Türkiye’de Üniversite Reformları 1997 Ankara Üniver‐sitesi

13 Hamit Er 1699‐1839 Arası Osmanlı Devleti’nde Eğitim Müesseseleri ve Yenileşme‐Modernleşme


14 Fahri Temiz‐yürek

Selim Sabit Efendi ve Usul‐i Cedit Hareketi İçerisindeki Yeri 1999 Gazi Üniversite‐si

15 Yıldız Kurtu‐luş

Türkiye’de Sanat Eğitimi Tarihi (1950‐1999), Genel Eğitimde ve Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Resim/ Resim‐İş Bölümleri ve Dersleri

2000 Ankara Üniver‐sitesi

16 Adil Adnan Öztürk

Türkiye'de Milli Eğitimdeki Gelişmeler (1950‐1960) 1997 Dokuz Eylül Üniversitesi

17 Mustafa Şanal

Türkiye’de Öğretmen Okullarında Meslek Dersi Kitaplarının Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi (1848‐1918)


18 Hüseyin Şimşek

Tanzimat ve Mutlakıyet Dönemi Çocuk Dergilerinin Eğitim Açısından İncelenmesi


19 Nazan Cenkova Çomunoğlu

Kıbrıs’ta İngiliz Yönetimi Dönemi (1878‐1960)`nde Uygulanan Eğitim Sistemi ve Günümüz Kıbrıs Türk Eğitim Sistemi Üzerinde‐ki İzleri


20 Muammer İpek

Bir Eğitim Bakanı Olarak Emrullah Efendi’nin Eğitim Felsefesi Politikaları ve Uygulamaları 1908‐1914


21 İshak Keskin Yakınçağdan Günümüze Türkiye’de ve Avrupa’da Arşivcilik Eğitimi


22 Selçuk Uygun

Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Bir Sözlü Tarih Çalış‐ması


23 Engin Baysen Fen Eğitiminde Yeni Gelişmeler ve (1960‐1985 Dönemi) Türki‐ 2003 Gazi Üniversite‐

34 Ek 1’de yer alan bu tabloda, bu araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan, Türkiye’deki üniversitelerde eğitim

tarihi alanında hazırlanmış 175 adet doktora tezine ilişkin birtakım bilgiler verilmiştir. Burada yer alan herhangi bir tezin başlığı, YÖK Ulusal Tez Merkezi Tez Otomasyon Sistemi’nden tarandığı vakit, ilgili teze dair diğer ayrıntılı bilgilere ula-şılabilir. Ayrıca ilk sütunda yer alan kod numaraları, tezlerin incelenmesi sürecinde her bir tez için araştırmacı tarafından belirlenen sayısal kodu ifade etmektedir.



ye’deki Uygulamaları si

24 Celile Eren Argıt

Tanzimat’tan Sonra Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi ve Öğretimi 2004 İstanbul Üni‐versitesi

25 Şaban Ortak Atatürk Dönemi Eğitim Politikalarında Yabancı Uzman Raporla‐rının Etkileri


26 Namık Kemal Şahbaz

Tanzimat’tan Cumhuriyetin İlk Yıllarına Kadar Türkiye’de İlko‐kuma ve Yazma Öğretimi

2005 Gazi Üniversite‐si

27 Zuhal Öz‐cengiz

Kuruluş Dönemi’nde Türk Operası (19. Yüzyıl Ortasından 1950’ye Kadar)


28 Salih İnci Dinler Tarihi Açısından Heybeliada Ruhban Okuluna Genel Bir Bakış


29 Ali Gurbe‐toğlu

II. Meşrutiyet Dönemi’nde Yayımlanan Çocuk Dergilerinin Eğitim Açısından İncelenmesi (1908‐1918)


30 Birgül Bozkurt

Cumhuriyet Halk Partisi'nin Eğitim Politikaları (1923‐1950) 2007 Dokuz Eylül Üniversitesi

31 Yusuf Keskin Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Değerler Eğitimi Tarihsel Gelişim, 1998 ve 2004 Programlarının Etkililiğinin Araştırılması


32 Esra Par‐maksız

II. Abdülhamit Dönemi Eğitim Sistemi Eğitim Yapıları ve Askeri Rüştiyeler

2008 Yıldız Teknik Üniversitesi

33 Erol Oğur Ali Canip Yöntem ve Eğitim 2008 Uludağ Üniver‐sitesi

34 Ayfer Uz Köy Enstitülerinde Verilen Görsel Sanatlar Eğitiminin Günümüz Görsel Sanatlar Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi


35 Kerim Sarıçelik

Osmanlı Devri Konyası’nda Modern Eğitim‐Öğretim (1869‐1919)


36 Hamza Altın II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet Devirlerinde Öğretmen Yetiş‐

tirme Meselesi 2009

Ankara Üniver‐

sitesi

37 Aynur Uçkaç Ekonomik Kalkınma Ve Küreselleşme Sürecinde Eğitim 2009 İstanbul Üni‐versitesi

38 Muzaffer Deniz

Cumhuriyetin İlk Yıllarında Antalya Şehrinde Eğitim (1923‐1950) 2009 Selçuk Üniversi‐tesi

39 Hayrunisa Alp

Tevhid‐i Tedrisat’tan Harf İnkılâbına İlköğretim 2009 İstanbul Üni‐versitesi

40 Halil Özeçoğ‐lu

Modernleşme Sürecinde İzmir’de Müslim ve Gayrimüslimlerin Eğitimine Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım

2009 Dokuz Eylül Üniversitesi

41 Fatih Demi‐rel

Mekteb‐i İdâdî 2010 Atatürk Üniver‐sitesi

42 Mehmet Sağlam

1970‐1975 Dönemi İlkokul Öğrencilerinin Eğitim Deneyimleri: Sözlü Tarih Yöntemiyle Bir Çalışma


43 Seyit Taşer

Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetimi ve Denetimi


44 Ayşe Aksu Amerikalı Misyonerlerin Osmanlı Anadolusu’ndaki Eğitim Faaliyetleri (1820‐1900) ve Bunun Osmanlı Toplum Yapısına Etkileri


45 Ayşegül Altınova

Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri 2010 Gazi Üniversite‐si

46 Stefo Benli‐soy

Education İn The Turcophone Orthodox Communities Of Anatolia During The Nineteenth Century

2010 Boğaziçi Üni‐versitesi

47 Kazım Dalkıran

Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Askeri Akademik Eğitim

2010 Süleyman Demirel Üniver‐sitesi

48 Abdullah Akın

Cumhuriyet Dönemi’nde Din Eğitimi 2010 Uludağ Üniver‐sitesi

49 Safiye Kesgin Cumhuriyet Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Ahlak Eğitimi 2010 Ankara Üniver‐sitesi



50 Mustafa Selçuk

İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi 2010 İstanbul Üni‐versitesi

51 Ayşe Pey‐man Yaman

Osmanlıda Mekteplerin Ortaya Çıkışı ve Gelişmeleri 2010 Marmara Üniversitesi

52 Mehmet Ali Yıldırım

Tanzimat Dönemi’nde Meslek Okulları 2010 Ankara Üniver‐sitesi

53 Nuran Aytemur

Kemalist Halkçılığın Çelişkili Bir İfadesi Olarak Köy Enstitüleri Halkçılığı

2007 Orta Doğu Teknik Üniversi‐tesi

54 Nur Mala Cumhuriyet’ten Günümüze İlköğretim Programlarının Faydacı ve İlerlemeci Ekole Uygunluğu Bakımından Değerlendirilmesi

2011 İnönü Üniversi‐tesi

55 Songül

Keçeci Kurt Osmanlı Devleti’nde Özel İslam Mektepleri 2011

Atatürk Üniver‐

sitesi

56 Erol Kap‐luhan

Türkiye Cumhuriyeti’nde Atatürk Dönemi Eğitim Politikaları (1923 – 1938) ve Coğrafya Eğitimi


57 Elif Aktaş 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ve Tarih Öğretimine Etkileri 2011 Atatürk Üniver‐sitesi

58 İsmail Çelik Türk Eğitim Düşüncesinde Elit Eğitimi Akımı 2011 Atatürk Üniver‐sitesi

59 Gülşah Eser Köy Enstitüleri’nde Bir Öncü: Özgün Arşiv Işığında Göl Köy Enstitüsü


60 Fatma Kaya Doğanay

Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Rüştiye Mektepleri 2011 Atatürk Üniver‐sitesi

61 Ahmet Emre Ateş

1940‐1946 Yılları Arasında Türkiye'de Köylü Eğitimi: Ulus‐Devlet İnşaasında Köy Enstitüleri'nin Yeri


62 Burcu Öztürk 1923‐1950 Yılları Arasında Türkçe ve Edebiyat Öğretmeni Yetiştiren Kurumların Türk Eğitim Tarihindeki Yeri Üzerine Bir Araştırma


63 Ahmet Sait Özkul

Türk Yükseköğretiminde İşletme Eğitimi (1883‐1954) 2012 Süleyman Demirel Üniver‐sitesi

64 Osman Demirci

Osmanlı Medreselerinde Kelam Öğretimi (İznik, Bursa, Edirne, İstanbul)


65 Ersin Müez‐zinoğlu

Bir İttihatçı Eğitimci Ahmet Şükrü Bey 2012 Erciyes Üniver‐sitesi

66 Gülsüm Pehlivan Ağırakça

Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Mekteplerde Ahlâk Eğitim ve Öğretimi


67 Ceren Gülser İlikan Rasi‐moğlu

Bir Mesleki Grubun Oluşumu: On Dokuzuncu Yüzyıl Modernle‐şen Osmanlı İmparatorluğu’nda Hekimler (1839‐1908)

2012 Boğaziçi Üni‐versitesi

68 Umut Kaya 1839‐1923 Tarihleri Arasında Osmanlı’da Ahlâk Eğitimi 2012 Marmara Üniversitesi

69 Bat‐Amgalan

Orosoo Moğolistan’da Ortaokul ve Liselerde Tarih Eğitiminin Gelişimi 2012

Gazi Üniversite‐

si

70 Vildan Özdemir

Türkiye’de İngilizce Öğretiminin ve İngilizce Öğretmeni Yetiştir‐menin Tarihi

2012 Mersin Üniver‐sitesi

71 Pınar Bilasa Türkiye’de İlköğretimin Tarihsel Gelişimi 2012 Gazi Üniversite‐si

72 Ali Ünişen II. Meşrutiyet Dönemi’nde İstanbul’da Yayımlanan Başlıca Mecmualardaki Eğitim Bilimleri ile İlgili Makalelerin Değerlendi‐rilmesi

2013 Gaziantep Üniversitesi

73 Hatice Tezer Asan

Türk Eğitiminde İktidar‐Eğitim İlişkileri ve İnsan Yetiştirme Politikalarının Mıchel Foucault’un Panoptikon Metaforuna Göre İncelenmesi (1795‐1946)


74 Mustafa Kılınç

Türkiye’de Mesleki Teknik Eğitimin Tarihi Gelişimi 2013 Ankara Üniver‐sitesi

75 Aynur Yurt Dışı Eğitim ve Türk Modernleşmesi 2013 İstanbul Üni‐



Erdoğan versitesi

76 Selman Tunay Kamer

Türk Eğitim Sisteminde Karma Eğitime İlişkin Fikirler, Tartışma‐lar ve Uygulamalar (1908 ‐ 1950)


77 Hüseyin Evcim

Cumhuriyet Dönem Yabancı Dil Öğretmen Yetiştirme Program‐larının Karşılaştırması

2013 Abant İzzet Baysal Üniversi‐tesi

78 Ahmet Hilmi Güven

İmparatorluğun Son Yıllarından Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarına Kadar Osmanlı Yahudilerinin Eğitim Faaliyetleri: Türk ve Fransız Arşiv Belgeleri Işığında Alyans İsrail Universel Deneyimi (1860‐1937)

2013 Orta Doğu Teknik Üniversi‐tesi

79 Ebubekir Güngör

Kırgızistan’da Yeni Eğitim Sistemi Ceditçilik ve İsenaalı Arabayev 2013 Akdeniz Üniver‐sitesi.

80 Ramazan Alabaş

Cumhuriyet Dönemi Çocuk Dergilerinin Eğitim ve Tarih Anlayışı Açısından İncelenmesi (1928‐1950)


81 Fatma Hürrem Yıldız

John Dewey’in Eğitim Görüşleri ve Türk Eğitim Sistemine Etkileri 2014 Gazi Üniversite‐si

82 Muhamme‐tali Yazıbaşı

II. Meşrutiyet Dönemi Sıbyan/İptidai ve Rüştiye Mekteplerinde Ahlâk Eğitim ve Öğretimi


83 Cengiz Kılıç Eğitimci Olarak Kant: Immanuel Kant’ın Eğitim Üzerine Düşün‐celeri

2014 Atatürk Üniver‐sitesi

84 Cengiz Aslan Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Bilimleri Alanında Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Olgusu (1923‐1940)


85 Harun Yılmaz Zengîler ve Eyyûbîler Dönemi’nde Dımaşk’ta Medrese: 1154‐1260


86 Esra Atmaca Memlûkler Dönemi’nde Halep’te Eğitim‐Öğretim Müesseseleri ve Ulemâ


87 Savaş Kara‐göz

İkinci Meşrutiyetten Harf İnkılâbına Kadar Süreli Yayınlarda Yer Alan Eğitim Görüşleri ve Cumhuriyet Eğitimine Yansımaları (1908 ‐ 1928)


88 Ömer Karakaş

Atatürk ve İnönü'nün İki Milli Eğitim Bakanı (Saffet Arıkan ve Hasan Ali Yücel) Döneminde Kültür Siyaseti (1935‐1946)

2006 Ege Üniversitesi

89 Ayşe Kökçü Osmanlılar’da Diferensiyel İntegral Hesap ve Eğitimdeki Yeri 2014 Ankara Üniver‐sitesi

90 Sultanberk Halmatov

Türkiye’de Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Gelişim Süreci 2014 Atatürk Üniver‐sitesi

91 Candaş Can Hegemonya ve Karşı‐Hegemonya İnşasında Eğitimin Rolü: Köy Enstitüleri ve İmamhatip Okulları Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Analiz

2016 On Dokuz Mayıs Üniversi‐tesi

92 Eray Yılmaz Türkçe Çocuk Gazetelerinde Osmanlı Kimliği (1869‐1908)(Ahlak, İlim, Dil, Tarih ve Coğrafya

2015 Yıldız Teknik Üniversitesi

93 Erhan Kanbolat

Harf Devrimi’nden Köy Enstitülerine Türkiye’de İlköğretim (1928‐1940)


94 Murat Serdar

Geç Ortaçağlarda Batı Avrupa’da Hastaneler ve Tıp Eğitimi 2015

Gazi Osman

Paşa Üniversi‐tesi.

95 Alkan Yılmaz Türk Romanında Yükseköğrenim Gençliği(1872‐1950) 2015 Uludağ Üniver‐sitesi

96 Yaşar Arslan‐yürek

Osmanlı Devleti’nde Mesleki ve Teknik Okullar (1876 – 1908) 2015 Kahramanma‐raş Üniversitesi

97 Sena Coşğun Atatürk Dönemi Yurt Bilgisi Ders Kitaplarının Eğitim Felsefesi ve Sosyolojisi Açısından Değerlendirilmesi

2015 Erzincan Üni‐versitesi

98 Murat Çelik Osmanlı Medreseleri İle Avrupa Üniversitelerinin İşleyişleri Bakımından Mukayesesi: 1450‐1600

2015 Uludağ Üniver‐sitesi

99 Ömer Obuz Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Düşünce Dünyası 2015 Anadolu Üni‐versitesi

100 Arzu Boy Kars Eğitim Tarihi (Tanzimat’tan 2015’e) 2016 Atatürk Üniver‐sitesi



101 Esra Mindi‐vanli Akdo‐ğan

Köy Enstitülerinde Eğitim Anlayışı ve Tarih ve Yurttaşlık Bilgisi Öğretimi


102 Mustafa Serhan Yücel

Türkiye’de Yabancı Okullar ve Azınlık Okulları 2016 Bilecik Şeyh Edebali Üniver‐sitesi

103 Gönül Türkan Demir

Atatürk Dönemi Eğitim Dergilerindeki Sosyal Bilimlerle İlgili Konuların İncelenmesi (1923‐1938)

2016 Dumlupınar Üniversitesi

104 Emrah Berkant Patoğlu

Osmanlı Devletinde Askeri Rüştiyeler 2018 Gaziantep Üniversitesi

105 İpek Yıldız Tanzimat Romanında Eğitim Sorunu 2018 Fırat Üniversi‐tesi

106 İbrahim Hakkı Akman

Lârende/ Karaman Kenti Osmanlı Klasik Eğitim Kurumlarının Analizi (1600‐1839

2018 Necmettin Erbakan Üni‐versitesi

107 Mahmut Dilbaz

Iı. Abdülhamid Dönemi Mektep Sisteminde İslâm Anlayışı 2017 Ankara Üniver‐sitesi

108 Hasan Sabri Çeliktaş

Osmanlı Yüksek Din Eğitimi Anlayışının Değişimi (XIX. ve XX. Yüzyıllarda)


109 Gönül Türkan Demir

Atatürk Dönemi Eğitim Dergilerindeki Sosyal Bilimlerle İlgili Konuların İncelenmesi (1923‐1938)

2016 Dumlupınar Üniversitesi

110 Hasan Yıldız Dârü'l‐Hilâfeti'l‐Aliyye Medresesi'nde Eğitim ve Öğretim 2017 İstanbul Üni‐versitesi

111 Resul Babaoğlu

Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Mekteb‐i Mülkiye (1859‐1960) 2017 Ankara Üniver‐sitesi

112 Satı Ceylan Enderun Mektebi'ndeki Matematik Öğretiminin Miftâhü'l‐Hisâb Işığında İncelenmesi ve Örnek Uygulamalarla Değerlendirilmesi


113 Erol Çiydem Toplumsal Modernleşme Projesi Olarak Tanzimat Dönemi (Eğitim Islahatı Bağlamında) (1839‐1876)


114 Elif Evrim Şencan Gürtunca

Robert Kolej'de Öğrenim Gören Türk Öğrenciler Üzerine Pro‐sopografik Bir Çalışma (1863‐1971)

2017 Hacettepe Üniversitesi

115 Meral Metin Göksu

Kayseri İlinin Eğitim Tarihi Açısından İncelenmesi (1923‐1980) 2017 Atatürk Üniver‐sitesi

116 Yasemin Ersöz

Iı. Meşrutiyet Döneminde İlköğretim ve Ortaöğretimde Fen Bilimleri Eğitimi


117 Mehmet Gündüz

Türkiye'de Yabancı Dilde Öğretim Yapan Resmi Ortaöğretim Kurumları: Maarif Kolejleri


118 Ayşen İçke Atatürk Dönemi Yurt Dışı Eğitimi (1923 – 1938) 2016 Ankara Üniver‐sitesi

119 Duygu Türkoğlu

Türkiye'de Eğitim Sisteminin Yönetsel Yapısı ve Eğitim Yöneticisi Yetiştirme Sürecinin Tarihsel Gelişimi


120 Engin Deniz Tanır

Cumhuriyet'in Kuruluş Sürecinde Türkiye'de Fransız Okulları (1919‐1925)


121 Muzaffer Şimşek

Afyonkarahisar İli İlköğretim Okullarının 1930‐1940 ve 2000‐2010 Yıllarına Ait Teftiş Raporlarına Göre Eğitim Öğretim Sorun‐ları ve Çözüm Önerileri


122 Ayhan Özer 1980 Sonrası Türk Resim Sanatında Yeni Oluşumlar ve Sanat Eğitimine Yansımaları


123 Emine Kıvanç

Türkiye’de Müzik Eğitimi Politikalarının Değerlendirilmesi (1923‐2010)


124 İsmail Doğan Türk Kültür ve Eğitimine Katkıları Açısından Mehmed Tahir Münif Paşa ve Ali Suavi Üzerinde Mukayeseli Bir Çalışma


125 Mustafa Gündüz

Iı. Meşrutiyet Dönemi Eğitim ve Modernleşme Aracı Olarak Süreli Yayınlar (İçtihat, Sebilü'r‐Reşat, Türk Yurdu)




126 Mustafa Şahin

Türkiyede Öğretmen Yetiştirme Uygulamalarında Yabancı Uzmanların Yeri


127 Osman Zahit Küçükler

Osmanlı Devletinde Eğitimde Modernleşme ve Encümen‐i Daniş


128 Tüzel Atıcı Türkiye Cumhuriyeti’nde Eğitim Tartışmaları Işığında İlköğretim ve Halk Eğitimi Alanındaki Modernleşme (1923‐1933)


129 Ümit Polat Mütarekeden Cumhuriyete Basında Eğitim ve Öğretmen Sorunları (1918‐1923)


130 Ahmet Gül Osmanlı Medreselerinde Eğitim‐Öğretim ve Bunların Arasında Darü'l‐Hadislerin Yeri

1989 Erciyes Üniver‐sitesi

131 Betül Batır İkinci Meşrutiyet'ten Tevhid‐i Tedrisat'a Türkiye'de İlköğretim (1908‐1924)


132 Betül Can Fatih Döneminden Tanzimata Kadar Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi


133 Cahit Yalçın Bilim

Tanzimat Devri'nde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma 1982 Hacettepe Üniversitesi

134 Caner Arabacı

1900‐1924 Yılları Arası Konya Medreseleri 1996 Selçuk Üniversi‐tesi

135 Deniz Aşkın Türkiye'de Medreseler, Seydalık ve Meşruiyet Arayışları 2018 Anadolun Üniversitesi

136 Hasan Yıldız Dârü'l‐Hilâfeti'l‐Aliyye Medresesi'nde Eğitim ve Öğretim 2017 İstanbul Üni‐versitesi

137 İsmail Doğan 1950‐1980 Yılları Arasında Türkiye`De Örgün Eğitimde Yapısal Değişmeler ve İdeoloji Arasındaki İlişkiler (Ortaöğretim ve Yükseköğretim Açısından Bir İnceleme)


138 Kenan Yakuboğlu

Osmanlı Medrese Eğitimi ve Felsefesi 1996 Marmara Üniversitesi

139 Mehmet Memiş

Şanlıurfa Medreseleri 1998 Marmara Üniversitesi

140 Mustafa Ergün

II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908‐1914) 1978 Ankara Üniver‐sitesi

141 Osman Kafadar

Türkiye’de Yükseköğretimde Felsefe Eğitimi ‐Tarihsel Gelişim ve Lisans Eğitiminin Bir İncelemesi‐


142 Özlem Coşkun

Türkiye Selçuklu Devleti İdarecilerinin Medreselerle Münase‐betleri

2017 Erciyes Üniver‐sitesi

143 Salih Özkan 1996 1938‐50 Arası Türkiye'nin Eğitim Kültür Politikası 1996 Erciyes Üniver‐sitesi

144 Serdar Şengül

Bilgi, Toplum, İktidar: Osmanlı ve Cumhuriyet Modernleşmesi İle Karşılaşma Sürecinde Doğu Medreseleri


145 Tayyip Duman

Türkiye'de Orta Öğretime Öğretmen Yetiştirme Problemi 1988 Ankara Üniver‐sitesi

146 Ülker Akku‐

tay Enderun Mektebi 1982

Ankara Üniver‐

sitesi

147 Ülkü Yancı 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Medrese Teşkilatı 2017 Cumhuriyet Üniversitesi

148 Yekta Demi‐ralp

Erken Dönem Osmanlı Medreseleri (1300‐1500) 1997 Ege Üniversitesi

149 Zerrin Köşklü 17. ve 18. Yüzyıl Osmanlı Medreselerinin Tipolojisi, I 1999 Atatürk Üniver‐sitesi

150 Halise Karaaslan Şanlı

Milli Şef Dönemi Maarif vekili Hasan‐Âli Yücel’in Politik Konuş‐malarında Ulusal Kimliğin İnşası ve Yurttaş Terbiyesi


151 Burcu Demirkaya Güler

Köy Enstitüleri Bağlamında Eğitim ve İdeolojinin Toplumsal Değişme Etkisinin İncelenmesi: Köy Enstitüleri Dergisi (1945‐1947)

2015 Maltepe Üni‐versitesi



152 Derya Uzun Aydın

Sanayi‐i Nefise Mektebi’nin Türk Heykel Sanatındaki Yeri ve İlk Heykeltraşlar

2013 Ege Üniversitesi

153 Emine Kocamanoğ‐lu

Yabancı Okullarda Din Eğitimi, Robert Kolej ‐ Mekteb‐i Sultani (Galatasaray Lisesi) Örneği


154 Fatih Demi‐rel

Mekteb‐i İdâdî 2010 Atatürk Üniver‐sitesi

155 Gülten Dinç Mekteb‐i Tıbbiye Matbaası'nda Basılan Arap Harfli Türkçe Yayınlar Aracılığı


156 Mustafa Yılman

Türkiye'de Ortaöğretime Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Pedagojik Temelleri


157 Resul Baba‐

oğlu Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Mekteb‐i Mülkiye (1859‐1960) 2017

Ankara Üniver‐

sitesi

158 Seçkin G. Naipoğlu

Sanayi‐i Nefise Mektebi'nde Sanat Tarihi Yaklaşımı ve Vahit Bey 2008 Hacettepe Üniversitesi

159 Yücel Gelişli Öğretmen Yetiştirmede Ankara Yüksek Öğretmen Okulu Uygu‐laması


160 Adnan Şişman

Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrenci‐leri (1839‐1876)


161 Ersoy Taş‐demirci

Cumhuriyet Dönemi Türk Millî Eğitim Politikasının Ana Devrele‐rinin Üzerine Tahlili ve Mukayeseli Bir Araştırma


162 Hikmet Yıldırım Celkan

Ziya Gökalp'in Eğitim Sosyolojisi 1977 Atatürk Üniver‐sitesi

163 Yasemin Tümer Erdem

II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Kızların Eğitimi 2007 Marmara Üniversitesi

164 Süleyman Büyükkarcı

İstanbul Sankt Georg Avusturya Okulları'nın Türk Eğitim ve Öğretim Sistemine Etkileri


165 Ayten Sezer Ayten Sezer 1994 Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923‐1938)


166 Hüsnü Yılmaz Livatyalı

Cumhuriyetin İlanına Kadar Büyük Millet Meclisi'nde Eğitim İle İlgili Görüşmeler Üzerine Bir İnceleme


167 Muammer İpek

Bir Eğitim Bakanı Olarak Emrullah Efendi'nin Eğitim Felsefesi Politikaları ve Uygulamaları 1908‐1914


168 Necmettin Tozlu

İsmayil Hakkı Baltacıoğlu'nun Eğitim Sistemi Üzerine Bir Araş‐tırma


169 Ömer Özyılmaz

Erzurumlu İbrahim Hakkı'ya Göre Çocuk Gelişimi ve Eğitimi 1990 Uludağ Üniver‐sitesi

170 Recai Doğan II. Meşrutiyet Döneminde Batıcılık Akımının Din ve Eğitim ‐ Öğretim Görüşlerinin Değerlendirilmesi


171 Hüseyin Akyüz

Türk Eğitiminde Köy Enstitüleri Denemesi Üzerine Bir Araştırma 1977 Atatürk Üniver‐sitesi

172 Hasan Erçelebi

Kuruluşunun 50.Yılında Köy Enstitüleri ve Türk Eğitim Sistemine Katkıları


173 Ziynet Bahadır

Köy Enstitülerinin Sosyolojik İncelenmesi 1994 Cumhuriyet Üniversitesi

174 Nurgün Koç Türk Kültür Tarihi İçinde Köy Enstitüleri 2007 Ege Üniversitesi

175 Deniz Ilgaz Köy Enstitüleri ve Kemalizm İdeolojisi 1995 Boğaziçi Üni‐versitesi


Ek.2. Tez İnceleme Formu

TEZ İNCELEME FORMU

A BÖLÜMÜ

A1. Tez No:

A2. Tez Adı:

A3. Sayfa Sayısı:

A4. Yıl:

A5. Tez Danışmanı Unvanı:

A6. Hazırlandığı Üniversite:

A7. Hazırlandığı Enstitü:

A9. YÖKTEZ’de Erişime Açık Olup‐Olmadığı:

A10. Tema 1:

A11. Tema 2:

A12. Veri Toplama Şekli:

Documents

TÜRKİYE’DE “EĞİTİM TARİHİ ALANINDA HAZIRLANMIŞ DOKTORA ... · konu alanında hazırlanmış 175 adet doktora tezinin kayıtlarına ulaşılmıştır. Araştırma verilerinin