Tomaten Gewasverzorging Info-workshop Rv

5/13/2018 Tomaten Gewasverzorging Info-workshop Rv - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/tomaten-gewasverzorging-info-workshop-rv 1/17

Gewasverzorging Tomaten

[Type text] Page 1

Waarom, hoe en wanneer blad snijden? Deel 1

Inleiding.

Blad snijden, blad plukken, blad knippen, enz deze vraag komt heel dikwijls terug. En telkens kan je

daar vrij goed, kort en bondig op antwoorden. Voor die ene vraag, die ene situatie wel te verstaan!Maar, wat gebeurt er als je plots al die vragen, al die situaties, al die kweekomstandigheden

samenlegt? Dan wordt dit een heel ander verhaal!

Dan kan je dat niet in een paar zinnen op antwoorden. Dan moet er gewoonweg het een en ander

verondersteld worden worden en komen er verschillende adviezen naargelang de

veronderstelling.

1.1 Wat bepaalt de bladhoeveelheid aan een tomatenplant.

Niets zo moeilijk als de hoeveelheid blad aan een tomatenplant omschrijven. Het gaat ook niet altijd

om de bladhoeveelheid, maar ook over de afstand tussen twee bladeren, de internodiën genoemd.

Sommige rassen vertonen lange internodiën, ander korte internodiën. Bij deze met korte internodiën

zal er al sneller de indruk bestaan dat er teveel blad aan de plant zit. Bij deze met lange internodiën is

het geheel luchtiger en lijkt het minder nodig om blad weg te nemen. Er is niet alleen de afstand

tussen de bladeren, er is ook de bladlengte. De bladlengte kan rasgebonden zijn. Maar deze wordt

nog meer beïnvloed worden door de groeiwijze. Is de groei vrij sterk, dan zullen de bladeren vooral

veel langer worden. Een uitzondering daarop zijn de krulkoppen bij zeer sterke groei in het begin van

de teelt.

1.2. Hoe zie je dat er teveel blad is?

Het gaat erom dat je de bloemtrossen, en later de vruchten, nog ziet zitten als je enige afstand van

de plant neemt. Sta je een eindje van de plant af en is de bloemtros niet zichtbaar, of zie je met

moeite een glimmende vlekje van de nog jonge, groene vruchten, dan is er echt wel blad teveel aan

de planten. De plantstructuur moet open zijn.

In de praktijk kan je, wat betreft bladhoeveelheid, een onderscheid maken tussen geënte planten en

niet geënte. Geënte planten en ook wel goed groeiende hybridesoorten zullen eigenlijk de hele teelt

door een dicht en lang blad vertonen, dichte plantstructuur. De andere zullen vooral tot aan de

vierde tros veel blad vormen, daarna wordt het meestal minder, en is er een open plantstructuur.

Anderzijds kan bij precies dezelfde plant, met precies evenveel blad, er toch een verschil zijn wat

betreft blad snijden. Dus te veel blad is niet altijd te veel blad. Hierbij kun je denken aan vooral

planten die, of slechts met twee of drie in de kas staan, of op ruime afstand staan, of vlak bij het glas

van de serre staan. Deze planten zullen veel beter belicht worden dan planten die met tien of veel

meer, relatief dicht op elkaar staan. Dit tegenover planten die in een minder zonrijke omgeving

staan, hetzij door enkel uren schaduw overdag, hetzij door een minder lichtdoorlatende serre. Het is

duidelijk dat er in de eerste situatie zelfs schade berokkend kan worden door teveel blad weg te

nemen en dit met de nodig voorzichtigheid moet gebeuren.




[Type text] Page 2

Foto : Te veel of te weinig blad? Deze tomaten zijn net niet, net wel zichtbaar. Bij deze

tomatenplanten lijkt het misschien of er teveel blad is, maar deze planten staan aan de zijkant van

de serre, die niet gewit of afgeschermd is. Ze ontvangen dus dagelijks heel veel zonlicht. Staan deze

planten in een afgeschermde, afgewitte serre, of hebben ze veel schaduw door een rij tomaten of

een andere reden, dan kunnen we wel zeggen dat er teveel blad is.

1.3. Hoe de bladhoeveelheid beïnvloeden?

In eerste instantie: liever iets te veel blad, dan te weinig blad. Is er teveel blad, dan kunnen we dit

nog wegsnijden. Van een plant met veel blad zijn we zeker dat de plant goede wortels heeft en goeddoorgroeit. Weinig blad van in het begin wijst dikwijls op een zwakke groei, bijvoorbeeld door één of

andere vorm van bodemmoeheid. Het enige wat we in de hand hebben om de hoeveelheid blad bij

tomaten in toom te houden is de bemesting en de watergift. Een stikstofrijke bemesting is uit den

boze, kies voor een kaliumrijke bemesting.

1.4. Nadelen van te veel blad aan de tomatenplanten

- Mindere kwaliteit van de bloemen omdat een sterk groeiende plant minder energie in de

generatieve groei zal stoppen. De slechtere bloemkwaliteit heeft een minder goede vruchtzetting tot

gevolg.

- De nadelen van een slechtere bloemkwaliteit komen nog meer naar voren omdat de bloemen,

verscholen tussen de bladeren, niet zo goed opdrogen. Het stuifmeel blijft langer nat en komt minder

gemakkelijk los bij het trillen. Het geraakt dus niet op de stamper van de bloem.

- Minder grote vruchten omdat de plant teveel energie in de vorming van de bladeren stopt.

- Minder luchtcirculatie in en rond de plant, vruchten en bladeren die nat zijn drogen minder snel op,

meer kans op schimmels (vooral aardappelziekte en botrytis en bladvlekkenziekte).




[Type text] Page 3

Natte bladeren zullen niet zoveel voorkomen bij een teelt in een glazen kas, maar wel meer in een

plastieken tunnel ten gevolge van de condensdruppels die zich vormen op de plastiek. Toch zijn

natte vruchten ondanks de beste zorgen soms moeilijk te vermijden. Na een koude nacht is de kans

condensvorming op de vruchten in de serre groot.

1.5. Nadelen van te weinig blad aan de planten

- Te weinig fotosynthese om vruchten te kunnen laten uitgroeien, zowel in aantal als in grootte.

- Door te weinig blad is er ook te weinig microklimaat in de kas. Daarmee wordt bedoeld dat in een

serre waar te weinig blad in staat, de temperatuur hoger oploopt en de luchtvochtigheid verlaagt.

Een professionele tomatenkas kan in de voormiddag zelfs koeler zijn dan de buitentemperatuur. De

verdampende bladeren hebben altijd een koelend effect.

- De vruchten hangen te veel in de zon, met als voornaamste problemen minder goede kleuring (link)

en ruwe vruchten tot gevolg.

- De plant kan niet voldoende verdampen, met bij minder goed weer snel scheuren van de vruchten.

Deze laatste twee kunnen ook door de tuinder veroorzaakt worden, door het te vroeg en te veel

wegnemen van blad.

1.6. Voordelen van minder blad aan de planten

- Meer energie over voor de vruchtvorming.

- De tomaten, alhoewel niet in de volle zon, warmen toch beter op en zullen beter rijpen.

- De tomaten en de bladeren drogen sneller op, minder kans op schimmelinfecties.

Samenvatting.

Een evenwicht op de tomatenplant tussen blad en vrucht is nodig om zo een goede vruchtzetting en

voldoende grote vruchten te verkrijgen, maar ook om de kwaliteit van de vruchten te verzekeren.

Later op het seizoen komt meer en meer de nadruk te liggen op minder vocht, snel opdrogen van de

plant en zonnewarmte voor de vruchten, zodat ze sneller rijpen. Er is dan minder blad op de plant

gewenst.




[Type text] Page 4

Waarom, hoe en wanneer blad snijden? Deel 2

Hoe? Snijden of knippen.

Wij gaan uit van blad snijden of knippen. Het plukken of afbreken van de bladeren is niet aan te

raden. Uit jarenlang onderzoek en ervaring bij professionele kwekers is gebleken dat er minder kansis op (botrytis)schimmel op de wonde als er gesneden of geknipt wordt. Alles wat uitsteekt en dan

afsterft, maar aan de plant blijft is later een potentiële bron van botrytis. Snijd de bladeren met een

scherp mes weg tot tegen de stam. Doe dit in de ochtend en als een zonnige dag verwacht wordt. Zo

kan de wond mooi opdrogen.

F oto: rafelige wonde door het plukken F oto : gladde wonde door snijden van het blad

Wanneer blad snijden? Daartoe hebben de we de teeltperiode onderverdeeld in verschillende fases.

I. Bloei tros 1 : Op dat moment komt het zelden voor dat er al te veel bladmassa is. De plant is pas

geplant en vertoont nog niet een echt sterke groei. Vergeelde blaadjes onderaan de plant kunnen

wel weggesneden worden. Als, bij de sterker groeiende tomatenplanten, een paar bladeren op de

grond hangen, kan je die wel verwijderen.

II. Bloei tros 2 : De onderste 3-4 bladeren kunnen nu definitief weggesneden worden. Sommige

daarvan zijn al verwijderd bij de vorige stap (bloei tros 1).

III. Bloei tros 2 en tros 3 : Bij zwakker groeiende planten hoeft er niets te gebeuren. In deze fase is er

de vuistregel bij een sterk groeiend gewas : je moet de bloemen zien, je moet de vruchten zien

hangen. Er zal dan ook al eens een blad boven de tros weggenomen worden om dat te bereiken. Een

andere mogelijkheid in deze fase, toegepast door sommige tuinders en bij sterk groeiende planten, is

dat de bladeren wat ingekort worden.

IV. Bloei tros 4-5-6 : In deze periode zal het zelden voorkomen dat we bladeren wegnemen. De groei

zal door het toenemend aantal vruchten verminderen, de stengeldikte wordt minder en de bladeren

worden korter en kleiner. Enkel bij geënte planten kan de groei soms heftig blijven doorgaan. In dat

geval blijven we de vuistregel van de vorige fase toepassen.




[Type text] Page 5

V. Bloei tros 6-7 : De bloei van de zevende tros valt veelal samen met de eerste rijpende vruchten.

Dan nemen we alle blad weg tot juist onder de rijpende tros. Deze bladeren zijn verouderd, dikwijls

al wat geel en gekruld. Hoe dan ook, de plant heeft maar drie bladeren per tros nodig. Niet teveel

blad in één keer wegnemen is aan te bevelen, beter vijf dagen tussenlaten als er meer dan drie

bladeren in één keer moeten verwijderd worden om tot aan de eerste tros te geraken.

VI. Vanaf het toppen : We gaan uit van de situatie dat de plant getopt is op zes a zeven trossen.

Vanaf nu gaat de bladpluk geleidelijk verder, in hetzelfde ritme als de oogst. Per tros die aan het

rijpen gaat kunnen we drie bladeren meer afplukken tot juist onder de hoogste, rijpende tros. Is er

nog één of twee vruchten of wat kleintjes die blijven hangen zijn, dan rekenen we deze niet mee en

beschouwen we dit als een rijpende tros. Daar gaan we mee door tot aan de derde tros. In een

warme periode wachten we nog even om hogerop mee te gaan met de rijpende tros. Zoniet

ontstaan er teveel nadelen zoals beschreven in deel 1 van dit artikel, vooral kwaliteitsproblemen op

de vruchten dus.

VII. Richting het einde van de teelt kan men iets drastischer te werk gaan bij het blad plukken. We

maken een soort inhaalbeweging, waardoor de tros die pas begonnen is met rijpen ook bloot komt te

staan. Die inhaalbeweging maken we door om 5-7 dagen drie bladeren weg te nemen. Zo zijn we

zeker van dat ook de hoogst rijpende tros in de zon komt te hangen. Vanaf dan is de regel : drie

bladeren per tros die nog niet begonnen is met rijpen en de hoogst hangende rijpe tros. Drie

bladeren per tros zijn nodig om te vermijden dat de plant teveel water richting vruchten stuurt, met

barsten tot gevolg. Het is dan ook absoluut nodig de watergift aan te passen aan het verminderende

aantal bladeren.

Samenvatting:

Blad knippen zal in het begin vooral gericht zijn op het evenwicht tussen blad en vrucht herstellen,

terwijl later op het seizoen blad knippen nodig is om overtollig blad weg te nemen. Nog later zal blad

wegnemen ervoor zorgen dat de rijping bevorderd wordt.




[Type text] Page 6

Fasen van het blad snijden in beeld.

Fase I.

F oto : Vlak na het planten is de bladgroei zeker

nog niet weelderig, de de onderste blaadjes

vergelen soms of hangen wat op de grond en

deze kunnen dan ook al snel verwijderd worden.

fase II.

F oto : bij deze planten is er een sterke groei, de

stam is dik, de bladeren zijn lang en en je ziet haast geen bloemen of vruchten.




[Type text] Page 7

fase III en IV.O p de linker foto zie je dat er boven de tros een blad weggenomen werd. Zo verbetert de

doorkijkbaarheid van de plant. O p de rechterfoto zie je dezelfde planten op het moment dat de

eerste tros aan het rijpen gaat (zie onderaan de plant). Een signaal om te starten met de de echte

bladpluk.

fase V

O p deze foto zie je dat er blad verwijderd werd,

mee met de rijpende tros.




[Type text] Page 8

fase VI en VII

Nog later op het seizoen, gaan we hoger dan de derde tros ook bladeren verwijderen, echter nooit

hoger dan de laatst rijpende tros. Zo zie je dat bij de planten achteraan de foto het blad snijden al verder gevorderd is.

Aanvullende informatie:

Gekrulde bladeren in de kop van de tomatenplant : krulkoppen.

Ieder jaar in het begin van de teelt worden hier en daar krulkoppen bij tomaat gesignaleerd.

Krulkoppen zijn een signaal dat de plant heel wat energie over heeft en het gaat ook wel vanzelf

weer over. Het verschijnsel is zichtbaar bij planten die al een week of drie geplant zijn, maar die nog

weinig vruchten dragen. Toch is het interessant om even na te gaan wat de oorzaken zijn.

Wat is het?

De hoofdnerf van de bladeren in de kop van de plant krult naar beneden en naar binnen toe, als een

varkensstaartje. s Avonds is dit verschijnsel zeer frequent. s Morgens is het blad dikwijls min of

meer recht, of in ieder geval veel minder gekruld.

Wat is de oorzaak?

Als de bladeren zich s morgens wat ontkrullen is het probleem veel minder groot. Want dit betekent

dat de plant overdag wel heel wat bouwstoffen (= assimilaten (suikers, zetmeel van de fotosynthese)

aangemaakt heeft, maar die s nachts opnieuw kon gebruiken (=ademhaling, verbranding) voor de

groei van bladeren, vruchten en wortels. Blijven de bladeren ook s morgens zo sterk gekruld? Dan is

dit een signaal dat de plant wel zeer veel reservestoffen aangemaakt heeft. De aanmaak van

bouwstoffen door de fotosynthese is veel groter dan het verbruik ervan. Door het teveel aan

fotosyntheseproducten die niet kunnen getransporteerd worden (zetmeel, suikers) krult het blad.

Het verschijnsel gaat dan ook dikwijls samen met een donkere kleur (na de middag)van de bladeren,

s ochtends zijn de bladeren dan weer bleker. De bladeren zijn ook korter dan we gewoon zijn.




[Type text] Page 9

Wat kan je er aan doen?

Korte en donkere bladeren zijn kenmerken die je ook ziet bij planten die heel veel zonlicht

ontvangen.

Een eerste maatregel om het ontstaan van krulkoppen wat in de perken te houden is ervoor tezorgen dat de planten tijdelijk wat afgeschermd worden voor de zon. Doe dit enkel indien het

probleem te groot wordt.

Ook kan het zijn dat de planten wat meer water kunnen gebruiken, dit zal immers het verbruik van

de aangemaakte bouwstoffen stimuleren.

Is er veel zon overdag en lage temperaturen s nachts dan zal de plant s nachts weinig bouwstoffen

kunnen omzetten, met opnieuw een overschot tot gevolg.

Krulkoppen komen frequenter voor bij sterk groeiende rassen.

Krulkoppen zijn enkel waar te nemen de eerste weken van de teelt. Eénmaal de plant beladen ismet twee tot drie trossen tomaten zal het verschijnsel vanzelf overgaan. Dan heeft de plant immers

veel meer energie nodig voor de uitgroei van de vruchten.

Tot slot nog dit : je moet er ook niet teveel aandacht besteden aan dit verschijnsel. Want alles wat je

doet om krulkoppen te vermijden zijn ook maatregelen die de groei afremmen. Neem enkel in

extreme situaties maatregelen. Het verschijnsel gaat hoe dan ook over. Het enige wat overblijft zijn

enkele bladeren aan de plant hebt die een ietwat verfomfaaidd uitzicht hebben.




[Type text] Page 10

Aanvullende informatie:

Botrytis in de tomatenteelt.

Om de alle tomatenteler een helpende hand te bieden bij de succesvolle beheersing van Botrytis,

werd in 2004 door de onderzoeksgroep Duurzame Gewasbescherming van de Hogeschool teWageningen een uitgebreid basisadvies ontwikkeld met een reeks aandachtspunten voor een

optimaal beheersingsresultaat. Het ontwikkelde basisadvies legt de nadruk op relatief eenvoudige,

preventieve cultuurmaatregelen die een sterk reducerende invloed hebben op de aanwezige

infectiedruk en infectiekans, met zo weinig mogelijk gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.

Verlaging van infectiedruk en infectiekans vormt immers de basis van een succesvolle

Botrytisbeheersing.

Verlaging van de infectiedruk:

Botrytis is een schimmel die zich via de lucht verspreidt in de vorm van zeer kleine sporen (6-14 µm

groot, ook wel aangeduid met de term 'conidiën'). De concentratie van deze deeltjes in debuitenlucht (de zogenaamde achtergrondconcentratie) varieert sterk onder invloed van de

klimatologische omstandigheden, maar doorgaans is deze waarde slechts een fractie van de

concentratie die in een gemiddelde teeltruimte wordt gemeten. Dit betekent dat de meeste conidiën

die in een serre rondzweven op het bedrijf zelf worden geproduceerd door sporulerende infecties,

die op allerlei plantendelen kunnen voorkomen: stengels, bladeren, trosstelen, vruchten, enz. Door

het nemen van maatregelen die de sporenproductie verhinderen, kan de infectiedruk in de serre

drastisch worden verlaagd.

Verlaging van de infectiekans:

Botrytis kan de plant enkel binnendringen via sterk verzwakt of dood weefsel (stompjes, lipjes,

bladrandjes) of via wonden op stengels, trosstelen en vruchten, die ontstaan tijdens het uitvoeren

van de dagdagelijkse gewasverzorging. Aangezien veruit de meeste wonden bij tomaat een

rechtstreeks gevolg zijn van het bladsnijden (wekelijks worden bij deze handeling 3 à 4 bladeren per

plant verwijderd), komt het merendeel van de infecties voor op dit type wonden. Botrytissporen zijn

voor een geslaagde infectie sterk afhankelijk van vrij vocht. Hoe langer een wonde nat blijft, hoe

groter de infectiekans. Daarnaast beïnvloedt ook de structuur van het wondoppervlak sterk het

infectierisico: een glad afgesneden wonde heeft een merkelijk hogere weerstand dan een

onregelmatige wonde met een stompje of een l ipje. Hierdoor ligt het infectiepercentage bij correcte

gewasverzorging (enkel glad afgesneden wonden) gemiddeld een factor 53 lager dan bij niet correcte

gewasverzorging (wonden met stompjes, lipjes of andere onregelmatigheden). Indien tijdens het

bladsnijden gelet wordt op de klimatologische omstandigheden én de wondkwaliteit, dan kan deinfectiekans in de teeltruimte sterk worden gereduceerd.

Ondanks een nauwgezette opvolging van het basisadvies kan in bepaalde situaties toch een

chemische behandeling noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld bij een plotse uitbraak van bladbotrytis na

een bladrandgevoelige teeltperiode of bij een verhoogd infectierisico tijdens ongunstige

klimaatsomstandigheden. Als beslist wordt om een bespuiting uit te voeren, moet steeds gelet

worden op voldoende productafwisseling om de ontwikkeling van resistentie zoveel mogelijk tegen




[Type text] Page 11

te gaan. Zomaar in het wilde weg preventieve behandelingen uitvoeren na elke bladsnijbeurt

vergroot de kans op resistentie en is in de meeste gevallen verspilling van tijd, geld en arbeid.

Basisadvies voor de gangbare tomatenteelt: concrete aandachtspunten voor een optimaal

beheersingsresultaat

Een correcte toepassing van het basisadvies leidt steeds tot een drastische verlaging van de

infectiedruk en de infectiekans van Botrytis. Sommige maatregelen zijn voor bepaalde telers

misschien moeilijker realiseerbaar, maar hoe meer aandachtspunten in de bedrijfsvoering worden

geïmplementeerd, hoe beter uiteraard het eindresultaat zal zijn. Verlaging van de infectiedruk houdt

in dat sporenproductie in de teeltruimte zoveel mogelijk moet worden vermeden. Aangezien Botrytis

op allerlei plantendelen sporuleert (stengels, bladeren, trosstelen, vruchten, enz.), kan een reductie

van de sporenconcentratie enkel met succes worden gerealiseerd als het gewas in zijn geheel wordt

opgevolgd. Dit betekent concreet dat tijdens de verschil lende gewasverzorgingsactiviteiten steeds

gelet moet worden op volgende punten:

-De meeste sporen die in een tomatenserre rondzweven, zijn afkomstig van stengelinfecties. Door deplanten regelmatig te controleren (bijvoorbeeld tijdens het blad snijden of bij een aparte rondgang)

en de aantastingen eerst weg te halen en de wonde vervolgens in te smeren met een geschikt wond

behandelingsmiddel, kan de sporenconcentratie in de teeltruimte drastisch worden verlaagd.

-Het enige alternatief dat momenteel is toegelaten, bestaat erin de infectie te behandelen met een

papje op basis van thiram. Om de effectiviteit van de toepassing te verhogen, wordt aangeraden om

de infectie eerst met een scherp mes weg te snijden en vervolgens het papje op de wonde aan te

brengen. Na gebruik moet het mes uiteraard grondig worden ontsmet (met 70% ethanol of javel) om

ongecontroleerde verspreiding van Botrytis tegen te gaan.

-Bladeren die worden verwijderd, mogen enkel tussen de buisrails of onder de plantgoot blijven

liggen als ze Botrytisvrij zijn. Indien een blad aan de plant reeds is geïnfecteerd (bladbotrytis), moet

het onmiddellijk uit de teeltruimte worden verwijderd, bij voorkeur in een afgesloten plastiek zak om

de verspreiding van sporen zoveel mogelijk te beperken. Bladeren die op de grond terechtkomen en

die op het moment van bladsnijden niet zijn geïnfecteerd door Botrytis, worden later in de

bladmassa ook niet meer aangetast. Het al dan niet lang laten liggen van de bladmassa heeft dus

geen invloed op de infectiedruk. Dit geldt ook voor het gebruik van een bladzuiger. Indien echter een

aangetast blad op de grond terechtkomt, dan zal Botrytis dit volledig koloniseren en daarbij massaal

sporuleren. Wordt in zo'n situatie een bladzuiger aangewend, dan worden heel wat sporen in de

serre geblazen en stijgt de infectiekans aanzienlijk. Bladbotrytis mag niet verward worden met




[Type text] Page 12

bladrandjes of de onschadelijke Penicilliumschimmel. Dit materiaal mag, netzoals gezond blad, op de

grond blijven liggen.

Wanneer bladbotrytis slechts sporadisch voorkomt, volstaat het om de geïnfecteerde bladdelen

handmatig weg te nemen en uit de serre te verwijderen. In geval van een zware aantasting moet zo

snel mogelijk een chemische behandeling worden uitgevoerd. Hierdoor sterven de aanwezige

infecties af en wordt de sporulatie een halt toegeroepen.Kenmerkend voor een bladinfectie is de

groei van het mycelium in de richting van hoofdnerf, waarna Botrytis via de bladsteel de plant verder

koloniseert.

-Vruchtinfecties gaan vaak gepaard met massale sporulatie en moeten zo snel mogelijk uit de serre

worden verwijderd. Tomaten kunnen in elk ontwikkelingsstadium worden aangetast, zowel aan de

plant als op de grond. Voer daarom ook regelmatig een controle uit tussen de buisrails en/of onder

de plantgoten.

Fotos: Een aantasting waarbij Botrytis via de vruchtsteel op weg is om

de rest van de tros te koloniseren. Het lichtgroene schimmelpluis op de bovenkant van de tomaat

duidt op de aanwezigheid van Penicillium.

-Bij de teelt van losse tomaten moeten aangetaste trosstelen volledig en tot vlak tegen de stengel

worden afgesneden, nog vóór de infectie de steelbasis heeft bereikt.

Fotos:

Aangetaste trosstelen. Om de sporulatie in de teeltruimte zo laag mogelijk te houden,

moeten ook deze infecties tijdig uit de serre worden verwijderd.

Omdat geen enkele teeltruimte winddicht is en de ramen regelmatig worden geopend, moet ook

sporenproductie rond het bedrijf zoveel mogelijk worden voorkomen. Kan de ontwikkeling van

Botrytis niet worden vermeden, bijvoorbeeld in geval van een composthoop of bij een berg

uitgeruimd gewas, dan wordt deze potentiële infectiebron bij voorkeur ten noordoosten van de serre

geplaatst, windafwaarts van de overheersende windrichting (zuidwesten). Aangezien Botrytis goed




[Type text] Page 13

op plantaardig afval kan groeien (zelfs bij relatief lage temperaturen), komen bij een composthoop

vrijwel het hele jaar door sporen vrij. Ligt het materiaal ten zuidwesten van de teeltruimte, dan is de

kans reëel dat de eerste infecties vroeger zullen voorkomen én groter in aantal zullen zijn. Om de

afbraak van de plantenresten te bevorderen en de ontwikkelingskansen voor Botrytis zoveel mogelijk

te beperken, wordt de composthoop best regelmatig omgezet.

Verlaging van de infectiekans kan worden gerealiseerd door het uitvoeren van een correcte

gewasverzorging (waardoor een sterke reductie ontstaat van het aantal geschikte infectieplaatsen)

en door het nemen van specifieke maatregelen die de opdroogtijd van de wonden verkorten. Hierbij

moeten volgende aandachtspunten in acht worden genomen:

1. Hoe regelmatiger een wonde, hoe kleiner het infectierisico. Daarom worden bladeren bij voorkeur

gesneden en niet geplukt. Bij bladplukken ontstaat immers een onregelmatig wondoppervlak,

waardoor de infectiekans bij deze handeling gemiddeld een factor 53 groter is dan bij bladsnijden. Er

zijn diverse redenen voor de hogereinfectiegevoeligheid van onregelmatige wonden:

-Een ruw wondoppervlak blijft langer vochtig. Aangezien een Botrytisspore enkel kan kiemen enpenetreren bij aanwezigheid van voldoende vrij vocht, zorgt een langere nattewondeperiode voor

een aanzienlijke toename van het infectierisico.

-Het helingsproces verloopt merkelijk trager bij een onregelmatige wonde. Hierdoor duurt het langer

vooraleer het wondweefsel wordt afgesloten, zodat Botrytissporen meer kans krijgen om het

oppervlak met succes te koloniseren.

-Wanneer blad wordt geplukt, blijven vaak stompjes en lipjes achter op de stengel. Deze

weefselstukjes worden door de plant geleidelijk afgestoten, waardoor de weerstand volledig

verdwijnt. Vanaf dat moment zijn deze onregelmatigheden uiteraard zeer vatbaar voor pathogene

aanvallen. Als het blad tot tegen de stengel wordt weggesneden, blijft geen afstotingsgevoeligweefsel achter. Het wondoppervlak behoudt daardoor zijn weerstand, zodat het infectierisico sterk

wordt gereduceerd.

Foto: Tijdens het bladplukken ontstaan vaak

stompjes en lipjes. Deze weefselstukjes zijn zéér

Botrytis gevoelig.




[Type text] Page 14

Het bladsnijden moet steeds worden uitgevoerd met een zeer scherp mes. Enkel op die manier

ontstaan gladde wonden zonder onregelmatigheden. Blijft na een eerste handeling toch nog een

stompje of lipje achter, dan moet dit in een tweede beweging volledig worden weggesneden.

Gebeurt dit niet, dan is de kans groot dat de uitstekende weefselstukjes geïnfecteerd zullen worden.

Fotos: Correct uitgevoerde gewasverzorging: gladde wonden zonder onregelmatigheden. Links een

jonge wonde, rechts een oude wonde met littekenweefsel dat het wondoppervlak afsluit en

bescherming biedt tegen infectie.

Fotos: Niet correct uitgevoerde gewasverzorging: stompjes en lipjes moeten zo veel mogelijk

worden vermeden.

-Wanneer de planten worden aangebonden met clipsen, moet er tijdens het bladsnijden goed op

worden gelet dat het blad bij een clips correct wordt verwijderd. Vaak blijft tussen de stengel en de

clips een stompje of een l ipje achter, waardoor deze manier van aanbinden in veel gevallen

onrechtstreeks aanleiding geeft tot een verhoogde infectiegraad.

Fotos: Het bladsnijden in de buurt van clipsen verdient extra aandacht.




[Type text] Page 15

Ook tijdens het clipsen zelf moet voldoende aandacht worden besteed aan een correcte

gewasverzorging: tracht hierbij beschadigingen aan de stengel zo veel mogelijk te vermijden, omdat

deze wonden eveneens door Botrytis kunnen worden aangetast.

Foto: Beschadiging van de stengel door het

aanbrengen van een clips.

Aangezien een stengelwonde gedurende meerdere dagen nat blijft, heeft het tijdstip van bladsnijden

geen invloed op het infectierisico: de wonden gaan steeds vochtig de nacht in, ongeacht het blad in

de voor- of namiddag werd gesneden. Deze handeling mag dus op elk moment van de dag wordenuitgevoerd. Bij een slechte gewasverzorging neemt de infectiekans wel toe als het blad laat op de dag

wordt gesneden of bij een bewolkt, vochtig en koel klimaat.

-Naarmate een wonde langer vochtig blijft, vergroot ook het infectierisico. Daarom is het zinvol om

tijdens en na het bladsnijden het opdrogen van de wonden te versnellen. Dit kan bijvoorbeeld door

het gebruik van een minimumbuis of door de aanwezige ventilatoren in te schakelen. Wanneer de

ventilatoren onder de plantgoot worden geplaatst, kan de opdroogtijd aanzienlijk worden verkort.

-Netzoals bij het bladsnijden moet ook tijdens het oogsten van trostomaten gelet worden op de

wondkwaliteit. De tros moet volledig tot tegen de stengel worden weggenomen: stompjes zijn uit

den boze.

Foto: Aangetast stompje van een trossteel dat

na het oogsten is blijven staan.




[Type text] Page 16

-Bij de teelt van losse tomaten wordt geadviseerd om de achtergebleven trosstelen tijdig te

verwijderen (in ieder geval vóór het weefsel begint af te sterven). Voer deze handeling bij voorkeur

uit tijdens een zonnige, droge en warme periode, zodat de wonden snel kunnen opdrogen.

Foto: Bij losse tomaten moeten tros stelen

worden verwijderd vóór het weefsel begint af te

sterven. Gebeurt dit niet, dan neemt de

infectiekans sterk toe.

-Dode stengelstukken moeten steeds zo vlug mogelijk uit de serre worden verwijderd. Bij infectie

ontstaat op deze plaatsen immers een enorme sporenproductie over een relatief grote afstand,

waardoor de sporenconcentratie in de teeltruimte zeer hoog kan oplopen.

Fotos: Dode stengelstukken die na het wegvallen van de plantweer- stand door Botrytis werden

geïnfecteerd.

Aan het einde van het groeiseizoen neemt de weerstand van de plant geleidelijk aan af, waardoor

sluimerende, latente infecties plots sterk kunnen uitbreiden en de plant alsnog verloren kan gaan.

Daarom dient in de loop van het groeizeisoen minstens 2x een intensieve controle te worden

uitgevoerd waarbij specifiek gelet wordt op achtergebleven trosstelen en dode stengelstukken meer

onderaan de stengel. Deze plantendelen moeten volledig worden weggesneden. Zorg er steeds voor

dat het mes na elke snijbeweging grondig wordt ontsmet om ongecontroleerde verspreiding van

Botrytis tegen te gaan. Grote wonden kunnen preventief worden behandeld met een papje op basis

van thiram.




[Type text] Page 17

Vaak start een Botrytisepidemie na een bladrandgevoelige teeltperiode. Hierbij treedt verbranding

op van de bladuiteinden, waardoor de plantencellen afsterven. Op die manier ontstaan ideale

toegangspoorten voor rondzwevende Botrytissporen. Omdat bladbotrytis steeds gepaard gaat met

massale sporulatie, neemt de sporendruk in de teeltruimte zo sterk toe dat elke nieuwe wonde

potentieel wordt bedreigd. Hierdoor kan het Botrytisprobleem in korte tijd snel uit de hand lopen.

Zorg daarom steeds voor een gepaste klimaatsturing, zodat verbranding van het blad (en de vorming

van bladrandjes).

Foto: Verbranding van het blad leidt tot

afsterving van de cellen, waardoor het weefsel

zeer gevoelig wordt voor infectie.

Documents

Tomaten Gewasverzorging Info-workshop Rv