TPP prirodni nauki SUZI.doc

Училиште и место: ОУ„Славејко Арсов“- с.Подмочани општина Ресен

Предмет: Природни науки одделение: V

Учебна: 2014/2015година

1

ГОДИШЕН ГЛОБАЛЕН ПЛАН

Реден

Наставна

тема

Број на часови за

вкупно

Време на реализација (месец)

нови наставн

и

повтору-

вање

друг вид

часови

1 Природа и природни науки

3 2 1 6 IX

2Планета Земја

8 6 / 14 IX-XI

3 Материја и енергија на земјата

11 6 2 19 XI-II

4 Ориентација на Земјата

5

8 1 14 II-IV

5 Екологија и разновидност на живиот свет

8 9 2 19 IV-VI

Вкупно 35 31 6 72 Од 1.09.2014г.до 10.06.2015г.

Предметен наставник: Сузи Симоновска

1.Општи цели:

-да го проширува сфаќањето на основните поими и закономерности во природата околу себе; -да ги поврзува концептите и процесите во природата преку конкретни примери -да ги воошува системите, подреденоста и организацијата на поимите за природата, прекуконкретни примери за деловите и движењата на Сончевиот систем, неговите планети, и планетата Земја; -да стекнува знаења и да ги применува за истражување на материјата на земјата, за надворешната структура и другите одлики (боја, мирис, вкус, температура на вриење, растворливост, проѕирност, магнетни особини, спроведливост на топлина и електрицитет); -да ги открива изворите и формите на енергијата на Земјата, Сонцето (светлината), движењата на воздухот и водата, звукот, магнетизмот, електрична енергија, промените на енергијата, нејзиното зачувување и користење; -да ги открива и да ги применува начините и помагалата со кои човекот се ориентира на земјата; -да го разбира значењето на одликите за релјефот и животните средини и да ги предвидува последиците од нивните промени врз населувањето на животните заедници; -да открива развојни текови на природните процеси и закономерности (земјина ротација, револуција, топлинските и климатските појаси и последиците за живиот свет, приспособување, распрстранување), преку интегрираниот пристап; -да разбира и проценува со кои активности човекот ја нарушува природната средина во урбаната средина; -да претставува бројчани податоци во графички и усни интерпретации и да умее да чита и толкува географска карта и глобус; -да спроведува природно научни ученички истражувања; -да спроведува постапки со различен степен на сложеност при истражувањето: поставување прачања, предвидува, набљудува, користи инструменти, (лупа, линијар, вага, компас, карта, глобус), запишува и обработува податоци.

2. Наставни средства и услови за работа: -училница, табла, учебник, предмети и објекти во природата, енциклопедии, атласи, карти, глобус, лабараториски прибор, лупа линијар, вага, компас, микроскоп, интернет, образовни софтвери, списанија, слики, цртежи, клипови, апликации, фолии, паноа, модели, макети, аудио-визуелни средства и др.

2

3. Интеграција и корелација: -со знаењата од предметот Запознавање на природата

4. Постапки и средства за оценување: -усни одговори на прашања поставени од наставникот или од ученици, разговор меѓу наставникот и учениците и разговор меѓу учениците; -писмени извештаи на податоци од истражувањата; -практична изведба (вежби, моделирање, изработка на цртежи, скици, други графички материјали, примена на формули и сл.); -проектна работа (набљудување, предвидување, собирање податоци и објекти, мерења, запишување и прикажуање на податоците, презентирање); -тестови и наставни ливчиња.

3

Тема бр.1 ПРИРОДА И ПРИРОДНИ НАУКИ

Реден број

Структура на темата Време на реализација

1 Вовед - Запознавање со целите, содржините и методите

IX месец2 Природни науки, предмет на изучување и значење3 Постапки во проучување на природата4 Вежби и повторување5 Систематизација на темата

ПРИРОДА И ПРИРОДНИ НАУКИ

Час бр. 1 Наставна содржина: Вовед – Запознавање со целите, содржините и методите

Цели на содржината: Да се запознае со целите на наставата по природни науки, содржините, начинот

на работа; Да разбере како, кога и со кои начини, инструменти и критериуми ќе биде

оценувано неговото знаење и напредување; Да се запознае со наставните средства: учебник, компјутер и другите извори на

знаење, како и начините како ќе ги користи.

Наставни средства – учебник, компјутер, лист хартија, ножички

Методи на оценување: усна повратна информација

Активности на часот:Наставникот ги запознава учениците со учебникот по предметот Природни

науки. Во кратки црти ги презентира темите кои се изучуваат по овој предмет. Ги запознава учениците со начинот на работа и оценувањето на нивното знаење. Им помага во изработка на активностите од учебникот на почетокот на секоја тема.

Учениците внимателно слушаат, ги извршуваат дадените обврски и активно учествуваат во дискусиите во врска со дадената содржина.

Час бр. 2 Наставна содржина – Природни науки, предмет на изучување и значење

Цели на содржината: да го осознае предметот на проучување на секоја од природните науки; да ја разбере меѓусебната поврзаност на природните науки и професиите во кои

тие се важни.

4

Наставни средства: географска карта или глобус, природни и вештачки материјали, свежи или конзервирани растенија и животни, инструменти и направи, компјутер, енциклопедии и др.


Активности на часот:Наставникот дискутира со учениците за поимот природа: што изучува,

како се дели, зошто е важно нејзиното изучување. Ги запознава учениците со природните науки и областа на нивното изучување, нивната важност за животот на човекот.

Учениците внимателно ја следат работата на наставникот, учествуваат во дискусиите, даваат свои мислења и забелешки.

Час бр. 3 и 4 Наставна содржина: Постапки во проучување на природата

Цели на содржината: да ги разбере постапките во природно - научното истражување (набљудување,

претпоставка, обид, мерење, собирање податоци, споредување на податоци, приказ на податоци);

да изработува план за истражување; да набљудува користејќи сетила и инструменти, прибор и апарати; да предвидува промени и процеси кај природни објекти; да ги забележува промените и процесите и да ги опишува со свои зборови или

да прави скица (цртеж); да го објаснува влијанието на надворешните услови врз природните објекти и

процеси; да мери физички величини (време, температура, должина, маса) на природни

објекти; да изработува и чита табела и график со податоци.

Наставна содржина (3 час) – Постапки во проучување на природата

Наставни средства: телевизор, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот им пушта на учениците видео запис за природата и како таа

се истражува од научниците од различните природни науки. Дискутираат за фазите во истражувањата.

5

Учениците бараат текстови за интересни пронајдоци од областа на природните науки и кратко ги презентираат.

Наставна содржина (4 час) – Вежби и повторување

Наставни средства: саксии со две исти изникнати растенија, линијар, вага, лупа, саксии со никнатите растенија, сад за полевање, вода, тетратка, молив, хамер, фломастери, компјутер, фотоапарат.

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња и сл.

Активности на часот: Наставникот заедно со учениците определуваат услови за растење и

развивање на растенијата. Дискутираат во врска со истражувањето, предвидуваат какви ќе бидат промените кај двете растенија и поставуваат хипотеза. Го започнуваат обидот. Учениците набљудуваат и коментираат во врска со изгледот на двете растенија.Наставникот ги упатува учениците во работата при продолжување на истражувањето. Учениците во групи ги вршат следните активности: мерење на должина на лист и стебло, броење на листови, следење на промените во текот на една недела, набљудување со лупа, цртање на настанатите промени кај растението (форма, големина и боја на лист и стебло), мерење на маса на двете растенија, запишување на добиените податоци во табела, правење графикон или скици. Потоа, секоја група ги презентира своите резултати. Наставникот ги потсетува на предвидувањата, заeдно донесуваат заклучок и дискутираат.

Час бр. 5 Наставна содржина- Систематизирање на знаењата за наставната тема: Природа и природни науки

Цели на содржината: да го објаснува предметот на изучување на секоја од природните науки; да ги препознава фазите на истражувањето во природните науки; да го препознава едноставниот прибор за истражување и мерење во природните

науки и да умее правилно да го користи; да ја познава намената на основните нагледни средства во природните

науки:географска карта, глобус, компас, лупа, линијар, вага, термометар, градуирана стаклена чаша и др.

Наставни средства: шеми, прашања, графички организери

Методи на оценување: сумативно

Активности на часот:

6

Наставникот со помош на претходно изработените инструменти ги проверува постигањата на учениците со што ја согледува ефикасноста во наставата и учењето.

Наставникот води белешки за активностите на учениците (нивната мотивираност, учество во активностите, редовност, истрајност, креативност) и знаењата на учениците за оваа тема. Врз основа на релативни показатели се одредува оценката на секој ученик.

Забелешки:

7

Тематско-процесно планитање за наставата по природни науки за V одделение

Училиште и место: ОУ„Славејко Арсов“- с.Подмочани Ресен

Предмет: Природни науки одделение: V

Наставник: Сузи Симоновска

ТЕМА бр.1 ПРИРОДА И ПРОДНИ НАУКИ

број на часови

Наставни содржини време на реализација

1 Воведен час IX-12 Природни науки-биологија и географија IX-13 Природни науки-хемија и физика IX-24 Вежби и повторување IX-25 Постапки во проучување на природата IX-36 Систематизација на содржините (Т1) IX-3

Час 1. Вовед во наставната програма по природни науки

Наставникот ги запознава учениците со материјалот што ќе го изучуваат оваа учебна година по предметот природни науки, начинот на оценувањето, обврските и активностите кои што ученикот треба да ги извршува за полесно постигнување на позитивни резултати. Ги насочува како да го корстат учебникот и како на полесен начин да дојдат до нови информации во текот на изучувањето на овај предмет.

Наставникот им задава задача да посадат графчинја во четири чаши и им дава инструкции на какви услови да ги изложат во текот на истражувањето. Оваа активност ќе се искористи на шестиот час од оваа наставна тема.

Час 2. Природни науки-биологија и географија

Цели:Ученикот:- да се запознае со предметот на изучување на биологијата и географијата;

8

- да го разбере значењето на природните науки и професиите во кои тие се важни;-да согледа за што може да ги применува во животот.

Поими:-природни науки, биологија, географија, географска карта, глобус, микроскоп, лупа и т.н.

Активности, методи и наставни средства:-прикажување на видео-записи од областите на проучување на биологијата и географијата;-запознавање со научници кои се занимавале со овие науки и нивните истрачувања;-презентирање на наставни средства кои се потребни за изучување на овие науки.

Постапки и средства за оценување:-разговор меѓу наставникот и учениците -усни одговори на прашања поставени од наставникот

Час 3. Природни науки-хемија и физика

Цели:Ученикот:-да се запознае со предметот на изучување на хемијата и физиката;-да го разбере значењето на природните науки и професиите во кои тие се важни;-да согледа за што може да ги применува во животот.

Поими:-хемија, физика, линијар, епрувета, вага, термометар, материја, супстанца, лабараторија и т.н.

Активности, методи и наставни средства:-прикажување на видео-записи од областите на проучување на хемијата и физиката;-запознавање со научници кои се занимавале со овие науки и нивните истрачувања;-презентирање на наставни средства кои се потребни за изучување на овие науки.

Постапки и средства за оценување:-разговор меѓу наставникот и учениците;-усни одговори на прашања поставени од наставникот.

Час 4. Вежби и повторување

ЦелиУченикот:-да го знае предметот на изучување на секоја од природните науки;-да го има согледано значењето на секоја од природните науки;

9

-да ја знае меѓусебната поврзаност на природните науки.- да ја познава намената на основните нагледни средства во природните науки (географска карта, глобус, компас, лупа, вага, термометар, линијар, микроскоп и т.н.)

Поими:-природни науки, биологија, географија, хемија, физика, географска карта, глобус, микроскоп, лупа, линијар, епрувета, вага, термометар, материја, супстанца, лабараторија и т.н.

Активности, методи и наставни средства:-повторување на наставните содржини преку квиз предходно подготвен од наставникот, во кој сите ученици (поделени на три групи, комисија, водител и набљудувачи) се вклучени во активностите на часот.

Постапки и средства за оценување:-усни одговори на претходно подготвени прашања од страна на наставникот во форма на квиз

Час 5. Постапки во проучување на природата

Ученикот:- да ги разбере постапките на природонаучното истражување (набљудување, предпоставка, обид, мерење, собирање податоци, приказ на податоци);- да го разбере начинот на изработка на план за истражување.

Поими:-обид, мерење, собирање податоци, експеримент и т.н.

Активности, методи и наставни средства:-објаснување за фазите на извршување на експеримент (истражување);-презентирање на видео-записи за експерименти од областите на сите природни науки.

Постапки и средства за оценување:-разговор меѓу наставникот и учениците;-усни одговори на прашања поставени од наставникот.

Час 6. Систематизација на содржините (Т1)

Цели:Ученикот:- да изработува план за истражување;- да набљудува користејќи сетила и инструменти, прибор и апарати;- да предвидува промени и процеси кај природни објекти;- да ги забележува промените и процесите и да ги опишува;

10

- да го објаснува влијанието на надворешните услови;- да изработува и да чита табела и график со податоци.

Поими:-надворечни услови, природни објекти, инструменти, сетила и т.н.

Активности, методи и наставни средства:-учениците ги презентираат резултатите од активноста зададена на првиот час и ги објаснуваат условите при кои се одвивало истражувањето.

Постапки и средства за оценување:-проектна работа (набљудување, предвидување, собирање податоци и објекти, мерења, запишување и прикажуање на податоците, презентирање).

11

Тематско-процесно планирање за наставата по природни науки

Училиште: „Славејко Арсов“ -Подмочани Учебна: 2014/15 год. Наставен предмет:Природни науки Наставник: Сузи СимоновскаОдд. 5-то Tema 2 : Планета Земја (14 часа) Реден број

Nastavna sodржина Време на реализација час

1 Облик, големина на Земјата-примена на ИКТ

09 7

2 Вежби и повторување за час 1 09 83 Земјини сфери-примена на ИКТ 10 94 Вежби и повторување за час 3 10 105 Сончев систем-примена на ИКТ 10 11

6Вежби и повторување -примена на икт(изработка на модел на Сонце и Сончев систем)

10 12

7 Земјина ротација-примена на ИКТ 10 138 Вежби и повторување за час 7 10 149 Земјина револуција-примена на ИКТ 10 1510 Вежби и повторување за час 9 10 16

11 Топлински појаси (еколошка тема VI ,Биодиверзитет,точка 5)

10 17

12 Вежби и повторување (цртање т.појаси) 11 1813 Вежби и повторување (изработка паноа) 11 1914 Систематизација, примена на знаењето 11 20

Час бр. 1, 2, 3 и 4: Облик, големина на Земјата; Земјини сфери

Цели: ( Ученикот/ученичката):- да го препознава и опишува обликот на земјата со помош на глобус;- да ги набројува земјините сфери;- да ја опишува земјината форма;- да изработува модел на земјата и ги црта земјините сфери;- да демонстрира на карта распоред на копно и вода;- да изработува модел на земјините сфери.

Поими: планета, глобус, Земјини сфери

12

Активности на часот 1 и 2:- прикажување на глобус за обликот на Земјата;- споредување на Земјата со фудбалска топка, јајце, јаболко;- читање на текстови за формата на Земјата низ историјата;-демонстрирање на карта за распоредот на копното и водата на Земјата;

Активности на часот 3 и 4:- објаснување на наставникот за земјините сфери (видео запис, цртеж);- изработка на модел за Земјините сфери;

Час бр. 5 и 6: Сончев систем

Цели: ( Ученикот/ученичката):- да го објаснува составот на Сончевиот систем;- да изработува модел на Сонце и Сончев систем;- да дискутира за составот на Сончевиот систем.

Поими: Сонце, Сончев систем

Активности за час 5 и 6:- изработка на модел на Сонце и Сончев систем;- дискусија за составот на Сонцето и Сончевиот систем.

Час бр. 7, 8, 9 и 10: Земјина ротација и Земјина револуција

Цели: (Ученикот / ученичката):- да стекне сознанија дека Земјата постојано се движи;- да ја согледа привлечната сила на Земјата;- да знае со обиди да ја докажува привлечната сила на Земјата;- да ги разликува дневното и годишното движење на Земјата;- да ги препознава последиците од движењата на Земјата;- да знае да ја докажува привлечната сила на Земјата.

Поими: Орбита, Земјина ротација, Земјина револуција

Активности за часот бр. 7, 8, 9 и 10:- Објаснување на наставникот за смена на денот и ноќта како последица на Земјината ротација;

13

- изведување на обиди за докажување на привлечната сила на Земјата(фрлање на предмети со различна тежина во воздух и нивно паѓање на Земјата.

Час бр. 11, 12 и 13: Топлински појаси

Цели: (Ученикот / ученичката):- да ја разбере поврзаноста на Земјината револуција и топлинските појаси;- да ги набројува топлинските појаси;- да ја открива распростанетоста на живиот свет во топлинските појаси.

Поими: Топлински појаси

Активности за часот бр. 11, 12 и 13:- Наставникот ја објаснува распространетоста на топлинските појаси по видови;- изработка на цртеж на топлинските појаси од страна на учениците;- демонстрација на карта и глобус на топлинските појаси;- изработка на графички приказ, скица за нееднаквото загревање на Земјата;- одредување на топлинскиот појас во кој се наоѓа нашата земја;- изведување обид за прикажување на нееднаквото загревање на Земјата со помош на глобус и сијалица;- изработување на паноа со топлинските појаси и карактеристични видови на растенија и животи во нив.

Наставни средства:- Глобус, географска карта, модели на Земјата, текстови, сијалица, предмети со различна тежина (топче, пердув, креда, лист хартија, клинец и др.), стиропор, топчиња, конци, пластелин, фломастери, хамер, табаци хартија, учебник, компјутер и др.

Час бр.14: Систематизирање на содржините и примена на знаењата

Цели: (Ученикот / ученичката):- ги утврдува усвоените знаења за содржините од наставната тема Планета Земја;

14

- да може да ги примени стекнатите знаења од темата;- да го објаснува обликот на Земјат;- да ги набројува: Земјините сфери, движењата на Земјата(ротација и револуција) и последиците од тоа, топлинските појаси и карактеристичните видови на растенија и животни во нив;- да ја опишува привлечната сила на Земјата,

Активности, методи, наставни средства: Ефикасноста во наставата и учењето Наставникот ја согледува со изработка на инструменти за проверување на постигањата на учениците (шеми, прашања, графички организери). Наставникот води белешки за активностите на учениците (мотивираноста, учество во активностите, редовноста, креативноста, истрајноста) и за знаењата на учениците за оваа тема. Врз основа на релевантни показатели се определува оценка за секој ученик.

Методи на оценување: Знаењето на секој ученик во првото тромесечие се оценува описно со прецизни формулации. Јасно дефинираните цели на часот им се соопштуваат на учениците на почетокот на часот и според нивната функционална дефинираност(мерливост), во сите фази на часот наставникот применува формативно оценување.Наставникот поставува релевантни прашања, а и учениците треба постапно да се оспособуваат за да поставуваат добро формулирани прашања. Наставникот може да оценува во текот на сите активности, дискусијата и примената. Наставникот дава усна повратна информација непосредно во текот на процесот на учење, како и во текот на презентацијата на наученото со цел ученикот подобро да го осознае процесот на сопственото учење и напредување. Учениците може да ја оценуваат работата на своите соученици (заемно оценување), со помош на предходно зададени критериуми подготвени од наставникот според стандардите на знаење. Доколку учениците се добро и навремено запознати со целите на темата, самите може да се оценуваат врз база на критериумите изработени од наставникот. Оценувањето се врши со тековно(формативно оценување) кое се практикува за време на секој час. Прашањата се поставуваат според стандардите на знаење за овој наставен предмет за петто одделение.

15

Наставникот треба да настојува покрај прашањата кои започнуваат со: -наброј..., препознај на цртеж..., дефинирај..., да поставува и прашања од типот:-објасни..., наведи примери..., прикажи го редоследно процесот/ фазите..., -дали е можно да..., кои се причините..., кои се последиците..., кои се влијанијата врз..., зошто е тоа...,-какво е значењето..., каде тоа има примена..., зошто ова треба да го знаеш?Учениците секогаш треба да добиваат усна повратна информација за нивните постигања, како во истражувањата така и во презентирањето.

Подготовки за следната темаУчениците треба да се подготват за реализација на темата бр.3 Материја и енергија на Земјата.

Констатации од реализацијата на тематаНаставникот кусо го опишува текот на наставата (графички организер за планот на табла и кусо соопштение за реализацијата на наведените часови), бележи подготвени прашања за проверување и утврдување на основните поими и подготвува шеми, обиди, вежби и др. Доколку наставникот вршел оценување на знаењето на учениците,треба да напише и проценка за степенот на совладаноста на целините, како и за оспособеноста на учениците да поставуваат и да изведуваат обиди, да подготвуваат презентации и др. активности.

16

(друг тип на тпп-разработка на 2 тема)

Тема бр.2 ПЛАНЕТА ЗЕМЈА

Реден број


1 Облик и големина на Земјата

IX, X, XI месец

2 Вежби и повторување - текстови за облик и големина на Земјата3 Земјини сфери4 Вежби и повторување - изработка на модел на Земјините сфери5 Сончев систем6 Вежби и повторување - изработка на модел на Сонце и Сончев с - м 7 Земјина ротација8 Вежби и повторување - докажување на привлечната сила на Земјата9 Земјина револуција10 Вежби и повторување - обид со глобус и сијалица за докажување на

нееднаквото загревање на Земјата11 Топлински појаси-еколошка тема VI ,Биодиверзитет,точка 512 Вежби и повторување - цртање на топлинските појаси13 Вежби и повторување - изработка на паноа на топлинските појаси и

карактеристични видови од растителниот и животинскиот свет 14 Систематизација на темата

ПЛАНЕТА ЗЕМЈА

Час бр. 1 и 2 Наставна содржина – Облик и големина на Земјата

Цели на содржината: да го препознаваат и опишуваат обликот на Земјата со помош на глобус; да ги објаснуваат доказите за формата на Земјата; да се свесни за големината на нејзината површина; да демонстрираат на карта на распоредот на копно и вода на Земјата.

Наставна содржина (1 час) - Облик и големина на Земјата

17

Наставни средства: глобус, карта, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот со помош на глобус ги запознава учениците со неправилната

топчеста форма на планетата Земја. Потоа, на карта им ја презентира разместеноста на копното и водата на Земјата.

Учениците внимателно следат што објаснува наставникот, читаат текст за размислувањата на старите народи за формата на Земјата.

Наставна содржина (2) – Вежби и повторување - Текстови за облик и големина на Земјата

Наставни средства: енциклопедии, карта, компјутерМетоди на оценување: употреба на чек листи, наставни ливчиња, анегдотски белешки за одреден ученик и сл.

Активности на часот:Наставникот е координатор на часот, ја координира и следи работата на

учениците. Учениците читаат текстови за размилувањата на старите народи за формата на Земјата, пронајдени во енциклопедии или на Интернет. Самостојно ја демонстрираат на карта распространетоста на копно и вода на Земјата и коментираат за нејзината големина.

Час бр. 3 и 4 Наставна содржина – Земјини сфери

Цели на содржината: да ја препознаваат Земјата како планета; да ги набројуваат елементите што ги има на Земјата; да ја опишат внатрешноста на Земјата; да ги набројуваат Земјините сфери.

Наставна содржина (3 час) – Земјини сфери

Наставни средства: учебник, слики, компјутер, енциклопедии


18

Активности на часот:Наставникот преку разговор со учениците и со помош на слики и симулации

ја предава содржината од новата наставна единица. Ги запознава со внатрешноста на Земјата, Земјините сфери и нивната големина.

Учениците активно учествуваат во дискусијата, слушаат, прашуваат, донесуваат заклучоци.

Наставна содржина (4 час) – Вежби и повторување - изработка на модел на Земјините сфери

Наставни средства: тесто во различни бои, пластелин, темперни бои или фломастери

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња и сл. Исто така, ja оценуваме активноста на часот, точноста во извршување на задачите, начинот на изразување, комуникацијата и соработката со групата, логичното размислување, интересот, дискусијата и донесување на заклучоци.

Активности на часот:Наставникот им дава инструкции на учениците за изработката на модел за

Земјините сфери и ја набљудува работата на групите.Учениците во групи го изработуваат моделот, а потоа меѓусебно избираат

најубaво изработен модел и воедно ги објаснуваат Земјините слоеви.Час бр. 5 и 6 Наставна содржина – Сончев систем

Цели на содржината: да знаат дека Сонцето е нашата најблиска ѕвезда; да го проценуваат влијанието на Сонцето за животот и изгледот на нашата

планета; да ги препознаваат планетите според нивната местоположба и големина; да објаснуваат за другите небески тела во Сончевиот систем. да знаат да работат во групи.

Наставна содржина (5 час) – Сончев систем

Наставни средства: учебник, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот со помош на нагледните средства, подготвени за овој час, ги

запознава учениците со Сонцето и Сончевиот систем. Ја презентира разликата меѓу планетите и нивната оддалеченост од Сонцето. Ги запознава и со другите небески

19

тела во Сончевиот систем. Тој ги организира учениците во групи да пребаруваат по интернет за тековната содржина.

Учениците го следат наставникот во неговото презентирање, поставуваат прашања, излагаат свои претходни познавања во врска со содржината. Потоа ја извршуваат активноста зададена од наставникот. Во завршниот дел од часот групите накратко ги презентираат резултатите од своите истражувања.

Наставна содржина (6 час) – Вежби и повторување - изработка на модел на Сонце и Сончев систем

Наставни средства: пластични топки со различна големина, фломастери или темперни боици, ножички, картон или обична хартија, конец


Активности на часот:Наставникот ги упатува групите ученици во работата, а потоа ја следи

нивната работа и помага каде има потреба.Учениците во групи изработуваат модели на Сонцето и Сончевиот систем.

Во завршниот дел од часот секоја група ја презентира својата изработка, па се избира најдобро изработениот модел.

Час бр.7 и 8 Наставна содржина – Земјина ротација

Цели на часот: да знаат да објаснат зошто луѓето неможат да ги забележат нејзините

движења; да го препознаат движењето на Земјата околу својата замислена оска; да опишуваат колку трае Земјината ротација; да умеат да ги толкуваат последиците од дневното движење на Земјата.

Наставна содржина (7 час) – Земјина ротација

Наставни средства: глобус, учебник, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот поставува еден предмет на глобусот и почнува да го врти. Со

обид им покажува на учениците зошто не го забележуваме вртењето на Земјата. Преку симулации и со помош на енциклопедии наставникот ги запознава со Земјината ротација и последиците од неа. Учениците набљудуваат, слушаат, донесуваат заклучоци и дискутираат.

20

Наставна содржина (8 час) – Вежби и повторување - докажување на привлечната сила на Земјата

Наставни средства: различни предмети, компјутер


Активности на часот:Наставникот заедно со учениците пушта предмети од различна висина.

Учениците набљудуваат и донесуваат заклучоци за привлечната сила на Земјата. Наставникот ги насочува учениците да бараат на интернет материјал во врска со оваа појава. Потоа ги презентираат резултатите.

Час бр. 9 и 10 Наставна содржина – Земјина револуција

Цели на содржината: да го препознаваат годишното движење како Земјина револуција; да умеат да ја опишат патеката на земјата околу Сонцето; да ги објаснат последиците од Земјината револуција; да ги толкуваат промените на годишните времиња со свои зборови; да знаат да се организираат во групи.

Наставна содржина (9 час) – Земјина револуција

Натавни средства: учебник, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот дискутира со учениците за годишните времиња, топлинските

појаси и нееднаквото траење на денот и ноќта. Потоа тој ги запознава со поимот Земјина револуција притоа покажувајќи им слики.

Учениците активно учествуваат во активностите на часот и внимателно ги следат изложувањата на наставникот.

Наставна содржина (10 час) – Вежби и повторување - обид со глобус и сијалица за докажување на нееднаквото загревање на Земјата

Наставни средства: сијалица, глобус, хамер, фломастери



21

Оваа вежба ја изработуваат учениците заедно со наставникот. Со сијалица го загреваат глобусот (сијалицата е сонце, а глобусот планетата Земја). Потоа, со помош на своите раце, учениците донесуваат заклучок во врска со загреаноста на различни места на глобусот. По завршувањето на експериментот учениците на хамер изработуваат скица за нееднаквото загревање на Земјата.

Час бр. 11, 12 и 13 Наставна содржина – Топлински појаси

Цели на содржината: да го толкуваат нееднаквото загревање на делови од Земјината површина; да ја препознаваат разместеноста на топлинските појаси; да го опишуваат просторот во кој се простираат топлинските појаси; да ги толкуваат карактеристиките на топлинските појаси.

Наставна содржина (11 час) – Топлински појаси



Активност на часот:Наставникот преку дискусија, прашања во врска со годишните времиња кај

нас и во Австралија, температурите кај нас и во Африка, Артик и Антартик, и покажувајќи им слики и клипови од ралични подрачја на планетата Земја, ги наведува учениците кон заклучокот за постоење на топлински појаси и нивните карактеристики.

Учениците дискутираат, прашуваат и одговараат, внимателно слушаат и набљудуваат, па така успешно доаѓаат до точни заклучоци во врска со оваа содржина.

Наставна содржина (12 час) – Вежби и повторување - цртање на топлинските појаси

Наставни средства: хамер, фломастери, молив

Методи на оценување: формативно, употреба на чек листи, наставни ливчиња и сл.

Активности на часот:Наставникот на учениците им дава упатсва за работа на овој час, а потоа ја

следи работата на секоја група.Учениците внимателно ги слушаат упатствата на наставникот, поставуваат

дополнителни прашања по потреба и во групи преминуваат кон цртање на топлинските појаси. Изработката на хамерот е слободна во зависност од фантазијата и досетливоста на учениците. Во завршниот дел од часот sледува презентација na изработките и прогласување на најдобра

22

Наставна содржина (13 час) – Вежби и повторување - изработка на паноа на топлинските појаси и карактеристични растителниот и животинскиот светНаставни средства: пано, сликички, ножички, бои, фломастери, (разновидно платно во боја, разновидни растенија)

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња и сл. Исто така, го оценуваме начинот на изразување, комуникацијата, логичното размислување, интересот и дискусијата.

Активности на часот:Наставникот ги запознава учениците со активностите на часот gi остава да

работи нивната фантазија и ги остава групите да го изработуваат паното по своја желба.

Учениците во групи се договараат, ги сослушуваат своите идеи и користејќи по нешто од секоја го изработуваат паното за топлинските појаси и карактеристичните видови од растителен и животински свет.

Кон крајот на часот секоја група на кратко ја прави својата презентација и се прогласува најдобро изработеното пано.

Час бр. 14 Наставна содржина- Систематизирање на знаењата за наставната тема: Планета Земја

Цели на содржината: да го препознаваат и опишуваат обликот на Земјата со помош на глобус; да ги набројуваат Земјините сфери; да го објаснуваат составот на Сончевиот систем; да го покажуваат постоењето на привлечната сила на Земјата; да ги разликуваат дневното и годишното движење на Земјата; да ги препознаваат последиците од движењата на Земјата; да ја коментираат поврзаноста на Земјината револуција и топлинските појаси; да ги набројуваат топлинските појаси; да ја коментираат распространетоста на живиот свет во топлинските појаси.



Активности на часот: Наставникот со помош на претходно изработените инструменти ги

проверува постигањата на учениците со што ја согледува ефикасноста во наставата и учењето.


23

Забелешки:

Тематско процесно планирање за наставата по природни науки

Учебна 2014/15 година Наставник : Сузи Симоновска Училиште и место: ОУ„Славејко Арсов“ с.Подмочани Ресен Тема 3 : Материја и енергија на земјата

Реден бр. на час


1 Својства на материите од различен вид XI2 Вежби и повторување: Набљудување на и опишување на

својства на различни материи-примена на ИКТXI

3 Вежби и повторување: Растворање на на материи во вода XI4 Својства на материите да спроведуваат топлина и

електрицитетXI

5 Вежби повторување: Демонсрирање на спроводливост на топлина (предмет од стакло,пластика и метал)

XI

6 Вежби повторување: Препознавање на металите по боја: железо,бакар,алуминиум,злато,сребро.

XI

7 Промени на материите под дејство на воздух,вода и со загревање

XI

8 Вежби повторување: Загревање и палење на различниматерии,воочување на промении претставување на резултатите во табела.

XII

9 Извори и форми на енергија-примена на еколошка тема II Енергија,точка 3

XII

10 Светлина и спектар на бои-примена на ИКТ XII11 Вежби повторување: Ширење на светлината низ кутија со

отвори и создавање на виножито со помош на призма.XII

12 Извори и форми на светлосната енергија-примена на ИКТ XII13 Вежби повторување: Изработка на едноставен сончев

часовник XII

14 Извори и форми на топлинската енергија XII15 Вежби повторување: Истражување на температура на

вриење на чиста вода и смеса од сол и вода.XII

16 Систематизација на темата XII17 Извори и форми на електричната енергија-примена на ИКТ I

24

18 Демонстрирање на спроводливост на електрицитет (срујно коло со батерија,ѕвонче или сијаличка)

I

19 Претворање и зачувување на енергијата-примена на ИКТ и примена на еколошка тема II, Енергија,точка 12

I

20 Систематизација на содржините,примена на знаењето I

ЧАС 1,2,3

Час бр.1 Својства на материите од различен вид Час бр.2 Вежби и повторување: Набљудување на и опишување на својства на различни материи Час бр.3 Вежби и повторување: Растворање на на материи во вода

Цели: ученикот/ученичката- да навеува примери на различни материи во природата;- да стекне сознание дека материите се разликуваат според својствата- да ги набројува и опишува својствата на материите (изглед,агр. состојба,вкус,мирис) - да разликува материи според агрегатната состојба- да опишува преку примери растволивост на материите во вода

ПОИМИ:Својства,агрегатна состојба,растволивост

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВАРазлични супстанции(сол,шеќер,оцет,син камен,и др)

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ

- да набљудува и опишува својства на различни супстанци(сол,шеќер,оцет,син камен) користејќи сетила и лупа- внесување на податоците во табела- да определува агрегатна состојба на супстанци- да истражува растворливост на различни супстанци во вода(сол,шеќер,син камен)

ЧАС 4,5,6

Час бр.4 Својства на материите да спроведуваат топлина и електрицитетЧас бр.5 Вежби повторување: Демонсрирање на спроводливост на топлина (предмет од стакло,пластика и метал) Час бр.6 Вежби повторување: Препознавање на металите по боја: железо,бакар,алуминиум,злато,сребро.

25

Цели: ученикот/ученичката- да објаснуба својства за топлина и електрицитет- да опишува магнетно својство преку пример- да докажува спроводливост на топлина кај различни супстанци (стакло,пластика, метал,гума и др.)

ПОИМИ:Температура на вриење,спроводливост на топлина,спроводливост на електрицитет

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Бакарна жица,железна жица,пластика,стаклена прачка,гума,магнет

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ- препознавање на металите по боја- истражување на механичките својства на металите- изведување на обид: собирање на различни метални парчиња со магнет- изведување на обид за докажување на спроводливоста кај различни супстанци (стакло,пластика, метал,гума и др.)

ЧАС 7,8Час бр.7 Промени на материите под дејство на воздух,вода и со загревањеЧас бр8 Вежби повторување: Загревање и палење на различниматерии,воочување на промении претставување на резултатите во табела.

Цели: ученикот/ученичката- да опишува промени на материите при загревање,горење,стоење на воздух и под дејство на вода- да разбере дека при горење од еден вид материја се добива друг вид- да наведува примери за рѓосување на метали кои рѓосуваат

ПОИМИ:Рѓосување

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Железна жица,вода,чаши

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ- истражување на промените на некоја супстанца со загревање(хартија) варење на јајце- истражување на железно клинче во вода и на воздух

26

ЧАС 9

Час бр.9 Извори и форми на енергија

Цели: ученикот/ученичката- да набројува извори на енергија (сонце, воздух, вода,органски материи)- да опишува форми во кои се јавува енергијата

ПОИМИ:Енергија,светлина,

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Струјно коло со батерија, сијаличка,слики,јаглен

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ- демонстрирање на спроводливост на електрицитет со струја- набљудување на слики,слајдови од интернет,органски материи(јаглен,нафта)

Во склоп на активностите на овој час се применува еко стандард II : Заштеда на вода , точка на акција 5: Истакнување на упатства за рационално користење на водата.

ЧАС 10,11

Час бр.10 Светлина и спектар на боиЧас бр.11 Вежби повторување: Ширење на светлината низ кутија со отвори и создавање на виножито со помош на призма.

Цели: ученикот/ученичката- да открие дека светлината се шири во права линија,дека може да се одбива, впива и прекршува- да разликува спектар на бои

ПОИМИ:Светлина и спектар на бои

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Призма,ЦД,кутија со отвор,боички

27

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ- изведување на обид за ширење на светлината низ кутија со отвори- изведување на обид за добивање на виножито со помош на призма или ЦД-цртање на спектарот на боиЧАС 12,13

Час бр.12 Извори и форми на светлосната енергијаЧас бр.13 Вежби повторување: Изработка на едноставен сончев часовник Цели: ученикот/ученичката- да докажува прекршување на светлината со објекти во вода- да разликува различни форми на светлосна енергија

ПОИМИ:Сенка,сончев часовник,одбивање на светлината

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Чаша со вода,молив,лажичка,сламка,огледало,интернет, списанија од областа на природните науки

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ- изработка на едноставен сончев часовник- докажување на прекршување на светлината со предмети во вода(молив,лажичка)- одбивање и пренасочување на светлината со огледало

ЧАС 14,15

Час бр.14 Извори и форми на топлинската енергијаЧас бр.15 Вежби повторување: Истражување на температура на вриење на чиста вода и смеса од сол и вода.

Цели: ученикот/ученичката- да набројува неколку извори на топлина- да разликува различни форми на топлинска енергија- да разберат дека топлината се предава од потопло на поладно тело

ПОИМИ:Топлина

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Вода,чаши,сол,решо,термометар

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ - истражување на температура на вриење на чиста вода и смеса од сол и вода.

28

демонстрирање на пренесувањето на топлина од потопло на поладно тело

Во тек на обработката на оваа наставна единица ќе се примени еко стандард I : Заштеда на енергија , точка на акција 4 :План за намалена потрошувачка на изворите за греење (дрва, нафта и сл.)

ЧАС 16

Час бр.16 Систематизација на темата

Цели: ученикот/ученичката- да стекнува знаења и да ги применува за истражување на материјата на Земјата, за надворешната структура и другите одлики (боја, мирис, вкус, температура на вриење, растворливост, проѕирност, магнетни особини, спроведливост на топлина и на електрицитет);- да ги открива изворите и формите на енергијата на Земјата:Сонцето (светлината), движењата на воздухот и водата, звукот, магнетизмот, електричната енергија, промените на енергијата, нејзиното зачувување и користење;- да ги разбира и да ги објаснува основните поими запромените на енергијата, нејзинотот зачувување и користење;

ПОИМИ:- Својства агрегатна состојба, растворливост, температура на вриење, спроведливост на топлината,спроведливост на електрицитетот,магнет,магнетна игла

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Графички организери,шеми,слики,

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ-Наставникот води белешки за активноста на учениците(нивната

мотивираност, редовност, истрајност, креативност) и знаењата на учениците за оваа тема.

Наставникот изработува инструменти за проверување на постигањата на учениците (прашања,шеми, графикони) со кои се согледува ефикасноста на наставата и учењето.

29

ЧАС 17,18,19

Час бр.17 Извори и форми на електричната енергијаЧас бр.18 Демонстрирање на спроводливост на електрицитет (срујно коло со батерија,ѕвонче или сијаличка)Час бр.19 Претворање и зачувување на енергијата

Цели: ученикот/ученичката- да стекне сознание дека енергијата може да се претвора од еден во друг облик и да се зачувува;- да се информира и да ја открива потребата и начините за штедење на енергијата

ПОИМИ:Електрична енергија,батерија,трансформатор,адаптер

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Батерии,играчки,часовник,текстови од интернет,слики, списанија од областа на природните науки

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ- читање на текстови за Никола Тесла и други научници.- замена на батерија во различни предмети,играчки, часовник.- дискусија за употребата на акумулатор- дискусија за употребата на адаптер и тансформатор

ЧАС 20

Час бр.20 Систематизација на содржините,примена на знаењето

Цели: ученикот/ученичката- да ги открива изворите и формите на енергијата на Земјата:Сонцето (светлината), движењата на воздухот и водата, звукот, магнетизмот, електричната енергија, промените на енергијата, нејзиното зачувување и користење;- да ги разбира и да ги објаснува основните поими запромените на енергијата, нејзинотот зачувување и користење;- да спроведува постапки со различен степен на сложеност при истражувањето: поставување прашања, предвидува, набљудува и користи инструменти

НАГЛЕДНИ СРЕДСТВА:Графички организери,шеми,слики,интернет,списанија од областа на природните науки

АКТИВНОСТИ И МЕТОДИ -Наставникот води белешки за активноста на учениците(нивната мотивираност, редовност, истрајност, креативност) и знаењата на учениците за оваа тема.

Наставникот изработува инструменти за проверување на постигањата на учениците (прашања,шеми, графикони) со кои се согледува ефикасноста на наставата и учењето.

МЕТОДИ НА ОЦЕНУВАЊЕ

Целите и очекуваните исходи на часот се јасно дефинирани на почетокот на часот од страна на наставникот.Наставникот применува формативно оценување во сите фази на часот.

30

Наставникот дава усна повратна информација непосредно во текот на процесот на учење како и во текот на презентација на наученото со цел ученикот подобро да го осознае процесот на сопственото учење и напредување. Наставникот изработува бодовни листи според стандардите на знаење со кои учениците можат сами да се оценуваат и да ја оценуваат работата на своите соученици(заемно оценување) Формативното оценување се спроведува за време на секој час.Прашањата се поставуваат според стандардите на знаење за овој наставен предмет запазувајќи ја Блумовата таксономија.(Друг тип на разработка на тема)

Тема бр. 3 МАТЕРИЈА И ЕНЕРГИЈА НА ЗЕМЈАТА

Реден број


1 Својства на материите од различен вид

XI, XII, I, II месец

2 Вежби и повторување - набљудување и опишување на различни материи со сетилатата и со помош на лупа

3 Вежби и повторување - агрегатни состојби на водата и мерење на Т4 Вежби и повторување - растворање на материи во вода5 Својства на материите да спроведуваат топлина и електрицитет6 Вежби и повторување- препознавање на металите по боја.

Истражување на механичките својства на металите7 Вежби и повторување - демонстрирање на спроводливост на

топлина8 Промени на материите под дејство на водух, вода и со загревање9 Вежби и повторување - загревање и палење на различни материјали,

воочување и претставување на на резултати во табела10 Извори и форми на енергија11 Светлина и спектар на бои12 Вежби и повторување - ширење на светлина низ кутија со отвори,

создавање виножито со призма, цртање, одбивање и пренасочување на светлина со огледало

13 Извори и форми на светлосната енергија14 Вежби и повторување - изработка на едноставен сончев часовник,

докажување на прекршување на светлина15 Извори и форми на топлинската енергија16 Вежби и повторување - истражување на Т на вриење на чиста вода и

на смеса од сол и вода17 Извори и форми на електричната енергија18 Вежби и повторување - демонстрирање на спроводливост на

електрицитет19 Претворање и зачувување на енергијата

20 Вежби и повторување - читање текстови за Никола Тесла21 Систематизација на темата

МАТЕРИЈА И ЕНЕРГИЈА НА ЗЕМЈАТА

31

Час бр. 1, 2, 3 и 4 Наставна содржина – Својства на материите од различен вид

Цели на содржината: да наведуваат примери за различни материи во природата; да ги набројуваат својствата на материите (изглед, агрегатна состојба, боја,

мирис, вкус, растворливост); да разликуваат материи според агрегатната состојба и надворешната структура

(правлива, кристална, зрнеста) и друго; да наведуваат примери за растворливоста на различни материи.

Наставна содржина (1 час) – Својства на материите од различен вид

Наставни средства: различни предмети, вага, камче, чаша, шумлива таблета, балон, парфем, коцка мраз, огноотпорен сад, решо


Активности на часот:Наставникот со помош на различни обиди (мерење на маса на различни

предмети, нивното разгледување и воочување на нивните надворешни својства, дување на балон, ставање на вода во чаша, спуштање на шумлива таблета во водата, спуштање камче во вода, прскање со парфем, ставање на коцка мраз во огноотпорен сад негово загревање и слично) им ја доближува содржината на учениците.

Учениците внимателно ја следат работата на наставникот, повремено му помагаат. Поставуваат прашања, одговараат на веќе поставени, тивко дискутираат меѓу себе и донесуваат заклучоци кои ги коментираат со наставникот.

Наставна содржина (2 час) – Вежби и повторување - набљудување и опишување на различни материи со сетилатата и со помош на лупа

Наставни средства: брашно, сол, шеќер, зејтин, оцет, син камен, сода бикарбона, ванилин шеќер, лупа



32

Наставникот е координатор на часот. Тој ги дели учениците во групи. Им дава инструкции за работа на учениците, ја следи нивната работа и ги насочува кон точни заклучоци.

Учениците во секоја група ги распоредуваат материите и вршат нивно набљудување со сетилата и со помош на лупа. Потоа заеднички во одделението ги опишуваат својствата на различните материи.


Наставни средства: коцка мраз, огноотпорен сад, решо, термометар


Активности на часот:Наставникот е координатор на часот. Тој ги дели учениците во групи, и на

секоја група и дава инструкции за работа на учениците, ја следи нивната работа и ги насочува кон точни заклучоци.

Учениците го ставаат мразот во огноотпорен сад, му ја мерат температурата и ја запишуваат. Потоа го ставаат садот на решо и откако целиот мраз ќе се стопи пак ја мерат и евидентираат температурата. Продолжуваат со загревање и кога водата ќе почне да испарува повторно ја мерат температурата. Во завршниот дел од часот на ниво на одделение ги коментираат заклучоците од експериментот.


Наставни средства: сол, шеќер, оцет, земја, истолчена креда, зејтин, зачини


Активности на часот:Наставникот е координатор на часот. Тој ги дели учениците во групи. Им дава

инструкции за работа на учениците, ја следи нивната работа и ги насочува кон точни заклучоци.

Учениците во своите групи ги следат инструкциите на наставникот, го распоредуваат материјалот за работа и почнуваат со растварање на различните материи во вода. Откако ќе завршат со набљудувањето изработуваат табели во кои ги внесуваат резултатите од обидите. Во завршниот дел од часот групите дискутираат за добиените резултати.

Час бр. 5, 6 и 7 Наставна содржина – Својства на материите да спроведуваат топлина и електрицитет

Цели на содржината: да наведуваат примери на различни материи во природата кои спроведуваат

топлина и електрицитет;

33

да разликуваат топлина, температура и температура на вриење; да разберат што е магнет и магнетна игла.

Наставна содржина (5 час) – Својства на материите да спроведуваат топлина и електрицитет

Наставни средства: метален предмет, метален сад со вода, решо, пластичен предмет, магнет, метални струготини, картон


Активности на часот:Наставникот ги прави следните обиди со помош на учениците: загрева вода

во сад, ученик допира рака на друг ученик, потоа допира еднаш метален, другпат дрвен предмет и во двата случаи повторно ја допира истата рака на истиот ученик, трие пластичен предмет од коса и доближува до ситни парчиња хартија, а потоа истото го прави со метален предмет, доближува магнет до железни струготини поставени на картон и др.

Учениците внимателно набљудуваат, слушаат, прашуваат, учествуваат во правењето на обидите и водени од наставникот донесуваат соодветни заклучоци.


Наставни средства: бакарна и железна жица, алуминиумска фолија, златен и сребрен предмет




Учениците поделени во групи го распоредуваат потребниот материјал за вежбата и по упатство од наставникот почнуваат прво со препознавање на металите по боја, а потоа со истражување на механичките својства на бакарната и железната жица и алуминиумската фолија. Во завршниот дел од часот се дискутира за добиените резултати.


Наставни средства: предмет од стакло, од пластика, од метал, шајчиња, магнет

34




Учениците поделени во групи го распоредуваат потребниот материјал за вежбата и по упатство од наставникот почнуваат со вежбите. Најпрво ги оставаат стаклениот, пластичниот и металниот предмет до загреано тело, а потоа ги допираат. Втората вежба е собирање на метални предмети со магнет. Во завршниот дел од часот се дискутира за добиените резултати.

Час бр. 8 и 9 Наставна содржина – Промени на материите под дејство на воздух,

вода и со загревање

Цели на содржината: да ги опишуваат промените на материите при загревање, горење, стоење на

воздух и под дејство на вода; да разберат дека при горење на еден вид материја се добива друг вид; да наведуваат примери за `рѓосување на метали кои `рѓосуваат.

Натавна содржина (8 час) – Промени на материите под дејство на воздух, вода и со загревањеНаставни средства: учебник, слики, компјутер

Методи на оценување: усна повратна информацијаАктивности на часот:

Наставникот дискутира со учениците за разликата помеѓу дрвото и дрвен предмет од една страна и лебот и состојките од кои е тој направен од друга страна.. Потоа, што се случува со својствата кога ќе запалиме шкорче, дрво или ќе загрееме стакло. Што се случува со железото, бакарот и среброто со стоење на воздух, и така натаму.

Учениците активно влегуваат во дискусија по дадената содржина и упатени од наставникот донесуваат заклучоци кои ја сочинуваат содржината од лекцијата.


Наставни средства: пластика, дрво, шкорче, хартија, свеќа

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња, употреба на анегдотски белешки и сл.

35



Учениците поделени во групи го распоредуваат потребниот материјал за вежбата и по упатство од наставникот почнуваат со вежбите. Ги загреваат и палат различните видови предмети, ги воочуваат промените и ги забележуваат во табела. Во завршниот дел од часот се дискутира за добиените резултати.

Час бр. 10 Наставна содржина – Извори и форми на енергија

Цели на содржината: да ги наведуваат изворите на енергија во природата (сонце, воздух, вода,

органски материи); да ги опишуваат формите во кои се јавува енергијата (светлина, топлина,

звук, електрицитет); да научат како правилно да ја користат електричната Е, и како истата да ја

штедат (намалување на потрошувачката на електрична Е во училишната зграда).



Активности на часот:На принципот прашање – одговор и барајќи критичко размислување од

учениците, наставникот заедно со учениците ја обработува новата наставна содржина “Извори и форми на енергија”. Ги запознава учениците со енергијата, што претставува таа, што овозможува, какви промени предизвикува кај материјата и кои се нејзините форми.

Учениците активно учествуваат на часот и донесуваат вистински заклучоци. Еден од тие заклучоци е дека треба да се заменат сите светилки со енергетско

штедливи, и, доколку има можност, училиштето да ги замени или санира постоечките врати и прозорци со нови, кои ќе ја задржуваат топлината во училниците.

Во текот на овој час, наставникот и учениците, пишуваат упатства за рационално користење на електричната и топлинската енергија во училишната зграда, и истите ги истакнуваат на видно место во училиштето.Час бр. 11 и 12 Наставна содржина – Светлина и спектар на бои

Цели на содржината: да дефинираат светлина и како таа се шири; да ги набројуваат разните видови на светлина и како се користат; да го објаснуваат одбивањето и впивањето на светлината.

36

Наставна содржина (11 час) – Светлина и спектар на бои

Наставни средства: оптичка призма, рендгенска снимка, учебник, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот со помош на слики и симулации ги запознава учениците со

содржината од новата наставна единица. Тој ги насочува учениците кон критичко размислување.

Учениците внимателно го следат наставникот,прашуваат, одговараат на прашања и донесуваат заклучоци. Така заедно ја совладуваат новата содржина.


Наставни средства: сијалица или свеќа, кутија со отвори, оптичка призма, молив, хартија, огледало




Учениците поделени во групи го распоредуваат потребниот материјал и по упатство од наставникот почнуваат со вежбите. Првата вежба е ширење на светлината низ кутија со отвори. Втората е создавање виножито со призма и негово цртање. Последната вежба е одбивање и пренасочување на светлината со рамно огледало. Во завршниот дел од часот се дискутира за добиените резултати.

Час бр. 13 и 14 Наставна содржина – Извори и форми на светлосната енергија

Цели на содржината: да објаснуваат на кој начин гледаме; да дефинираат сенка и како се добива истата; да го објаснуваат прекршувањето на светлината; да објаснуваат како се зачувува светлината.

37

Наставна содржина (13 час) – Извори и форми на светлосната енергија

Наставни средства: учебник, компјутер, светлосен извор, лажица, чаша со вода


Активности на часот:Наставникот преку примери, обиди (правење сенка со ламба, набљудување на

лажица во чаша со вода) и симулации, им ја доближува содржината од новата лекција.

Учениците внимателно слушаат, учествуваат во правење на обидите и нивно коментирање, набљудуваат и успешно ја совладуваат содржината.


Наставни средства : картон, ножички, шестар, линијар, молив, дрвено стапче долго 8 до 10 ст, лепак, компас

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња и сл. Притоа, го оценуваме и начинот на изразување, комуникацијата, логичното размислување, интересот и дискусијата.

Активности на часот:Наставникот ги дели учениците во групи им дава упатство за работа и им ја

посочува страна 66 од учебникот за трајни информации. До крајот на часот тој ја следи работата на учениците и помага по потреба.

Учениците ги следат упатствата на наставникот и со помош на текстот од учебник ја изработуваат вежбата. Во завршниот дел од часот секоја група прави демонстрација со својот сончев часовник.

Час бр. 15 и 16 Наставна содржина – Извори и форми на топлинската енерија

Цели на содржината: да ги набројуваат изворите на топлинската енергија; да го објаснуваат значењето и употребата на топлинската енергија.

Наставна содржина (15 час) – Извори и форми на топлинската енергија




38

Учениците веќе се сретнале со оваа содржина, па затоа наставникот овој час ќе бара одговори од учениците на неговите прашања во врска со лекцијата. Поставувајќи прашања тој ќе ги упати учениците да направат селекција на содржината и ќе ги воведе новите поими.


Наставни средства : термометар, метален сад со вода, решо, сол


Активност на часот:Наставникот е координатор на часот. Тој ги дели учениците во групи. Им дава


Учениците поделени во групи го распоредуваат потребниот материјал и по упатство од наставникот почнуваат со вежбата. Истражувањето е мерење на температура на вриење на чиста вода и мешавина на вода и сол. Во завршниот дел од часот се дискутира за добиените резултати.

Час бр. 17 и 18 Наставна содржина – Извори и форми на електрична енергија

Цели на содржината: да ги опишуваат изворите на електричната енергија; да го објаснуваат користењето на ел. енергија; да го објаснуваат значењето на електричната енергија во нивниот живот.

Наставна содржина (17 час) – Извори и форми на електричната енергија



Активности на часот:Учениците внимателно го слушаат наставникот и ги извршуваат активностите

зададени од истиот. До крајот на часот наставникот открива какви се интересите на учениците.


39

Наставни средства: батерија, сијалица, прекинувач, играчки, часовник

Методи на оценување: наставно ливче

Активности на часот:Наставникот врзува струјно коло, притоа, објаснувајќи го секој чекор, потоа

тоа го прават и учениците. Наставникот става батерии во електричните апарати, потоа истото го повторуваат и учениците.

Во текот на часот се води дискусија за употребата на акумулаторот.

Час бр. 19 Наставна содржина – Претворање и зачувување на енергијата

Цели на содржината:

да ги опишуваат најважните извори на енергија и нејзиното претварање во други форми;

да го објаснат користењето на зачуваната енергија; да го објаснат значењето на пренесувањето и штедењето на сите видови

енергија.



Активности на часот:Наставникот користејќи слики, клипови, текстови им помага на учениците да

ја совладаат новата содржина. Ги поттикнува учениците на размислување и донесување правилни заклучоци.

Учениците слушаат, набљудуваат, читаат и меѓусебно коментираат за новата содржина.

Час бр. 20 Наставна содржина – Вежби и повторување - Читање на текстови за Никола Тесла

Цели на содржината: подобро запознавање на учениците со животот и делото на големиот

научник Никола Тесла запознавање со неговите пронајдоци за производство и претворање на

електричната енергија

Наставни средства: учебник, енциклопедии, компјутер, слики, текстови

40

Активности на часот: Во воведниот дел од часот, учениците ја повторуваат содржината за претвотање и зачувување на енергијата, даваат нивни заклучоци за истата, и постепено преминуваат кон читање на текстовите за Никола Тесла. Откако ќе ги прочитаат содржините на текстовите, дискутираат за значењето на пронајдоците на големиот научник. На крај, часот наставникот го завршува со заклучок во врска со значењето на електричната енергија, начинот на нејзина потрошувачка, но и нејзино штедење.

Методи на оценување: Употреба на наставно ливче

Час бр. 21 Наставна содржина – Систематизација на знаењата за наставната тема: Материја и енергија на Земјата

Цели на содржината: да наведуваат примери на различни материи во природата; да стекнат сознание дека материите се разликуваат според својствата; да ги набројуваат својствата на материите (изглед, агрегатна состојба, боја, мирис,

вкус, растворливост, проѕирност, спроводливост на топлина и електрицитет, магнетно својство и температура на вриење);

да разликуваат материи според агрегатна состојба, надворешната структура (прашкаста, кристална, зрнеста и др.) и други својства;

да ја опишуваат преку примери растворливоста на некои материи во вода; да го опишуваат магнетното својство преку примери; да ги препознаваат металите: бакар, жалезо, алуминиум, според изгледот и

механичките својства; да ги опишуваат промените на материите при загревање, горење, стоење на воздух

и под дејство на вода; да разберат дека при горењето од еден вид матењрија се добива друг вид; да наведуваат примери за `рѓосување на метали кои `рѓосуваат; да набројуваат извори на енергија (сонце, воздух, вода, органски материи); да опишуваат форми во кои се јавува енергијата (светлина, топлина, звук,

електрицитет); да покажуваат дека светлината се шири во права линија (зраци), дека може са се

одбива, впива или да се прекршува; да објаснуваат дека енергијата може да се претвора од еден во друг облик и да се

зачувува; да стекне навика за штедење на енергија.



Активности на часот: Наставникот со помош на претходно изработените инструменти ги проверува

постигањата на учениците со што ја согледува ефикасноста во наставата и учењето.Наставникот води белешки за активностите на учениците (нивната

мотивираност, учество во активностите, редовност, истрајност, креативност) и знаењата на

41

учениците за оваа тема. Врз основа на релативни показатели се одредува оценката на секој ученик.

Забелешки:

Тема бр.4 ОРИЕНТАЦИЈА НА ЗЕМЈАТА

Реден број


1 Ориентација на површината на земјата

II, III месец

2 Вежби и повторување - покажување на страните на светот, на карта и глобус, вежбање во училница и училишен двор со компас

3 Вежби и повторување - ориентација во природа со помош на сонце, мов на дрвјата, сенки на предметите и сл.

4 Размер5 Вежби и повторување - прикачување на природни објекти на карта6 Видови карти-примена на ИКТ7 Вежби и повторување - демонстрирање разни видови карти8 Географска широчина и должина-примена на ИКТ9 Вежби и повторување - демонстрирање и илустрирање на мрежата

на напоредници и меридијани10 Месно време и часовни зони11 Вежби и повторување - решавање задачи за месно време, часовни

зони и датумска граница12 Вежби и повторување - планирање на замислено патување низ

различни часовни зони

13 Вежби и повторување14 Систематизација на темата

42

ТЕМА : ОРИЕНТАЦИЈА НА ЗЕМЈАТА

Час бр.1, 2 и 3 Наставна содржина – Ориентација на површината на Земјата

Цели на содржината: да ги определуваат страните на светот во природа и на карта; да се ориентираат со помош на компас, карта, ѕвездата Северница и

Сонцето; да објаснуваат зошто е важно да знаат да се ориентираат во познат и

непознат простор.

Наставна содржина (1 час) – Ориентација на површината на Земјата

Наставни средства: учебник, компјутер, компас, глобус, карта


Активности на часот:Наставникот ги потсетува учениците за страните на светот и со помош на

наставните средства им презентира на учениците како се определуваат тие преку положбата на Сонцето, ѕвездата Северница, компас, карта, глобус, мов на дрвјата.

Учениците внимателно го следат наставникот, прашуваат и донесуваат заклучок. Самостојно се обидуваат да ги применат сите методи и да ги определат страните на светот.


Наставни средства: карта, глобус, компас


Активности на часот:Наставникот ги дели учениците во група по двајца и ја набљудува нивната

работа. Учениците во секоја група наизменично ги определуваат страните на светот со наведените нагледни средства додека другиот го потврдува или корегира одговорот.

43

Наставна единица (3 час) – Вежби и повторување

Наставни средства: Дрвја со мов, компас...


Активности на часот:Наставникот практично им покажува на учениците како се определуваат

страните на светот со помош на став на телото, положбата на Сонцето, мовта на дрвјата, сенка на некој објект. Ја следи работата на учениците и ги корегира ако грешат.

Учениците внимателно го слушаат наставникот, прашуваат и самостојно го прават истото што го правеше и наставникот.

Час бр. 4 и 5 Наставна содржина - Размер

Цели на содржината: да објаснуваат што покажува размерот; да објаснуваат како се прикажуваат природните големини на карта и глобус; да набројуваат видови размер; да објаснува што е бројчан, а што графички размер.

Наставна единица (4 час) – Размер

Наставни средства: географска карта, шестар


Активности на часот:Наставникот ги запознава учениците со поимот размер и видовите размер, а

потоа им покажува практично како се користат.Учениците внимателно слушаат, гледаат, прашуваат. Практично го

определуваат растојанието меѓу две точки од картата во природна големина. Наставникот ја следи нивната работа.

Наставна единица (5 час)- Вежби и повторување

Наставни средства: метро, хамер...

44


Активности на часот:Наставникот е координатор на часот. Тој им дава инструкции на учениците

и им помага при нивната работа.Учениците внимателно ги следат инструкциите на наставникот и

изработуваат карта на училишниот двор со размер 1:100. Во завршниот дел се презентира изработената карта.

Час бр. 6 и 7 Наставна содржина – Видови карти

Цели на содржината: да објаснат како се претставува Земјата или некои нејзини делови на глобус

и на карта; да дефинира географска карта; да ги набројува начините на поделба на картите и во секоја група видовите

карки и нивните карактеристики.

Наставна содржина (6 час) – Видови карти

Наставни средства: глобус, различни видови карти


Активности на часот:Наставникот ги запознава учениците со различните видови карти и нивните

карактеристики. Учениците внимателно го следат наставникот во своето излагање, поставуваат прашања и ја совладуваат новата наставна содржина.


Наставни средства: различни видови карти


Активности на часот:Наставникот ја следи работата на учениците и им помага ако имаат потреба.

Учениците вршат демонстрирање на различни видови карти и нивно читање.

45

Час бр. 8 и 9 Наставна содржина – Географска широчина и должина

Цели на содржината: да дефинираат картографска мрежа; да дефинираат паралели (напоредници); да дефинираат меридијани и го нарекуваат почетниот меридијан; да бројат напоредници и меридијани на глобус; да ги препознава единиците за изразување на географска широчина

(екватор) и должина (Гринич).

Наставна содржина (8 час) – Географска широчина и должина



Активности на часот:Наставникот со помош на наведените средства ги запознава учениците

со новата содржина. Одговара на прашањата на учениците и им помага да ја совладаат истата. Учениците внимателно го следат излагањето на наставникот, прашуваат и без тешкотии се снаоѓаат со новите поими.


Наставни средства: хамер, боици


Активности на часот:Наставникот е координатор на часот. Ги дели учениците во групи и им

дава упатства во изработка на вежбата. Ја следи работата на секоја група и помага по потреба.

Учениците внимателно ги слушаат инструкциите, го распоредуваат материјалот, се координираат меѓу себе и почнуваат со работа. Вежбата што ја извршуваат е демонстрирање и илустрирање на мрежата на напордници и меридијани. Во завршниот дел од часот секоја група врши презентација и се избира најубаво изработената вежба.

Час бр. 10, 11, 12 и 13 Наставна содржина – Месно време и часовни зони


46

да ја набројуваат поделбата на времето и да ја објаснуваат нивната карактеристика;

преку примери да го објаснуваат поимот месно време; да објаснуваат за разместеноста и бројот на часовните зони на Земјата со

глобус и карта

Наставна содржина (10 час) – Месно време и часовни зони



Активности на часот:Наставникот со помош на наведените средства ги запознава учениците

со новата содржина. Одговара на прашањата на учениците и им помага да ја совладаат истата. Учениците внимателно го следат излагањето на наставникот, прашуваат и без тешкотии се снаоѓаат со новите поими. Поимите што веќе ги користат сега добиваат свое значење.


Наставни средства: тетратка, молив

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња и сл

Активности на часот:Наставникот им дава задачи на учениците, тие самостојно ги решаваат, а,

потоа меѓусебно ги проверуваат. Наставникот ја следи работата на учениците и добива впечаток за совладаноста на материјата.

Учениците решаваат задачи за месно време, часовни зони и датумска граница.

Наставна содржина (12 и 13 час) – Вежби и повторување

Наставни средства: енциклопедии, компјутер

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставни ливчиња, анегдотски белешки за одреден ученик и сл. Исто така, го оценуваме начинот на изразување, комуникацијата, логичното размислување, интересот и дискусијата.


47

Наставникот е координатор на часот. Ги дели учениците во групи и им дава упатства во изработка на вежбата. Ја следи работата на секоја група и помага по потреба. Учениците внимателно ги слушаат инструкциите, се координираат меѓу себе и почнуваат со работа. Вежбата што ја извршуваат е планирање на замислено патување низ различни часовни зони. Во завршниот дел од часот секоја група врши презентација и се избира најубаво изработената вежба.

Час бр.14 Наставна содржина – Систематизација на знаењата за наставната тема: Ориентација на ЗемјатаЦели на содржината:

да ги определуваат страните на светот на карта; да ги определуваат страните на ветот во природата; да го објаснуваат значењето на поимот размер и неговата примена на карта; да ги препознаваат различните видови карти; да ги препознаваат единиците за изразување на географска широчина

(екватор) и должина (Гринич); да ги пронаоѓаат и покажуваат географските топоними на карта; преку примери да го објаснуваат поимот месно време; да објаснуваат за разместеноста и бројот на часовните зони на Земјата со

глобус и карта.



Активности на часот: Наставникот со помош на претходно изработените инструменти ги

проверува постигањата на учениците со што ја согледува ефикасноста во наставата и учењето.


Забелешки:

48

Следи 2 начин на разработка на темата-ист редослед на часови:

ПРЕДМЕТ: ПРИРОДНИ НАУКИ-5oдд.

ТЕМА БР.4.

ОРИЕНТАЦИЈА НА ЗЕМЈАТА(14 часа)

Време на реализација: втори, трети и четврти месец

НАСТАВНИК: Сузи Симоновска

49

Реден број Структура на темата Време на реализација

1 Ориентација на површината на Земјата

2 Вежбање, проверување покажување на страните на светот на карта и на глобус.

3 Вежбање, повторување ориентација во природата. .

4 Размер

5 Вежбање, повторување, прикажувањље на природни објекти на карта во зададен размер

6 Видови карти-примена на ИКТ

7. Вежбање, повторување демонстрирање разалични видови карти и нивно читање.

8. Географска широчина и должина-примена на ИКТ

9. Вежбање, повторување демонстрирање и илустрирање на мрежата на напоредници и меридијани

10. Месно време и часовни зони

11. Вежбање, повторување решавање на задачи за месно време, часовни зони и датумска граница.

12. Вежбање, повторување планирање на замислено патување низ различни часовни зони

13. Вежбање, повторување

50

14. Систематизација на темата ОРИЕНТАЦИЈА НА ЗЕМЈАТА

ЦЕЛИ :

Ученикот/ученичката, треба:

-Да ги определува сраните на светот,

- Да знае да ги определи страните на светот во природата,

- Да ги применува со помош на одбележување.

1 Ориентација на површината на Земјата

2 Вежбање, проверување покажување на страните на светот на карта и на глобус.

3 Вежбање, повторување ориентација во природата. .

Поими: карта,глобус, компас

Активности, методи, наставни средства:

Во кабинетот каде ќе се одвива наставата мебелот се поставува така да се воспостави

најдобра комуникација помеѓу учениците и наставникот.

Се обезбедува дидактички материјал , а делови и со помош на учениците:

- графика(слики, цртежи, фотографи),

51

- слајдови,

- учебник за 5-одд., атласи, интернет материјали, карта на Свет, карта на

Македонија, нема карта, глобус, компас, и друга литература.

- Графоскоп, ЛЦД- проектор.

Се користат педзнаења на учениците, сознанија и искуства од секојдневниот живот.

Пред учениците се поставува дидактичкиот материјал, учениците ги разгледуваат, се

врши разговор, дискусија:

дали некогаш и некаде сами пробале да се ориентираат во простор, и како на кој

начин тоа го правеле,

и со бура на идеи мислењата напишани на лист се закачуваат на табла, се објаснува

за страните на Светот, а потоа со учениците се дискутира за истото.

На вежби учениците демонстрираат страните на светот во училница, на карта, на

глобус, и начинот на ориенирање.

1. Во училишниот двор го правиме истото, ориентирање спрема мов, положбата

на телото, и ориентација спрема него, како и неговата примена во

секојдневниот живот( кога треба да најдат некој град, држава, место, со давање

конкретни примери и нивно запишување во тетратките)

ЦЕЛИ :


- Да разберат значењата на поимот размер и негова примена,

-да знае да ги показуваприродни објекти на карта бо џсдаден размер,

4 Размер

5 Вежбање, повторување, прикажувањље на природни објекти на карта во зададен размер

52

Поими:размер




Се обезбедува дидактички материјал , а нешто и со помош на учениците:


- слајдови,


Македонија, нема карта, глобус, компас, и друга литература.



Пред учениците се поставува дидактичкиот материјал, учениците ги

разгледуваат, се врши разговор, дискусија, се прикажуваат објекти на карта во

зададен размер и дискусија за размер.

На вежби учениците демонстрираат објекти со различен размер на карта, на глобус.

ЦЕЛИ :


= да ги препознава различните видови на карта.- да знае на кој начин се читаат различни видови на карти.

53

6 Видови карти

7. Вежбање, повторување демонстрирање разалични видови карти и нивно читање.

Поими: карта






- слајдови,


Македонија, нема карта, глобус, и друга литература.




разгледуваат, се врши разговор, дискусија, дали некогаш и некаде сами пробале да

споредуваат различни видови на карти и како на кој начин тоа го правеле, и со

бура на идеи мислењата напишани на лист се закачуваат на табла, се објаснува за

карти-видови, а потоа со учениците се дискутира за истото.

На вежби учениците прават различни видови на карти во училница.

ЦЕЛИ :

54


да ги препопзнава единиците за изразување,

да знаат што се тоа меридијани, а што напоредници

8. Географска широчина и должина

9. Вежбање, повторување демонстрирање и илустрирање на мрежата на напоредници и меридијани

Поими:паралели, меридијани.






- слајдови,





55


разгледуваат, се врши разговор, дискусија,дали некогаш ги забележиле

вертикални и хоризонтални линии


за географска широчина и должина , а потоа со учениците се дискутира за истото.

На вежби учениците демонстрираат и илустрираат мрежа на меридијани и

напоредници, во група на карта и на глобус ги цртаат презентираат и дискутираат.

Се прикажува и видео запис за различни географски широчини и должини.

ЦЕЛИ :


да објаснува за разместеност на бројот на часовни зони на Земјата на

карта и на глобус,

определување време на соседните земји.

10. Месно време и часовни зони

11. Вежбање, повторување решавање на задачи за месно време, часовни зони и датумска граница.

12. Вежбање, повторување планирање на замислено патување низ различни часовни зони

13. Вежбање, повторување

Поими: месно време, часовна зона,

56






- слајдови,





Пред учениците се поставува дидактичкиот материјал, учениците ги разгледуваат, се

врши разговор, дискусија,


за часовни зони во Светот, а потоа со учениците се дискутира за истото.

На вежби учениците демонстрираат часовни зони, определување на време во

различни часовни зони, и дискутираат за истото.

14. Систематизација на темата ОРИЕНТАЦИЈА НА ЗЕМЈАТА

Со систематизација на темата се повторуваат сите поуми од самата тема, преку

ИГРАЊЕ УЛОГИ, т.е. секој уценик да направи часовник на време во одреден град, држава,

посебно за соседни земји и во светот на кој начин ќе се повторат поимите и за часовни

зони и месно време, географска широчина и должина,а со наставни ливчиња ќе се

повторат поимите за размер, ориентација на површината на Земјата.

57

СРЕДСТВА И ПОСТАПКИ ЗА ВРЕДНУВАЊЕ:

СЕ КОРИСТАТ ПОВЕЌ ТЕХНИКИ НА УЧЕЊЕ:

- бура на идеи,

- чек листа,

- наставни ливчиња,

- табели

со сите нив а и други техники се постигнува вклучување на сите ученици во креирање на

часот од каде произлегува и следење на секој уленик(напредок, неговите слаби страни

кои со моја помош заедно ќе се надмине, со што ја следам и својата работа за секој час

пооделно.

Од тука произлегува и следење на целокупната активност на учениците:ангажираност,

заинтересираност, самостојност во работата, креативност прецизност во давање на

одговори, соработка во група при вежби.

Во текот на сите часови се врши и дијагностичко оценување за воведување во нови

наставни содржини,

формативно оценување со усна и писмена повратна информација за напредокот на

учениците, и усвоеноста на материјалот, кои во наредниот период заедно со мене тоа

можат да го надминат и да го подобрат, да го оотклонат со што ќе дојдеме до подобри

резултати со што ќе бидат задоволни и двете страни.

- Сумативно оценување

58

59

Временски зони во Европа:

сино Западноевропско време (UTC+0)Западноевропско летно време (UTC+1)

црвено Средноевропско време (UTC+1)Средноевропско летно време (UTC+2)

жолто Источноевропско време (UTC+2)Источноевропско летно време (UTC+3)

зелено Московско време (UTC+3)Московско летно време (UTC+4)

Со светли бои се одбележани земјите кои не сметаат летно време: Алжир, Исланд и Мароко

60

http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%BE

http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4

http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B6%D0%B8%D1%80

http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE_%D1%81%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%9A%D0%B5_%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE

http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=UTC%2B4&action=edit&redlink=1

http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5&action=edit&redlink=1


http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5&action=edit&redlink=1


http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5&action=edit&redlink=1


http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5&action=edit&redlink=1


http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5

http://mk.wikipedia.org/wiki/UTC%2B1

http://mk.wikipedia.org/wiki/UTC%2B1

http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5&action=edit&redlink=1


http://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5&action=edit&redlink=1

61

62

Тематско – процесно планирање за наставата по природни науки за V одделение

Училиште: ОУ„Славејко Арсов“-ПодмочаниНаставен предмет: Природни науки Наставник: Сузи Симоновска

Одд. V

Тема бр. 5 Екологија и разновидност на живиот свет

Ред. бр. на час

Структура на тематаВреме на

реализација8 часови

1 Животни средини-примена на ИКТ

месец април

2 Вежби и повторување

3Разновидност на живиот свет-примена на ИКТ и на еколошка тема VI, Биодиверзитет,точка 2

4 Вежби и повторување

5Копно и копнени животни заедници-примена на ИКТ и примена на еколошка тема IX Одржлив развој,точка 2

6 Вежби и повторување-примена на ИКТ

7Води на Земјата и водни животни заедници-примена на еколошка тема I,Вода,точка 1

8 Вежби и повторување-примена на ИКТ

2. Час бр.1 и бр.2

Наставна содржина : 1- Животни средини 2- Вежби и повторување

Цели: - да ги опишува условите за живот во животните средини: вода и почва- да ги воочува поимите копно и вода.

Поими: копно (вода и почва)

Активности и методи: - Докажување на присуство на воздух и вода во почвата;- Докажување на пропустливоста на вода во различни почви;- Докажување на воздух во водата;

Наставни средства: учебник, енциклопедии, интернет, илустрации, географска карта, тегла, свеќа, барска вода ...

63

Час бр.3 и бр.4

Наставна содржина: 3- Разновидност на живиот свет 4- Вежби и повторување

Цели: - да ја согледува разновидноста на живиот свет- да го разбере групирањето на организмите според сложеноста и сродството (Царство на живите организми)- да ја согледа разновидноста на живиот свет во зависност од климатските услови

Поими: море, вода на копно

Активности и методи: - разграничување на солена и слатка вода на Земјата, преку експеримент- дискусија за петте Царства на живите организми врз основа на графички и

видео материјали

Наставни средства: учебник, енциклопедии, интернет, географска карта, експеримент, илустрации ...

Час бр.5, бр.6, бр.7, бр.8

Наставна содржина : 5- Копно и копнени животни заедници 6- Вежби и повторување 7- Води на Земјата и водни животни заедници 8- Вежби и повторување

Цели: - да ја увидува големината и значењето на морињата- да ги поврзува одликите на животната средина (копнена и водена) со типот на животната заедница (ливада, шума, барска, речна, езерска заедница) Поими: животна заедница, кислород

Активности и методи: - Прикажување на видео запис за водни и копнени животни заедници;- Изработување пано со слики или цртежи на растенија или животни кои се

типични за ливада или шума;- Изработување пано со слики или цртежи на растенија или животни кои се

типични за бара, река или езеро;

Наставни средства: учебник, слики, енциклопедии, интернет, жив материјал , хербариум, инсектариум

64

ТЕМАТСКО-ПРОЦЕСОРНО ПЛАНИРАЊЕ ЗА НАСТАВАТА ПО ПРИРОДНИ НАУКИ ЗА V ОДДЕЛЕНИЕ

Училиште: ОУ„Славејко Арсов“-Подмочани Наставен предмет: Природни науки Наставник: Сузи Симоновска

Одд. VТема бр. 5/2 Екологија и разновидност на живиот свет

Ред. бр. на час

Структура на тематаВреме на

реализација

9. Атмосфера-примена на ИКТ IV10. Вежби и повторување IV11. Време-примена на ИКТ IV12. Вежби и повторување IV13. Клима V14. Вежби и повторување V

15.Менување на природата со урбанизација-примена на ИКТ и на еколошка тема V : Отпад,точка 10

V

16. Вежби и повторување VI17. Вежби и повторување VI18. Систематизација на содржините VI


Наставна содржина : 9- Атмосфера 10- Вежби и повторување

Цели: - да ги опишува составот и поделбата на атмосферата,- да ги опишува појавите и процесите во атмосферата.

Поими: атмосфера, кислород, азот и јаглерод диоксид.

Активности и методи: - Истражување на интернет за составот, поделбата и процесите во атмосферата,- Набљудување на атмосферата,- Обиди за дишење,

65

- Обиди за горење свеќа.Наставни средства: учебник, енциклопедии, интернет, илустрации, тегла, свеќа, растенија и животни.

Методи за оценување: -формативно оценување со одредена чек листа а исто така оценуваме: начин на изразување, комуникација, логочно размислување, мотивација, интерес и дискусија.

- Час бр.11 и бр.12

Наставна содржина: 11- Време 12- Вежби и повторување

Цели: - да го разликува поимот време,-да го разликува поимот временски прилики.

Поими: време, атмосферски појави (дожд, температура на воздухот, снег, град, слана, роса, облаци, ветер, ..)

Активности и методи: - Истражување на среднодневна температура на воздух во тек на една недела,- Следење на локалното врема во местото на живеење,- Посета на метеоролошка станица.

Наставни средства: учебник, енциклопедии, интернет, термометар, средства за бележење на податоци.

Методи за оценување: -формативно оценување со одредена чек листа и аналитичка листа за оценување.


Наставна содржина : 13- Клима 14- Вежби и повторување

Цели: - да го разликува поимот клима,- да стекне знаење за климата ,- да ги разликува климатските појаси на Земјата. Поими: клима, климатски фактори ( релјеф, географска ширина, географска висина, вегетација, морски струи...)

66

Активности и методи: -Набљудување на сателитски снимки (приказ) за климата,-Следење на климата во местото на живеење.

Во текот на обработката на наставната единица -Клима , ќе се примени еко стандард IV : Уреден и еколошки двор со точка на акција 3 :Садење на листопадни дрвја на соодветна локација кои во лето ќе служат за заштита од сонце а во зима ќе пропуштаат светлина.

Наставни средства: учебник, слики, енциклопедии, интернет, географска карта на светот, средства за бележење на податоци.

Методи за оценување: -формативно оценување со одредена чек листа и самооценување.

- Час бр.15 , бр.16 и бр.17

Наставна содржина : 15- Менување на природата со урбанизацијата 16- Вежби и повторување 17- Вежби и повторување

Цели: - да опишува како човекот ја менува природата со ширење на населбите,- да објаснува како земјоделството и индустријата ја менуваат природата преку примери,,- да ги искажува своите размислувања за позитивните и негативните последици од урбанизацијата.. Поими: урбанизација, рурална средина

Активности и методи: -Истражување на најблиското населено место и споредна на урбана и рурална средина,-Истражување на начинот на кој земјоделството и индустријата ја менуваат природата,-Истражување како се шири една населба.

При обработка на наставна единица :Менување на природата со урбанизација ќе се примени еко стандард III : Одржување на зградата и здрава средина во училиштето со точка на акција 4 која гласи: Чистење на ходници, канцеларии,училници и фискултурни сали со еколошки или нетоксични средства.

Наставни средства: учебник, слики, енциклопедии, интернет, средства за бележење на податоци, фотоапарат.

67

Методи за оценување: -формативно оценување со одредена чек листа и самооценување

Час бр.18

Наставна содржина : 18- Систематизација на содржините

Цели: - да опишува условите за живот во животната средина: вода и копно.- да ја согледува разновидноста на живиот свет на Планетата,- да разбира и проценува со кои активности човекот ја нарушува природната средина во урбаната средина .

Активности, методи и наставни средства: Наставникот изработува инструменти за проверка на постигањата на учениците (шеми, тест, графички организери).

Методи за оценување: -формативно оценување и описно (пишана повратна информација).

Следи 2 начин на разработка на темата за екологија

68

Тема бр. 5 ЕКОЛОГИЈА И РАЗНОВИДНОСТ НА ЖИВИОТ СВЕТ

Реден број


18 часови1 Животни средини- примена на ИКТ

III, IV, V, VI месец

2 Вежби и повторување - докажување на воздух во почва, пропустливост на вода во разл. почви, кислород во вода, изработка на шема на соодносот на солена и слатка вода

3 Разновидност на живиот свет-примена на ИКТ4 Вежби и повторување - дискусија за петте царства на живиот свет

5 Копно и копнени животни заедници-примена на ИКТ6 Вежби и повторување - видео записи од различни копнени заедници,

и изработка на паноа на растенија и животни во разл. живеалишта (ливади, шуми...)-примена на ИКТ

7 Води на Земјата и водни животни заедници-примена на ИКТ8 Вежби и повторување видео записи од различни водни заедници, и

изработка на паноа на растенија и животни во разл. живеалишта (бари, реки, езера...)-примена на ИКТ

9 Атмосфера-примена на ИКТ10 Вежби и повторување истражување на просечна дневна Т во текот

на една недела11 Време-примена на ИКТ12 Вежби и повторување - следење и запишување на податоци во

табела за промени на временските прилики 13 Клима14 Вежби и повторување - набљудување на сателитски снимки за

климата-примена на ИКТ15 Менување на природата со урбанизација-примена на ИКТ16 Вежби и повторување - истражување на кој начин земјоделството и

индустријата ја менуваат природата17 Вежби и повторување - истражување како се шири една населба18 Систематизација на темата

69

ЕКОЛОГИЈА И РАЗНОВИДНОСТ НА ЖИВИОТ СВЕТ

Час бр.1 и 2 Наставна содржина – Животни средини

Цели на содржината:- да ги набројуваат карактеристиките на водата и почвата;- да ги наведуваат условите за живот во животните средини: вода и почва;- да ги согледуваат разликите на условите за живот во вода и почва.

Наставна содржина (1 час) – Животни средини

Наставни средства: учебник


Активности на часот: Наставникот ги остава учениците да работат самостојно, а тој ја следи нивната работа. Во завршниот дел од часот учениците вршат презентација на својата изработка, а наставникот ги објаснува работите што ги интересираат учениците.


Наставни средства: чаша со вода, парче свежа земја, метален сад со вода, решо, лист хартија

Методи на оценување: Употреба на наставно ливче, чек листа и сл.

Активности на часот:Наставникот е координатор на часот. Ги дели учениците во групи и им дава

упатства во изработка на вежбата. Ја следи работата на секоја група и помага по потреба. Учениците внимателно ги слушаат инструкциите, се координираат меѓу себе и почнуваат со работа. Вежбата што ја извршуваат е докажување на присуството на воздух и вода во почвата, докажување на присуство на вода во различни почви, воздух во водата, изработување на илустрација за соодносот на солената и слатката вода на Земјата. Во завршниот дел од часот секоја група врши презентација и се избира најубаво изработената вежба.

Час бр. 3 и 4 Наставна содржина – Разновидност на живиот свет


70

да ја согледаат разновидноста на живиот свет;да го објаснуваат групирањето на организмите според сложеноста и сродството;да ги разликуваат припадниците на различни царства.

Наставна содржина (3 час) –Разновидност на живиот свет



Активности на часот:Наставникот со помош на наведените средства ги запознава учениците со

петте царства на живите организми и нивните карактеристики. Потоа им дава задачи самостојно да ги извршат.

Учениците го следат наставникот во неговото излагање, влегуваат со него во дискусија и ја совладуваат содржината. Во завршниот дел од часот учениците пребаруваат по Интернет содржини во врска со тековната содржина.

Наставна содржина (4 час) – Вежби и повторување (дискусија за петте царства на живиот свет)

Наставни средства: видео материјали


Активности на часот:Оваа вежба всушност е дискусија за петте царства на живите организми, врз

основа на графички и видео материјали. Наставникот презентира слики и клипови во врска со вежбата. Учениците набљудуваат, а потоа влегуваат во дискусија со наставникот и меѓусебно. На крајот донесуваат заеднички заклучок.

Час бр. 5 и 6 Наставна содржина – Копно и копнени животни заедници

Цели на содржината:3. да ги поврзуваат особините на копнената животна средина со типот на

животната заедница (ливада, шума).

Наставна содржина (5 час) – Копно и копнени животни заедници

71



Активности на часот:Наставникот со методот прашање-одговор ги насочува учениците кон

критичко размислување. Дискутирајќи за познати работи тој им помага на учениците да ги прават потребните класификации и да ги знаат нивните карактеристики.


Наставни средства: видео запис, хамер, слики, боици

Методи на оценување: Употреба на наставно ливче, чек листа...

Активности на часот:Наставникот најпрво им прикажува на учениците видео запис за копнените

животни заедници. Потоа ги дели учениците во групи и ги надгледува додека ја изведуваат вежбата.

Учениците со внимание го следат филмот, дискутираат меѓусебно, а потоа во групи го распоредуваат материјалот, се координираат меѓусебно и почнуваат да го изработуваат паното за растенијата и животните кои се типични за ливада и шума.

Час бр.7 и 8 Наставна содржина – Води на Земјата и водни животи заедници

Цели на содржината: да наведуваат примери за водите (море, река, поток, езеро, бара); да ги поврзуваат особините на водената животна средина со типот на

животната заедница (барска, речна езерска); да научат дека водата има многу важна улога во нашите животи, и да научат

истата да ја штедат ;

Наставна содржина (7 час) – Води на Земјата и водни животни заедници

Наставни средства: учебник

72


Активности на часот:Наставникот им дава задача на учениците во своите тетратки во табели да

наведат што знаат за речната, езерската и барската животна заедница и живиот свет во неа. Потоа учениците меѓу себе ги разменуваат тетратките, и, на тој начин, добиваат нови информации.

Откако ќе завршат со задачата, наставникот во оваа содржина го вметнува еко - стандардот Заштеда на вода , и како резултат на тоа, развива дискусија со учениците за значењето и улогата на водата во нашите животи, и за нејзино штедење од страна на луѓето. Притоа, учениците може да напишат упатства за рационално користење на водата, а, потоа, на видно место, истите да се истакнат.

На крајот од часот, наставникот, заедно со учениците, прави план за санирање или замена на чешмите кои не функционираат, а сето тоа да биде со цел да се намали потрошувачката на водата во училиштето.


Наставни средства: видео запис, хамер, слики, боици


Активности на часот:Наставникот најпрво им прикажува на учениците видео запис за водните

животни заедници. Потоа ги дели учениците во групи и ги надгледува додека ја изведуваат вежбата.

Учениците со внимание го следат филмот, дискутираат меѓусебно, а потоа во групи го распоредуваат материјалот, се координираат меѓусебно и почнуваат да го изработуваат паното за растенијата и животните кои се типични за бара, река, езеро.

Час бр. 9 и 10 Наставна содржина – Атмосфера

Цели на содржината: да дефинираат атмосфера; да го објаснуваат нејзиниот состав; да го објаснуваат нејзиното значење за животот на Земјата; да ги набројуваат деловите на атмосферата и нивните карактеристики.

Наставна содржина (9 час) – Атмосфера



73

Активности на часот:Наставникот прикажувајќи слики и клипови, ги запознава учениците со

новата содржина. Тој постојано наоѓа начин за да ги вклучи и учениците во дискусија.

Учениците набљудуваат, слушаат, поставуваат прашања, одговараат на прашањата на наставникот, донесуваат заклучоци и ја совладуваат материјата. Задача за дома е следење и бележење на среднодневната температура на воздухот во текот на една недела.

Наставна содржина ( 10 час) – Вежби и повторување

Наставни средства: компјутер, тетратка, молив

Методи на оценување: Употреба на чек листи, наставно ливче и сл.

Активности на часот:Наставникот им да задача на секој ученик да истражува на Интернет за

среднодневната температура на воздухот во тек на една недела. Учениците го извршуваат истражувањето самостојно и на крајот од часот

секој ги презентира своите резултати. Ги презентираат и резултатите од нивните мерења.

Час бр. 11 и 12 Наставна содржина – Време

Цели на содржината: да дефинираат време; да ги препознаваат временските елементи; да дефинираат метеорологија; да дефинираат температура и воздушен притисок; да ги објаснат ветерот и врнежите како природни појави.

Наставна содржина (11 час) – Време



Активности на часот:Наставникот прикажувајќи слики и клипови, ги запознава учениците со

новата содржина. Тој постојано наоѓа начин за да ги вклучи и учениците во дискусија.

Учениците набљудуваат, слушаат, поставуваат прашања, одговараат на прашањата на наставникот, донесуваат заклучоци и ја совладуваат материјата.

74

Задача за дома е следење на временските прилики во текот на една недела и внесување на податоците во табела.


Наставни средства: компјутер


Активности на часот:Наставникот им дава задача на секој ученик да истражува на Интернет за

промената на временските во тек на една недела. Учениците го извршуваат истражувањето самостојно,ги внесуваат податоците во табела и на крајот од часот секој ги презентира своите резултати. Ги презентираат и домашните резултати.

Час бр. 13 и 14 Наставна содржина – Клима

Цели на содржината: да дефинираат клима; да објаснат како се следат климатските промени; да објаснат од што најмногу ќе зависи климата; да ги набројат климатските типови во топлинските појаси; да набројат во кој климатски појас има најмногу разлики меѓу типовите.

Наставна содржина (13 час) – Клима

Наставни средства: учебник, енциклопедии


Активности на часот:Наставникот ги презентира најинтересните податоци во врска со

содржината, а, потоа на учениците им дава за задача да извршат пребарување на интернет за климата. По завршувањето на задачата, се поставуваат прашања и истите се одговараат.


Наставни средства: компјутер

Методи на оценување: Употреба наставно ливче

75

Активности на часот:Наставникот им дава задача на учениците да бараат сателитски снимки за

климата на Интернет. Тој ја следи работата на учениците и по потреба помага. Учениците го вршат истражувањето самостојно, а потоа ги презентираат

резултатите за кои се врши дискусија на часот.

Час бр.15, 16 и 17 Наставна содржина – Менување на природата со урбанизација

Цели на содржината: да објаснат што се подразбира под поимот урбанизација; да дефинираат град како населено место; да објаснат како брзиот развој на градовите ја менува природата; да ги набројат проблемите на луѓето во големите градови; да ги набројат мерките за заштита на природата.

Наставна содржина (15 час) – Менување на природата со урбанизација

Наставни средства: слики, енциклопедии, компјутер


Активности на часот:Наставникот ги остава учаниците да кажат што имаат во врска со оваа

содржина, да започнат дискусија меѓусебно, а потоа тој ги систематизира потребните податоци и дава заклуцоци. Наставникот ја следи дискусијата на учениците и не дозволува таа да продолжи во погрешна насока.


Наставни средства: комјутер, енциклопедии и др. литература.


Активности на часот:Наставникот е координатор на часот, ги дели учениците во групи, им задава

задача , ја следи нивната работа.Учениците во групи се координираат и вршат истражување затоа на кој

начин земјоделството и индустријата ја менуваат природата.

76

По завршувањето на истражувањето секоја група прави презентација и се избира најдобрата.


Наставни средсва: компјутер


Активности на часот:Наставникот е координатор на часот, ги дели учениците во групи, им задава

задача, ја следи нивната работа.Учениците во групи се координираат и вршат истражување за тоа како се

шири една населба (место на живеење). По завршувањето на истражувањето секоја група прави презентација и се избира најдобрата.

Час бр. 18 Наставна содржина – Систематизација на знаењата за темата: Екологија и разновидност на живиот свет

Цели на содржината: да ги опишуваат условите за живот во животните средини:вода и почва; да ја согледуваат разновидноста на живиот свет; да го објаснуваат групирањето на организмите според сложеноста и

сродството (царства на живите организми); да ја објасниваат големината и значењето на морињата; да ги поврзуваат одликите на животната средина (копнена и водена) со

типот на животната заедница (ливада, шума, барска, речна, езерска заедница);

да ги опишуваат составот, поделбата, појавите и процесите во атмосферата, преку примери;

да ги разликуваат поимите време (временски прилики) и клима; да ја објаснуваат климата и разместеноста на климатските појаси на Земјата; да опишуваат како човекот ја менува природата со ширењето на населбите; да објаснуваат како земјоделството и индустријата ја менуваат природата,

преку примери; да ги искажуваат своите размислувања за позитивните и негативните

последици од урбанизацијата.




77

Наставникот со помош на претходно изработените инструменти ги проверува постигањата на учениците со што ја согледува ефикасноста во наставата и учењето.


Забелешки:

78

Documents

TPP prirodni nauki SUZI.doc