TÜRKİYE’NİN YÜZÖLÇÜMÜ VE NÜFUSUNUN DEPREM …tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/... · 2015-08-14 · establishment. These earthquakes, have made people

TÜRKİYE’NİN YÜZÖLÇÜMÜ VE NÜFUSUNUN DEPREM BÖLGELERİNE DAĞILIŞI

Y D o ç .D r.N ec la Türkoğlu

ÖZET

Deprem, Türkiye’de görülen en önemli afet türüdür. Önemi diğer afetlere göre etki alanının geniş olması, can ve mal kayıplarının fazla olmasından ileri gelmektedir.Türkiye yüzölçümünün % 96’sı, nüfusunun % 99 ’unun deprem riski altında olm ası, beşeri ve ekonomik faaliyetler açısından depremin önemini artırmaktadır. Ülkemizin bir deprem ülkesi olduğu gerçeği kabul edildiğinde, yerleşim yeri seçilmesinden sanayi faaliyetlerine kadar pekçok alanda yapılacak planlamada bu konunun göz önünde bulundurulması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de 1999 ve 2000 yıllarında büyük depremler görülmüştür. Özellikle 17 Ağustos 1999 İzmit ve 12 Kasım 1999 Düzce depremlerinin, nüfusun, yerleşim merkezlerinin ve sanayinin yoğun olduğu alanlarda m eydana gelmiş olması çok sayıda can ve mal kayıplarının görülmesine neden olmuştur. Bu depremler kamuoyunun, pek çok kurum ve bilim adamının dikkatlerinin deprem üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur.

ABSTRACT

Earthquake is the most hazards natural disaster seen in Turkey. Since the earthquake affects a wide area and causes a considerable loss of lives and property, it is the most important natural disaster in Turkey. 96 % of Turkey and 99 % of people living in Turkey are under the risk of earthquake . This makes the earthquake an important issue from social and economical point of view. Therefore, the reality of high earthquake risk should be taken into account in selecting residential and industrial areas, and in planning all other activities. As in the several countries, Turkey had big earthquakes in 1999. Especially in August 17, 1999 İzm it and November 12, 1999 Düzce earthquakes a lot of lives and property were lost, since the areas affected by these earthquakes are densely populated and have many industrial

establishment. These earthquakes, have made people institutions and scientist to pay considérable attention to the earthquakes.

GİRİŞ

Ülkem iz, konum itibariyle Alp-Himalaya deprem kuşağında yer almasından dolayı milattan önceki yıllardan günümüze kadar çok sayıda ve şiddetli depremlere maruz kalmıştır. Depremlerin genel olarak tamamına yakınının fay kuşakları boyunca meydana gelmesi, ülkemizde tektonik kökenli depremlerin hakim olduğunu göstermektedir. İnsanların yerleşim yeri olarak daha çok su kaynaklarının bulunduğu yerleri, depresyonları, faylanm anın olduğu yam açları, term al kaynakların yakın çevresini dolayısıyla fay hatlarına yakın veya doğrudan fay hatları üzerindeki alanları seçmeleri, birçok yerleşim biriminin (özellikle antik kentlerin) ortadan kalkmasına veya yer değiştirmesine neden olmuştur. Nüfusun daha çok merkezlerde yoğunlaşması, zemin şartlarının yeterince araştırılmaması ve depreme dayanıklı konutların yapılmaması gibi bazı faktörler de buna eklendiğinde, deprem, ülkemiz açısından geçmişten günümüze diğer afetlere göre fazla can ve mal kayıplarına yol açan bir afet türü olmuştur. Bu çalışmada ülke yüzölçümünün, nüfusun ve idari ünitelerden illerin deprem bölgelerine göre dağılımı ortaya konularak, deprem tehlikesi altında olan alanlarda yapılması gerekenler öneriler şeklinde sunulacaktır.

Türkiye’deki Başlıca Deprem Kuşakları

Depremler genel olarak Türkiye’nin hemen her yerinde olmaktadır. Ancak hasar yapıcı depremler başlıca üç bölgede yoğunlaşmıştır. Bunlar, en büyük depremlerin görüldüğü Kuzey Anadolu Fay Zonu, Kuzey Anadolu Fay Zonu kadar aktif olan Doğu Anadolu Fay Zonu ve Batı Anadolu çöküntü sistemidir.

Ülkemizde 1900-2000 yılları arasında magnitüdü 4 ve daha büyük 7000 civarında deprem meydana gelm iştir. Bu depremlerin bazıları büyük hasarlara ve yüzey faylanmalarına neden olmuştur. Bu tarihler arasında Kuzey Anadolu Fayı boyunca hasar yapıcı ve yüzey faylanması meydana getirmiş magnitüdü 5.5 ve daha büyük o lan '36 deprem görülmüştür. Bu depremlerden 6 tanesinin magnitüdü 7 ’den büyüktür. M eydana gelen depremler fayın 800 km .den fazla bir bölümünün kırılmasına yol açmıştır. Bu fay kuşağında meydana gelen 1939 Erzincan depremi, Türkiye’de görülen en büyük depremdir (Ms=7.9). 32.962 kişinin hayatını kaybettiği bu deprem daha sonraki depremlerin meydana gelmesinde de etkili olmuştur ve depremler batıya doğru kayma eğilimi göstermiştir. Etkilediği alan ve

134 NECLA TÜRKOĞLU

Türkiye’nin Yüzölçümü ve Nüfusunun Deprem Bölgelerine Dağılışı 135

büyüklük bakımından son derece önemli olan 17 Ağustos 1999 İzmit ve 12 Kasım 1999 Düzce-Kaynaşlı depremleri de yine bu fay kuşağı üzerinde meydana gelmiştir.

Doğu Anadolu Fay Zonu, 1900-2000 yılları arasında hareketliliğin fazla görülmediği bir alandır. Bu dönemde büyüklüğü 5.5’den fazla olup, hasar yapıcı ve yüzey kırığı oluşturmuş toplam 10 deprem görülmüştür.

Eğim atımlı fayların bulunduğu Batı Anadolu çöküntü sisteminde söz konusu dönemde büyüklüğü 5 .5’den fazla ve hasar yapıcı 33 deprem olmuştur. Bu depremlerin büyük bir kısmı Büyük Menderes çöküntüsünün doğu ucu ile Simav çöküntü alanı boyunca meydana gelmiştir.

Türkiye Yüzölçümünün Deprem Bölgelerine Dağılışı

Türkiye’de deprem tehlikesi altında olan alanlar derecelendirilerek deprem haritaları oluşturulmuştur. Ülkemiz, değişik dönemlerde çizilen bu haritalarda 5 deprem bölgesine ayrılmıştır (Harita 1). I.derece deprem bölgesi olarak belirtilen alanlar, fay kuşaklarının bulunduğu bölgeleri içine almaktadır. 328.995 km2 yüzölçüme sahip bu deprem bölgesi Türkiye yüzölçümünün % 42’sini oluşturmaktadır (Tablo: 1, Şekil: 1). Bu kuşağın etrafını çevreleyen II. Derece deprem bölgesi ise 186.411 km2 yüzölçümü ile toplam alanın % 24’ü kadar alan kaplamaktadır. İç Anadolu Bölgesi’nin güneyi, Kırklareli civarı, Sinop çevresi, Doğu Karadeniz Bölümü ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin güney kısımlarını içerisine alan III. Derece deprem bölgesi % 18’lik paya sahiptir. Buna göre ilk üç bölgede bulunan alanlar ülke yüzölçümünün % 84’ünü oluşturmaktadır. Deprem tehlikesinin az olduğu IV. (% 12) ve V.(% 2) derecede deprem bölgeleri ise ülke genelinde küçük bir alan kaplamaktadır.

Tablo: 1 Deprem Bölgelerine Göre Türkiye Yüzölçümü ve NüfusununDağılışı

DepremBölgeleri

Y üzölçünıü(km2) % Nüfus (1990) % Nüfus (1997) %

I.Derece 328.995 42 25.052.683 44 28.322.854 45

II.Derece 186.411 24 14.642.950 26 16.498.771 26

III .Derece 139.594 18 8.257.582 15 9.158.252 15

IV .Derece 97.894 12 7.534.083 13 7.953.825 13

V.Derece 32.051 4 985.737 2 931.872 1

Toplam 784.945 56.473.035 62.865.574

Kaynak: Afet İşleri Genel Müdürlüğü


I Z I M 3 <3 3 0 3

Har

ita:

I Tür

kiye

De

prem

Bö

lgel

eri

Har

itası


Tablo: 1 Deprem Bölgelerine Göre Türkiye Yüzölçümü ve Nüfusunun Dağılışı

Deprem Bölgeleri Y üzölçünt ü(knı2) % Nüfus (1990) % Nüfus (1997) %I.Derece 328.995 42 25.052.683 44 28.322.854 45II. Derece 186.411 24 14.642.950 26 16.498.771 26III. Derece 139 594 18 8.257.582 15 9.158.252 15IV. Derece 97.894 12 7.534.083 13 7.953.825 13V Derece 32.051 4 985.737 2 931.872 1Toplam 784.945 56.473.035 62.865.574Kaynak: Afet İşleri Genel Müdürlüğü

Şekil: 1 Deprem Bölgelerine Göre Türkiye YüzölçümUnün Dağılışı

Türkiye Nüfusunun Deprem Bölgelerine Dağılışı

Türkiye nüfusunun % 99’u 4 deprem bölgesinde yoğunlaşmıştır. 1997 nüfus sayımına göre 62.865.574 olan ülke nüfusunun % 45’i (28.322.854) I. derece deprem bölgesinde bulunm aktadır. 1990 ve 1997 nüfusları karşılaştırıldığında, en fazla nüfus artışının bu bölgede olduğu dikkati çekmektedir. 1990 nüfus sayımına göre 28.322.854 kişinin yaşadığı bölgede nüfus 3.270.171 kişi artmıştır.

Ülke nüfusunun % 26’sı (16.498.771) II., % 15’i III. derece deprem bölgesinde yaşamaktadır. Buna göre toplam nüfusun % 86’sı deprem riski fazla olan ilk üç bölgede yoğunlaşmıştır ( Tablo: 1, Şekil: 2). Büyük şehirlerin, sanayi ve hizmet sektörünün belirtilen bölgelerde toplanmış olması nüfusun bu alanlarda yoğunlaşmasına neden olmuştur. Bu durum, nüfusunun % 13’ü ’nün (7.953.825) IV, % I ’inin (931.872) V. derece deprem bölgesinde bulunduğu ülkemizin tamamına yakınının deprem tehlikesi altında olduğunu göstermektedir.


SI. Derece

B II.Derece

E) III. Derece

EIV . Derece

H V. Derece

Şekil: 2 Türkiye Nüfusunun Deprem Bölgelerine Dağılışı

İllerin Nüfus ve Yüzölçümlerinin Deprem Bölgelerine Dağılışı

Ülkemizde genel olarak deprem riski yüksek alanlarla nüfus ve yerleşm elerin yoğun olduğu alanların dağılışı arasında paralellik görülm ektedir. 1997 nüfus sayımı sonuçlarına göre 7.843.966 kişinin yaşadığı Karadeniz Bölgesi’nde nüfus, kıyıya yakın alanlar dışında daha çok iç kesim lerdeki vadi ve ovalarda yoğunlaşm ıştır. Erbaa, Niksar, Reşadiye, Turhal, Havza, Vezirköprü, Bolu, Düzce ovaları vs.

Türkiye nüfusunun % 26’sının (16.186.673) bulunduğu Marmara Bölgesi’nde ise Adapazarı, İznik, Bursa, İnegöl, Balıkesir ovası, İstanbul çevresi, İzmit ve Gemlik körfezlerinin yakın çevresi deprem riski en yüksek alanlar olmasına rağmen nüfusun yoğun olduğu alanları teşkil etmektedir.

Ege Bölgesinin, genel olarak yüzölçümünün % 95’i I. derece deprem bölgesinde bulunmaktadır. Yerleşmeler daha çok büyük fay hatlarının bulunduğu, batı-doğu doğrultusunda uzanan G ediz, Küçük ve Büyük Menderes depresyonlarında yoğunlaşmıştır. Aynı şekilde nüfus geçmişten günümüze çok sayıda ve yıkıcı depremlerin görüldüğü bu alanlarda artmaya devam etmektedir. İzm ir, Aydın, Manisa ve Denizli gibi şehirlerimizin varlığı nüfusun bu bölgede toplanmasına yol açmaktadır.

8.058.311 kişinin yaşadığı Akdeniz Bölgesi’nde nüfusun yoğun olduğu alanlar yine deprem riski yüksek bölgelere rastlam aktadır. Antalya bölümünde özellikle Antalya’nın batısı ile Adana bölümünde Hatay ilinin tamamı, kısmen Osmaniye, Adana gibi iller deprem tehlikesi altındaki alanlarda bulunmalarına rağmen, tarım ve sanayinin gelişmiş olması nedeniyle fazla nüfuslu alanları oluşturmaktadır.


İl merkezleri bir tarafa bırakıldığında genel olarak iç bölgeler, nüfusun daha az olduğu alanlar olarak karşım ıza çıkar. Ö zellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu B ölgeleri’nde bu durum açıkça görülm ektedir. Yüzölçümünün % 44’ünün I, % 53’ünün II. derece deprem bölgesinde yer aldığı Doğu Anadolu Bölgesi’nde nüfusun az olmasında kuşkusuz deprem riskinden ziyade, doğal ortam koşullarının olumsuz etkilerinin payı büyüktür. Deprem riskinin diğer bölgelere göre daha az olduğu Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde (%75’i I. derece deprem bölgesinde) bölge nüfusunun büyük kısmı Şanlıurfa ve Gaziantep illerinde yaşamaktadır.

12 Kasım 1999 Düzce depreminden sonra il statüsü kazanan Düzce ile birlikte sayısı 81’e yükselen illerin merkezlerinin deprem bölgelerine dağılışı incelendiğinde 35 il merkezinin I., 22’sinin II., 13’ünün III., 9’unun IV., 2’sinin V. derece deprem bölgesinde yeraldığı görülmektedir. Buna göre il merkezlerinin % 86’sı ilk üç derece deprem bölgesinde yoğunlaşmıştır.

İllerimizden bazılarının yüzölçümlerinin tamamı I. derece deprem bölgesine girmektedir. Bu iller, Amasya, Aydın, Balıkesir, Bingöl, Bolu, Çanakkale, Hakkari, Hatay, İzmir, M anisa, Muğla ve Yalova’dır. Söz konusu iller 96.284 km2 alan kaplamaktadır. Yüzölçümünün % 90’a varan bölümünün I., geriye kalan kısmının Il.derece deprem bölgesinde bulunduğu 23 il bulunmaktadır (Tablo 2, Harita 2). Bu illerin yüzölçümü 184.051 km 2’dir. Böylece alanının tamamı iki bölgede bulunan illerin yüzölçümleri (280.335 km2) Türkiye yüzölçümünün % 35.7” ini teşkil etmektedir. Alanının tamamının IV. Derece deprem bölgesinde yeraldığı Trabzon ili dışında kalan illerin yüzölçümleri, değişik oranlarda beş deprem bölgesine dağılmış durumdadır (Tablo: 3).


Haril

a:2

Yâ/

ölçü

mle

rinin

Ta

mam

ı I.

ve l-I

I De

prem

Bölg

elerin

de

Bulu

nan

İller


Tablo: 2 Y üzölçüm ünün Tam am ının I ve II. Derecede Deprem Bölgesinde Bulunduğu İller

%100'ü

I .Bölgede

Bulunan İller

Yüzölçümü Nüfusu

(1997)

%100'ü iv e II.

Bölgede Bulunan

İller

Yüzölçümü Nüfusu

(1997)

Amasya 5703.1 346.191 Adıyaman 7641.9 678.999Aydın 7938.1 899.980 Ağrı 11518.1 466.058

Balıkesir 14392.9 1.030.978 Bartın 2075.8 187.008Bingöl 8275.0 234.790 Batman 4680.3 400.380Bolu 10910.4 553.022 Bilecik 4309.3 192.060Çanakkale 9952.2 448.815 Bitlis 8852.7 339.645Hakkari 7218.8 219.345 Burdur 7173.5 252.791Hatay 5858.9 1.197.139 Bursa 10895.3 1.958.529İzmir 12000.4 3.114.859 Denizli 11861.4 816.250Manisa 13269.7 1.232.015 Elazığ 9311.6 5lo.360Muğla 12967.9 640.011 Erzincan 11745.8 280.118Yalova 827.7 163.916 İğdır 3587.8 145.384

Karabük 4103.2 227.478

Kars 9551.7 322.973

Kocaeli 3630.9 1.177.379Kütahya 12039.6 639.629Sakarya 4878.8 731.800

Siirt 5499.8 262.371

Tunceli 7704.2 86.268Uşak 5382.8 311.754

Van 21334.0 762.719Zonguldak 3304.6 612.722

Toplam 109252.1 10.081.061 171083.1 11.370.675

Yüzölçümünün tamamı I. bölgede bulunan illerde toplam 10.081.061 kişi yaşamaktadır. Alanının büyük bir kısmının I., küçük bölümünün II. bölgede bulunduğu illerde ise toplam 11.370.675 kişi bulunmaktadır. Toplam nüfusu 21.451.736 olan bu iki gruptaki illerin nüfusu ülke nüfusunun % 34 .1’ini teşkil etm ektedir. Tablo 3 ’de bazı illerimizin nüfuslarının bir milyonun üzerinde olduğu dikkati çekmektedir. 1997 nüfus sayımı sonuçlarına göre 80 ilin 17’sinin nüfusu bir milyonun üzerindedir (Adana, Ankara, Antalya, Balıkesir, Bursa, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, İçel, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Konya, Manisa, Kahramanmaraş, Samsun ve Urfa). Toplam 250.376 km2 alan kaplayan bu illerin alanlarının % 34’ü I., %

16’sı II., % 24’ü III., % 19’u IV., % 7’si ise V. derece deprem bölgesine girmektedir (Şekil: 3).


%7

%19

□ I. Derece□ II. Derece

SIII. Derece QIV. Derece□ V. Derece

Şekil:3 Nüfusu 1000.000’dan Fazla Olan İllerin Yüzölçümlerinin Deprem BölgelerineDağılışı

Ülke nüfusunun % 5 5 .8 ’i belirtilen 17 ilde top lanm ıştır. Yüzölçümlerinin tamamı I.derece deprem bölgesinde bulunan illerin (Balıkesir, Hatay, İzm ir, Manisa) dışındakilerin yüzölçümlerinin büyük kısmı ilk iki bölgede yeralmaktadır. Türkiye nüfusunun fazla olduğu Ankara, İstanbul ve İzmir illerinden Ankara ilinin yüzölçümünün % 70’i III ve IV. bölgelerde yoğunlaşm ıştır. En fazla nüfusa sahip İstanbul ilinin ise (9.198.809) büyük kısmı II. bölgede olmak üzere % 89’u ilk üç bölgede yer almaktadır. 3.114.859 kişinin yaşadığı İzmir ilinin gerek yüzölçümünün gerekse nüfusunun tamamı I. bölgede yani deprem riskinin % 100 olduğu alanda bulunmaktadır.

Tabl

o: 3

İller

in

Yüz

ölçü

mle

rinin

De

prem

Bö

lgel

erin

e D

ağılı

şıTürkiye’nin Yüzölçümü ve Nüfusunun Deprem Bölgelerine Dağılışı

Nüf

us(1

997)

| 1.

682.

483

678.

999

797.

589

i46

6.05

8 i

346.

191

I 3.

693.

390

| 1.

509.

616

184.

070

899.

980

|

oor-OSöPOo 19

2.06

023

4.79

033

9.64

555

3.02

225

2.79

1|

1.95

8.52

944

8.81

524

8.59

957

8.18

781

6.25

01.

282.

678

398.

125

518.

360

280.

118

873.

289

660.

843

1.12

7.68

646

0.80

515

3.99

0

Top

lam

1403

6.4

7641

.0

114

770.

211

518.

157

03.1 «/S

ro•T)cs

| 20

905.

273

60.0

7937

.514

363.

143

09.3

8275

.188

52.7

[ 10

910.

4 |

7173

.510

895.

299

55.2

7488

.312

795.

511

861.

4|

1527

1.6

]

000000oso

| 9

11 £6

1174

5.8

][

2535

3.8

|13

924.

3 1

6769

.7

]68

31.5

|

6437

.4

|

V. D

erec

e

I 22

.2

S Os , , , , 00PO Os roro t-" Ö (S 20 PO 00

IV. D

erec

e

I 27

16.1

I 96

77.0

I 39

75.4

| 24

16.5

3440

.4C"

1646

.113

73.4

1598

.011

82.0

SOs - m ■ ■ csPO

SOÖ so • • ' • • ■ • so

I 37 . so . . ÜÜ POTf- 39 cs PO

1 II

I.D

erec

e

| 69

65.7

39.0

460.

7

■ •

I 82

36.4

I

2236

.445

03.4

[ 11

90.2

t 47

74.1

I 62

8.3

I

so«oOn

•

2825

.3 Tf'Oso 26

09.9

1453

.820

12.7

0s-

i 6Z

i s* mir» VO - cs O•T) SO ■ . Os«o • ££ 00 SO 00 11 t- 00PO

«r> OS •Oso

•oCS 00 •O

1 II

.Der

ece

I

1 40

48.4

I 34

56.2

7824

.71

7498

.449

.6I

5455

.210

460.

144

0.3

■ •

2541

.9

2912

.445

7.4 *r>

SO»O

1 28

84.1

'

1319

.4I

2874

.378

0.0

5879

.388

7.9

1 45

71.1

1416

.716

495.

162

64.0

1597

.912

58.9

991.

3

xO0sCS "'t

| n

PO o\Os 00 Ocs •oo oo Oo so SOOs OS ''tr- Oo soVO O POOs r-»o m •Ti 0000

OSPO«S ■ 00 r-

po•T)PO

I.Der

ece

j

306.

2I

4146

.7 oo00

4019

.7\

5653

.5I

2067

.1I

4211

.1

•

| 79

37.5

| 14

363.

117

67.4 p

vinoo

| 59

40.3

1 10

453.

0 !

| 66

05.9

o00

S'îi6

6

| 49

78.6

| 51

47.0

[ 11

081.

4|

8764

.080

3.9

\ 47

40.4

| 10

329.

160

11.6

■

1188

.5 r-ö«ors

P*">«r>csrs

11 A

dı

| A

dana

| A

dıya

man

| A

fyon

f i<

| A

mas

ya|

Ank

ara

| A

ntal

ya[

Art

vin

| A

ydın

| B

alık

esir >n3SI!8

| | B

ingö

l|

Bitl

is1

Bol

u|

Bur

dur

[ B

ursa

| Ç

anak

kale

1 Ç

ankı

rı|

Çor

um|

Den

izli

| D

iyar

bakı

r|

Edi

rne

| E

lazı

ğ|

Erz

inca

n|

Erz

urum

| E

skiş

ehir

| G

.ant

ep|

Gir

esun

| G

ümüş

hane


219.

345

1.19

7.13

946

1.57

11.

508.

232

9.19

8.80

9 enr-» ONI1-* <S •ñ

363.

700

974.

035

318.

866

241.

507

1.17

7.37

91.

931.

773

639.

629

815.

105

1.23

2.01

51.

008.

107

646.

826

640.

011

422.

247

i28

7.86

631

5.92

5 00•<1-örr00 32

5.58

1 D en15 İP »-< eñ n 26

2.37

121

4.92

5 610869 567.

396

695.

862

846.

876

!86

.268

|

7218

.8

I58

58.3

8913

.315

625.

053

52.5

lxUU

U.4

9551

.713

1535

.5 OŞTT00

6288

.165

45.3

3630

.940

996.

312

039.

612

146.

813

269.

714

524.

988

55.1

1296

7.9

8089

.154

13.4 OS

eño

5949

.1

t"-’—en

>0 ON » ö " m •o en t On 54

99.8

5802

.328

616.

563

30.8

O

oo 4662

.177

04.2

. . , 00 r- ,

-

7505

.4

I 1103

4.5

• 1015

.1

, , enen , , 00 , ONON , , S , , , rs , , O «/*>00 0.

1 86 , , , Onrs Ocs , 100

,

\ 51

87.9

564.

7

1 10

79.6 Tf

[ 16

245.

3

| 26

3.5

! 10

97.8

11601

¡ 63

09.4

«O

3826

.6

1205

.983

03.4

1246

.2

4662

.1

. , - r- , , - no , r- , 00 ,

| 29 r-r- , , OSr-

OScs

cs

oz

, 00çs en«nen OS ( t

• 131.

727

14.7

1629

.7

| 31

30.4

73.3

410.

3

| 70

33.9

914.

6

| 42

74.9

69189 4311

.779

.3 000000cs

606

1898

.4

1625

.399

63.3

2190

.1

0998

•O (S "t 100 cs en O 00 NO NO

Lil

. i

- — csen© <s t r* 20 00 rs - t'- 00 NO

•

1 13

17.6

217.

021

92.7

9551

.7|

2918

.9

| 15

05.1

| 37

6.1

1 33

60.7

| 54

89.7

7440

.0 eneñNO

t 94

0.3 YOL

ZİL\ •oö 13

12.9 r

r

1829

.344

9.6

1219

.332

76.8

1723

.318

41.5

3520

.1

oo Oo 00 ,r- c — c S 10

0

, r- OON 00 «/-> en Oo ON,

ONON 00On . , NO«r> r . o On*/-> S5 Om 00 en

| 72

18.8

| 58

58.3

| 74

64.0 Ti" T

s sOs C r

ti4

i'9009 1184

.9

4629

.8 r-'rtcsen

ON

enen 65

49.8 c iONt"

en

[ 13

269.

7 cseñ

00(N

| 12

897.

5 1

00-eñ

OSt-*

| 33

39.7

e*r

csöNO•r»

rosos I

1751

.7|

7073

.011

71.2

7368

.4

4184

.0

Hak

kari

Hat

ayİs

parta

13■M j

V)u«

Kas

tam

onu

Kay

seri

1 K

ırkla

reli

Kırş

ehir

1 K

ocae

li1

Kon

yaK

ütah

yaM

alat

yaM

anis

a v>s

Mar

din

Muğ

laM

uşN

evşe

hir

Niğ

deO

rdu s i

¡3 o -----

------

------

------

------

------

------

------

------

------

------

------

------

------

------

------

--j“

Sam

sun

Siirt

Sino

pSi

vas

Teki

rdağ

Tok

atTr

abzo

n1

Tunc

eli


1.30

3.58

931

1.75

476

2.71

9 06966S

espes'vo 34

7.16

399

.638

224.

303 3«r*

m 400.

380

316.

536 800X

81 128.

606

00r+l•/->

163.

916

227.

478

109.

908

438.

372

1944

9.0

5382

.821

334.

014

094.

933

04.6

7995

.537

39.6 p«1

csesos00 45

76.5

[ 46

80.3

I 71

90.3

I 20

75.8

| 55

51.2

| 35

87.8 r-

es00

| 41

03.2 cs

o

| 32

14.1

, , . . .Q\

. voOs . . . . . 1 . . . .

• 3915

.2 t -vo•o00

, , , I P*"> VO ■»t , , , , , , , ,vor ı ,

2665

.1

2746

.323

3.7

| 36

5.6 54

2.2

f " 91.7

I

O r - oo - - , •O CS

1378

7.8

1293

7.2

764.

917

68.9

829.

7

00«o

♦■SI8

770.

0

759.

8I

778.

3

t "•Ti

00p*> 00 P*î VO 00m

■'Î'es

i Z

i «O *T)

98 |

10

0 Os PO

1 42

2628

.1

tlLO

t 8153

.211

08.3

1428

.345

4.8

1409

.0

1103

.524

16.0

3243

.1

ozo

t

4781

.135

87.8

770.

420

0.3

| 13

43.7

CSp*l'■'fr

esVO

md r-

«r> - 0\ 00V* t- «r>

00 , ,oo 00 , ''tP̂

368.

023

10.4

1318

0.8

Os■'¡t

1876

.3

327.

8

2642

.222

05.5

3131

.617

73.8

827.

7 00cspnenen

61601 |

1 Ş.

urfa

Uşa

kV

anY

ozga

t

m-35

Aks

aray t!=5

*CQ

§SS3co

Kır

ıkka

leB

atm

anSı

mak

Bar

tınA

rdah

an

İS

ü Yal

ova

Kar

abük

Kili

s1

Osm

aniy

e

8O'S

iS■Üg.c<3¡4


Sonuç ve Öneriler

Ülkemizde 1999 yılında meydana gelen İzmit ve Düzce depremleri tüm kamuoyunun dikkatlerini deprem üzerine çekmiştir. Birçok bilim adamı bu konuda açıklama yaparken “Türkiye bir deprem ülkesidir, depremle yaşamaya alışmalıyız” ifadesini kullanmıştır. Bu doğru bir söz olmakla birlikte doğru algılanması durumunda bir şeyler ifade etmektedir. Söz konusu ifade, kaderimize razı olmalıyızdan ziyade, her türlü planlamada, atılacak her adımda Türkiye’de hayati önem taşıyan depremin dikkate alınması gerçeğini vurgulamaktadır. Depremle birlikte ülkemizde görülen heyelen, çığ, sel gibi pekçok afet türü de sadece meydana geldiği dönemlerde değil, her zaman ve her uygulamada titizlikle üzerinde durulması gereken olaylardır.

Türkiye’nin bir deprem ülkesi oluşu, topraklarının % 96 ’sının, nüfusunun % 99’unun, sanayisinin % 98’inin deprem riski altında olması, depremi ülkemiz açısından diğer afet türlerinden daha önemli kılmaktadır. Ayrıca depremlerin ani oluşu, zamanının bilinmemesi ve herşeyden önemlisi sonucunda büyük van ve mal kayıplarının yaşandığı bu afet türünün üzerinde titizlikle durulması gerçeğini ortaya koymaktadır.

Türkiye’nin deprem ülkesi olduğu gerçeği herkes tarafından kabul edilmesine rağmen bu konuda yeterli politikalar geliştirilmemiştir. Büyük can ve mal kayıplarının yaşandığı 1939 Erzincan depreminden sonra 1944 yılında “Yer Sarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” adlı yasa çıkarılmış olmasına rağmen yeterince uygulanmamıştır. Bu durum, büyük bir deprem yaşandıktan ve deprem sonrası ortaya çıkan zararlar giderildikten sonra zam anla konunun üzerinde yeterince durulmamasından kaynaklanmaktadır. Türkiye konunun önemini 1999 yılında yaşadığı iki büyük depremle tekrar anlamıştır. Son depremler bu konuda yapılması planlanan işlerin bir an önce yaşama geçirilm esi zorunluluğunun ortaya koymuştur. Buna göre deprem konusunda yapılması gerekenleri kısaca özetlemek gerekirse,

- Türkiye’de aktif fayların ayrıntılı bir şekilde haritalanmalı, Türkiye deprem bölgeleri haritası buna göre yeniden oluşturulmalıdır.

- Türkiye’nin morfolojik yapısı detay şekilde araştırılmalı, özellikle diri fayların oluşturduğu morfolojik yapılar, depreme hassas yerler olan suya doygun alanlar tespit edilmelidir.


- Zemin koşulları ayrıntılı şekilde incelenmelidir. Bunun için mümkün olduğu kadar küçük alanlara (ada, parsel) kadar inilmeli, bunun yapılması kanuni bir zorunluluk haline getirilmelidir.

- Deprem sonrası m eydana gelebilecek diğer afet türlerinin görülebileceği alanlar tespit edilmelidir.

- Depremleri önceden tespit etmenin mümkün olmadığını göz önüne alarak, depremin olabileceğini haber veren deprem habercilerinin neler olduğu ve insanlar tarafından nasıl saptanacağı ayrıntılı bir şekilde araştırılmalıdır.

- Çarpık kentleşmeler önlenmeli, zemin etüdü yapılmış alanlar imara açılmalıdır. Yapılacak konutlarda depreme dayanıklılık koşulu aranmalı, mevcut konutlarda ise bu konuda gerekli ölçümler yapılarak, gerekirse takviyeler yapılmalıdır.

- Ülke için önem taşıyan ulaşım ağları, su ve elektrik şebekeleri, baraj ve santral gibi yapılar deprem riski gözetilerek uygun alanlara yapılmalıdır. Yerleşim yerleri seçilirken en küçük birime kadar zemin etüdü yapılmış alanlar tercih edilm elidir. Nüfusun deprem riski yüksek alanlarda yoğunlaşmasını önlemek, söz konusu alanları birer cazibe merkezi olmaktan çıkarmak için gerekli yatırımları diğer alanlara kaydırmak gerekmektedir. Bu şekilde göç olayı , bunun sonucunda ortaya çıkan sorunlar ve çarpık kentleşme önlenmiş olacaktır.

- Genel olarak afetlerle ilgili bütün kuramların, üniversitelerin ortaklaşa çalışm ası sağlanm alıdır. A yrıca uluslararası düzeyde araştırm a ve çalışmalara katılım sağlanmalıdır.

- Halk deprem konusunda bigilendirilmeli, deprem sonrası yapılacak yardım ve kurtarma konusunda yapılması gerekenler hem halk hem de ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından bilinmelidir.

- Sonuç olarak deprem yönetmeliğine uymayanlara verilecek cezalar arttırılmalı ve yukarıda belirtilen hususları denetleyecek iyi bir denetim mekanizması kurulmalıdır.

Bibliyografya

Demirtaş,R., Erkmen.C. (2000), Deprem ve Jeoloji. T.M .M .O.B. Jeoloji M ühendisleri Odası

Yay. No:52, Ankara.


Ergin,K .-G üçlü,U.-Uz,Z. (1967), Türkiye ve Civarının Deprem Katalogu (Milattan sonraki yıllardan 1964 sonuna kadar) İ.T.Ü. Mad.Fak., Arz Fiziği Enst.Yay. N o:24, İstanbul.

Ergin,K .-G üçlü,U.-A ksoy.G . (1971), Türkiye Dolaylarının Deprem Katalogu (1965-1970). İ.T.Ü. Mad.Fak., Arz Fiziği Enst.Yay. No:28, İstanbul.

G encoğlu.S., İnanJE., Güler, H. (1990), Türkiye’nin Deprem Tehlikesi. T .M .M .O.B. Jeofizik Mühendisleri Odası Yay., Ankara.

K etin,İ. (1 9 6 8 ), “T ürkiye’nin G enel Tektonik Durumu İle B aşlıca Deprem B ölgeleri Arasındaki İlişkiler” . M .T.A. Der. S:71, sa: 129-134, Ankara.

Ketin j . (1969), Kuzey Anadolu Fayı Hakkında. M .T.A. Der. No:72, Ankara.

Ö zm en,B ., Nurlu,M ., Güler,H . (1 9 9 7 ), Coğrafi B ilg i Sistem i İle deprem B ölgelerin in İncelenmesi. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Gn.Müd. Yay., Ankara.

Özçağlar, A ., (1997), Türkiye’de B eled iye Örgütlü Yerleşm eler (Kasabalar-Şehirler). Ekol Yayınevi. Ankara.

Özgür, E.M ., (2000), Türkiye Coğrafyası. Hilmi Usta Matbaacılık. Ankara.

Pınar,N., Lafın,E. (1952), Türkiye Depremleri İzahlı Katalogu. T.C. Bayındırlık Bakanlığı Yapı ve İmar İşleri Yay. No:6 , Seri:36, S:1535, Ankara.

Salom on-Calvi,W . (1941), Türkiye ve Çevresindeki Ülkelerin Deprem Katalogu. M .T.A.R . 1276, Ankara.

Sırakaya, N. (1992), “Türkiye’de 1900 Yılından Sonra Meydana G elm iş Olan VIII ve Daha

Fazla Şiddetindeki Depremler” . A .Ü . D il ve Tarih-Coğrafya Fak. Der., C :X X X V , S:2, sa:258-269, Ankara.

Sür,Ö. (1993), “Türkiye’nin Deprem B ölgeleri” . A .Ü . Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Y ay., S:2, sa:53-65, Ankara.

Şahin,C. (1991), Türkiye Afetler Coğrafyası. G .Ü.Yay.No: J72, Gazi Eğitim fak. Yay. No:21, Ankara.

Tabban,A. (1970), Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasının Geliştirilmesine Ait Rapor. D .A .E. Yay., Ankara.

Tabban,A. (1973), Yeni Türkiye Deprem B ölgeleri Haritasının Geliştirilmesine A it Rapor. D.A.E. Yay., Ankara.

Documents

TÜRKİYE’NİN YÜZÖLÇÜMÜ VE NÜFUSUNUN DEPREM …tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/... · 2015-08-14 · establishment. These earthquakes, have made people