TOPLUM TEMELLİ RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİ

Prof. Dr. Medaim Yanık

Sunum Akışı

• Ruh sağlığı hizmetlerinde çağdaş konsept

• Toplum temelli ruh sağlığı modeli

• Türkiye’de toplum temelli modele geçiş

Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Çağdaş Konsept

• HASTANE TEMELLİ MODEL:- Asylum - 100-600 yataklı hastaneler

• TOPLUM TEMELLİ MODEL:-İtalyan modeli-Genel hastane içinde 16 yataklı üniteler -Toplum ruh sağlığı merkezleri

• HASTANE VE TOPLUM PSİKİYATRİSİ MODELİNDE DENGE

Ruh Sağlığı Hizmet Modelleri

• Asylumların kurulması 1800-1960?

• Asylumların küçültülmesi ve kapatılması: 1960-2000

• Toplum temelli ruh sağlığı sisteminin gelişmesi: 1970-halen

Psikiyatrik Hizmetlerin Tarihçesi

Maluliyetin Nedenleri

• Hastalıkla doğrudan ilgili

• Hastanın hastalığa yanıtı

• Bakım sistemi

• Hastanın durumuna toplumun bakışı

Psychiatric Beds 1845-1995 in England

0

20

40

60

80

100

120

140

160Occupied Beds (000s)

Number of psychiatric beds in western Europe

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Bed

s p

er

100,0

00

AustriaBelgiumDenmarkFinlandFranceGermanyGreeceIcelandIrelandItalyLuxembourgNetherlandsNorw ayPortugalSpainSw edenSw itzerlandUnited Kingdom

DSÖ’nün Beş Temel Önerisi

• Desentralizasyon

• Deinstitüzasyon

• Genel hastane içinde psikiyatri kliniği

• Ruh sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegrasyonu

• Coğrafi temelli toplum psikiyatrisi modeli

Hastanın İhtiyaçları

Psikoterapi

Rehabilitasyon

İş

meşguliyet

Barınma

Bakımİlaç tedavisiHastane

Ruhsal Hastalıkların Doğasına Uygun Ruh Sağlığı

Sistemi KurmakŞizofreninin doğası

• İlaç tedavisi

• Rehabilitasyon

• Çalışamama

• Barınma ve bakım

Ruh sağlığı sistemimiz

• Hastane, poliklinik

• Rehabilitasyon merkezi

• Korunaklı iş yeri

• Barınma merkezleri

Türkiye İle Avrupa Ruh Sağlığı Sistemlerinin

Karşılaştırılması

Avrupa:• Toplum temelli

• Ruh sağlığı alanında reform yapılmış

Türkiye:• Hastane temelli

• Ruh sağlığı alanında reform yok

Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Modern Anlayış-1

HASTALARA VE HASTALIKLARA KARŞI TUTUM• Tam iyileşmeyi ve bağımsız yaşamı hedefle

HİZMET MODELİ• Hizmeti hastaların ihtiyaçlarını dikkate alarak kur• Toplum psikiyatrisi ile hastane psikiyatrisi arasında denge• Mümkün olduğunca ayaktan tedavi• Kısa yatış süresi• Hizmeti kişinin yaşadığı yere götür• Ruh sağlığı ekibi • Evde takip• Hizmetleri hasta, hasta yakınları ve hasta dernekleri ile birlikte

planla• Yeterli insan gücü (9/100.000 psikiyatr, 15-30/100.000 yatak)• Ruh sağlığı eylem planı yaz ve 5 yıl aralarla yenile

Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Modern Anlayış-2

KURUMLARA BAKIŞ AÇISI• Büyük kurum yerine küçük birimler kur• Kurum toplum içinde olmalıBAKIM• Bakımı küçük birimlerde, toplum içinde yapÇALIŞMA• Yarışmalı iş sağla veya korumalı iş yeri kurİNSAN HAKLARI• İnsan hakları kuruluşları denetimine açık bir sistem• Kurumun ve hizmetin insan hakları ilkelerine uygunluğu

açısından sürekli gözden geçir• Ulusal düzeyde stigma karşıtı uzun süreli kampanyalar yürütYASAL DÜZENLEMELERİstemsiz yatış ile ilgili prosedürü tanımlaFİNANSSağlık bütçesinin %5-10 arasını ruh sağlığı alanına harca

2- Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli

Hastane merkezli ruh sağlığı hiz.

Toplum merkezli ruh sağlığı hiz.

•20.yy başlarında

•Toplumdan uzak, büyük depo hastaneler

•Aşırı kalabalık

•Aşırı medikalize

•Hastaların yaşam kaliteleri düşük

•Hizmet kalitesi düşük

•Hasta hakları ihlalleri yaygın

• 20.Yy son çeyreği

• Küçük hastaneler ve genel hastane içinde psikiyatri kliniği

• Coğrafi temelli

• Toplum ruh sağlığı merkezleri

• Rehabilitasyon

• Bakım toplum içinde ve küçük birimlerde

• Hastanın çalışması

Hastaların yaşadıkları yerde tedavi olma hakları vardır.

TröstSeçilen sınırlı Bölge

Psikiyatri/servisi hastanesi

Ev Tedavi Ekibi

Toplum Psikiyatrisi Merkezi

Acil Müdahale Ekipleri

Konsultan Psikiyatr Genel Pratisyen

Yarıyol Evleri

Tanımlanmış Coğrafi Alan (Catchment Area)

• 100.000- 200.000 arası nüfus

Fonksiyon Fiziksel Özellikler

•Ağır ruhsal hastalıkları olanlara hizmet veriyor•Ruh sağlığı ekibinin mekanı•Belirli bir coğrafi alanla sorumlu•Rehabilitasyon çalışmaları•Ayaktan tedavi

•Giriş ve karşılama alanı Muayene odaları•Rehabilitasyon alanları•Ekip üyelerinin odaları•Ortak yaşam alanı ve mutfak

Toplum Ruh Sağlığı Merkezi

Toplum Psikiyatri Merkezinin Fiziksel Standartları

• >200m2 kapalı alan; kullanılabilir açık alan

• Uğraş odaları (>2)

• Çok amaçlı salon

• Mutfak

• Personel odası

• Grup odası

• Görüşme odası

• Kadın/ erkek WC

Community mental health centre in South London

Community Mental Health centre: South London

Ruh Sağlığı Ekibi

• Psikiyatr

• Psikolog

• Sosyal çalışmacı

• Toplum psikiyatrisi hemşiresi

• Uğraş terapisti

• Sekreter

8-10 kişi

Ekip toplantıları

Her hasta için ayrı yazılı plan

Hareketli, evde takip

Özelleşmiş ekipler: örn adli hasta, erken dönemde hasta

Community Mental Health Team in South LondonCommunity Mental Health Team in South London

Barınma

• Fiziksel özellikler

• Bir apartmanın tümü

• Binada daire

• Aynı bölgede 5-6 ev

• *toplum içinde

• İşleyiş

• 24 saat gözetimli

• Gündüz gözetimli

• Gözetimsiz

Çalışma

• İş koçu

• Yarışmalı iş

• Korunaklı iş yeri

3- Türkiye’de Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeline Geçiş

Seçilen Sınırlı Bölge

Psikiyatri servisi

Rehabilitasyon Ünitesi

Saha ekibi

Bakım üniteleri

Toplum ruh sağlığı merkezi

Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli

Sağlık BakanlığıÜniversiteler

Sivil Toplum K. (aile dernekleri)

Yerel Yönetimler SHÇEK

• Akut ve sürdürüm dönem tedavisi: • Sağlık Bakanlığı kurumları, • Üniversiteler, • Özel hastaneler

Kurumlar Arasında Görev Dağılımı

• Rehabilitasyon : Sağlık Bakanlığı kurumları, Üniversiteler, Belediyeler, Özel sektör

• Bakım: SHÇEK, Belediyeler, Özel bakım kurumları

Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinin Kurulması

COĞRAFİ ALAN

<500.000: 1-3 merkez

Büyükşehir:

İlçe belediye sınırları

FİNANSMAN

Hastane döner sermayesi

Belediye

İl özel idaresi

Projeler

MEKAN

Apartman katı

Merkezin inşaatı

EKİP

Sabit ekip

Psikiyatr

Hemşire : 2-3

Psikolog

Sosyal çalışmacı

İngiltere ve Türkiye’de Ruh Sağlığı Çalışanlarının Dağılımı

PSİKİYATR

SOSYAL ÇALIŞMACIPSİKOLOG

HEMŞİRE

SOSYAL ÇALIŞMACIPSİKOLOG

HEMŞİRE

PSİKİYATR

Türkiye Ruh Sağlığı Sistemi

HEMŞİRE

Eğitilebilir

Yeterli sayıda

Yetkin

TOPLUM PSİKİYATRİSİ

HASTANE PSİKİYATRİSİ

DENGE