Transistort me efekte t fushs

Transistort me efekt t fushs jan elemente gjysmprcuese me tri elektroda te t cilt rrjedhja e rryms komandohet me an t fushs elektrike t krijuar nga tensioni i kycur pr elektrodn komanduese.

Transistort e par komercial me efekte t fushs jan ndrtuar nga germaniumi (teknetron dhe alkatron).

Prparsit e transistorve me efekte t fushs ndaj transistorve bipolar jan: rezistenca e hyrjes shum m e madhe, prmasat m t vogla, zhurmat m t vogla, ecuria m e thjesht e prodhimit.

N zbatime praktike ekziston edhe nj tip tjetr i transistorve me efekt t fushs i cili dallohet nga i pari sht pr kah konstruksioni, ky quhet IGFET nga anglishtja Insulated Gate FET q d.m.th., FET-i me gjejt t izoluar.

Transistort me efekte t fushs shrbejn si elemente prfosrcuese dhe elemente ndrprerse.Prdoren n qarqet t frekuencave t larta,n qarqe digjitale(pr shkak t prmasave t vogla),n qarqet ndrprerse,ku nuk krkohet shpejtsia e madhe.

Ndrtimi dhe parimi i puns s FET-itNdrtimi i thjeshtsuar i transistorit me efekte t fushs (FET-it) sht dhn n fig.4.1.Sic shihet,gjysmprcuesi i tipit N me gjysmprcuesin e tipit P+(i cili ka prqindje m t madhe t papastrtive kimike) forman dy kalime PN.

N figurn e mposhtme kanali sht gjysmprcues i tipit N,por ai mund t jet edhe i tipit P.Nga ky aspekt, dallojm dy tipa t FET-eve FET-in me kanal t tipit N dhe FET-in me kanal t tipit P.N fig.4.2. jan dhn simbolet grafike t ktyre dy tipave.Shigjeta e shnuar tregon kahun e rrjedhjes s rryms s drejnit.

Pjesa e gjysmprcuesit t tipit N quhet kanal dhe paraqet pjesn aktive t FET-it. N t dy ant e kanalit jan vendosur kontaktet metalike nga t cilat nxirren terminalet e shnuara me S dhe D.Terminali i shnuar me shkronjn S,quhet SORS (nga angl. Source d.m.th.,burim). Terminali i shnuar me shkronjn D quhet DREJN (nga angl. drain d.m.h.,rrjedhje e vazhdueshmeaoi dalje).

N gjysmprcuesin e tipi P sht terminali i shnuar me G i cili quhet GEJT (nga angl. gate d.m.th., porta).

Nprmjet t gejtit komandohet rrjedhja e rryms npr kanal, andaj ndryshe quhet edhe elektrod komanduese.

N fig.4.3. sht paraqitur FET-it me kanal-N,me burimet e tensionit t cilt sigurojn punn normale t tij.

Burimi UGS sht i kycur ndrmjet gejtit dhe sorsit dhe polarizon n kah t kundr t dy kalimet PN.Burimi i tensionit UDS shte i kycur ndrmjet drejnit dhe sorsit,poli pozitiv i tij lidhet pr drejnin ndrsa poli negativ pr sorsin,andaj drejni sht m pozitiv se sorsi.

Efekti i fushs me t cilin edhe jan emrtuar kta transistor mund t kuptohet n kt mnyr: gjat polarizimit t kundrt n shtresn penguese krijohet fusha elekrike,forca e t cils sht e orientuar prej zons N kah zona P,andaj elektronet e lira trhiqen prej shtress penguese n drejtim t pjess s mesme t kanalit,duke br lvizje t kundrt me kahun e veprimit t forcs s fushs.

Nga fig.4.3 vrehet se gjersia e kanalit nuk sht e njjt n cdo pjes.

Ajo sht m e madhe n afrsi t sorsit S pr arsye se n at vend tensioni I polarizimit t kundrt sht i barabart me UGS.

Vlen t theksohet se, n mnyr t njjt punon edhe FET-i me kanal-P,vetm se rrymn npr kanal e formojn vrimat.Polariteti i burimeve sht i kundrt me at t FET-it me kanal-N,andaj edhe kahu I rryms npr kanal do t jet i kundrt.

N fig.4.4. jan paraqitur FET-it me kanal-N dhe me kanal-P me burimet e polarizimit t cilt mundsojn punn normale t tyre n lidhjen me sors t prbashkt.