Trabzon HES Projesi

TRABZON İLİ, MAÇKA İLÇESİ, KALYAN DERESİ CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

Sorumlu Firmalar: Müşteri: DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE

TİCARET A.Ş. ÇED Firması:

degol

ÇEVRE MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE TİCARET LTD. ŞTİ.

Doküman Adı:

PROJE TANITIM DOSYASI (SEÇME-ELEME KRİTERLERİNE GÖRE HAZIRLANMIŞTIR)

0 NİHAİ RAPOR C Revize B Revize A İlk Teslim N.O.T. Ö.P. K.B.G.

Revizyon Tarih Tanımı Hazırlayan Kontrol Onay Müşteri

PROJE SAHİBİNİN ADI DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

ADRESİ CİNNAH CADDESİ NO:59/7 ÇANKAYA/ANKARA TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 441 55 09 – 0312 441 54 16

PROJENİN ADI CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJESİ

PROJE BEDELİ 19.117.796 TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ TRABZON İLİ MAÇKA İLÇESİ KALYAN DERESİ

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE

Cinali Regülatör Koordinatları (WGS84 COĞRAFİK)

No WGS 84 Coğrafik

enlem boylam 1 40.80177 39.67761 2 40.80174 39.67794 3 40.80147 39.67785 4 40.80149 39.6775

Cinali Yükleme Havuzu Koordinatları (WGS84 COĞRAFİK)

No WGS 84 Coğrafik

enlem boylam 1 40.83182 39.69032 2 40.83182 39.69091 3 40.83137 39.69091 4 40.83137 39.69031

CinaliSantral Binası Koordinatları (WGS84 COĞRAFİK)

No WGS 84 Coğrafik

enlem boylam 1 40.83399 39.68892 2 40.83363 39.68951 3 40.83309 39.68879 4 40.83346 39.68832

PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ

Enerji (Ek-2) Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santral (6.808 MW)

PROJENİN TANIMI VE GAYESİ Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali ile Doğu Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin gelişen ekonomisi ve artan nüfusuna cevap verecek elektrik enerjisi ihtiyacının; bir kısmının karşılanması

PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI

degol ÇEVRE MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE TİCARET LTD. ŞTİ.

PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI

NACİ ÇAKIR MAH. SİNAN CAD. 758. SOK. NO: 18/ A DİKMEN / ANKARA 0 312 479 57 11 0 312 479 58 11 (Pbx)

PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ 04.12.2009

degol ÇEVRE MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK TİCARET LTD. ŞTİ.

i

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................ i

TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................................ ii

ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................. ii

EKLER LİSTESİ ................................................................................................................... iii

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ ............................................................................................. 1

a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı ............................................................................................................................. 1

b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) ............................................................................................................................... 10

c) Atık Üretim Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri ..................................................................................................................... 15

ç) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski ........................ 29

d) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler .......................................... 30

2. PROJENİN YERİ ......................................................................................................... 39

a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) ............................................................................................................................... 39

b) EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler ........................................................................................................................ 41

3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJENİN ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ).......................................................... 57

SONUÇLAR ....................................................................................................................... 58

KAYNAKLAR

EKLER

RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI


ii

TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No

Cinali Regülatör Koordinatları (WGS84 COĞRAFİK) ....................................................... i Cinali Yükleme Havuzu Koordinatları (WGS84 COĞRAFİK) ........................................... i CinaliSantral Binası Koordinatları (WGS84 COĞRAFİK) ................................................ i Tablo 1.a.1. Cinali Regülatörü Koordinatları ................................................................... 2 Tablo 1.a.2. Cinali Yükleme Havuzu Koordinatları ......................................................... 2 Tablo 1.a.3. Cinali Santral Binası Koordinatları .............................................................. 2 Tablo 1.a.4. Cinali Tünel Giriş ve Çıkış Koordinatları ........................... Hata! Yer işareti

tanımlanmamış. Tablo 1.b.1. Regülatör Yeri Aylık Ortalama Debileri (m3/sn) ........................................ 13 Tablo 1.b.3. Tennant (Montana) Metodu 1976 ............................................................... 13 Tablo 1.c.2. İş makineleri Yakıt Tüketimi (TÜPRAŞ) ..................................................... 18 Tablo 1.c.3. Motorin ve Benzinin Özellikleri (TÜPRAŞ) ................................................ 18 Tablo 1.c.4. Kamyonlardan Kaynaklanan Emisyon Değerleri (1 adet kamyon için) . 18 Tablo 1.c.5.Yükleyiciden Kaynaklanan Emisyon Değerleri ........................................ 19 Tablo 1.c.6. Ekskavatörden Kaynaklanan Emisyon Değerleri ................................... 19 Tablo 1.c.7. Gürültü Ölçüm Noktaları ve Ölçüm Sonuçları ............................................... 20 Tablo 1.c.8. Gürültü Ölçüm Cihazı ve Teknik Özellikleri ................................................... 21 Tablo 1.c.9. İnşaat Ekipmanlarından Kaynaklanan Emisyon Değerleri ..................... 22 Tablo 1.c.10. İnşaat Aşamasından Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre

Değişimi ..................................................................................................................... 23 Tablo 1.c.11. Ses Gücü Düzeyleri ................................................................................... 26 Tablo 1.c.12. İşletme Aşaması Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi ............ 27 Tablo 2.b.1. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Flora Türleri .................................. 44 Tablo.2.b.2. Proje Alanında Tespit Edilen Balık Türleri .................................................... 51 Tablo.2.b.3. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen İkiyaşamlı Türler ........................... 51 Tablo.2.b.4. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen Türleri ........................... 52 Tablo 2.b.6. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Memeli Hayvan Türleri .................. 55

ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No

Şekil 1.a.1. Hidroelektrik Santrali Çalışma Prensibi ............................................................ 9 Şekil 1.a.2. Hidroelektrik Santrali İş Akım Şeması ............................................................ 10 Şekil 1.b.1 Trabzon İli akım Gözlem İstasyonları .............................................................. 12 Şekil 1.c.1. Gürültü Dağılım Grafiği (0-100 metre) ............................................................ 24 Şekil 1.c.2. Gürültü Dağılım Grafiği (0-1000 metre) .......................................................... 25 Şekil 1.c.3. Gürültü Yayılım Grafiği (Kaynakların aynı anda çalışması durumunda) ........ 28 Şekil 1.ç.1. Acil Müdahale Planı ........................................................................................ 30 Şekil 2.a.1. Yer Bulduru Haritası ....................................................................................... 40


iii

EKLER LİSTESİ EK 1. 1/25 000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA ÜZERİNE İŞARETLENMİŞ GENEL DURUM PLANI EK 2. BÖLGENİN JEOLOJİSİ VE JEOLOJİK HARİTASI EK 3. SIZDIRMASIZ FOSSEPTİK PLANI EK 4. MODELLEME SONUÇLARI EK 5. PROJE ALANI VE ÇEVRESİNİ GÖSTERİR FOTOĞRAFLAR EK 6. HAVZA BOYKESİTLERİ EK 7. REGÜLATÖR PLANI EK 8. TEK HAT ŞEMASI

BÖLÜM 1

PROJENİN ÖZELLİKLERİ

DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİPROJE TANITIM DOSYASI


1

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak

Personel Sayısı

Enerji sektöründe temel amaç, artan nüfusun ve gelişen ekonominin enerji ihtiyaçlarının sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve mümkün olan en düşük maliyetlerde karşılanabilmesidir.

1970 yıllarında ortaya çıkan petrol krizi ülkelerin enerji politikalarında önemli değişiklikler olmasına neden olmuştur. Özellikle ülkemizin petrol kaynakları yönünden zayıf olması buna karşılık yüzeysel su kaynaklarının fazla olması enerji politikasının hidroelektrik santrallere doğru kaymasına neden olmuştur. Hidroelektrik santrallerinin işletim maliyetlerinin düşük olması ve çevreye önemli zarar verici etkilerinin bulunmaması nedeniyle tüm dünyada tercih edilen başlıca enerji kaynaklarındandır.

Petrol, doğalgaz ve kömür gibi enerji kaynaklarından yoksun olan ülkemizde enerji üretimi bu kaynaklardan sağlanmaya çalışıldığında kaynakların ithal edilmesi nedeniyle oldukça pahalıya gelmektedir. Buna karşılık Türkiye’de gelişen ekonominin enerji ihtiyacı gün geçtikçe artmaktadır.

Enerji ihtiyacının sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve düşük maliyetlerde karşılanabilmesi için hidroelektrik santrallerine ihtiyaç duyulmaktadır. TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından yapılan enerji talep projeksiyonlarına göre ülkemizde yaklaşık yıllık ortalama %8’lik bir talep artışı mevcuttur. Uzun dönem planlama çalışmalarında elektrik enerji talebinin 2010 yılında 286,5 milyar kWh, 2020 yılında 566,5 milyar kWh ve 2030 yılında 990 milyar kWh olması beklenmektedir. Bu nedenle yapılacak her hidroelektrik santralı ülkemiz için önem kazanmaktadır.

Trabzon İli, Maçka İlçesi, Kalyan Deresi üzerinde kurulacak olan Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali ile Doğu Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin gelişen ekonomisi ve artan nüfusuna karşılık cevap verecek elektrik enerjisi ihtiyacının bir kısmı karşılanacaktır.

Proje alanında Doğu Karadeniz Bölgesi iklim özellikleri hüküm sürer. Denize yakın ve paralel şekilde uzanan ve büyük yükseltiler oluşturan Doğu Karadeniz Dağları bölge ikliminin özelliklerini belirler.

Cinali Regülatörü ve HES projesinin ilk tasarımında Regülatör Yapısı Kalyan Dere üzerinde 452 m talveg kotuna yerleştirilmiş ve kret kotu 465 m olarak belirlenmiştir. Böylece regülatör yerinde günlük regülasyonu sağlayacak kadar depolama yapılması hedeflenmiştir. İlk tasarımda minimum santral kuyruksuyu kotu da 316.50 olarak alınmıştır. Bu değerlere göre santral kurulu gücü 5.90 MWm, 5.72 MWe olarak oluşmuş ve bu değerler ile DSİ Genel Müdürlüğü ile 22.08.2006 tarihinde Su Kullanım Anlaşması imzalanmış, EPDK’dan 21.09.2006 tarih ve EÜ/921-4/725 no ile üretim lisansı alınmıştır.

Lisans alımı sonrası detaylı çalışmalara başlanmış ve bu çalışmalar sırasında regülatörün yer aldığı kotların jeolojik olarak uygun olmadığı, heyelanlı bölgeler olduğu ve projenin kret kotunun yükseltilmemesi durumunda inşa edilmesinin hemen hemen imkansız olacağı belirlenmiş ve DSİ Genel Müdürlüğü’ne projenin kotunun değiştirilmesi için 16.04.2007 tarihinde başvuru yapılmıştır. Aynı dönemde DSİ XXII.Bölge Müdürlüğü 24.04.2007 tarih ve 123.169 sayılı yazısı ile Cinali Regülatörü ve HES projesi kuyruksuyu kotunun, Atasu Barajı Mutlak Koruma Alanı dolayısıyla uygun olmadığını belirlemiş ve kuyruksuyu kotunun 340.00 m kotuna taşınması gerektiğini firmaya bildirmiştir.




2

Cinali Regülatörü ve HES projesi membasında Yüzüncü Yıl HES projesi yer almaktadır. Yüzüncü Yıl HES Projesi ile Kalyan Derenin 1083 ile 467 kotları arasında enerji üretimi tasarlanmıştır. Yüzüncü Yıl HES projesi, firma bünyesinde yer alan Çark Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret Limited Şirketine aittir.

Yapılan çalışmalar sonrası Kalyan Dere üzerinde 1083 m ile 505 m kotları arası Yüzüncü Yıl HES, 500 m ile 340 m arasında Cinali Regülatörü ve HES projesi yer alacaktır.

Cinali Regülatörü ve HES projesinin kuyruksuyu kotu, Atasu Barajı Mutlak Koruma Alanı açısından 340.00 m kotundadır.

Cinali Regülatörü ve HES Projesi inşaatı 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır. Projenin inşaat süresi tamamlandıktan sonra ömrü 50 yıldır.

1/25 000 ölçekli topografik harita üzerine işaretlenmiş proje birimlerini gösterir ‘Proje Genel Durum Planı Ek-1’de sunulmuştur.

Cinali Regülatörü ve HES Projesine ait koordinatlar aşağıdaki tablolarda verilmiştir.

Tablo 1.a.1. Cinali Regülatörü Koordinatları

No

UTM ED 50 VGS 84 Coğrafik

y x enlem boylam

1 557174 4517156 40.80177 39.67761

2 557202 4517153 40.80174 39.67794

3 557195 4517122 40.80147 39.67785

4 557165 4517124 40.80149 39.6775 Tablo 1.a.2. Cinali Yükleme Havuzu Koordinatları

No


y x enlem boylam

1 558220 4520500 40.83182 39.69032

2 558270 4520500 40.83182 39.69091

3 558270 4520450 40.83137 39.69091

4 558220 4520450 40.83137 39.69031 Tablo 1.a.3. Cinali Santral Binası Koordinatları

No


y x enlem boylam

1 558100 4520740 40.83399 39.68892

2 558150 4520700 40.83363 39.68951

3 558090 4520640 40.83309 39.68879

4 558050 4520680 40.83346 39.68832

Proje büyüklükleri ile ilgili gerekli karakteristik bilgiler:

Proje kapsamında Kalyan Dere üzerinde 495 m talveg ve 500 m kret kotunda dolu gövdeli bir regülatör inşa edilecek ve regülatör yapısında priz yapısı vasıtası ile alınan sular kanal ve tünel yapıları ile yükleme havuzuna ulaştırılacaktır. Yöre dağınık bir yerleşim yapısına sahip olduğundan ve jeolojik sebeplerden dolayı iletim yapısının bir bölümü tünel




3

olarak projelendirilecektir. Böylelikle kamulaştırma ihtiyacı en aza indirilecektir. İletim hattı sonrası cebri boru yapısı ile su santrale iletilecektir. Cebri Boru çapı 1.40 m olarak belirlenmiştir. Cebri Boru santrale girmeden önce 2 kola ayrılacaktır. Her kol 0.90 m çapında imal edilecektir. Cebri boru inşaatı sırasında gerekli görülen yerlere esnek conta ve tespit kitleleri yerleştirilecektir. Santral binası betonarme olarak inşa edilecektir. Enerji üretimi için 2 adet Francis türbin ve türbinlere uygun jeneratör ve transformatörler kullanılacaktır. Francis türbinler yatay eksenli olacak olup her bir ünite kurulu gücü 3.509 MW tır. Enerji üretecek olan jeneratörler 4100 kVA gücündedir. Transformatörler de jeneratörlere uygun olarak 4100 kVA gücünde olacaktır.

Proje debisi yapılan optimizasyon hesaplamaları sonucu 5.00 m3/s olarak belirlenmiştir. Brüt düşü 160 m, net düşü ise 155.50 m’dir. Proje kurulu gücü 6.808 MW olup enerji üretimi ise yıllık 23 366 000 kWh olarak gerçekleşecektir. Enerji üretiminin 3 459 000 kWh’ı firm enerji, 19 907 000 kWh’ı ise sekonder enerjidir.

Proje Ekonomisi (2009 Birim Fiyatlarıyla)

Tesis bedeli : 15 543 889 TL

Proje bedeli : 18 375 472 TL

Toplam yatırım bedeli : 19 117 796 TL

Yıllık toplam gelir(DSİ) : 1 296 707 TL

Yıllık toplam gelir (Piyasa) : 2 570 260 TL

Yıllık toplam gider : 2 133 116 TL

Proje rantabilitesi : 0.608 (DSİ) – 1.205 (Piyasa)

Dahili karlılık faiz oranı : %4.42 (DSİ) – %11.50 (Piyasa)

KURULACAK TESİSLER:

Projede taş ocağı, beton santrali, kırma-eleme tesisi vb. yapılar kurulmayacak olup projenin inşaat aşamasına geçildiğinde firma hazır betonu en yakın beton santralinden agrega malzemesini ise en yakın yıkama eleme tesisinden satın alacaktır.

Su Alma Yapısı

Kalyan Dere üzerinde su alma yapısı olarak dolu gövdeli bir regülatör inşa edilecek olup dolusavak taşkın debisi 74.37 m3/s’dir. Priz kapağı ve çakıl geçidi sağ sahil üzerinde yer almaktadır. Priz Yapısı Kapağı 2x2.50x1.00m ve Çakıl Geçidi Kapağı 1x2.00x1.50m boyutlarında imal edilecektir. Kullanılacak kapaklar el kumandalı olacak şekilde DSİ Tip Projelerine uygun imal edilecektir. Priz sonrası çökeltim havuzuna alınacak olan su buradan betonarme kesitli açık kanala iletilecektir. Çökeltim havuzuna fazla giren suyun tahliyesinin sağlanması amacıyla bir taşkın savağı inşa edilecek, ayrıca havuzda biriken rusubatın temizlenmesi ve gerektiğinde havuzun tahliye edilmesinin sağlanması amacıyla kapaklı bir yıkama kanalı bırakılacaktır. Çökeltim havuzu boyu 20m ve genişliği 5.80m dir. Su hızı 0.30 m/s değerinin altına düşürülerek rusubatın çökelmesi sağlanacaktır. Rusubatın dışarı atılmasını sağlamak amacıyla 1.00x1.00 m ölçülerinde bir kapak bırakılacaktır.




4

Priz yapısı sonrası çökeltim havuzu yer almaktadır. Çökeltim havuzunda su hızı 0.30m/s’nin altında olacak ve çökelecek partikül çapı 0.5 mm olacak şekilde projelendirilecektir. Çökeltim havuzu sonrası bir eşik ile tünel giriş yapısı inşa edilecektir. Havuzda birikecek rusubatı atabilmek ve gerektiğinde havuzu boşaltmak için havuz sonunda 1.00 x 1.00 m boyutlarında yıkama kanalı yerleştirilecektir. Havuza fazla su girdiği taktirde bu suyun tahliyesi amacıyla taşma savağı inşa edilecektir. Taşma savağı kotu 499.75 m olacaktır.

• Tipi : Dolu Gövdeli Regülatör • Talveg kotu : 495.00 m • Kret kotu : 500.00 m • Talvegten Yükseklik : 5.00 m • Dolusavak kapasitesi : 74.37 m³/s (Q100 - Sentetik Metod) • Regülatör havuz uzunluğu : 10.00 m • Kret Genişliği : 40.00 m • Çakıl Geçidi Yeri : Sağ Sahil • Çakıl Geçidi Kapağı : 1x2.00x1.50 m • Priz Yapısı Yeri : Sağ Sahil • Priz Yapısı Kapağı : 2x2.50x1.00 m

İletim Hattı

Betonarme kesitli kanal ve betonarme dairesel kesitli tünelden oluşmaktadır. İletim hattı toplam uzunluğu 3880 m’dir. Bunun 2410 m’si kanal, 1470 m’si betonarme tüneldir. Çökeltim havuzu sonrası öncelikle 245 m kanal inşa edilecek, daha sonra tünel yapısı yer alacaktır. Tünel sonrası hat tekrar kanal olarak 1965 m devam edecek ve yükleme havuzuna ulaşılacaktır. Proje tasarım debisi 5.00 m3/s’dir.

Kanal taban genişliği 3.50 m, yüksekliği ise 1.60 m’dir. Kanal içerisinde su yüksekliği 1.26 m ( n=0.016 alınmıştır ), su hızı is 1.14 m/s olacaktır. Kanal taban eğimi 0.0005’dir.

Tünel çapı 3.50 m, tünel eğimi 0.0005 olarak belirlenmiştir. Tünelde su yüksekliği 1.55 m, hız ise 1.21m/s’dir ( n=0.016 alınmıştır ).

Cinali Regülatörü ve HES projesi iletim yapısı iki bölümden oluşmaktadır. Regülatör yapısı sonrası öncelikle 245 m kanal inşa edilecek ve daha sonra tünele girilecektir. Tünel 1470 m uzunluğundadır. Tünel sonrası tekrar kanal inşa edilerek yükleme havuzuna ulaşılacaktır. İletim kanalı toplam uzunluğu 2410 m, tünel uzunluğu 1470 m olmak üzere toplam iletim yapısı 3880 m’dir.

İletim Kanalı

İletim kanalı betonarme dikdörtgen kesitli olarak projelendirilecektir. Kanal karakteristikleri aşağıda yer almaktadır.

• Tipi : Betonarme dikdörtgen kesitli • Kanal Genişliği : 3.50 m • Kanal Yüksekliği : 1.60 m • Su Yüksekliği : 1.26 m ( n=0.016 ) • Su Hızı : 1.14 m/s • Kanal Uzunluğu : 2410 m • Tasarım Debisi : 5.00 m³/s




5

• Eğimi : 0.0005

İletim Tüneli

İletim tüneli dairesel kesitli olarak projelendirilecektir. Tünel eğimi 0.0005 olarak belirlenmiştir. Tünel basınçsız çalışacaktır.

• Tipi : Daire kesitli betonarme tünel • Tünel İç Çapı : 3.50 m • Su Yüksekliği : 1.55 m ( n=0.016 ) • Su Hızı : 1.21 m/s • Tünel Uzunluğu : 1 470 m • Tasarım Debisi : 5.00 m³/s • Eğimi : 0.0005

İletim tüneli inşaatında patlatma yapılacak olup patlatma ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda verilmiştir.

İletim tüneli inşaatı sırasında bu kapsamda delme-patlatma yöntemi için patlayıcı madde kullanımı söz konusudur. Bu amaçla patlayıcı madde olarak dinamit ve anfo kullanılması planlanmıştır.

Anfo, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun) % 5-6 oranında karıştırılması ile elde edilen patlayabilir bir karışımdır. Dünya’ da ve Türkiye’ de en çok tüketilen patlayabilir karışımdır.

Detonasyon hızı, 250 mm çapındaki bir patlatma deliğinde 4.400 m/s’ ye ulaşmaktadır. Anfo, 50 mm’ den daha düşük çaplı deliklerde sabit bir detonasyon hızına ulaşamaz. İdeal olarak anfo, orta ve geniş çaplı (75–250 mm) deliklerde en yüksek patlatma hızına ulaşır. Anfonun patlatılabilmesi için daha yüksek bir dinamit veya vb. ile ateşlenmesi gerekmektedir.

Kullanılacak patlayıcı maddeler, 29.09.1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük hükümleri kapsamında satın alınacak ve kullanılacaktır.

Proje sahibi, patlayıcı madde üreten kuruluşlar tarafından, patlayıcı madde temini ve patlatma hizmetlerini karşılamayı planlamaktadır.

Proje alanında patlayıcı madde deposu yapılmayacak ve ehliyetli kişilerce patlatmanın yapılması sağlanacaktır.

Patlayıcı Maddenin Miktarı

Hidrolik delici kullanılarak delinecek olan 76 mm çapında ve 3,50 m derinliğindeki delikler aşağıdaki gibi delinecektir.

Ateşleme işleminde patlayıcı olarak ANFO kullanılacaktır. Yemleyici olarak dinamit ateşleyici olarak elektrikli kapsül tahrikli nonel kapsül kullanılacaktır.




6

Her delik için

1 nonel kapsül

1 adet 0.25 kg dinamit

deliğin 1,75 m lik kısmına ANFO ( şarj yoğunluğu 1 kg/m) = 1,75 kg ANFO

4 adet delik, ile 280 m3 cevher veya pasa gevşetmesi yapılacaktır. Delik başına 70m3 malzeme alınacaktır.

Patlatma ile alınacak malzeme miktarı :

3,14 x 1,752 x 1470 = 14.136 m3

Proje kapsamında patlatma ile yaklaşık olarak 14.136 m3 malzeme alınacaktır.

14.136 / 70 = 202 delik

Proje kapsamında toplam 202 / 4 = 51 adet patlatma yapılacaktır.

Yıllık kullanılacak P.M miktarları

Kapsül 202 x 1 adet = 202 adet

Dinamit = 202 x 0,25kg = 50,5 kg

ANFO = 202 x 1,752 kg = 353,5 kg

Yükleme Havuzu

Eni 12.25 m, Boyu 20.00 m derinliği ise en dip noktasında 9.37m olacak şekilde tasarlanmıştır. Betonarme olarak inşa edilecektir. Suyun taşması durumunda tahliye olması amacıyla yan savak teşkil edilecek, gerektiği durumlarda suyun tahliyesinin sağlanabilmesi için dip tahliye vanası koyulacaktır. Dip tahliye vanası 500 mm çapında sürgülü vanadır.

Kanal sonrasında su yükleme havuzuna gelmektedir. Cebri Boruya alınan suyun düzenli olması ve işletmenin daha verimli olabilmesi için yükleme havuzu inşa edilmektedir. Yükleme havuzu kapasitesi 12 dakikalık proje debisini depolayabilecek şekilde projelendirilmiştir. Yükleme havuzu tabanında gelen rusubatın temizlenmesi ve gerektiğinde suyun tahliyesini sağlamak amacıyla dip tahliye vanası yerleştirilecektir. Dip tahliye vanasının çapı Ø500 mm olacaktır. Ayrıca türbinin yük atması durumunda suyun kabararak kontrolsüz olarak taşmasını engellemek amacıyla taşkın savağı yerleştirilecektir. Taşkın savağına alınan su dere yatağına bir kanal vasıtasıyla aktarılacaktır. Yükleme havuzu duvar üst kotu 498.33 olarak belirlenmiştir. Yükleme havuzu taşkın savağı 497.83 kotuna yerleştirilmiş olup herhangi bir sebeple cebri borudan su iletimi kesildiği takdirde su geriye tepmeden savaktan tahliye olabilecektir.

• Boyu : 20,00 m • En : 12,25 m • İşletme Su kotu : 497.76 m • Taşkın ( Max. )Su kotu : 498.11 m




7

• Minimum Su kotu : 493.26 m • Kapasitesi : 3480 m3

Cebri Boru:

Yükleme havuzu ile santral arasında yer alacak olup 1 400mm çapında ve 320 m uzunluğundadır. Yükleme havuzu çıkışında kelebek vana ile kumanda edilecektir. Et kalınlığı basıncın az olduğu üst kısımda 9 mm, alt kısımda ise 14 mm olacaktır. Cebri Boru et kalınlığı hesap edilirken su koçu darbesi de dikkate alınmıştır. Santral Binası girişinden önce cebri boru ikiye ayrılacaktır. Branşmanların çapı 900 mm olarak tasarlanmıştır. Branşman et kalınlığı 14 mm olarak imal edilecektir. Türbin girişinde hidrolik kontrol ve ayar vanası yer almakta olup, suyun kontrolü otomatik olarak ayarlanacaktır. Cebri boru hesapları st37 çeliği için yapılmıştır.

Cebri Boru çelik malzemeden imal edilecektir. Cebri boru et kalınlıkları hesap edilirken su koçu darbesi de dikkate alınarak işlem yapılmıştır. Cebri Boru güzergahı inşaat öncesi uygun şekilde tesviye edilecek ve daha sonra borular mesnetler üzerine yerleştirilecektir. Boru güzergahındaki kırık noktalara beton tespit kitleleri yerleştirilecek, ayrıca her on metrede bir kayıcı mesnet yerleştirilecektir. Cebri Boru Santral Binasının hemen öncesinde iki kola ayrılacak ve kollar ayrı ayrı santrale giriş yapacaktır. Her bir kolun çapı Ø900 mm olacaktır.

• Boyu : 320 m • Çapı : 1400 mm • Adet : 1 • Et kalınlığı : 9 - 14 mm

Santral Binası:

34 m uzunluğunda, 11 m genişliğindedir. Betonarme olarak inşa edilecektir. Projede yatay eksenli Francis tipi türbin kullanılması uygun bulunmuştur. 2 adet türbin yer alacak olup ünite debileri 2.50 m3/s’dir.

Santral Binası Betonarme olarak inşa edilecek ve çatısı çelik makas olacaktır. Santral Genişliği 11 m, uzunluğu ise 34 m’dir. Santralden çıkışta kısa bir kanal vasıtası ile sular dereye bağlanacaktır. Santral kuyruksuyu kotu 340 m dir.

HES ve Özellikleri

Brüt Düşü : 160.00 m Net Düşü : 155.50 m Türbin Tipi : Yatay eksenli francis Kurulu Gücü : 6.808 MW Üretilen Toplam Enerji : 23.366 GWh/yıl Firm Enerji : 3.459 GWh/yıl Sekonder Enerji : 19 907 GWh/yıl Ünite sayısı : 2 adet Ünite debileri : 2.50 m3/s Kuyruk suyu kotu : 340.00 m

Türbin Tipi, Ünite Gücü ve Adeti

Adedi : 2 Adet




8

Türbin Tipi : Yatay eksenli francis Brüt Düşü : 160.00 m Net Düşü : 155.50 m Ünite Debisi : 2.50 m3/s Verim : 0.92 Devir Sayısı : 1000 d/d Ünite Kurulu Gücü : 3.509 MW

Generatör Tipi ve Kapasitesi

Adedi : 2 adet Tipi : Yatay eksenli senkron Anma Gerilimi : 6.3 kV Güç Faktörü : 0.85 Verimi : 0.98 Ünite Gücü : 4100 kVA Devir Adeti ve Frekansı : 1000 d/d, 50 Hz

Transformatör Adedi ve Tipi

Ünite Transformatörü Adedi : 2 adet Tipi : Harici tip üç fazlı yağ izoleli Ünite Gücü : 4100 kVA Anma Gerilimi : 33/6.3± 2x2.5%kV Soğutma Şekli : ONAF Bağlantı Grubu : YNd5

İç İhtiyaç Transformatörleri

Adedi : 2 adet Ünite Gücü : 100 kVA Anma Gerilimi : 33/0.4± 2x2.5%kV Soğutma Şekli : AN Nötr Bağlantısı : Doğrudan Topraklı

Acil İhtiyaç Dizel Generatör Grubu

Adedi : 1 adet Normal Gücü : 68 kVA Anma Gerilimi : 400/231 V Frekansı : 50 Hz Güç Faktörü : 0.8 Devir Sayısı : 1500 d/d Soğutma Şekli : Radyatör, kapalı devre su soğutmalı

Santralde üretilecek enerji çıkış hatlarına konacak olan 0.5Cl doğruluk sınıflı aktif ve reaktif enerji değerlerini dört kadranda ve çift yönlü alarak ölçebilen, gerçek zaman senkronizasyonunu gerçekleştirebilen nümerik sayaçlarla yapılacaktır. Sayaçlar bir asil ve bir yedekli olarak teçhiz edilecektir.

Şalt Sahası:




9

Proje kurulu gücü 6.808 MW olup yıllık enerji üretimi 23.366 GWh/yıl’dır.

İç İhtiyaç trafosu ile ünite trafoları ve 2 ana baradan oluşan 33 kV’luk şalt sahası santral binası dışındaki açık alanda teçhiz edilecektir. OG Şalt panoları, giriş çıkış panoları ve ölçü panoları ile AÇ Alçak Gerilim, DC Dağıtım Kontrol Panoları ve Jeneratör Panoları santral binası içindeki kapalı hacimlere yerleştirilecektir.

Enerji İletimi

3.0 AWG tipinde ENH ile yaklaşık 20 km uzaklıktaki Trabzon Trafo Merkezi binasına bağlanacaktır.

Ulaşım Yolları

Su alma yapısına ve santrale ulaşmak için yol teşkil edilecektir. Açılacak yol köylere ulaşım amacıyla kullanılan asfalt yola bağlanacaktır. Yükleme Havuzuna ulaşım halihazırda mevcut olan köy yolu ile sağlanacaktır.

Şekil 1.a.1. Hidroelektrik Santrali Çalışma Prensibi




10

Şekil 1.a.2. Hidroelektrik Santrali İş Akım Şeması

Çalışacak personel; Cinali Regülatörü ve HES Projesi, inşaat aşaması sırasında 50 personelin, işletme aşamasında ise 10 personelin görev alması planlanmaktadır. İnşaat süresi yıl olarak hesaplanmıştır.

b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.)

Cinali Regülatörü ve HES projesine esas teşkil eden su kaynağı Kalyan Deresidir.

Projenin uygulandığı Arnastal Dere drenaj alanı Sarıtaş-Arnastal Yayla’dan çıkan kaynaklarla beslenir. Önce Labaza Yayla kaynaklarının suyunu taşıyan sonra da Tuzla Yayla ve Sarıtaş- Çağlak Yayla kaynaklarının suyunu taşıyan yan kollarla birleşir ve Galyan Dere adını alır.

Yüzüncüyıl, Çayırlar ve Kuşçu Köyleri sınırlarını geçer. Buradan sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla Kalyan Dere adını alarak Ormaniçi, Arıkaya, Erginköy, köylerine gelir.

500 m kret kotunda Cinali Regülatörü bulunur. Cinali, Taşalan ve Alataş’tan sonra 340 m kuyruk suyu kotunda Cinali HES bulunmaktadır. Cinali HES yerinden sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla devam ederek Maçka Çayı’na ulaşır ve Karadeniz’e sularını boşaltır.

Proje sahasının hemen hemen her tarafında değişik debilerde kaynakların bulunmasına karşılık yoğunluklu olarak aşağıda belirtilen yerlerde kaynak çıkışları olmaktadır;

Sarıtaş Yayla-Arnastal Yayla kaynakları

Savak Kapakları İle Suyun Tutulması

Cebri Borudan Suyun Geçirilmesi

Suyun Türbinlere Çarparak Türbini Çevirmesi

Jeneratörlerle Elektrik Üretimi

Santral Binasında Güç Dağılımın Yapılması

Trafodan Enerji Nakil Hattına Transfer




11

Sazlık Yayla kaynakları İsgopel Yayla kaynakları Tuzla Yayla kaynakları Labaza Yayla kaynakları Zerbenos Yayla kaynakları

Akarsu Maçka İlçesine bağlı yerleşim yerleri olan Alataş, Taşalan, Çamkonak, Erginköy, Arıkaya, Ormaniçi, Kuşçu, Çayırlar, Cinali, Yüzüncüyıl Köyleri ile yayla evlerinden geçer.

Cinali Regülatörü ve HES Projesi enerji amaçlı bir tesis olup enerji elde edildikten sonra kullanılan su tekrar dere yatağına bırakılacaktır.

Kalyan Dere üzerindeki Cinali Regülatör yerindeki akımların tespit edilmesinde, aynı dere üzerindeki DSİ 22-59 Nolu AGİ kayıtları kullanılmıştır. Bu istasyonun membasında herhangi bir sulama yoktur. Dolayısı ile kaydedilen akımlar istasyonun doğal akımlarıdır. Halen açık olan bu istasyonun kullanılabilir durumda olan 21 yıllık akım kaydı mevcuttur.

Aşağıdaki tabloda ve şekilde akım gözlem istasyonlarının verileri ve yerleri görülmektedir.


CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ PROJE TANITIM DOSYASI


12

Şekil 1.b.1 Trabzon İli akım Gözlem İstasyonları




13

Tablo 1.b.1. Regülatör Yeri Aylık Ortalama Debileri (m3/sn) Yı

llar

Ekim

Kasım

Ara

lık

Oca

k

Şuba

t

Mar

t

Nis

an

Mayıs

Haz

iran

Tem

muz

Ağu

stos

Eylü

l

Topl

am

Ort

alam

a

1992 0.94 2.19 1.03 0.83 1.01 3.86 5.74 7.22 11.61 3.96 1.43 1.66 41.48 3.46 1993 1.91 2.16 1.57 0.97 1.05 2.34 5.20 4.45 5.15 1.61 1.03 0.66 28.10 2.34 1994 0.50 1.26 1.81 0.61 1.05 2.20 3.83 2.41 1.16 0.71 0.66 0.67 16.88 1.41 1995 0.79 1.63 1.75 1.77 1.14 1.99 5.05 6.79 2.88 2.66 1.66 1.81 29.94 2.49 1996 4.09 4.29 2.30 1.03 1.19 1.53 3.86 4.33 2.57 1.06 2.04 2.29 30.57 2.55 1997 1.60 1.06 1.11 0.89 1.15 1.66 5.33 3.70 2.10 0.78 0.83 2.07 22.29 1.86 1998 3.23 2.05 0.68 0.63 1.33 3.67 9.05 5.07 3.14 0.93 0.98 0.79 31.53 2.63 1999 0.51 1.01 1.87 0.60 0.79 2.02 6.38 6.34 4.60 2.00 1.19 2.31 29.60 2.47 2000 1.11 1.09 0.86 0.67 1.41 2.79 7.31 3.86 4.63 0.87 0.73 1.43 26.77 2.23 2001 2.17 1.25 0.52 0.58 0.90 2.86 4.20 4.64 2.59 1.27 1.02 0.64 22.64 1.89 Top. 16.83 17.98 13.50 8.58 11.02 24.92 55.96 48.82 40.45 15.86 11.56 14.33 279.80 23.32Ort. 0.765 0.817 0.613 0.390 0.501 1.133 2.544 2.219 1.838 0.721 0.525 0.651 12.718 2.332

Bırakılması Gereken Can Suyu Miktarı

Nehirler üzerinde yapılan su yapıları, su miktarı, kalitesi ve dolayısıyla da su ekosistemi üzerinde bir etki oluşturmaktadır. Bu nedenle mansaptaki su ekosisteminin korunması içinde gerekli düşük akımın (çevresel akış) belirlenmesi önemli bir problem olarak ortaya çıkmaktadır (Özdemir vd., 2007). Hidrolojide düşük akım hesabı; içme ve sulama suyu temininde, hidroelektrik santrallerden verilecek minimum etek suyu hesabında, su kirliliğine yönelik çalışmalarda ve nehirlerdeki sucul ekosistemin devamlılığı için gerekli su miktarının belirlenmesinde kullanılmaktadır.

Nehirlerdeki habitatların sürdürülebilirliği için gerekli olan akış miktarına çevresel akış denir. Günümüzde bir nehrin biyolojik ihtiyaçlarına dayanan akışın yönetimi konusunda düzenlemeler, yönetmelikler henüz mevcut değildir. Ancak nehirdeki yaşamın varlığını sürdürebilmesi için bırakılması gereken su miktarının (kuyruk suyu/ can suyu) belirlenmesi amacıyla kullanılabilecek pek çok metot vardır.

Bırakılacak minimum debinin belirlenmesi sırasında kullanılan yöntemlerden birisi olan Montana Yöntemi (Tennant 1975, 1976) yıllık ortalama akımın %10’unu anlık en az, akarsu yatağı ve kullanıcı özelliklerine bağlı olarak da yıllık ortalama akımın %10’dan fazlasını uzun vadeli minimum debi olarak önermektedir.

Tennant veya Montana metodu (1976) orijinal veya modifiye edilmiş haliyle en az 25 ülkede kullanılmaktadır. Bu metodun tercih edilmesinin en önemli nedeni basitliği ve kullanım kolaylığıdır. Farklı iki 6 aylık periyot için akış rejimi, yaban hayatı, rekreasyon ve benzer çevresel değerlerle ilgili akış şartlarını tanımlamak için yıllık ortalama akışın (YOA) bir yüzdesini kullanır (Tablo 1.b.2). Tennant (1976) bunlara Ekim-Mart ve Nisan-Kasım dönemi tavsiye edilen baz akım rejimleri adını vermiştir.

Tablo 1.b.3. Tennant (Montana) Metodu 1976 Genel Akış Koşullarının Tanımı

Tavsiye Edilen Akış (YOA nın %’si olarak) Ekim-Mart

Tavsiye Edilen Akış (YOA nın %’si olarak) Nisan-Kasım

Taşkın veya maksimum 200 % 200 %

Optimum aralıkta 60-100 % 60-100 % Mükemmel 40 % 60 % Çok iyi 30 % 50 % İyi 20 % 40 % Orta 10 % 30 % Zayıf 10 % 10 % Çok az <10 % <10 %




14

Sucul ekosistemin yaşamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyulan su yukarıda da belirtildiği gibi; yıllık ortalamanın min. %10’u oranında olacaktır.

Cinali Regülatörü ve HES Projesinde Regülatör-1’den bırakılması gereken kuyruk suyu miktarı; 2,332 m3/s x %10 = 0,2332 m3/s’dir.

İnşaat ve İşletme dönemlerinde yukarıdaki paragrafta belirtilen can suyu debi miktarları dere yatağına bırakılacak en az su miktarıdır ve dere yatağına sürekli olarak verilecektir. Bırakılacak debi miktarları çalışmanın hiçbir aşamasında bu değerlerin altına inmeyecektir.

Su ortamında bulunan canlılara olabilecek etkiler konusunda ‘1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’ hükümlerine uyulacaktır.

Mansaba bırakılacak can suyu miktarının otomatik ölçümü için Devlet Su İşleri tarafından belirlenecek mevkie on-line debi ölçer (AGİ) cihazı DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. tarafından kurularak günü birlik akım kayıtları tutulacak ve işletme aşamasında ilgililerce istenecek süreler zarfında DSİ 22. Bölge Müdürlüğü ile Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne modem bağlantılı veri aktarımı sağlanacaktır.

İşletme sahası içerisinde bulunan balık türlerinin geçişine uygun ortam oluşturulacak ve bu türlerin geçişine uygun balık geçitleri (Devlet Su İşleri’nce uygun görülen özelliklte) yapılacaktır. Yapılacak olan balık geçitlerinin regülatörlerdeki kesin yerleri Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün uygun göreceği yerlerde Kati proje aşamasında uygulamaya geçecektir.

Personelin su kullanım miktarı:

İnşaat aşaması

Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali Projesinin inşaat faaliyetleri sırasında toz kontrolü ve personelin günlük kullanımı için su ihtiyacı ortaya çıkacaktır. Ayrıca şantiye çalışanları içinde içme suyuna ihtiyaç duyulacaktır. Projenin inşaat çalışmaları sırasında 50 kişinin çalışacağı düşünülmektedir. Kişi başına günlük su tüketim miktarı 150 litre alınarak;

Personelin su kullanım Miktarı = Kişi başına su kullanım miktarı x personel sayısı

Personel su kullanımı Miktarı = 150 lt/gün x 50 kişi = 7.500 litre/gün olacaktır.

İşletme aşaması

Projenin işletme çalışmaları sırasında 10 kişinin çalışacağı düşünülmektedir. Kişi başına günlük su tüketim miktarı 150 litre alınarak;



İçme suyu damacanalarla ve kullanma suyu tankerlerle olmak üzere, Civar Köylerden bedeli mukabili şantiye sahasına getirilecek veya civar yüzey sulardan temin edilecektir.




15

Projenin inşaat çalışmaları sırasında beton yapımı, toz kontrolü ve temizlik için gerekli olacak kullanma suyu da civar yüzey sularından temin edilecektir.

Cinali Regülatörü ve HES Projesi inşaat aşamasında elektrik enerjisi kullanılacak olup, elektrik civar köylerden temin edilecektir.

Bitkisel toprak, hafriyat ve pasa malzemesi;

Toplam Hafriyat Miktarı = 60.000 m3

Yıllık Hafriyat Miktarı = 30.000 m3

Aylık Hafriyat Miktarı = 2.500 m3

Günlük Hafriyat Miktarı = 83,3 m3 (83,3 m3 x 1,6 ton/m3 = 133,3 ton/gün) olacaktır ve proje kapsamında inşaat faaliyetleri çerçevesinde oluşacak hafriyat; Hafriyat toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin 13. Maddesinde belirtildiği üzere hafriyat atıkları; Belediyenin veya mahallin en büyük mülki amirinin gösterdiği ve izin verdiği yerlerde depolanacaktır.

Hafriyat öncesinde kalınlığı 10-20 cm arasında değişen bitkisel toprak; sıyrılacak ve bitkisel toprak depo alanına taşınacaktır. Bitkisel toprağın ardından alt toprak sıyrılacak ve bitkisel toprağın yan tarafında karışmayacak şekilde depolanacaktır. Depolanan malzeme daha sonra inşaat sahalarında arazi düzenlemesi yapımında dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak ise inşaat işlerinin tamamlanmasından sonra arazi düzenlemesi yapılan alanlarda (proje için) peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır.

c) Atık Üretim Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri

İnşaat Aşaması

Regülatör, kanal, yükleme havuzu, cebri boru, santral binası ve kuyruk suyu kanalı inşaatlarının 2 yıllık bir süre içerisinde rahatlıkla bitirilebileceği düşünülmektedir. Projede elektromekanik teçhizatın temini ve montajının yapılma işi için 12 aylık bir süre planlanmıştır. İhale dokümanlarının hazırlanması, ihalenin yapılıp siparişin verilmesinden sonra inşaatın 2. yılı içerisinde elektromekanik teçhizat getirilerek montaj işlerine başlanacaktır. İnşaat aşamasında 50 personelin çalıştırılması düşünülmektedir.

• Katı Atık

Tesisin inşaat ve montaj aşamasında yaklaşık 50 personel istihdam edilecektir. Bir kişiden kaynaklanacak günlük kati atik miktarı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 50 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktarı. 50 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 67 kg/gün olarak hesaplanmıştır.

• Sıvı Atık

İnşaat ve montaj çalışmalarının 2 yıl kadar süreceği öngörülmekte olup bu süre zarfında yaklaşık 50 kişi istihdam edilecektir. İnşaat ve montaj aşamasında görev alacak personelin gün içerisinde her türlü ihtiyacı proje alanına yerleştirilecek olan prefabrik konteynerler sayesinde karşılanacaktır.




16

İnşaat aşamasında 50 personelin istihdam edilmesi planlanmıştır. Kişi başına günlük su tüketim miktarı 150 litre alınarak;



Çalışacak personel için 7,5 m3/gün içme kullanma suyuna ihtiyaç olacaktır. İhtiyacının tamamının atık su olarak geri döneceği kabulü ile tesiste 7,5 m3/gün evsel atik su oluşacaktır. Oluşacak atık su kamp alanı yanına gömülecek sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacaktır. Fosseptik 3x5x5 metre boyutlarında olacaktır ve belli aralıklarla vidanjör ile en yakın arıtma tesisine taşınacaktır. Sızdırmasız Fosseptik Planına ilişkin tip proje Ek-3’de sunulmuştur.

Oluşacak sıvı atıkların bertarafı sırasında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır.

Ayrıca iletim tüneli inşaatı sırasında yer altı suyu çıkması halinde oluşacak olan bulanık sular cazibe ile iletim tünelinin sonuna yapılacak olan çökeltim havuzunda bekletilip suyun bulanıklığı gittikten sonra dere yatağına bırakılacaktır.

• Atık Yağ

Makine bakım ve yağ değişimleri sırasında oluşması muhtemel atık yağların bertarafı sırasında 30/07/2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır.

• Toz Oluşumu

Tesisin hazırlanması sırasında oluşacak toz miktarları aşağıdaki gibi hesaplanmıştır.

Arazinin hazırlanması ve inşaat hazırlık faaliyetleri süresince geçici olarak toz yayıcı işlemler gerçekleştirilecektir. Bunlar; arazinin hazırlanması amacıyla hafriyat, hafriyatın taşınması ve depolama, inşaat sahasına malzeme taşınması vb. olarak sayılabilir.

Tesis alanının düzenlenmesi işlemleri yaklaşık 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır.

Toplam Hafriyat Miktarı = 60.000 m3

Yıllık Hafriyat Miktarı = 30.000 m3

Aylık Hafriyat Miktarı = 2.500 m3

Günlük Hafriyat Miktarı = 83,3 m3 (83,3 m3 x 1,6 ton/m3 = 133,3 ton/gün)

Saatlik Hafriyat Miktarı = 10,41 m3 (10,41 m3 x 1,6 ton/m3 = 16,66 ton/saat)

a)Hafriyat Sırasında Oluşacak Toz Miktarı.

16,66 ton/saat x 0,025 kg/ton=0,416 kg/saat toz oluşacaktır.




17

b)Hafriyat Toprağının Yükleme-Boşaltma İşlemleri Sırasında Oluşacak Toz Miktarı.

0,010 kg/ton + 0,010 kg/ton = 0,020 kg/ton

16,66 ton/saat x 0,020 kg/ton=0,333 kg/saat toz oluşacaktır.

c)Hafriyat Toprağının Taşınması Sırasında Oluşacak Toz Miktarı.

Hafriyat malzemesinin taşınması sırasında 1 adet kamyonun kullanılması planlanmıştır. Sahadan 1 günde toplam 133,3 ton hafriyat olacaktır. Hafriyat, iş makineleri tarafından yapılacaktır. Bir kamyonun her seferde 30 ton taşıyabileceği varsayılarak, bir gün içerisinde toplam 5 sefer olacaktır. (Bir günde tek vardiya usulü 8 saat çalışıldığı varsayılırsa, 0,625 araç/saatlik bir hareket söz konusu olacaktır.) Malzeme alandan alındıktan sonra yaklaşık 500 metrelik stabilize yol üzerinde taşınacaktır. Araçların tesis içi hareketlerinde ortaya çıkacak olan toz miktarı,

0,7 kg/km-araç x 1 km (gidiş-geliş) x 0,625 araç/saat = 0,437 kg/saat

Hafriyat sırasında meydana gelecek olan toplam toz miktarı 1,186 kg/saat olarak hesaplanmıştır.

Projenin inşaat aşamasında hafriyat dışında inşaatta kullanılacak malzemenin nakliyesi ve inşaat imalatından kaynaklanan toz oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat için beton ve diğer malzemelerin nakliyesi için 1 günde 5 adet kamyon (beton mikseri ve kamyon) kullanılacaktır. Bir günde tek vardiya usulü ile 8 saat çalışıldığı varsayılırsa, 0,625 araç/saatlik bir hareket söz konusu olacaktır. İletim tüneli boyunca malzemenin taşınacağı stabilize yol yaklaşık 6000 metredir. Malzeme nakliyesi ve inşaat imalatı için araçların hareketinden ortaya çıkacak olan toz miktarı,

0,7 kg/km-araç x 12 km (gidiş+dönüş) x 0,625 araç/saat = 5,25 kg/saat

Proje kapsamında beton hazır olarak alınacak ve mikserler ile sahaya taşınacaktır. Bu nedenle malzeme imalatından toz oluşumu beklenmemektedir.

Projenin inşaat aşamasında oluşacak toplam toz miktarı hafriyat, malzeme nakliyesi ve inşaat imalatından kaynaklanacak olup toplam toz miktarı 6,436 kg/saat olarak hesaplanmıştır.

Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi çalışmaları kapsamında Industrial Source Complex Short Term Modeli (ISCST) version 3 kullanılmıştır. Bu model tipik bir gauss dağılım modeli olup 3 boyutlu olarak gaz veya toz çeşitli kirleticilerin dağılımının hesaplanmasında kullanılmaktadır. Model kapsamında alan, nokta, doğrusal veya hacimsel kaynakların kirletici dağılımının modellenmesi mümkündür. Model Amerikan Çevre Koruma Teşkilatı (EPA) tarafından onaylanmış ve tavsiye edilmektedir.

Modelleme kapsamında proje sahasını içerisine alan ve UTM ED 50 koordinatları

cinsinden (554000, 4506000) noktasından başlayarak 9 km x 14.5 km lik bir alanı içerisine alan bir sahada toz modellemesi yapılmıştır. Modelleme kapsamında 500 metrelik grid aralıkları alınmış olup iki regülatör, iki santral binası, iki yükleme havuzu, iki tünel ve yol güzergahının bulunduğu alanda toz oluşumuna sebep verecek faaliyetlerde bulunulacağı varsayımından hareketle İl Çevre Durum Raporundan alınan Meteorolojik veriler kullanılarak modelleme çalışmaları yürütülmüştür.




18

Meteorolojik parametrelerden karışma tabakası yüksekliği olabildiğince düşük bir

değer olarak alınmış ve 150 metre olarak seçilmiştir. Rüzgâr yönü olarak 16 değişik rüzgâr yönüne ilişkin girdiler girilmiştir. Rüzgâr hızları ise her bir yön için ayrı ayrı o yöne ait en düşük yıllık rüzgâr verisi girilerek, o yıl için en yüksek konsantrasyonların tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Meteorolojik verilere ilişkin çıktılar ekteki model çıktıları içerisinde verilmiştir.

İnşaat aşamasında tüm faaliyetlerin aynı anda yapılacağı varsayımından hareketle

yapılan dağılım modellemesi çalışması neticesinde elde edilen veriler ışığında en yüksek toz konsantrasyonu 120.92 µg/m3 olarak hesaplanmıştır. Hava Kalitesinin Değerlendirmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerlerinde Kademeli Azaltım tablosu uyarınca 2009 yılı için kısa vadeli sınır değer (KVS) genel bölgeler için 260 µg/m3 dür. Bu değer toplam 522 adet grid noktası içerisinde hiç aşılmamıştır. Yönetmelik gereğince KVS toplam sonuçların % 95 inin aşılmaması gereken değerler olduğundan, sonuç olarak KVS’nin aşılmadığı kanaatine varılmıştır.

Modelleme çalışmalarına dahil edilen ve toz oluşumu etki alanı olarak kabul edilen 9

km x 14.5 km lik alan içerisinde hiçbir yerleşim alanı mevcut değildir. Toz oluşumu sadece inşaat faaliyetleri aşamasında ortaya çıkacağından ve işletme döneminde bu etki ortadan kalkacağından proje kapsamında toz oluşumu açısından dikkate alınacak önemli bir etki beklenmemektedir.

• Atık Gaz

İnşaat aşamasında araçlar motorin kullanacaktır. Araçlardan kaynaklanacak olan emisyonlar aşağıda verilmiştir.

Tablo 1.c.2. İş makineleri Yakıt Tüketimi (TÜPRAŞ) Cinsi Çalışma Süresi (saat) Mazot Tüketimi (L/saat) Kamyon 8 226,05 Ekskavatör 8 188,64 Yükleyici 8 188,64 Tablo 1.c.3. Motorin ve Benzinin Özellikleri (TÜPRAŞ)

ÖZELLİKLER MOTORİN N. BENZİN Dansite 0.840 (ort.) 0.732 (ort.) Su ve Tortu(% hac) 0.03 (max.) yok Vizkozite (50 oC,SSF) - - Vizkozite (37.8 oC,SSU) 35-45 - Kükürt (%Agir) 0.7(max) 0.045 Kül (% Agir) 0.01(max) - Parlama Nok.(oC)min. 55 - Akma Nok.(oC)(yaz/kış) 0/-5 - Korozyon (bakır şerit) No:3 No:1 Damıtma %95 (hac.)(oC) 370 215(skn) Oktan sayısı(RON) - 91.0(min) Tel (grPb/Lt) - 0.15(max) Setan sayısı 47(min) - Buhar basıncı (kPa) - 50/80

Kamyonlardan Oluşan Emisyon Değerleri Yakıt Tipi .Dizel Araç kullanımı .Normal Motor Gücü .200HP Kükürt Miktarı( %) .0.

Tablo 1.c.4. Kamyonlardan Kaynaklanan Emisyon Değerleri (1 adet kamyon için)




19

Kirletici Madde

Emisyon Faktör (Ib/hp saat)

Emisyon Oranı (Ib saat) (motor gücü)

Potansiyel Emisyon Miktarı) (saat /yil)

Potansiyel Emisyon Yayılım (ton/yil)

Yıllık Çalışma Süresi (saat/yil)

Yıllık Gerçek Emisyon Miktarı (ton/yıl)

PM 0.0022 0.550 8760 2.41 2000 0.55 PM 10 0.0022 0.550 8760 2.41 2000 0.55 SOX 0.00205 0.513 8760 2.24 2000 0.51 NOX 0.031 7.750 8760 33.95 2000 7.75 VOC 0.002514 0.629 8760 2.75 2000 0.63 CO 0.00668 1.670 8760 7.31 2000 1.67

Yükleyiciden Kaynaklanan Emisyon Değerleri Yakıt tipi .Dizel Araç kullanımı .Normal Motor gücü .200 HP Kükürt miktarı(%) .0.7

Tablo 1.c.5.Yükleyiciden Kaynaklanan Emisyon Değerleri

Kirletici Madde

Emisyon Faktör (Ib/hp saat)

Emisyon Oranı (Ib/saat) motor gücü)

Potansiyel Emisyon Miktarı (saat/yil)



Yıllık Gerçek Emisyon Miktarı (ton/yil)

PM 0.0022 0.440 8760 1.93 2000 0.44 PM 10 0.0022 0.440 8760 1.93. 2000 0.44 SOX 0.00205 0.410 8760 1.80 2000 0.41 NOX 0.031 6.200 8760 27.16 2000 6.20 VOC 0.002514 0.503 8760 2.20 2000 0.50 CO 0.00668 1.336 8760 5.85 2000 1.34

Ekskavatörden Kaynaklanan Emisyon Değerleri Yakıt tipi Dizel Araç kullanımı Normal Motor gücü 200HP Kükürt miktarı (%) 0.7

Tablo 1.c.6. Ekskavatörden Kaynaklanan Emisyon Değerleri

Kirletici Madde

Emisyon Faktörü (Ib/hp-saat)

Emisyon oranı (lb/saat) (Motor gücü)

Potansiyel Emisyon Miktarı (saat/yıl)



Yıllık Gerçek Emisyon Miktarı (ton/yil)

PM 0.0022 0.440 8760 1.93 2000 0.44 PM 10 0.0022 0.440 8760 1.93 2000 0.44 SOX 0.002050. 0.410 8760 1.80 2000 0.41 NOX 0.031 6.200 8760 27.16 2000 6.20 VOC 0.002514 0.503 8760 2.20 2000 0.50 CO 0.00668 1.336 8760 5.85 2000 1.34

Kaynak.http//www.pca.state.mn.us/industry/sbeg/engines.xls

• Hafriyat ve İnşaat Atıkları

Hafriyat

Cinali Regülatörü ve HES Projesi kapsamında regülatörler, sifonlar, iletim kanalları, çökeltim, yükleme havuzu, santral binası kazısında aylık hafriyat miktarı yaklaşık 1911 m3 olacaktır.

Hafriyat öncesinde bitkisel toprak sıyrılacak ve bitkisel toprak depo alanına taşınacaktır. Bitkisel toprağın ardından alt toprak sıyrılacak ve bitkisel toprağın yan tarafında karışmayacak şekilde depolanacaktır. Depolanan malzeme daha sonra inşaat




20

sahalarında arazi düzenlemesi yapımında dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak ise inşaat işlerinin tamamlanmasından sonra arazi düzenlemesi yapılan alanlarda peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır.

Proje kapsamında inşaat faaliyetleri çerçevesinde oluşacak hafriyat; Hafriyat toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin 13. Maddesinde belirtildiği üzere hafriyat atıkları; Belediyenin veya mahallin en büyük mülki amirinin gösterdiği ve izin verdiği yerlerde depolanacaktır.

Açıkta depolanan yığma malzeme, hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanabilir. Bu amaçla aşağıda bazı örnekleri verilen tedbirler alınır:

• Araziye rüzgarı kesici levhalar yerleştirir, duvar örülür veya rüzgarı kesici ağaçlar dikilir,

• Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılır,

• Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılır,

• Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilir. Bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulur.

Tesis içi yollar hava kalitesini olumsuz yönde etkiliyorsa yolların bitümlü kaplama malzemeleri, beton veya benzeri malzemelerle kaplanması, düzenli olarak temizlenmesi veya toz bağlayan maddelerle muameleye tabi tutulması gereklidir.

İnşaat faaliyeti sırasında oluşması muhtemel hafriyat atıkları Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir) hükümlerince değerlendirilecektir.

• Gürültü

Projenin gerçekleştirileceği regülatör ve santral binalarının olduğu yerlerde mevcut gürültü ölçümleri yapılmış olup, ölçüm sonuçlarına göre mevcut gürültü düzeyi Lgündüz cinsinden aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 1.c.7. Gürültü Ölçüm Noktaları ve Ölçüm Sonuçları

Ölçüm Noktası Eşdeğer Gürültü Seviyesi (Lgündüz) dBA Kategori*

Regülatör Yeri 43,4 A Santral Yeri 49,2

07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Bölüm 7, Planlama Aşamasında Temel Kriterler, Gürültüye Maruz Kalma Kategorileri, Madde 27’ye göre değerlendirilmiştir.

Ölçümler belirlenen noktalarda yerden 1,5 metre yükseklikte yapmıştır. Ayrıca ölçüm öncesinde cihazın kalibrasyonu "eşdeğer gerilim" (insert-voltage) tekniği kullanılarak yapılmıştır.

Ölçüm sonuçlarından da görüleceği üzere; mevcut gürültü düzeyi ÇGDY Yönetmeliği'nin 27. Maddesi'nde belirtilen "gürültüye maruz kalma kategorileri"nden Kategori A (Lgündüz cinsinden <55 dBA) kapsamına girmekte olup, bu kategoriye giren yerler için planlama kararlarında, gürültüye çok hassas mevcut veya planlanan kullanımlar




21

göz önüne alınarak mevcut sessizliği koruyacak şekilde gürültüye karşı tedbirler alınır. Bu kategorinin en üst seviyesindeki gürültü değeri rahatsızlık verici derecede değildir.

Gürültü ölçümleri için kullanılan cihaza ait özellikler aşağıdaki gibidir.

Tablo 1.c.8. Gürültü Ölçüm Cihazı ve Teknik Özellikleri Markası SVANTEK

Modeli SVAN 949 B

Seri Numarası 9751

Oktav Bant Özelliği 1/1 ve 1/3 oktav bant filtreli

Cihazın Uygun Olduğu Standartlar IEC 651, IEC 804 ve IEC 61672-1 uluslar arası standartlara uygun

Frekans Aralığı 10 Hz-20 kHz

Ölçüm Aralığı 24-140 dBA

Ölçüm Birimleri

dBA: İnsan kulağının en çok hassas olduğu, orta ve yüksek frekansların özellikle vurgulandığı bir ses değerlendirme birimidir. Gürültü azaltılması veya kontrolünde çok kullanılan dBA birimi, ses yüksekliğinin sübjektif değerlendirilmesi ile de ilişkilidir.

Lmin: Minimum Gürültü Seviyesi: Ölçüm yapılan süre içindeki değişen gürültülerin en düşük seviyesidir.

Leq: Eşdeğer Gürültü Seviyesi: Ölçüm yapılan süre içindeki tespit edilen gürültülerin ortalama değeridir.

Lmax: Maksimum Gürültü Seviyesi: Zamana göre değişen gürültünün herhangi bir anda sahip oldugu en yüksek değerdir.

Lgündüz: Gündüz Gürültü Göstergesi: A ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup yılın gündüz sürelerinin tamamına göre belirlenir ve gündüz süresince rahatsızlık düzeyini ifade eder.

Laksam: Aksam Gürültü Göstergesi: A ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup yılın aksam sürelerinin tamamına göre belirlenir ve aksam süresince rahatsızlık düzeyini ifade eder.

Lgece: Gece Gürültü Göstergesi: A ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup yılın gece sürelerinin tamamına göre belirlenir ve gece süresince rahatsızlık düzeyini ifade eder.

Ölçüm Metodu

Belirlenen noktalarda ölçümler TS 9798 ISO 1996–2, TS 9315 (ISO 1996 – 1) ve TS 8535 EN 60651 Standartlarına uygun olarak yapılmıştır.

Ölçüm öncesi gürültü ölçüm cihazının ölçüm süresi, kaydetme seçenekleri ve ölçüm aralıkları belirlenir. Belirlenen ayarlar kaydedilerek cihazın hafızasına alınır. Cihaz eşdeğer gerilim metodu ile çalışan kalibratör ile kalibre edilir. Cihaza ait kalibrasyon sertifikası rapor sonunda sunulmuştur.




22

Ölçümler belirlenen noktalarda en yakın yansıtıcı yüzeyden ve yerden 1,5 metre yükseklikte yapılır.

Başlama düğmesi ile ölçümlerin başlama komutunun verilmesini takiben ölçüm yapan personelin çıkaracağı gürültünün ölçüm sonuçlarını etkilememesi ve personelin cihazın yanından uzaklaşabilmesi için cihaz 10 saniye bekler. 10 saniye sonunda cihaz çevresel gürültünün belirlenmesi için çalışmaya başlar.

Cihaz ile eşdeğer gürültü seviyesi (Leq), maksimum gürültü seviyeleri (Lmax), minimum gürültü seviyesi (Lmin), ses basınç düzeyi (SPL), Ses Etkilenim Düzeyi (SEL) gibi değerler ölçülebilmektedir.

Arazinin hazırlanmasından başlayarak ekipmanların monte edileceği binanın inşası tamamlanıncaya kadar devam edecek işlemeler sırasında aşağıdaki araçlar kullanılacaktır. Bu araçlardan kaynaklanabilecek olan gürültü seviyelerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT)”te verilen sınır değerlerle uyum içerisinde kalması sağlanacaktır. Araçların gürültü düzeyleri bu yönetmelikte verilen 3 Ocak 2006 tarihinden sonraki sınır değerleri sağlayacaktır. Bu kapsamda aşağıdaki tabloda verilen kaynaklardan gücü 55 kW üzerinde olan araçlar için 82+11 log P formülü kullanılarak ses basınç düzeyleri hesaplanmıştır.

Tablo 1.c.9. İnşaat Ekipmanlarından Kaynaklanan Emisyon Değerleri Gürültü Kaynağı Adet Kaynak Gücü (P) (kW) Ses Basınç Düzeyi dB Ekskavatör 2 120 105 Yükleyici 2 100 104 Kamyon 4 80 106 Beton Mikseri 4 80 103

Kaynaklardan çıkan toplam gürültü seviyesi aşağıdaki gibi hesaplanır.

Lw=10log(2x10105/10+2x10104/10+8x10103/10)

Lw=114,36 dBA

Noktasal Kaynaktan Sesin Açık Alanda Yayılımı;

Lp = Lw + 10Log (Q/4πr2)

Lw = Kapalı Alandan Yayılan Ses Gücü Düzeyi (dB)

Q = Yönelme Katsayısı (1 Açıkta)

r = mesafe (metre)

Atmosferik Düzeltme Amacıyla ise aşağıdaki denklem kullanılmıştır:

Aatm=7.4x10-8f2r/Ө

Aatm=Atmosferik Yutuş

F=Frekans (Hz)




23

R=Mesafe (m)

Ө=Havanın Bağıl Nemi (%70)

Ses basınç düzeyini (dB) Eşdeğer Gürültü Düzeyine çevirmek için aşağıdaki formülden yararlanılır:

Leq = Lp +Düzeltme Faktörü (4000 Hz için +1 olarak alınır)

Yukarıdaki formüle ilişkin 10 metre mesafedeki örnek hesaplama aşağıda verilmiştir.


Lp = 114,36 + 10Log (1/(4x3,14x102))

Lp = 83,37


Aatm=7.4x10-84000210/70

Aatm=0,2368 =0,17


Lp-Aatm = 83,37 – 0,17 = 83,2

Ses basınç düzeyini (dB) Eşdeğer Gürültü Düzeyine (dBA) çevirmek için aşağıdaki formülden yararlanılır:


Leq = 83,2 + 1 = 84,2

Tablo 1.c.10. İnşaat Aşamasından Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi

Mesafe Gürültü Düzeyi Lp (dB) Atmosferik Yutuş

Atmosferik Yutuş Sonrası Oluşan Gürültü Düzeyi

Eşdeğer Gürültü Düzeyi

(Leq) (dBA)

0 114.36 0.00 114.36 115.36 10 83.37 0.17 83.20 84.20 20 77.35 0.34 77.01 78.01 30 73.83 0.51 73.32 74.32 40 71.33 0.68 70.65 71.65 50 69.39 0.85 68.54 69.54 60 67.81 1.01 66.79 67.79 70 66.47 1.18 65.28 66.28 80 65.31 1.35 63.96 64.96 90 64.29 1.52 62.76 63.76




24

100 63.37 1.69 61.68 62.68 150 59.85 2.54 57.31 58.31 200 57.35 3.38 53.97 54.97 250 55.41 4.23 51.18 52.18 300 53.83 5.07 48.75 49.75 350 52.49 5.92 46.57 47.57 400 51.33 6.77 44.56 45.56 450 50.31 7.61 42.69 43.69 500 49.39 8.46 40.93 41.93 600 47.81 10.15 37.66 38.66 700 46.47 11.84 34.63 35.63 800 45.31 13.53 31.78 32.78 900 44.29 15.22 29.06 30.06

1000 43.37 16.91 26.46 27.46

Şekil 1.c.1. Gürültü Dağılım Grafiği (0-100 metre)




25

Şekil 1.c.2. Gürültü Dağılım Grafiği (0-1000 metre)

İnşaat aşamasında oluşacak ses basınç seviyesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin Ek VIII, Tablo 5’de diğer kaynaklar için verilen 70 dBA sınır değerini ilk 45 metre mesafede sağlamaktadır.

Regülatöre en yakın yerleşim yeri yaklaşık 80 metre mesafedeki Camiyanı Mahallesine ait bir bina olup buradaki gürültü düzeyi 64,96 dBA’dır ve yönetmelik sınır değerlerinin altındadır.

Santral Binasına en yakın yerleşim yeri yaklaşık 120 metre mesafedeki Oğulağaç Köyüne ait bir bina olup buradaki gürültü düzeyi 60,5 dBA’dır ve yönetmelik sınır değerlerinin altındadır.

Tesisin inşaatı aşamasında, 07.03.2008 tarih ve 26.809 sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin belirlemiş olduğu sınır değerlere uyulacaktır.

İşletme Aşaması

• Katı Atık

Tesisin işletme aşamasında yaklaşık 10 personel istihdam edilecektir. Bir kişiden kaynaklanacak günlük kati atik miktarı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 10 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktarı. 10 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 13,4 kg/gün olarak hesaplanmıştır.

Araç ve elektrik motorlarının bakımı sonucunda oluşacak kontamine bez, üstübü eldiven, vb. atıklar ile görevli personelden kaynaklanacak katı atıklar 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” gereğince; çevre kirliliğini önlemek ve yeniden değerlendirilerek ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak saha içerisine mevcut olan çöp varillerinde biriktirilecektir.

• Sıvı Atık




26

Tesisin işletme aşamasında, proses kaynaklı katı ve sıvı atık oluşmayacak, ancak; tesiste görev yapacak 10 personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı ve sıvı atık oluşumu söz konusu olacaktır. Kişi başı günlük 150 litre su kullanılacağı düşünülürse, günlük atık su oluşum miktarı yaklaşık 1,5 m3 olacaktır. Ortaya çıkan atık su tesis sahası içerisine inşa edilecek sızdırmasız fosseptik tankına deşarj edilecektir. Fosseptik tankı 3*5*5 metre boyutlarında olacaktır. Fosseptikten atık su ayda bir defa vidanjör ile alınarak en yakın arıtma tesisine taşınacaktır. Sızdırmasız Fosseptik Planı Ek-3’de verilmiştir.

Oluşacak sıvı atıkların bertarafı sırasında Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir) (13.02.2008 tarih 26786.sayılı Resmi Gazete de değişiklikler yayımlanmıştır) hükümlerine uyulacaktır.

• Atık Gaz

İşletme sırasında proses ve ısınma amaçlı elektrik enerjisi kullanılacaktır. Bu nedenle işletme aşamasında atık gaz oluşumu söz konusu değildir.

• Toz Oluşumu

İşletme aşamasında toz oluşturan aktiviteler yürütülmeyecektir. Bu nedenle faaliyetin işletme aşamasında toz oluşumu söz konusu değildir.

• Gürültü

Tesisin faaliyeti sırasında ortaya çıkacak gürültü enerji üretim merkezlerindeki santral binasında bulunan 2 adet türbin ve 2 adet jeneratörden kaynaklanacaktır.

Bu ekipmanlardan kaynaklanabilecek olan gürültü seviyelerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT)”te verilen sınır değerlerle uyum içerisinde kalması sağlanacaktır. Araçların gürültü düzeyleri bu yönetmelikte verilen 3 Ocak 2006 tarihinden sonraki sınır değerleri sağlayacaktır. Bu kapsamda aşağıdaki tabloda verilen kaynaklardan gücü 2 ile 10 arasında olan ekipmanlar için 96+log Pel formülü kullanılarak ses basınç düzeyleri hesaplanmıştır. Tesiste kullanılacak ve gürültü düzeylerine neden olacak ekipmanların ses gücü düzeylerine ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 1.c.11. Ses Gücü Düzeyleri Teçhizatın Tipi Motor Gücü, Pel (kW) Gürültü Düzeyi (dBA) Jenratör (2 adet) 5,00 96,7 dBA Türbin (2 adet) 6,75 96,8 dBA

Cinali Regülatörü ve HES projesi faaliyeti sırasında meydana gelebilecek maksimum gürültü seviyesi şöyle hesaplanabilir:

Kaynaklardan çıkan toplam gürültü seviyesi aşağıdaki gibi hesaplanır.

Lw=10log(2x1096,7/10+2x1096,8/10)

Lw=99,8 dBA




27

Noktasal Kaynaktan Sesin Kapalı Alanda Yayılımı;

Lp = Lw + 10Log ((Q/4πr2)+(4/R)) Lp = Ses Basıncı Düzeyi (dB) Lw = Ses Gücü Düzeyi (dB) Q = Yönelme Katsayısı (2 Yansıtıcı bir düzlem üzerinde yerde ve duvardan uzak yüzeyler için) r = mesafe R = Oda Sabiti R = S x α /(1- α) S = Odanın toplam yüzey alanı (m2) α = Odanın ortalama ses yutma katsayısı (pürüzlü beton blok için 0,25) R = 3000 m2 x 0,25/(1-0.25) =1000

Kapalı alanın içerisinde oda duvarında gözlenecek ses basınç düzeyi aşağıdaki gibi hesaplanmıştır.

Lp = 105,8 + 10Log ((2/4π(10)2)+(4/1000)) Lp = 77,824 dB


Lp = Lw + 10Log (Q/4πr2) Lw = Kapalı Alandan Yayılan Ses Gücü Düzeyi (dB) Q = Yönelme Katsayısı (1 Açıkta) r = mesafe (metre)




Aatm=7.4x10-8f2r/Ө Aatm=Atmosferik Yutuş F=Frekans (Hz) R=Mesafe (m) Ө=Havanın Bağıl Nemi (%70) Tablo 1.c.12. İşletme Aşaması Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi

Mesafe Gürültü Düzeyi Lp (dB) Atmosferik Yutuş

Atmosferik Yutuş Sonrası Oluşan Gürültü Düzeyi

Eşdeğer Gürültü Düzeyi

(Leq) (dBA)

0 99.80 0.00 99.80 100.80 1 88.81 0.02 88.79 89.79 2 82.79 0.03 82.76 83.76 3 79.27 0.05 79.22 80.22 4 76.77 0.07 76.70 77.70 5 74.83 0.08 74.75 75.75




28

6 73.25 0.10 73.15 74.15 7 71.91 0.12 71.79 72.79 8 70.75 0.14 70.61 71.61 9 69.73 0.15 69.57 70.57

10 68.81 0.17 68.64 69.64 15 65.29 0.25 65.03 66.03 20 62.79 0.34 62.45 63.45 25 60.85 0.42 60.43 61.43 30 59.27 0.51 58.76 59.76 35 57.93 0.59 57.34 58.34 40 56.77 0.68 56.09 57.09 45 55.75 0.76 54.98 55.98 50 54.83 0.85 53.98 54.98 60 53.25 1.01 52.23 53.23 70 51.91 1.18 50.72 51.72 80 50.75 1.35 49.40 50.40 90 49.73 1.52 48.20 49.20

100 48.81 1.69 47.12 48.12

Şekil 1.c.3. Gürültü Yayılım Grafiği (Kaynakların aynı anda çalışması durumunda)

Gürültü seviyesinin daha da yükselmesine engel olmak için, iş makinelerinin bakımları düzenli olarak yapılacak, iş makineleri ile çalışan personele İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü'nde belirtilen her türlü koruyucu teçhizat sağlanacaktır.

07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Ek VII’de belirtildiği üzere Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri, tesis alanı kategorisi de göz önüne alındığında; Lgündüz= 65 dBA, ve Lgece ise 55 dBA’dir.




29

Kaynaktan yaklaşık 50 metre mesafede gürültü düzeyi 55 dBA’nın altına inmektedir. Tesise en yakın yerleşim yeri nehir yatağı boyunca uzanan ve kesintisiz devam eden çeşitli köyler ve onların mahalleleridir.

Tesisin tüm yapılarının en yakın yerleşim yeri yaklaşık 80 metre olup buradaki gürültü düzeyi yönetmelik sınır değerlerinin altındadır.

ç) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski

Tesisin inşaat aşamasında; arazinin hazırlanması ve montaj ekipmanlarının kullanımına bağlı olarak personel dikkatsizliğinden kaynaklanabilecek kaza ve tehlike riskleri bulunmaktadır. Bu riskleri en aza indirebilmek için makine ve ekipman bakımları düzenli olarak yapılacak, personel iş emniyeti konusunda eğitilecektir. Proje Hidroelektrik Enerji Santrali projesi olduğundan ve malzeme satın alınacaktır.

İş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili olarak şu tedbirler alınacaktır;

- dikkat gerektiren alanlara uyarı levhaları yerleştirilecek, - personelin sürekli olarak baret takmasına özen gösterilecek, - gürültüye karşı personelin kulaklık kullanması sağlanacak, - olası yangın durumlarına karşı gerekli tedbirler alınacak ve gerekli görülen

yerlerde yangın söndürme teçhizatları bulundurulacaktır.

Proje alanında iş kazası, su taşkını, deprem, yangın, vb. gibi herhangi bir acil durumun meydana gelmesi halinde olayı ilk fark eden kişi tesis içindeki alarmla diğer birimleri uyaracaktır. Acil Müdahale Ekibi tarafından öncelikle ilgili kurumlara (hastane, itfaiye, polis vb.) haber verilecek ve yardım ekiplerinin olay yerine gelmesi sağlanacaktır.

Tesiste görevlendirilen ekipler tarafından riski engellemek için tesis içerisinde bulunan elektrik tesisat sistemleri devre dışı bırakılacaktır. Elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynakları derhal izole edilecektir.

Projenin tüm aşamalarında insan sağlığına yönelik muhtemel tüm risklerin önlenmesi amacıyla yönetmeliklerce belirlenmiş tüm sağlık ve güvenlik kurallarına uyulacak; faaliyetin her aşamasında, 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”nde yer alan yükümlülük ve tedbirler uygulanacaktır.




30

Sıhhi İmdat 112 Polis İmdat 155 Bilinmeyen Numaralar 11811 Jandarma İmdat 156 Posta Kodu 119 PTT Hizmet Danışma 161 Telefon Arıza 121 Sağlık Danışma 184 Yangın İhbarı 110 Su Arıza 185 Cenaze Hizmetleri 188 Elektrik Arıza 186

Şekil 1.ç.1. Acil Müdahale Planı

d) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler

İnşaat aşamasında; Projenin en önemli çevresel etkisi toz oluşumu olup, oluşacak toplam toz miktarı; hafriyat, malzeme nakliyesi ve inşaat imalatından kaynaklanacaktır ve 7,538 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Hesaplanan toplam toz konsantrasyonları 1,0 kg/saatin üstünde tespit edilmiştir. Hava Kalitesine Katkı değerinin hesaplanması amacıyla hava kalitesi modellemesi yapılmış ve modelleme sonuçları Ek-4’de verilmiştir.

İnşaat aşamasında tüm faaliyetlerin aynı anda yapılacağı varsayımından hareketle yapılan dağılım modellemesi çalışması neticesinde elde edilen veriler ışığında en yüksek toz konsantrasyonu 120.92 µg/m3 olarak hesaplanmıştır. Hava Kalitesinin Değerlendirmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerlerinde Kademeli Azaltım tablosu uyarınca 2009 yılı için kısa vadeli sınır değer (KVS) genel bölgeler için 260 µg/m3 dür. Bu değer toplam 522 adet grid noktası içerisinde hiç aşılmamıştır. Yönetmelik gereğince KVS toplam sonuçların % 95 inin aşılmaması gereken değerler olduğundan, sonuç olarak KVS’nin aşılmadığı kanaatine varılmıştır.

YANGIN DOĞAL AFET

SİVİL SAVUNMA & İLK YARDIM

AMBULANS

HASTAHANE

BEKÇİ

ACİL MÜDAHALE PLANI

İTFAİYE & AMBULANS

TELEFON

HASTANE




31

Tarım alanlarında, yerleşim yerleri üzerinde, karayolları ve demiryolları üzerinde; olumsuz bir etki oluşumu beklenmemektedir.

İşletme Aşamasında ise; en önemli çevresel etki gürültü oluşumu ve dere yatağındaki suyun azalmasıdır. İşletme sırasında oluşacak gürültünün de en yakın yerleşim yerini etkilemesinin söz konusu olmayacağı tespit edilmiştir. ‘Gürültü Oluşumu’ başlığı altında konu detaylı olarak açıklanmış ve alınması gereken önlemler belirtilmiştir.

İşletme aşamasında dere yatağına bırakılacak olan can suyu miktarı ile Kalyan Deresi ekolojik devamlılığı sağlanmış olacaktır. İlgili tedbirler ve değerler ‘Bırakılacak Can Suyu Miktarı başlığı altında açıklanmıştır.

İşletme dönemlerinde, projenin tarım alanlarında, yerleşim yerleri üzerinde, karayolları ve demiryolları üzerinde; olumsuz bir etki oluşumu beklenmemektedir.

Projenin Etki alanı; Kalyan Deresi üzerinde ve yakın çevresindeki arazilerde olacaktır. Bu etkiler ve alınacak tedbirler ilgili başlıklar altında aşağıda belirtilmiştir:

Gürültü Oluşumu

Cinali Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, inşaat aşamasında arazinin hazırlanması ve işletme aşamasında santralde kullanılacak ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Çalışmalar mesai saatleri ile sınırlı olacak, gece saatlerinde gürültü oluşumuna neden olacak herhangi bir faaliyet gerçekleştirilmeyecektir.

Yapılması planlanan Cinali Regülatörü ve HES Projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında yukarıda hesapları verildiği üzere yüksek gürültü düzeyleri beklenmemektedir. Gürültü faaliyet sırasında çalışacak olan makine ve teçhizat kaynaklı olacaktır.

İşletme sırasında oluşacak gürültünün en yakın yerleşim yerini etkilemesinin söz konusu olmayacağı tespit edilmiştir.

Projenin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak olan ekipmanların kontrolleri yapılacak ve ekipmanların gürültü düzeylerinin, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT)”te verilen sınır değerlerle uyum içerisinde kalması sağlanacaktır. Araçların gürültü düzeyleri bu yönetmelikte verilen 3 Ocak 2006 tarihinden sonraki sınır değerleri sağlayacaktır.

Gürültünün kontrol tedbirleri alınırken; kaynakta alıcıda ve aradaki alanda alınabilecek tedbirler söz konusudur. Bu anlamda isletme kaynakta, kapalı sistem çalışarak gürültü kontrolü sağlama yoluna gitmiştir. Tesiste çalışacak makine ve teçhizatlar yeraltına inşa edilmiş olan yapıda çalışacaklardır. Böylece makine ve teçhizatlardan kaynaklanan gürültünün çevreye yayılması minimuma indirilecektir.

Söz konusu tesiste gürültü düzeyinin aşıldığı durumlarda uyarı levhaları konulacak ve bu alanlarda çalışan personel için (11.01.1974, RG 14765) “İsçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” Madde 22‘de belirtilen önlemler alınarak isçilerin gürültüden etkilenmemeleri için kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve gereçler verilecektir. (11.01.1974, RG14765) “İsçi Sağlığı ve Is Güvenliği Tüzüğü” ve (09.12.2003, RG 25311) “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği” ilgili maddelerine uyulacaktır. Ayrıca, kullanılacak




32

olan makine ve teçhizatın bakımları düzenli olarak yaptırılarak oluşabilecek gürültü düzeyinin daha da düşük olması sağlanacaktır.

Katı Atıklar

Tesisin inşaat ve montaj aşamasında yaklaşık 50 personel istihdam edilecektir. Bir kişiden kaynaklanacak günlük kati atik miktarı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 50 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktarı. 50 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 67 kg/gün olarak hesaplanmıştır.

Tesisin işletme aşamasında yaklaşık 10 personel istihdam edilecektir. Bir kişiden kaynaklanacak günlük kati atik miktarı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 10 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktarı. 10 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 13,4 kg/gün olarak hesaplanmıştır.

Araç ve elektrik motorlarının bakımı sonucunda oluşacak kontamine bez, üstübü eldiven, vb. atıklar ile görevli personelden kaynaklanacak katı atıklar 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” gereğince; çevre kirliliğini önlemek ve yeniden değerlendirilerek ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak saha içerisine mevcut olan çöp varillerinde biriktirilecektir.

Tesis ekipmanlarının montajı çalışmaları sırasında; inşaat demiri, demir boru, çelik, sac, profil, lastik, ambalaj malzemesi gibi atıkların oluşması söz konusudur. Bu atıklardan yeniden değerlendirilmesi mümkün olan atıklar şantiye yanında hurda deposunda toplanacaktır.

Tesisin kurulması için yapılacak çukurların açılması, arazi düzenlenmesi, tesis içi yolların tesviyesi v.b. inşaat islerinde ekskavatör, kamyon, dozer ve yükleme için de lastik tekerlekli yükleyici kullanılacaktır.

İnşaat aşamasında yapılan kazı ve arazi düzenlemesi sonucu ortaya çıkan hafriyat malzemesinin saha içinde taşınması amacıyla kamyon kullanılacaktır.

Projenin inşaat ve işletme aşamasında, ortaya çıkacak evsel nitelikli katı atıklar ile geri kazanımı/dönüşümü mümkün olan atıklar, 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” gereğince; çevre kirliliğini önlemek ve yeniden değerlendirilerek ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak saha içerisinde mevcut olan çöp varillerinde biriktirilecektir.

Projenin inşaat ve işletme aşamasında, ortaya çıkacak katı atıklar 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca toplanacaktır. Bu kapsamda saha içerisinde çöp varilleri bulundurulacak ve çöp bidonları çevrenin sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza edilecektir. Biriktirilen katı atıklar belirli periyotlarda en yakın belediye ile gerekli anlaşmalar sağlanarak belediye tarafından toplanacak ve bertarafı sağlanacaktır.

Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca evsel nitelikte olmayan katı atıkların toplanmasında veya tesis içinde biriktirilmesinde, çevre ve insan sağlığını, çevrenin görünüşünü bozmayacak, çevreyi koku, toz gibi yönlerden rahatsız etmeyecek şekilde ayrı çöp bidonları kullanılacaktır.

Ambalaj ve Ambalaj Atıkları




33

Hammaddelerden kaynaklı veya faaliyet sırasında oluşacak olan ambalajlar; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre bertaraf edilecektir.

Hafriyat ve İnşaat Atığı

İnşaat aşamasında yapılacak kazılar sonucu oluşacak hafriyat malzemesi alt kısımların dolgusunda ve geri kalanı ise anlaşmalı belediyelerin hafriyat döküm sahasına aktarılacaktır. Bu nedenle hafriyat atığı beklenmemektedir.

Proje süresince Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (18/03/2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) hükümlerine uyulacaktır.

Hafriyat atığı oluşması durumunda Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Madde 9 ve 14 uyarınca gerekli önlemler alınacaktır. Bu kapsamda,

a) Atıkların çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır,

b) Atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında gerekli izinler ve onaylar alınacaktır,

c) Faaliyetler sırasında atıklar bileşenlerine göre ayrı toplanacak, geri kazanımı sağlanacak, biriktirilecek ve atığın içinde zararlı, tehlikeli ve yabancı madde bulundurulmayacaktır,

d) Faaliyete başlamadan önce, atıkların taşınması ve depolanması ile ilgili olarak Yönetmeliğin EK-2’de verilen Atık Taşıma ve Kabul Belgesi alınacaktır,

e) Atıklar belediyenin veya mülki amirin izin verdiği geri kazanım veya depolama tesisi dışındaki yerlere dökülmeyecektir,

f) Atıkların yönetimi amacıyla yapılacak harcamalar karşılanacaktır,

g) Atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında meydana gelebilecek kazalarda oluşacak zarar tazmin edilecek ve kaza sonucu oluşacak kirlilik giderilecektir.

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Madde 14 uyarınca, hafriyat toprağının çıkartılması sırasında gürültü ve görüntü kirliliği ile toz emisyonlarını azaltacak tedbirler alınacak ve faaliyet alanının çevresi kapatılacaktır. Hafriyat işlemleri sırasında kazıdan çıkacak toprak miktarı ile dolgu hacimleri eşitlenecek şekilde planlama yapılacak ve hafriyat toprağının öncelikle faaliyet alanı içerisinde değerlendirilmesi sağlanacaktır.

Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında doğal drenaj sistemleri korunacak ve olabilecek erozyona karşı önlem alınacaktır. Hafriyat toprağının çıkarılması esnasında hafriyat alanının yanındaki binalar, doğal drenaj, enerji ve telekomünikasyon tesislerini/sistemleri, kaldırım ve yol kaplaması korunacak, olabilecek hasar ve erozyona karşı önlem alınacaktır.

Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayrı olarak toplanacaktır. Derinliğine ve yapısına bağlı olarak kazılarak yeniden kullanılmak üzere yığılacaktır. Bitkisel toprağın




34

depolanacağı yer % 5’den fazla eğimli olmayacaktır. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenecek ve toprağın kalitesi korunacaktır. Bitkisel toprak uzun süre açıkta bırakılırsa yüzeyinin çabuk gelişen bitkiler ile örtülmesi sağlanacaktır. Bu proje dahilinde çevre düzenlemeleri çalışmalarda tekrar kullanılacaktır.

Proje kapsamında yol iyileştirmesi yapılması planlanmakta olup, yapılacak çalışmaların tamamı DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. tarafından yapılacak olup Trabzon İl Özel İdaresi ile koordineli çalışılacaktır.

Proje kapsamında nakliye araçlarının karayoluna zarar vermesi durumunda, oluşacak zararlar DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. tarafından Trabzon İl Özel İdaresi ile yapılacak olan protokol çerçevesinde karşılanacaktır.

Araç sürücüleri yolları kullanırken;

• Trafiği düzenleme ve denetlemeye yetkili üniformalı veya özel işaret taşıyan görevlilerin uyarı ve işaretlerine,

• Işıklı ve sesli trafik işaretlerine,

• Trafik işaret levhaları, tertipleri ve yer işaretlemelerine,

• Trafik güvenliği ve düzeni ile ilgili olarak Karayolları Trafik Kanununda ve Karayolları Trafik Yönetmeliğinde gösterilen diğer kural, yasak, zorunluluk ve yükümlülüklere,

• Hız kurallarına

• Araçların yüklenmesinde belirlenmiş ölçü ve esaslara

• Teknik arıza, kayma, yolda ani olarak meydana gelen bir bozukluk veya heyelan, yükün kayması ve düşmesi ve benzeri gibi mecburi hallerin yerleşim birimleri dışındaki karayolunda taşıt yolu üzerinde meydana geldiği takdirde, araç sürücüleri, bütün imkânları elverdiği ölçüde kullanarak hareket ettirme, itme ve benzeri şekil ve surette, araçlarını karayolu dışına, bu mümkün olmaz ise, bankette, bu da mümkün değilse taşıt yolunun en sağına almak ve her durumda yol, hava ve trafik şartları ile gece ve gündüz olmasına göre, gerekli güvenlik ve uyarı tedbirlerini derhal alıp uygulamakla yükümlüdürler.

Ayrıca, taşıma ve yükleme faaliyetleri sırasında Karayolu Trafik Kanunu’nun aşağıda verilen maddelerine titizlikle uyulacaktır.

Madde 34 : Motorlu araçların muayenelerinin, yönetmelikte belirtilen süreler içinde yaptırılması zorunludur.

Madde 36 : Motorlu araçların, sürücü belgesi sahibi olmayan kişiler tarafından karayollarında sürülmesi ve sürülmesine izin verilmesi yasaktır.

Madde 49 : Ticari amaçla yük ve yolcu taşıyan motorlu taşıt sürücülerinin, taşıt kullanma sürelerine aykırı olarak taşıt kullanması ve bunlara taşıt kullandırılması yasaktır.

Madde 65 : Araçların yüklenmesinde yönetmelikte belirtilen ölçü ve esaslara aykırı olarak (Değişik: 18.11.1986-3321/1 md.);

Tasıma sınırı üstünde yük alınması veya tasıma sınırı asılsın veya asılmasın dingil ağırlıklarını aşacak şekilde yüklenmesi,




35

Karayolu yapısı ve kapasitesi ile trafik güvenliği bakımından tehlikeli olabilecek tarzda yükleme yapılması,

Tehlikeli ve zararlı maddelerin gerekli izin ve tedbirler alınmadan taşınması,

Gabari dışı yük yüklenmesi,

Yükün karayoluna değecek, düşecek, dökülecek, saçılacak, sızacak, akacak, kayacak, gürültü çıkaracak şekilde yüklenmesi,

Yükün, her çeşit yolda ve yolun her eğiminde dengeyi bozacak, yoldaki bir şeye takılacak ve sivri çıkıntılar hasıl edecek şekilde yüklenmesi,

Sürücünün görüsüne engel olacak, aracın sürme güvenliğini bozacak ve tescil plakaları, ayırım işaretleri, dur ve dönüş ışıkları ile yansıtıcıları örtecek şekilde yüklenmesi yasaktır.

Madde 73 : Karayolunda araçların kamunun rahat ve huzurunu bozacak veya kişilere zarar verecek şekilde saygısızca sürülmesi, araçlardan bir şey atılması veya dökülmesi, seyir halinde sürücülerin, cep ve araç telefonu ile benzer haberleşme cihazlarını kullanması yasaktır.

İnşaat aşamasında tasıma faaliyetlerinde 2918 sayılı Karayolları Trafik kanunu, 19.07.2003 tarih ve 25173 sayılı R.G.’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4925 sayılı Tasıma Kanunu, 25.02.2004 tarih ve 25384 sayılı ( son değişiklik: 19.11.2006 tarih ve 26351 sayılı R.G.) Karayolu Tasıma Yönetmeliği, 18.07.1997 tarih ve 23053 sayılı ( son değişiklik: 22.03.2008 tarih ve 26824 sayılı R.G.) Karayolları Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir.

Ayrıca mevcut yollara zarar verilmesi veya malzemeyle desteklenmesi halinde Trabzon İl Özel İdaresi ile yapılacak protokol çerçevesinde ve yollar için isteyeceği her türlü şartlar yerine getirilecek ve çevre arazilere verilecek zararlar telafi edilecektir.

Atık su

İnşaat aşamasında çalışacak personel için 7,5 m3/gün içme kullanma suyuna ihtiyaç olacaktır. İhtiyacının tamamının atık su olarak geri döneceği kabulü ile tesiste 7,5 m3/gün evsel atik su oluşacaktır. Oluşacak atık su kamp alanı yanına gömülecek sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacaktır. Fosseptik 3x5x5 metre boyutlarında olacaktır ve belli aralıklarla vidanjör ile en yakın arıtma tesisine taşınacaktır.

Tesisin kurulum ve işletme aşamasında, ortaya çıkacak evsel nitelikli atık su sızdırmaz fosseptik çukurlarında toplanarak periyodik olarak vidanjörler yardımıyla en yakın belediye ile anlaşma sağlanacak ve belediye tarafından en yakın atık su arıtma tesisine deşarj edilecektir.

Tesisin faaliyete geçmesi ile birlikte tesiste toplam 10 kişi görev alacaktır.

Tesisin işletme aşamasında, proses kaynaklı katı ve sıvı atık oluşmayacak, ancak; tesiste görev yapacak 10 personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı ve sıvı atık oluşumu söz konusu olacaktır. Kişi başı günlük 150 litre su kullanılacağı düşünülürse, günlük atık su oluşum miktarı yaklaşık 1,5 m3 olacaktır. Ortaya çıkan atık su tesis sahası içerisine inşa edilecek sızdırmasız fosseptik tankına deşarj edilecektir. Fosseptik tankı 3*5*5 metre boyutlarında olacaktır. Fosseptikten atık su ayda bir defa vidanjör ile alınarak en yakın arıtma tesisine taşınacaktır.




36

Projenin tüm aşamalarında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı ayrıca 13.02.2008 tarih 26786.sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değişiklikleri de içeren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.

Atık Yağ

Makine bakım ve yağ değişimleri sırasında oluşması muhtemel atık yağlar 30/07/2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre bertaraf edilecektir.

Oluşması muhtemel atık yağlarla ilgili gerekli analizler yaptırılacak ve bertarafı sağlanacaktır.

27 Aralık 2007 tarih ve 26739 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik hükümlerine harfiyen uyulacaktır. Bu yönetmelik uyarınca aşağıdaki tedbirler alınacaktır.

a) PCB ile iştigal eden personelin koruyucu giysileri ve solunum maskelerinin malzeme ve özellikleri için 11/2/2004 tarihli ve 25370 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.

b) Çalışanlar, PCB bulaşmış elbiselerle işyerini terk edemez. Kullanım süresi dolan iş elbiselerine tehlikeli atık muamelesi uygulanır.

c) Bu ortamlarda yiyecek bulundurmak, yemek yemek, sigara içmek yasaktır. Bunlar için tesis içinde uygun yerler oluşturulur.

ç) Çalışanlar, ortam dışına çıkarken vücut temizliklerini önce sabunlu su ile sonra bol su ile durulama yaparak gerçekleştirir.

d) Kapalı çalışma ortamı ve depolar etkin bir biçimde havalandırılır.

e) Çalışma ortamı ve depolarda, kullanılmış PCB içeren kapların ve ekipmanların kapak ve vana gibi PCB çıkış noktaları kapalı tutulur.

f) Kullanılmış PCB ve PCB içeren ekipman ve maddeler boya, plastik, tahta, çözücü, kâğıt gibi yanıcı, kimyasal yükseltgen ve indirgen maddelerle aynı yerde bulundurulmaz ve depolanmaz.

g) Tüm ekipman, en azından haftada bir kez göz ile kontrol edilir. Sıvı kaçağının olup olmadığına bakılır. Kontrol sonuçları, zamanı ve gözlemler kontrol defterine kaydedilir.

ğ) PCB bulunan yerlerde kapılar ve dış mekanlar Ek-1’in (B) bendine göre işaretlenir.

h) İşletme sahasına giriş ve çıkışlar kontrol altında tutulur.

ı) Personelin, kullanılmış PCB ve PCB içeren maddeler ve ekipmanlarla işlem konusunda yeterli bilgiye sahip olması ve bu amaçla hizmet içi eğitimlere katılması sağlanır.




37

i) Her türlü riskin önlenmesi için "Acil Durum Planı" hazırlanır.

j) Bakım ve kaza durumlarında nedenler, sonuçlar ve tedbirler arıza bakım defterine kayıt edilir.

Ayrıca atık yağlar ile ilgili aşağıdaki tedbirler alınacaktır.

a) Atık yağ üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirler alınacaktır. b) Atık yağ analizlerini 15 inci maddeye uygun olarak yapmak veya yaptırmakla, atık

yağları kategorilerine göre ayrı ayrı şekilde geçici depolanacaktır. c) Tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağları birbirleriyle, PCB ve diğer

tehlikeli atıklarla karıştırmamakla, tehlikeli atıkla kirlenmiş yağların bertarafı için Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır,

ç) Atık yağların lisans almış taşıyıcılar vasıtasıyla lisanslı işleme ve bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlanacaktır, d) Atık yağların tesis dışına taşınması durumunda Ulusal Atık Taşıma Formunu

doldurulacaktır, e) 26 ncı maddeye göre kayıt tutmakla ve EK-2’de yer alan Atık Yağ Beyan Formunu

doldurarak takip eden bir sonraki yılın Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve orman müdürlüğüne gönderilecektir,

f) Atık yağların taşınmasında üretici ile işleme veya bertaraf tesisi işletmecisi arasında uyuşmazlık çıkması halinde, bu uyuşmazlık giderilemezse on beş gün içinde uyuşmazlığı il çevre ve orman müdürlüğüne ve Bakanlığa bildirilecek, bu süre içinde uyuşmazlığa konu olan atık yağları kendi depolarında muhafaza edilecektir.

Atık Pil ve Akümülatörler

Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca bertaraf edilecektir. Atık piller evsel atıklardan ayrı toplanacaktır. Atık pil ve akümülatörlerin bertarafı Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Madde 13 uyarınca yapılacaktır. Atık pil oluşması durumunda pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına atık piller teslim edilecektir. Araç akümülatörleri değiştirilirken eski akümülatörler yenisinin alındığı yere teslim edilecektir. Eski akümülatörler kısa sürede teslim edilemeyecek durumda olursa, atık akümülatörler sızdırmasız alanlarda depolanacak ve en kısa zamanda üretici firmalara teslim edilecektir.

Atık Gaz ve Hava Kalitesi

Proje alanı ve yakın çevresinde sanayi tesisi, yoğun ulaşım yükü olan yol veya hava kalitesine etkisi olabilecek herhangi bir yapılaşma bulunmamaktadır. Proje sahasını hava kalitesi açısından etkileyebilecek en önemli kaynak evsel ısınmadan kaynaklanan emisyonlardır. Fosil yakıtlardan kaynaklanan mevsimsel kirleticilerin miktarı, yakılan yakıtın kalitesine ve miktarına göre değişmektedir. Kaliteli kömürün kullanıldığı varsayılan bölgede evsel ısınmadan oluşan kirlilik ihmal edilebilir seviyededir. Planlanan projenin uygulamaya konması halinde bölgedeki mevcut hava kalitesini olumsuz yönde etkilemesi beklenmemektedir.

Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında yapılacak toz yayıcı işlemler, inşaat aşamasındaki kazı ve dolgularda iş makinelerinin kullanımı sırasında, malzemenin ihtiyaca göre parçalanması sırasında ortaya toz çıkması mümkündür.

İşletme sırasında çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma




38

indirgenmesi için ise kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır.

Kamulaştırma

Projenin inşaatına geçilmeden önce kamulaştırma çalışmaları gerçekleştirilecektir. Kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından gerçekleştirilecektir. Kamulaştırma işlemlerinde EPDK birim fiyatlar üzerinden bir maliyet çıkaracak ve firmadan tahsis ederek halkın mağdur duruma düşmesi engellenecektir.

Kamulaştırma işlemleri sırasında her türlü zarar ziyan firma tarafından karşılanacaktır.

Diğer Taahhütler:

2872 Sayılı Çevre Kanunu ve İlgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında çevre korunacaktır ve kirliliğin önlenmesi için gerekli tüm izin alınacak ve ilgili mer’i mevzuat uyarınca gerekli tüm izinler alınacaktır.

BÖLÜM 2

PROJENİN YERİ




39

2. PROJENİN YERİ

a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.)

Cinali Regülatörü ve HES Projesi Karadeniz Bölgesi’nde Trabzon İli Maçka İlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Projenin drenaj alanını kapsayan 1/25000 ölçekli haritaların pafta numaraları TRABZON G 43 a3, G 43 d2’dir.

Maçka, Trabzon-Gümüşhane karayolu üzerinde ve Trabzon'a 26 km. uzaklıktadır. Denizden yüksekliği 365 m, yüzölçümü 1000 km² 'dir.

İlçenin iki beldesi vardır. Bunlar Esiroğlu Beldesi ile Galyan-Konaklar Beldeleridir. Maçka ilçesinde 75 yerleşim birimi bulunmaktadır. Bunların 57'si köydür.

Çam ormanlarının süslediği vadilerin ortasındaki Değirmendere adı verilen bir dere yatağında kurulmuş olan ilçe merkezi doğal güzellikler bakımından Trabzon'un en şirin yöresidir. 2000 metre yüksekliğe kadar zengin orman örtüsü, daha yükseklerde ise otlaklar (yaylalar) ve dağ bitkileriyle kaplıdır. Yayla denilen bu yüksek yerler, doğal güzellikleri, temiz havası ve kaynak suları yönünden eşsizdir. Ayrıca Karadeniz Bölgesi'ni Doğu Anadolu'ya bağlayan ünlü Zigana geçidi Maçka ilçesinin sınırları içinden başlamaktadır. Türkiye'nin en uzun tünellerinden bir olan Zigana Tüneli (1875 m) bu geçitte bulunmaktadır. İklim olarak nemli, ılık ve her mevsim yağışlıdır.

Projenin uygulandığı Arnastal Dere drenaj alanı Sarıtaş-Arnastal Yayla’dan çıkan kaynaklarla beslenir. Önce Labaza Yayla kaynaklarının suyunu taşıyan sonra da Tuzla Yayla ve Sarıtaş- Çağlak Yayla kaynaklarının suyunu taşıyan yan kollarla birleşir ve Galyan Dere adını alır.

Yüzüncüyıl, Çayırlar ve Kuşçu Köyleri sınırlarını geçer. Buradan sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla Kalyan Dere adını alarak Ormaniçi, Arıkaya, Erginköy, köylerine gelir.

500 m kret kotunda Cinali Regülatörü bulunur. Cinali, Taşalan ve Alataş’tan sonra 340 m kuyruk suyu kotunda Cinali HES bulunmaktadır. Cinali HES yerinden sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla devam ederek Maçka Çayı’na ulaşır ve Karadeniz’e sularını boşaltır.

Proje sahasının hemen hemen her tarafında değişik debilerde kaynakların bulunmasına karşılık yoğunluklu olarak aşağıda belirtilen yerlerde kaynak çıkışları olmaktadır;

Sarıtaş Yayla-Arnastal Yayla kaynakları

Sazlık Yayla kaynakları

İsgopel Yayla kaynakları

Tuzla Yayla kaynakları

Labaza Yayla kaynakları

Zerbenos Yayla kaynakları




40

Akarsu Maçka İlçesine bağlı yerleşim yerleri olan Alataş, Taşalan, Çamkonak, Erginköy, Arıkaya, Ormaniçi, Kuşçu, Çayırlar, Cinali, Yüzüncüyıl Köyleri ile yayla evlerinden geçer.

Yer Bulduru haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir.

Şekil 2.a.1. Yer Bulduru Haritası

PROJE ALANI




41

b) EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler

Proje alanı ve etki alanında; yapılan incelemeler sonucunda 17.Temmuz 2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği EK V’de yer alan Duyarlı Yöreler hakkındaki detaylı açıklamalar aşağıda verilmiştir.

1- Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar

a) Proje alanında 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları", bulunmamaktadır.

b) Proje alanında 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları", bulunmamaktadır.

c) Proje alanında 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, bulunmamaktadır.

ç) Proje alanında 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, bulunmamaktadır.

d) Proje alanında 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar, bulunmamaktadır.

e) Proje alanında 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme Bölgeleri", bulunmamaktadır.

f) Proje alanında 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar, bulunmamaktadır.

g) Proje alanında 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan alanlar, bulunmamaktadır.

ğ) Proje alanında 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler, bulunmaktadır.

h) Proje alanında 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, bulunmamaktadır.




42

ı) 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, bulunmamaktadır.

i) Proje alanında 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, bulunmamaktadır.

j) Proje alanında 17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nde belirtilen alanlar, bulunmaktadır.

2- Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar

a) Proje alanında 20/2/1984 tarihli ve 18318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları", bulunmamaktadır.

b) Proje alanında 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar, bulunmamaktadır.

ı) Proje alanında 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar, bulunmamaktadır.

ıı) Proje alanında 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan "Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit" listesinde yer alan alanlar, bulunmamaktadır.

ııı) Proje alanında Cenova Deklerasyonu’nun 17. maddesinde yer alan "Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin" yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, bulunmamaktadır.

c) Proje alanında 14/2/1983 tarihli ve 17959 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi"nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, bulunmamaktadır.

ç) Proje alanında 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, bulunmamaktadır.

d) Proje alanında 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi alanları, bulunmamaktadır.

3- Korunması gereken alanlar

a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar ve benzeri), bulunmamaktadır.




43

b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, bulunmamaktadır.

c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, bulunmamaktadır.

ç) Proje alanında Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları, bulunmamaktadır.

d) Proje alanında Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar, bulunmamaktadır.

Flora-fauna Türleri, Sınıflandırılması, Yaşama Ortamları, Popülasyon Yoğunlukları, Endemik, Nadir, Nesli Tehlikede, Tehlike Dışı vb. Kategorilerinin Belirtilmesi:

Bu çalışmada; HES projesinin kurulacağı Kalyan Deresi ve yakın çevresinde yaşayan bitki/hayvan türlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda Uzman Biyolog tarafından karasal ve sucul ekosistemde bitki türleri ve hayvan grupları (Balık, ikiyaşamlı, sürüngen, kuş ve memeli hayvanlar) incelenmiştir.

Alandaki tüm canlı gruplarına ilişkin standart örneklemeler, literatür kayıtları ve gözlemlere göre elde edinilen bulgular tablolar halinde verilmiştir.

Flora Değerlendirmesi

Proje alanı ve çevresinde yapılan ön arazi çalışmaları ve bunu destekleyen literatür araştırmaları sonucu saha floristik bakımdan değerlendirilmiştir. Daha çok Geniş yayılımlı ve Avrupa-Sibirya floristik bölgesinin etkisi altında kalmaktadır. Listede yer alan türlerin tehlikeye girmesi gibi bir durum öngörülmemektedir.

Bölgenin tür listesi, türün familyası, yaygın olarak kullanılan Türkçe ismi, endemizm durumu ve IUCN Red Data Book (RDB) ’a göre tehlike sınıfları Tablo 2.b.1’de verilmiştir.

Alanın florası incelenirken kullanılan literatür kaynaklarının yanı sıra, TÜBİTAK’ın Türkiye Bitkileri Veri Tabanı olarak hazırlanan (TUBİVES) içerisinde de taraması yapılmış ve flora tablosu bu verilere göre düzenlenmiştir.




44

Şekil. Türkiye’nin Fitocoğrafya Bölgeleri (Atalay 1994’den)

Açıklamalar: 1 Akdeniz, 2 Avrupa-Sibirya 2a Öksin, 2b Kolşik, 3 İran-Turan; 3a İç Anadolu 3b Doğu Anadolu, 4 Önemli relik topluluklar, 5 Endemiklerin yaygın olduğu sahalar, 6 Mezopotamya alt bölgesi.

Tablo 2.b.1. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Flora Türleri

FAMİLYA ADI TÜR ADI (BİLİMSEL ADI) TÜRKÇE ADI ENDEMİZM RDB

(Tehlike durumu)

BERN

ACERACEAE Acer platanoides Çınar yapraklı akçaağaç - - -

Acer trautvetteri Kayın gövdeli Akçaağaç - - -

ALİSMATACEAE Alisma plantago-aquatica L. Kurbağa kaşığı - - -

APİACEAE (UMBELLİFERAE)

Angelica sylvestris L. var. sylvestris L. Melek otu - - -

Daucus carota L. Yabani havuç - - -

Heracleum platytaenium BOISS. Tavşancıl otu + LR (lc) -

Pastinaca sativa L. subsp. urens (REQ. EX GODRON) CELAK. - - -

Pimpinella peregrina L. Yabani anason - - -

Sanicula europaea L. - - -

ARİSTOLOCHİACEAE Aristolochia pontica LAM. Loğusa çiçeği - - -

ASCLEPİADACEAE Periploca graeca L. var. graeca BOISS. ET HELDR. İpek fidanı - - -

Vincetoxicum scandens SOMM. ET LEV. Panzehir otu - - -

ASTERACEAE (COMPOSİTAE) Anthemis cotula L. Köpek papatyası - - -

Bidens tripartita L. - - -

Centaurea iberica TREV. EX SPRENGEL Peygamber çiçeği - - -

Cirsium vulgare (SAVI) TEN. Yaygın devedikeni - - -

Echinops galaticus FREYN Kirpibaşı - - -

Jurinea consanguinea DC. - - -

Leontodon hispidus L. var. hispidus L. Aslandişi - - -

Tanacetum poteriifolium (LEDEB.) GRIERSON Solucanotu - - -




45


(Tehlike durumu)

BERN

ATHYRİACEAE Athyrium filix-foemina (L.) ROTH - - -

BETULACEAE Alnus glutinosa (L.) GAERTNER subsp. glutinosa (L.) GAERTNER

Kızılağaç - - -

BLECHNACEAE Blechnum spicant (L.) ROTH - - -

BORAGİNACEAE Cynoglossum creticum MILLER Köpekdili - - -

Echium angustifolium MILLER Engerekotu - - -

Symphytum ibericum STEVEN İspanyol eşekkulağı - - -

Trachystemon orientalis (L.) G. DON Ispıt - - -

BRASSİCACEAE (CRUCİFERAE)

Cardamine bulbifera (L.) CRANTZ Soğanlı su teresi - - -

Cardamine quinquefolia (BIEB.) SCHMALH.

Beş yapraklı köpek otu - - -

Orippa sylvestre (L.) BESS. - - -

BUXACEAE Buxus sempervirens L. Anadolu şimşiri - - -

CAMPANULACEAE Campanula alliariifolia WILLD. Çan çiçeği - - -

Campanula lactiflora BIEB. Sütbeyazı çan çiçeği - - -

Legousia speculum-veneris (L.) CHAIX Çan çiçeği - - -

CAPRİFOLİACEAE Lonicera caucasica PALLAS subsp. caucasica PALLAS Hanımeli + LR (lc) -

CARYOPHYLLACEAE Moenchia mantica (L.) BARTL. subsp. mantica (L.) BARTL. Dördüz otu - - -

Silene alba (MILLER) KRAUSE subsp. divaricata (REICHB.) WALTERS

Ballıca - - -

Silene vulgaris (MOENCH) GARCKE var. vulgaris (MOENCH) GARCKE

Gıvışkan otu - - -

CELASTRACEAE Euonymus europeaus L. İğ ağacı - - -

CISTACEAE Cistus ciretutus Tüylü Laden - - -

CONVOLVULACEAE Calystegia silvatica (KIT.) GRISEB. - - -

CUPRESSACEAE Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus L.

Büyük meyveli ardıç - - -

CORYLACEAE Carpinus orientalis Doğu gürgeni - - -

Corylus avellana Adi fındık - - -

CORNACEAE Cornus mas L. Kızılcık -

CUPRASSACEAE Juniperus oxysedrus.subsp.oxysedrus Katran ardıcı - - -

CYPERACEAE Carex capitellata - - -

Carex divulsa STOKES subsp. divulsa STOKES - - -

Carex echinata Ayak otu - - -

Carex grioletti ROEMER - - -

Carex muricata L. - - -

Cyperus longus L. - - -

Eleocharis palustris (L.) ROEMER ET SCHULTES - - -

DİPSACACEAE Succisa pratensis MOENCH - - -

EBENACEAE Diospyros lotus Küçük Meyveli - - -




46


(Tehlike durumu)

BERN

Trabzon Hurması*

ERICACEAE Arbutus andrachne L. Dağ çileği - - -

Calluna vulgaris (L.) HULL Yaygın süpürgeçalısı - - -

Erica arborea L. Boylu funda - - -

EUPHORBİACEAE Euphorbia amygdaloides L. var. amygdaloides L. Zerena - - -

Euphorbia squamosa WILLD. Sütleğen - - -

FABACEAE (LEGÜMİNOSAE) Argyrolobium biebersteinii BALL - - -

Dorycnium graecum (L.) SER. Kaplanotu - - -

Dorycnium pentaphyllum SCOP. subsp. herbaceum (VILL.) ROUY

Zehirli yonca - - -

Lathyrus hirsutus L. - - -

Lathyrus vernus (L.) BERNH. İlkbahar tavşan bezelyesi - - -

Psoralea bituminosa L. Katran yoncası - - -

Trifolium campestre SCHREB. Üçgül - - -

Vicia ciliatula LIPSKY Fiğ - - -

Vicia cassubica L. Dansiz fiğ - - -

Vicia crocea (DESF.) B. FEDTSCH.

Dar yapraklı kuş fiği - - -

FAGACEAE Castanea sativa Anadolu kestanesi - - -

Quercus hartwissiana STEVEN Istranca meşesi - - -

GENTİANACEAE Blackstonia perfoliata (L.) HUDSON subsp. perfoliata (L.) HUDSON

- - -

GERANİACEAE Geranium asphodeloides BURM. FIL. subsp. asphodeloides BURM. FIL.

Turnagagası - - -

Geranium robertianum L. Dağ ıtırı - - -

Geranium sanguineum L. Mavi-kırmızı ıtır - - -

GUTTİFERAE (HYPERİCACEAE) Hypericum bithynicum BOISS. Koyun katranı - - -

Hypericum calycinum L. Büyük çiçekli binbirdelik otu - - -

Hypericum xylosteifolium (SPACH) ROBSON Kantaron - - -

HYPOLEPİDACEAE Pteridium aquilinum (L.) KUHN Eğrelti - - -

IRİDACEAE Iris pseudacorus L. Bataklık süseni - - -

JUGLANDACEAE Juglans regia L. Ceviz (yaygın) - - -

JUNCACEAE Juncus articulatus L. Hasırsazı - - -

Juncus inflexus L. Sert hasırsazı - - -

LAMİACEAE (LABİATAE) Ajuga reptans L. Sürünücü mayasıl

otu - - -

Calamintha nepeta (L.) SAVI subsp. nepeta (L.) SAVI Türkotu - - -

Galeopsis bifida BOENN. - - -

Glechoma hederacea L. - - -

Lamium maculatum L. var. maculatum L. Benekli ballıbaba - - -

Lamium purpureum L. var. Pembe çiçekli - - -




47


(Tehlike durumu)

BERN

purpureum L. ballıbaba

Mentha pulegium L. Yarpuz - - -

LORANTHACEAE Viscum album L. subsp. album L. Burç - - -

MORACEAE Ficus carica L. subsp. carica (ALL.) SCHINZ ET THELL. Yabani incir - - -

ONAGRACEAE Epilobium hirsutum L. Tüylü yakı otu - - -

ORCHIDACEAE Cephalanthera damasonium (MILLER) DRUCE Sefalantera - - -

Cephalanthera rubra (L.) L. M. C. RICHARD Kırmızı sefalantera - - -

Listera ovata (L.) R. BR. - - -

Ophrys apifera HUDSON Kedigözü - - -

Ophrys mammosa DESF. Memeli kedigözü - - -

PINACEAE Picea orientalis Doğu ladini - - -

PLATANACEAE Platanus orientalis Doğu çınarı - - -

PRİMULACEAE Cyclamen coum MILLER var. coum MILLER Siklamen - - -

Lysimachia dubia SOL. Karga otu - - -

Primula megaseifolia BOISS. ET BAL. EX BOISS. Çuha çiçeği - - -

Primula vulgaris HUDS. subsp. vulgaris HUDS. Yerli çuha çiçeği - - -

PTERİDACEAE Pteris cretica L. Eğrelti - - -

RANUNCULACEAE Ranunculus cappadocicus WILLD. Düğün çiçeği - - -

Ranunculus constantinopolitanus (DC.) D'URV.

İstanbul düğün çiçeği - - -

Ranunculus ophioglossifolius VILL. Düğün çiçeği - - -

RHAMNACEAE Frangula alnus MILLER subsp. alnus MILLER Barut ağacı - - -

ROSACEAE Aruncus vulgaris RAFIN. Yaygın keçisakalı - - -

Crataegus curvisepala LINDMAN Akdiken - - -

Fragaria vesca L. Orman çileği - - -

Potentilla erecta (L.) RAUSCHEL Parmak otu - - -

Prunus x domestica L. Erik - - -

RUBİACEAE Asperula taurina L. subsp. taurina L. Yapışkan otu - - -

Asperula stricta BOISS. subsp. Stricta BOISS. Yapışkan otu - - -

Galium palustre L. Yoğurt otu - - -

SALICACEAE Populus tremula Titrek kavak - - -

Salix alba L. Aksöğüt - - -

SAXİFRAGACEAE Saxifraga cymbalaria L. var. cymbalaria L. Taşkıran otu - - -

SCROPHULARİACEAE Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea L. Yüksükotu - - -

Verbascum pyramidatum BIEB. Sığırkuyruğu - - -

Veronica arvensis L. Yavşanotu - - -




48


(Tehlike durumu)

BERN

Veronica scardica GRISEB. Yavşanotu - - -

ULMACEAE Ulmus glabra Dağ karaağacı - - -

VİOLACEAE Viola alba BESSER subsp. dehnhardtii (TEN.) BECKER Menekşe - - -

BERN SÖZLEŞMESİ

Bern Convention’u olarak bilinen Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ilk defa 1979 yılında Bern’de kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak sözleşmeye taraf olmuştur.

Bu sözleşmenin amacı: Nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin özellikle göçmen olanlarına öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunların yaşam ortamlarının korunmasını sağlamak ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini geliştirmektir.

Buna göre: Her akit taraf EK I nolu listede belirtilen yabani flora türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak koparılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi yasaklanacaktır. Her akit taraf bu türlerin elde bulundurulmasını veya alım satımını yasaklayacaktır.

1984 Bern Convention’u olarak bilinen Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi Ek Listeleri ve Açıklamaları:

EK I Kesin Koruma Altına Alınan Flora Türleri EK II Kesin Koruma Altına Alınan Fauna Türleri EK III Koruma Altına Alınan Fauna Türleri

Proje sahası ve çevresinde belirtilen türlerin risk değerlendirmesi yapıldığında (IUCN ve BERN’e göre); bu faaliyetin bu türlerde iki tanesinin endemik olduğu anlaşılmıştır. Ancak bu türlerin IUCN kategorileri incelendiğinde türlerin neslinin devamlılığına doğrudan olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Proje alanında BERN’e göre korunan bitki türüne rastlanmamıştır.

Tespit edilen türlerin tehlike durumları incelendiğinde; iki tanesi endemiktir ve bu türler nesli tehlike altında olmayıp, popülâsyonların yok olma durumu söz konusu değildir. IUCN kategorileri incelendiğinde LR (lc) DÜŞÜK RİSKLİ- (yaygın) türler olduğu anlaşılmıştır. Bu türlerin Türkiye genelinde yaygın türler olduğu anlaşılması üzere türlerin neslinin tükenmesi gibi bir unsur söz konusu değildir ve bölge itibarıyla geniş bir dağılıma sahiptirler.

Fauna türlerinden de endemik bir türe rastlanmamıştır.

IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources: Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik) Tehlike Kategorileri (Red Data Book) ve anlamları aşağıda verilmiştir.

CİTES sözleşmesine göre; proje alanında tespit edilen bitki türleri; herhangi bir EK listesine tabi değildir.




49

IUCN RDB Kategorileri:

EX (EXTİNCT) = TÜKENMİŞ: Eğer son ferdinin öldüğü konusunda hiçbir şüphe yoksa bu takson EX kategorisindedir.

EW (EXTINCT IN THE WILD) = DOĞADA TÜKENMİŞ: Eğer bir takson doğada kaybolmuş ve yalnız kültüre alınmış olarak yaşamaya devam ediyorsa bu kategoriye konur.

CR (CRITICALLY ENDANGERED) = KRİTİK DÜZEYDE TEHLİKEDE (KT): Önlem alınmadığı takdirde çok yakın bir gelecekte soyunun tükenme riski yüksek olan taksonlardır. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır.

EN (ENDANGERED) = TEHLİKEDE: CR kategorisi kadar olmamakla birlikte, çok yakın bir gelecekte soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan sahip türlerdir. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır.

VU (VULNARABLE) = HASSAS TÜRLER(ZARAR GÖREBİLİR) : Orta vadeli bir gelecekte soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türlerdir. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır.

LR (LOWER RISK) = AZ TEHDİT ALTINDA: Üstteki gruplardan herhangi birine konamayan, onlardan popülasyon yoğunluğu daha iyi olan takson bu kategoriye konur. Gelecekteki durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek üç alt kategorisi vardır.

- (cd) Concervation Dependent = Koruma Önlemi Gerektiren: Takson beş yıl içinde yukarıdaki kategorilerden birine konulacak ve hem tür hem de habitat açısından özel bir koruma statüsü gerektirenler.

- (nt) Near Threatened = Tehdit Altına Girebilir. Bir evvelki gruba konamayan ancak VU kategorisine konmaya yakın adaylar.

- (lc) Least Concern = En Az Endişe Verici: Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olamayanlar.

DD (DATA DEFICIENT) = VERİ YETERSİZ: Bir taksonun dağılım ve bolluğu hakkındaki bilgi yetersizse takson bu gruba konur.

NT (NEAR THREATENED) = YAKIN ZAMANDA TEHLİKE SINIRINA GİREBİLİR: Üstteki tehlike kategorilerine girmeyen ancak sayılarının azalma eğiliminde olmasından dolayı yakın zamanda tehlike kategorilerine girmesi beklenen taksonlar için kullanılan kategoridir.

Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu’nun 2009–2010 Av Dönemi kararına göre aşağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandırılmıştır.

Ek Liste 1 Çevre ve Orman Bakanlığı’nca koruma altına alınan yaban hayvanları

Ek Liste 2 Merkez Av Komisyonu’nca koruma altına alınan av hayvanları

Ek Liste 3 Merkez Av Komisyonu’nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları

Fauna Değerlendirmesi




50

Proje kapsamında ve yakın çevresinde yapılan arazi ve literatür çalışmaları sonucu bölgenin omurgalı türleri değerlendirilmiş ve aşağıda listelenmiştir.

Omurgalı faunası temel olarak 6 sınıf altında incelenmiştir. Bu sınıflar;

Osteichthyes- Kemikli Balıklar

Amphibia- İki Yaşamlılar

Reptilia- Sürüngenler

Aves- Kuşlar

Mammalia- Memeli Hayvanlar şeklinde, aşağıdaki tablolarda listelendirilmiştir.

SUCUL YAŞAM

HES projelerinin su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkileri, proje karakteristiğine ve özelliğine bağlı olarak değişmektedir. Baraj'da suyun tutulmayıp iletim hattı ile santrale çevrildiği projelerde, projenin üzerinde yer aldığı nehrin su kalitesine önemli bir etkisi söz konusu değildir. HES projelerinde barajda tutulan su herhangi bir işlemden geçmeden direk olarak elektrik üretiminde kullanıldıklarından dolayı hava, su, kimyasal ve radyoaktif kirlenmeye maruz kalmamaktadır.

Regülâtör ve HES arasındaki mesafede suyun azalmasından kaynaklı sucul canlıların olumsuz yönde etkilenmesini önlemek amacı ile proje kapsamında en düşük akım debisi ırmağa sürekli olarak verilecek ve su azalmasından sucul canlıların minimum düzeyde etkilenmesi sağlanacaktır.

Kalyan Deresi üzerinde kurulması planlanan HES projesinde su tutulması aşamasında su akımlarında azalma olacaktır. Deredeki su akımlarındaki azalmanın, bölgenin yüksek yağış ve nispi nem özelliğinden dolayı, karasal ekosistem ve karasal fauna üzerinde kayda değer bir etkisi olmayacağı söylenebilir. Ancak sucul yaşam üzerinde inşaat aşamasında olduğu gibi işletme aşamasında etkileri olacaktır.

Su çevirme yapısı regülatör olduğu için önemli bir depolama mevcut değildir. Ancak regülatörde mansap doğal yaşamının korunması için gerekli tüm tedbirler alınacaktır.

Balıkların yumurtlamak için yaptığı göçlerde akarsuların yönünün engellenmesinden dolayı göçünü tamamlayamama riski oluşacağından 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gereği, akarsu üzerinde kurulacak regülatör inşasında, su ürünlerine mahsus balık geçitleri yapılmaktadır. Kalyan Deresi balık faunası açısından çok zengin bir dere değildir ancak regülatörün yapılacağı yerde su ürünlerinin geçmesine mahsus balık geçidi vb. yapı ve tesislerin yapılması balık göçleri için gerekmektedir.

Faaliyetin her aşamasında dere ekosisteminin bozulmaması için her türlü önlem ve tedbirler alınacaktır.

Su ortamında bulunan canlılara olabilecek etkiler konusunda 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu hükümlerine ve Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği (17.05.2005 tarih ve 25818 Sayılı Resmi Gazete) hükümlerine uyulacaktır.




51

Proje alanı balık popülasyonu açısından tatlı su balıkların varlığı söz konusudur. Tablo 2.b.2’de proje alanı ve çevresinde yaşayan balık türleri (Pisces sınıfı) liste halinde; Bilimsel adı, Türkçe adı, Endemizm durumu, Tehlike kategorisi, BERN ve CİTES sözleşmesi ekleri ve koruma statüleri belirtilerek değerlendirilmiştir.

Tablo.2.b.2. Proje Alanında Tespit Edilen Balık Türleri FAMİLYA ADI

LATİNCE ADI/BİLİMSEL ADI TÜRKÇE ADI ENDEMİZM RDB1 BERN CİTES

OSTEICHTHYES Kemikli balıklar

CYPRİNİFORMES

Cyprinidae Barbus plebejus escherichi 2 (Steindacher, 1897) Bıyıklı balık - LC Ek-III -

Gobio gobio L., 1758 Dere Kayası - LC - -

Leuciscus cephalus L., 1758 Tatlı su kefali - LC - -

Capoeta tinca (Heckel, 1843) Karabalık - - - -

Cyprinus carpio (L., 1758) Sazan balığı - VU - -

Cobitidae Noemacheilus angorae S., 1897 Çöpçü Balığı - - - -

1: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlamındadır ve ikiyaşamlıların tehlike durumları IUCN kategorileri ile ifade edilir. Bu kategorilerin anlamları ‘IUCN RDB Kategorileri’ başlığı altında açıklanmıştır. 2: Barbus plebejus escherichi : Barbus plebejus türünün alt türüdür. Barbus plebejus türü BERN sözleşmesi EK-I’de yer almaktadır.

Proje alanı ve çevresinde yaşayan veya yaşaması muhtemel fauna türlerinin saptanması amacıyla yapılan arazi çalışmasının yanı sıra geniş bir literatür çalışması ve yöre halkının duyumlarından yararlanılmıştır. Bu çalışma sonucunda derlenerek aşağıda da belirtilen fauna türlerinden; Tablo 2.b.3’de iki yaşamlı, Tablo 2.b.4’de sürüngen türleri, Tablo 2.b.5’de kuş türleri ve Tablo 2.b.6’da memeli hayvan türleri verilmiş olup; ilgili tablolarda her türün IUCN kategorisi (Red Data Book Kategorisi), Çevre ve Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü’nün ‘2009-2010 Av Dönemi Merkez Av Komisyon Kararları’ ve Bern Sözleşmesi ve CİTES Sözleşmesi Ek listelerinin hangilerinde yer aldığı belirtilmiştir.

İkiyaşamlılar hemen hemen tüm Türkiye’de hâkim ve yaygın olan 5 türle temsil edilmiştir. Bern sözleşmesine göre sınıflandırılmış alanda endemik ikiyaşamlı ve sürüngen türlerine rastlanılmamıştır.

Tablo.2.b.3. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen İkiyaşamlı Türler

Familya Adı Latince Adı (Bilimsel Adı)

Türkçe Adı ENDEMİZM RDB* BERN MAK CİTES

SALAMANDRİDAE Triturus karelinii Pürtüklü semender - LC Ek-II - -

PELOBATIDAE Pelodytes caucasicus Kafkas kurbağası - LC Ek-II - -

BUFONİDAE Bufo bufo Kara Kurbağası - - Ek-II - -

Bufo viridis Gece Kurbağası - LC Ek-II - -

Hyla arborea Ağaç Kurbağası - LC Ek-III - - *: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlamındadır ve ikiyaşamlıların tehlike durumları IUCN kategorileri ile

ifade edilir. Bu kategorilerin anlamları ‘IUCN RDB Kategorileri’ başlığı altında açıklanmıştır.

Proje alanı yakın çevresinde yapılan inceleme ve araştırmalara göre 9 sürüngen türü tespit edilmiştir. Merkez Av Komisyon Kararı eklerine göre de bulunması muhtemel tüm sürüngen türleri Ek1 yani; ‘Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları’ listesinde yer almaktadır. CİTES sözleşmesine gör; tespit edilen türlerden hiçbiri koruma altında değildir. Alanda endemik bir sürüngen türüne rastlanmamıştır.




52

Tablo.2.b.4. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen Türleri

Familya Adı Latince Adı (Bilimsel Adı)

Türkçe Adı ENDEMİZM RDB* BERN MAK CİTES

TESTUDİNİDAE Testudo graeca Yaygın Tosbağa - VU Ek-II Ek1 -

GEKKONİDAE Cyrtopodion kotschyi İnce parmaklı keler - - Ek-II Ek1 -

ANGUİDAE Ophisaururs apodus Oluklu kertenkele - - Ek-III Ek1 -

LACERTIDAE Lacerta parva Cüce kertenkele - - Ek-II Ek1 -

Lacerta clarkorum Klark kertenkelesi - - Ek-II Ek1 -

Ophisops elegans Tarla kertenkelesi - - Ek-II Ek1 -

TYPHLOPİDAE Typlops vermicularis Kör yılan - - Ek-III Ek1 -

COLUBRIDAE Coronella austriaca Avusturya yılanı - - Ek-II Ek1 -

Eirenis modestus Uysal yılan - - Ek-III Ek1 - *: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlamındadır ve sürüngenlerin tehlike durumları IUCN kategorileri ile

ifade edilir. Bu kategorilerin anlamları ‘IUCN RDB Kategorileri’ başlığı altında açıklanmıştır.

“Türkiye’nin Kuşları” (KİZİROĞLU, 1993) adlı esere dayanarak bazı kuş türlerinin ‘Red Data Book’ kategorileri’ne göre tehlike altındaki türler sınıflandırılmıştır. Kiziroğlu’na göre oluşturulan bu Tehlike Kategorilerinin açıklamaları şu şekildedir:

A. 1.2 Nesli tehlikede olanlar A .2 Şiddetli tehdit altında olanlar

A .3 Tehdit altındakiler

A .4 Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler

B Kategorileri Geçici – Transit türler

Y Yerli Türler

KZ Kış Ziyaretçisi Türler

G Göçmen Türler

T Transit Göçer Türler

Yukarıda verilen kısaltmaların açıklamaları;

A-1: Bu grup şu anda soyu tükenmiş olanlar ile tükenme tehlikesi altındakiler ya da ileride tükeneceği varsayılan türler girer. Bu grup ikiye ayrılır.

A-1-1: Soyu şu anda tükenmiş türler. Türkiye'de geçen yüzyılın sonunda yaşayıp da şu anda soyu tükenmiş olan bir kuş türü yoktur.

A-1-2: Yalıtılmış, tek tek küçük populasyonlar halinde yaşama savaşı veren, birey sayıları yapılan gözlemlerde 1-25 çift olarak belirlenen türlerdir. Bunların acil olarak mutlaka koruma altına alınmaları gerekir.

A-2: Yayılış gösterdikleri hemen bütün bölgelerde büyük tehlikeler ile karşı karşıya olan, birey sayıları çeşitli bölgelerde yapılan sayımlarda 26-50 çift arasında olmakla birlikte, bazı yörelerde artık rastlanmayan türler bu gruba girmektedir.

A-3: Bazı bölgelerde çok nadir görülen; fakat birey sayıları 51-(200)500 çift arasında saptanmış türlerdir.




53

A-4: Belirli bölgelerde sayıları çok azalan; şu anda tehlike altında olmasa dahi, yayılış alanlarının en az sınır bölgelerinde (potansiyel) tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan türlerdir. Bu türlerin birey sayıları 501-5000 çift ya da daha fazladır.

A-1': Türkiye'yi kışlak olarak kullanan; fakat üremeyen ve birinci dereceden tehlike altında olan türlerdir.

A-2' ve 3': Türkiye'de de üremeyen; fakat geçici olarak Türkiye'ye gelen ya da transit göçen ya da Türkiye'de kışlayan türleri göstermektedir.

Ayrıca kuş türleri listelenirken Prof. Dr. Nuri Yiğit ve arkadaşlarınca hazırlanan ‘Ornitoloji’ Kuş Bilimi kitabından da faydalanılmıştır.

Faaliyet alanı kuş faunası, alanda bulunan ve bulunma ihtimali olan kuş türlerinden oluşmaktadır. Tespit edilen kuş türlerinin alanda bulunma statüleri farklı olmakla birlikte ayrıca Red Data Book sınıflandırmasına tabi tutulmuşlardır. Bern ve CİTES sözleşmesi eklerine, Merkez Av Komisyonu Kararlarına ve göre bulundukları ekler belirtilmiştir.

Tablo 2.b.5. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Kuş Türleri

FAMİLYA / TÜR (BİLİMSEL ADI) TÜRKÇE ADI

KIRMIZI LİSTE/RDB(TEHLİKE

DURUMLARI)* YURT

DURUMU BERN IUCN MAK CİTES

ARDEIDAE BALIKÇILLAR

Ardeola ralloides Alacabalıkçıl A-4 G,Y Ek-II LC Ek 1 -

Egretta alba Büyük akbalıkçıl A-4 Y,KZ Ek-III Ek 1 -

Egretta garzetta Küçük akbalıkçıl A-4 G,Y Ek-II LC Ek 1 -

Ardea cinerea Gri balıkçıl A-4 Ek-III LC Ek 2 -

CİCONİİDAE LEYLEKGİLLER

Cicconia cicconia Ak leylek A-4 Y,G,T Ek-II - Ek 1 -

ANATİDAE ÖRDEKGİLLER

Anas penelope Fiyu A-4 G,KZ Ek-III LC Ek 3 -

Anas guerguedula Çıkrıkçın A-4 Y,G,T Ek-III - Ek 3 -

ACCIPITRIDAE YIRTICIKUŞLAR

Accipicer nisus Atmaca A-3 Y,KZ Ek-II LC Ek1 - Aquilla pomarina Küçük orman kartalı A-3 G,T Ek-II LC Ek1 - Buteo buteo Şahin A-4 Y,KZ, T Ek-II LC Ek1 - FALCONIDAE DOĞANGİLLER Falco tinnunculus Kerkenez A-3 G Ek-II LC Ek1 - Falco vespertinus Ala doğan A-3 G Ek-II NT Ek1 - PHASİANİDAE TAVUKSULAR

Coturnix coturnix Bıldırcın A-3 G Ek-III LC Ek3 -

COLUMBIDAE GÜVERCİNLER

Columba livia Kaya güvercini - Y Ek-III LC Ek3 - Streptopelia decaocta Kumru - Y Ek-III - Ek3 -

CUCULİDAE GUGUK

KUŞUGİLLER

Cuculus canorus Guguk A-3 G Ek-III LC Ek1 - STRİGİDAE BAYKUŞGİLLER Ek1 - Athena noctua Kukumav A-3 Y Ek-II LC Ek1 - Otus scops Ishak kuşu A-3 Y Ek-II LC Ek1 -




54



DURUMLARI)* YURT


Strix aluco Alaca baykuş A-2 Y Ek-II LC Ek1 - APODİDAE EBABİLGİLLER Apus apus Ebabil A-4 G Ek-III LC Ek1 - MEROPİDAE ARIKUŞUGİLLER

Merops apiaster Arı kuşu A-4 G Ek-II LC Ek1 -

UPUPIDAE ÇAVUŞKUŞU-

İBİBİKLER

Upupa epops İbibik A-2 G Ek-II LC Ek1 - PİCİDAE AĞAÇKAKANLAR Picus viridis Yeşil ağaçkakan A-3 Y Ek-II LC Ek1 - Dendrocopos minor Küçük ağaçkakan A-4 Y Ek-II LC Ek1 -

HIRUNDINIDAE KIRLANGIÇGİLLER

Hirundo rustica Kır Kırlangıcı - G Ek-II LC Ek1 - Delichon urbica Ev Kırlangıcı A-4 G Ek-II - Ek1 - PRUNELLIDAE BÜLBÜLGILLER

Prunella modularis Dağ bülbülü A-3 Y Ek-II LC Ek1 -

TURDIDAE ARDIÇ

KUŞUGILLER

Erithacus rubecula Kızılgerdan A-3 G Ek-II LC Ek1 -

Saxicola torquata Taşkuşu Y Ek-II - Ek1 -

Turdus merula Karatavuk - Y Ek-III LC Ek3 -

SYLVIIDAE ÖTLEĞENLER

Sylvia borin Boz ötleğen - T Ek-II LC Ek1 - Sylvia atricapilla Karabaşlı ötleğen - G Ek-II LC Ek1 -

Phylloscopus collybita Çıvgın - Y,G,T Ek-II LC Ek1 - Phylloscopus trochillus Söğüt bülbülü - T Ek-II LC Ek1 -

MUSCICAPIDAE SİNEKKAPANGİLLE

R

Muscicapa striata Benekli sinekkapan A-3 G Ek-II LC Ek1 - AEGITHALIDAE

Aegithalos caudatus Uzun kuyruklu

baştankara A-4 Y Ek-III LC Ek2 -

PARIDAE

Parus ater Çam baştankarası - Y Ek-II LC Ek1 - Parus caeruleus Mavi baştankara - Y Ek-II LC Ek1 - Parus major Büyük baştankara - Y Ek-II LC Ek1 - ORIOLIDAE SARI ASMAGILLER Oriolus oriolus Sarıasma - G Ek-II LC Ek1 - CORVIDAE KARGAGİLLER

Pica pica Saksağan - Y - LC Ek3 - Corvus monedula Küçük karga A 4 Y - LC Ek3 - Corvus frugilegus Ekin kargası A 4 Y, KZ - LC Ek3 - Corvus corone Leş kargası A 4 Y - LC Ek3 - Garrulus glandarius Alakarga - Y Ek-III LC Ek3 - STURNIDAE SIĞIRCIKGİLLER

Sturnus vulgaris Sığırcık - G - LC Ek2 -




55



DURUMLARI)* YURT


PASSERIDAE SERÇEGİLLER

Passer domesticus Serçe - Y - LC Ek3 -

Passer montanus Ağaç serçesi - Y - LC Ek2 -

FRINGILLIDAE İSPİNOZGİLLER

Fringilla coelebs İspinoz - Y Ek-III LC Ek2 -

Carduelis chloris Florya A-4 Y Ek-II LC Ek1 - Carduelis carduelis Saka A-4 Y Ek-II LC Ek1 -

*: Kuşlar için ayrıca Kiziroğlu’na göre oluşturulmuş tehlike kategorileridir. Buna ilaveten IUCN kategorileri de kuşların uluslar arası koruma statülerini göstermektedir.

Faaliyet alanında bulunan memeli hayvanlar türleri hemen hemen tüm Türkiye’de hâkim ve yaygın olan 20 türle temsil edilmiştir. Türlerin Bern’e ve MAK kararlarına göre değerlendirilmesi yapılmış olup, tabi oldukları Ek listeleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Tespit edilen türler arasında endemik bir memeli hayvan türüne rastlanmamıştır.

Tablo 2.b.6. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Memeli Hayvan Türleri FAMİLYA / TÜR TÜRKÇE ADI ENDEMİZM RDB* BERN MAK CİTES ERİNACEİDAE

Erinaceus concolor Kirpi* - LC Ek-III Ek1 -

SORICIDAE Sorex raddei Sivriburunlu fare LC - - - Sorex volnuchini Kafkas sivriburunlu faresi LC - - - Neomys teres Bataklık faresi - LC - - - VESPERTİOLİNİDAE Pipistrellus pipistrellus Cüce yarasa - LC Ek-III - - Nyctalus leisleri Küçük akşamcı yarasa LC Ek-II Ek1 - LEPORİDAE Lepus europaeus Yabani tavşan - LC - Ek3 - SCİURİDAE Sciurus anomolus Sincap - LC Ek-II Ek1 - CRİCETİDAE Cricetulus migratorius Cüce hamster - LC - - - MURİDAE Chionomys roberti Sümela tarla faresi LC - - - Microtus subterraneus Yaygın çamlık tarla faresi - LC - - - Mus domesticus Ev faresi - - - - - Apodemus mystacinus Kayalık faresi - LC - - - Apodemus flavicollis Sarı göğüslü orman faresi - LC - - - Apodemus fulvipectus Orman faresi LC - - - Apodemus uralensis Küçük orman faresi LC - - - Rattus rattus Ev sıçanı LC - - - GLİRİDAE Glis glis Yediuyur LC Ek-III Ek1 - CANİDAE Canis aureus Çakal LC - Ek3 - Vulpes vulpes Kızıl tilki - LC - Ek3 - MUSTELLİDAE Mustela nivalis Gelincik - LC - Ek2 - SUİDAE Sus scrofa Yaban domuzu LC Ek-III Ek3 -

*: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlamındadır ve Memelilerin tehlike durumları IUCN kategorileri ile ifade edilir. Bu kategorilerin anlamları ‘IUCN RDB Kategorileri’ başlığı altında açıklanmıştır.




56

Faaliyetin Fauna Üzerindeki Etkisi:

Arazide çalışma yapılmaya başlanmasıyla flora olumsuz yönde etkilense de, sahada çalışmanın sona ermesiyle flora türleri tekrardan yetişebilecektir.

Proje alanı kapsamındaki İnşaat faaliyetleri ve ocaktaki çalışmalar sırasında oluşacak gürültü düzeyleri nedeniyle karasal fauna elemanları alandan geçici olarak uzaklaşabilmektedir. Ancak oluşacak gürültü seviyelerinden etkilenmesi beklenen memeli ve kuş türlerinin kullanabileceği alternatif habitatlar proje alanının yakın çevresinde mevcuttur.

Varlığı söz konusu balık türleri açısından projenin inşaat aşamasında oluşacak olumsuzluklar olacaktır, fakat inşaat aşaması bittikten sonra tekrar doğal ortam sağlanacaktır. Proje dâhilinde; suyun debisinde azalma, suya atık bırakılması, çayın kurutulması gibi çevreye zarar verecek çalışmalar yapılmayacağından balık popülâsyonunda azalma olması beklenmemektedir. HES in kurulacağı çayı besleyen kolları ve kat ettiği mesafeyi göz önüne alırsak yaşayan balıkların habitatı kısıtlı değildir ve HES ile Kalyan deresinin kurutulması söz konusu değildir.

İnşaat aşamasında kuşlar inşaat alanlarından uzaklaşacaktır. Karada hareket kabiliyeti olan canlılar inşaat başladıktan sonra alandan uzaklaşacağından dolayı yapımdan etkilenmeyeceklerdir.

Faaliyet alanında koruma altına alınmış türlere rastlanırsa, zarar verilmeyecek; yöredeki av hayvanlarının korunması için Çevre ve Orman Bakanlığınca yayımlanan 2009-2010 yılı Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararlarına mutlaka uyulacaktır.

Ayrıca 20.02.1984 tarih ve 18313 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Avrupa’nın Yaban Hayatını ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi hükümlerinden “Türlerin Korunması” ile ilgili Maddelere uyulacaktır.

Faaliyet alanı kuşlar açısından, çalılık, ağaçlık ve nehir, dere kenarı (sulak alan habitatı) gibi ortamlara adapte olmuş geniş dağılımlı türlerden oluşmaktadır. Faaliyetin kuş türleri açısından; projenin faaliyetleri kapsamında patlatma vs. olmamasından ötürü olumsuz bir etki yaratması beklenmemektedir.

Faaliyet alanı memeli hayvanlar için de; özellikle ıslak çayırlık, çalılık, ağaçlık, taşlık ve etraftaki arazilere adapte olmuş küçük memeli hayvan türlerinin, varlığı söz konusudur.

Proje sahası vadi habitatına ve topografik yapısına uygun türleri içermektedir.

Sonuç olarak; arazinin hazırlanması ve işletme aşamasındaki faaliyetler, türler üzerinde rahatsızlık faktörü yaratacak, popülâsyonlar bundan olumsuz etkilenecek olsalar da, türlerin ortadan kalkması gibi bir tehlike unsuru söz konusu olmayacaktır.

BÖLÜM 3

PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ




57

3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJENİN ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ)

Türkiye’ye yağan yağış miktarı yurt genelinde ortalama 642.6 mm veya 501 milyar m3’tür. Bu yağıştan akışa geçen elektrik enerjisi üretilebilecek kısmının ekonomik olarak değerlendirilmesi ile yılda üretilebilecek elektrik enerjisi miktarı 127 381 GWh’dır. Hızlı bir şekilde sanayileşen ve buna bağlı olarak enerji ihtiyacı da hızlı artan ülkemizde bu hidroelektrik enerji potansiyelinin olabildiğince kullanılması gerekmektedir.

Sahip olduğu hidroelektrik enerji potansiyeli yönünden zengin sayılabilecek bir durumda olan ülkemizde şimdiye kadar bu potansiyelden yeterince yararlanıldığı söylenemez. Bugün için ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik enerji kaynaklarının ancak % 33.8’i hizmete alınmış durumdadır. Gelecek yıllarda hidroelektrik enerji kaynaklarının olabildiğince fazla hizmete alınması ülkemiz için yararlı olacaktır.

Ülkemizde teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli olarak belirlenmiş bulunan 129 933 GWh’lık enerji, 2006 yılı başı itibariyle 136 adedi işletmede, 40 adedi inşaat halinde diğerleri kati proje, planlama, öninceleme aşamalarında incelenmiş olan 716 projenin yıllık ortalama üretim miktarlarının toplamıdır.

Su kaynaklarının geliştirilmesi ile görevli olan DSİ ve EİE’nin yapmış oldukları yeni hidroelektrik enerji üretimine yönelik öninceleme çalışmalarının yanı sıra, özel sektör tarafından geliştirilen yeni projelerle hidroelektrik enerji potansiyeline yeni eklemeler olmaktadır.

Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış miktarına bağlı olduğundan her yılki yağış miktarına göre değişiklik göstermektedirler.

Türkiye’nin, elektrik üretimi ve tüketimi yönünden gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça alt sıralarda olduğu görülmektedir. Bu nedenle ülkemizin gelişmiş ülkeler düzeyine çıkabilmesi için bütün olanaklarını kullanarak enerji üretimini artırmak için her türlü çabayı göstermesi gerekmektedir. Bu amaçla ekonomik yapılırlığı olan büyük küçük tüm hidroelektrik kaynaklarını kullanmalıdır.

Bu rapor ile olabildiğince ayrıntılı olarak incelenmiş ve ekonomik olarak yapılabilirliği belirlenmiş olan Cinali Regülatörü ve HES projesinin devreye girmesi ile yerli ve yenilenebilir bir kaynak olan hidrolik potansiyelimizin bir parçası daha elektrik enerjisi üretimine ve ülke ekonomisine kazandırılmış olacaktır.

SONUÇLAR




58

SONUÇLAR

Trabzon İli, Maçka İlçesi, Kalyan Deresi üzerinde kurulacak olan Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali ile Doğu Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin gelişen ekonomisi ve artan nüfusuna karşılık cevap verecek elektrik enerjisi ihtiyacının bir kısmı karşılanacaktır.

Proje alanında Doğu Karadeniz Bölgesi iklim özellikleri hüküm sürer. Denize yakın ve paralel şekilde uzanan ve büyük yükseltiler oluşturan Doğu Karadeniz Dağları bölge ikliminin özelliklerini belirler.

Cinali Regülatörü ve HES Projesi inşaatı 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır. Projenin inşaat süresi tamamlandıktan sonra ömrü 50 yıldır.

Sucul ekosistemin yaşamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyulan su yukarıda da belirtildiği gibi; yıllık ortalamanın min. %10’u oranında olacaktır.

İnşaat ve İşletme dönemlerinde yukarıdaki paragrafta belirtilen can suyu debi miktarları dere yatağına bırakılacak en az su miktarıdır ve dere yatağına sürekli olarak verilecektir. Bırakılacak debi miktarları çalışmanın hiçbir aşamasında bu değerlerin altına inmeyecektir.

Su ortamında bulunan canlılara olabilecek etkiler konusunda ‘1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’ hükümlerine uyulacaktır.

Mansaba bırakılacak can suyu miktarının otomatik ölçümü için Devlet Su İşleri tarafından belirlenecek mevkie on-line debi ölçer (AGİ) cihazı DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. tarafından kurularak günü birlik akım kayıtları tutulacak ve işletme aşamasında ilgililerce istenecek süreler zarfında DSİ 22. Bölge Müdürlüğü ile Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne modem bağlantılı veri aktarımı sağlanacaktır.

İşletme sahası içerisinde bulunan balık türlerinin geçişine uygun ortam oluşturulacak ve bu türlerin geçişine uygun balık geçitleri (Devlet Su İşleri’nce uygun görülen özelliklte) yapılacaktır. Yapılacak olan balık geçitlerinin regülatörlerdeki kesin yerleri Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün uygun göreceği yerlerde Kati proje aşamasında uygulamaya geçecektir.

İnşaat aşamasında oluşacak ses basınç seviyesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin Ek VIII, Tablo 5’de diğer kaynaklar için verilen 70 dBA sınır değerini ilk 45 metre mesafede sağlamaktadır.

Tesisin inşaatı aşamasında, 07.03.2008 tarih ve 26.809 sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin belirlemiş olduğu sınır değerlere uyulacaktır.

Gürültü seviyesinin daha da yükselmesine engel olmak için, iş makinelerinin bakımları düzenli olarak yapılacak, iş makineleri ile çalışan personele İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü'nde belirtilen her türlü koruyucu teçhizat sağlanacaktır.

07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Ek VII’de belirtildiği üzere Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri, tesis alanı kategorisi de göz önüne alındığında; Lgündüz= 65 dBA, ve Lgece ise 55 dBA’dir.




59

Kaynaktan yaklaşık 50 metre mesafede gürültü düzeyi 55 dBA’nın altına inmektedir. Tesise en yakın yerleşim yeri nehir yatağı boyunca uzanan ve kesintisiz devam eden çeşitli köyler ve onların mahalleleridir.

Tesisin tüm yapılarının en yakın yerleşim yeri yaklaşık 80 metre olup buradaki gürültü düzeyi yönetmelik sınır değerlerinin altındadır.

Proje alanında iş kazası, su taşkını, deprem, yangın, vb. gibi herhangi bir acil durumun meydana gelmesi halinde olayı ilk fark eden kişi tesis içindeki alarmla diğer birimleri uyaracaktır. Acil Müdahale Ekibi tarafından öncelikle ilgili kurumlara (hastane, itfaiye, polis vb.) haber verilecek ve yardım ekiplerinin olay yerine gelmesi sağlanacaktır.

Tesiste görevlendirilen ekipler tarafından riski engellemek için tesis içerisinde bulunan elektrik tesisat sistemleri devre dışı bırakılacaktır. Elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynakları derhal izole edilecektir.

Projenin tüm aşamalarında insan sağlığına yönelik muhtemel tüm risklerin önlenmesi amacıyla yönetmeliklerce belirlenmiş tüm sağlık ve güvenlik kurallarına uyulacak; faaliyetin her aşamasında, 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”nde yer alan yükümlülük ve tedbirler uygulanacaktır.




60

2872 Sayılı Çevre Kanunu ve İlgili Yönetmelikler;

o 2872 Çevre Kanunu (11/8/1983 tarih ve 18132 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir). (26/4/2006 tarihinde yapılan değişiklikler işlenmiştir).

o 4857 Sayılı Is Kanunu ve İlgili Yönetmelikleri

o 5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

o Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o İsçi Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği (09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği (23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve İsçi Güvenliği Hakkında Yönetmelik (15.05.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir ve 13.02.2008 tarih 26786.sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değişiklikleri içerir.)

o Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (31.05.2005 tarih ve 28831 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

o Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ( 17.05.2008 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

Proje kapsamında, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan tüm mevzuat hükümlerine uyulacaktır.

NOTLAR VE KAYNAKLAR


63

NOTLAR ve KAYNAKLAR

www.deprem.gov.tr

www.mta.gov.tr

http://gis2.cevreorman.gov.tr/mp/ - Doğa Koruma ve Milli Parklar- Coğrafi Verileri.

http://wwweski.tubitak.gov.tr/- TUBİVES Veri Tabanı.

http://www.iucnredlist.org/- IUCN Veri Tabanı (2008-2009).

Akalın, Ş., 1952, Büyük Bitkiler Kılavuzu, Ankara.

Baran, İ. 2005, Türkiye Amfibileri ve Sürüngenleri. Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.

Baran, İ., Atatür, M.K. 1998, Türkiye Herpetofaunası (Kurbağa ve Sürüngenler). T.C. Çevre Bakanlığı Yayını. Ankara.

Baytop, T., 1997, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara.

Bekişoğlu, Ş., Şafak, N., Aksu, S., Altındağ, N., 1987, Balık Geçitleri, Ankara.

BERN, 1984, Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi.

Davis, P.H., 1965-1988, Flora of Turkey And The East Aegean Islands, Vol.1-10, Edinburg.

Demirsoy, 1997, Türkiye Amfibileri (Monografi), METEKSAN Yayınları, Ankara.

Demirsoy, 1998, Türkiye Memelileri (Monografi), METEKSAN Yayınları, Ankara.

Demirsoy, 2001, Türkiye Kuşları (Monografi), METEKSAN Yayınları, Ankara. Demirsoy, 2006, Türkiye Sürüngenleri (Monografi), METEKSAN Yayınları, Ankara.

DPT ve TÜBİTAK, 1996, Türkiye Omurgalılar Tür Listesi.

Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayın , Ankara.

Ketenoğlu, O., Kurt L., Yiğit N., Çolak E. ve ark., 2002, Çevresel Etki Değerlendirme – ÇED,Ankara.

Kiziroğlu, İ., 1993, The Birds of Türkiye. (Species List in Red Data Book). TTKD.

Sarıbaş, M., 2006, Bitki Adları Sözlüğü Ağaçlar-Otlar-Çalılar, Ankara.

Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G. 2000, Tohumlu Bitkiler Sistematiği.

Svensson, L. Et all. ‘Collins Bird Guide’.

Trabzon Valiliği İl Çevre Ve orman Müdürlüğü Trabzon 2006 Yılı İl Çevre Durum Raporu.2006

Cinali Regülatörü ve HES Projesi Fizibilite Raporu,

Yarar, M., Magnın, G., 2004, ‘Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları Kitabı’.

Yiğit, N., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, A.,2006, Rodents of Türkiye ‘Türkiye Kemiricileri’.

Yiğit, N., Saygılı F., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, 2008, ‘Ornitoloji’ Kuş Bilimi.

EKLER

EK 1.

1/25 000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA ÜZERİNE İŞARETLENMİŞ GENEL YERLEŞİM PLANI

EK 2.

BÖLGENİN JEOLOJİSİ VE

JEOLOJİK HARİTASI

GENEL JEOLOJI

Proje alanı Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Doğu Pontidler içinde yer almaktadır. Proje alanını içine alan Değirmendere bölgesi ve yakın çevresinde Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı kaya birimleri yüzeylenir. Etkinliğini Liyas'tan başlayarak Eosen sonlarına kadar aralıklı olarak sürdüren magmatizma ile volkanik etkinliğin durakladığı veya hızının azaldığı dönemlerde egemen olan tortullaşma sonucunda bölgede volkanik, volkano-tortul ve intrüzif kayaçlar yaygın hale gelmiştir.

Magmatik kayaçların egemen olduğu kuzey zonda kaya birimleri en altta Liyas yaşlı bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile killi kireçtaşı, kumtaşı ve marndan oluşan kaya türleri ile başlar. MTA tarafından yapılan bölgesel incelemelerde Hamurkesen formasyonu olarak adlandırılan birimin üzerinde Üst Jura - Alt Kretase yaşlı ve kireçtaşı kaya türünün oluşturduğu Berdiga formasyonu yer alır. Bölgede Kretase dönemindeki iki evreli ve farklı özellikteki volkanizma etkinliğinin sonucunda bazik ve asidik olarak iki ayrı volkano-tortul istif gelişmiştir.

Bu istiflerden bölgesel çalışmalarda Çatak formasyonu ile Çağlayan formasyonu olarak adlandırılan Üst Kretase yaşlı bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile kumtaşı, silttaşı, çamurtaşı, marn, kiltaşından oluşan volkano-tortul istif bazik özellikli; Kızılkaya formasyonu ile Çayırbağ formasyonu olarak adlandırılan Üst Kretase yaslı riyolit, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden oluşan volkano-tortul istif asidik özelliktedir. Bölgesel çalışmalarda Kaçkar granitoyidi I olarak adlandırılan granitoyid sokulum Üst Jura-Alt Kretase döneminde oluşan hemen hemen tüm kayaçları keser.

Stratigrafi

Paleozoyik-Kuvaterner zaman aralığında gelişmiş kaya birimlerinin yüzeylendiği inceleme alanında, Liyas'tan başlayarak Eosen sonlarına kadar periyotlar halinde gelişimini sürdüren magmatizmanın ürünlerini içeren volkano-tortul, volkanik ve intrüzif kayaçlar yaygındır. Magmatik faaliyetlerin durakladığı dönemlerde ise tortul istifler birikmiştir.

Doğu Pontidlerin bu kesiminde Kuzey zon ve Güney zon olmak üzere farklı litostratigrafik özellikler gösteren istifler izlenir. Kuzey zonda alttan üste doğru Paleozoyik yaşlı gnays, mikaşist, kloritşist vb. kayaçlardan oluşan metamorfikler (adlanmamış), Liyas yaşlı bazalt, andezit, konglomera, kumtaşı ve marn vb. kaya türlerinden oluşan Hamurkesen formasyonu, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşan Berdiga formasyonu, Üst Kretase yaşlı bazalt, andezit, piroklastik, kumtaşı vb. kaya türlerinden oluşan Çatak formasyonu, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden oluşan Kızılkaya formasyonu, Kaçkar granitoyidi-I, bazalt, andezit, piroklastik, çamurtaşı, kumtaşı, marn vb. kaya türlerinden oluşan Çağlayan formasyonu izlenir. Kuvaterner yaşlı oluşuklar bölgenin en genç birimleridir.

Trobzon ilinin genelleştirilmiş stratigrafik kolon kesiti şekil1’ de, proje alanı ve çevresini gösterir 1/500.000 ölçekli jeoloji haritası şekil 2’ de verilmiştir.

Hamurkesen Formasyonu

İnceleme alanında en alt seviyede ve her iki zonda da gözlenen volkano-tortul istif, Ağar (1977) tarafından Hamurkesen formasyonu olarak adlandırılmıştır. Gümüşhane-Yağlıdere, Maçka-Hamsikoy, Maçka-Meryemana ve Dumanlı Köyü (Santa) dolaylarında yüzeylenen formasyonun genel uzanımı KD-GB doğrultuludur. Kalınlığı 500 m’nin üzerindedir.

Hamurkesen formasyonu genellikle mor, yeşilimsi gri renkli bazalt, andezit, dasit, lav ve piroklastlarından oluşur. Birim içinde yer yer killi kireçtaşı, şeyl ve kumtaşı ara tabakaları bulunur. İntergranüler, mikrolitik, porfirik dokulu bazalt lavları bol olivinlidir. Bazaltlarda albitleşme, serisitleşme ve kloritleşme yaygın olup seyrek olarak yastık yapıları görülür.

MTA tarafından yapılan çalışmalarda Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşları (Berdiga formasyonu) tarafından uyumlu olarak üstlenen formasyonun stratigrafik konumu ve bölgesel korelasyon sonuçlarına dayanılarak Liyas yaşında olduğu kabul edilmiştir.

Berdiga Formasyonu

İnceleme alanındaki volkanik, volkano-tortul istifler arasında yer alan neritik karbonatlar, Pelin (1977) tarafından Berdiga Dağları’nda (Alucra güneyi) Berdiga formasyonu olarak tanımlanmıştır Berdiga formasyon Gümüşhane-Yağlıdere, Maçka-Hamsikoy, Maçka-Meryemana, Arsin-Çatak (Sincanmesahor) ve Dumanlı köyü (Santa) dolaylarında Hamurkesen formasyonu üzerinde yüzeylenir Kalınlığı 100-200 m arasında değişir. Birim her iki zonda da izlenir

Genellikle gri renkli, orta tabakalanmalı, killi kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı ve kumlu kireçtaşından oluşan Berdiga formasyonu kuzey zonda daha masif yapılı, Güney zonda plaketsi görünümlü ve pelajik karakterlidir.

Doğu Pontidlerin Güney zonunda fliş, fasiyesinden oluşan Üst Kretase yaşlı Mescitli formasyonuna gecen kireçtaşları, Kuzey zonda yine Üst Kretase yaşlı volkano-tortul bir istif (Çatak formasyonu) tarafından uyumlu olarak örtülür.

MTA tarafından yapılan çalışmalarda Berdiga formasyonuna Üst Jura-Senomaniyen yaşı verilmiştir.

Çatak Formasyonu

Neritik kireçtaşları (Berdiga formasyonu) üzerine uyumlu olarak gelen bazik karakterli volkano-tortul istif Maçka güneyindeki Çatak Köyü civarında tipik olarak gözlendiğinden Güven (1993) tarafından Çatak formasyonu olarak adlandırılmıştır.

Birim başlıca bazalt, andezit lav ve piroklastları ile kumtaşı, silttaşı. marn, şeyl ve kırmızı-bordo renkli killi kireçtaşı tabaka veya seviyelerinin ardalanmasından oluşur. Birimin lav, tüf ve breşlerden oluşan volkanik seviyeleri koyu gri yer yer siyah, ayrıştığında

kahve renklidir. Lavlar genel olarak kırıklı, çatlaklı ve boşluklu olup etkin şekilde ayrışmış ve kloritleşmiştir. Breş ve aglomeralar içinde tortul kaya çakıl ve blokları bulunabilir. Kurşuni gri renkli kumtaşı, marn ve şeyller düzenli ince tabakalanmalıdır. Bazı kesimlerde kırmızı-bordo renkli mikritler ve rekristalize kireçtaşları yaygındır.

Asidik karakterli lavlardan oluşan Kızılkaya formasyonu ile uyumlu olarak örtülen Çatak formasyonu tektonik hareketliliğe bağlı olarak parçalanan ve aktivite kazanan karbonat platformu üzerinde çökelmiştir.

MTA tarafından yapılan çalışmalarda Berdiga formasyonuna Türoniyen-Koniasiyen-Santoniyen yaşları verilmiştir.

Kızılkaya Formasyonu

Çatak formasyonunu üstleyen asidik karakterli lav ve piroklastlar Giiven (1993) tarafından Kızılkaya formasyonu olarak adlandırılmıştır. Birim kuzey zonda yer alır. Maçka ilçe merkezinin kuzeydoğusunda Yomra-Kayabaşı ve Arsin-Harmanlı Köyleri güneyinde yüzeylenen birim 150-200 m kalınlığındadır.

Kızılkaya formasyonu, çoğunlukla riyodasitik-dasitik lav ve piroklastlardan oluşur. Çatak formasyonu üzerine uyumlu olarak gelen lavlar, genellikle sarımsı ayrışmalı gri renkleri ve prizmatik kolon yapılan ile dikkati çekerler. Yersel çok iri kuvarslı, porfiritik dokulu ve akma (flüidal) yapılıdırlar. Yer yer düzgün tabakalanma gösteren tüf, aglomera ve breş seviyeleri formasyonun üst horizonları içinde daha yaygındır.

Yersel alterasyon zonları kapsayan Kızılkaya formasyonu inceleme alanı ve tüm Doğu Karadeniz Bölgesi metalojenik provensi içinde yaygın olarak bulunan volkanojen polimetalik masif sülfid yataklarının oluşumunda rol oynayan önemli bir formasyondur.

MTA tarafından yapılan çalışmalarda Çatak formasyonu tarafından uyumlu olarak örtülen dasitik lavların Santoniyen yaşında olduğu kabul edilmiştir.

Çağlayan Formasyonu

Asidik volkanitleri üstleyen ikinci evreli bazik karakterli volkanit, volkanoklastik ve çökel kaya ardalanmasının oluşturduğu volkano-tortul istif Güven (1993) tarafından Çağlayan formasyonu olarak adlandırılmıştır.

Çağlayan Köyü civarında tipik yüzeylemeleri bulunan formasyon, Maçka kuzeyinde Değirmendere vadisi boyunca, Arsin-Yomra güneyinde Kayabaşı ve Harmanlı Köyleri çevresinde ve Dağbaşı güneyinde yaygın olarak izlenir. Birimin kalınlığı 800 m kadardır. Formasyonun egemen kaya türünü oluşturan bazalt, andezit lav ve piroklastlarının arasında kumtaşı, marn ve kırmızı-bordo renkli killi kireçtaşı ara seviyeleri bulunur. Genellikle koyu renkli olan lavlar yersel sert, kırıklı ve çatlaklıdır. Boşluklar ikinci kalsit veya kloritle doldurulmuştur. Mikroskop altında porfirik dokulu olan lavlarda zonlu yapı gösteren plajiyoklas fenokristalleri ile plajiyoklas mikrolitleri, çok bol klorit ve opak minerallerin (FeO) oluşturduğu bir hamur dikkati çeker. Kloritleşme ve epidotlaşmamn yaygın olduğu lavlarda yer yer iyi gelişmiş yastık yapıları görülür. İyi tabakalanmalı tüf ve

breşler içinde lav parçalan yanında kırmızı kireçtaşı ve killi kireçtaşlarının parçaları da izlenir. Kumtaşları çoğunlukla volkanik elemanlıdır.

Formasyon aralı volkanizmanın etkin olduğu derin bir ortamda çökelmiştir. Çağlayan formasyonu, ikinci evreli riyolit-riyodasit lav ve piroklastlarından oluşan Çayırbağ formasyonu tarafından uyumlu olarak üstlenir Bu asidik karakterli lavların bulunmadığı alanlarda ise birbirleri ile yanal geçişli Bakırköy veya Ağıllar formasyonunun çökelleri Çağlayan formasyonunun uyumlu örtüsüdür.

MTA tarafından yapılan çalışmalarda Çaglayan formasyonuna Kampaniyen-Maastrihtiyen yaşı verilmiştir.

Kaçkar Granitoyidleri

Doğu Karadeniz Bölgesinin doğu kesiminde yer alan Kaçkar Dağları, Doğu Pontid kuzey zonu içindeki granitoyidlerin en yoğun olduğu alandır. Bu yörede geniş ölçüde Üst Kretase yaşlı birimlerin ve daha sonraki yenilenmesi ile de Eosen yaşlı birimlerin içine sokulan intrüzif kayalar Güven (1993) tarafından, intrüzyon yaşına bakılmaksızın Kaçkar granitoyidleri adi ile tanımlanmıştır. Kaçkar granitoyidleri Çoğulu (1970) 'nun Rize granitinin karşılığıdır.

Genellikle gri, yeşilimsi gri, yer yer pembemsi renkte, çok kırıklı çatlaklı olan granitoyidler taneli veya porfirik dokuludur. Mineral kompozisyonları ve dokularına göre, granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvars porfir, kuvarslı diyorit ve diyoritler ayırtlanabilir.

Kuvaterner Yamaç Molozu

Temeli oluşturan kayanın ayrışma ve aşınma ürünlerinin düzensiz bir şekilde yığışımı ile oluşmuştur. Çalışma alanında kalınlığı 1-20 m arasında değişmektedir.

Kuvaterner Alüvyon

Havzayı oluşturan temel kayaların ayrışma ve aşınma ürünlerinin akarsu tarafından taşınıp, depolanması sonucu oluşmuştur. Taneler genellikle volkanik malzemelerden oluşmaktadır. Tane boyu kum boyutundan 3-4 metrelik blok boyutuna kadar değişir, ortalama tane boyu kaba çakıl mertebesindedir.

Magmatizme ve Metamorfizma

Trabzon ilini kapsayan alanda Metamorfik kayaçlar bulunmamaktadır. En yaşlı kayaçlar Jura döneminde oluştuğu için, daha sonra oluşan kayaçlarda da Metamorfizma etkisi görülmemektedir. Ancak granitoitik kayaçların oluşumu sırasında meydana gelen sınırlı kontak metamorfizma olayları yer yer izlenebilmektedir.

Mağmatizma olayları daha çok volkanik faaliyetler şeklinde izlenmektedir. Jura, Kretase ve Eosen dönemindeki denizaltı volkanizması şeklinde süren üç ayrı fazda yoğun volkanik faaliyetler olmuştur. Kratase ve eosen döneminde oluşan granitoitik intruzifler ise oluşan tüm kayaçlar içine sokulum yapmıştır.

Yapısal Jeoloji

İnceleme alanı Pontitlerin doğu kesiminde yer alır. Pontitlerin bu kesimi litostratigrafik özellikleri birbirinden farklı iki zona ayrılır. Kuzeyde magmatik aktivitenin en yoğun şekilde etkilediği bölge Kuzey Zon, güneyde magmatizma etki alanı dışında kalan tortul havza çökellerinin yüzeylediği bölge ise Güney Zon olarak adlandırılır. Proje sahası kuzey zon içerisinde yer alır.

Tektonik ve Paleocoğrafya

Trabzon İli, Doğu Pontid Tektonik Ünitesinin (KETİN-1966) kuzeydoğusunda yer alır. Bu tektonik ünite; batıda Kızılırmak vadisinden, doğuda Gürcistan sınırına kadar yaklaşık 500km. uzunluğunda ve kuzeyde Karadeniz kıyısından, güneyde Kuzey Anadolu Fayına kadar yaklaşık 50-75km. genişliğinde metallojenik bir kuşak oluşturur. Geniş anlamda ise; Alpin dağ oluşuma bağlı olarak Jura-Pliyosen zaman aralığında gelişmiş adayayı dizisinin bir parçasıdır.

Trabzon İlinin de içinde yer aldığı “Pontidler” erken Alpin dönemine ait Austrik, orta Alpin dönemine ait Anadolu ve geç Alpin dönemine ait Attik tektonik fazlarının etkisinde kalmıştır. Özellikle yöreyi etkileyen Attik fazından sonra birimler kıvrımlanarak su yüzeyine çıkmış ve aşınmaya uğramışlardır. Bu dönem sonucunda Kumtaşı - Kiltaşı - Konglomera, bazaltik aglomera çakıllı tortul seviyeler özellikle sahil kesimlerde (Akçaabat-Yomra) oluşmuştur. Bu dönem ve sonrasında yine karadaki yükselme hareketleri devam etmiş ve denizel taraçalar oluşmuştur.

Bugün Trabzon güneyinde, Soğuksu mevkiinde en yüksek kotta (250m.) I. Seki seviyesi gelişmiştir. Bundan kuzeye doğru beş ayrı seki seviyesi daha tespit edilmiştir. Trabzon şehri genelde sekiler üzerine kurulmuştur.

Trabzon ili ve yakın çevresinde Mesozoik ve Senozoik dönemine ait toleyitik ve kalk-alkalen kayaçlar izlenir. Mesozoik dönemi Liyas yaşlı volkanitler ile başlar ve Üst Jura-Alt Kretase yaşlı sığ platform karbonatlarıyla devam eder. Üst Kretase dönemi yoğun bir volkanik aktivitenin görüldüğü dönemdir. Bu aktivite asit ve bazik nitelikli periyotlarla gelişimini sürdürmüştür. Üst Kretase sonlarına doğru volkanik aktivite genellikle sona erer. Bu safha da genellikle Paleosen sonlarına kadar kesintisiz devam eden türbiditik çökeller devam eder.

Liyas'ta başlayarak Üst Kretase sonlarına kadar periyotlar halinde gelişimine sürdüren volkanik faaliyet deniz altı volkanizması şeklinde olup, çökel ara katkılarla birlikte istiflenme gösterirler. Lavlarda genellikle yastık lav yapıları oluşmuştur. Paleosen sonlarında orojenik faaliyetlerle birlikte büyük ölçüde granitoyid yerleşimi gelişmiştir (Kaçkar Granitoyidi -I).

Eosen döneminde ise yeniden hareketlenen volkanizma etkin bir şekilde devam eder. Deniz altı ortamında yayılma nedeniyle Volkano-Tortul yapıda bir istif gelişmiştir. Granitoyid yerleşimleri Eosen döneminde de devam etmiştir (Kaçkar Granitoyidi-II).

Yapı Yerlerinin Jeolojisi

Su Alma Yapısı Yerinin Jeolojisi

Su alma yapısının yapılacağı yerde ana kaya Çatak Formasyonu(Kç)’dur. Ana kaya üzerinde Yamaç molozu (Qym) ve Alüvyon(Qal) bulunmaktadır. Zeminin mühendislik özellikleri proje ve uygulama aşamasında yapılacak jeoteknik çalışmalarla belirlenecektir.

Yapı zeminin mühendislik özelliklerine bağlı olarak projelendirilecektir. Yapılan arazi gözlemlerine göre yapı yerinde stabilite sorunu beklenmemektedir. Geçirimlik sorunu olup, olmadığı yapılacak çalışmalar sonucunda belli olacaktır.

İletim Hattı Güzergâhı Jeolojisi:

Proje kapsamında 1470 metre uzunluğunda iletim tüneli bulunmaktadır. İletim tüneli Çatak Formasyonu (Kç) içerisinden geçecektir. Kazı sırasında problem olan bölgelerde uygun desteklenme sistemleri seçilerek problemler aşılacaktır.

İletim hattının 2410m’si kanaldan oluşmaktadır. Kanal güzergahının tamamı Çatak Formasyonu (Kç) üzerindedir. Yüzeysel gözlemlere göre iletim hattında stabilite yönünden sorun beklenmemektedir.

Yükleme Havuzu Yerinin Jeolojisi:

Yükleme havuzu Çatak formasyonu üzerinde yer alır. Yüzeysel gözlemlere göre Yükleme Havuzu Yerinde stabilite yönünden sorun beklenmemektedir.

Cebri Boru Yerinin Jeolojisi:

Cebri borunun geçeceği zemin Çatak formasyonu üzerindedir. Taşıma ayaklarının ayrışma zonunun altındaki sağlam kayaya oturtulması gerekmektedir. Proje uygulama aşamasında ayrışma zonunun kalınlığının jeofizik yöntemlerle belirlenerek uygun kazı derinliklerinin çıkarılması gerekmektedir.

Cebri boru güzergahında stabilite yönünden sorun beklenmemektedir.

Şekil1. Trabzon İlinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kolon Kesiti

Şekil2. Proje alanı ve çevresini gösteriri 1/500.000 ölçekli jeoloji haritası

PRPJE ALANI

Hidrojeoloji

Yeraltı Suyu:

Trabzon ili dahilinde yer alan Jeolojik birimler akifer özelliği göstermezler. Bunun yanında derelerin mansab bölümlerindeki aluvyonlar içerisinde akifer özelliği görülmektedir.

Trabzon İlinde yeraltı suyu hemen hemen bütün önemli akarsuların mansap kesimindeki alüvyon sahalarda meydana gelmektedir. İlin yer altı suyu toplam emniyetli rezervi 130 hm3/yıl’dır. İlde yeraltı suyu temin edilen bazı önemli akarsuların akiferlerinde D.S.İ.’ce yapılan çalışma sonuçları şu şekildedir.

Fol Deresi Akiferi: Trabzon ili Vakfıkebir ilçesinin içinden denize dökülen Fol deresinin mansap bölümünde oluşmuş olan silt, kil, kum, çakıl ve küçük blok karmaşığından oluşan alüvyon yeraltı suyu işletmesine elverişli akifer özelliğindedir. İller Bankası tarafından akifer alanda açılan 6 adet su sondaj kuyusunda kuyu verimleri; 15.00-45.00 l/s arasındadır.

Çarşıbaşı Deresi Akiferi :Çarşıbaşı ilçesinin doğusundan denize dökülen Çarşıbaşı deresinin mansap bölümünde silt, kil, kum, çakıl, küçük blok karmaşığından oluşmuş alan alüvyon, yeraltı suyu işletmesine uygun akifer özelliğindedir. İller Bankası tarafından açılan 5 adet su sondaj kuyusunda kuyu verimleri; 4.00-7.00 l/s olarak ölçülmüştür.

Söğütlü Deresi Akiferi: Akçaabat ilçesinin doğusundan denize dökülen Söğütlü deresinin mansap bölümünde oluşmuş olan silt, kil, kum, çakıl ve küçük blok karmaşığından oluşan alüvyon yeraltı suyu işletmesine elverişli akifer özelliğindedir. İller bankası tarafından açılan 16 adet su sondaj kuyularda, kuyu verimleri; 10.00- 40.00 l/s arasındadır.

Değirmendere Çayı Akiferi: Trabzon şehrinin doğusundan denize dökülen Değirmendere çayının mansap bölümünde oluşmuş siltli killi, kumlu, çakıllı, küçük bloklu alüvyon yeraltı suyu işletmesine elverişli akifer özelliğindedir. Değirmen dere çayının mansap akiferinde açılan su sondaj kuyularından ortalama 400 l/s yeraltı suyu üretilerek Trabzon şehrinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı uzun yıllar karşılanabilmiştir. Ancak yanlış kullanımlar nedeniyle akifer eski özelliğini günümüzde kaybetmiştir.

Yomra Deresi Akiferi: Yomra kasabasının içinden denize dökülen Yomra deresinin mansap bölümünde oluşmuş olan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Su sondaj kuyusu çalışmalarına göre kuyu verimleri; 9 – 11 l/s arasındadır.

Yanbolu Çayı Akiferi: Arsin ilçesinin 1 km doğusundan denize dökülen Yanbolu çayının mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. İller bankası tarafından açılan 8 adet su sondaj kuyularında kuyu verimleri; 29 – 34 l/s arasındadır.

Karadere Çayı Akiferi: Araklı kasabasının doğusundan denize dökülen Karadere çayının mansap bölümünde oluşmuş olan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Araklı kasabasının su ihtiyacını karşılanmak için, İller bankası tarafından açılan 6 adet su sondaj kuyusunda kuyu verimler; 15 – 51 l/s arasındadır.

Manahoz Çayı Akiferi: Sürmene ilçesinin içinden denize dökülen Manahoz çayının mansabında oluşmuş olan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Sürmene kasabasının su ihtiyacının karşılamak için İller bankası tarafından açılan 4 adet su sondaj kuyusunda, kuyu verimleri; 12.00 –18.00 l/s arasındadır.

Solaklı Çayı Akiferi: Of ilçesinin batısından denize dökülen Solaklı çayının mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Of kasabasının su ihtiyacını karşılamak için İller bankası tarafın dan açılan 4 adet 41 – 44 m derinliğindeki su sondaj kuyularında kuyu verimleri; 45 – 50 l/s arasındadır.

Baltacı Deresi Akiferi : Of ilçesi Kıyıcık beldesinin doğusundan denize dökülen Baltacı deresinin mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Kıyıcık beldesinin su ihtiyacını karşılamak için İller bankası tarafından açılan su sondaj kuyularında, kuyu verimleri; 22 – 26 l/s kadardır.

İyidere Çayı Akiferi : İyidere kasabasının batısından denize dökülen İyidere çayının mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çakıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Akifer alanda DSİ ve İler Bankası tarafından açılan su sondaj kuyularında kuyu verimleri; 33 – 45 l/s kadardır.

Akarsular:

Trabzon İli ve çevresi su kaynakları bakımından oldukça zengindir. Trabzon ilinde debiler çok yüksek olmamakla birlikte, çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular vardır. Çok sayıdaki kaynaklar ve her mevsim görülen yağışlar bu dereleri beslemektedir.

Trabzon ilinin akarsuları doğudan batıya doğru aşağıda sıralanmıştır;

İyidere, Baltacı Deresi, Solaklı Deresi, İvyon, Kemerli, Sargana, Kestil ve Civa Dereleri, Sürmene (Manahoz) Deresi, Koha Deresi, Karadere, Yanbolu Deresi, Bodemiş, Falkoz, Arsin, Varvara, Kalafa ve Şana Dereleri, Değirmendere, Kuzgun (Tabakhane) ve Zağnos Dereleri (kentin içinde üstü kapalı kanallardan geçerler ve evsel atıkları da taşırlar), Kisarna ve Hacıbeşir Dereleri, Yıldızlı Deresi, Söğütlü Deresi, Üstürkiya, Haldanoz, İspandan, Akçakale, Vartan, İskefiye, Glida ve Kirazlık Dereleri, Fol Deresi, Çamlık ve Akhisar Deresi.

Trabzon ilinin başlıca akarsuları; Değirmendere, Karadere, Solaklı Deresi ve Baltacı Deresi’dir. Yerüstü suyunu oluşturan bu akarsular ve diğer küçük akarsuların il çıkışı toplam ortalama akımları 3 486 hm³/yıl’dır.

Yüzüncü Yıl Regülatörü ve HES projesine esas teşkil eden su kaynağı Kalyan Deresi’ dir. Denize kuş uçuşu 40 km mesafede 2600 m yüksekliğe kadar ulaşan dağlık bölgeden doğan çok sayıdaki derenin birleşimi ile oluşur. Kalyan Dere kuzey-batı doğrultusunda aktıktan sonra, Değirmen Dere ile birleşir ve Karadeniz’ e ulaşır.

Göller ve Göletler:

Trabzon İlinde gölet ve rezervuar mevcut değildir. Doğal ve suni olarak oluşan göller ise;

Uzungöl Çaykara İlçesi Uzungöl Bucağında; Buzlu Göl, Karagöl, Sarıgöl, Aygır Gölü Balık ve Birömer Gölleri ise Çaykara İlçesi Demirkapı Köyü Kırklar Dağı kuzey eteklerinde bulunmaktadır. Suları temiz olup görsel amaçlı kullanılmaktadır.

a)Çakırgöl: Çakırgöl dağının kuzey eteklerindeki mescit yaylası üzerinde bulunmakta ve denizden 2533 m. yükseklikte yer almaktadır. Yanbolu deresi bu gölden beslenmektedir.

b)Uzungöl: Haldizen dağlarının kuzey eteklerinden çıkan bu göl Haldizen deresi üzerindedir. Denizden 1250 m. yüksekte olan bu göl yamaçlardan kayan kütlerlerin vadiyi kapatması sonucu oluşmuş bir kayaç gölüdür. Of’tan denize ulaşan Solaklı deresi bu gölden beslenmektedir.

c)Sera Gölü: Trabzon’un batısındaki sera deresi üzerindedir. Bu göl de dağ yamacının kayması ile oluşmuş bir kayaç gölüdür. Sera deresi bu gölden beslenmektedir.

d) Karagöl, Balık Gölü, Sarıgöl, Buzlu Göl, Birömer Gölü, Aygır Gölü ve Kazıklı Gölleri: Bu göllerin dışında Trabzon’un yüksek kesimlerinde buzul gölleri bulunmaktadır. Kar suları ile beslenen bu göller genellikle dairesel veya oval şekilli olup 50-250 m. çaplıdır. Bu göllerden yörede 20 adet bulunmaktadır.

Deniz:

Karadeniz, Karadeniz, Avrupa ve Asya kıtalarının birbirine yaklaştığı bölgede 400 550 ve 460 320 kuzey enlemleriyle, 270 270 ve 410 420 doğu boylamları arasında yer alır Dünyanın en büyük kapalı iç denizidir.

Karadenizin yüzey alanı 423.000 km2’ dir. maksimum ve ortalama derinlikleri sırasıyla, 2200 ve 1240 m2 dir (3,4) Kuzey-Batı Karadeniz hariç sığ bölgeler dardır. Derinliği 200 m’yi geçmeyen bölgeler toplam alanın %27’sini oluşturur ve daha çok kuzey-batı Karadeniz de bulunur. Karadeniz’in hacmi 537.000 m3’ tür. Doğu-batı yönünde en uç noktalar arasındaki

1149 km ve kuzey-güney yönünde maksimum genişliği 611 km’dir.

Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale boğazları vasıtasıyla Akdeniz’e Kerch Boğazı yoluyla da Azak Denizine bağlantılıdır. Su dengesinin unsurların, nehirler yağmurlar ve

boğazlar vasıtasıyla giren su ile, buharlaşma ve yine boğazlar vasıtasıyla çıkan suyun toplamı oluşur.

Nehirler yoluyla yıllık tatlı su girişi 400 km3 ‘’tür. Bunun en önemli kısmını Tuna Nehri oluşturmaktadır. Tuna’dan boşalan suyun hacmi 203km3 civarındadır. Ayrıca Dinyester ve Bug nehirlerinden 54.7 km3’lük bir su boşalımı olur. Anadolu kıyılarından Karadeniz’e en fazla su boşalımı, Sakarya, Kızılırmak ve Yeşilırmak’tan olup, her biri yaklaşık olarak yıllık6 km3’lük hacme sahiptir.

Karadeniz’ de yağışlar batıdan doğuya doğru artar. Yarı kurak bir iklimde bulunan Karadeniz’ de buharlaşma yağış miktarından fazladır. Kuzeye doğru rutubetli bölgedeki hareketlerden kaynaklanan akım ve tatlı su iç akımına sonuç olarak yüzey deniz sularının seyrelmesine sebep olur . Yoğunluğun sebep olduğu su akımlarından meydana gelen giriş çıkış ise şöyledir. Düşük tuzluluktaki Azak denizi suları (%o10) üstten Karadeniz’e daha tuzlu Karadeniz suları (%o17-18) ise alt akıntı olarak Kerch boğazı yoluyla Azak denizine girer. Diğer taraftan, yüksek tuzluluğa sahip Akdeniz suları dip akıntısı olarak İstanbul boğazından Karadeniz’e girer (200 km3/yıl) Karadeniz suları da yüzey akıntısı olarak Marmara’ya girer (348 km3\yıl Marmara’dan gelen tuzlu sulya, Karadeniz’in 200 m’ nin üzerindeki üst tabakası içinde tuzluluk tabakalaşmasına neden olur.

Karadeniz’de yüzey akıntıları nehirlerden Kerch boğazından daha sonra koriolis kuvvetiyle sağa doğru saptırılır. Azak denizinden gelen su ile genelleştirilir. Akıntıların yön ve hızı rüzgar ve sahillerin etkisi altındadır.

Karadeniz’in en batı kesimi, diğer kesimlere göre karakteristik olarak daha düşük yüzey tuzluluğuna sahiptir. Karadeniz’in kuzey batı kesiminde tuzluluk daha düşük olup, %o 13-15 oranındadır. İstanbul Boğazı ve Anadolu kıyılarında tuzluluk %o 17.25-17.50 civarındadır. Bu değerler, Anadolu’nun kuzey kıyıları boyunca, Karadeniz’e birçok nehrin su boşaltmasıyla uyumlu bir değişim arz eder. Karadeniz’in merkez kısmında tuzluluk %o 18.5’e kadar çıkar. Havzanın doğu bölümünün merkezinde ise tuzluluk daha düşüktür. Tuzluluk ve sıcaklıktaki yıllık değişimler, genelde 150 m’ye kadar olan üst tabakada görülür. Yüzey ve dip suları arasındaki tuzluluk farkı %o 4-5’e kadar çıkar.

Karadeniz havzasında derinlik arttıkça oksijen azalmakta, buna karşılık hidrojen sülfür (H2S) gazı miktarı artarak, litrede 7 cm3’e kadar çıkmaktadır. O2 kalitesi hızla düşer ve bunun altında tamamen kaybolur.

Karadeniz’de sıcaklık dağılımının temel özelliği derinliğe bağlı olarak hızlı düşmesidir. Ortalama sıcaklık; verimli olan ve yüzey tabakasında 15.4. 0C’den 50- 75m. arasında bulunan termoklin tabakasının ortasında 7.0 oC’ye düşer. 50 ve 200 m derinlikler arasındaki tuzluluğun değişimi daha derin sulardaki sıcaklık birikmesini önler.

Ortadaki soğuk tabakada (termoklin) sıcaklık değişimi, genellikle 64 ile 70 oC arasındadır. Karadeniz’in doğudaki orta bölümlerinde, yaz sezonunun sonunda sıcaklık 7.5-8.0C arasında 500 m’de 8.6-8.0 oC ve 2000m’nin altında 9.0-9.1 oC’dir. Sıcaklığın 750-1500m’ler arasındaki derinliklerde homojen olmasının nedeni, derin suların yüksekorandaki dinamik etkisinin bir sonucu olarak açıklanabilir.

Karadeniz’in dip sularındaki anaerobik bakteriler, sülfatlar hidrojen sülfüre indirger ve bikarbonat üretirler. Sülfatın (SO4-2) oranı okyanustan daha az, buna nazaran bikarbonat (HCO-3) içeriği daima yüksektir. Klorun oranı, nehir sularının önemli oranda girmesi karbonat, içeriğinin zengin olması ve dip sularının karışmasından dolayı okyanuslardan daha azdır.

Karadeniz’in dip sularının diğer bir özelliği yüksek miktarda HS- içermesidir. Bakteri faaliyeti sonucu, sülfatların indirgenerek HS-, HCO3, CO2 ve H2S’in oluşması durumunda derin sularda bu miktar hemen hemen 0.01 g/kg civarındadır. Diğer Okyanus ve denizlerle karşılaştırıldığında Karadeniz suyu, yüksek bir alkaliniteye sahiptir. Bu değer yüzeyde 3.33 mg/l., 100m’de 3.29 mg/l, 2000 m’de 4,20 mg/l olup, okyanuslarda 2.42 mg/l, Akdeniz’de 2.76 mg/l, Azak denizinde ise 2.27 mg/l’dir.

Depremsellik ve Doğal Afet Durumu:

Proje alanı, Bayındırlık İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’na göre 4. derece deprem kuşağı içerisinde yer almaktadır. Deprem araştırma kayıtlarına göre ; Trabzon İli’nde 1881-1986 yılları arasında magnitüdü 4,2 - 6,3 arasında değişen 53 adet deprem izlenmiştir. Söz konusu depremlerin %56’sı M<5.0 ,%28 i 5.0<M<5.5,%11’ini 5.5<M<6.0 ve %4’ünü M>6.0 depremler oluşturur. Türkiye diri fay haritası (MTA,1992)’ na göre inceleme alanında proje yapılarını etkileyecek diri fay yoktur.

Proje sahası Bakanlar kurulunun 18.4.1996 tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş bulunan ve T.C Bayındırlık Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan deprem bölgeleri haritasına göre 4. dereceden deprem bölgesidir. Etkin Yer İvme Katsayısı (A0) 0,10 g arasındadır.

Trabzon İli depremsellik haritası Şekil 3 de verilmiştir.

Şekil3. Trabzon İli depremsellik haritası

PRPJE ALANI

Türkiyede değişik türdeki kitle hareketleri, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde sıkça görülmektedir. Bölgede her yıl çok sayıda kaya düşmesi, toprak, çamur akmaları ve heyelan meydana gelmektedir. Bu olaylar sonucu binalar, yollar, tarım alanları kullanılmaz hale gelmekte daha da önemlisi insanlar ölmektedir.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan kayaçlar, özellikle volkanikler yüzeyden itibaren yer yer 30m. derinliğe kadar değişik derecede ayrışmaya uğramış ve pek çok yerde kile dönüşmüştür.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde değişik orijinli kayaçlarda meydana gelen 42’e yakın değişik türdeki kitle hareketi jeolojik ve jeoteknik açıdan incelenmiş ve bu hareketlerin nedenleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kitle hareketlerinin meydana gelmesinde, bölgenin morfolojisi, jeolojisi, iklim karakteristikleri ve bunlara ilave olarak kayaçların ayrışması, değişik amaçlı kazılar, bitki örtüsünün tahribi, yapay sarsıntılar başlıca nedenleri oluşturmuştur.

İncelenen 42’ye yakın heyelanda, heyelanları meydana getiren nedenler incelendiğinde; suyun %42, kazıların %26, ayrışmanın %26, bitki değişikliğinin %4 ve diğer nedenlerin ise %2 oranında etkili olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar göz önüne alındığında bölgede heyelanların önlenmesinde, gerek heyelan gerekse potansiyel heyelan sahalarında, yerüstü ve yeraltısuyu drenajı yapmak, bitki örtüsü tahribini önlemek ve kökü derine ulaşan bitkiler yetiştirmek , kazılarda ve yol çalışmalarında emniyetli şev yüksekliği, şev açısı ilişkisini gerçekleştirmek, topuk kısımlarında ağırlık yapıları inşa etmek gibi yolların bir veya bir kaçını birlikte uygulamak en ekonomik ve en etkili çözüm olarak görülmektedir.

Trabzonda bilinen ilk sel ve heyelan olayı 5-8 Temmuz 1929 yılında Of,Çaykara ve Sürmene İlçelerinde meydana gelmiş ve 146 kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır. Daha sonraki 1939 ve 1959 yıllarında da önemli sel ve heyelan olayları yaşanarak yüzlerce kişiyi etkilemiştir. 1959 yılı Mayıs ayında Çaykara’da meydana gelen heyelan Şahinkaya, Ulu Camii ve Kabataş Köylerinin toprak altında kalarak yüzlerce dönüm arazinin coğrafik yapısının değişimine neden olmuştur. Aynı yıl meydana gelen selde, Değirmendere’nin denize vardığı alan Kalkınma Köyü ile Sülüklü Mezarlığı arası tamamen sular altında kalmıştır.

23 Haziran 1988’de Maçka’nın Çatak Köyü’nde meydana gelen heyelanda 64 kişi toprak altında kalarak yaşamını yitirmiştir. Trabzon ilinin en büyük gölü olan Sera Gölü’de 20.02.1950’de meydana gelen heyelan sonucu, dere yatağının önünün kapanması sonucu oluşan bir heyelan gölüdür.

2006 yılı içerisinde Akçaabat, Araklı, Çaykara, Dernekpazarı, Düzköy, Hayrat, Maçka, Of ve Sürmene ilçelerinde heyelanlar meydana gelmiş olup can kaybı meydana gelmemiştir.

19-20 Haziran 1990 günleri çok yoğun yağışlar sonucu meydana gelen sel ve heyelanlar sonucu Trabzon Merkez, Maçka, Akçaabat, Düzköy, Tonya, Çarşıbaşı, Vakfıkebir, Beşikdüzü ve Şalpazarı merkez ve bağlı yerleşim birimlerinde 65 kişi hayatını kaybetmiş, 1005 adet konut ve 82 işyeri yıkılmış veya oturulamayacak hale gelmiştir.

2005 yılında Trabzon İli Çaykara İlçesi Ulucami köyünde meydana gelen sel+heyelan olayında 3 kişi, Hayrat İlçesi Geçitli Köyünde sel afetinden 1 kişi, Of İlçesi Keler Köyünde sel afetinden 4 kişi hayatını kaybetmiştir. 2006 yılı içerisinde Düzköy, Of ve Sürmene ilçelerinde su baskınları meydana gelmiş olup can kaybı meydana gelmemiştir.

EK 3.

SIZDIRMASIZ FOSSEPTİK PLANI

EK 4.

MODELLEME SONUÇLARI

EK 5.

PROJE ALANI VE ÇEVRESİNİ GÖSTERİR FOTOĞRAFLAR

EK 6. HAVZA BOY KESİTLERİ

EK 7. REGÜLATÖR PLANI

EK 8. TEK HAT ŞEMASI

PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ

Documents

Trabzon HES Projesi