Top-down of bottom-up: wie is innovatie nu echt de baas?

‘He, wat nou als we zelf een initiatief starten om de overheid tevernieuwen?’ Die uitspraak vormde de start van Ynnovate in 2011 enmonddeuitineenbottom-upnetwerkorganisatie.Inmiddelsisdatnetwerkeen groep van ruim 1.100 Ynnovators die getraind zijn de overheid tevernieuwen.Debasisvandegedachtewaarmeeweruimzevenjaargeledenstartten is daarbij nog steeds hetzelfde: we willenmensen diemetmeercreativiteit, lef en innovatie bij de overheid aan de slag willen, devaardighedenendedrivegevenomdatooktekunnendoen,omtedurvenexperimenteren.We focussendaarbij opdewerkvloer. Logisch ook,wantzelf behoorden we tot die doelgroep:medewerkers die van onderaf deoverheid willen vernieuwen. Maar steeds vaker knaagt het… Is alleenbottom-upinnoverenwelgenoeg?

Niet ‘of of’, maar ‘en en’ Mezelfverdiependeinonderzoekenover innovatie kom ik de topstandaard tegen als belangrijkesuccesfactor. Ook in de podcast DeInnovatie Wasstraat van KimSpinder vertelt Lucien Engelen,Directeur van het REshape CenterRadboud UMC, dat innovatie hétdossier moet zijn van hetallerhoogstegezaginjeorganisatie.Hij geeft aan dat innovatie zowelbottom-upalstop-downmoetgaan.“Innovatie is van iedereen. Het isniet van een afdeling en ik ben deeerste die zegt dat het bottom-upmoet gebeuren, (…) maar de topmoet het comfort bieden, deveiligheidbiedenenzeggen‘jehebtooknogwerkalshetmorgenfoutgaat.’Hetscheppenvandejuisterandvoorwaardenomtekunneninnoveren,dátis een belangrijke taak van de top.Ook Bruce Posner en Martha E.Mangelsdorf (2017) schrijven in MIT Sloan Management Review(https://sloanreview.mit.edu/article/12-essential-innovation-insights/)datbijinnoverendebottom-upentop-downbenaderingnietzonderelkaarkunnen. Uit jarenlang onderzoek naar de innovatiekracht bij dertienmultinationals blijkt dat de twee elkaar nodig hebben voor succesvolleinnovatie. Top-down innovaties sluiten mooi aan bij deorganisatiedoelstellingen en de lange termijn visie van de organisatie.Bottom-upinnovatiesgenererendaarentegenweerheelveelbetrokkenheidvandemedewerkers. Foutenkramp in de realisatiefase Tsjadatklinktnatuurlijkprachtig,maarhoedoeje dat in de praktijk? Lastig, aldus Engelen. ‘Weleven in Nederland in een afrekencultuur. Hetmeestewatweleren,lerenwedoordefoutendiewe maken. En dat is tegenwoordig in een landwaar bestuurders worden afgerekend om watiemand in de organisatie heeft gedaan wel eenmoeilijke.” Kortom, de top moet voor innovatie

verantwoordelijkheidnemen,maaralsweiederekeerindekrampschietenvoor mogelijke fouten, wordt ruimte voor leren en dus innoveren in depraktijk belemmerd. Een lastige situatie!En dit is precies de ervaring diewijookhebbenvanuitYnnovate.Debetrokkenheidvandeelnemerstijdensonzeinnovatietrajectenisheelgroot.Alseengroepdeelnemerszelfvanuiteenprobleemeenkrachtigideeheeftbedacht,danontstaatalsvanzelfeenenorme drive om het idee te realiseren. In de realisatiefase lopendeelnemersechtervaaktegenallerleibarrièresaan,waarvan–jevoelthemmisschienalaankomen–eennietmeewerkend(top)managementereentjeis.Hoedichtenwediebrug? Da’s ook niet top… Zoals eerder beschreven zijn we vanuit Ynnovate bottom-up gestart:overheidsmedewerkers die het anders wilden aanpakken en dat gewoongingendoen.Engeloofme,wijzijnerechtvanovertuigddatalseenaantalenthousiastemensen ineenorganisatieaandeslaggaanmetveranderingderestvandeorganisatiedaarookinmeegaat.Maarhetisnietdewegvande minste weerstand en het kan enorm vermoeiend zijn om vanuit dewerkvloercontinutemoetenvechtenvoorcommitment.MeteengroeiendYnnovators Netwerk en onze jarenlange ervaring in innovatietrajectenkunnen we gewoonweg niet meer om het belang van de top heen.Organisatieswaar innovatievemedewerkersondersteundwordenenechtde ruimte krijgen, maken veel sneller stappen om tot daadwerkelijkevernieuwingtekomen.Ookineeneigenonderzoekdatwehebbengedaanonder de Ynnovators (n=154) zien we dit terug. Maar liefst 92% van deYnnovators geeft aan dat de managementlaag zeker niet vergeten magwordenendatderolvanhetMTessentieelisvoorhetslagenvaninnovatie.Helaas lopen de Ynnovators ook vaak in de praktijk tegen demanagementlaag aan. Bijna de helft van de Ynnovators geeft aan datmanagers in de organisatie maar beperk open staan voor vernieuwendewerkvormenofmethodieken.Enslechts11%krijgtweleenscomplimentenvoorhunrolininnovaties.Datisbedroevendweinig.

“Hetmeestewatweleren,lerenwedoordefoutendiewemaken”aldusLucienEngelen.

Weg met het management! Allezendebekruiptjenumisschienhetgevoeldatdietopvooralindewegzit.Datervanallesmisismethetmanagement.Maardatisnietwatwijinde praktijk ervaren, gelukkig. We komen ze namelijk continu tegen:managers en bestuurders diewillen innoveren, die het belang inzien van

eeninnovatiefklimaatenhunmedewerkersdeveiligheidwillenbiedenomte kunnen experimenteren, proberen, vallen en opstaan. Wat wij vaaktegenkomeninorganisatiesiseentopdieoprechthet ideeheeftdatzedemedewerkers alle ruimte geven voor innovatie. In de praktijk blijkt danhelaasdathetzeontbreektaanconcretevaardighedenomdieruimteechtterealiseren.

Twee jaargeleden zijn we gestartmetonzeInnovatieGameensindsdit jaar is een ManagementInnovatiedag standaard onderdeelvan elke incompany YnnovateTraining. Zo verbinden weinnovatievaardigheden van debottomaaninnovatievaardighedenvan de top. Gedurende deze daggaan we aan de slag met(midden)managers, projectleidersen senior adviseurs binnen de

organisatie,omhentelatenervarenwatnodigisvoorinnovatie.Wekijkennaardematewaaropcultuurenstructuurinnovativiteitbeïnvloeden,maarooknaarwatdetopzelfkandoenominnovatietestimuleren.Enditwerkt!Ynnovators geven aan dat ze sneller benaderd worden in hunorganisatie.Maarwemoetennogeenstapverder:hetwordthoogtijdvooreennetwerkvaninnovatievemanagersbijdeoverheid.Watzogoedwerktaan het Ynnovators Netwerk (het delen van gezamenlijk kennis,vaardigheden en visie) willen we ook realiseren voor innovatievemanagers. Voor allemanagers, bestuurders, directeuren en projectleidersbij de overheid die dit aanspreekt, starten we een speciale YnnovateManagement Leergang, om hen te ondersteunen en te voorzien van alletoolsenkennisdienodigzijnombottom-upinitiatieventestimulerenentelatengroeien.

Het is hoog tijd voor een netwerk vaninnovatievemanagersbijdeoverheid.

Zelf innovatie de baas Voelje,nujeditzohebtgelezen,ookdeurgentieommetinnovatieaandeslagtegaan?Wehebbenvoorjeevende4belangrijkstetipsentopsuitditartikel(enstiekemeenpaardiewehebbenopgedaanininnovatietrajecten)opeenrijtjegezet.

1. Innoveren is spannend en medewerkers die daar mee bezig zijnervarenvaakweerstand.Neemdezelastvanjemensenweg,doorzecomplimententegevenoverhoehetgaatenbeloonjemedewerkers.Dathoeftechtnietalleenmeteenbonus,maarkanookzijnmeteenkaartje,eenbosbloemen,eenetentjemethetinnovatieteametc.

2. Zorg voor ruimte om te innoveren. Ja, natuurlijk, je medewerkerswaardereneenfysieke,creatiefingerichteruimtedieinnovatieademtenorm. Maar innovatie kan niets zonder ruimte in de agenda. Geefmensenletterlijktijdommetinnovatieaandeslagtegaan.

3. We roepen het allemaal om het hardst: fouten maken mag! Maarstraaljehetookuit?Deeljejeeigenfoutenweleens?Omeencultuurte creëren waarin fouten maken mag of misschien zelfs wel moet,moetjezelfmisschiendeeerstezijnomjefoutentedelen.Doeismetfuck-up-fridayoforganiseereenblunder-boost-borrel.Allesommaartelatenziendatfoutenmakenessentieelisomteleren.

4. Kijkvoorbijdegrenzenvanjeeigenafdeling.Innoverenisbijuitstekiets om dwars door de organisatie heen te doen. Het gaat niet omafdeling, het gaat omde juistemensen en de juiste energie. Durf jeeigen afdelingsgrenzen over te gaan en zoek samenwerking om opmet anderen. Dit kan binnen de overheid zijn, maar zeker ookdaarbuiten.Laat je inspirerendoordewijzewaaropanderensturenopinnovatie

We zijn enorm benieuwd:hoe kijk jij aan tegen vernieuwen in jouworganisatie?Watis jouwmeningoverdeverhoudingtussenbottom-upentop-down als het gaat om innoveren? En hoe zorg jij in jouw organisatievooreenklimaatwaarininnovatieallekanskrijgt?

MetdankaanYnnovatorLauraPeetoomvoordevisuals.