TÜRKİYE’NİN EKONOMİK - Saadet€¦ · 2013’de, 2014’de, 2015’de ve 2016’da Türkiye ekono-misini etkilemiştir. 2017’de de etkileyecektir. Bütün bu gelişmeler göz

TÜRKİYE’NİN EKONOMİK DURUMU

Mayıs 2017

Türkiye’nin Ekonomik Durumu

2

Rapor Sorumlusu

Prof. Dr. Latif ÖZTEK

Danışman

Atik AĞDAĞ

Editör

Yusuf YALANIZ

Kapak Tasarımı

Harun ARSLAN

Saadet Partisi

Ziyabey Caddesi 1421. Sokak No:15

Balgat/Çankaya - Ankara/Türkiye

www.saadet.org.tr

Mayıs 2017

http://www.saadet.org.tr/

Önsöz

3

İçindekiler

Önsöz 4

Giriş 7

İşsizlik 15

Enflasyon (TÜFE) 25

Büyüme 53

Borçlar 71

Faiz 87

Bankalar 97

Borsa 99

Dış Ticaret 103

Döviz Kurları 113

Özelleştirme 121

Bütçe Uygulamaları 127


4

Önsöz

Ekonominin toplum hayatındaki öneminden do-

layı Saadet Partisi Ekonomik İşler Başkanlığı olarak

Türkiye ekonomisinde meydana gelen gelişmeler ta-

rafımızdan yakından takip edilmekte ve makro eko-

nomik büyüklükler esas alınarak her ay bir rapor ha-

zırlanıp il başkanlarının istifadesine sunulmaktadır.

Yıl sonunda ise ekonomideki gelişmeler daha kap-

samlı bir rapor haline getirilmektedir. 2016 yılı sonu

itibariyle Türk ekonomisindeki gelişmeler de bir ra-

por haline getirildi. Bu rapor hazırlanırken makro

ekonomik büyüklüklerde son 10-15 yılda meydana

gelen gelişmelere geniş yer verildi ve hazırlanan tab-

lolardaki rakamların yılara göre değişimi şekillerle

gösterildi. Eski yıllara ait ekonomik büyüklükler ve-

rilip, değişim de şekillerle gösterilince Türk ekono-

misinde yıllar itibariyle meydana gelen gelişmeleri

daha yakından inceleme ve mukayese etme imkânı

ortaya çıkmış oldu.

Sayın Genel Başkanımız hazırlanan raporun

konferans olarak sunulmasını istedi. Ekonomik ve

Sosyal Araştırmalar Merkezi (ESAM) de bu konferan-

sın her yıl düzenlemekte oldukları “ESAM Çarşamba

Konferansları” kapsamında verilmesini istedi. Bu ta-

lep üzerine konferans, 28 Aralık 2016’da ESAM’da

geniş bir dinleyici kitlesine sunuldu. Bu arada dinle-

yiciler tarafından metnin yazılı hale getirilmesi, kitap

haline getirilmesi istendi. İl başkanlarımız tarafından

da aynı yönde talepler geldi. Gelen talepler üzerine

Önsöz

5

konferans metnine 2016 yılının son ekonomik bü-

yüklükleri de ilave edilerek elinizdeki bu eser ortaya

çıkmış oldu.

Devletin resmi kurumlarının hazırlamış olduk-

ları veriler esas alınarak hazırlanan küçük hacimli bu

kitabın Türk ekonomisinde son 10-15 yılda meydana

gelen gelişmelere ışık tutacağı kanaatindeyiz ve eko-

nomiyi yakından takip eden tüm insanlarımıza fay-

dalı olacağını umuyoruz.

Bu eserin yayına hazırlanmasında ve basılma-

sında emeği geçen herkese şükranlarımı sunuyor,

Yüce Rabbimden hayırlı çalışmalarımızda bizlere

muvaffakiyetler vermesini niyaz ediyorum.

Prof. Dr. Latif ÖZTEK

Ekonomik İşler Başkanı Genel Başkan Yardımcısı


6

Giriş

7

Giriş


8

Ekonomi fertler için olduğu gibi devletler için de

çok önemlidir. Bu öneminden dolayı bir ülkenin eko-

nomi politikalarını ne dış politika ve iç politikasından

ve ne de siyasi ve sosyal politika konularından ayrı dü-

şünmek ya da tek başına ele almak mümkün değildir.

Ülke içindeki terör olayları, boşanmalar, kap-kaç

olayları, hırsızlık ve diğer sosyal olayları da ekonomi-

den bağımsız ele alıp değerlendiremeyiz. Bütün bu

olaylar ülke ekonomisini etkilediği gibi, ülke ekono-

misinin iyi veya kötü olması da bu olayları etkiler. Yani

hiçbir olay tek başına ele alınıp değerlendirilemez ve

unutulmamalıdır ki, bu olayların hepsi ekonomi ile

doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilidir. Bu durumu dik-

kate alan Ekonomik İşler Başkanlığımız her ay yapılan

il başkanları ve il müfettişleri toplantısı için bir rapor

hazırlamaktadır. Raporlarımızda o ay gündeme en çok

gelen ekonomik konulara yer verilmektedir. Ekono-

mik İşler Komisyonu olarak bu raporumuzu Tür-

kiye’nin 2016 yılı genel ekonomik durumu ile 2016 yı-

lının bütçe uygulamaları ve yeni hazırlanan 2017 yılı

bütçesinin değerlendirilmesine tahsis etmeyi uygun

bulduk. Türk ekonomisindeki gelişmeleri değerlendi-

rirken daha önceki raporlarımızda belirttiğimiz gibi,

konu ile ilgili bakanlıkların yayınlamış olduğu resmi

rakamları verip bu rakamlar üzerinden açıklamaları-

mızı yapacağız. Bu arada konu ile ilgili olarak zaman

zaman hükümet üyelerinin ve AK Parti yetkililerinin

açıklamalarına yer vereceğimiz gibi, medyada yer alan

görüş ve değerlendirmeleri de dikkate alacağız. Tabii

bu arada Türkiye’nin ekonomik sorunlarının Saadet

Partisi’nin iktidarında nasıl çözüleceğine de yer vere-

ceğiz. Böylece Saadet Partisi olarak teşkilatlarımızı ve

Giriş

9

milletimizi hükümetin ekonomik uygulamaları hak-

kında bilgilendireceğimiz gibi Türkiye’nin önemli eko-

nomik sorunlarına yönelik Saadet Partisi’nin görüşle-

rini de açıklayacağız.

Bu toplantıyı yurt içinde ve yurt dışında ve özel-

likle Türkiye’nin içinde bulunduğu Ortadoğu coğraf-

yasında çok önemli gelişmelerin olduğu bir dönemde

yapıyoruz. Bilindiği üzere Türk ekonomisi çok hassas

dengeler üzerinde ilerleyen kırılgan bir yapıya sahiptir.

Bu kırılgan yapısı nedeniyle hem dış dünyadaki eko-

nomik, politik ve siyasi gelişmelerden ve hem de yurt

içindeki sosyal ve siyasal gelişmelerden fazlasıyla etki-

lenmektedir. Bu yüzden Türk ekonomisini incelerken

yurt içindeki ve yurt dışındaki gelişmelerin Türk eko-

nomisi üzerindeki etkileri göz ardı edilmemelidir.

İktidar Temmuz 2015’den beri yoğunlaşan PKK

terör olayları ile uğraşırken ülkemiz 15 Temmuz

2016’da Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) içindeki paralel

devlet yapılanması (PDY)’na mensup bir grup çılgının

başlattığı bir başarısız darbe girişimine hedef oldu. Al-

lah (c.c.)’a hamd olsun darbe girişimi bastırıldı. Darbe

girişimi bastırıldıktan sonra ülkemizde üç ay süreyle

“olağanüstü hal” ilan edildi. Üç aylık olağanüstü hal

bitince süre yeniden üç aylığına uzatıldı. Olağanüstü

hal uygulamaları çerçevesinde hazırlanan Kanun Hük-

münde Kararname (KHK)’lerle kamuda çalışan bin-

lerce insanın işine son verildi, soruşturmalar oldu, tu-

tuklamalar yapıldı ve halen de bu durum devam et-

mektedir. Kamudaki bu uygulama özel sektörde de

sürdürüldü. İnsanlar tutuklandı, iş yerleri kapatıldı.


10

Bu arada ülkemizde AK Parti’nin ve Sayın Cum-

hurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın isteği üzerine

Başkanlık Sistemi veya cumhurbaşkanlığı sistemine

geçilmesiyle ilgili Anayasa değişikliği gündeme geldi.

2017 yılının ilk aylarında bu konudaki çalışmalar ta-

mamlandı ve 16 Nisan 2017’de Anayasa değişikliği

metni halk oylamasına sunuldu ve kabul edildi. Bu sis-

temle ilgili çalışmalar halen sürdürülüyor. İnşallah ül-

kemizin ve milletimizin hayrına olur.

15 Temmuz 2016’dan beri hükümet, asıl olarak

PDY ile uğraştığı için dış dünyada olup bitenlerle ve

ekonomi ile fazla ilgilenemedi. Yurt içinde ve Kuzey

Irak’ta PKK eylemleri arttı. Güney komşumuz Su-

riye’de PYD/YPG güçleri Türkiye’nin daha önce kır-

mızı çizgimiz dediği “Fırat’ın Batısı”na geçti. PYD/

YPG’nin bu faaliyetini önlemek üzere TSK tarafından

“Fırat Kalkanı Harekâtı” düzenlendi. Bu harekât 7-8

ay devam ettikten sonra ara verildi.

Suriye’deki çatışmalar sürerken koalisyon güçleri

tarafından Musul’u IŞİD militanlarının elinden kurtar-

mak üzere Irak’ta da bir sıcak çatışma alanı oluştu-

ruldu. Türkiye de Irak’taki bu harekâta katılma kararı

aldı ve TSK Irak’taki koalisyon güçleri ile beraber Mu-

sul’u IŞİD militanlarından kurtarma operasyonuna fii-

len katıldı. Halen Musul’daki operasyonlar da devam

ediyor. Irak ve Suriye’de iç savaş sürmekte. Irak fiili

olarak 3’e bölünmüş durumda. Suriye’de de durum

Irak’tan fazla farklı değil. Öte yandan diğer İslam ülke-

lerinin durumu da içler acısı. Gazze’de İsrail’in zulmü

devam ediyor. Mısır, Libya, Pakistan, Afganistan,

Bangladeş, Sudan, Somali, Arakan, Mali, Keşmir ve

Doğu Türkistan sıkıntılı.

Giriş

11

Bütün bu sıkıntılar yaşanırken 20.07.2016’da

kredi derecelendirme kuruluşlarından Standart end

Poors, 23.09.2016’da da Moodys Türkiye’nin kredi no-

tunu düşürdüler. Kredi derecelendirme kuruluşlarının

Türkiye’nin kredi notunu düşürmesi Kabine’nin bir-

çok üyesi tarafından “Bu karar siyasidir.” diye nite-

lendirildi. Biz Sayın Bakanlarımızın bu nitelendirmele-

rine katılmakla beraber Türk ekonomisinin iyi olma-

dığının da bir realite olduğunu belirtmek istiyoruz.

Zira işsizlik artıyor, enflasyon yüksek seyrediyor, bü-

yüme hızı azalıyor, döviz yükseliyor, ihracat azalıyor,

dış ticaret açığı ve cari açık artıyor. Kısaca bütün bu

olup bitenler ekonomimizi çok olumsuz etkilemiştir

ve bu olumsuz etki halen de devam etmektedir.

Diğer taraftan dış dünyadaki gelişmeler; önce İn-

giltere’nin AB’den ayrılma konusundaki kararı daha

sonra da ABD’deki Başkanlık seçimini Trump’un ka-

zanması ve buna bağlı olarak ABD ekonomisindeki ge-

lişmeler önce ABD’de faiz oranının artacağı yönündeki

söylentiler daha sonra da (15.12.2016)’da FED’in faiz

oranını 25 baz puan artırması tüm dünya ülkelerinin

ekonomilerini ve bu arada Türk ekonomisini çok etki-

lemiş; döviz, Dolar ve Avro yükselişe geçmiştir. 15

Temmuz 2016’dan önce 2.88 TL olan ABD Doları ka-

sım sonu aralık ayı başında hızlı bir yükseliş göstermiş

1 ABD Doları 3.60 TL’yi görmüş sonra bir miktar düş-

müştü. 15 Aralık 2016’da FED’in faiz oranını artırma-

sıyla tekrar 3.50 TL’nin üzerine çıktı. Halen 3.50 TL

düzeyinde seyretmektedir. Yani ABD Doları 4-5 ayda

yaklaşık 60 kuruş artmıştır. 2016 yılı sonu itibariyle

Türkiye’nin 404.2 milyar dolar dış borcu olduğu dik-

kate alınırsa bunun Türk ekonomisine getirdiği yükün

yaklaşık 250 milyar TL olduğu hesaplanabilir. Bu ağır


12

yükün özel sektöre maliyeti ise yaklaşık 170 milyar

TL’dir. Dolar’daki aşırı yükselme ve bozulan ekonomik

şartlar nedeniyle 6-7 aydan beri faiz oranlarını dü-

şürme sürecine giren T.C. Merkez Bankası da

24.11.2016’da yaptığı PPK Toplantısında haftalık repo

ihale faiz oranını %7.50’den %8.00’a çıkarmıştı. Yani

50 baz puan artırmıştı. 20 Aralık 2016’daki toplantı-

sında ise repo ihale faiz oranını değiştirmedi. Do-

lar’daki artıştan ve faiz oranlarındaki yükselişten en

fazla şikâyetçi olan kesim sanayicilerdir. Tabii Do-

lar’daki artış sadece sanayiciyi değil tüm toplum ke-

simlerini etkilemekte ve ithal malların fiyatlarında

özellikle de petrol ürünlerinde aşırı yükselmeye sebep

olmaktadır. Mesela 23 Kasım 2016’da benzinin litre-

sine 16 kuruş, motorinin litresine de 11 kuruş zam

geldi. Akaryakıta gelen zam tüm mallara anında yansı-

makta ve enflasyonun yükselmesine sebep olmaktadır.

Faizdeki ve döviz fiyatlarındaki artış ekonomide başka

olumsuzluklara da sebep olmakta, sanayici bu şart-

larda yatırım yapamamaktadır. Yeni yatırımlar olma-

yınca işsizlik artmakta, üretim düşmektedir. Üretim

düşünce de ihracat azalmakta, dış ticaret açığı ve dola-

yısı ile cari açık artmaktadır. Cari açık artınca ülkemiz-

deki ekonomik sıkıntı dayanılmaz bir hal almaktadır.

Saadet Partisi olarak ekonomik sıkıntılar daha fazla

artmadan hükümeti tedbir alması gerektiği konusunda

uyarmak istiyoruz.

Evet, kısaca özetlersek; ABD ekonomisi iyileşme

sürecine girdi. Rus ekonomisi sıkıntılı, Almanya’da

büyük bir ekonomik durgunluk yaşanıyor, AB’nin

önde gelen ülkelerinden Fransa’da, İtalya’da ve İs-

panya’da ekonomik durum pek iç açıcı değil. Geri ka-

Giriş

13

lan AB ülkeleri 2008’deki ABD krizinden sonra hâlâ sı-

kıntıda. Komşularımız olan ülkelerdeki ve diğer dünya

ülkelerindeki (Suriye, Irak, Mısır, Pakistan, Bangladeş,

Libya, Tunus gibi) kaotik durum malum. Bu durum

2013’de, 2014’de, 2015’de ve 2016’da Türkiye ekono-

misini etkilemiştir. 2017’de de etkileyecektir. Bütün

bu gelişmeler göz önünde bulundurularak gerekli ted-

birler alınmalı, ihracatta da komşu ülkelere, AB ülke-

lerine ve ABD’ye bağımlı kalınmamalı, yeni pazarlar

aranmalı ve bulunmalıdır.


14

İşsizlik

15

İşsizlik


16

Ekonomik manada işsizlik, çalışabilecek durumda

olan insanların cari ücret seviyesinde bir ücretle çalış-

maya razı olması ve iş aradığı halde iş bulamaması du-

rumudur. İşsizlik oranı da bu durumda olan işsizlerin

sayısının toplam iş gücüne oranı olarak tanımlanabilir.

İnsan emek harcayarak eşyayı faydalı hale getirir.

Ya da enerjisini harcayarak, emeğini harcayarak mal ve

hizmet üretir. Eğer bir insan çalışabilir durumda ise o

insana iş imkânı sağlanması gerekir ki çalışıp üretsin.

Üretimi karşılığında bir gelir elde etsin ve bu geliri ile

de geçimini temin etsin, hayatını sürdürebilsin. Bütün

iktisadi sorunlar yaşama ile çalışma arasındaki

dengesizliklerden kaynaklanır. Üretim olmadan

yaşamaya süreklilik kazandırmak mümkün olma-

dığı gibi, çalışmadan üretime süreklilik kazandır-

mak da mümkün değildir.

İşgücü depolanamayan bir üretim faktörüdür.

Eğer bir ülkede 3.500.000 işsiz insan varsa o ül-

kede günde 3.500.000 insanın enerjisi atıl durum-

dadır, değerlendirilemiyor demektir.

Bir ülkede uygulanan ekonomik politikalar

eğer çalışma özelliğine sahip olan iş gücüne iş sağ-

layabiliyor ise başarılıdır, eğer iş imkânı sağlaya-

mıyorsa başarısızdır. Bu açıdan işsizlik oranı eko-

nomideki başarının en önemli göstergesidir. 21.

yüzyıldayız. Türkiye’deki işsiz insanlarımızın kesin sa-

yısını bilemiyoruz. Bugün hâlâ Türkiye’de işsiz insan-

larımızın sayısı TÜİK’in yaptığı “Hane Halkı İşgücü

Araştırması “sonuçlarına göre belirleniyor. Bu be-

lirlemelere göre 2015 ve 2016 yıllarındaki işgücü du-

rumu Tablo 1’deki gibidir.

İşsizlik

17

Tablodan görüldüğü gibi, Türkiye’de 2015’de

%10.3 olan işsizlik oranı 2016 yılında %10.9 ol-

muştur. İş bulmadan umudunu kesenler ile gizli işsiz-

ler de buna ilave edilirse bu oranın çok daha yüksek

olacağı; %16-17 hatta %18-20 olacağı açıktır. Bu

yüksek işsizlik oranı iktidarı başarılı göstermek için bir

kısım medya tarafından “2016’da işsizlik oranı

2009’dan düşük çıktı” diye verilebilir. Ama kim ne

derse desin biz bu işsizlik oranı çok yüksektir diyoruz.

Burada basınımızda yer alan bir hususu sizlerle

paylaşmak istiyorum. Eğer halkımızın çalışmak iste-

yenleri Türkiye’nin üyesi olduğu OECD ülkelerindeki

ortalama kadar olsa (%71) ve iş gücü verileri de OECD

ülkeleri ile aynı değerler (15-64 yaş) esas alınarak bir

hesap yapılsa, Türkiye’de işsizlik oranı çok yüksek

yaklaşık %30, hatta daha fazla olurdu. Bu bakımdan

yöneticilerimizin AB üyesi İspanya’da işsizlik oranının

%18-20 olduğunu söylemeleri gerçeği fazla ifade etme-

mektedir. Zira İspanya’da işgücüne katılma oranı %75,

Türkiye’de ise %51’dir.

Tablo 1 incelendiğinde, 2016 yılında genç nüfus-

taki işsizlik oranının %19.6 olduğu, yani

%10.9’luk işsizlik oranının da çok üstünde olduğu

görülmektedir. Yine Tablo 1’den ne eğitimde ve ne de

istihdamda olanların oranının %24 olduğu görülmek-

tedir.


18

Tablo 1: 2015-2016 İşgücü Durumu (Yıllık)

Kaynak: TÜİK

2016 yılı aralık ayına ait işsizlik rakamları TÜİK

tarafından yayınlandı (Tablo 2). İşsizlik Aralık 2016’da

da %12.7 olmuştur. İşsizlik oranının düşmesini ister-

dik ama maalesef Aralık 2016’da işsizlik oranı Aralık

2015’deki %10.8’lik işsizlik oranından daha yüksek ol-

muştur. İşsiz insanlarımızın sayısı bir yıl öncesine göre

668.000 kişi artarak 3.872.000’e ulaşmıştır.

TÜİK verilerine göre mevsim etkilerinden arındı-

rılmış işsizlik oranı da Aralık 2015’e göre %1.8 artarak

Aralık 2016’da %12’ye yükselmiştir.

İşsizlik

19

Tablo 2: Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Temel İşgücü Göstergeleri (Aralık 2015- Aralık 2016)

Kaynak: TÜİK

Genç nüfustaki işsizlik oranı tüm nüfusa ait işsiz-

lik oranından daha yüksektir. TÜİK 2015 yılı aralık

ayında %19.2 olan genç nüfustaki işsizlik oranını 2016

yılı aralık ayında %24 olarak vermektedir (Tablo 2).

Genç nüfustaki işsizlik durumunu mevsim et-

kilerinden arındırılmış temel iş gücü göstergeleri

açısından da inceleyen TÜİK, Aralık 2016’da genç

nüfustaki mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik

oranının bir yıl öncesine göre %4.5 artarak %22.5

olduğunu bildirmektedir.

Son 4-5 yıl içinde yeni üniversiteler açılarak genç-

lerimize yükseköğrenim imkânı sağlanmıştır. Yükse-


20

köğrenimine devam eden gençlerimiz, öğrenci olduk-

ları için, İŞKUR’a müracaat ederek iş istememişlerdir.

Bu yüzden işsiz sayısı 4-5 yıldan beri fazla artmamış

görünmektedir. Öğrenci oldukları için iş aramayan

gençlerimiz de inşallah 2017 yılından itibaren eğitim-

lerini tamamlayarak iş aramaya başlayacaklardır. Bu

gençlerimiz iş bulamazlarsa işsiz üniversite mezunu

gençlerimizin sayısı bugünkünden çok daha fazla ola-

caktır.

Eğitimde olmayan ve istihdam edilmeyen (ça-

lışmayan) insanlarımızın oranı ise 2016 yılı aralık

ayında %24.8’dir (Tablo 2). Yani her 4 gencimiz-

den birisi işsizdir. Bu tehlikeli bir durumdur.

Burada şu hususu özellikle belirtmek istiyoruz.

Saadet Partisi olarak daha önce değişik vesilelerle yap-

tığımız açıklamalarda lise mezunlarımızın üniversiteye

gitmelerini arzu ettiğimizi ve bunun gerçekleşmesi

için yeni üniversitelerin açılmasını istediğimizi ifade

etmiştik. Şimdi yine söylüyoruz. Yeni üniversitelerin

açılmasını ve gençlerimizin yükseköğrenime devam

etmelerini istiyoruz. Ama üniversite mezunlarına iş

imkânı hazırlanmasını da istiyoruz.

TOBB Başkanı’nın 5 yıl kadar önce (27.03.2012)

basında yer alan açıklamaları çok dikkat çekiciydi.

1996’dan 2011’e kadar olan 15 yılda 35-54 yaş gru-

bunda işsizliğin %19’dan %35’e çıktığını ifade eden Sa-

yın Hisarcıklıoğlu, çok önemli bir noktaya dikkat çe-

kerek, “Türkiye’de işsizlik yapı değiştiriyor… 35-

54 yaş arasındaki çocuk sahibi kişilerde işsizlik iki

katına çıktı.” diyor. TOBB Başkanı çocuk sahibi bir

İşsizlik

21

insanın işsiz kalmasının, evine ekmek götürememesi-

nin ne büyük felaketlerin habercisi olduğunu da ifade

ediyor. Evet, biz bunu söylemek değil hatırımızdan

bile geçirmek istemiyoruz.

İşsizlik birey için ve ailesi için büyük sorun ol-

duğu gibi, ülke için de en büyük sosyal sorundur. Bu

sorunun bir an önce çözülmesi gerekir. Şu andaki

Cumhurbaşkanımız ve eski Başbakanımız Sayın

Recep Tayyip Erdoğan da işsizlik konusunu çöze-

mediklerini zaman zaman ifade etmekteydi. Sonra-

dan gelen AK Parti yetkilileri de aynı konuda başarılı

olamadıklarını söylüyorlar. Evet, lütfen dikkat ediniz!

AK Parti iktidarının başbakanları işsizlik sorununun

varlığını kabul ediyor ve çözümü için çaba harcadıkla-

rını söylüyor ancak sorunun çözümünde başarılı ola-

madıklarını ifade ediyorlar.

Bu arada şu hususu da belirtmek istiyoruz. Yurt

dışından gelen insanların özellikle Suriye’den ve Afga-

nistan’dan gelen sığınmacıların bir kısmı çalışmaya

başladı. Geri kalanları da önümüzdeki yıllarda çalış-

mak isteyeceklerdir. Bu konu ile ilgili olarak muhte-

lif tarihlerde gerekli yasal düzenlemeler yapıldı.

Halen yurt dışından gelen insanlar düşük ücretle çalış-

maya razı oldukları için işverenler bu ucuz iş gücünü

tercih etmekte ve onları işe alıp çalıştırmaktadırlar. Bu

durum da vatandaşlarımızın iş bulmasını zorlaştır-

maktadır. Bütün bu gelişmeler dikkate alınarak önü-

müzdeki yıllarda işsizlik sorununun artarak devam

edeceği göz önünde bulundurulmalı ve sorunun çö-

zümü için acilen önlemler alınmalıdır, diyoruz. Ülke-

mizdeki İşsizlik durumunu ortaya koymak üzere


22

TÜİK’çe yapılan çalışmaların daha önceki yıllara ait so-

nuçlarını ayrı ayrı tablolar halinde vermenin bu rapo-

run hacmini çok artıracağı açıktır. Bu yüzden TÜİK ve-

rilerinden istifade edilerek 1990 yılından beri Tür-

kiye’deki işsizlik oranları Tablo 3’de bir araya getiril-

miştir. Yıllar itibariyle işsizlik oranlarının değişimi de

Şekil 1’de gösterilmiştir.

Tablo 3: Yıllar İtibariyle Türkiye’de İşsizlik Durumu

Kaynak: TÜİK

Şekil 1: Yıllar İtibariyle İşsizlik Oranı (%)

İşsizlik

23

Tablo 3’ün ve Şekil 1’in incelenmesinden de anla-

şılacağı gibi, 1990 yılından beri en düşük işsizlik oranı

%6.5 ile 2000 yılına aittir. Bunu %6.6 ile 1996 yılı daha

sonra da %6.8 ile 1997 yılları izlemektedir. Tablodan

görüldüğü gibi, 1996, 1997 ve 1998 yıllarında üç yıl

üst üste işsizlik %6.6-6.9 düzeyinde seyretmiştir. Bilin-

diği üzere ülkemiz 1991’den 2002 yılı kasım ayı orta-

larına kadar yani 12 yıl süreyle koalisyon hükümetleri

tarafından yönetilmiştir. Bu 12 yıllık (1991-2002 yıl-

ları) Koalisyon hükümetleri döneminde ülkemizde

işsizlik oranı ortalaması %7.9’dur. Kasım 2002’den

beri de ülkemiz tek parti hükümetleri, AK Parti hü-

kümetleri tarafından yönetilmektedir. Tek parti hü-

kümetlerinin yönetimde bulunduğu 14 yıllık sürede

(2003-2016 yılları arası) ise işsizlik oranı ortala-

ması %10.6’dır. Yani yıllık işsizlik oranı ortalaması

Tek Parti (AK Parti) hükümetleri döneminde koalis-

yon hükümetleri döneminden %2.7 (10.6 - 7.9 = 2.7)

daha yüksektir.

Tablo 3’de görüldüğü gibi, 2008’de ABD’de başla-

yan ve dünyayı sarsan krizden sonra Türkiye’de işsiz-

lik oranı çok artmış ve 2009’da %14 olmuştur.

2009’dan sonraki, 2010,2011 ve 2012 yıllarında işsiz-

lik oranı düşme göstermiştir. 2012’de %9.2’ye düşen

işsizlik oranı 2013, 2014, 2015 ve 2016 yıllarında artış

göstermiştir. Her krizde işsizlik artar, kriz geçince bir

azalma olur. ABD’de kriz geçti. 2008-2009’da

%8’leri bulan ABD’deki işsizlik oranı 2015’de

%5’lere düştü. Halen %4.9 olduğu ifade ediliyor.

Ama Türkiye’de kriz hâlâ geçmemiş olacak ki işsiz-

lik tekrar yükselişe geçti ve son iki yıldır (2015 ve

2016) çift haneli rakamlarda seyrediyor. Bu durum

bize Türkiye’de işsizliğin kronik bir hal aldığını


24

göstermektedir. AK Parti hükümetleri bu konuda

ciddi hiçbir önlem almamıştır. İşsizlik sorunu yıllar-

dan beri ülkemizde bir numaralı sorun olmaya devam

etmektedir. Ekonomide yapısal değişim gerçekleştiril-

meden bu sorunun çözümü mümkün görülmemekte-

dir. İşsizlik deprem gibi, sel veya kuraklık gibi do-

ğal bir afet değildir. Uygulanan hatalı politikaların

yol açtığı insanların sebep olduğu bir sorundur.

Çözümü ise hatalı politikalardan vazgeçilmesidir.

Saadet Partisi iktidarında kapitalist ekonominin

kazanmak için her yolu mübah gören yanlış anlayışı

terk edileceği gibi, hatalı IMF politikaları da terk edi-

lerek üretim ekonomisine geçilecek, üretimin önün-

deki bütün engeller kaldırılarak üretim teşvik edile-

cek, paradan para kazanma dönemi sona erecek, çalı-

şıp üreterek para kazanma dönemi başlayacaktır. Üre-

tim için,( mal ve hizmet üretimi) istihdam gerekir. Bu

da işsizliği azaltır. Ayrıca üretilen malın satılması ge-

rekir. Malın satışı ise ticareti artırır. Malın yurt içinde

satılması iç ticareti, yurt dışına satılması ise dış ticareti

geliştirir, yurda döviz girişini artırır. Sonuçta bir yan-

dan vergi gelirleri artacağından bütçe açığı ortadan

kalkar, öte taraftan yurda döviz girdisi artacağından

dış ticaret açığı ve cari açık ortadan kalkar.

Enflasyon (TÜFE)

25

Enflasyon (TÜFE)


26

Enflasyon rakamları TÜİK tarafından hesaplanır

ve her ayın 3’ünde TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) ve

ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) olarak açıklanır. Vatan-

daşı yakından ilgilendirdiği için basında ve günlük ha-

yatta daha çok TÜFE üzerinde durulmaktadır. Hükü-

metler de enflasyonu düşürmek için çaba sarf etmek-

tedirler. Genellikle son yıllarda memur maaşlarındaki

yıllık veya 6 aylık artışın ve emekli maaşlarındaki yıllık

veya 6 aylık artış ile asgari ücretteki artışların belirlen-

mesinde hep TÜFE esas alınır. Hatta tarım ürünlerinin

taban fiyatlarındaki artışlar belirlenirken bile TÜFE

göz önünde bulundurulur. Eğer enflasyon (TÜFE)

mali yıl sonunda belirlenenden yüksek olursa, enflas-

yon farkı memurun veya emeklinin maaşına ilave edi-

lir. Tabii asgari ücret için bu uygulama söz konusu de-

ğildir. Tarım ürünlerinin alımında da enflasyon farkı

ödemesi yapılmaz. Bütün hükümetler enflasyonu dü-

şürmek istiyorlar. Bilindiği gibi, enflasyon hedefinin

kontrolünü Merkez Bankası takip etmektedir. Hükü-

metler enflasyon hedefini Orta Vadeli Program’da

(OVP) belirlerler ve bu hedefi gerçekleştirme gayreti

içinde olurlar. Memur ve emekli maaşları ile işçi ücret-

lerini ve tarım ürünlerinin taban fiyatlarını düşük tu-

tabilmek için hükümetler yıllık bütçelerini yaparken

temel ekonomik büyüklükler arasında yer alan enflas-

yon oranı hedefini mümkün olan en düşük seviyede

tutarlar. Tabii ki yıllık TÜFE’nin düşük olmasının pi-

yasalar üzerinde olumlu psikolojik etkisini de dikkate

almak gerekir. Zira 1970’li yıllardan beri Türk halkı

yüksek enflasyonla yaşamaktadır ve bu tarihten beri

enflasyon konusunda “enflasyon canavarı” sözcüğü

siyasi lügatimize girmiş bulunmaktadır.

Enflasyon (TÜFE)

27

Yıllar itibariyle enflasyon rakamlarını vermeden

önce şu hususu belirtmekte yarar var. TÜİK tarafın-

dan, gerek ÜFE ve gerekse TÜFE’ye ait enflasyon ra-

kamları hesaplanırken tüketilen pek çok mal esas alı-

nır. 2003 = 100 Temel Yıllı Tüketici veya Üretici Fiyat-

ları Endeksi olarak açıklanır. TÜFE’ye ait listede baş-

langıçta 453 mal vardı. Ancak daha sonraki yıl-

larda bu sayı önce 432’ye ve son bir yıldan beri de

414’e indirildi. ÜFE’ye ait listede ise 493 kalem mal

vardır. Bu malların fiyatlarındaki değişime göre

hesap yapılır. Eğer günlük hayatta çok kullanılan

mallar veya mesela mutfak masrafları esas alınırsa

TÜFE’nin TÜİK tarafından verilen rakamlardan

çok daha yüksek olduğu görülür. Bu konu polemik

yapmaya çok müsait olduğu için biz değerlendirmele-

rimizi devletin kendi resmi rakamları üzerinden yap-

mayı uygun bulduk. Yıllar itibariyle Türkiye’deki Enf-

lasyon (TÜFE) oranları Tablo 4’de verilmiştir. Bu tab-

lodaki enflasyon oranlarının değişimi de Şekil 2’de

gösterilmiştir.

Tablo 4’den ve Şekil 2’den de görüldüğü gibi, Tür-

kiye’de enflasyon yıllardan beri sürekli yüksek seyret-

miştir. DSP, MHP ve ANAP’tan oluşan koalisyon hü-

kümeti döneminde yaşanan 2001 krizinden sonra tabii

bir seyir olarak enflasyon düşmüştür. Nitekim 2001’de

%68.53 olan enflasyon 2002’de %29.75’e; 2003’de

%18.36’ya ve 2004’de %9.32’ye düşmüştür. 2005’de

%10.53’e yükselen TÜFE 2006’da %9.65 olmuştur. Bu

durum daha sonraki yıllarda da devam etmiş ve 2008

krizinde %10.06’ya yükselen enflasyon, 2009’da

%6.53’e, 2010’da %6.40’a kadar gerilemiş, 2011’de tek-

rar çift haneli rakamlara yükselmiş ve %10.45 olmuş-

tur. 2012’de %6.16’ya düşen enflasyon 2013’de %7.4’e


28

ve 2016 yılında ise %8.53’e yükselmiştir. Yani enflas-

yon sürekli inişli, çıkışlı bir seyir izlemiştir. Bu durum

iktidarın her konuda olduğu gibi, bu konuda da başa-

rılı olamadığını göstermektedir. İktidarlar enflasyonu

düşürmeyi arzu etmişler ama bir türlü muvaffak ola-

mamışlardır. Mesela 2010 yılında açıklanan OVP’de

2011 yılında enflasyonun %5.3 olması hedeflenmiş

ama yıl sonunda %10.45 olarak gerçekleşmişti. Yani

hedefte %97 sapma olmuştu. Diğer yıllar için de aynı

oranda olmasa bile benzer durum söz konusudur. Me-

sela 2015 yılı mali bütçesi yapılırken %6.1 olması plan-

lanan TÜFE 2015 yılı sonunda %8.81 olarak gerçek-

leşmiştir. Yani hedefte %44 sapma olmuştur. Aynı du-

rum 2016 yılı için de geçerlidir.

Son yılların en yüksek enflasyon oranı 2011 yılın-

daki %10.45’lik enflasyon oranıdır. Ancak Türkiye’nin

son 10 yıldaki enflasyon oranları da yüksektir. Zira bu

oranlar ABD ve AB ülkelerindeki enflasyon oranların-

dan çok yüksektir. 2008 krizini yaşayan ABD’de 2011

yılındaki enflasyon %3, AB ülkelerinde ise %2.2

(Fransa %2.5, Almanya %2.0, İspanya %2.0) kadardır.

Bu ülkelerdeki enflasyon oranlarının daha sonraki yıl-

larda da %2-3 düzeyinde olduğu dikkate alınırsa Tür-

kiye’de enflasyonun çok yüksek olduğu kendiliğinden

ortaya çıkar.

Enflasyon (TÜFE)

29

Tablo 4: Yıllar itibariyle Türkiye’de Enflasyon (TÜFE)

Kaynak: TÜİK

Şekil 2: Yıllar İtibariyle Enflasyon (TÜFE) (%)


30

Devlet, akaryakıt (benzin, motorin), doğalgaz,

elektrik gibi temel mallara ve vergilere (ÖTV) zam

yaptığı sürece enflasyon yükselir, düşmez. AK Parti

iktidarının da yaptığı sadece zam. Bu arada uygula-

nan hatalı politikalar da gıda maddelerinin fiyatında

artışa sebep oluyor. 2015 yılının yaz ve sonbahar ay-

larından itibaren mercimek, kuru fasulye, patates,

pirinç gibi temel gıda maddelerine zam geldiği gibi,

et ve et mamulleri ile süt ve süt ürünleri dâhil tüm

gıda maddelerine de zam geldi. Bu arada aslında

yaz aylarında ucuz olması gereken meyve ve seb-

zeye de zam geldi. Bu zamlar dolayısı ile TÜFE bek-

lentilerden yüksek oldu. 1 Kasım 2015’deki Genel

Milletvekili Seçimi sonrasında temel tüketim mallarına

yapılan zamlarda enflasyonun yükselişini sürdürme-

sine sebep oldu. Demek oluyor ki, AK Parti’nin hatalı

politikaları yüzünden bir yandan temel malların fiyat-

ları yükseliyor, diğer taraftan üretim yetersizliği yü-

zünden gıda maddelerinin fiyatları yükseliyor. Vatan-

daş da AK Parti hükümetlerinin hatalarının fatura-

sını ödüyor. Ancak gerek hükümet ve gerekse AK

Parti yetkilileri kendi yaptıkları zamları ve temel mal-

lardaki fiyat artışlarını hiç gündeme getirmemektedir-

ler. Onlar suni gündemler oluşturarak toplumu meş-

gul etmektedirler.

AK Parti iktidarı bu konuda sadece DSP-MHP-

ANAP koalisyon hükümeti dönemindeki enflasyonun

çok daha yüksek olduğunu söyleyebilmektedir. Biz de

diyoruz ki, kötü örnek emsal teşkil etmez. O dö-

nemde de enflasyon yüksekti, ekonomi yönetimi

kötüydü. Siz yüksek enflasyonu düşürmek, ekono-

miyi düzelterek vatandaşımızı refaha kavuşturmak

için geldiniz. Siz ne yaptınız? 2010 yılında %6.40

Enflasyon (TÜFE)

31

olan enflasyonu 2011’de tekrar %10.45’e, çift haneli ra-

kamlara yükselttiniz. 2016 yılında da enflasyon %8.53

oldu.

2006 yılından beri “Orta Vadeli Program” yapıl-

maktadır. OVP’de Temel Ekonomik Büyüklükler ara-

sında yer alan TÜFE maalesef sürekli revize edilmek-

tedir. Mesela 2014 yılı ekim ayında yapılan OVP’de

2015 yılı enflasyonu %5.0 olarak belirlenmişti.

2015’de hazırlanan OVP’de 2015 yılı enflasyonu

%6.1’e revize edildi. Merkez Bankası Başkanı Sayın

Başçı tarafından sene içinde %6.1 de revize edildi ve

%7.9 olarak açıklandı. Yıl sonunda TÜFE %8.81 olarak

gerçekleşti. Aynı yıl dünya piyasalarındaki ham petro-

lün varil fiyatında büyük bir ucuzlama oldu. Bu ucuz-

lamanın da etkisi ile yıllık enflasyon %8.81 olarak ger-

çekleşti. Petroldeki ucuzlama olmasa idi enflasyon

%8.81’den daha yüksek olabilirdi. Hükümet ekono-

miyi kontrol altına almak için OVP’de hedef açıklıyor

ama açıkladığı hedefi gerçekleştiremiyor. Niçin ger-

çekleştiremiyor? Gerçekleştiremeyişinin nedeni; he-

defler belirlenirken ülke gerçekleri dikkate alınmıyor,

bir takım temenniler esas alınarak hedefler belirleni-

yor. Temenniler gerçekleşmeyince revizyona gidiliyor.

Enflasyonu etkileyen iki önemli faktör vardır.

Bunlardan birincisi maliyetler ikincisi ise arz-talep

dengesizliğidir. Her iki faktör de halk tarafından

değil, hükümetler tarafından kontrol ve idare edi-

lir. Hükümetler beceriksiz olunca enflasyon yükse-

lir.

Bu ekonomik uygulamalarla enflasyon düşürüle-

mez. Faiz oranlarını düşürmeden, üretim maliyetlerini


32

azaltmadan, mal ve hizmet üretimini artırmadan enf-

lasyon düşürülemez. Saadet Partisi iktidarında ekono-

mide reel ekonomiye, üretim ekonomisine geçilecek,

finans ekonomisi terk edilecek, paradan para kazanma

dönemi sona erecek, üretim yaparak para kazanma dö-

nemi başlayacak, böylece üretim arttırılarak enflasyon

düşürülecektir.

Enflasyonu (TÜFE) en fazla etkileyen faktör te-

mel mallara ve vergilere yapılan zamlardır.

Eylül 2016’da (6 Eylül 2016) motorine ve ben-

zine yapılan ÖTV zamları;

Petrol ürünlerinden motorine ve benzine yıllardan

beri küçük oranlarda ama sürekli zam gelmiştir. Bu

zamlar 2015 yılından önce uluslararası piyasalarda

petrolün varilindeki artıştan ve Dolar’daki artıştan

kaynaklanmaktaydı. Ocak 2015’de dünyada petrolün

varil fiyatı 115 dolardan 50 doların altına gerilemiştir.

Hatta 2016 yılı başında 40 doların altına düşmüştür.

Halen (2016 yılı sonu) ham petrolün varil fiyatı 50 do-

lar civarında seyretmektedir. Kısaca petrolün varil fi-

yatında %50’den fazla düşme olmuştur. Ham petrol fi-

yatındaki bu ucuzlama Türkiye’de tüketiciye aynı

oranda olmasa da yansımış ve zaman zaman benzin ve

motorin fiyatlarında düşmeler olmuştur. 6 Eylül

2016’da akaryakıt ürünlerinden motorin ve benzin

ile otogaz ve solventlerin ÖTV’sine zam geldi. Yeni

zam miktarı 95 oktan benzin ile motorinin litresinde

20 kuruş, LPG’nin de kilogramında 20 kuruş oldu. Bu

zamlarla 95 oktan benzinin litresindeki ÖTV 218 ku-

ruştan 238 kuruşa, motorinin litresindeki ÖTV 159

Enflasyon (TÜFE)

33

kuruştan 179 kuruşa, LPG’nin kilogramındaki ÖTV de

158 kuruştan 178 kuruşa yükseltildi.

Bilindiği üzere, petrol ürünlerine yapılan zam oto-

matiğe bağlanmıştır. Dünya piyasalarında ham pet-

rol fiyatları yükseldi, hemen benzine, motorine ve

LPG’ye aynı oranda zam. Dolar kuru yükseldi,

haydi benzine, motorine, LPG’ye aynı oranda zam.

AK Parti hükümetlerinin en iyi yaptığı iş bu. Ama

petrolde ucuzlama olunca benzin, motorin ve LPG fi-

yatlarında aynı oranda ucuzlama olmuyor. Benzine ve

motorine zam gelince şehirlerarası ve şehir içi ulaşım

ücretleri dâhil tüm taşımacılık ücretlerinde ve petro-

lün girdi olarak kullanıldığı tarım ürünleri ile diğer tü-

ketim mallarının fiyatlarında artış meydana geliyor.

Evet, Türkiye kendi ihtiyacını karşılayacak kadar

petrol üreten bir ülke değildir. Tüketilen petrolün bü-

yük bir kısmını yurt dışından satın alıyoruz. Ham pet-

role zam gelmesi benzin ve motorin fiyatlarını etkiler.

Ama hiç unutulmamalıdır ki, vatandaşın satın aldığı

benzinin de, motorinin de %60 kadarı vergidir. Bu ver-

gilerin oranı düşürülerek benzin ve motorin zamları

yapılmayabilir. Ama hali vakti yerinde olanlardan, ka-

zanan kesimden alınması gereken gelir vergisini alarak

bütçe gelirlerini oluşturamayan iktidar, tüm toplum

kesimlerinin ödediği dolaylı vergilerle bütçe gelirlerini

oluşturmaya çalışıyor. Türkiye’de toplam vergi gelir-

leri içerisinde dolaylı vergilerin payı %68-70, doğru-

dan vergilerin payı ise %30-32 kadardır. Bu oran ABD,

Almanya, İngiltere, Fransa gibi ülkelerde tam tersi du-

rumdadır. Yani endüstrileşmiş dediğimiz, gelişmiş de-

diğimiz ülkelerde dolaylı vergilerin oranı düşük, doğ-


34

rudan vergilerin oranı yüksektir. Bunun anlamı Tür-

kiye’deki vergi sistemi yapısal bir hata içermektedir.

Bu hatalı yapı sabit ve dar gelirli vatandaşlarımızın

ekonomik yönden sıkıntı çekmesine sebep olmaktadır.

Diğer Vergi (ÖTV) Zamları;

2011 yılı ekim ayı içerisinde, ÖTV motorlu araç-

larda motor hacmi;

1.600-2.000 litre arası olanlarda %60’dan %80’e,

2.000 litrenin üzerinde olanlarda %84’den %130’a

ve Ticari araçlarda da %10’dan %15’e yükseltilmişti.

2016 yılı kasım ayında (24 Kasım 2016) motorlu

taşıtların ÖTV’sine yeni zamlar geldi.

Bu arada 30 Kasım 2016 tarihli Resmi Gazete’de

yayınlanan 9561 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile siga-

radaki ve alkollü içkilerdeki ÖTV oranları yükseltildi,

sigaradaki maktu vergi miktarı ile alkollü içkilerdeki

maktu vergi miktarları da artırıldı.

Benzine, motorine ve LPG’ye zam yaparken bu

malların yurt dışından ithal edildiğini, uluslararası pi-

yasalarda ham petrol fiyatlarında meydana gelen artış-

ların tüketiciye yansıtıldığını ifade eden yetkililer 2011

yılı ekim ayında ÖTV ‘ye yapılan zamları açıklamakta

sıkıntı çektiler ve Sayın Maliye Bakanı bu yolla cari

açığın sınırlanmasının hedef alındığını beyan etti-

ler. 2016 yılının eylül ve kasım aylarında yapılan

zamlarda ise bütçe açığının azaltılması gözetilmiş

olsa gerek. Hatırlanacağı gibi 2011 yılında yapılan

ÖTV zamları için dönemin Başbakanı da “Zam yap-

mayalım da Yunanistan gibi mi olalım.” demişlerdi.

Enflasyon (TÜFE)

35

Sanıyoruz bu ifadeler Türk ekonomisinin içinde bu-

lunduğu durumu çok iyi açıklamaktadır.

Yunanistan gibi olmak, yani iflas etmek. Evet, Sa-

adet Partisi olarak biz iktidarları eleştirirken bu eko-

nomik politikalarla, bu borçlanma ile Türk ekonomi-

sinin bir çıkmaza sürüklendiğini hep ifade ettik ve ha-

len de ediyoruz. Son zamanlarda AK Parti iktidarının

Başbakanı da, Maliye Bakanı da diğer bakanları da

Türk ekonomisinin sıkıntıda olduğunu söylüyorlar.

Demek ki uyguladıkları ekonomi politikalarının hatalı

olduğunu görmeye başladılar. Saadet Partisi olarak ik-

tidara sesleniyoruz. Satılan mallara zam yapmakla,

yeni vergiler koymakla veya vergi oranlarını artır-

makla, işçiye, memura, emekliye, çiftçiye, dul-yetime

verirken cimri, faizciye verirken bonkör davranarak

ekonomi düzeltilemez.

Bakınız 54. Erbakan Hükümeti iktidar olduğu

1 yıllık sürede ek vergi koymadan, emtia fiyatla-

rına zam yapmadan memur maaşlarına ortalama

%130, işçi ücretlerine %100, emekli aylıklarına

%100, Bağ-Kurluların aylıklarına %350 gibi bü-

yük zamlar yaptı. Taban fiyatlarını yüksek tutarak

çiftçiye yüksek gelir artışı sağladı. Bu artışlar sonu-

cunda ticari hayat canlandı, esnaf kâr etti, yüzü güldü.

Anadolu insanı rahat bir nefes aldı. Bütün bu ödeme-

leri nasıl yaptı? Havuz sistemini kurdu ve denk bütçe

yaptı. Bu yolla faizleri düşürdü, kaynak paketleri ha-

zırlayarak bütçeye ek kaynak sağladı. Reel ekonomiye

geçti, üretimi artırdı. Yani rantiyeciye giden paraları

çalışarak üreten Anadolu insanına aktardı. Sonuçta

ekonomik hayat canlandı, üretim arttı, istihdam arttı.

İnsanımızın yüzü güldü.


36

Enflasyon ve Toplum Kesimlerinin Durumu

Ülkemizde yoksulluk kol geziyor.

Bu ülkede akşam saatlerinde hafta pazarı kapa-

nınca pazar yerine gidip sebze-meyve artığı toplayan

insanlarımız var. Vatandaşlarımız arasında yüce dini-

mizin emri olan zekât, fitre ve sadaka verme gibi güzel

bir uygulama var. Hali vakti yerinde olan insanlarımı-

zın yoksullara verdiği zekât, fitre ve sadaka fakir insan-

larımızın ihtiyaçlarını karşılamalarına katkıda bulunu-

yor. Bu arada son yıllarda Suriye’deki savaştan kaçarak

yurdumuza sığınan insanların da ihtiyaçlarının karşı-

lanmasında yüce milletimizin asil evlatları oldukça fe-

dakâr davranmaktadırlar. Evet, sayıları 3 milyonu bu-

lan bu sığınmacıları da sayar isek yurdumuzdaki yok-

sulların sayısı çok daha fazla olur. Sosyal Hizmetler

Fonu’nun ve belediyelerin yaptığı yardımlarla hayatını

idame ettiren insanlarımızın varlığını hepimiz biliyo-

ruz. Bu ülkede iş bulup çalışan kesimlerin de ekono-

mik durumu iyi değildir.

Enflasyon insanlarımızın günlük hayatını etkili-

yor. Sadece işsiz insanlarımız değil, iş bulup çalışan in-

sanlarımız da “Enflasyon Canavarı” ile mücadele edi-

yor. Bu bir gerçek. Ancak, vatandaşın durumu ne?

Toplum kesimleri Enflasyondan nasıl etkileniyor? Ko-

nunun burasında toplum kesimlerinin durumunu ayrı

ayrı ele alıp irdelemekte yarar vardır sanırız.

ÇİFTÇİ sıkıntılıdır. Bu konuda her bölgemizin

veya ilimizin özel durumu dikkate alınarak örnekler

verilip açıklamalar yapılabilir. Evet, biz biliyoruz ki

daha önceki yıllarda olduğu gibi, 2016’da da buğday,

pamuk, ayçiçeği, şekerpancarı, çay, kayısı, fındık vb.

Enflasyon (TÜFE)

37

bitkisel ürünleri üreten çiftçilerimizin ve hayvancılık

yapan yetiştiricilerimizin durumu maalesef iyi değil-

dir. Her bir ürünü ayrı ayrı ele alıp incelemek bu rapo-

run hacmini çok artıracaktır. Bu yüzden burada hemen

her bölgemizi ve her vatandaşımızı yakından ilgilendi-

ren bir bitkisel ürünümüz olan buğday ile hayvancılı-

ğın durumunu ele alıp incelemek istiyoruz.

Buğday insanımızın temel besin kaynağıdır. Üre-

tici ve tüketici olarak hemen her insanımızı ilgilendi-

ren bir üründür. İktidarlar da bu durumu bildikleri

için buğday üretiminin yeterli olması için önlemler

alırlar ve buğday üretiminin artması için çiftçiye des-

tek verirler. AK Parti iktidarı da kendince bu politikayı

uygulamaktadır. Hükümetler çiftçinin buğdayını de-

ğer fiyatına satması için müdahale fiyatı açıklarlar.

2012’de Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından

66.5 kuruş/kg olan Anadolu Kırmızı Sert Buğday’ın

müdahale alım fiyatı 2013’de 72.0 kuruş/kg’a yük-

seltilmişti. Yani fiyat 2012 yılına göre kg başına 5.5

kuruş artırılmıştı. Bir diğer ifade ile 2012 yılına

göre fiyat artışı %8 idi. 2014 yılında rekolte düşük

olduğu için serbest piyasada buğday fiyatları yüksek

teşekkül etti. Bu yüzden Toprak Mahsulleri Ofisi

(TMO) piyasaya girmedi. 2015 yılında TMO Anadolu

Kırmızı Sert Buğday fiyatını 86.2 kuruş/kg olarak

açıkladı. TMO 2013 yılında Anadolu Kırmızı Sert

Buğday alım fiyatını 72 kuruş/kg olarak açıkla-

mıştı. Yani 2013 yılına göre 2015 yılında (iki yılda)

buğday fiyatında 14.2 kuruş veya %19.7 artış yapılmış-

tır. Eğer yıllık olarak düşünülürse, buğday fiyatında

%9.9’luk bir artış yapılmıştır. Aynı yıllarda çiftçinin

üretimde kullandığı gübre, mazot, tohumluk ve zi-

rai mücadele ilacı gibi temel girdilerdeki yıllık fiyat


38

artışının %12-20 arasında olduğu dikkate alınırsa

buğday fiyatındaki artışın düşük olduğu kendili-

ğinden ortaya çıkmaktadır. 2015 hasat yılında iklim

şartları elverişli geçtiği için dekara verim yüksek oldu

ve buğday üreticisi çiftçimiz sevindi. Buğday rekoltesi

yüksek olduğu için milletçe hepimiz sevindik. Rekol-

tenin 22.5 milyon tonu bulduğu yetkililerce ifade

edildi. Verim yüksek olduğu için çiftçimiz sevindi ama

sevinci tam olmadı. Eğer hükümetin taban fiyat politi-

kası da müsait olsa idi o zaman çiftçimizin sevinci tam

olacaktı, yüzü gülecekti, bu olmadı. Yani yine buğday

üreticisi umduğunu bulamadı.

2016’da Anadolu Kırmızı Sert Buğday fiyatları

91 kuruş/kg olarak açıklandı. Bu demektir ki buğ-

dayın kilogramına 4.8 kuruş (91 - 86.2 = 4.8) zam

yapıldı. Bir diğer ifade ile buğdayın kilogramı %5.5

artırıldı. Bu artış çok düşüktür. Nitekim 8 Aralık

2016’da serbest piyasada (borsa) aynı buğdayın fi-

yatı bu değerin üzerindedir.

2016 yılı hasadı başlamadan önce Anadolu Kır-

mızı Sert Buğday fiyatı serbest piyasada 96-97 ku-

ruş/kg’dan işlem görüyordu. Hasat başlayınca buğ-

day fiyatı 90-92 kuruş/kg geriledi. Daha sonra Gıda,

Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı fiyat açıkladı. Bu açık-

lama serbest piyasada buğday fiyatlarının 90 ku-

ruş/kg’dan daha da aşağı, 85-86 kuruş/kg’a düşmesine

sebep oldu. Bu fiyat ile buğday üreticisi çiftçi kâr ede-

medi ve mağdur oldu. Zira 2015 yılına göre buğday

alım fiyatındaki artış %5.5 kadardır. Bir diğer ifa-

deyle buğday fiyatına enflasyon oranının altında

artış yapılmıştır. Çiftçinin üretimde kullandığı

gübre ve mazot fiyatlarında son bir yılda önemli bir

Enflasyon (TÜFE)

39

değişiklik olmasa da tohumluk ve zirai mücadele

ilacı gibi temel girdilerin fiyatlarındaki artış %12-

20 düzeyindedir. Daha önceki yıllarda buğday taban

fiyatına yapılan %8-10’luk artışlar da girdi fiyatların-

daki artışın çok gerisindeydi. O tarihlerde hazırladığı-

mız Raporlardaki tespitlerimiz aynen gerçekleşti ve

girdi fiyatlarındaki %20’lik artışlara rağmen ürün fiya-

tında %8-10 artış yapıldı. Düşünün bazı yıllar “çiftçi-

nin kara gün dostu” olarak bilinen, TMO piyasaya

bile girmiyor. Buğday üreticisi sahipsiz bırakılıyor.

Yukarıda 2014 yılında buğday rekoltesinin düşük

olduğunu söyledik. Rekoltenin düşük olmasını Gıda

Tarım ve Hayvancılık Bakanı basına “Hava şartlarının,

kuraklığın etkisiyle bu sene buğday rekoltesi 2-2.5

milyon ton düşük olmuştur.” diye açıkladı. 2014 yı-

lında buğday rekoltesinin düşük olmasında hava şart-

larının, kuraklığın etkisi vardır. Ancak asıl sebep ku-

raklık değil, Tarım Bakanlığı’nın hatalı uygulamaları-

dır. Bakanlığın düşük taban fiyatı vermesi, çiftçinin

yaptığı harcamaların karşılığını alamamasına sebep ol-

maktadır. Yetiştirdiği ürünün karşılığını alamayan

üretici de buğday ekiminden vazgeçmiş ve bunun so-

nucu olarak milli üretim düşmüştür. Üretim azalınca

2014 yılında Türkiye 2-2.5 milyon ton buğday ithal et-

mek mecburiyetinde kalmıştır. 2016 yılında da Tür-

kiye’nin buğday rekoltesi 20.6 milyon ton kadardır ve

bu miktar Türkiye’nin ihtiyacını karşılayamayacağı

için Türkiye 2016-2017 sezonunda 2-2.5 milyon ton

buğday ithal etmek mecburiyetinde kalacaktır. Zaten

Rusya dâhil birçok ülke ile ithalat bağlantıları yapıl-

mıştır. Evet, hatalı tarım politikaları sonucu emeğinin

karşılığını alamayan çiftçi buğday ekiminden vazgeç-


40

miş ve buğday ekim alanları azalmıştır. Nitekim BÜ-

GEM’in verilerine göre 2006’da 8.490.000 hektar

olan buğday ekim alanı 2016 yılında 7.672.000

hektara düşmüştür. Yani buğday ekim alanı

818.000 hektar azalmıştır. Buğday üreticisi kâr

edemeyince buğday ekiminden vazgeçiyor. Sonuçta

milli üretim düşüyor ve buğday ithalatı gündeme

geliyor. Buğday ithalatının yapılması demek Türk

çiftçisine verilmeyen paranın yabancı ülke çiftçi-

sine verilmesi demektir, dış ticaret açığının artması

demektir, cari açığın artması demektir.

Uygulanan politikaların hatalı olduğu T.C. Gıda,

Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar

ve Politikalar Genel Müdürlüğü Tarımsal Ekonomi

ve Politika Geliştirme Enstitüsünce yayınlanan “Ta-

rımsal Veriler” isimli yayınlar incelendiğinde anlaşıl-

maktadır. Mesela 2014 ile 2015 yıllarında 1 kg buğday

ile satın alınabilecek buğday üretiminde kullanılan

girdi miktarları yani parite karşılaştırıldığında, parite-

nin buğdayın aleyhine olduğu görülmektedir. 2014 yılı

ortalama değeri olarak her türlü destek dâhil 1 kg buğ-

day ile alınabilecek gübre (%26 CAN) miktarı 1.27 kg

iken 2015 yılı ocak ayında her türlü destek dâhil 1 kg

buğday ile alınabilecek gübre miktarı 1.16 kg’a düş-

müştür. Yani çiftçi 2015 yılı ocak ayında 1 kg buğday

satınca 2014 yılındaki kadar gübre (girdi) alamamıştır.

Aynı zaman diliminde mazot için bir mukayese

yapılırsa dünya piyasalarında ham petrolün varil fiya-

tındaki aşırı ucuzlamadan dolayı paritenin buğday le-

hine olduğu görülmektedir. Yani çiftçi 2015 yılı ocak

ayında her türlü destek dâhil 1 kg buğday sattığında

Enflasyon (TÜFE)

41

2014 yılındakinden (ortalama değer) biraz daha fazla

mazot alabilmektedir.

Burada bir hususu hatırlatmak istiyoruz. Çiftçi-

mize mazot desteği verilmektedir. Ama bilindiği gibi

bu destek yeterli değildir. Çiftçiye verilen mazot des-

teğini sağa sola çekmeye, abartarak allayıp pulla-

yarak topluma sunmaya gerek yok. Biz diyoruz ki,

gemi sahiplerine mazot kaç liraya veriliyorsa çift-

çimize de o fiyattan verilsin yeter.

Aynı yayında traktör üzerinden de benzer şekilde

bir mukayese yapılmıştır. Traktör üzerinden yapılan

mukayesede durum çok daha belirgin bir biçimde gö-

rülmektedir. Çiftçi bir traktör (New Holland TT 50)

almak için 2014 yılında (ortalama) her türlü destek

dâhil 41.050 kg buğday satması gerekirken, 2015 yılı

ocak ayında aynı traktörü alması için satması gereken

buğday miktarı 42.786 kg’a yükselmiştir. Yani aynı

traktörü almak için çiftçimizin 1.736 kg daha fazla

buğday satması gerekmiştir. Bu karşılaştırma 2013 yılı

için yapıldığında da, 2014 yılı için yapıldığında da çift-

çinin zararına olduğu görülmektedir. Aslında Tarım

Bakanlığının yayınındaki rakamlar her şeyi en güzel

şekilde açıklıyor. Biz bu konuda AK Parti iktidarının

Tarım Bakanlığının bir kuruluşu olan Tarımsal Eko-

nomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğünün

yayınlarını dikkate almasını ve çiftçinin yıldan yıla za-

rar etmesi değil, kar etmesini sağlayacak uygulamaları

tatbik etmesini kendilerine tavsiye ediyoruz.

Bilindiği üzere 54. Erbakan Hükümeti döne-

minde, 1997 yılında TMO 2. Sınıf Anadolu Kırmızı

Sert Ekmeklik Buğday fiyatlarını 18.000 TL/kg’dan


42

33.000 TL/kg’a yükseltti. Yani buğday alım fiyatını,

AK Parti iktidarının yaptığı gibi %7-8 değil, %83 art-

tırdı. Bu uygulama çiftçimizin yüzünü güldürdü, kar

etmesine sebep oldu. Çiftçi kar edince üretimini ar-

tırdı. Bu da Türkiye’nin buğday üretiminin artmasına

sebep oldu. Biz AK Parti iktidarından buğday alım fi-

yatını Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın Başbakan ol-

duğu 54. Hükümetin artırdığı oranda artırmasını

beklemiyoruz. Ama buğday alım fiyatındaki artışın

girdi fiyatlarındaki artışın çok gerisinde kalmasının da

hatalı bir uygulama olduğunu hatırlatmadan geçmek

istemiyoruz. Kısaca son yıllarda, 2011 ve 2012 yılla-

rında buğday üreticisi çiftçi mağdur edildiği gibi,

2013, 2015 ve 2016’da da mağdur edilmiştir. 2014 yı-

lında ise çiftçiyi mağdur etmemek düşüncesiyle Bakan-

lık veya TMO piyasaya hiç girmemiş ve buğday üreti-

cisi yalnız bırakılmıştır. Saadet Partisi olarak buğday

üreticisine yapılan diğer desteklerin devam etmesini,

çiftçimizin ürününü pazarlarken makul ölçüler içinde

desteklenmesini istiyoruz. İktidarın “Dünya buğday

fiyatlarını da dikkate alarak ülkemizde buğday fi-

yatlarını belirliyoruz.” şeklindeki açıklamalarını ger-

çekçi bulmuyoruz. 2015 yılında hazırladığımız ra-

porda 2015 yılında hasat başlamadan önce serbest pi-

yasada 90-93 kuruş olan 1 kg Anadolu Kırmızı Sert Ek-

meklik Buğday’ın fiyatı bakanlıkça (TMO) 86.2 ku-

ruş/kg olarak açıklandı. Saadet Partisi olarak, müda-

hale alım fiyatının 120 kuruş olması gerektiğini

ifade etmiştik. 2016 yılında ise 1 kg Anadolu Kır-

mızı Sert Ekmeklik Buğday’ın müdahale alım fiya-

tının 140 kuruş olması gerektiğini ifade etmiştik.

Tabii ki bu fiyat ilerleyen zaman içinde yükseltile-

cektir. Saadet Partisi iktidarında her türlü tarım

Enflasyon (TÜFE)

43

ürünlerini üreten çiftçilerimiz alın terlerinin karşı-

lığını alacaklardır. Bundan hiç kimsenin şüphesi

olmasın. Bu konuyu bitirmeden bir sual sormak isti-

yoruz.

Kâr edemeyince çiftçi bu işi niçin yapsın?

Bu sualin cevabını yetkililerin vermesi gerekir.

Çiftçi üretim yapmazsa veya yapamazsa ortaya çıkacak

durumu düşünmek bile istemiyoruz. İnsanımız ekmek

bulamaz, aç kalır, Allah (c.c.) korusun.

Tabii bu arada tarımsal üretimin tabiat şartlarına

bağlı olduğunun ve sürekli büyük bir risk taşıdığının

da dikkate alınması gerekir. Mesela, 2014’de yaşanan

don hadisesinden dolayı meyve üreticilerinin, özellikle

kayısı ve fındık üreticilerinin durumunun da dikkate

alınması gerekirdi. Tarımsal üretimde risk fazladır. Bu

yüzden her türlü meyve ve sebze üretimini gerçekleş-

tiren üreticilerimize yapılan devlet desteği artırılmalı-

dır.

Hayvancılıkta da aynı hatalı politikalar uygulan-

mıştır. Öyle ki daha önce canlı hayvan ve et ihraç eden

Türkiye 2010 yılında et ve canlı hayvan ithal etmek

mecburiyetinde kalmıştır. 2010 yılında idrak ettiğimiz

kurban bayramında kurbanlık hayvan ithal eden Tür-

kiye 2011 yılında da kurban bayramı için kurbanlık

hayvan ithal etmekten kurtulamamıştır. 2012 yılında

ise canlı hayvan ve et ithalatı devam etti. 2014’de de

besi materyali dana ithalatına izin verildi. 2016 yılında

ise 08.04.2016’da yayınlanan 1. Kararname ile (8595

Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı) 15.000 ton büyükbaş

hayvan eti ve 03.05.2016’da yayınlanan 2. Kararname

ile (8794 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı) de 400.000


44

baş kasaplık ve 150.000 baş da damızlık büyükbaş hay-

van ithalatına izin verilmiştir. Ayrıca 8794 Sayılı 2. Ka-

rarname ile 20.000 baş da canlı koyun ve keçi ithaline

izin verilmiştir. Yani AK Parti hükümetlerinin “Hay-

vancılığı geliştirdik.” diye tüm övünmelerine rağmen

canlı hayvan ithalatı da et ithalatı da devam ediyor.

2017 yılında da ithalat devam ediyor. 27.12.2016 ta-

rihli 9664 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 31.12.2017

tarihine kadar Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünce

0 (sıfır) gümrükle 500.000 baş hayvan ithalatına izin

verilmiştir.

Saadet Partisi olarak canlı hayvan ve et ithalatının

yapılmasının hayvancılığımıza zarar vereceğini ifade

ediyor ve ithalata karşı olduğumuzu açıklıyoruz. Biz

daha önceki raporumuzda da bu konu ile ilgili olarak

görüşlerimizi açıklamıştık. Aslında Türkiye’nin kır-

mızı et üretiminde bu duruma düşeceği Devlet Plan-

lama Teşkilatı Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı

Hayvancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda

açıkça kaydedilmiştir. Ama AK Parti yöneticileri

kendi bürokratlarının hazırladıkları raporları bile

inceleyip önlem almamakta, ülkeyi el yordamı ile

idare etme cihetine gitmektedirler. İktidara bir kez

daha hatırlatıyoruz. Politikalarınız hatalı! Bu yanlış-

tan vazgeçiniz!

Türkiye gibi tarımsal üretime müsait bir ülkede

gerek bitkisel üretim ve gerekse hayvansal üretim ni-

çin arzu edilen düzeyde değil diye bir soru akla gelebi-

lir. Bu sualin cevabı iktidarların uyguladığı tarım poli-

tikaları ile ilgilidir. Eğer uygulanan tarım politikaları

çiftçinin gelir düzeyini arttıran milli politikalar ise ta-

rımsal üretim artmaktadır. Yok, eğer uygulanan tarım

Enflasyon (TÜFE)

45

politikaları çiftçinin gelir düzeyini arttırmayan IMF

politikaları ise tarımsal üretim düşmektedir. Türkiye

IMF politikalarını terk edip Milli Görüş politikalarını

uygularsa üretim artar. AK Parti iktidarları tarımsal

üretimi artırmak üzere çiftçiye destek verildiğini her

vesile ile ifade etmektedirler. Evet, yıllardan beri çift-

çiye tarımsal destek veriliyor. Sadece AK Parti hükü-

metleri döneminde değil daha önceki hükümetler dö-

neminde de çiftçiye tarımsal destek veriliyordu ve bu

destek miktarları yıllık bütçelerde de merkezi yönetim

bütçe giderleri arasında tarımsal destekleme ödemeleri

başlığı altında yer alıyordu. Biz çiftçiye destek yapılmı-

yor demiyoruz. Biz bu desteklerin yetersiz olduğunu

söylüyoruz. Geliniz son yıllarda bütçeden yapılan ta-

rımsal destek miktarlarına bir göz atalım;

Dikkat edilirse bütçeden çiftçimize verilen destek

yıllar itibariyle artmaktadır. Sadece 2009 yılında 2008

yılındakinden daha az tarımsal destek verilmiştir.


46

2010 yılındaki destek de 2008 yılındaki destek kadar-

dır. Daha sonraki yıllarda da bütçeden yapılan tarımsal

destekler artırılmıştır. Bütçeden tarıma yapılan bu des-

tek miktarları azdır. AK Parti hükümetleri tarımsal

üretimi teşvik amacıyla 2006 yılında kendi iktidarları-

nın çıkardığı 5488 Sayılı Tarım Kanunu’nun 21. Mad-

desi’nde belirtilen destek miktarı kadar ödeneği büt-

çeye koymamaktadırlar. Kanunda, Tarımsal Destek-

lemelerin Finansmanı başlığı altındaki 21.

Madde’de, “…Bütçeden ayrılacak kaynak, Gayri

Safi Milli Hasıla’nın yüzde birinden az olamaz.“

hükmü yer almaktadır. Ama AK Parti iktidarları bu

hükme hiç uymamaktadırlar. Mesela 2015 yılında büt-

çeden tarıma ödenen destek miktarı 10.0 milyar

TL’dir. Bu miktarı başta Gıda Tarım ve Hayvancılık Ba-

kanı olmak üzere hükümet başkanı ve diğer hükü-

met üyeleri, “Çiftçimize 2015 yılında 10.0 milyar

TL destek verdik.” diyerek övünçle söylemektedir-

ler. Ama şu bilinmelidir ki; kanun gereği 2015’de

verilmesi gereken destek miktarı en az 19.5 milyar

TL olmalıydı. Zira 2015 yılında Türkiye’nin milli ge-

lirinin 1 trilyon 945 milyar TL (1.944.594 milyon TL)

olması öngörülmüştür. Bunun %1’i 19.45 milyar veya

yaklaşık 19.5 milyar TL eder.

2016 yılında da bütçeye kanunda öngörülen mik-

tar kadar tarımsal destek konulmamıştır. 2016 yılı büt-

çesinde tarımsal destek olarak 11.6 milyar TL ayrıl-

mıştı. Yıl içerisinde bunun 11.5 milyar TL’si harcandı.

Aynı yıl Gayri Safi Milli Hasıla’nın 2 trilyon 206 milyar

828 milyon TL olması ön görülmüştü. Buna göre 2016

yılındaki tarımsal destek miktarının kanun gereğince

22.1 milyar TL olması gerekirdi. Ama görüldüğü gibi

Enflasyon (TÜFE)

47

2016’da da tarıma bütçeden ayrılan tarımsal destek ka-

nunda ön görülen miktardan çok düşüktür. Bu du-

rumu AK Partili bakanlar ve AK Partili yöneticiler

söylemezler. Hadi, onlar açıklarını niçin söylesin-

ler? AK Partililerin hükümetin hata ve eksiklikle-

rini açıklamamaları siyaseten mazur görülebilir

belki diyelim! Peki, ana muhalefet partisi CHP’ye

ve MHP’ye ne diyelim? Onlar niçin söylemiyorlar?

Başta Türkiye Ziraat Odaları Birliği olmak üzere,

tarımla ilgili sivil toplum kuruluşları ve basınımız

niçin konuyu gündeme getirmiyorlar? Bu durumu

anlamak gerçekten çok zor sanırım!

Maliye Bakanlığınca yayınlanan bütçe giderleri in-

celendiğinde; 2016 yılında bütçeden tarıma ayrılan

10.6 milyar TL’lik ödeneğin 3 milyar 013 milyon

TL’lik kısmının hayvancılık desteği olduğu görül-

mektedir. Bize göre 2016 yılında hayvancılık için

bütçeden ayrılan tarımsal destek miktarı da azdır.

Bu hatalı uygulama daha önceki yıllarda da yaşan-

mıştı. Sonuç 2010’da et ve kurbanlık hayvan itha-

latı olarak ortaya çıkmış idi. Bu sene de yani

2016’da da aynı durum yaşanmaktadır. Şurası bi-

linmelidir ki, eğer hayvancılık gerektiği şekilde destek-

lenmez ise besici zarar eder ve bu işi yapmaz. İşte o

zaman et üretimi azalır ve ithalat gündeme gelir. Hepi-

niz hatırlarsınız biz Saadet Partisi olarak iktidarları

hep uyarıyoruz, “Tarımsal destekleri arttırınız, özel-

likle pazarlama aşamasında çiftçimizi yalnız bırak-

mayınız, çiftçimizin yanında olunuz, gelişmiş ülke-

lerin tarıma verdiği desteği dikkate alınız ve hükü-

met olarak çiftçimizi üretimin her aşamasında des-

tekleyiniz.” diyoruz.


48

İŞÇİ sıkıntılı. Çalışanların büyük kısmı devletin

belirlediği asgari ücretten aylıklarını almaktadırlar. Bi-

lindiği gibi, 2015 yılında senenin 1. altı ayında asgari

ücretli bir işçinin eline aylık net 949 TL, 2. altı ayı için

de 1.000 TL para geçmekte idi. 2015 yılı seçim senesi

idi. AK Parti hükümeti 7 Haziran seçimlerinde oy kay-

bına uğrayınca 1 Kasım 2015 Genel Milletvekili Seçim-

leri’nde asgari ücrete 300 TL zam yapacağını açıkladı

ve 2016 yılı başında bu zammı yaptı. Böylece asgari üc-

rete 300 TL zam gelmiş oldu. Bir diğer ifade ile daha

önceki yıllardaki gibi asgari ücrete bir yılda %10 değil

%30 zam yapılmış oldu ve asgari ücret 1.300 TL oldu.

Açlık sınırının 4 kişilik bir aile için Aralık 2016’da

(Memur-Sen) 1.546 TL olduğu dikkate alınırsa bu

1.300 TL’lik asgari ücretin de yetersiz olduğu kendili-

ğinden ortaya çıkar. Üstelik açlık sınırının altında olan

asgari ücretten vergi de alınmaktadır.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2017 yılında uy-

gulanacak asgari ücreti 1.400 TL olarak belirledi. Saa-

det Partisi olarak biz, bu 1.400 TL’lik asgari ücretin

düşük olduğunu ifade ediyoruz ve açlık sınırının 1.500

TL’nin üzerinde olduğu ülkemizde asgari ücretin çok

daha yüksek olması gerektiğini söylüyoruz. Temenni-

miz asgari ücretin çalışanların alın terini karşılayacak

düzeyde olmasıdır. Milli Görüş iktidarında, Saadet

Partisi iktidarında asgari ücret açlık sınırının üze-

rinde belirlenecek ve asgari ücretten vergi alınma-

yacaktır. Kısaca asgari ücret insanımızın rahat bir

hayat sürmesini temin edecek düzeye yükseltile-

cektir. Bunu gerçekleştirebilmek için iktidara geldiği-

mizde asgari ücrete %10-12 düzeyinde değil, en az

%50 düzeyinde zam yapılacaktır ve asgari ücretten

vergi alınmayacaktır.

Enflasyon (TÜFE)

49

MEMUR sıkıntılı. Bilindiği üzere birkaç yıldan

beri Memurların yıllık maaş artışları toplu sözleşme ile

belirlenmektedir. Toplu sözleşmelerde belirlenen

maaş artışı oranı eğer enflasyon (TÜFE) oranının al-

tında kalırsa 1. altı ayın sonunda veya 2. altı ayın so-

nunda enflasyon farkı memura ödenmektedir. Burada

bir hususa daha dikkat çekmek istiyoruz. Enflasyon

farkı verilince memurun hayat standardındaki düşme

bir ölçüde telafi edilmiş oluyor. Ama GSYH’daki büyü-

meden memurlara pay verilmesi hiç kimsenin aklına

gelmiyor. Bize göre milli gelirdeki artan pastadan da

memura bir pay verilmesi gerekir.

2015 yılında hükümet ile memur sendikaları ara-

sında 2016 ve 2017 yıllarında memur maaşlarına yapı-

lacak zamlar görüşüldü ve 2016 yılı için %6 + %5 =

%11, 2017 yılı için de %3 + %4 = %7 olarak kararlaştı-

rıldı. Biz bu toplu görüşmedeki artışların da yeterli ol-

madığını o zaman ifade etmiştik. Şimdi de ifade ediyo-

ruz. Zira Memur-Sen’in tespitlerine göre Aralık

2016’da 4 kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı 4.369

TL’dir. Bu değer esas alındığında memurlarımızın çok

büyük bir kısmının yoksulluk sınırının altında maaş

aldıkları anlaşılmaktadır. Biz devletin hiçbir memuru-

nun yoksulluk sınırının altında maaş almamasını isti-

yoruz. 54. Erbakan Hükümetinin enflasyonun %83

olduğu 1996-1997 yıllarında memurlara 1 yılda

yaptığı ortalama maaş artışının %130 düzeyinde

olduğu dikkate alınırsa AK Parti iktidarının yıllık

enflasyonun %6.5 olarak öngörüldüğü 2017 yı-

lında memur maaşlarına yapacağı yıllık toplam

%7’lik artışın çok yetersiz olduğu kendiliğinden or-

taya çıkmaktadır.


50

EMEKLİ sıkıntılı. Emeklilerin maaş artışları

TÜFE’ye endekslidir. TÜFE oranında maaş artışı al-

maktadırlar. Eğer TÜFE hedef alınan enflasyon ora-

nından yüksek olursa enflasyon farkı kendilerine

ödenmektedir. Emeklilerimize de milli gelirdeki artış-

tan pay verilmemektedir. Maaşları düşük olduğu için

enflasyon oranında yapılan artışlar emeklilerimizin ih-

tiyaçlarını karşılamaktan çok uzaktır. Emeklilerin ma-

aşları düşük olduğu için pek çok vatandaşımız emekli

olduktan sonra düşük ücretle de olsa bir iş bulup ça-

lışmak zorunda kalıyor. 01 Kasım 2015’de yapılan Ge-

nel Milletvekili seçimlerinde AK Parti’nin emeklileri-

mize verdiği seçim vaadi çerçevesinde 2016 yılında

emeklilerimizin maaşlarına enflasyon oranına ilaveten

100 TL zam yapıldı. Milli Görüş iktidarında, 54. Erba-

kan Hükümeti’nde enflasyon %83 iken emekli maaşla-

rına yapılan artışlar %100’ün üzerindeydi. Hatta BAĞ-

KUR emeklilerinde %350’ler düzeyindeydi. Enflasyon

oranının üzerindeki bu artış onların yüzünü güldürdü.

AK Parti iktidarında emekliler yokluğa, sefalete

mahkûm edildi.

ESNAF sıkıntılı. Bu kesimlerde yani çiftçide, iş-

çide, memurda ve emeklide para olmayınca esnaftan

kim mal alacak? Bir avuç tuzu kuru rantiyeci mi? Ha-

yır. Onlar ABD ve AB’nin lüks mallarını kullanırlar.

Evet, çiftçide, işçide, memurda, emeklide para olma-

yınca esnaf malını satamıyor, kepenk kapatıyor. Öte

yandan ülkemizde büyük şehirlerden başlayan

AVM’ler ve büyük marketler diğer şehirlerimizde de

yaygınlaşıyor. Bu durum küçük esnafın işini daha da

zorlaştırıyor.

Enflasyon (TÜFE)

51

Döviz fiyatları son bir yılda yaklaşık %30 arttı. Sa-

nayici sıkıntılı.

Otel rezervasyonları iptal ediliyor. Turizmci

dertli.

Peki, “Bu ülkede kim hayatından memnun?”

diye birisi bize sorarsa sizi bilmem ama bizim cevabı-

mız, “Rantiyeciler, paradan para kazananlar.” olur.


52

Büyüme

53

Büyüme


54

Büyüme, Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) Artışı ve

Kişi Başına Milli Gelir

Büyüme konusunda tartışmalar aldı başını gidi-

yor. AK Partili ekonomiden sorumlu bakanların ve

bürokratların tartışmaları arasında galiba eko-

nomi yönetimi kontrolü kaybetti ve arabanın hız

ayarını iyi yapamadı, takla attırdı. Zira 2011 yılında

%8.8 olan büyüme oranı 2012’de %2.2’ye düştü ve he-

defin de altında kaldı. Daha sonraki yıllarda da bir

türlü arzu edilen büyüme hedefine ulaşılamadı. Sayın

Başbakan da, AK Partili birçok bakan ve parti yöneti-

cisi de konu ile ilgili açıklamalar yapmaktadırlar. Biz

bu konuyu raporumuzda etraflıca ele alarak hem teş-

kilatlarımızı hem de halkımızı bilgilendirmek istiyo-

ruz.

Hükümet yetkilileri yıllardan beri Türkiye’nin

Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) büyüklüğü açısından

30 OECD üyesi ülke arasında 16. veya 17. büyük eko-

nomi haline geldiğini açıklamaktadırlar. Ama ne hik-

metse Türkiye daha üst sıralara mesela, 10. sıraya bir

türlü gelememektedir. Türk ekonomisindeki büyüme

oranları da devletin resmi kurumları tarafından açık-

lanmaktadır. Hükümet üyeleri de TV kameraları karşı-

sına geçip “Biz iktidara geldiğimizde kişi başına

milli gelir 3.500 dolar idi. Bunu 10.000 doların

üzerine çıkardık.” şeklinde biraz da övünerek açıkla-

malar yapmaktadırlar.

Ekonomide büyüme konusu çok önemlidir. Öne-

minden dolayı hükümetçe hazırlanan OVP’de üze-

rinde durulan temel ekonomik büyüklüklerden birisi

büyümedir. “Orta Vadeli Program”ın yapılmasının

Büyüme

55

temel esprisi nedir? Sanıyoruz OVP’nin yapılmasının

temel esprisi, hükümetin geçmiş yıllardaki bütçe uy-

gulamaları ile dünyada ve Türkiye’deki ekonomide ya-

şanan gelişmeleri de dikkate alarak önümüzdeki üç yıl

için temel ekonomik büyüklükleri belirleyip bu eko-

nomik büyüklükler çerçevesinde önümüzdeki yılın

ekonomi kararlarını vermek ve bütçesini yapmaktır.

Eğer 14 yıldan beri bu ülkeyi yöneten bir hükümet

geçen sene yaptığını bu sene bitmeden değiştiriyorsa,

hükümetin ekonomik konulardaki öngörüleri de tut-

muyorsa bunun anlamı “Hükümet ekonomiyi

planla-programla idare etmiyor, deneme-yanılma

yöntemiyle, el yordamıyla idare ediyordur.” “Biz

böyle olacağını öngörmüştük ama olmadı. Ne ya-

palım?” demekle konu geçiştirilemez. Zira ABD ve AB

ülkelerinde yaşanan kriz de biliniyordu. Türkiye’de ya-

şanan terör olayları da biliniyordu. Suriye ve Irak’taki

çatışmalar da biliniyordu. Hükümetin bu şartları ve

dünyada yaşanan diğer olayları dikkate almadan prog-

ram yapması kelimenin tam anlamıyla işi ciddiye al-

mamaktır. Program yapılırken çok dikkatli olunmalı,

tabir-i caizse “kılı kırk yararcasına” bir itinayla prog-

ram hazırlanmalı ve devlet ciddiyetine yakışır bir bi-

çimde uygulanmalı, “Olmadı, değiştir (revize et).”

denilmemelidir.

Büyüme konusuna çeyrek dilimler (3 aylık) ha-

linde açıklanan 2015 ve 2016 (ilk 2 çeyrek) yıllarına

ait GSYH verilerinin kısa bir değerlendirmesini yapa-

rak girmek istiyoruz (Tablo 5).

Değerlendirmelerimize geçmeden önce şu hu-

susu altını çizerek açıklamak istiyorum. TÜİK 2016


56

yılına ait ilk iki çeyreği daha önce açıkladığı yöntemi

esas alarak açıklamıştı. 2016 yılının 3. çeyreğinden

itibaren Avrupa Birliği Yönetmeliklerine (ESA

2010) uygun olarak yapılan revizyonu tamamladı-

ğını belirterek 2015 yılının 4 çeyreği ile 2016 yılının

tüm verilerini açıkladı. Yani sene ortasında reviz-

yona gitti. Tabi revizyon yapınca daha önce açıklanan

2015 yılına ait 4 çeyrek ile 2016 yılının ilk 2 çeyreğine

ait rakamların hepsi yükseltildi. Hesaplama yapılırken

zincirlenmiş hacim endeksi olarak “2009 = 100” alın-

mış. Lütfen dikkat ediniz! Senenin ortasında reviz-

yon yapılıyor ve Türk ekonomisinin %-4.8 küçül-

düğü 2009 yılı başlangıç alınıyor. Diğer yıllara ait

revizyonlar yapılmadığı için biz tablolardaki karşılaş-

tırmaları daha önce verilen değerler üzerinden yapaca-

ğız. Ancak yöntemler arasındaki farklılığı ortaya koya-

bilmek için de çeyrek dilimler halinde 2015 ve 2016

yıllarındaki GSYH sonuçlarının yeni yönteme ait ra-

kamlarını da Tablo 6’da veriyoruz. Tablo 5 ile Tablo

6’da verilen değerler karşılaştırıldığında hem TL ba-

zında hem de Dolar bazındaki cari fiyatlarla GSYH

miktarlarının Tablo 6’da verilen değerlerinin daha

yüksek olduğu görülmektedir.

Büyüme

57

Tablo 5: Çeyrek Dilimler Halinde 2015 ve 2016 Yıllarındaki GSYH Sonuçları (Eski Yönteme Göre)

Kaynak: TÜİK

Tablo 6: Çeyrek Dilimler Halinde 2015 ve 2016 Yıllarındaki GSYH sonuçları (Yeni Yönteme Göre)

Kaynak: TÜİK


58

Tablo 5’in incelenmesinden de anlaşılacağı üzere,

2015 yılındaki GSYH verileri ile büyüme hızları 3’er

aylık dilimler halinde ve eski hesaplama yöntemine

göre 2015 yılının tamamını kapsayacak şekilde veril-

miştir. TL bazında cari fiyatlarla GSYH 2015 yılında 1

trilyon 952 milyar 638 milyon TL‘dir. Dolar bazında

cari fiyatlarla GSYH’da 2015 yılında 719 milyar 620

milyon dolar olmuştur. TL bazında sabit fiyatlarla

GSYH ise 2015 yılında 131 milyar 273 milyon TL ol-

muştur. Tablo 6 incelendiğinde 2015 yılında TL ba-

zında cari fiyatlarla GSYH ile Dolar bazında cari fiyat-

larla GSYH ve GSYH’nın zincirlenmiş hacim endeksi-

nin yeni yönteme göre hesaplanan değerlerinin yüksel-

miş olduğu görülmektedir. Tablo 5’de 2016 yılı verileri

de 3’er aylık dilimler halinde ve 2016 yılının ilk 6 ayını

kapsayacak şekilde verilmiştir. 2016 yılında 6 aylık

GSYH TL bazında cari fiyatlarla 1 trilyon 023 milyar

776 milyon TL, Dolar bazında ise 350 milyar 387 mil-

yon dolar olmuştur. Sabit fiyatlarla GSYH ise ilk 6 ay-

lık sürede 64 milyar 710 milyon TL’dir. 2016 yılının

ilk iki çeyreğine ait değerlerde de yükselmenin olduğu

Tablo 6 incelendiğinde görülmektedir.

Tablo 5’deki cari fiyatlarla büyüme hızları incelen-

diğinde TL bazında büyüme hızlarının %10’lar düze-

yinde olduğu görülmektedir. Ama Dolar bazında bü-

yüme hızları incelendiğinde 2015 yılının tamamında

ve 2016 yılının ilk çeyreğinde büyüme hızının negatif

olduğu görülmektedir. Bunun anlamı Dolar bazında

Türk ekonomisinde üst üste 5 çeyrek büyüme değil

küçülme olmuştur. 2016 yılının 2. çeyreğinde ise %0.4

gibi çok cüzi bir büyümenin olduğu Tablo 5’den gö-

rülmektedir. Tablo 6’da bu büyüme oranları verilme-

miştir.

Büyüme

59

Tablo 5’in son sütunundan görülebileceği üzere,

“Büyüme” olarak isimlendirilen sabit fiyatlarla

GSYH’daki % değişim veya büyüme hızı ise 2015 yı-

lında %4.0 olmuştur. OVP’de yapılan son revizyon ile

2016 yılında büyüme hızının %3.2 olması hedef alın-

mıştı. İlk 6 aylık süredeki büyüme hızı %3.9’dur. 15

Temmuz 2016’da yaşanan başarısız darbe teşebbüsü-

nün, PKK terör olaylarının ve Suriye ile Irak’taki ope-

rasyonların da etkisi ile 2016’da büyüme hızı %3.2’nin

de altında kalmıştır. Zira Büyüme rakamları çeyrek di-

limler (üçer aylık dilimler) halinde incelenirse bü-

yüme rakamlarının peş peşe küçüldüğü görülmekte-

dir. Yetkililere soruyoruz, “Bu küçülme nereye kadar

devam edecek?”

Tablo 6 incelendiğinde eski yönteme göre 2015 yı-

lında %4 olan GSYH’daki değişim oranı yani büyüme

hızının yeni yönteme göre yapılan hesaplamada %6.1

olarak verildiği görülmektedir. Yani büyüme hızı da

yeni yönteme göre verilen hesaplamada yükselmiş ola-

rak görülmektedir.

Saadet Partisi olarak iktidarı uyarıyoruz. Gerekli

önlemleri alarak Türkiye’nin büyümesini temin ediniz.

Aksi halde Türk ekonomisi çok büyük sıkıntılara girer.

2015 ve 2016 yıllarındaki büyümeyi çeyrek dilim-

ler halinde inceledikten sonra Türkiye’nin ve vatanda-

şımızın durumunu objektif bir şekilde ortaya koymak

amacıyla, TÜİK tarafından yayınlanan ekonomik veri-

ler kullanılarak 1998’den günümüze kadar olan sü-

reçte GSYH miktarları ile kişi başına düşen milli gelir


60

ve büyüme (reel) oranları Tablo 7’de verilmiştir. Tab-

lodaki verilerin daha kolay anlaşılması için de Şekil 3,

4, 5, 6 ve 7 çizilmiştir.

Tablo 7’nin ve Şekil 3’ün incelenmesinden anlaşı-

lacağı üzere, cari fiyatlarla hesaplandığında TL bazında

GSYH yıllar itibariyle artmıştır. Türkiye’de 1998’den

2002 yılına kadar olan sürede cari fiyatlarla GSYH 70

milyar 203 milyon TL’den 350 milyar 476 milyon

TL’ye yükselmiştir. Yani bu süredeki artış 5 kat olmuş-

tur. Ama Türkiye’de 5 kat büyüme olmamıştır. Nite-

kim Dolar bazında aynı zaman diliminde GSYH mik-

tarı 270 milyar 947 milyondan 230 milyar 494 milyon

dolara düştüğü gibi (Tablo 7 ve Şekil 4), sabit fiyatlarla

GSYH çok az artmıştır. Tablo 7’nin 5. sütunundan ve

Şekil 6’dan görülebileceği gibi, 1998’de sabit fiyatlarla

GSYH 70 milyar 203 milyon TL’den 2002’de 72 milyar

520 milyon TL’ye yükselmiştir ki, bu da %3 - 3.5 gibi

cüzi bir artıştır. Aradaki yıllarda mesela 1999 ve kriz

yılı olan 2001’de sabit fiyatlarla GSYH 1998’deki 70

milyar 203 milyon TL’nin de altına düşmüştür.

Öte yandan AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılı

sonrasına bakılırsa 14 yılda yani 2002 ile 2016 yılları

arasında cari fiyatlarla GSYH’nın 350 milyar 476 mil-

yondan 2 trilyon 590 milyar 517 milyon TL’ye (yeni

yönteme göre hesaplanmış) yükselmiş olduğu görülür.

Bunun anlamı TL bazında GSYH’da 14 yılda 7.39 kat

artış olmuştur. Bu artış izafi bir artıştır. Milli gelir he-

saplama yöntemi değiştirilerek, malların fiyatı yüksel-

tilerek elde edilmiştir. Böyle bir reel büyüme yoktur.

Büyüme

61

Tablo 7: Yıllar İtibariyle GSYH ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir Miktarları ile Büyüme (Reel) Oranları

Kaynaklar: TÜİK, *Merkez Bankası verileri, **Tarafımızdan hesaplanmıştır, *** Yeni yönteme göre verilen değerler

Şekil 3: Yıllar İtibariyle Cari Fiyatlarla GSYH (Milyar TL)


62

Nitekim Tablo 7’nin 5. sütununda TL cinsinden veri-

len sabit fiyatlarla GSYH miktarlarına ve Şekil 6’ya ba-

kılırsa 2002 yılında 72 milyar 520 milyon TL olan

GSYH miktarının 2016 yılında 157 milyar 300 milyon

TL’ye yükseldiği görülür. Yani 14 yıldaki artış 2.17

kattır. Reel büyüme dediğimiz asıl büyüme de sabit fi-

yatlarla GSYH’deki değişimdir.

Şekil 4: Yıllar İtibariyle Cari Fiyatlarla GSYH (Milyar Dolar)

Tablo 7’deki büyüme oranı olarak aldığımız son

sütun ve Şekil 7 incelenirse Türkiye’de büyüme oran-

larının yıllar itibariyle çok değiştiği, istikrarlı bir bü-

yümenin olmadığı görülür. Nitekim bazı yıllar %8-9

büyüyen Türk ekonomisi bazı yıllar %4-5 küçülmüş-

tür. Bu değişim Şekil 7’den çok net, çok açık bir bi-

çimde görülmektedir. Tablo 7’nin son sütununda ve-

rilen büyüme oranlarından 2003 ile 2016 yılları

arasındaki 14 yılda büyümenin yıllık ortalaması-

nın %4.61 olduğu hesaplanır. Türkiye’nin cumhu-

riyet tarihi boyunca ortalama yıllık büyüme oranı

da %5’tir. Burada bir hususa daha dikkatlerinizi çek-

mek istiyoruz. 2001 yılı Türkiye’de kriz yılı idi. Türk

Büyüme

63

ekonomisi 2001 yılında %5.7 küçüldü. 2008’de

ABD’de kriz oldu, Türkiye’de olmadı. Hatta o yıllar-

daki Sayın Başbakanımız bu krizin Türkiye’yi etkile-

meyeceğini, “teğet geçeceğini” söylemişlerdi. Ama

2009’da da Türk ekonomisi %4.8 küçüldü. Görülü-

yor ki, Türk ekonomisi dış etkilere karşı çok hassas.

ABD’deki kriz veya AB’deki kriz Türk ekonomisini et-

kiliyor. ABD’deki 2008 krizinin Türkiye’ye olan etkisi

daha sonraki yıllarda da devam etmiş olacak ki, Tür-

kiye 2012 yılından sonraki yıllarda da bir önceki yıla

göre revize edilerek düşürülen hedeflerin de altında,

bir büyüme gerçekleştirmiştir. 2015’de %4’lük bü-

yüme hızını gerçekleştiren Türkiye, 2016 yılında eski

yönteme göre %4 olarak verilen ve daha sonra %3.2’ye

revize edilen büyüme hedefini bile tutturamamış ve

yeni yönteme göre verilen %2.9’luk büyüme hedefini

ancak gerçekleştirebilmiştir. Eğer 2016’da eski yön-

teme göre hesaplanmış olsa idi bu %2.9’luk büyüme

oranı %2’nin de altında kalabilirdi.

Saadet Partisi olarak biz diyoruz ki, bu %4’lük

veya %5’lik büyüme oranları Türkiye gibi gelişmekte

olan bir ülke için çok düşüktür. Türkiye’nin genç ve

dinamik bir nüfusu vardır. Tabii kaynakları da boldur.

İktidarın iyi bir planlama ile tüm kaynakları harekete

geçirerek büyüme hızını hiç değilse %7’nin üzerine çı-

karması gerekir. Aksi halde Türkiye’nin ulaşmaya ça-

lıştığı gelişmiş ülkeler seviyesine gelmesi mümkün ol-

maz, insanımızın da ekonomik sorunları ve sıkıntıları

artar, azalmaz.

Dolar bazında hesaplanan GSYH miktarları da cari

fiyatlar esas alınarak belirlenmiştir. Tablo 7’nin 3. sü-


64

tunundaki değerler incelendiğinde Dolar bazında he-

saplanan GSYH miktarlarının da kriz yılı olan 2001’de

ve 2008 ABD krizi sonrasında, 2009’da ve 2014 ile

2015 yıllarında bir önceki yıllara göre azaldığı görül-

mektedir. 2016 yılında ise hesaplama yöntemi değişti-

rildiği için GSYH yüksek olmuştur. Döviz fiyatları son

yıllarda baskı altında tutulduğu için bu rakamlar da

yüksek çıkmıştır.

Dolar bazında hesaplanan GSYH’nın o yılki nüfusa

bölünmesiyle bulunan Kişi Başına GSYH miktarları da

yıllar itibariyle çok yükselmiş görülmektedir (Tablo 7

Sütun 4 ve Şekil 5). Tablo 7’nin 4. sütunu ile Şekil 5’in

incelenmesinden de anlaşılacağı üzere, 1998 yılında

4.338 dolar olan kişi başına düşen GSYH miktarı 1999

ve 2001 yıllarında belirgin şekilde azalmıştır. Kriz yılı

olan 2001 yılında 3.021 dolara düşmüştür. 2002 yı-

lında ise artarak 3.492 dolar olmuştur. 2002 yılında

3.492 dolar olan kişi başına GSYH, yıllar itibariyle ar-

tarak 2008’de 10.440 dolara yükselmiş, 2009’da azala-

rak 8.574 dolar olmuş ve 2010’da yine 10.000 doların

üzerine çıkmıştır. Kişi başına GSYH’daki artış 2011,

2012 ve 2013 yıllarında da devam etmiş ve 2013’de

10.822 dolar olmuştur. 2013’de 10.822 dolar olan kişi

başına düşen GSYH 2014 yılında 10.395 dolara, 2015

yılında da 9.261 dolara düşmüştür. 2016 yılında 9.000

doların altına düşmesi beklenen kişi başı GSYH mik-

tarı hesaplama yöntemi değiştirilince 10.807 dolar ol-

muştur. Bir yükselme var gibi görülmektedir. Oysaki

bu durum, hesaplama yönteminin değiştirilmesinden

kaynaklanmıştır.

Büyüme

65

Yıllardan beri bu millete 2023’de 25.000 dolarlık

kişi başına milli geliri hedef gösteren iktidarlar maale-

sef arzu edilen artışı gerçekleştirememişlerdir ve 2014

ve 2015 yıllarında Dolar bazında kişi başına düşen

milli gelir miktarı azalmıştır. 2016’da ise hesaplama

yönteminden kaynaklanan bir yükseltme söz konusu

olmuştur. Kişi başına düşen GSYH biraz da zenginlik

ölçüsü olarak algılandığı için iktidar yanlıları tarafın-

dan sürekli gündeme getirilmektedir. Aynı tablonun

son sütununda TÜİK tarafından açıklanan reel bü-

yüme oranları verilmiştir. Bu oranlar esas alınarak

2002 ile 2016 yılları arasında bir hesaplama yapılırsa

2002’de 3.492 dolar olan kişi başına GSYH miktarının

2016 yılında 6.950 dolar civarında olduğu hesaplana-

bilir ki, bu da iktidar mensuplarının açıkladığından

çok düşük bir gelir düzeyi demektir.

Şekil 5: Yıllar İtibariyle Kişi Başına GSYH (Dolar)


66

Şekil 6: Yıllar İtibariyle Sabit Fiyatlarla GSYH (Milyar TL)

Şekil 7: Yıllar İtibariyle Büyüme Oranları (Reel) (%)

Burada bir hususa dikkatlerinizi çekmek istiyo-

rum. Kişi başına düşen GSYH miktarı 2016 yılının 3.

çeyreğinde uygulamaya konulan Avrupa Birliği yönet-

meliklerine (ESA 2010’a) göre hesaplandığından daha

önce 2016 yılı için verilen değerden daha yüksek ol-

Büyüme

67

muştur. Son yıllarda hazırlanan OVP’lerde yer alan sa-

tın alma gücü paritesine göre hesaplanan kişi başına

gelir 2015 yılı için 19.917 dolar, 2016 yılı için de

20.396 dolar olarak verilmiştir. Bu rakamların gerçeği

ne kadar yansıttığını sizlerin değerlendirmesine bıra-

kıyorum.

Kişi Başına düşen GSYH miktarının hesaplama

yöntemi de ülkemiz gerçeğini hiçbir şekilde yansıtma-

maktadır. Zira hesaplama yöntemi gerçekçi değildir.

Asgari ücretle çalışan insanların yıllık gelirleri ile dev

şirketlerin, holdinglerin, bankaların yıllık gelirlerini

toplayıp o yılki nüfusa böleceksiniz ve dönüp asgari

ücretle çalışan insana “Senin kişi başına yıllık gelirin

10.500 dolar.” diyeceksiniz. Hiç kimse kusura bak-

masın ama bu ifade gerçekçi bir ifade değildir. Mesela,

asgari ücret 2016 yılında 1.300 TL idi. Bunun anlamı

asgari ücretle çalışan bir işçinin eline 2016 yılında top-

lam 15.600 TL para geçmiştir. Aynı yıl ortalama Dolar

kurunun 3.00 TL (şu günlerde çok yüksek ama) oldu-

ğunu dikkate alırsak bu 15.600 TL yaklaşık 5.200 do-

lar eder. Daha önceki yılları esas alsak da bu rakamlar

çok fazla değişmez. AK Parti iktidarı 2016 yılında eline

5.200 dolar geçen bir aile reisine diyor ki, senin kişi

başına yıllık gelirin 10.800 dolar. Eğer 3 çocuklu bir

aile ise anne ve baba ile birlikte aile 5 kişiden oluşu-

yordur. Bu durumda Asgari ücretle geçinen bu ailenin

eline yıllık 5 * 10.800 = 54.000 dolar para geçiyor de-

mektir. Bu 54.000 doların 2016 yılındaki ortalama Do-

lar kuru (3.00 TL kabul edilerek) üzerinden karşılığı

yaklaşık 162.000 TL’dir. 162.000 TL’lik yıllık gelir ay-

lık 13.500 TL’ye denk gelir ki, aylık geliri 13.500 TL

olan bu ülkede çok az çalışan var.


68

Kişi Başına düşen gelir miktarını ele almışken sa-

nırım Türkiye’de gelir dağılımındaki adaletsizlikten de

bahsetmek gerekir. TÜİK’in yaptığı 2015 yılı Gelir ve

Yaşam Koşulları Araştırması Tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8: Eşdeğer Hanehalkı Kullanılabilir Gelire Göre Sıralı %20’lik gruplar, 2014-2015

Kaynak: TÜİK

Tablo 8’den Türkiye’deki gelir dağılımındaki ada-

letsizlik çok açık, çok net bir şekilde görülmektedir.

Tablo yapılırken %20’lik 5 grup oluşturulmuş ve her

bir %20’lik grubun milli gelirden aldığı pay hesaplan-

mıştır. 2015 yılında bu gruplardan milli gelirden en

düşük payı %6.1 ile 1. grup, en yüksek payı ise %46.5

ile 5. grup almıştır. Yani aynı tablonun alt satırında ve-

rildiği gibi, ilk grup ile 5. grup arasında tam 7.6 kat

fark vardır. Bu durum bir yıl öncesinde yani 2014 yı-

lında da aşağı yukarı aynıdır. Yani ülkemizde bölü-

şümde de bir dengesizlik, bir adaletsizlik vardır. Bu

konuda fazla bir şey söylemeden durumu Üstad’ın (N.

F. Kısakürek) Destan şiirindeki şu mısraları ile ifade

etmek istiyoruz.

Büyüme

69

“Allah’ın on pulunu bekleye dursun on kul.

Bir kişiye tam dokuz, dokuz kişiye bir pul.

Bu taksimi kurt yapmaz kuzulara şah olsa;

Yaşasın kefenimin kefili karaborsa!”

Saadet Partisi iktidarında gelir dağılımındaki bu

adaletsizlik giderilecektir. Mesela vergiler az kazanan-

dan az, çok kazanandan çok alınacak ve asgari ücretten

hiç vergi alınmayacaktır.


70

Borçlar

71

Borçlar


72

Türkiye’nin toplam borcu (iç borç + dış borç) dev-

letin yayınlamış olduğu resmi rakamlara göre sürekli

artmaktadır. Ülkemizin yıllar itibariyle borç durumu

Tablo 9’da verilmiştir. Tablodaki rakamlardan yararla-

nılarak Şekil 8, 9 ve 10 çizilmiştir.

Biliyoruz, hükümet üyeleri ve AK Parti yetkilileri

bu rakamları açıklamıyorlar. Onlar sadece IMF’ye olan

borcu söylüyorlar. Vatandaşa eksik bilgi veriyorlar.

Evet, Türkiye’nin IMF’ye olan borçlarının son taksiti

de Mayıs 2013’de ödendi ve böylece Türkiye’nin

IMF’ye borcu kalmadı. Yetkililer Türkiye’nin IMF’ye 5

milyar dolar borç verebileceğini de söylüyorlardı ama

Tablo 9’dan da görülebileceği gibi, ülkemizin gerek dış

borcu ve gerekse iç borcu sürekli artıyor. Ama Tür-

kiye’nin iç borçları ile dış borçlarından dolayısı ile top-

lam borçlarından iktidar olsun muhalefet olsun hiç

kimse bahsetmiyor. Madem Türkiye’nin hiç borcu

yoktu niçin 2016 yılı bütçesinden 50.2 milyar TL faiz

ödemesi yapıldı? Ya da madem Türkiye’nin hiç borcu

yok, o halde bu senenin, 2017 yılının bütçesine 57.5

milyar TL faiz ödemesi niçin koyuldu? Son birkaç ay-

dan beri yapılan bu faiz tartışması niye? Bu sualleri her

vatandaşımız kendi kendine sormalı ve cevabını ara-

malıdır. İktidar partisi ve parlamentoda grubu bulu-

nan muhalefet partileri Türkiye’nin bu önemli soru-

nunu dile getirmeyince Saadet Partisi olarak bizler

Türkiye’nin dış borcunu, iç borcunu ve toplam bor-

cunu milletimize açıklıyoruz.

Borçlar

73

Tablo 9: Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Dış Borç, İç Borç ve Toplam Borcu ile Kişi Başına Borç Durumu

Kaynak: www.hazine.gov.tr,

*İç Borç miktarı Merkez Bankası tarafından verilen Dolar satış ku-runa bölünerek iç borcun Dolar karşılığı tarafımızdan hesaplanmıştır.

** Toplam Borç (Milyar Dolar) miktarı o yılki nüfusa bölünerek tara-fımızdan bulunmuştur.

***Dolar bazında iç borcun azalma sebebi Dolar’daki yükselmedir.

Tablo 9’un ve Şekil 8 ile 9’un incelenmesinden an-

laşılacağı üzere, 2009 yılı istisna tutulursa 2001’den

itibaren yıllar itibariyle Türkiye’nin Dolar bazında dış

borcu sürekli artmıştır. TL bazında iç borcu ise sürekli

http://www.hazine.gov.tr/


74

artmıştır. Dolar bazında iç borçtaki azalma 2006, 2009,

2011 2012, 2013, 2014, 2015 ve 2016 yılları için de

söz konusudur. Bu azalmanın sebebi bu yıllarda Dolar

kurunda meydana gelen hızlı yükselmelerdir. Yoksa

Türkiye borçlarını ödediği için bir azalma değildir.

Aynı tablodan ve Şekil 8’den 2009 yılı ile 2014 ve 2015

yılındaki toplam borç da azalmış görünmektedir. Bu

azalmalar da Dolar’daki aşırı yükselmelerden ileri

gelmiştir.

Şekil 8: Yıllar İtibariyle Dış Borç, İç Borç ve Toplam Borç (Milyar Dolar)

2002 yılı sonunda 129.6 milyar dolar olan dış bor-

cun 2016’da 404.2 milyar dolara, Dolar bazında

2002’de 102.6 milyar dolar olan iç borcun 2016 yılında

170.4 milyar dolara ve 2002’de 232.2 milyar dolar olan

toplam borcun da 2016 yılında 574.6 milyar dolara

yükseldiği Tablo 9’dan ve Şekil 8’den görülmektedir.

Toplam borcumuzu esas alarak bir değerlendirme ya-

parsak Türkiye, 2002’den 2016 yılı sonuna kadar ge-

çen 14 sene zarfında 342.4 (574.6-232.2=342.4) mil-

yar dolar daha borçlanmıştır diyebiliriz.

Borçlar

75

Şekil 9: Yıllar İtibariyle İç Borç (Milyar TL)

Yıllar itibariyle Türkiye’nin toplam borç miktarı-

nın o yılki nüfusuna bölünmesiyle bulunan kişi başına

borç miktarı Tablo 9’dan ve Şekil 10’dan görülmekte-

dir. Tablo 9 ve Şekil 10 incelendiğinde, kişi başına borç

miktarının da kriz yılı olan 2009’da bir miktar düşüş

gösterdiği, daha sonra 2013 yılına kadar da arttığı gö-

rülmektedir. 2013 yılından sonra ise Dolar’daki hızlı

yükselmeye bağlı olarak nispeten azaldığı görülmekte-

dir. 2002’de 3.510 dolar olan kişi başına borç miktarı

2016 yılında 7.200 dolara yükselmiştir. Türkiye’nin

zenginleştiğini ve 2002’de kişi başına düşen GSYH’nın

3.500 dolar olduğunu, kendi iktidarlarında 2013 yı-

lında bunun 10.500 doların üzerine çıkarıldığını söy-

leyen AK Parti iktidarı kendileri iktidara geldiği

2002’de kişi başına düşen borç miktarının 3.510 do-

lar olduğunu ve bu borcun 2013’de 8.010 dolara yük-

seldiğinden hiç bahsetmemektedir. 2014, 2015 ve

2016 yıllarında döviz kurundaki artıştan dolayı kişi

başına düşen borç miktarında düşme olmuştur. Tür-


76

kiye’de fert başına düşen milli gelirin 10.500 dolar ol-

duğu tartışılabilir ama fert başına düşen borç mikta-

rının 7.200 doların üzerinde olduğu, sanıyoruz tartı-

şılmaz bir realitedir.

Şekil 10: Yıllar İtibariyle Kişi Başına Borç (Dolar)

Tablo 9’da verilen iç borçların tamamı kamu sek-

törünün borcudur. Ancak dış borçların bir kısmı kamu

sektörüne, bir kısmı da özel sektöre aittir. Bazı AK Par-

tili yöneticiler ile fanatik AK Partili taraftarlar bu ko-

nuyu savunma amaçlı kullanıyorlar ve “Dış Borçların

hepsi kamunun değil, özel sektörün de dış borcu var.

Özel sektörün dış borçlarını niçin kamunun dış borcu

gibi söylüyorsunuz?” diyorlar. Bize karşı da borçları

yüksek göstererek hükümeti başarısız göstermek isti-

yorsunuz” gibi bir tavır içine giriyorlar. Biz, “Borçlar

Türkiye’nin borcudur, ha kamu sektörünün, ha özel

sektörün ne fark eder.” diyoruz. Bu ifademiz doğru-

dur. Ama buna rağmen bu suali soranlara cevap ver-

mek ve teşkilat mensuplarımızdan gelen talepleri kar-

şılamak üzere kamu sektörü (T.C. Merkez Bankası

Borçlar

77

dâhil) ile özel sektörün dış borçlarını ayrı ayrı ele alıp

bir değerlendirme yaptık. Kamu sektörü ile özel sektö-

rün dış borçlarının yıllar itibariyle durumu Tablo

10’da, bu borçların yıllar itibari ile değişimi de Şekil

11’de verilmiştir.

Tablo 10: Yıllar itibariyle Türkiye’nin Kamu Sektörüne (T.C. Merkez Bankası Dâhil) ve Özel Sektöre Ait Dış Borçları ile Toplam Dış Borç Durumu (Milyar Dolar)

Kaynak: www.hazine.gov.tr İstatistikler-Kamu Finansmanı İstatistikleri-Türkiye Dış Borç İstatistikleri-Türkiye Dış Borç Stoku İstatistikleri



78

Tablo 10’dan ve Şekil 11’den de görüldüğü gibi,

yıllar itibariyle kamuya ve özel sektöre ait dış borçlar

artmıştır. Kamuya ait dış borçlar 2002 yılı sonunda

86.5 milyar dolar iken yıllar itibariyle artarak 2016 yılı

sonunda 120.0 milyar dolara yükselmiştir. AK Partili

hükümet üyeleri ve AK Partili yetkililer TV kanalla-

rında ve meydan mitinglerinde ya da salon toplantıla-

rında “IMF’ye olan 23.5 milyar dolarlık borcu ödedik.”

diye övünüyorlar. Evet, IMF’ye olan 23.5 milyar dolar-

lık borç ödendi ama IMF’ye olan borcun ödenmesine

rağmen 14 yıllık AK Parti yönetiminde Türkiye’nin

kamu sektörüne ait dış borcu 33.5 milyar dolar arttı.

Bu süre zarfında özel sektörün de dış borcu artmıştır.

Dolayısı ile Türkiye’nin toplam dış borcu artmıştır.

Öyle ki, AK Parti’nin iktidara geldiği (Kasım 2002),

2002 yılının sonunda 129.6 milyar dolar olan Tür-

kiye’nin toplam dış borcu 2016 yılı sonunda 404.2

milyar dolara yükselmiştir. Yani Türkiye’nin dış

borcu 14 yıllık AK Parti iktidarında 274.6 (404.2 -

129.6 = 274.6) milyar dolar artmıştır. 2016 yılındaki

404.2 milyar dolarlık toplam dış borcun 120.0 milyar

doları yani %30’u kamu sektörüne, 284.2 milyar doları

veya %70’i özel sektöre aittir.

Tablo 10 ve Şekil 11 incelendiğinde özel sektöre

ait dış borçların artışının çok hızlı olduğu dikkati çek-

mektedir. Öyle ki 2002’de 43.1 milyar dolar olan özel

sektöre ait dış borç 2016 yılı sonunda 284.2 milyar do-

lara yükselmiştir.

Borçları incelerken kamu sektörüne ait iç borç, dış

borç ve toplam borç miktarlarını da vermek istiyoruz.

Sanırız bunun da bilinmesinde yarar vardır. Yıllar iti-

bariyle kamu sektörüne ait iç borç, dış borç ve toplam

Borçlar

79

borç miktarları Tablo 11’de verilmiştir. Kamu sektö-

rüne ait dış borç ile toplam borçların yıllar itibariyle

değişimi de Şekil 12’de verilmiştir.

Şekil 11: Yıllar İtibariyle Kamu Sektörüne ve Özel Sektöre Ait Dış Borç (Milyar Dolar)

Tablo 9 ile Tablo 11’den görülebileceği ve Şekil

9’dan izlenebileceği gibi, Türkiye’nin iç borcu 2002’de

155.2 milyar TL iken yıllar itibariyle artarak 2016 yılı

sonunda 514.7 milyar TL olmuştur. Yani 14 yılda

359.5 milyar TL artmıştır. Aynı zaman diliminde kamu

dış borç stokunda bazı yıllar azalma olmasına rağmen

genelde trend artış yönündedir. 2002’de 101.6 milyar

TL olan dış borç stoku 2016 yılı sonunda 304.8 milyar

TL’ye yükselmiştir (Tablo 11 ve Şekil 12). Dış borçlar-

daki artış iç borçlardaki artış kadar fazla olmamıştır.

Kamuya ait iç borç stoku ile dış borç stoku artınca top-

lam borç stoku da artmıştır ve 2002’de 256.8 milyar TL

olan kamunun toplam borcu 2016 yılı sonunda 819.5

milyar TL’ye yükselmiştir, bir diğer ifade ile 3.2 kat ol-

muştur ( Tablo 11 ve Şekil 12).


80

Tablo 11: Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Kamu Sektörüne Ait Dış Borç ve İç Borcu ile Toplam Borç Durumu (Milyar TL)

Kaynak: www.hazine.gov.tr

Şekil 12: Yıllar İtibariyle Kamu Sektörüne Ait Dış Borç ile Toplam Borç (Milyar TL)


Borçlar

81

Türkiye bu borçları nasıl çeviriyor?

Türkiye bu borçları, yeni borçlar alarak çeviriyor.

Evet, devletimiz vadesi gelen borçları yeni borçlar

alarak ödemektedir. Yani borcu borçla ödemektedir.

Borcu borç alarak ödediği için devletimizin borcu her

yıl, hatta her ay artmaktadır. Mesela, Başbakanlık Ha-

zine Müsteşarlığı tarafından 30 Kasım 2016’da yayın-

lanan “İç Borçlanma Stratejisi” başlıklı yazıda 2016

yılı aralık ayı ile 2017 yılı Ocak ve Şubat aylarına ait

“İç Borç Ödemeleri” ile “Hazine Finansman Prog-

ramı” ve bu aylara ait “İç Borç İhraç Takvimi” veril-

miştir. Bu veriler 3’er aylık olarak her ayın sonunda

Hazine Müsteşarlığı tarafından yayınlanmaktadır. Bu

yayından alınan Ocak 2017’ye ait veriler aşağıdaki gi-

bidir:

İç borç ödemeleri incelendiğinde, Ocak 2017’de

toplam 11 milyar 389 milyon TL iç borç ödemesi

yapılacağı görülmektedir. Hazine Finansman Programı

incelendiğinde de Ocak 2017’de 11.4 milyar TL’si iç

borç, 1.5 milyar TL’si de dış borç olmak üzere toplam

12.9 milyar TL ödeme yapılacağı görülmektedir. 12.9

milyar TL’lik borç ödemesi için 11.3 milyar TL yeni-

den borç alınacağı programlanmıştır. Geri kalan 1.6

milyar TL’lik kısım ise özelleştirme gelirleri, 2-B satış-

ları vb. gibi borçlanma dışı kaynaklardan karşılanacak-

tır. Yoksa devletin vergi gelirleri arttı da borçların 1.6

milyar TL’lik kısmı vergi gelirleri ile ödeniyor değil.

Borçların ödenmesi için Ocak 2017’de hangi tarihlerde

ihaleye çıkılacağı da “Ocak Ayı İhraç Takvimi” başlığı

altında verilmiştir.


82

Ocak 2017 İç Borç Ödemeleri (Milyon TL)

Ocak 2017 Hazine Finansman Programı (Milyar TL)

2017 Yılı Ocak Ayı İhraç Takvimi

Borçlar

83

Biz, Saadet Partisi olarak diyoruz ki, “borcu

borçla ödeme” günü kurtarma politikasıdır. Bu yüce

milletin borçla yaşamaktan kurtarılması gerekir.

Ülkeleri çökertmenin en önemli yollarından biri-

nin borçlar olduğu asla unutulmamalıdır. Şurası bilin-

melidir ki, İrlanda’da Yunanistan’da, İtalya’da ve İs-

panya’da yaşanan ekonomik krizlerin temelinde borç-

lar vardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünde

borçlar önemli bir faktördür. Borçların ille de kamu

borcu olması da şart değildir. Bankaların borçları, hol-

dinglerin borçları veya şirketlerin borçları hatta şahıs-

ların borçları da ülke ekonomisini krize sokar. Zira

ekonomik olaylar bir bütündür. Bir zincirin halkaları

gibi birbirine bağlıdır. Zincirin bir halkası koparsa o

zincir işlev görmez.

Bu ülkede, Türkiye’de;

Devlet borçludur.

Özel sektör (şirketler, holdingler), borçludur.

Fertler borçludur.

Türkiye’de devlet borçlarının olduğu gibi, özel

sektörün dış borçlarının da sürekli arttığını rakamları

ile açıklamaya çalıştık (Tablo 10). Şu hususun da bi-

linmesi gerekir ki, özel sektör kuruluşları yurt içinde

çeşitli bankalara borçlu oldukları gibi, kendi arala-

rında da bir birlerine borçludur. Özel sektörün pro-

testo edilen senetlerinin sayısı ve senetlerin TL ola-

rak tutarı da oldukça yüksektir.

Vatandaş borçlu. Vatandaş borçla yaşıyor. Tür-

kiye Bankalar Birliği verilerine göre Eylül 2015’de 283


84

milyar 562 milyon TL olan tüketici kredileri ve konut

kredileri miktarı 1 yıl sonra Eylül 2016’da 302 mil-

yar 256 milyon TL’ye yükselmiştir.

Kredi kartlarının kullanımı da hızla artmaktadır.

2015’de halkımızın kullandığı kredi kartı sayısı

58.215.318 iken bu sayı 1 yıl sonra yani 2016’da

58.795.476’ya yükselmiştir.

Benzer şekilde konut kredilerinin kullanımı da

çok hızlı artmaktadır. 2013 yılında alınan konut kre-

dileri stoku 101 milyar 322 milyon iken 2014 yılında

bu değer 115 milyar 015 milyona, 2015’de 135 milyar

136 milyon TL’ye ve Eylül 2016’da da 147 milyar 318

milyon TL’ye yükselmiştir. Vatandaş aldığı konut kre-

disini veya taşıt kredisini ya da kredi kartı borcunu

ödeyemezse sadece kendisi krize girmiyor, krediyi al-

dığı bankalar da krize giriyor. Bankalar krize girince

ülke ekonomisi krize giriyor. Hatırlanacağı gibi,

2008’de ABD’de yaşanan kriz bu şekilde olmuştu.

Bu borçlandırma politikası bilinçli bir şekilde

oluşturuluyor. Emperyalist ülkeler gelişmekte olan ül-

keleri ve geri kalmış ülkeleri kendi emirlerine itiraz et-

memeleri için borçlandırırlar. Ülkeleri yöneten idare-

ciler de halkın demokratik tepkisini ortadan kaldır-

mak, o ülkede yaşayan insanların hükümetin hatalı ic-

raatlarına karşı koymalarını, diğer bir ifade ile sandıkta

diğer partilere oy vermelerini önlemek için halkı borç-

landırırlar. Borçlanan halk da “Aman istikrar bozul-

masın, eğer istikrar bozulursa ekonomik durumum

bu günkünden çok daha kötü olur, borçlarımı öde-

yemem.” düşüncesiyle mevcut iktidara oy verir. Ama

Borçlar

85

unutulmamalıdır ki, bu politikalar 1 veya 2, belki 3 se-

çim dönemi için geçerli olabilir ama ilanihaye olmaz.

Gün gelir bu ekonomik çark tıkanır, dönmez. Borçlar

taşınamaz hale gelir. Tıpkı Yunanistan’da olduğu gibi.

İktidarı uyarıyoruz. IMF politikalarını terk ediniz, üre-

tim ekonomisine geçiniz ve milletimizi ekonomik sı-

kıntılara sokmayınız!

Türkiye’de devlet ve özel sektör kuruluşları (şir-

ketler, holdingler) borçlu olduğu gibi, fertler de borç-

ludur dedik. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezinin

verilerine göre, 2016 yılı sonunda bireysel kredi

kartı ve bireysel kredi borcunu ödeyemeyen gerçek

kişiler içerisinden borcu devam eden kişilerin sa-

yısı 1.321.053’tür. Bireysel kredi kartı borcunu öde-

yemeyen gerçek kişiler içerisinden borcu devam eden

kişilerin sayısı 975.015, bireysel kredi borcunu ödeye-

meyen gerçek kişiler içerisinden borcu devam eden ki-

şilerin sayısı ise 727.268’dir. 2010 yılında 824.235

olan bireysel kredi kartı borcunu ödemeyen veya

ödeyemeyenlerin sayısının 2016 yılı sonunda

975.015’e yükselmesi hiç de hayra yorulacak bir

durum değildir, diyoruz.

Bu durumdan, özellikle kredi kartı kullanımının

çok hızlı artmasından herkes şikâyet etmektedir. Kredi

kartı kullanımında bazı yasal düzenlemeler yapıldı.

Ancak biz yeterli olduğu kanaatinde değiliz. Zira va-

tandaşın geliri düşüktür ve asgari ücretle geçinen bir

işçinin aldığı para açlık sınırının altındadır. Yani gıda

harcamalarını karşılamaya dahi yetmiyor. Bu işçi hangi

harcamalarını kısacak? Asgari ücretli eline geçen

para ile zorunlu masraflarını karşılayamıyor ve


86

mecburen borçlanma yoluna gidiyor. Tıpkı hükü-

metin bütçe gelirleri ile kamu harcamalarını karşı-

layamayıp borçlanmaya gittiği gibi. Zaten konuştu-

ğumuz vatandaş da bu durumu ifade ediyor ve “Devlet

borçla yaşıyor, ben yaşasam ne olur.” diye kendince

savunma yapıyor.

Biz devletin de, özel sektörün de, fertlerin de so-

rumsuzca borçlanmasının doğru olmadığını düşünü-

yoruz ve borçlardan bir an önce kurtulmamız gerekti-

ğine inanıyoruz. AK Parti hükümetinin faiz lobisin-

den şikâyet etme yerine faize ve borçlanmalara çö-

züm bulması gerektiğini ifade ediyoruz. Zira ikti-

dar şikâyet makamı değil çözüm makamıdır.

Faiz

87

Faiz


88

Faiz ülkemiz ekonomisini perişan etti. Her yıl büt-

çenin önemli bir bölümü faize ayrılmaktadır. Yıllar iti-

bariyle bütçeden faiz ödemeleri için ayrılan para mik-

tarları Tablo 12’de verilmiştir. Aynı tabloda yıllar iti-

bariyle kamu brüt toplam borç stokunun durumu ile

tarımsal destek miktarları da verilerek faiz ödemeleri-

nin büyüklüğü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tablo-

daki rakamlardan yararlanılarak da Şekil 13 çizilmiştir.

Memur maaşlarına veya emekli aylıklarına ya da

işçi ücretlerine yapılacak artışta %3’mü olsun yoksa

%3.5’mu olsun hesabını yapan iktidar faizcilere 2016

yılında 50.2 milyar TL faiz ödemesi yapmıştır.

Saadet Partisi olarak bizler faizden hep

şikâyetçi olduk. Son zamanlarda iktidar yetkilileri

de konuşurken faiz lobisinden şikâyet ediyorlar.

Biz iktidarın bu tavrını anlamakta güçlük çekiyoruz.

Zira AK Parti’nin iktidarda olduğu 14 yıl içinde fa-

ize 701.3 milyar TL ödenmiştir. Yani yılda orta-

lama 50.1 milyar TL faizcilere ödeme yapılmıştır.

Bizler faiz lobisinden şikâyet ederken son yıllarda

devlet iç borçlanma senetlerindeki (DİBS) artış ülke-

mizin DİBS yolu ile de sömürüldüğü gerçeğini gün-

deme getirdi (23 Haziran 2014, Dünya Gazetesi). Şu-

nun hiç unutulmaması gerekir. Ülkemizde çok fazla

miktarda sıcak para var. Mesela 2016 yılı sonunda ül-

kemizdeki sıcak para miktarının 120 milyar dolar ol-

duğu ifade edilmektedir. Bu para faiz yüksek ise faize,

DİBS’nin getirisi yüksek ise DİBS’ne yatırılıyor. Borsa-

nın getirisi fazla ise borsaya gidiyor. Onlar hep kazanı-

yor. Kaybeden ise milletimiz oluyor. Yöneticiler de

sade vatandaş gibi sadece şikâyet ediyor.

Faiz

89

AK Parti iktidarı faizleri düşürdük dese de dünya-

nın pek çok ülkesinde faiz oranları Türkiye’deki faiz

oranları ile kıyaslanmayacak kadar düşüktür. Mesela,

Avrupa Merkez Bankasının faiz oranı negatiftir

(%-0.4). Aralık 2016’da yaptığı toplantıda FED Poli-

tika faiz oranını 25 baz puan artırdı ve %0,50-0,75 ola-

rak belirledi. Şubat 2015’den beri Japonya Merkez Ban-

kasının uyguladığı politika faiz oranı negatif idi. Aynı

tarihlerde İsviçre, İsveç ve Danimarka Merkez Banka-

ları da negatif faize geçtiler. Türkiye’de bozulan eko-

nomik şartlar nedeniyle Mayıs 2016’dan beri faiz oran-

larını düşürme sürecine giren T.C. Merkez Bankası

24.11.2016’da yaptığı PPK Toplantısında haftalık repo

ihale faiz oranını 50 baz puan artırmış ve %7.50 olan

haftalık repo ihale faiz oranını %8.00 yapmıştı. 20 Ara-

lık 2016’da yaptığı toplantıda repo ihale faiz oranını

değiştirmedi. Halen (Aralık 2016) TCMB’nin 1 hafta

vadeli repo ihale faiz oranı Avrupa Merkez Bankasının

faiz oranından da FED’in Aralık 2016’da belirlediği faiz

oranından da çok yüksektir. Yine negatif faiz uygula-

yan Japonya Merkez Bankası ile İsveç, İsviçre ve Dani-

marka Merkez Bankalarının uyguladıkları faiz oranla-

rının da çok üstündedir.

Tahvil piyasasında da faiz oranı yüksektir. 15

Temmuz 2016’da 8.5-9.0 düzeyinde olan tahvil fa-

izi bu tarihten sonra yükselişe geçti ve 2016 yılı

aralık ayı sonunda %10.5-11.0 oldu. Yani yaklaşık

%2,0 yükseldi. Şu hususun bilinmesi gerekir. Eğer

dolardaki bu seyir devam ederse faiz oranlarının

yüksek seyretmesi ekonominin gereğidir. İktidar

bütün şikâyetine rağmen eğer faizleri düşüremi-

yorsa, bizce bunun anlamı hükümet ekonomiye


90

hâkim değildir veya faizler iktidarın kontrolünün

dışında yüksek seyrini sürdürüyor demektir.

Tablo 12’nin ve Şekil 13’ün incelenmesinden, yıl-

lar itibariyle Türkiye bütçesinin büyüdüğü, faiz öde-

melerinin ise bazı yıllar az da olsa azaldığı görülmek-

tedir. Bir mukayese yapmak üzere ilave ettiğimiz ta-

rımsal destek miktarlarının da 2009 yılı istisna tutu-

lursa yıllar itibariyle artmakta olduğu Tablo 12’den ve

Şekil 13’den görülmektedir. AK Parti’nin iktidarda bu-

lunduğu 14 yıllık sürede bütçeden faizcilere toplam

701.3 milyar TL ödeme yapılırken aynı sürede çiftçile-

rimizin tamamına yapılan tarımsal destek miktarı top-

lamı sadece 89.5 milyar TL’dir. Türkiye’nin faiz öde-

melerinin ne kadar büyük olduğunu ortaya koymak

amacıyla yıllar itibariyle devlet bütçesinden faize öde-

nen para ile tarımsal destek için ödenen para miktarını

verdik. Sanıyoruz daha fazla bir açıklama yapmaya ge-

rek yok. Zira Tablo 12’deki rakamlar ile Şekil 13 her

şeyi en iyi şekilde açıklamaktadır.

Biliyoruz, faiz ödemeleri bireysel olarak kimsenin

cebinden çıkmıyor. Bu yüzden konuyu dile getirince

vatandaşlarımız bu konuda fazla tepki göstermiyor.

“Bana ne, Ben mi ödüyorum? Devlet ödüyor” gibi

bir yaklaşım içerisine giriyor. Evet, şunu bilelim. Bu

faizleri bu millet ödüyor. Her bir vatandaşımız ödüyor.

Vatandaşımıza verilmesi gereken yıllık 50 milyar TL

faizcilere veriliyor veya faiz ödemeleri yüzünden va-

tandaşımıza yapılacak hizmetler yapılamıyor. Faize

ödenen yıllık 50 milyar TL ile neler yapılabilirdi? Buna

birkaç örnek verelim.

Faiz

91

Tablo 12: Yıllar itibariyle Türkiye Bütçesi ve Bu Bütçeden Yapılan Faiz Ödemeleri ile Tarımsal Destek Ödemeleri ve Kamu Brüt Toplam Borç Stoku

Kaynak: Maliye Bakanlığı, www.hazine.gov.tr

Konut. Faize bir yılda ödenen 50 milyar TL ile ta-

nesi 100.000 TL’ye mal olan apartman dairelerinden

her yıl 500.000 adet daire yapılabilirdi. Eğer her dai-

rede 4-5 kişilik bir aile oturduğunu var sayarsak faize

her yıl ödenen 50 milyar TL ile 2-2.5 milyonluk bir şe-

hirdeki tüm daireler yapılabilirdi. 28.11.2016 tari-

hinde yayınlanan TOKİ Konut Üretim Raporu’nda 58.

59. 60. 61. 62. 63., 64. ve 65’ci hükümetler döneminde,

yani AK Parti’nin 14 yıllık iktidarında, (Kasım 2002 -



92

Kasım 2016) vatandaşlarımıza teslim edilen konut sa-

yısı 591.343 adettir. Aynı yayında 53.7 milyar TL

hak ediş ödemesi yapıldığı da belirtilmektedir. Bu

demektir ki, AK Parti’nin 14 yılda yaptığı ve para ile

vatandaşa sattığı konut sayısı kadar konut bir yıllık

faiz ödemesi ile yapılabilirdi.

Şekil 13: Yıllar İtibariyle Bütçe, Faiz Ödemeleri ve Tarımsal Destekler (Milyar TL)

Marmaray. Faize bir yılda ödenen 50 milyar TL

ile “Asrın Projesi” olarak adlandırılan ve 440 tane tren

dâhil her şeyi ile 5.5 milyar TL’ye mal olan Marmaray

Projesi gibi 9 tane proje gerçekleştirilebilirdi. Bilinme-

lidir ki, bir yılda İktidarın “İstanbul’un çehresini de-

ğiştirdi.” dediği Marmaray projesi gibi 9 tane projenin

gerçekleştirilmesi Türkiye’nin çehresini değiştirirdi.

Otomobil fabrikası. Yıllardan beri her Türk va-

tandaşı yerli otomobil fabrikasına sahip olmanın özle-

mini duymaktadır. Bir otomobil fabrikasının maliyeti

2-3 milyar, ortalama 2.5 milyar dolardır. TL olarak ise

artan Dolar fiyatı ile (1 ABD Doları = 3.5 TL) yaklaşık

Faiz

93

8.5 milyar TL’dir. Bu demektir ki, bütçeden yapılan 50

milyar TL’lik yıllık faiz harcaması ile 6 adet yerli oto-

mobil fabrikası kurulabilirdi.

İş imkânı hazırlama. İşsizlik ülkemizin en büyük

sorunlarından biridir. TÜİK verilerine göre 1 kişiye iş

yeri hazırlayabilmek için gerekli olan yatırım miktarı,

yıllar ve sektörler itibariyle değişmekle beraber 2001

ile 2015 yılları ortalaması yaklaşık 250.000 TL’dir.

Buna göre bir hesaplama yapılırsa bir yılda bütçeden

faize verilen 50 milyar TL ile yılda 200.000 işsiz insa-

nımıza iş imkânı oluşturulabilirdi. Her yıl mevcuda

ilaveten 200.000 insanımıza iş bulunması demek, 14

yılda 2.800.000 insanımıza iş imkânı oluşturulması

demektir. Bunun anlamı eğer faiz harcamaları olmasa

idi 14 yılda Türkiye’nin işsizlik sorunu çözülürdü.

AK Parti iktidarı faizleri düşürdük dese de dünya-

nın pek çok ülkesinde faiz oranı %1-2 maksimum

%2.5-3 iken Türkiye’de yıllık tahvil faizi oranları %10-

11 düzeyindedir. Eski Başbakanımız Sayın Recep

Tayyip Erdoğan faiz lobisinden şikâyet ediyor ama

faizleri bir türlü düşüremiyordu. Veya faizler yük-

sek seyrini sürdürüyordu. Şu anda da faizler yük-

sek seyrini sürüyor. Biz Saadet Partisi olarak faize

ve faiz ekonomisine karşıyız. Çünkü faiz ekono-

miye yüktür, fakiri daha fakir, zengini daha zengin

yapan bir sömürü aracıdır. Bu durumu bilen geliş-

miş ülkeler faiz oranlarını düşük tutmaktadırlar. Tür-

kiye’de hükümet üyeleri ve AK Parti yetkilileri faiz

oranı için, “Biz geldiğimizde %35-40’lardaydı.

Şimdi biz tek haneli rakamlara indirdik.” diyorlar.

Ama bugün gelişmiş ülkelerdeki faiz oranlarının %1-2

maksimum %3 olduğunu, hatta AB Merkez Bankası ile


94

İsveç, İsviçre, Danimarka ve Japonya Merkez Bankala-

rının faiz oranları negatif iken (%-0.1-%-0.75) Tür-

kiye’de Merkez Bankasının faiz oranının %8 olduğunu

söylemiyorlar. KOBİ’lere verilen kredi faizleri çok

yüksektir ve %15-16 düzeyindedir. Bu faiz ekono-

misi ile ülke yönetilemez. Bu gidiş tehlikeli bir gidiştir.

Faizle ilgili açıklamalarımızı bitirmeden önce

bir hususa dikkatlerinizi çekmek istiyoruz.

Tablo 12’nin 3. sütunundan görülebileceği gibi,

2002 yılı ile 2016 yılı arasındaki 14 yıllık sürede büt-

çeden faize ödenen toplam para miktarı 701.3 milyar

TL’dir. Bu sürede “Kamu Brüt Toplam Borç Stoku”

256.8 milyar TL’den 819.5 milyar TL’ye (Tablo 11 Sü-

tun 4 ve Tablo 12 Sütun 5) yükselmiştir. Yani 14 yıllık

sürede borçların faizi için bütçeden 701.3 milyar TL

ödeme yapılmış ama kamunun toplam borcu 256.8

milyar TL’den 819.5 milyar TL’ye yükselmiştir. Bir di-

ğer ifadeyle 14 yılda kamu borçları 562.7 milyar TL

(819.5 - 256.8 = 562.7) artmıştır. 1985’lerde başlayan

ve halen devam eden devlet mallarının özelleştirilme-

sinden 2016 yılı temmuz ayı sonuna kadar elde edi-

len toplam gelir 68.0 milyar dolardır. Bu 68.0 mil-

yar dolarlık özelleştirme gelirinin de 59.8 milyar

doları 2002 yılından sonra elde edilmiştir ve bu ge-

lirlerde bütçe giderlerinde, borçların faizlerinin öden-

mesinde kullanılmıştır, yatırıma gitmemiştir. Özelleş-

tirme gelirlerini katmasak dahi 14 yıllık AK Parti ikti-

darında bütçeden faiz ödemeleri için harcanan para

701.3 milyar TL’dir. Bu para faize ödendi. Ama 2002

yılında 256.8 milyar TL olan kamunun toplam borcu

2016 yılı sonunda 819.5 milyar TL’ye yükseldi. Yani

562.7 milyar TL daha arttı. Bu açıklamaları AK

Faiz

95

Parti hükümetlerini tenkit etmek için değil, faizin

ne büyük bir bela olduğunu ortaya koymak için

yaptık. Evet, Saadet Partisi olarak çağrımızı tek-

rarlıyoruz. Faizden uzak durunuz!

Dikkatlerinizi bir noktaya daha çekmek istiyo-

rum. Yıllardan beri 54. Erbakan Hükümeti dışındaki

bütün hükümetler bütçeyi “Denk Bütçe” esasına göre

yapmıyorlar. Bütçe daha baştan yapılırken açık vere-

cek şekilde yapılıyor. Bütçe açığını kapatmak için

borçlanma yoluna gidiliyor. Borç alınınca faiz ödeni-

yor. Kısaca “Borç-Faiz-Borç Sarmalı”na düşülüyor.

Saadet Partisi olarak hükümete sesleniyoruz.

Denk bütçe yaparak faiz harcamalarını ortadan kaldı-

rınız. Türk ekonomisini borç alarak idare etmek yerine

54. Prof. Dr. Necmettin Erbakan hükümetinin yaptığı

gibi, milli kaynaklarımızı harekete geçirerek, bütçeye

ek kaynaklar oluşturarak idare etme cihetine gidiniz.

Aksi halde Türkiye de, vatandaş da, milletimiz de bu

faiz belasından kurtulamaz.


96

Bankalar

97

Bankalar


98

Yatırım bankaları dışında kalan bankalar para tica-

reti yapan kuruluşlardır. Faizle çalışırlar. Türkiye’deki

bankacılık sektörünün önemli bir bölümü yabancıların

eline geçmiştir. Türkiye’de 2016 yılında toplam 50 banka

faaliyet göstermektedir. Bunların 28 tanesi yabancı, 9 ta-

nesi kamu ve 13 tanesi de yerli özel bankalardır.

BDDK’nın Aralık 2016 verilerine göre bankalardaki he-

sap sayısı 76.443.979’dur. Yurt içi ve yurt dışı toplam

mevduat miktarı ise 1.453.191.950.000 TL’dir. Tür-

kiye’de bankalarda 1 milyon TL’nin üzerinde hesabı bu-

lunan mudilerin sayısı ise 115.896’dır. 1 milyonun üze-

rinde hesabı bulunan 115.896 mudiye ait mevduatların

toplamı ise 775.141.610.000 TL’dir. Bunun anlamı ban-

kalardaki toplam mevduatın yarıdan fazlası (%53.34’ü)

tüm mudilerin %0.15’ine denk gelen 115.896 kişiye ait-

tir. Bu durum sermayenin belli ellerde toplanmış oldu-

ğunu göstermektedir.

Son yıllarda birçok bankanın yetkilisi açıklama ya-

parak yıllık karlarını kamuoyuna duyurmaktadır. Üretim

yapan pek çok iş yeri ayakta durma çabası içinde olurken

bankaların aşırı kar elde etmelerinin tek bir açıklaması

vardır. Gerek şirket olarak ve gerekse birey olarak halkı-

mız borçlandırılıyor ve halkımızın geliri bankalar tarafın-

dan faiz yolu ile elinden alınıyor. Borca batan şirketler

kapanıyor, insanlar işsiz kalıyor. Şirketler bankalardan

borç aldığı gibi, kişiler de bireysel kredi ve kredi kartı ile

bankalara borçlandırılıyor. İnsanlar hayatını borçla sür-

dürmek zorunda kalıyor. Aşırı borçlanma insanları dep-

resyona sürüklüyor. İnsanlar bunalıma giriyor. Bu durum

aileleri huzursuz ediyor, aileler dağılıyor, boşanmalar ar-

tıyor, çocuklar ortada kalıyor. Saadet Partisi iktidarında

bankacılık sistemi ıslah edilerek insanlarımızın elinde-

kini avucundakini kaybetmesi önlenecektir.

Borsa

99

Borsa


100

Türkiye’de borsanın %65-70’lik kısmı yabancıla-

rın eline geçmiştir. Bu oran yıldan yıla değişmektedir.

Mesela borsanın 2004 yılında %50’si, 2008’de %72’si,

2014’de ise %64’ü yabancıların eline geçmiştir.

Bazı TV kanallarından ve internetten BİST 100 en-

deksi gün boyunca verilmektedir. Bu rakamlar ince-

lendiğinde çok inişli çıkışlı bir seyir takip ettiği görü-

lür. Çok eski yıllara gitmeye gerek yok. 15 Temmuz

2016 öncesi 82.000-83.000’ne yükselen BİST 100 en-

deksi başarısız darbe girişimi sonrasında 72.000’lere

düştü. Daha sonraki günlerde de bir türlü arzu edilen

yükselmeyi sağlayamadı. 2016 yılı sonunda da 15

Temmuz öncesindeki seviyenin 5.000-6.000 puan al-

tında seyretmekteydi. 2017 yılının başında toparlanan

borsa daha sonraki aylarda yükselişini sürdürmekte-

dir. Yani borsa sürekli inişli çıkışlı bir seyir takip et-

mektedir. Bu durum konunun inceliklerini fazla bil-

meyen Anadolu insanının zararına, borsayı yakından

takip eden para babalarının da servetlerine servet kat-

masına sebep olmaktadır.

Borsadaki gelişmeleri yakından takip edenler tara-

fından yurt dışından getirilen dövizler Türkiye’de

TL’ye çevrilmekte borsa düşmüş ise borsaya yatırıl-

makta, daha sonra borsada fiyatlar yükselince hisse se-

netleri satılmaktadır. Bu arada devlet borçlanmaları

nedeniyle bono-tahvil faizi yükselmiş ise bono-tahvil

alınarak paralar faize yönlendirilmektedir. Faizler dü-

şünce bono ve tahviller satılarak paralar dövize çevril-

mektedir. Yani para, “Faiz-Döviz-Borsa” üçgeninde

dolaşmaktadır. Sayın Prof. Dr. Osman Altuğ Bey’in ifa-

desi ile üçkâğıt ekonomisi. Üretim yok. Sadece finans

Borsa

101

oyunları ile ekonomik hayat çevrilmektedir. Yurt dı-

şında birçok ülkede faiz oranlarının %1-2’den düşük

olduğu, Türkiye’de ise faizlerin %10-11’ler düzeyinde

(Aralık 2016) olduğu dikkate alınırsa uluslararası ser-

maye sahiplerinin Türkiye’de ne büyük karlar elde et-

tikleri daha iyi anlaşılır.

Saadet Partisi iktidarında üretim ekonomisine ge-

çilecek paradan para kazanma dönemi bitecektir. Dev-

let bütçesi denk yapılarak borçlanma gereği ortadan

kaldırılacaktır. Devletin borçlanma gereği ortadan kal-

kınca faizler kendiliğinden önce azalacak ve sonra or-

tadan kalkacaktır. Bunun yerine kâr ortaklığı sistemi

geliştirilecektir.


102

Dış Ticaret

103

Dış Ticaret


104

Dış Ticaret (İhracat-İthalat), Dış Ticaret Açığı ve

Cari Denge (Açık)

Son yıllarda basınımızda Türkiye’nin dış ticaret

açığı ve cari açık konusu çok konuşulup yazılmaya

başlandı. Hatta kredi derecelendirme kuruluşları Tür-

kiye’nin kredi notunu yükseltmemelerinin en önemli

sebeplerinden biri olarak Türkiye’nin cari açığının

fazla olmasını göstermektedirler. Mesela 20 Temmuz

2016’da Standart ent Poors Türkiye’nin BB+ olan kredi

notunu BB’ye düşürdüğünü açıkladı. 23 Eylül 2016’da

da Moods Türkiye’nin Baa3 olan yatırım yapılabilir se-

viyedeki notunu Ba1’e yani spekülatif olarak adlandı-

rılan yatırım yapılabilir seviyenin altına düşürdü. Bu

not düşürmenin siyasi nedenlerinin olduğu bir realite-

dir. Ama dış ticaret açığının ve özellikle de cari açık-

taki artışın kredi notunun düşürülmesinde en önemli

etkenler olduğu da bir vakıadır.

Türkiye’nin dış ticareti sürekli açık vermektedir.

Son yıllarda artan dış ticaret açığı ve buna bağlı olarak

oluşan cari açık tehlike sinyalleri veriyor. 2000 yılın-

dan itibaren 2016 yılı dâhil yıllar itibariyle dış ticaret

rakamları ve cari denge rakamları Tablo 13’de veril-

miştir. Tablo’daki verilerden yararlanılarak da Şekil

14, 15 ve 16 çizilmiştir.

Tablo 13’den ve Şekil 14’den de izlenebileceği

gibi, 2009 yılı hariç tutulursa 2000’den 2014’e kadar

ihracatımız artmıştır. 2009’da bir önceki yıla göre ih-

racatımız azalmış, 132 milyar dolardan 102.1 milyar

dolara düşmüştür. Ama genel olarak yıllar itibariyle ih-

racatımız artmıştır. 2009 yılında 102.1 milyar dolar

Dış Ticaret

105

olan ihracatımız 2010 yılında 113.9 milyar dolara yük-

selmiş ve bu yükselme 2011 ve 2012 yıllarında da de-

vam etmiştir. 2013’de cüzi bir düşme olmuş ve 2014

yılında 157.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2014

yılındaki 157.6 milyar dolarlık ihracat miktarı hükü-

met yetkililerinin ve AK Parti yöneticilerinin belirttik-

leri gibi, Türkiye için bir rekordur. Evet doğrudur.

157.6 milyar dolarlık ihracat Türkiye için bir rekordur.

Bu ihracatı yapanlara teşekkür ediyoruz. Ancak 2014

yılındaki 157.6 milyar dolarlık ihracat 2015 yılında

143.8 milyar dolara, 2016 yılında da 142.5 milyar do-

lara düşmüştür.

Tablo 13: Yıllar itibariyle İthalat-İhracat, Dış Ticaret Açığı ve Cari Denge

Kaynaklar: 1- İhracat, İthalat ve Dış Ticaret Açığı Değerleri - TÜİK 2- Cari Açık Rakamları - T.C. Merkez Bankası

Eski Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan

da ihracatı söyler, diğer hükümet üyeleri de ihracatı

söyler, AK Parti’nin yöneticileri de ihracatı söyler ve


106

adeta ihracatı kendileri yapmışlar gibi övünürlerdi.

Ama hiç birisi ithalatı söylemezlerdi. Halen de bu du-

rum devam ediyor. Yetkililerin bu açıklamalarını du-

yan vatandaşımız da sevinir, mutlu olur. Biz aynı tab-

loda yıllar itibariyle Türkiye’nin ithalat rakamlarını da

verdik. Vatandaşımız ihracatımızla birlikte ithalatımızı

da bilsin ve dış ticaret açığımızı kendisi bizzat hesap-

layıp ülke ekonomisinin ne durumda olduğuna ken-

disi karar versin. Tablo 13’den ve Şekil 14’den görül-

düğü gibi, 2002’de 51.6 milyar dolar olan ithalat genel

olarak yıllar itibariyle artmıştır. 2008 krizinin etkisi ile

2009’da bir önceki yıla göre ithalatımız da azalmış ve

202.0 milyar dolardan 140.9 milyar dolara düşmüştür

(Tablo 13 ve Şekil 14). Ancak ithalat da yıllar itibariyle

artmış, 2009’da 140.9 milyar dolar olan ithalat, 2010

yılında 185.5 milyar dolara, 2011 yılında da 240.8 mil-

yar dolara yükselmiştir. 2012’de 236.5 milyar dolara

düşen ithalat 2013’de artarak 251.7 milyar dolara yük-

selmiştir. 2014 yılında 242.2 milyar dolara gerileyen

ithalat 2015 yılında 207.2 milyar dolara, 2016 yılında

da 198.6 milyar dolara düşmüştür. Değerli hükümet

üyeleri ve AK Parti yetkilileri söylemiyorlar ama biz

söyleyelim. 251.7 milyar dolarlık ithalat da Türkiye

için bir rekordur ve Şekil 14’den de görüldüğü üzere,

ithalatın artış hızı ihracatın artış hızından fazladır. Daha

önceleri ithalatı gündeme getirmeyen pek çok medya

mensubu ve ekonomistler ithalattaki bu artışın çok teh-

likeli boyutlara ulaştığını ifade etmeye ve tedbir alın-

ması gerektiğini söylemeye, yazıp-çizmeye başladılar.

Konunun önemini değerli hükümet üyeleri de an-

lamaya başlamış olacaklar ki, OVP’de değişiklik yapa-

rak ithalatı düşürmek için önlemler almaya başladılar

ve bu önlemlerin etkisiyle 2011’de 240.8 milyar dolar

Dış Ticaret

107

olan ithalat 2012’de azaldı ve 236.5 milyar dolar olarak

gerçekleşti. Demek ki yetkililer konunun üzerine eği-

lince ihracat artırılırken ithalat azaltılabiliyormuş.14

Şubat 2012’de Ekonomi Bakanlarından Sayın Zafer

Çağlayan bir basın açıklaması yaparak Türkiye’nin it-

halatının değerlendirmesini yaptı. Uzun bir basın açık-

laması yapan Sayın Çağlayan’ın ve hatta diğer hükü-

met üyelerinin benzer açıklamaları yıllar önce yapma-

larını ve gerçekleri söyleyerek vatandaşımızı uyarma-

larını dilerdik. Sayın Çağlayan konuşmasının bir ye-

rinde “… Geçen yıl Türkiye’ye 14.3 milyon cep tele-

fonu geldi. Bunlara 1 milyar 744 milyon dolar para

ödendi. Ben bunu söylerken insanlara gidip cep te-

lefonu almayın demiyorum, zaten diyemem de.

Ama sesli düşünüyorum. Biz 11 ayda bir cep tele-

fonu değiştirecek kadar zengin bir ülke miyiz?” di-

yordu. Saadet Partisi olarak bizler, Sayın Bakan’a bu

gerçeği dile getirdiği için teşekkürlerimizi sunuyoruz

ve şunu diyoruz. “Sayın Bakan iktidar şikâyet yeri

değildir, icraat yeridir. Lütfen gerekli tedbirleri

alarak ülkemizi ithalat cenneti olmaktan çıkarınız.

Türkiye’de üretilebilecek malların üretimini teşvik

ediniz. Böylece hem döviz kaybını önleyiniz hem de

işsizlere iş bulunmasına yardımcı olunuz.”

Tablo 13’den ve Şekil 15’den görüldüğü gibi, itha-

latla ihracat arasındaki farktan oluşan dış ticaret açığı

da 2000 yılında 26.7 milyar dolar iken 2001 yılında

10.1 milyar dolara düşmüş, 2001’den itibaren kriz yılı

olan 2008 yılına kadar yıllar itibariyle artmış, 2009’da

2008 yılına göre azalmış ancak genelde yıllar itibariyle

artmıştır. 2009 yılında - 38.8 milyar dolar olan dış ti-

caret açığı 2010 yılında -71.7 milyar dolara, 2011 yı-


108

lında da -105.9 milyar dolara yükselmiştir. 2012 yı-

lında 84.1 milyar dolara düşen dış ticaret açığı 2013

yılında tekrar 99.9 milyar dolara yükselmiştir. Bir yıl

sonra, 2014’de 84.6 milyar dolara düşen dış ticaret

açığı 2015 yılında 63.4 milyar dolara, 2016 yılında

da 56.1 milyar dolara düşmüştür. Bu dış ticaret açığı

Türkiye için çok yüksektir. Evet, son üç yılda önceki

yıllara göre bir azalma vardır. Azalma olması mem-

nuniyet vericidir. Ama istenen dış ticaret açığının

olmaması hatta dış ticaret fazlasının olmasıdır.

Şekil 14: Yıllar İtibariyle İhracat ve İthalat (Milyar Dolar)

Tablo 13’den ve Şekil 16’dan görüldüğü gibi, kriz

yılı sayılan 2001 yılında cari denge pozitiftir. Yani Tür-

kiye’nin cari fazlası vardır. Bu denge 2002’den itibaren

negatife dönmüş ve cari açık oluşmuştur. Bu artış yıllar

itibariyle artarak devam etmiş 2009 yılında bir önceki

yıla göre azalmış, -40.2 milyar dolardan -12.0 milyar do-

lara düşmüştür ama genelde yıllar itibariyle artmıştır.

Dış Ticaret

109

Şekil 15: Yıllar İtibariyle Dış Ticaret Açığı (Milyar Dolar)

Şekil 16: Yıllar İtibariyle Cari Denge (Milyar Dolar)

2009’da -12.0 milyar dolar olan cari açık 2010 yılında

- 45.3 milyar dolara, 2011 yılında da - 75.1 milyar do-

lara yükselmiştir. - 75.1 milyar dolarlık Cari Açık da

Türkiye için bir rekordur. - 75.1 milyar dolarlık

Cari Açık GSYH’nın yaklaşık %10’u kadardır. 2011


110

yılındaki 75.1 milyar dolarlık cari açık alınan önlem-

lerin etkisi ile 2012 yılında 48.5 milyar dolara düşmüş

ama 2013’de tekrar 65 milyar dolara yükselmiştir.

2014’de 45.8 milyar dolara, 2015’de 32.2 milyar dolara

düşen cari açık, 2016 yılında az da olsa artmış ve 32.6

milyar dolar olmuştur. Cari açıktaki düşme memnuni-

yet vericidir. Ama unutulmamalıdır ki, 32.6 milyar do-

larlık cari açıkta çok yüksektir ve aynı yıl yeni hesap-

lama yöntemine göre 856.8 milyar dolar olarak gerçek-

leşen GSYH’nın %3.8’i kadardır. Biz daha önceki hü-

kümetleri olduğu gibi 65. Hükümeti de bu konuda

daha dikkatli olmaya davet ediyoruz. Cari açığın fazla

olması ekonomik dengelerin bir anda bozulmasına se-

bep olabilir. Bir kısım medya ve yandaş yazarlar eko-

nomide her şeyi tozpembe göstermeye çalışsa da dış ti-

caret açığındaki ve cari açıktaki fazlalıktan dolayı Türk

ekonomisinin her an bir krize düşmesi söz konusu ola-

bilir. Ekonomi bakanlarının feveran etmesinin sebebi

sanıyorum bu olsa gerek.

Cari açık konusu çok önemli olduğu için hükümet

üyeleri yaptıkları açıklamalarda konuyu gündeme ge-

tirmektedirler. Mesela 4 yıl kadar önce ÖTV zamları

konusunda açıklama yapan Sayın Maliye Bakanı 2012

yılında bu vergilerden 5.5 Milyar TL gelir artışı

beklendiğini ve bu yolla cari açığın sınırlanmasının

hedef alındığını belirtiyordu. 2012’de Sayın Başbakan

da ÖTV zamları konusunda cari açığın tehlikeli bir bo-

yuta ulaştığını, bunu azaltmanın yolu olarak zam ya-

pıldığını şöyle ifade ediyordu; “Zam yapmayalım da

Yunanistan gibi mi olalım.” Evet, Yunanistan gibi ol-

mak. Yani iflas etmek. Allah (c.c.) milletimizi o du-

ruma düşmekten korusun! Âmin.

Dış Ticaret

111

Cari açığın fazla olması dış ticaret açığının fazla

olmasından kaynaklanıyor. Dış ticaret açığının fazla-

lığı da ihracatın büyük ölçüde ithalata dayalı olmasın-

dan ileri geliyor. Bir TV kanalındaki açık oturumda ko-

nunun uzmanları tartışıyorlar. Bir konuşmacı arkadaş-

larına “Böyle bir ihracat düşünebiliyor musunuz?

İhraç edilen her 100 TL’lik malın 85 liralık kısmı

ithalata dayanıyor. Yani Katma Değerimiz 15 TL”

diyordu. Diğerleri de “Maalesef doğru. Zaten dış ti-

caret açığının da, cari açığın da temelinde bu var.”

diyorlardı. Saadet Partisi iktidarında ithalata dayanan

ihracat rejimine son verilerek Türk müteşebbisler teş-

vik edilecek ve ara mallarının yurt içinde üretilmesi

sağlanacaktır. Böylece hem işsizlere istihdam sahası

oluşturulacak ve hem de yurt dışına giden dövizlerin

yurtta kalması temin edilmiş olacaktır.


112

Döviz Kurları

113

Döviz Kurları


114

Döviz Kurları (Dolar ve Avro)

Türk ekonomisinde dış ticaret işlemleri Dolar

ağırlıklı olduğu için Dolar kuru üzerinde daha çok du-

rulmaktadır. Ancak Avro da ticaretimizde büyük bir

yer almaktadır. Bu yüzden bu iki döviz kurunun yıllar

itibariyle değişimi Tablo 14’de verilmiştir. Tablodaki

verilerden yararlanılarak da Şekil 17 ve 18 çizilmiştir.

Tablo 14: Yıllar itibariyle Döviz Kurları

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, www.ekonomi.gov.tr

Bilgi Merkezi, Dış Ticaret ve Ekonomik Göstergeler

http://www.ekonomi.gov.tr/

Döviz Kurları

115

Tablo 14’den ve Şekil 17’den görüldüğü gibi, döviz

fiyatları bazı yıllarda düşmüş bazı yıllarda yükselmiş-

tir. Ama genelde her iki döviz fiyatı da yıllar itibariyle

artmıştır. 2000’den itibaren Avro’daki yükseliş daha

fazla olmuştur. Avro / Dolar paritesi de bunu göster-

mektedir. Nitekim 2000’de 0.92 olan Avro / Dolar pa-

ritesi 2008’de zirve yapmış ve 1.47’ye yükselmiştir.

2009, 2013 yılları arasında nispeten yatay bir seyir ta-

kip eden parite 2014’den sonra ABD ekonomisindeki

iyileşmenin de etkisi ile Dolar lehine gelişmiştir (Tablo

14 ve Şekil 18). 2016 yılının son günlerinde yine Do-

lar, Avro’ya karşı değer kazanmıştır. ABD ekonomisi

iyileştikçe Doların değer kazanması devam edecektir.

Bir ülkenin parasının değeri o ülkenin ekono-

misi ile doğrudan ilgilidir. Ülkenin ekonomisi

güçlü olursa parası değerli olur. Ülkenin ekono-

misi bozulursa parasının değeri düşer. Ekonominin

kendi kuralları vardır. Bu kurallar işler. Devlet plan-

program yapar, tedbirler alır ve ekonomiyi düzenler.

Türkiye’de olduğu gibi, eğer hiçbir önlem alınmadan

devlet desteği ile TL kıymetli tutulursa sanayici Tür-

kiye’de ürettiği malları pahalıya mal edeceğinden yurt

içinde satması güçleşir, döviz fiyatları düşük olacağı

için yabancı malları Türkiye’de ucuza satılır. Ülke bir

ithal cenneti haline gelir. İthalat artar. Yerli sanayi ge-

lişemez.


116

Şekil 17: Yıllar İtibariyle Döviz Kurları (TL)

Şekil 18: Yıllar İtibariyle Avro/ Dolar Paritesi

TL kıymetli olduğunda sanayici Türkiye’de üret-

tiği malları pahalıya mal edeceğinden yurt dışına sat-

makta da güçlükle karşılaşır, satamaz. Bunun sonu-

Döviz Kurları

117

cunda ihracat düşer. İthalatın artması ihracatın azal-

ması dış ticaret açığını artırır. Bu da cari açığın artma-

sına sebep olur. Kısaca Türkiye’nin içinde bulunduğu

çıkmaz durum söz konusu olur.

Öte yandan döviz fiyatlarındaki artış da emtia fi-

yatlarının aşırı artışına, pahalılığa sebep olur. Enflas-

yon yükselir. Bu yüzden her iki durumda istenmez.

Orta Vadeli Programda 2011 yılı için hedeflenen

Dolar kuru revize edilerek 1.55 TL’den 1.67 TL’ye yük-

seltildi. 2011 Yılının ilk yarısında 1.50 TL’ler düze-

yinde seyreden Dolar 2011’in son aylarında birden bire

yükselişe geçti ve 1.90 TL’yi buldu. Yani bir yılda Do-

lar yaklaşık 36 kuruş arttı. Bunun anlamı Dolar 1 yılda

yaklaşık %23 değer kazandı. Diğer bir ifadeyle devalü-

asyon yapılmış oldu. Dolar 1.90 TL’yi görünce Merkez

Bankası (MB) devreye girdi ve Dolar’ın aşırı yükselişini

önlemek için daha önce günlük 350.000.000 olan Do-

lar satışını 5 Ekim 2011’de 1.350.000.000 dolara çı-

kardı. İhale açtı, 750.000.000 dolarlık satış gerçekleşti.

Bu satışlar 5 Ekim 2011’den sonra da devam etti ve dö-

viz fiyatlarında bir gerileme oldu. Dolar, Ocak 2012’de

1.7819 TL’ye düştü. Bu arada 2011’in son aylarında

2.55 TL’ye yükselen Avro da Ocak 2012’de 2.3396

TL’ye geriledi. Bu düşüşler MB’nin müdahalesi ile

oldu. 2013 yılında da benzer bir durum yaşandı ve Do-

lar 2.40 TL’yi, Avro’da 3.10 TL’yi gördü. 2014’de de

aynı sorun vardı.

2016 yılı bitti. 2017 yılının başındayız. Temmuz

2015’de Suruç’ta başlayan ve dozunu her geçen gün ar-

tıran PKK Terör olaylarının, Suriye’de ve Irak’ta yaşa-


118

nan kargaşanın ve 15 Temmuz 2016’da yaşanan başa-

rısız darbe girişiminin de etkisi ile Türk ekonomisinin

sıkıntıları 2016 yılında arttı. Döviz (Dolar ve Avro)

yükseldi. Dolar’ın ve Avro’nun değer kazanması 2017

yılının başında da devam ediyor. Dövizdeki bu yük-

selme sanayicilerimiz başta olmak üzere tüm toplum

kesimlerini sıkıntıya sokuyor.

Ülkedeki Dolar kıtlığını gidermek için Sayın Cum-

hurbaşkanımız vatandaşlarımızı ve kurumları Dolarla-

rını bozdurmaya ve tasarruflarını Türk Lirası olarak

yapmaya davet ediyor. Döviz açığının kapatılmasında

bir nebze de olsa katkısı olur diyoruz. Ama kesin çö-

züm olmayacağını da belirtmek istiyoruz. Zira Tür-

kiye’nin dış borcu çok fazla. Türkiye’nin dış borcu

2016 yılı sonunda 404.2 milyar dolardır. Do-

lar’daki 1 kuruşluk artış Türk ekonomisine 4.04

milyar TL yük getirmektedir.

MB “Döviz rezervimiz var.” deyip Dolar satmakla

Dolar kurunun yükselişini frenleyemez. Bunun bilin-

mesi gerekir. Türkiye’nin cari açığı 2014 yılında -45.8

milyar dolar, 2015 yılında ise -32.2 milyar dolar, 2016

yılında da 32.6 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Bu ne demektir?

Bu şu demektir: Türkiye’den her ay fazladan 2.7

milyar dolar döviz yurt dışına çıkmaktadır. Yurt dışına

çıkan döviz miktarı fazla olunca yurt içindeki döviz

miktarı azalıyor. Döviz miktarı azalınca döviz fiyatı ar-

tıyor. Yani ekonominin kuralı işliyor. Arz-talep den-

gesi. Piyasadaki döviz az, dövize olan talep de fazla

olunca döviz kurları yükseliyor. Olay bu kadar basit.

Döviz Kurları

119

Peki, bu yükselme nereye kadar veya ne zamana

kadar sürecek?

Saadet Partisi olarak diyoruz ki, bu hatalı ekonomi

politikaları devam ettiği sürece bu yükselme devam

edecektir.

Cari açığın fazlalığı dış ticaret açığının fazla olma-

sından kaynaklanmaktadır. Dış ticaret açığının fazla

olması da, ihracatın büyük ölçüde ithalata dayalı mon-

taj sanayiden ibaret olmasından ileri gelmektedir. Bu

meselenin çözümü ise Milli Görüş’ün, Saadet Par-

tisi’nin politikalarının uygulamaya geçirilmesi ile

mümkündür. Sıcak para girişini teşvik eden faiz poli-

tikaları terk edilmeli, vakit geçirilmeden ithalata dayalı

değil, yerli üretime dayalı milli, güçlü sanayi tesisleri

hayata geçirilmelidir. Yani finans ekonomisi değil, üre-

tim ekonomisi uygulanmalıdır. Aksi halde cari açıkta

önlenemez, Dolar’ın yükselişi de önlenemez.

Dolar’ın yükselmesi enflasyonu artırır. Hatta

iktidarın tek haneli rakamlara düşürdük diye övün-

düğü enflasyon tekrar çift haneli rakamlara yükselir.

Toplum ekonomik yönden çok büyük sıkıntılara dü-

şer.

Saadet Partisi olarak buradan iktidara bir kez daha

sesleniyoruz. Yurt dışından para girişini artırmak için

faiz oranlarını yükseltmek de çözüm değildir. Bu uy-

gulama milletimizin başına, var olan, faiz belasını kat-

merlendirerek sarmak olur.

2016 yılında 6-7 ay süreyle düşüşünü sürdüren

MB politika faiz oranı Kasım’da tekrar yükseldi. 24 Ka-

sım 2016’da MB PPK’nın yaptığı toplantıda haftalık


120

repo faiz oranı 50 baz puan artırıldı. Bu yükselme diğer

bankalar tarafından da vakit geçirilmeden uygulamaya

konuldu. MB Aralık 2016’da faiz oranlarında değişik-

lik yapmadı. Daha sonraki aylarda da Merkez Bankası

faiz oranlarını ayarlamaya devam edecektir. İnşallah

ekonomi düzelir ve faiz oranları düşer. Saadet Partisi

olarak iktidara sesleniyoruz. Faiz oranlarının yüksek

olması borçla yaşamaya mecbur edilen insanımızı bu

günkünden daha büyük sıkıntılara sokar. Bu yüzden

faizleri ortadan kaldırınız, bunu yapamıyorsanız hiç

olmazsa faiz oranlarını düşürünüz.

Özelleştirme

121

Özelleştirme


122

Özelleştirme genel manada Kamu İktisadi Teşeb-

büsleri (KİT)’nin özel sektöre devredilmesi veya satıl-

ması diye tanımlanabilir.

1980’li yılların başında az gelişmiş ve gelişmekte

olan ülkelerde KİT’lerin verimli çalıştırılamadıkları,

bundan dolayı devletin bütçesine yük oldukları tezi

ileri sürülmüş ve bu tesislerin özel sektöre satılarak

devletin bu yükten kurtarılması gündeme getirilmiştir.

Türkiye’de 1984-1985’lerde başlayan özelleştirme fur-

yası günümüze kadar (2016 yılı sonu) devam etmiştir

ve önümüzdeki yıllarda da özelleştirmelerin devam

edeceği yetkililer tarafından ifade edilmektedir. Bu-

güne kadar yapılan özelleştirmelerle cumhuriyet tari-

hinin birikimi olan tesisler “sat kurtul” mantığı ile

yok pahasına satılmıştır. Bu satışlarda ihalelere yaban-

cılar da girmiş ve devletimizin birçok stratejik tesisi

yabancıların eline geçmiştir. Konuyu örnekler vererek

özele indirgemek istemiyoruz. Ama stratejik tesisleri-

mizin satılmasını da doğru bulmadığımızı ifade ediyo-

ruz.

Saadet Partisi olarak özelleştirmeye karşı değiliz.

Özel sektörün girdiği ve başarı ile yürüttüğü sektör-

lerde stratejik yönden önemi olmayan tesislerin ben-

zeri tesisler kamunun elinde varsa bunların değer fiya-

tına satılmasına, özelleştirilmesine taraftarız. Ama özel

sektörün girmediği sahalarda devletin işlettiği tesisleri

yönetim hatasından kaynaklanan zararları bahane edi-

lerek özelleştirme adı altında eşe dosta verilmesine

karşıyız. Bazı tesisler bulunduğu yöreye bağlı olarak da

stratejik öneme sahip olabilir. Mesela Ege Bölgesi’nde,

Marmara Bölgesi’nde veya İç Anadolu Bölgesi’nde özel

sektöre ait aynı işi yapan çok sayıda süt işletmesi varsa,

Özelleştirme

123

SEK’e bağlı bir süt işleme tesisinin bu bölgelerde stra-

tejik önemi olmayabilir. Ama özel sektöre ait süt işlet-

melerinin bulunmadığı veya çok az bulunduğu Doğu

Anadolu Bölgesi’nde SEK’e bağlı bir süt işleme tesisi-

nin o bölgede stratejik önemi vardır. Çünkü süt işleme

tesisi süt üreticisinin ürettiği sütü günlük olarak değer

fiyatına satın alıp onu süt ürünlerine işleyen tesistir.

Dolayısı ile süt üreticisinin ürettiği süte emin bir pazar

yeridir.

Ürettiği sütü değer fiyatına satan üretici kâr eder

ve süt hayvanı besleyip süt üretimi yapar. Ürettiği sütü

değer fiyatına satamayan üretici ise zarar eder. Sonuçta

elindeki hayvanları kasaba satar ve süt üretiminden de

hayvancılık yapmaktan da vazgeçer. Üretici hayvancı-

lık yapmazsa ülkenin süt üretimi de, et üretimi de aza-

lır ve son yıllarda Türkiye’de yaşanan durum ortaya çı-

kar. Kısaca ülke özellikle canlı hayvan ve et ithalatı

yapmak zorunda kalır. Bu ithalat için de milyonlarca

hatta milyarlarca döviz ödenir. Yani Türk çiftçisine ve-

rilmeyen paralar yabancı ülkelerin çiftçisine ödenir.

Süt üreticisi için SEK’e bağlı süt işletmeleri nasıl stra-

tejik öneme sahipse, besicilerimiz için de et kombina-

ları aynı şekilde stratejik öneme sahiptir.

Konunun istihdam yönünü ve sosyal yönünü de

dikkate almak gerekir. Hayvancılık (süt üreticiliği ve

besicilik) yapmaktan vazgeçen çiftçi işsiz kalıyor. İşsiz

kalan Anadolu insanı büyük şehirlere göç ediyor. Bü-

yük şehirlerin varoşlarında çok güç şartlarda hayatını

sürdürmeye çalışıyor. Bu arada yoksulluğun sebep ol-

duğu pek çok sosyal olaylar yaşanıyor.


124

Bütün bu olumsuzlukların yaşanmaması için Saa-

det Partisi olarak bölgesel olarak stratejik önemi bulu-

nan tesislerin özelleştirilmesine karşıyız.

2011’in son aylarında ve 2012 yılının ilk aylarında

şeker fabrikalarının özelleştirilmesi gündeme geldi ve

B Portföyündeki Elazığ, Malatya, Erzincan ve Elbistan

şeker fabrikaları ile C Portföyündeki Kastamonu, Kır-

şehir, Turhal (Tokat), Çorum ve Çarşamba (Samsun)

şeker fabrikaları özelleştirildi. Saadet Partisi olarak biz

bu özelleştirmeye karşı olduğumuzu o tarihlerde ifade

ettik.

Bu arada Şeker-İş Sendikasının bu fabrikaların

özelleştirilmemesi için verdiği mücadele etkili oldu ve

özelleştirme işlemi dönemin Başbakanı Sayın Recep

Tayyip Erdoğan’ın da içine sinmemiş olacak ki özelleş-

tirme işlemini onaylamadı ve satış gerçekleşmedi.

Hükümet 2016 yılının son aylarında bu konuyu

tekrar gündemine aldı. Biz Saadet Partisi olarak yine

Türk çiftçisinin zararına olacağına inandığımız bu

özelleştirme işlemine karşı olduğumuzu ifade ediyo-

ruz. Eğer Şeker Fabrikaları zarar ediyorsa bunun so-

rumlusu ne pancar üreticisi çiftçilerdir ve ne de o fab-

rikada çalışan işçilerdir. Bunun sorumlusu yöneticiler-

dir. Yöneticilerin ehil olmayışıdır. Nitekim Konya’da

faaliyet gösteren Konya Şeker (TORKU) ve büyük bir

borçla devredilen Kayseri Şeker Fabrikası şu anda

pekâlâ karlı bir biçimde çalışıyorlar. Diğer fabrikaların

kar etmemesi için hiçbir sebep yok. Birkaç yıl önce TE-

KEL işletmeleri özelleştirildi. TEKEL’in özelleştirilme-

siyle TEKEL’de çalışanların ve tütün üreticisinin mağ-

dur olduğu gibi, şeker fabrikalarının özelleştirilmesi

Özelleştirme

125

ile de hem şeker fabrikalarında çalışan insanlarımız

mağdur olacak, hem de şeker pancarı üretimi yapan

çiftçi bu günkünden daha zor duruma düşecektir.

Gerek bu fabrikalarda çalışanların ve gerekse fab-

rikaların bulunduğu illerdeki çiftçilerimizin genel ka-

naati şudur. Bu fabrikaları alan firmalar, özelleştirilen

pek çok tesislerde olduğu gibi, fabrikayı çalıştırmak

için değil arsası için alacaklardır. Birkaç yıl içinde fab-

rikaları kapatıp arsasını imara açma cihetine gidecek-

lerdir. Fabrikalar kapanınca çiftçilerimiz münavebe

bitkisi olarak ektikleri şeker pancarını da ekemeyecek-

lerdir. Türkiye nasıl süt işleme tesisleri ile et kombina-

ları kapanınca canlı hayvan ve et ithal eder duruma

düştü ise şeker fabrikaları kapanınca da şeker ithal

eder duruma düşecektir. Nitekim 2015-2016 üretim

döneminde Türkiye şeker ithal eder duruma düşmüş-

tür. Tabii bu uygulamadan en kârlı çıkacaklar da tat-

landırıcı üreticisi fabrikalardır. Son aylarda (2016 yılı

eylülünden itibaren) tatlandırıcı üreticileri de kotala-

rını artırmak için büyük çaba sarf etmektedirler. Ko-

nuyu çok fazla dağıtmadan milletçe bu olumsuzlukları

yaşamamak için şeker fabrikalarının özelleştirilmesi

konusu yetkililerce bir kez daha düşünülmelidir diyo-

ruz.

Özelleştirme idaresinin verilerine göre, 1985’den

2016 yılının temmuz ayı sonuna kadar yapılan özelleş-

tirmelerden elde edilen toplam gelir 68.0 milyar dolar-

dır. Bunun 8.2 milyar dolarlık kısmı 1985-2002 yılları

arasında, geri kalan 59.8 milyar dolarlık kısmı da

2003-2016 yılları arasında yapılmıştır. Elde edilen bu

özelleştirme gelirleri bütçe harcamaları dâhil her türlü


126

devlet harcamasında kullanılmıştır. Bu paralar ile hiç-

bir yeni tesis yapılmamıştır. Bir yandan satılan fabrika-

larda çalışan insanlarımız işini kaybetmiş, diğer yan-

dan yeni fabrikalar veya tesisler açılmadığı için çalışma

yaşına gelen insanlarımız iş bulamamıştır. Bu durum

işsiz insanlarımızın sayısının her geçen gün artmasına

sebep olmuştur.

Bütçe Uygulamaları

127



128

2016 Yılı Bütçesi

Diğer TBMM çalışmalarında olduğu gibi, bütçe

görüşmeleri de Meclis TV tarafından verilmektedir.

2017 bütçe görüşmeleri de Meclis TV tarafından ve-

rildi. Halkımızın da TV ekranlarından izlediği gibi,

bütçe görüşmelerinde terör, paralel devlet yapılan-

ması, Suriye olayları, Irak’taki operasyonlar, yeni

Anayasa hazırlama ve başkanlık sistemi dâhil her şey

konuşuldu. Bu arada bütçe de konuşuldu. Muhalefet

partilerine mensup milletvekilleri bütçe dışında her

şeyi tenkit ederek, iktidar partisine mensup milletve-

killeri de her tenkide cevap yetiştirerek konuşmalarını

sürdürdüler ve Bütçe görüşmeleri böylece tamam-

landı. Muhalefet partilerinin iktidara yol gösterme, ik-

tidar partisinin de söylenenden istifade etme gibi bir

düşüncesi, bir gayreti olmadı. Oysaki bütçeler bir hü-

kümetin bir yıl içinde yapacağı icraatları gösteren

belgelerdir. Bu belgelerin en mükemmel şekilde hazır-

lanması için tüm milletvekillerinin gayret etmeleri ge-

rekir.

Maliye Bakanlığınca hazırlanarak TBMM Plan ve

Bütçe Komisyonuna sunulan “Bütçe Sunuş Konuş-

ması” metni ile TBMM Genel Kuruluna sunulan

“Bütçe Sunuş Konuşması” metni incelendiğinde her

iki metnin birbirleri ile hemen hemen aynı oldukları

görülür.

Her iki metinde de, her iki kitapçıkta da 2016 yı-

lına ait makro ekonomik göstergelerin 2016 yılı büt-

çesi yapılırken esas alınan değerleri ile Ekim 2016’da

açıklanan OVP’de revize edilen büyüklüklerin 2016

yılı değerleri ve 2017 yılı merkezi yönetim bütçesin-


129

deki değerleri Tablo 15’de verilmiştir. Tablodaki de-

ğerler incelendiğinde, 2016 yılında TÜFE hariç bütün

temel ekonomik büyüklüklerde revizyona gidildiği gö-

rülmektedir. 2016 yılına ait TÜFE’nin de %8.53 olarak

gerçekleştiği 3 Ocak 2017’de açıklandı. Buna göre bü-

tün temel ekonomik büyüklükler revize edilmiştir. Bir

diğer ifadeyle ekonomik büyüklükler hükümetin

kontrolü dışında ilerlemekte, kendi kendine artmakta

veya azalmaktadır. GSYH’daki revizyon hem TL ba-

zında hem de Dolar bazında çok az da olsa azalma yö-

nündedir. İhracat ile ithalattaki revizyonlar da azalma

yönündedir. Yani ekonomide artması istenen temel

ekonomik büyüklüklerden ihracatta artma değil

azalma olmuştur. Azalması istenen işsizlik oranı ile

enflasyon (TÜFE) oranında ise artma olmuştur. Bü-

yüme oranındaki revizyon da azalma yönündedir. Bu

durumu kısaca; 2016 yılında temel ekonomik büyük-

lükler olumsuz yönde bir seyir izlemiştir diye özetle-

yebiliriz.

Tablo 15: 2016 Yılı Bütçesine Ait Bazı Ekonomik Büyüklükler ve Bu Büyüklüklerin Ekim 2016’da Revize Edilen Değerleri ile 2017 Yılı Bütçesine Ait Bazı Ekonomik Büyüklükler

Kaynak: Maliye Bakanlığı ve OVP verileri


130

2016 yılı aralık ayına ait merkezi yönetim bütçe

gerçekleşmeleri Maliye Bakanlığının sitesinde yayın-

landı. Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan rakamlar

Tablo 16’da verilmiştir.

Tablo 16’daki her bir rakam şüphesiz önemlidir ve

üzerinde durularak incelenmesi gerekir. Biz bütçe uy-

gulamalarının bir özeti mahiyetinde olan bütçe den-

gesini ele alarak konuya girmek istiyoruz. Daha ön-

ceki yıllarda olduğu gibi, 2016 yılında da bütçe den-

gesi sağlanamamıştır. Merkezi yönetim bütçesi açık

vermiştir. 2016 yılında -29.7 milyar TL olarak öngö-

rülmüş olan bütçe açığı -29.3 milyar TL olmuştur. Di-

leğimiz bütçe açığının olmamasıdır, bütçenin denk ol-

masıdır. Hatta bütçe fazlasının olmasıdır. Ancak tak-

litçi zihniyetler bunu gerçekleştiremiyorlar. Ama

bütçe dengesini açıklarken “Bütçe açığı öngörülenden

daha düşük olmuştur.” diyorlar.

Hükümete bütçeyi hazırlarken denk bütçe esasına

göre bütçe yapmalarını ve bütçeye ek kaynaklar bula-

rak bütçe dengesini sağlama cihetine gitmelerini öne-

riyoruz. Milli Görüş’ün Lideri Prof. Dr. Necmettin Er-

bakan 54. Hükümet döneminde bunu uyguladı ve ba-

şarılı oldu. Bütçe uygulamalarında önemli olan öz kay-

nakların harekete geçirilerek gelirlerin artırılması, faiz

giderlerinin ve israfın ortadan kaldırılmasıdır.

Borç alarak günlük işlemlerin yapılmasını sağla-

mak veya günü kurtarıcı ekonomi politikaları izlemek

ülkemizin geleceğini sıkıntıya sokar. Hatırlanacağı

gibi, Milli Görüş’ün Lideri rahmetli Prof. Dr. Necmet-

tin Erbakan AK Parti iktidara geldiğinde (2002 yılı so-

nunda) Uğur Dündar’la yaptığı bir TV programında

“AK Parti iktidarının borç alarak ülke ekonomisini


131

düzeltemeyeceğini, öz kaynakları harekete geçirerek

her yıl 100 milyar dolar ek kaynak bulması gerekti-

ğini; eğer bu kaynağı oluşturamazsa Türkiye’nin

borçlarının hızla artacağını ve bir süre sonra Allah

korusun borçların ödenemez duruma gelebileceğini”

ifade ediyordu ki, sanıyoruz şimdi Prof. Dr. Necmettin

Erbakan Hocamızın dedikleri gerçekleşiyor ve Türkiye

bu duruma doğru sürükleniyor.

Bütçe açığını ortadan kaldırmanın yolu, en sade

mantıkla, gelirleri artırmak, giderleri azaltmaktır. AK

Partili değerli bakanlar her sene yaptıkları basın top-

lantısında konuşurken bütçe performansını başarılı

göstermeye çalışırlar, hatta faiz harcamaları olmasa

bütçe açığının olmayacağını ifade ederler. Evet doğru-

dur. Faiz harcamaları olmasa bütçe fazlası bile olacak-

tır. 14 yıldır ülkeyi yöneten AK Parti hükümetinin Ma-

liye Bakanları faiz harcamalarını azaltmak ve ortadan

kaldırmak için nasıl bir önlem aldıklarından hiç bah-

setmezler. Faiz ödemeleri için 2016 yılında bütçeden

50.3 milyar TL harcanmıştır (Tablo 16). Faiz ödeme-

lerinin fazlalığından iktidar partisi yöneticileri de ra-

hatsız olmakta ve şöyle bir savunma yoluna gitmekte-

dirler, “Eğer biz iktidara gelmeseydik Türkiye faize

şimdi ödenenden daha fazla ödeme yapacaktı veya

biz iktidara gelmeden önce faizin GSYH’ya oranı daha

yüksekti, biz geldik ve faizin GSYH oranını düşür-

dük”. Kanaatimizce bu ifade mevcut iktidarın sa-

vunma refleksinden başka bir şey değildir. Zira “su-i

misal, misal olmaz” veya “kötü örnek, emsal teşkil et-

mez” diye güzel bir söz vardır Türkçemizde. Önemli

olan kendinden önceki yönetimlerin başarısızlıklarını

ileri sürerek kendini başarılı göstermek değil, başarılı

icraatlar yaparak başarılı olmaktır.


132

Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri

Kaynak: Maliye Bakanlığı


133

Bir hususun daha bilinmesinde yarar vardır. Özel-

leştirmelerin yapılmasının da temel amacı bütçeye ge-

lir temin etmektir, 2B yasasının çıkarılmasının da, çı-

karılan torba yasa ile kamu alacaklarının yapılandırıl-

masının da, bedelli askerlik yasasının çıkarılmasının

da asıl amacı bütçeye gelir temin etmektir. Kanunlar

çıkarılırken ileri sürülen gerekçeler çok farklı olabilir.

Ama asıl amacın bütçe açıklarını azaltmak olduğunun

kamuoyu tarafından bilinmesinde yarar vardır. Cari

açık konusu açıklanırken ÖTV zamları konusunda Sa-

yın Maliye Bakanı’nın ve Sayın Başbakan’ın ifadelerine

yer verilmişti. Fazla zamanınızı almamak için o ifade-

leri burada tekrar etmek istemiyoruz. Ama vergi zam-

larının amacının da bütçe açığının ve cari açığın azal-

tılması olduğunu bir kez daha hatırlatmakta yarar var-

dır, diyoruz.

Bütçe harcamaları içinde sermaye giderlerinin (ya-

tırım harcamalarının) arttırılmasını istiyoruz. 2016

yılı bütçesinde hedeflenen yatırım harcamaları

miktarı 51.8 milyar TL’dir. 2016 yılında yapılan

yatırım harcamaları toplamı 59.4 milyar TL olmuş-

tur. Sanıyoruz iktidar da yatırıma ayrılan paranın ye-

tersiz olduğunu anladı ve az da olsa hedeflenenden

daha fazla harcama yaptı.

Daha önceki hükümetlere yaptığımız tavsiyeyi bu

hükümete de yapıyoruz ve diyoruz ki, bütçeyi yapar-

ken yatırımlara fazla para ayırınız. Zira Türkiye gibi

genç nüfusu fazla olan ülkelerde yatırımların artırıl-

ması gerekir. Eğer Türkiye var olan işsizlik sorununu

çözmek istiyorsa, yatırımları azaltma değil, artırma ci-

hetine gitmelidir. Unutulmamalıdır ki, bugün yapılan

yatırım yarınki işsiz insanımıza iş demektir.


134

Bu konuya son verirken AK Parti iktidarından

bütçe açığını azaltmak veya hedeflenen düzeye indir-

mek için;

- Bütçe harcamalarını kısarken kısa vadede

faiz harcamalarını kısma, azaltma cihetine gitme-

lerini, uzun vadede (ki kendileri 14 yıldır iktidar-

dalar ve bu süre çok uzun vade sayılır) ise faiz har-

camalarını ortadan kaldırmalarını, yatırım harca-

malarında kesinlikle hiçbir kısıntıya gitmemele-

rini,

- Bütçe gelirlerini arttırayım derken vatandaşın

belini bükecek yeni vergiler koymamalarını ve vergi

oranlarını artırmamalarını tavsiye ediyoruz.

Ana muhalefet partisi CHP’ye ve parlamentoda

grubu bulunan diğer muhalefet partilerine de tav-

siyemiz, iktidar partisi ile gereksiz meseleler üze-

rinde polemiğe girip zaman kaybetmemeleri, va-

tandaşın ve ülkenin ciddi sorunları ile ilgilenmele-

ridir.

2016 yılına ait temel ekonomik büyüklükleri ve

bütçe gerçekleşmelerini rakamlarla açıklamaya çalış-

tık. Buraya kadar yapılan açıklamaların ortaya koy-

duğu gerçek şudur: 14 yıldan beri Türkiye’yi yöneten

AK Parti hükümetinden 2016 yılında 2015 yılın-

daki başarısından daha fazla bir başarı beklene-

mezdi. Nitekim öyle de oldu. 2017 yılına dair bek-

lentimiz sorulursa da deriz ki, 2016’da olduğu gibi,

bu iktidarın ekonomi yönetiminden 2017 yılına

dair de fazla umutlu değiliz.


135

Bu iktidarın ekonomi yönetiminde çok yetersiz ol-

duğunu, ülke ekonomisini bilgiyle değil, el yordamıyla

“dene-yanıl” yöntemiyle yürüttüklerini daha önceki

raporlarımızda ifade etmiştik. Şimdi bu görüşümüzü

bir kez daha yineliyoruz. Bu iktidar ülke ekonomi-

sini iyi yönetemiyor!

Saadet Partisi olarak 2016 yılına ait temel ekono-

mik büyüklüklerin ve bütçe uygulamalarının kısa bir

değerlendirmesini yaptık. Görüldüğü gibi, 2016 yılı

bütçe performansı pek başarılı değildir. 2016 yılı kay-

bedildi, İnşallah 2017 yılı ve daha sonraki yıllarda eko-

nomi düzeltilir ve vatandaşımız daha fazla sıkıntıya so-

kulmaz diyoruz.

2017 Yılı Bütçesi

2017 yılı bütçesi yurt içinde Temmuz 2015’de baş-

layan ve dozunu gittikçe arttıran PKK terör olaylarının

ve 2016 yılı temmuz ayında paralel devlet yapılanması

(PDY)’na mensup bir grup çılgının giriştiği başarısız

darbe teşebbüsü ile yurt dışında; Suriye’de ve Irak’ta

yaşanan çatışmaların veya iç savaşın sürdüğü günlerde

hazırlandı. Türk ekonomisi sıkıntılı idi. Yaşanan bu

olaylar sıkıntıyı daha da arttırdı. Türk ekonomisi sı-

kıntıda olduğu gibi, dünya ekonomisi de sıkıntılıydı.

Bütçeyi sunarken Sayın Maliye Bakanı ne kadar sakin

görünmeye çalışsa da ekonomide yaşanan sıkıntıları

gizleyemedi.

2017 yılı bütçesine ait temel ekonomik büyüklük-

lerin değerlerini incelerken öncelikle şu hususu belirt-

mek istiyoruz. Bütçe yapılırken esas alınan temel eko-

nomik büyüklüklerin bir yıl önce hazırlanan OVP’deki


136

rakamları revize edilmiştir. Aynı durum 2016 yılı büt-

çesi hazırlanırken de yapılmıştı. 2016 yılında yurt

içinde ve yurt dışında yaşanan olayların etkisiyle nasıl

2016 yılı rakamları revize edildi ise 2017 yılında da

ekonomik dengeler bozulunca hükümet yine aynı şeyi

söyleyecek ve “Temel ekonomik büyüklükler revize

edilmiştir.” deyip işin içinden çıkacaktır. Bu böyle

gitmez! Milletimizin sandıkta bu hatalı gidişe dur

demesi gerekir.

Sayın Maliye Bakanı tarafından açıklanan 2017 yılı

merkezi yönetim bütçe büyüklükleri konuşma meti-

ninde verilmiştir.

Bu konuşma metninden alınan önemli bazı bü-

yüklüklerin değerleri ile konuşma metninden alınan

gelir vergisine ait değer şöyledir:

Bütçe Giderleri 645.1 Milyar TL

Faiz Harcamaları 57.5 Milyar TL

Sermaye Giderleri (Yatırım) 66.2 Milyar TL

Bütçe Gelirleri 598.3 Milyar TL

Vergi Gelirleri 511.1 Milyar TL

Bütçe Dengesi (Açığı) - 46.9 Milyar TL

Faiz Dışı Denge 10.6 Milyar TL

Gelir Vergisi 108.9 Milyar

TL

Milyar TL

Görüldüğü gibi, bütçe yine “Denk Bütçe” esasına

göre hazırlanmamıştır. 2017 yılında merkezi yönetim

bütçe giderleri 645.1 milyar TL, bütçe gelirleri ise

598.3 milyar TL’dir. Yani bütçe gelirleri bütçe giderle-

rini karşılamıyor. Bütçe açığı 46.9 milyar TL’dir. Bu


137

açığı kapatmak için borç alınacaktır. Borç alınınca faiz

ödenecektir. Faiz ödemeleri için 2017 yılı bütçesinde

57.5 milyar TL ayrılmıştır. Bu haliyle bütçe bir borç

ve faiz ödeme bütçesidir. Borçlara, kamu borçlarına

bütçede yer verilmiyor. Ama faize yer veriliyor. Büt-

çede 57.5 milyar TL faiz ödemesi olduğuna göre, de-

mek ki kamunun borcu çok. Bu borcu iktidar partisi

milletimize açıklamıyor. Muhalefet partileri de iktida-

rın suni gündemleri ile oyalandıkları için milletimize

söylemiyorlar. O zaman iş yine Milli Görüş’e, bize dü-

şüyor. Evet, devletin resmi kurumlarının açıklamala-

rına göre, 2016 yılı sonunda kamu borç stoku 819.5

milyar TL’dir. Bu yüksek borç yükünden dolayı 2017

bütçesine 57.5 milyar TL faiz ödemesi konulmuştur.

Bütçede “Faiz Dışı Denge” diye bir kalem bulun-

maktadır ve bu kalemde de 10.6 milyar TL yazılıdır.

Bunun anlamı 2017 yılında faiz ödemeleri olmasa idi

bütçenin 10.6 milyar TL fazlası olacaktı. Biz bütçede

faiz harcamalarının hiç olmamasını, dolayısı ile faize

giden paraların milletimize kalmasını canı gönülden

isterdik. Ama faiz harcamaları var ve miktarı da 57.5

milyar TL’dir. Dolayısı ile faiz dışı fazla diye bir kalemi

bütçeye yazmanın bizce hiçbir anlamı yoktur.

2017 yılında yatırıma ayrılan para 66.2 milyar

TL’dir. İşsizliğin yüksek olduğu ülkemizde bütçeden

yatırıma ayrılan paranın çok daha yüksek olması gere-

kirdi. Yatırıma ayrılan paranın az olması demek önü-

müzdeki yıllarda istihdamın az olması demektir. Bu

yüzden 2017 yılı bütçesinde yatırıma ayrılacak para-

nın, mevcut miktarın hiç değilse 2 katı veya 120-130

milyar TL’nin üzerinde olması gerekirdi. Yatırım için

ayrılan 66.2 milyar TL ile yapılacak yatırımların neler


138

olduğunu da çok merak ediyoruz. Zira daha önceki yıl-

larda da AK Parti iktidarı yatırım yaptığını açıklıyordu.

Ama bu yatırımlar maalesef üretime yönelik değildir.

Devletin fabrika yapımına yönelik bir icraatı maalesef

yok. Yatırımlar üretime yönelik olmadığı için işsizlik

çift haneli rakamlarda seyrediyor. İşsizliği düşürmenin

yolu fabrika yapmaktan, hatta fabrika yapan fabrikaları

yapmaktan geçer. AK Parti iktidarının böyle bir düşün-

cesi yok.

Sayın Maliye Bakanı’nın bütçe sunuş konuşması

metninde 2017 yılı vergi gelirleri açıklanırken vergile-

rin çeşitleri yazılmış ve 511.1 milyarlık vergi gelirleri-

nin 108.9 milyar TL’sinin, bir diğer ifadeyle vergi ge-

lirlerinin %21.3’ünün gelir vergisinden oluştuğu kay-

dedilmiştir. Bunun anlamı, ülkemizde zengin kesim-

den alınan gelir vergisinin az, bütün tüketicilerden

yani en zengin insanımızdan da en fakir insanımızdan

da aynı oranda alınan dolaylı vergilerin ise fazla olma-

sıdır. Oysaki Türkiye’yi yöneten AK Parti iktidarının

örnek aldığı gelişmiş ülkelerde dolaylı vergilerin top-

lam vergi geliri içindeki payı düşük, dolaysız vergilerin

payı ise yüksektir. Toplam vergi gelirleri içindeki

dolaylı vergilerin payının düşürülmesi, gelir vergisi

payının ise arttırılması gerekir. Zamlardan ve ha-

yat pahalılığından ezilen insanlarımızın vergi yükü

altında da ezilmemesi gerekir.

Sayın Maliye Bakanı’nın gerek TBMM Plan ve

Bütçe Komisyonunda sunduğu 2017 Yılı Bütçe Ka-

nunu Tasarısı metninde ve gerekse TBMM Genel Ku-

rulunda sunduğu 2017yılı Bütçe Kanunu Tasarısı met-

ninde eski yıllarda hazırlanan Bütçe Kanunu Tasarısı

metninde verilen örnekler kadar olmasa da memura,


139

emekliye, muhtar aylıklarına, hatta 65 yaş aylığına AK

Parti’nin iktidara geldiği 2002’den 2016 yılına ka-

dar olan 14 yılı aşkın sürede yapılan toplam artış-

lar verilmiştir. Bu artışların aile yardımı ödeneği

dâhil en düşük memur maaşında %531, en düşük

SSK emekli aylığında %421, en düşük memur

emekli aylığında %351 vb. düzeylerde olduğu kay-

dedilmektedir.

Bu artışları duyanlar sanırlar ki Türkiye’de her şey

güllük gülistanlık. 14 yılda %833 artış yaptıklarını söy-

ledikleri 65 yaş aylığı son artışla 228 TL olmuştur. İk-

tidar, 228 TL’si bir insana bir ay boyunca yeterli di-

yorsa biz bir şey demiyoruz. Evet, 14 yıllık AK Parti

iktidarında memura, asgari ücretliye, emekliye, BAĞ-

KUR emeklisine yapılan artışlar bu kadardır. Oysaki

54. Erbakan Hükümeti’nde 1 yılda en düşük memur

maaşlarında %120, işçi aylıklarında %101, emekli ma-

aşlarında %100, BAĞ-KUR emekli maaşlarında %350

artış yapılmıştı. Bu durum dikkate alınırsa 14 yıllık AK

Parti iktidarında yapılan artışların fazla olmadığı ken-

diliğinden ortaya çıkar.

Saadet Partisi olarak 2016 yılı bütçesi ile 2017 yılı

bütçesi hakkındaki değerlendirmelerimizi de yaptık.

Bundan sonra da bütçe uygulamaları hakkında ve hü-

kümetin ekonomi yönetimi hakkındaki görüşlerimizi

açıklamaya devam edeceğiz. Parlamentoda grubu bu-

lunan partilerin hükümet icraatlarını tenkitte sessiz-

liğe büründüğü bu dönemde görev Saadet Partisi’ne

düşmektedir. Ülkemizin ve Milletimizin büyük ekono-

mik sıkıntılara düştüğü şu günlerde bizlerin halkımıza


140

gidip bu gerçekleri anlatarak onların güvenini kazan-

mamız ve sandığa gittiklerinde Saadet Partisi’ne oy

vermelerini temin etmemiz lazımdır.

Önümüzdeki genel milletvekili seçimlerine 3 yıl-

dan az bir zaman var. Ama unutmayalım. “Belirlenmiş

olan istikbal çok yakındır.” Bu yıllar ve aylar çok ça-

buk geçer. Saadet Partisi olarak bizler şimdiden seçim

çalışmalarımızı büyük bir gayretle sürdürelim. Sürdü-

relim ki önce Yaşanabilir Bir Türkiye’nin, sonra Ye-

niden Büyük Türkiye’nin ve daha sonra da Yeni Bir

Dünya’nın Kuruluşunu gerçekleştirelim de hem mille-

timizin, hem İslam âleminin ve hem de tüm insanlığın

refah, huzur ve barışını sağlayalım. Bu temennilerle

sizleri ve yüce milletimizi saygı ile selamlıyor, yapaca-

ğımız hayırlı çalışmalarda Yüce Rabbim yar ve yardım-

cımız olsun diyorum.

Documents

TÜRKİYE’NİN EKONOMİK - Saadet€¦ · 2013’de, 2014’de, 2015’de ve 2016’da Türkiye ekono-misini etkilemiştir. 2017’de de etkileyecektir. Bütün bu gelişmeler göz