I

I. Tri t ang quay

GalileNXB Lao ng X hi

03:29' PM - Th t, 04/11/2009

Di mt ch chuyn ch, nhng ting ni bt ng tht l ng s. H mun lm thn thnh ca ngi khc nhng li khng xem ngi khc ngh g, thm ch h cng chng cn bit rng qu t vn ang quay.Galile (1564 - 1642) l mt nh vt l ngi Italia, ng l ngi t nn mng cho ngnh vt l cn i. Do ng l ngi tch cc tuyn truyn cho hc thuyt Mt tri l v tr ca Copecnic nn ng b triu tnh gio hi bc hi.ng c hai tc phm ln l Cuc i thoi gia hai h thng th gii c lin quan n Claudius Ptolemeus v Copecnic v i thoi v ng lc hc v s vn ng cc b.y l bi din thuyt rt c sc thuyt phc v thuyt coi Mt tri l v tr ca ng c thc hin vo nm 1632.Hm qua, chng ti s quyt nh s gp mt vo ngy hm nay ni tht r rng v tnh cht v cng dng ca cc quy lut t nhin, ng thi s c gng ni cho tht r. Cho n ngy hm nay, i vi cc quy lut ca t nhin mt mt vn c nhng ngi ng h lp trng ca Aristotle v Claudius Ptelemeus, cn mt khc li c ngi tin theo nhng iu m Copecnic a ra. Do Copecnic coi tri t l mt qu cu v thuc v nhng hnh tinh, cho nn cuc tho lun ca chng ta hm nay nn bt u t vic cc hc thuyt khc cho rng gi thit m Copecnic a ra l khng th chp nhn c, xem h a ra nhng lun chng nh th no, hiu lc ca nhng lun chng ra sao?

Trong thi i ca chng ta, r rng l c nhng s vt mi v nhng hin tng mi c quan st thy, nu nh Aristotle n by gi vn cn sng ti dm chc rng ng ta s thay i quan im ca mnh. iu ny chng ta c c ngay t trn nhng lun thuyt trit hc ca ng y. ng tng ni trong mt cun sch rng tri l bt bin l do ngi ta khng nhn thy nhng th mi c sinh ra trn bu tri, v cng chng thy c nhng g mt i trn . Chng ta c th hiu m ng mun ni l: nu nh ng nhn thy nhng s vic nh th ny, chc chn ng s c nhng kt lun ngc li. ng a nhng cm gic kinh nghim vo trong s nhn thc l tnh t nhin l rt ng. Nu nh ng khng coi trng cm gic kinh nghim, ng s khng a ra kt lun tri l bt bin da trn cn c rng cha tng ai nhn thy bu tri bin i c.

Nu nh chng ta tho lun v mt lun im ca php lut hay ca vn hc c in, s khng c chuyn ci g ng, ci g sai, nh vy l chng ta c th gi gm lng tin ca mnh vo lng tin, kh nng bin lun v kinh nghim phong ph ca tc gi, ng thi hy vng rng bng nhng kh nng ti ba ca mnh tc gi s din gii nhng lp lun ca mnh mt cch thuyt phc, khng nhng vy mi ngi s cho rng y l cch trnh by tt nht. Nhng ngc li, nhng kt lun ca khoa hc t nhin cn phi ht sc chnh xc v tt nhin, khng th b bp mo bi ch con ngi, chnh v vy khi chng ta tho lun cn phi ht sc cn thn, ng nn mnh bin h cho ci sai. Bi v y bt k mt con ngi bnh thng no ch cn h tm thy chn l th c mt nghn Aristotle cng s phi b tay. Cho nn, nu nh Simplicio vn cn tn ti tng nh vy, ng thi hy vng rng s c nhng ngi c hc vn cao hn chng ti, uyn bc hn chng ti, tng tri hn chng ti, khng cn n tnh hnh thc t ca gii t nhin, coi sai lm l chn l, vy th hy on tuyt vi tng i nh!

Aristotle tha nhn rng do khong cch qu xa nn rt kh nm bt c tnh hnh ca cc thin th, khng nhng th ng cn cng nhn nu nh mt ai c kh nng nhn c r chng, chc chn s c th gii thch v chng mt cch trit hc hn. Hin nay may m nh c knh vin vng, ti c th theo di cc thin th khong cch gn hn 30 n 40 ln khong cch m Aristotle theo di, chnh v vy ti c th bit c nhiu s bin i trn , l nhng iu m Aristotle cha bao gi nhn thy. Cha ni n nhng ci khc m ngay n im en trn mt tri, Aristotle cng cha bao gi nhn thy. Chnh v vy m c th khng nh chc chn rng chng ti hiu v mt tri v cc thin th r hn Aristotle.

Mt s ngi by gi vn cn sng c mt ln i nghe mt v tin s din thuyt ti mt trng i hc ni ting, v tin s ny nghe c ngi ni v knh vin vng, nhng bn thn cha tng nhn thy nn ni rng pht minh l ca Aristotle. ng ta bo ngi mang mt cun sch n v ng ta tm thy mt ch c vit rng ti sao vo ban ngy c th nhn thy cc v sao trong mt chic ging su. Tip ng ta ni: Cc v thy cha, ci ging chnh l ng ca knh, cn phn khng kh trong ging chnh l c s pht minh ra knh. Cui cng, ng ta cn ni n chuyn nh sng truyn qua mt lp khng kh dy, sau xuyn qua mt lp dung dch trong sut ch ti s lm cho th lc tng ln ng k.

S thc th hon ton khng phi nh vy. Cc ng th ni xem nu lc Aristotle cng v nghe thy nhng iu v tin s ni rng Aristotle l ngi pht minh ra knh vin vng th liu rng ng ta c tc gin khng? L no ngi li hoi nghi rng nu nh Aristotle c th nhn thy nhng iu xy ra trn bu tri, ng ta s thay i kin ca mnh v sa li nhng g mnh vit bin n thnh nhng hc thuyt hp l hn? L no Aristotle li ging nhng ngi thp km lun tm mi cch bo v bng c nhng g mnh ni m

mc d bit n sai tri? Nu Aristotle lm nh vy th ng qu l mt ngi ngoan c, khng th chp nhn c, lm nh vy chng khc no coi ngi khc l nhng con b, coi ch ca mnh l mnh lnh. Nhng ngi khoc cho Aristotle chic o quyn lc l nhng tn ca ng, nhng ng khng h c nh lm nh vy. Chng ta u bit mt iu rng khoc cho ai mt chic o cn bn thn mnh trn vo trong s d dng hn xut u l din mt cch trc tip nhiu, h l nhng k hn nht, khng dm bc vt ln Aristotle d ch mt bc, h sn sng ph nh nhng bin i m chnh mt h trng thy trn bu tri; m khng dm ni ngc li mt cu nhng g Aristotle ni.

Ngun: NXB Lao ng X hiS lt c: 271 - Cp nht ln cui: 04/11/2009 03:29:20 PM

V trang trc

Bn in

Gi email

V u trang