ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား

ဆငးရသားျပညသမား၏ အကးက ေရးရႈသည ေျမယာမ၀ါဒဆသ႔ ေလာကလမးရာ၌ အဓကကသည အေရးကစၥမား

• ဆယစႏစေပါငး ေျခာကခေကာ ရညၾကာလာခသည ျပညတြငးစစႏင တငးရငးသားပဋပကၡေၾကာင ယေန႔ျမနမာႏငငအတြငး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငလကရသည လဥးေရေပါငး ၁.၁ သနး ေကာရရာ၌ တကပြျဖစပြားမႈအမားဆးျဖစသည တငးရငးသားနယေျမေဒသမားရအးအမမားႏင လယယာမားက စြန႔ခြာ

ထြကေျပးမႈအမားဆးျဖစသည။ ႏစကာလရညၾကာလာသညႏငအမ ျပညတြငးစစမးသည ေနရာေဒသအႏ႔ အျပားသ႔ လးလားေခါကျပန ကးစကပ႕ႏ႔သြားခသည။ ရလဒအေနျဖင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမး ေရာငမႈႏင စစေဘးဒကၡသည အကပအတညးျဖစေပၚလာခၿပး ရငဆငတန႔ျပနသည အေရးယေဆာငရြက ခကမားသညလညး နယေျမေဒသအလက ပစအမးမးကြျပားလကရသည။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘး တမးေရာငသမား (IDPs) ၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေထာကပရာ၌ နယခအဖြ႕အစညးမားက အဓက ကသညမ႑ငတစရပအျဖစ ပါ၀ငလကရသည။

• ေျမ၊ ျမစေခာငးအငးအငႏင သစေတာမားကသ႔ေသာ ဆကစပသယဇာတအရငးအျမစမားသည လထ လတနးစားမားအတြက စားနပရကၡာႏင အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားက ေထာကပေပးလကရသည။ ေျမႏင လထလတနးစားမား၏ ပတသကဆကႏြယမႈသည ဘကစေထာငစမခတဆကလကရၿပး ကးကြယ

ယၾကညမႈ၊ ယဥေကးမႈ၊ လမႈဆကဆေရးႏင လမႈေရးတနဖးမား ေပါငးစပပါ၀ငေနသည။ ထ႔အျပငေျမယာသည ကယပငအပခပခြငႏင ကယၾကမၼာကယဖနတးပငခြငဆငရာ သေဘာတရားမားႏငလညး ခတဆကေနသျဖင ေျမယာက ထနးခပစမပငခြငသည ႏငငေရးအရ အလြနအေရးပါသည ကစၥရပတစခ ျဖစသည။

• ေျမတစကြကတစကြက၏ အေရးပါမႈက အလြယတကအစားထး၍ သ႔မဟတ အလအထပလပ၍ မရႏငေပ။ မမ၏ ေနရငးရပရြာသ႔ ျပနလညအေျခခေနထငႏငျခငးသည လတစဥး၏ ဂဏသကၡာကျပည၀ေစသည လမႈ ဆကဆေရးပစအမးမးက ျပနလညတညေဆာကရန နကနကရႈငးရႈငးလလားသည ေတာငတခကတစချဖစ သည။

• အႀကမႀကမအလလ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရျခငးေၾကာင ဆငးရသားမား၊ အပယခထားရသမားႏငထခက ရနလြယကသမားသာမက လအပစမားအၾကား၌ပင ေျမတစကြကတညးအေပၚ အၿပငအဆငေတာငးဆမႈ မားရလာႏငပါသည။ ေအာကေျခဆငးရသားမားအၾကား တစဥးႏငတစဥး အႏငရရန ခဥးကပေဆာငရြကမႈ မားသည အဆပါေျမေနရာမားက စးပြားေရးအကးအျမတ သ႔မဟတ စစေရးရညရြယခကမားအတြက အလရေနသည ၾသဇာအာဏာႀကးမားသမား၏ အကးစးပြားအတြက ေရလာေျမာငးေပးသကသ႔ ျဖစသြားေစ ႏငသည။

ျမနမာႏငင မ၀ါဒသးသပခက၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ (၂၀) ရက။

• ရပငခြငအခြငအေရးမားက ျပနလညအပႏရာ၌ အသအမတျပျခငးႏင ေျမယာျပနလညခြေ၀ေပးျခငးတ႔ ပါ၀ငရန မျဖစမေနလအပသည။ ႏငငေရးမဟာဗဟာမားသည ‘ဆငးရသားအခငးခငး’ ေဆြးေႏြးတငပင၍ အမားဆးထခကနစနာခရသမားအား ဂဏသကၡာရရ အတတကြယဥတြေနထငႏငေစမည ေျဖရငးေရး နညးလမးမားက အားလး၏ပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင အဖကဖကမ စဥးစားတြကခက၍ ေဆြးေႏြးအေျဖရာရန ေအာကေျခလထလတနးစားမား လအပသညအခနႏင ႏငငေရးအခငးအကငးမးက စနစတက ျပငဆငေပး ရနလအပသည။

• ေျဖရငးေရးနညးလမးမား၌ အလြနအေရးပါသည အခ႕ေသာအဂၤါရပမား မျဖစမေနပါ၀ငမႈရရန လအပသည။ ယငးတ႔၌ လတစဥးခငးစ အသကေမြး၀မးေကာငးျပရန လေလာကသည အနမဆး ‘ၾကမးခငးပမာဏ’ သာမက အသးျပသ သ႔မဟတ ပငရငတစဥးအတြက အမားဆးခြငျပေပးႏငသည ‘အျမငဆးပမာဏ’ ကပါ သတမတ၍ လတစဥးခငးစ ေနထငလပကငစားေသာကႏငသည ေျမယာပမာဏက အာမခေပးျခငးတ႔ပါ၀ငသည။ ေကးရြာအတြငး တးပြားလာမည ေနာငအနာဂတမသားစသစမားအတြက အရနေျမမားသတမတထားရျခငး ႏငေကးရြာ သ႔မဟတ ေကးရြာပငေျမမားက ျပငပသ႔ ေရာငးခမႈက ကန႔သတပတပငမႈမားအပါအ၀င ေျမယာထနးခပစမမႈႏင ပတသကသည ရပရြာဓေလထးတမးအေလအထမားက အသအမတျပ၍ အားေပး အားေျမႇာကျပရန အလြနအေရးႀကးသည။

• မ၀ါဒမားသည တစပငတစႏငစကပးေရးလပငနးက အားေပးအားေျမႇာကျပသငၿပး ေျမယာျပနလညခြေ၀ ေပးျခငးႏင အသအမတျပ၍ ျပနလညအပႏေပးသည မ၀ါဒမားသည သကဆငရာေျမေပၚလပကငစား ေသာကလကရသည ဆငးရသားမားက အကးျပရနလအပသည။ ခဥးကပေဆာငရြကသညနညးလမး မားသည တငးရငးသားအေရးက အထးတလညအေလးထားရန လအပၿပး ေျမယာထနးခပစမမႈႏင စပလဥး၍ မတကြျပားသည တငးရငးသားမးႏြယစအသးသး၏ သကဆငရာအခြငအေရးမားက အသအမတျပ အကာအကြယေပး၍ တငးရငးသားမးႏြယစမားအၾကား ျဖစေပၚလာသည တငးမာမႈမားက လမႈေရးတရားမတမႈရႈေထာငမ ကငတြယေျဖရငးေပးႏငရမည။ ထ႔အျပင အမးသမး-အမးသားေရးရာႏင ေဂဟေဗဒစနစအရ ေရရညတညတခငၿမမႈကပါ အေလးထားစဥးစားရနလအပသည။

စတကးမသည လကေတြ႕ဆသ႕

ျမနမာႏငင မ၀ါpဒသးသပခက၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ (၂၀) ရက။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ျပညတြငးစစႏင တငးရငးသားပဋပကၡ ျဖစပြားခသျဖင ျမနမာ ႏငငအတြငး မတငးေနထငလကရသည လထလတနးစားေပါငးမားစြာ အလကကငးလက ေနရပ စြန႔ခြာတမးေရာငခၾကရသည။ ထငး၊ လာအ၊ တရတ၊ အႏၵယႏင ဘဂၤလားေဒရႏငငမားႏင နယနမတျခငးထစပေနသည တငးရငးသားျပညနယေဒသမား၌ တပမေတာ (အစးရစစတပ) ႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားအၾကား ျဖစပြားခသည တကပြမားေၾကာင လေပါငးသနးခေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငခၾကရသည။ အရပသားျပညသမားက ဥးတညပစမတထားသည တပမေတာ၏ စစဆငေရးလပငနးမားေၾကာင ေပၚေပါကလာခသည အကးရလဒတစချဖစသည။ လကနကကငပဋပကၡက တမးေရာငထြကေျပးခသအခ႕သည အမနးခငးႏငငမား၌ စစေဘးဒကၡသညမားအျဖစ ခလႈခရသညအျဖစသ႔ ေရာကရသြားခၿပး အမားစသည ႏငငအတြငး၌ပင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားျဖစလာၾကသည။ ဘဂၤလားေဒရႏငငႏင နယနမတခငးထစပလကရသည ျမနမာႏငင၏ အေနာကဘကျခမးရ မမတ႔ကယက ‘ရဟငဂာ’ လမးဟ သတမတထားၾကသည မြတစလင လဥးေရအေျမာကအမားသညလညး ဘာသာေရးဖႏပမႈႏင လထအၾကြမႈေၾကာင ထြကေျပးတမးေရာငရလကရၿပး လတတေလာမာပင အစၥလမမစေသာငးကနးမႈပစသစအေပၚ ျမနမာႏငင၏ လျခေရးတပဖြ႕မားကအျပငးအထနႏမႏငးခၾကသည။ ကနးဂဏနးအတအက မသရရသကသ႔ ပဋပကၡအေျပာငးအလေပၚလက၍ အခကအလကမားသညလညး ပမနေျပာငးလလကရေသာလညး ခန႔မနးေျခအားျဖင လကရအခန၌ အနညးဆးလဥးေရေပါငး ၁.၁ သနးေကာေသာ ျမနမာလထသည ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမားအျဖစျဖစေစ အမနးခငးႏငငမားရ စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ျဖစေစ တမးေရာငခလႈေနၾကရသည။၁ ဤကနးဂဏနးအခကအလကမား၌ တကပြမား၊ ဖႏပခပျခယမႈႏင ဘ၀က ဂဏသကၡာရရ ေနထငႏငေစမည အခြငအလမးမားကငးမေနျခငးကသ႔ေသာ ဂယကမား၏ စေပါငးရကခတမႈေၾကာင ထငးႏငင၊ မေလးရားႏင အျခားႏငငမား၌ ေရႊ႕ေျပာငးအလပလပကငလကရသည နယစပေဒသမားမ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားက ထညသြငးတြကခကထားျခငးမရေပ။

လ႔သမငးတစေလာက လမား၏ဆႏၵႏငဆန႔ကင၍ ၎တ႔၏ ေျမယာမား၊ ေရ၊ သစေတာမား၊ သားငါးသယဇာတမားႏင ေနအမမားမ စြန႔ခြာတမးေရာငေစချခငးသည လ႔အသကအ၀နးေပါငးမားစြာက ၿပကြပကစးေစခသည။ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရေစသည အေၾကာငးရငးမား၌ သဘာ၀ေဘးအႏရာယကေရာကမႈအျပင စစပြ၊ ဆပမႈ၊ ‘ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး’ႏင အျခားေသာ ‘တးခ႕ျပငဆငေရး’ သ႔မဟတ ‘ထနးသမးကာကြယေရး’ စမကနးအမးမးလညးပါ၀ငလကရသည။ မၾကာခဏဆသလပင ယာယသေဘာမးျဖင စတငခသည အေျခ အေနမားသည အၿမတမးအေျခအေနတစရပအျဖစ အဆးသပသြားေလရသည။

ကမာၻလးဆငရာ လ႔အခြငအေရးအေျခခမမားႏင လ႔အခြငအေရးမေဘာငက အေသးစတၾကညရႈပါက ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရမႈက ေျမႏင အျခားသယဇာတအရငးအျမစမား (အဓကအသးအႏႈနးမားႏင သေဘာတရားအကဥးခပေဖာျပပါရသည ဇယားကြကကၾကညပါ)ကရယသးစြ၍ ထနးခပစမပငခြငႏင ဆကစပလကရသည ကစားျပငဆငႏငေသာလညးလကရစဥးစားသးသပထားျခငးမရေသးသည အစးရမားက ကစားေပးရန တာ၀နရသညအေျခအေနတစရပအျဖစ ကမာၻအႏ႔တး၍ ခဥးကပေဆာငရြကလကရသည။ မမတ႔၏ သေဘာဆႏၵႏငဆန႔ကင၍ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရမႈအတြက တရားမတသည ေျဖရငးေရးနညးလမးမာ ဆႏၵအေလာကေနရပျပနျခငးႏင မလအခြငအေရးမားက ျပနလညအပႏေပးျခငးပငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ျပနလညအပႏေရးက ပေဖာေပးသည ဆကစပအေျခခမမားက ယခထကပ၍ အကယတ၀ငခဥးကပရနလအပသည။ ‘Pinheiro Principles’ သည အဓကကသည အးအမႏင ပစၥညးဥစၥာျပနလညအပႏေရးဆငရာ ကလသမဂၢလမးညႊနအေျခခမတစရပျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ ရညမနးခကမားက အေကာငအထညေဖာရန ျပငဆငလကရသည ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားက စစညးျပငဆငထားသည လကစြလမးညႊနအရ ‘လတတေလာႏစမားအတြငး မမဆႏၵအေလာကေနရပျပနပ႔ျခငးႏင ေနရပျပနျခငးဆငရာ အျမငသေဘာထားမားက စစေဘးဒကၡသညမား၏ ေနရငးႏငငျပနျခငး သ႔မဟတ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမားအတြက ခလႈလကရသည ၿမ႕ရြာမားမ ေနရငးရပရြာျပနျခငးသကသကသာမကဘ မမတ႔၏ နဂမလ အးအမ၊ ေျမယာ သ႔မဟတ ပစၥညးဥစၥာမားအေပၚ ထနးခပစမပငခြငက ျပနလညသမးပကျခငးႏင ေနရပျပနျခငးကစၥရပမားပါ၀ငလကရသည သေဘာတရားမားအျဖစ တးခ႕အနကဖြငလာၾကေၾကာငး’ သရရသည။၂

လကရအခန၌

အနညးဆးလဥးေရေပါငး

၁.၁ သနးေကာေသာ

ျမနမာလထသည

ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ

စစေဘးတမးေရာငသမား

အျဖစျဖစေစ

အမနးခငးႏငငမားရ

စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌

ျဖစေစ တမးေရာငခလႈ

ေနၾကရသည။

၃

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ႏငငေရးစနစက စစအပခပေရးမေန၍ ပမဒမကေရစထးနညးစကျဖစသညစနစသ႔ တျဖညးျဖညးခငး အသြငကးေျပာငးလကရၿပး ယငႏ႔ႏ႔ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက အစျပေဖာေဆာငလကရသည ျမနမာႏငင၌ ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညအပႏေပးေရးသည အမးသားႏငငေရး အခငးအကငးတစရပအျဖစ ေပၚထြကလာသည။ လကရအခန၌ အဖြ႔အစညးေပါငးမားစြာႏင အစအစဥေပါငးမားစြာသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ‘အးအမ၊ ေျမႏင ပစၥညးဥစၥာ’ သ႔မဟတ ‘HLP’ အခြငအေရးမားအတြက ရညရြယလပကငလကရၿပး ‘အဓြန႔ရညတညတမည ေျဖရငးေရးနညးလမးမားက’ ရာေဖြေဖာထတလကရသည။၃ ဤကသ႔ေသာအလားအလာမးက တရပရပျမငတကလာေစသည အဓကအေၾကာငးရငးတစခမာ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈသစမားအတြက လမးထြငေပးရန စဥဆကမျပတဖအားေပးလကရသည နယေျမရငးလငးေရးလပငနးမားႏင ဆတဆကစပထြကေပၚလာသည ျပနာျဖစသည။ ေနာကထပအေၾကာငးရငးတစခမာ ျပညတြငးစစက အဆးသတရန ေမာလငခကေရာငျခညသနးလာၿပး ႏငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈက စတငအေကာငအထညေဖာလာသည အခကေၾကာငျဖစသည။ စနေခၚမႈေတြအမားႀကးက ကငတြယေျဖရငးဖ႔ လအပေနဆျဖစတယဆတာ ျမငသာေနပါတယ။ ေနရပျပနတာန႔ ျပနလညအပႏေပးတာက ဘယလပစန႔ ဘယသေတြက စစဥေဆာငရြကေပးမာလ။ ဘယနယေျမေဒသက လေတြပါၿပး ဘယသေတြကနခမလ။ ေနရပျပနတအခါမာ ကယရ႕သေဘာဆႏၵအတငး ေဘးကငးစတခရၿပး ဂဏသကၡာရရျပနႏငေအာင ဘယလေဆာငရြကေပးမလ။ ျဖစႏငေျခရတ အေျခအေနတငးမာ ထခကနစနာခရသေတြက နဂမလအေျခအေနမးျပနရေအာင ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရမည အေျခခမအတြက ဘယလအာမခခကမးေတြရေနသလ။ ေျမျမႇပမငးေတြက ဘယလဖယရားရငးလငးသြားမာလ။ ေနရပစြန႔ခြာထားတနး၀ငေနတ ဒတယလေတြကေကာ ဘယလသေဘာထားမလ။ ပငရငမရတနး ဖကဆးခရတ သ႔မဟတ စြန႔ပစထားတာၾကာလ႔ ပကစးယယြငးသြားခတ စကပးေျမေတြန႔ အးအမေတြက ဘယလျပငဆငေပးမာလ။ အေရးႀကးတ ေမးခြနးေပါငးမားစြာန႔ အေလးထားစဥးစားရမယ စးရမစရာေတြ အမားႀကးကနေနေသးတယ။ ဘ၀ေပါငးမားစြာန႔ သတ႔ရ႕အနာဂတေတြ ေ၀၀ါးေနၿမ ေ၀၀ါးေနဆပါပ။

ဤသးသပခက၌ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမား၏ အေျခအေနက အဓကေဇာငးေပးေဖာျပထားပါသည။ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈကယ၌က ရႈပေထြးေနၿပးသားျဖစသညဆေသာျငားလညး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈက ေျဖရငးရနအတြက အဆျပသညနညးလမးမားသည အလငအျမနေျပာငးလလကရသည ေျမယာ၀၀ါဒကြျပားမႈ အခငးအကငး၏ ကယျပန႔မႈအတမအနကက နားလညသေဘာေပါကရန မျဖစမေနလအပသည။ ဤသေဘာတရားက ထညသြငးစဥးစားရန ပကကြကခပါက ေကာငးကးထက ဆးကးမားကသာ ျဖစေပၚလာေစမညျဖစသည။ ေဆြးေႏြးသးသပခကက ၂၀၁၆ ခႏစအတြငး ျမနမာႏငငေျမာကပငးႏင အေရ႕ပငးေဒသမား၌ ျဖစပြားခသည လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေပၚထြကလာသည ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမားအား ေထာကပကညေပးလကရသည အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ရနကနႏင ျမစႀကးနားၿမ႕မား၌ အႀကမေပါငးမားစြာ ကငးပခသည အလပရေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြးတငျပခၾကသည အခကမားအေပၚ အေျချပ၍ ေရးသားျပစထားျခငးျဖစသည။၄ သးသပခကအကဥး၌ တငးရငးသားၿငမးခမးေရးႏင ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥမား ေရ႕မတးသာေနာကမဆတသာဆငးတန႔လကရသည ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးေရး အခငးအကငးက နားလညသေဘာေပါကၿပး အေရးယေဆာငရြကရာ၌ အသး၀ငေစမည ေျခလမးမားက ေထာကခအႀကျပခကမားႏငအတ နဂးခပသးသပတငျပထားပါသည။

၄

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ကနးဂဏနးအခကအလကမားက ေျပာေသာစကား-လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာ စစေဘးတမးေရာငမႈ

ကနးဂဏနးမားသည အစဥေျပာငးလလကရေသာလညး ၂၀၁၆ ခႏစ အခကအလကမားအရ အမနးခငးနငငမား၌စစေဘးဒကၡသညမားအျဖစ ခလႈလကရသည ျမနမာႏငငသားစစေပါငး ၄၇၉၀၀၀ ခန႔ရေၾကာငး သရရသည။၅ ယငးတ႔အနက ၂၀၁၆ ခႏစ ဧၿပလကနးဂဏနးမားအရ ခန႔မနးေျခအားျဖင လဥးေရ ၁၂၀၀၀၀ ခန႔သည ထငးနယစပတစေလာကရ စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ခလႈလကရၿပး အမားစသည ကရငတငးရငးသားလထလတနးစားမားျဖစၾကၿပး ကနဒကၡသညမားသည ကရငနႏင မြနတငးရငးသားမားျဖစၾကသည။၆

ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမား၏ အေရအတြကသညလညး အစဥသျဖငေျပာငးလလက ရသည။ ၂၀၁၁ ခႏစအတြငး အာဏာရလာခသည ဥးသနးစနအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငေတာ လနေရးအဖြ႔အစညးမားအၾကား အပစအခတရပစေရးလပငနးစဥသစမား စတငခၿပးေနာကပငး၌ ျမနမာႏငင အေ႔ရေတာငပငးေဒသတစလႊား၌ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသဥးေရေပါငး ၄၀၀၀၀၀ ခန႔ရခသည။၇ ၂၀၁၅ ခႏစ မတလ၊ ကနးဂဏနးအခကအလကမားအရ ႏငင၏ ေတာငပငးႏင အေ႔ရေတာငပငးေဒသမား၌ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငခရသ စစေပါငး ၆၆၀၀၀၀ ခန႔ရေၾကာငး မတတမးတငခသည။၈

ျမနမာႏငင၏ အေ႔ရေျမာကႏင အေနာကေျမာကပငးရ နယေျမေဒသမားသည ယခငကအတနအသင ၿငမးခမးခေသာလညး ဥးသနးစနအစးရ အာဏာရၿပးခနမစ၍ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသည အေရအတြက တစဟနထးျမငတကသြားခသည။ ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယေျမာကပငးေဒသမား၌ တစေကာျပနျဖစပြားသည လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ၂၀၁၁ ခႏစမ ၂၀၁၆ ခႏစအတြငး တငးရငးသားလထ လတနးစားေပါငး ၁၀၀၀၀၀ ေကာ ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငခရသကသ႔ ရခငျပညနယအတြငး ျဖစပြားခသည လမးေရးပဋပကၡေၾကာင မြတစလငလဥးေရ ၁၂၀၀၀၀ ေကာခန႔ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခၾကရၿပး အမားစသည မမတ႔ကယက ရဟငဂာဟ ေခၚတြငသညလနညးစမားျဖစၾကသည။၉ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလအတြငး ျမနမာတပမေတာႏင ရမးျပညနယေျမာကပငး၌ အေျခစကသည ကးကန႔အမးသားတပဖြ႔တစချဖစသည ျမနမာႏငငအမးသားဒမကရကတစတပေပါငးစတပမေတာ (MNDAA) အၾကား ျဖစပြားခသည တကပြေၾကာင ကးကန႔တငးရငးသားေပါငး ၇၀၀၀၀ ေကာ ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငခရသည။ ၂၀၁၆ ခနစ၊ ဧၿပလအထ အခ႕ေသာလဥးေရ ၂၇၀၀၀ ခန႔သည တရတနယစပတစလႊားရ စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ခလႈေနဆျဖစသည။၁၀

အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ အာဏာရလာခသည ၂၀၁၆ ခႏစ မတလမစတင၍ ျမနမာႏငင၏ အေ႔ရေျမာကႏင အေနာကေျမာကေဒသမားအတြငး ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသ အေရအတြက ဆကလကတးပြားလာခသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ေမလအတြငး ရမးျပညနယတးတကေရးပါတ/ရမးျပညတပမေတာ-ေျမာကပငး (SSPP/SSA-North) က ထးစစဆငတကခကသည တကပြအတြငး ျမနမာတပမေတာတပခြမား၏ လေနရပရြာမားအတြငးသ႔ ပစခတတကခကမႈေၾကာင ရမးျပညနယေျမာကပငးရ လေပါငး ၄၀၀၀ ေကာ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသည။၁၁ ၂၀၁၆ ခႏစ စကတငဘာလကနပငးမစ၍ ျမနမာတပမေတာႏင နယေျမအေျခစက တငးရငးသားလကနကကင မဟာမတတပေပါငးစအၾကား တစေကာျပန ျပငးထနလာခသည တကပြမားေၾကာင ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယေျမာကပငးေဒသမား၌ ေနာကထပ လေပါငး ၃၆၀၀၀ ေကာ ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငခရျပနသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ မတလအတြငး အထးသျဖင တပမေတာႏင ကးကန႔ MNDAA အၾကား ျပနလညျပငးထနလာခသည တကပြမားေၾကာင လေပါငး ၂၀၀၀၀ ေကာသည စစေဘးဒကၡသညမားအျဖစ တရတႏငငအတြငးသ႔ ခလႈသြားခၿပး အခ႕ေသာ ၁၆၀၀ ေကာခန႔သည လားရႈးၿမ႕သ႔ တမးေရာငသြားခသည။၁၂ ၂၀၁၆ ခႏစ ေအာကတဘာလမ စတင၍ ရခငျပညနယအတြငးေဖာေဆာငခသည ျမနမာႏငငလျခေရးတပဖြ႔မား၏ စစဆငေရးလပငနးမားကလညး ရဟငဂာဟသၾကသည မြတစလငလဥးေရေပါငး ၂၀၀၀၀ ေကာက ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား ျဖစသြားေစခၿပး အစၥလာမမစစစသားမား၏ တကခကမႈက ၿဖခြႏမႏငးခသည စစဆငေရး၏ အကးဆကအေနျဖင အျခားလေပါငး ၇၄၀၀၀ ေကာ ဘဂၤလားေဒရႏငငသ႔ တမးေရာငခလႈသြားခသည။၁၃

စစေဘးဒကၡသညမားႏင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမား၏ ကနးဂဏနးအခကအလကမား အျပင ထငးႏငင၊ အႏၵယ၊ ဘဂၤလားေဒရႏင မေလးရားႏငငမားအပါအ၀င အမနးခငးႏငငမား၌ ေနထငလကရသည ျမနမာႏငငသားအေရအတြကသညလညး သသသာသာမားျပားလကရသည။ ဥပမာအားျဖင ထငးႏငငအစးရသည ရမးတငးရငးသားစစေဘးဒကၡသညမားအတြက ဒကၡသညစခနးမား တညေထာငမႈက ခြငျပထားျခငးမရသျဖင လေပါငးသနးခသည ထငးႏငင၌ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားျဖစလာခၾကသည။ ဤေနရာ၌ ၎တ႔သည အျခားေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား (တရား၀ငႏင အေထာကအထားမ) မတစဆင ျပညပႏငငမားသ႔ ထြကခြာသြားခၾကသည လေပါငးႏစသနးေကာအနက အမားအျပားသည လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ထြကေျပးတမးေရာငလာၾကသမားျဖစေသာလညး ၎တ႔၏ ေနာကခသမငး သ႔မဟတ အေျခအေနႏင ပတသက၍ ယၾကညအားထားရေလာကသည သတငးအခကအလကမားမရေပ။

၅

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ဆယစႏစေျခာကခေကာလာခၿပျဖစသည ျပညတြငးစစမးႏင စစပသြငးအပခပမႈသည တကပြအမားဆး ျဖစပြားခသည နယစပတစလႊားရ တငးရငးသားနယေျမေဒသမား၌ မတငးေနထငလကရသည လထလတနးစားမားအား အလကကငးလကေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငရသည အေျခအေနသ႔ ဆကေရာကသြားေစခသည။ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခသအမားစသညေရးဘးဘြားမား ေဆြစဥမးဆကလကဆငကမးလာခသည ေျမေပၚတြင သးႏအမးမးက ထြနယကစကပးလကရသည တစပငတစႏငေတာငသငယေလးမား ျဖစၾကသည။ ယငးတ႔၌ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ၁၄ အပါအ၀င ေျမနမလြငျပငေဒသႏင ကနးျမငေတာငယာစကပးေရးလပငနးအမးမး ပါ၀ငလကရၿပး ေျမ၊ ေရႏင သယဇာတအရငးအျမစမားက အမားအားျဖင ဓေလထးတမးစဥလာအတငး စမခန႔ခြခၾကသည။ အဆပါဓေလထးတမးမားက မးရးစဥဆကလကဆငကမး၍ ကငသးလာခၾကၿပး စေပါငးစနစမားႏင အမနးခငးေကးရြာမားႏငပးတြ၍ အပခပစမျခငးတ႔ ပါ၀ငလကရေသာလညး ျမနမာႏငငေတာ ဗဟအစးရက ယငးစနစမားက တရား၀ငအသအမတျပထားျခငးမရေပ။

ေျမႏင ျမစေခာငးအငးအငကသ႔ေသာ သဘာ၀အရငးအျမစမားက ရပရြာလထအတြကလအပသည စားေရရကၡာႏင အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားက ျဖညဆညးေထာကပေပးလကရသျဖင ေျမႏင ၎တ႔၏ ဆကႏြယပတသကမႈသည ဘကစေထာငစမခတဆကလကရၿပး ယၾကညကးကြယမႈ၊ ယဥေကးမႈ၊ လမႈဆကဆေရးႏင လမႈေရးတနဖးမား သငးဖြ႕ပါ၀ငလကရေၾကာငး နားလညသေဘာေပါကရန အလြနအေရးႀကးသည။၁၅ ထ႔အျပင ေျမယာသည ကယပငအပခပခြငႏင ကယၾကမၼာကယဖနတးပငခြငဆငရာ သေဘာတရားမားႏငလညး ခတဆကေနသျဖင ေျမယာက ထနးခပစမပငခြငသည ႏငငေရးအရ အလြနအေရးပါသည ကစၥရပတစချဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ ၎တ႔၏ အးအမမ စြန႔ခြာတမးေရာငေစျခငးသည ၎တ႔အသားကေနသည အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားကသာ စြန႔ခြာခရျခငးမဟတဘ ၎တ႔အားစးပြားပကကပဆကေစသည အေျခအေနသ႔ တြနးပ႔လကသကသ႔ ၎တ႔အခငးခငးႏင ေျမယာအၾကား အဓကေပါငးကးေပးထားသည ဆကဆေရးကပါ ၿပကြပကစးသြားေစခသည။ ေျမတစကြကတစကြက၏ အေရးပါမႈက အလြယတကအစားထး၍ သ႔မဟတ အလအထပလပ၍ မရႏငေပ။ မမ၏ ေနရငးရပရြာသ႔ ျပနလညအေျခခေနထငႏငျခငးသည လတစဥး၏ ဂဏသကၡာကျပည၀ေစသည လမႈဆကဆေရးပစအမးမးက ျပနလညတညေဆာကရန နကနကရႈငးရႈငးလလားသည ေတာငတခကတစချဖစသည။

သမငးေနာကခအေထာကအထားမားအရ ျမနမာႏငငသႏငငသားမားသည အေၾကာငးအမးမးေၾကာင ျပညတြငး၌သာမက ႏငငတကာနယနမတမားကပါ ျဖတေကာ၍ထြကေျပးတမးေရာငခၾကရသည။ မမတ႔၏ အနး၀နးကင၌ ရတတရကထေတြ႕တကခကမႈသည အေၾကာငးရငးတစချဖစသည။ အျခားအေၾကာငးရငးတစခမာ ျမနမာတပမေတာ၏ ‘ျဖတေလးျဖတ’ ဟသၾကသည ေသာငးကနးသတနျပနေရး မဟာဗဟာ၏ တစစတတစေဒသအျဖစ ေဖာေဆာငသည အတငးအကပေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားမႈမ လြတေျမာကလျခငးေၾကာငျဖစသည။၁၆ ေနာကထပထြကေျပးတမးေရာငရေစသည အေၾကာငးရငးတစခမာ မတရားဖမးဆးသတျဖတျခငး၊ အတငးအကပလပအားေစခငးျခငး၊ အတငးအကပေပၚတာဆြျခငး၊ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကျခငး၊ ၿခမးေျခာကေငြညႇစျခငးႏင လကနကကငတပဖြ႕မားအပါအ၀င တပမေတာမ အမားအားျဖငအသးျပေလရသည အျခားအေလအထမားမ လြတေျမာကရနႀကးပမးျခငးျဖစသည။

အခ႕ေသာသမားသည သစေတာအတြငးပနးခ၍ မမတ႔၏ ေတာငယာမားႏင စကခငးမား၏ ေဘးပတ၀နးကင၌ တတႏငသမကာလအတနၾကာ ေနထငႏငရန ႀကးစားခၾကသည။ သ႔ျဖစ၍ ရပရြာလထအမားအျပားအတြက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငရမႈသည ဘ၀ရငသနေနထငမႈပစျဖစလာခၿပး မမတ႔၏ေကးရြာမား၊ အနး၀နးကငေတာငစြယေတာငတနးမားႏင သစေတာမားသ႔ လးလားေခါကျပနသြားလာေနၾကသည။ ေနရငးေဒသမားသ႔ ကးသနးသြားလာရာတြငလညး ယာယလရပလေျခသြားျပတျခငးမးသာျဖစၿပး တစခါတစရ တပမေတာတပရငးတပခြမား၏ ေတာငးဆမႈမားအရ ရာသအလက (ဥပမာေႏြရာသကသ႔ေသာ ေျခာကေသြ႕ရာသ မး) ေခါကျပနသြားလာျခငးသာျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အခ႕ေသာသမားသည ေန႔စဥရငဆင

ျပညတြငးစစႏင ေနရပစြန႕ခြာ စစေဘးတမးေရာငမႈ

၆

ရပရြာလထအမားအျပား

အတြကေနရပစြန႔ခြာ

စစေဘးတမးေရာငရမႈသည

ဘ၀ရငသနေနထငမႈပစ

ျဖစလာခၿပး

မမတ႔၏ေကးရြာမား၊

အနး၀နးကင

ေတာငစြယေတာငတနးမား

ႏင သစေတာမားသ႔

လးလားေခါကျပန

သြားလာေနၾကသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ႀကေတြ႕ရသည ဖအားမား၏ဖစးႏပစကမႈ သ႔မဟတ လျခေရးအေျခအေနအရ အႏရာယမားလြနးျခငးေၾကာင မမတ႔၏ ေနရငးရပရြာေဒသမားသ႔ ျပနလညစနညးနာႏငျခငးမရသညအျပင အမနးခငးႏငငမား၌ စစေဘးဒကၡသညမားအျဖစ နယစပျဖတေကာတမးေရာငရန တြနးပ႔ခေနၾကရသည။ ရပရြာအနး၀နးကင သ႔မဟတ ရပရြာအတြငး ျဖစပြားလာသည တကပြမားေၾကာင ေရာငတမးထြကခြာလာရသည ရပရြာမားသာမက ႏစရညလမား ရြာနးခပစပ၌ လာေရာကတပစြထားသည တပမေတာစစေၾကာငးမား၏ အၾကမးဖကမႈမားႏင မတရားသျဖင ေတာငးဆမႈမားက ခါးစညးခေနၾကရသည ရပရြာမားသညလညး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရန ဆးျဖတခၾကရ သည။ ျပညတြငးစစမးသည ႏငငအတြငး ဟတစစသညတစစ တစေငြ႕ေငြ႕ေတာကေလာငလာခသညမာ ဆယစႏစ ခႏစခစာမရလာခၿပျဖစသည။ ၁၉၄၈ ခႏစ၌ လြတလပေရးရခၿပးခနမစ၍ အမးသားေရး၀ါဒျပငးထနသည အဖြ႔အစညးသစေပါငးမားစြာသည မမတ႔၏ တငးရငးသားအခြငအေရးႏင ကယပငအပခပေရးက ေတာငးဆရာ၌ ဖအားေပးႏငေစရန လကနကစြကင ေတာလနလာခၾကသည။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတ (ဗကပ) သညလညး ေျမေအာကေတာလနေရးအသြငေျပာငး၍ လကနကစြကငတကပြ၀ငခၾကသည။ စစတပမ ၁၉၆၂ ခႏစတြင ဒမကေရစထးနညးစက ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားသည အစးရကျဖတခ၍ အာဏာသမးခသည အခနမစ၍ တပမေတာသည အမးသားႏငငေရးက စတႀကကစးမးျခယလယလာခသည။ ဤေနာကခပတကားေပၚ သေႏၶတညထားသည ပဋပကၡမေပါကဖြားလာခသည စစမးမားသည ယေန႔မကေမာကေခတတင ေတာကေလာငေနဆျဖစၿပး ျမနမာႏငငျပညသမားက ဆးဆးရြားရြားဖစးႏပစကခသလ လြတလပေရးရခၿပးေနာကပငး မတကြျပားသည ကာလအပငးအျခားအလက၊ မတကြျပားသည နယေျမေဒသအလက သနးႏငခသည လထလတနးစားမားက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငေစခသည။

၁၉၇၀ ေႏာငးပငးကာလမစ၍ ဗမာလမးမား အမားဆးေနထငလကရသည ျမနမာႏငငအလယပငးေဒသမား၌ ပဋပကၡခပၿငမးသြားခေသာလညး နယစပတစေလာကရ တကပြမားဆကလကျဖစပြားေနသည တငးရငးသားနယေျမေဒသမား၏ အေျခအေနသည လြနစြာကြျပားျခားနားလကရသည။ ပဋပကၡက ‘ကငတြယေျဖ ရငးျခငး’ ထက ‘ပဋပကၡကစမခန႔ခြရန’ ရညရြယသည တပမေတာ၏ မဟာဗဟာေၾကာင လမႈေရးႏင ႏငငေရးအခငးအကငးအတြငး စစပသြငးခဥးကပမႈ ကယျပန႔လာခသည။၁၇ နယေျမေဒသက စးမးရနႏင အတကအခ တငးရငးသားေတာလနေရး အငအားစမားက ခႏ႔အားနညးသြားေစရန ႀကးပမးသညအေနျဖင စစတပႀကးစးလႊမးမးထားသည အာဏာရအစးရသညလညး အလားတနညးဗဟာမားအေပၚ အားကးအားထားျပ၍ တငးရငးသားျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငး ေျမာကမားလစြာေသာ တပရငးတပခြမားက တးခ႕တညေဆာကျခငး၊ တပမေတာမ ေကာေထာကေနာကချပထားသည ျပညသ႔စစတပဖြ႔မားႏင တပမေတာ၏ လကေအာကခ၁၈ နယျခားေစာငတပဖြ႕မား (BGFs) အျဖစအသြငေျပာငးသြားခသည တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမားဆကလကတးပြားလာေစျခငးႏင အခ႕ေသာတငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔မားက ထးစစဆငေနစဥအတြငး အခ႕ေသာတငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔မားႏင အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပခပဆမႈပါ၀ငသည မဟာမတအေျပာငးအလျပလပသည မ၀ါဒႏင ႏငငေရးအရ အေျခအေနေပးပါက အဆပါမ၀ါဒက ေျပာငးျပနလန၍ စာခပအဖြ႔၀င အျခားအဖြ႔အစညးမားအေပၚ တစလညျပနထးစစဆငျခငးတ႔က ကငသးလကရသည။ ဤကသ႔ေသာမ၀ါဒမား ယေန႔တငဆကလကအသက၀ငေနဆျဖစေသာေၾကာင ႏငငေရးပါတအမားအျပားသည ႏငငအတြငးျဖစပြားလကရသည တငးရငးသားပဋပကၡက ကငတြယေျဖရငးႏငမည နညးလမးတစခက ၿငမးခမးေရးစားပြေပၚ၌ ရာေဖြေဖာထတရန စတလလကရမရေၾကာငး ထငဟပလကရသည။

ထကသ႔ေသာ မ၀ါဒမား၏ ရလဒတစခအေနျဖင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘး ဒကၡသညအကပအတညး ေပၚေပါကလာခၿပး ယငးကကငတြယေျဖရငးရာတြငလညး သကဆငရာနယစပေဒသမားရ နယေျမေဒသအလကကြျပားလကရသည။ ႏငင၏ အေရ႕ေတာငပငးေဒသ၌ ကရင၊ ကရငနႏင မြနတငးရငးသားအမားစျဖစသည ေကးရြာေပါငးေျမာကမားစြာသည ထေတြ႕တကခကမႈမား စတငျဖစပြားခသည ၁၉၈၀ ႏစလယပငးခန႔မစ၍ ထငး-ျမနမာနယစပတစေၾကာသ႔ ထြကေျပးတမးေရာငခၾကရသည။ နယစပတစေၾကာ

၇

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေရာကရလာသမားက စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ေနထငေစၿပး ႏငငတကာအလရငမား၏ ေထာကပမႈျဖင ၂၀၁၂ ခႏစတြင နယစပပးေပါငးေဆာငရြကေရးညႊန႔ေပါငးအဖြ႕ (TBC) ဟ ျပနလညမညေခၚခသည ထငး-ျမနမာနယစပပးေပါငးေဆာငရြကေရး ညႊန႔ေပါငးအဖြ႕အေနျဖင ေပၚထြနးလာမည အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား (NGOs) ပးေပါငးေဆာငရြကေရးညႊန႔ေပါငးအဖြ႕က လအပသည စားနပရကၡာ၊ နားခရာအမႏင အေျခခကနးမာေရးျပစေစာငေရာကမႈမားအပါအ၀င လသားခငးစာနာေထာကထားေရး အကအညမားက ေပးအပခၾကသည။၁၉ သ႔ေသာလညး ၂၀၁၂ ခႏစမစ၍ ထငးနယစပတစေၾကာရ နယေျမေဒသအမားစ၌ ပစခတတကခကမႈမား ခပၿငမးသြားခသညဟဆေစကာမ IDP သ႔မဟတ စစေဘးဒကၡသညမား၏ အေျခအေနသည မဆစေလာကသာေျပာငးလခသည။ ယေန႔အထတင စစေဘးဒကၡသညစခနးမားက စခနးတြငးေနထငသမားက ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားသည နယခစခနးေကာမတမားကသာ စမအပခပလကရသည။ ကရငစစေဘးဒကၡသည ေကာမတႏင ကရငနစစေဘးဒကၡသညေကာမတမားသည စခနးမားအတြငး ေနထငလကရၾကသည စစေဘးဒကၡသညမားအားလးက လႊမးျခကယစားျပ၍ စခနးအတြငး၌ ေဆာငရြကသညကစၥမနသမက ေဒသႏရအာဏာပငမားႏငႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားႏင ေပါငးကးခတဆက၍ ႀကးၾကပေဆာငရြကရသည။

မြနျပညနယရ ဘရားသးဆေဒသတြငးရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငမႈအေျခအေနသည အနညးငယကြျပားလကရသည။ ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားေရးႏင တညၿငမေအးခမးေရးေကာငစ (SLORC) ႏင မြနျပညသစပါတ (NMSP) အၾကား ၁၉၉၅ ခႏစတြင အပစအခတရပစေရးသေဘာတစာခပ ခပဆခၿပးေနာကပငး စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ေနထငလကရသည မြနစစေဘးဒကၡသညစစေပါငး ၁၀၀၀၀ ေကာခန႔က နယစပျဖတေကာ၍ ျမနမာႏငငသ႔ျပနရန အတငးအကပဖအားေပးခသည။ အမားစသည မြနျပညသစပါတ၏ ထနးခပနယေျမအတြငးရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငေရးစခနးမား၌ ေနထငလကရၿပး မမတ႔၏ေနရငးရပရြာေဒသမားသ႔ ယခတငျပနႏငျခငးမရေသးေပ။၂၀ ေနာကပငး၌ မြနကယဆယေရးႏငဖြ႔ၿဖးတးတကေရးေကာမတဟ ေျပာငးလမညေခၚခသည မြနအမးသားကယဆယေရးေကာမတမ အဆပါစစေရာငျပညသမားက တတႏငသမေထာကပကညလကရသည။ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား ေထာကပေပးထားသည နယစပတစဖကကမး ထငးဘကျခမးရ စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ကနေနရစခသည မြနစစေဘးဒကၡသညအနညးအကဥးရသည။

အလားတပင ထငးႏငငအစးရသညလညး မမတ႔၏ ႏငငပငနကအတြငး ရမးစစေဘးဒကၡသညစခနးမားက ျမငေတြ႕လျခငးမရေပ။ ၁၉၉၀ ႏစလယပငးခန႔အထ ထငးႏငငႏင နယနမတခငးထစပလကရသည ရမးျပညနယတစလႊားက ခြနဆာ၏ ရမးျပညတပမေတာ (MTA) မ ကယကယျပန႔ျပန႔ ထနးခပထားခသည။ တပမေတာႏင တရား၀ငအတကအချဖစေနေသာလညး ႏစဖကတပဖြ႕အၾကား ထေတြ႕တကခကမႈ မရသေလာက နညးပါးခၿပး ရမးျပညနယတြငးရ အျခားေဒသမား၌ ျဖစပြားသည တကပြမားေၾကာင တမးေရာငလာၾကသည ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငလာသ အနညးအကဥးခန႔သညလညး ရမးျပညတပမေတာ၏ ထနးခပနယေျမအတြငး ေဘးကငးလျခသည အသကအၿမမးက ပငဆငႏငၾကသည။ သ႔ေသာလညး ရမးျပညတပမေတာမ ၁၉၉၅ ခႏစတြင န၀တအစးရထ လကနကႏင ၿငမးခမးေရးလလယခၿပးေနာကပငး အေျခအေနမား ရတျခညးေျပာငးလသြားခသည။ ေနာကဆကတြအေနျဖင ရမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစ/ ရမးျပညလြတေျမာကေရးတပမေတာ-ေတာငပငး (RCSS/SSA-South) ဟ ယေန႔အမားသၾကသည အခ႕ေသာ တပခြမားသည လကနကခရန ျငငးပယခၾကသည။ တပမေတာမ ေကးရြာမားက နယေျမရငးလငးေရး စတငေဆာငရြကလာၿပးေနာကပငး RCSS/SSA-ေတာငပငးႏင ရမးျပညနယအတြငးတစေကာျပန ျဖစပြားလာခသည တကပြမားေၾကာင ၁၉၉၀ ႏစလယပငးခန႔၌ ရမးျပညသသနးႏငခ၍ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခ ၾကရၿပး တပမေတာမ တြငတြငကယကယ ကးလြနခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏငပတသကသည အစရငခစာမားလညး ေပၚထြကလာခသည။၂၁ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခၾကရသ အခ႕သည RCSS/SSA ေတာငပငးမ ထနးခပထားသည ထငးနယစပရ စစေရာငစခနးမားသ႔ ေရာကရသြားၾကသည။ အခ႕ေသာသမားက ေ႔ရတနးစစဆငေရးနယေျမမားက ျဖတသနး၍ တကပြႏင ဖႏပမႈမားေၾကာင ထြကေျပးတမးေရာငလာခၾကသည ပအး၀၊ တအာနးႏင ကခငကသ႔ေသာ ရမးျပညနယအတြငးမ အျခားအရပသား တငးရငးသားအစအဖြ႕မားႏင

တပမေတာမ

ေကးရြာမားက

နယေျမရငးလငးေရး

စတငေဆာငရြကလာၿပး

ေနာကပငး RCSS/SSA-

ေတာငပငးႏင

ရမးျပညနယအတြငး

တစေကာျပန ျဖစပြား

လာခသည တကပြမား

ေၾကာင ၁၉၉၀ ခႏစ၊

ႏစလယပငးခန႔၌

ရမးျပညသသနးႏငခ၍

ေနရပစြန႔ခြာ

စစေဘးတမးေရာင

ခၾကရသည။

၈

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

သြားေရာကပးေပါငးခၾကၿပးေနာကပငး၌ ထငးႏငငအတြငး ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားျဖစလာခၾကသည။

ႏငင၏အေရ႕ေျမာကပငးေဒသမား၌ ဆယစႏစေပါငးမားစြာၾကာျမငသည တကပြမားျဖစပြားခစဥက ကခငႏင ရမးျပညနယေျမာကပငးရ တငးရငးသားရပရြာလထေပါငးမားစြာ ေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငခၾကရသည။ ျမနမာႏငင၌ ျဖစပြားလကရသည တကပြမားေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငလာခၾကသည အရပသားမားက မမတ႔၏ႏငငပကနကအတြငးသ႔ နယစပျဖတေကာ၀ငေရာကခလႈမႈ မရေစရန တရတႏငငမ တားျမစပတပငထားသျဖင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသေပါငးမားစြာသည ကခငလြတလပေရးအဖြ႔အစညး (KIO) ကသ႔ေသာ တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔မား ထနးခပထားသည နယစပေဒသမား၌ ေနထငဖ႔ျဖစလာခသည။ မညသ႔ဆေစ ျမနမာႏငငက ေျပာငးလသြားေစခသည ၁၉၈၈ ခႏစ ဒမကေရစေတာလနေရးျဖစပြားၿပးခါစ ၁၉၈၉ ခႏစတြင န၀တအစးရသည တရတနယစပတစေလာကရ တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔မားႏင အပစအခတရပစမည မ၀ါဒတစရပက အသကသြငးေဖာေဆာငခသည။ တငးရငးသားမား၏ တပတြငးပနကနမႈေၾကာင ယခငကနယစပတစေၾကာက တရတ၏ ေကာေထာကေနာကချဖင စးမးထားႏငခသည ဗမာျပညကြနျမနစပါတ၏ ၿပကြမႈသညလညး မဟာဗဟာအေကာငအထညေဖာရာ၌ မားစြာအေထာကအကျဖစေစခသည။ ေနာကပငးႏစမားတြင တပမေတာႏင ကးကန႔၊ ကခင၊ ရမး၊ တအာနး (ပေလာင)ႏင ၀တ႔အပါအ၀င နယေျမတစလႊားရ တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႕ေပါငးစႏင အပစအခတရပစ၍ စစေျပၿငမးရန သေဘာတညမႈရရခသည။

အေစာပငးကာလမား၌ အပစအခတရပစေရးေၾကာင ဆးရြားသညလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားေလာနညး ကဆငးသြားျခငး၊ ဆကသြယေရးႏင သြားေရးလာေရးတးတကေကာငးမြနလာျခငးႏင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမားက ျပနလညေနရာခထားေရးလပငနးမားေဆာငရြကလာၾကသျဖင နယခလထလတနးစားမား အေတာအတနသကသာရာရခၾကသည။ သ႔ေသာလညး အပစအခတရပစေရးသည တပပငးဆငရာ သေဘာတညမႈမသာျဖစေသာေၾကာင ေနာကပငးႏစမား၌ ပဋပကၡ၏ ဇစျမစအေၾကာငးတရားမားက ကငတြယေျဖရငး၍ အဓြန႔ရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရးက ရာေဖြရနအတြက စားပြေပၚ၌ ေစစပညႇႏႈငး၍ ႏငငေရးအရ ေဆြးေႏြးအေျဖရာရန ဆကလကေဆာငရြကႏငချခငးမရေပ။ ထ႔အျပင ေရရညတညတခငၿမမႈမရသည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးႏင သယဇာတအရငးအျမစထတယသးစြေရးလပငနးမားက သဘာ၀ပတ၀နးကငက ဆတယတပကစးလာေစရမမက နယခလထလတနးစားမားအား ေျမယာလကလႊတဆးရႈးသြားေစသျဖင ပမဆငးရတြငးနကသြားေစခသည။၂၂ ထကသ႔ေသာစနေခၚမႈမားရေနေသာလညး အပစအခတရပစ ေရးသေဘာတစာခပမား၏ ေနာကဆကတြအေနျဖင IDP မားက ေနရပျပနပ႔ရန စတငျပငဆငလာၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ကခငျပညနယ၌ နယခအသငးေတာမားက အေျခခထားသည လမႈကြနရကမားျဖစသည ကခငႏစျခငးခရစယာနအသငးခပ (KBC) ႏင ကရဏာျမနမာလမႈေရးအသငး (ကကသလစအသငးေတာ၏ ဖြ႕ၿဖးေရးဌာန) တ႔အျပင အသစဖြ႕စညးထေထာငလကသည ေမတာဖြ႕ၿဖးေရးေဖာငေဒးရငးကသ႔ေသာ NGOs မားက ဆယစႏစေပါငးမားစြာ တကပြႏင ပကစးဆးရႈးမႈဒဏ ခခၾကရသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားအတြက ျပနလညေနရာခထားေရးႏင ျပနလညထေထာငေရးလပငနးမားက ေဖာေဆာငရာ၌ အဓကကသည အခနးက႑မ ပါ၀ငေဆာငရြကခၾကသည။ IDPs အမားစ တမးေရာငခလႈလကရသည နယေျမေဒသမားက ထနးခပထားသည KIO ႏင အတတကြ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင အဆပါလပငနးမားကေဖာေဆာငခၾက ျခငးျဖစသည။ အေနာကတငးအစးရမားသည ျမနမာႏငငအတြငး လသားခငးစာနာေထာကထားေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အကအညမားေပးအပေထာကပမႈမျပရန ကယကယျပန႔ျပန႔ ဆန႔ကငသပတေမာကခၾကေသာေၾကာင ဤကသ႔ေသာလပငနးမားအတြက ေပးအပေလရသည ႏငငတကာအကအညမား လကခရရမႈ အလြနနညးပါးခသျဖင ကစၥအ၀၀က နယခဇာတေကာငမားကသာ ဥးစးကမကထျပ၍ အေကာငအထညေဖာခၾကသည။

ျမနမာႏငငအတြငး ျဖစပြားခသည ပဋပကၡမားႏင အပစအခတရပစေရး အခငးအကငးမားသည ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားေရးႏင တညၿငမေအးခမးေရးေကာငစ (န၀တ) လကထကတြငသာမက ၁၉၉၇ ခႏစေနာကပငး ယငးတ႔ကဆကခသည ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင

ေရရညတညတ

ခငၿမမႈမရသည

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင

သယဇာတအရငးအျမစ

ထတယသးစြေရးလပငနး

မားကသဘာ၀ပတ၀နးကင

ကဆတယတပကစး

လာေစရမမက

နယခလထလတနးစားမား

အားေျမယာလကလႊတ

ဆးရႈးသြားေစသျဖင

ပမဆငးရတြငးနက

သြားေစခသည။

၉

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးေကာငစ (နအဖ) လကထကတြငလညး အလားတပငျဖစေၾကာငး ေဆြးေႏြးတငျပရန လအပပါလမမည။ န၀တအစးရသည ႏငင၏ေျမာကဖားပငးေဒသတစလႊား အပစအခတရပစေရးလပငနးမားက ေဖာေဆာငေနစဥအတြငး ႏငင၏ အေ႔ရေတာငပငး ထငးနယစပတစေၾကာရ တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႕မားအေပၚ တပမေတာမ ဆကလကထးစစဆင တကခကခသည။ တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႕မားသည ဒမကေရစလလားသည ဗမာတငးရငးသားအမားစျဖငဖြ႕စညးထားသည အတကအခအဖြ႔အစညးမားသာမက ျပညပေရာကအဖြ႔အစညးမားႏငပါ မဟာမတတညေဆာက၍ ၎တ႔အေနျဖင အပစအခတရပစေရး သေဘာတလကမတထးမႈမျပမ ႏငငေရးစားပြေပၚ၌ ဥးစြာေဆြးေႏြးအေျဖရာရန ဆႏၵရေၾကာငး ေျပာဆတကတြနးခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ဥးသနးစနေခါငးေဆာငသည အရပသားတစပငးအစးရ အာဏာရလာသည ၂၀၁၁ ခႏစ ေနာကပငးကမသာ ႏငငေရးအခငးအကငးတစရနထး ေျပာငးလသြားခၿပး ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU)၊ ကရငနအမးသားတးတကေရးပါတ (KNPP) ႏင RCSS/SSA ေတာငပငးတ႔အပါအ၀င ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငပငးေဒသရ တငးရငးသားလက နကကငတပဖြ႕မားႏင အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကအသစမားက ခပဆႏငခသည။ ထ႔အျပင ဥးသနးစနေခါငးေဆာငသည အစးရသစသည ေဒၚေအာငဆနးစၾကညဥးေဆာငသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (NLD) ႏငပါ ညႇႏႈငးေျပလညမႈရရချခငးသည စတငေလာကသည ေအာငျမငမႈႀကးတစရပျဖစခၿပး ျပညတြငးျပညပ၌ ျပညတြငးစစကအဆးသတ၍ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခၾကရသည လထလတနးစားမား ေနရပျပနႏငမည ႏငငေရးအေျဖတစခ ရရလာေတာမညဟသည ေမာလငခကေရာငျခညသနးေစခသည။

မညသ႔ဆေစ ယခတစႀကမတြင ႏငင၏အေရ႕ေတာငပငးေဒသသ႔ ေရာကရလာခသည အပစအခတရပစေရး အခငးအကငးအသစသည အမးသားႏငငေရးႏင စးပြားေရးအေပၚ ကယကယျပန႔ျပန႔ဂယကရကခတခေသာလညး နယခလထလတနးစားမားက အကးျပျခငးမရသည ေနာကဆကတြအကးဆကမားကပါ ေပၚေပါကလာေစခသည။ KNU၊ KNPP ႏင RCSS တ႔ႏင ခပဆခၾကသည ၂၀၁၂ ခႏစ အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကမားရရခၿပးေနာကပငး၌ တပမေတာႏင အစးရသည စးပြားေရးနယပယ၌ တကရကပါ၀ငလပကငလကရသည ျပညသ႔စစတပဖြ႔မားက ေကာေထာကေနာကချပ၍ သ႔မဟတ ေရေပၚဆစးပြားေရးလပငနးရငမားႏင မဟာမတတညေဆာက၍ ေဒသခရြာသရြာသားမား၏ စကပးေျမမားႏင သစေတာေျမဧကေပါငးမားစြာက သမးပကလယသြားခသည။၂၃ ဥးသနးစနအစးရသည ႏငငက ႏငငတကာအသကအ၀နးႏင အဆကအဆမျပဘ တခါးပတ၀ါဒကငသးမႈက အဆးသတ၍ မားယြငးသည စးပြားေရးစမခန႔ခြမႈႏင ဆယစႏစေပါငးမားစြာၾကာျမငခသည ျပညတြငးစစဒဏေၾကာင ယငႏ႔ၿပလေနသညႏငင၏ စးပြားေရးက ျပနလညထေထာငရနအတြက ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားကပါ ဖတေခၚသြားရန ရညရြယချခငးျဖစသည။ ထသ႔ျပလပရနအတြက ျမနမာႏငငအစးရသည ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး တစပငတစႏငေကးလက အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားမသည စးပြားျဖစစကမႈသးႏစကပးေရးဆသ႔ ဥးတညသည လယယာဥယာဥျခေျမျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးက အေထာကအကျပရန ရညရြယသည ေျမဥပေဒသစႏစရပက ခမတကငသးခသည။ သ႔ေသာလညး အဆပါဥပေဒမားသည ျပညတြငးစးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ႏငငတကာရငးႏးျမပႏသမားကသာ မကႏာသာေပးသကသ႔ျဖစေနေၾကာငး ကယကယျပန႔ျပန႔ ရႈျမငခရလကရသည။ ဥပေဒသစမား၌ တငးရငးသားမား၏ ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမယာအခြငအေရးမား သ႔မဟတ စေပါငးေျမယာလပပငခြင အခြငအေရးမားက လး၀အသအမတျပထားျခငးမရေပ။၂၄ အပစအခတရပစေရးလပငနးသစႏငအတ ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမယာဥပေဒမားသညလညး ယခငျပငပရငးႏးျမႇပႏသမား ၀ငေရာကႏငျခငးမရသည တငးရငးသားနယေျမေဒသမားက စးပြားေရးလပငနးမားအတြက လမးပြငသြားေစသည ေျမယာလယမႈလႈငးလးသစျဖစေပၚလာေစရန အားေပးအားေျမႇာကျပခသည။ မညသညစာရြကစာတမးမမရျခငးႏင အပစအခတရပစေရးသေဘာတစာခပသစမား ေၾကာင ေပၚေပါကလာသည ျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးေပးႏငသည ယႏရားမားကငးမေနျခငးတ႔ေၾကာင လထလတနးစားမား ေျမစာပငျဖစခရသည။၂၅ TNI ၏ ေျမယာအလပရေဆြးေႏြးပြသ႔ တကေရာကပါ၀ငခသည ကရငကယစားလယတစဥးက “ၿငမးခမးေရးဆတာ ကေနာတ႔အတြက အရမးအႏရာယႀကးတယ” ဟပင ေျပာဆခသည။

၁၀

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

သ႔ေသာလညး ဥးသနးစနအစးရသည ႏငင၏အေရ႕ေတာငပငးေဒသ၌ ႏစဖကအပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပသစမားက ခပဆထားစဥ၌ တပမေတာသည ယခငကအေတာအတန ၿငမးခမးခသည အေရ႕ေျမာကပငးေဒသ၌ ပဋပကၡဖနတးေရး မဟာဗဟာက တစလညျပနလညကငသးခသည။ ၂၀၁၁ ခႏစ ဇြနလ မစ၍ ျမနမာတပမေတာသည ကခငျပညနယအတြငးရ KIO ၏ ေရ႕တနးစခနးမားက ၀ငေရာကတကခကျခငးျဖင ၁၇ ႏစမ ၾကာျမငခသည အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပက ခးေဖာကပစခသည။၂၆ ေနာကဆကတြအေနျဖင အဆပါတကပြမားသည ကခငလထမား ေနထငလကရသည ရမးျပညနယေျမာကပငးေဒသအထ ကယျပန႔လာခရာမ ယေန႔တငတကပြမား ျဖစပြားေနဆျဖစသည။ တကေလယာဥႏင တကခကေရးရဟတယာဥမားကပါ အသးျပ၍ စစေရးပစမတမားသာမက လေနရပရြာမားကပါ ပစခတတကခကခသည။ အရပသားျပညသေပါငးမားစြာက ေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငေစခရမမက တစဖကသတအႏငအထကျပကငတတသည တပမေတာ၏ အမအကငမားက ကခငလထတစရပလးက မကမနးကးသြားေစခၿပး အစးရသစ၏ ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥအတြငး တညေဆာကရနႀကးပမးလကရသည ယၾကညမႈက ပကသဥးသြားေစခရမမက အျခားတစဖကတြင တငးသျပညသားအေယာကစတငး တနးတပါ၀ငေဆာငရြကခြငရသည စစမနသညျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာတစရပ တညေဆာကမညဥးတညခကအေပၚ ေမာလငခကကငးမသြားေစလကရသည။၂၇

မညသ႔ဆေစ ပဋပကၡျဖစပြားမႈသည ျမနမာႏငင၏ အေရ႕ေျမာကပငး၌သာ အဆးသတသြားခသညမဟတပါ။ ေနာကပငး၌ တပမေတာသည ရမးျပညနယအတြငး RCSS/SSA ေတာငပငးႏင ခပဆထားသည အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကအသစကပါ ဆကလကခးေဖာကခသည။ တညၿငမေအးခမးမႈ ေပာကဆးလာသညႏငအမ ျပနလညအငအားေတာငတငးလာသညတအာနးအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ (TNLA) ႏင ၂၀၀၉ ခႏစအတြငး တပမေတာ၏ ထနးခပမႈေအာကသ႔ ေရာကရသြားေစမည နယျခားေစာငတပအျဖစ ေျပာငးလဖြ႔စညးရန ျငငးဆနခသည ကးကန႔ MNDAA ကသ႔ေသာ အျခားတငးရငးသားမးႏြယစမားကလညး လကနကကငေတာလနေရးလပငနးမားက တစေကာျပနစတငလာခသည။ ဆယစႏစ ၂ ခစာမ ပစခတတကခကမႈမရဘ အတငးအတာတစခအထ တညၿငမေအးခမးခသည ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယ ေျမာကပငးေဒသရ ခရငေပါငးမားစြာသည စစတလငးျပငမားအျဖစ ေျပာငးလသြားၿပး အဓကကသည လမးမႀကးမားႏင ၿမ႕ႀကးမား၀နးကင၌ ေန႔စဥႏငအမ ထေတြ႕တကခကမႈမား ျဖစပြားလာခသည။ ၿငမးခမးေရးႏငအပစအခတရပစေရး ေဆြးေႏြးပြမားက ကာလအပငးအျခားအလက အခါအားေလာစြာ ျပလပခၾကေသာလညး ယေန႔အခနထ နယေျမေဒသအသးသးရ လကနကကငတပဖြ႔မားအားလး ပါ၀ငမႈရသည အခးအေကြ႕သ႔ ဥး တညသြားႏငျခငးမးမရေသးေပ။၂၈ ၂၀၁၇ ခႏစအထ ပးေပါငးစစဆငေရးျပလပရနအတြက “ေျမာကပငးမဟာမတတပဖြ႔” အျဖစ ဖြ႕စညးလကသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မားႏင တပမေတာအၾကား တကပြမား ဆကလကျဖစပြားေနဆျဖစသည။၂၉

ျမနမာႏငင၏ အေရ႕ေျမာကပငးေဒသတစလႊား အေျခစကထားသည တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးတပဖြ႔မားႏင တပမေတာအၾကား တစေကာျပနျဖစပြားလာသည တကပြမားသည သသသာသာျပနးထနလာခသျဖင ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယအတြငး အစလကအျပလက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈဆသ႔ ဥးတညလာခသျဖင လသားခငးစာနာေထာကထားေရးအကပအတညး ပမအကပရကလာခသည (ကနးဂဏာနးမားက ေျပာေသာစကား - လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈဟသည ဇယားကြကက ၾကညရႈပါ)။ IDPs လဥးေရအမားစသည တရတနယစပတစေၾကာရ KIO ထနးခပနယေျမေဒသမားရ စစေရာငစခနးမား၌ ခလႈလကရၿပး အခ႕ေသာသမားက ရမးျပညနယေျမာကပငးရ ကယဆယေရးႏင ေနရာခထားေရးစခနးမား၌ ခလႈလကရသည။ အေစာပငးကာလမား၌ ႏငငတကာကယဆယေရးအဖြ႔အစညးမားအား အစးရဖကျခမး၌ လပကငေဆာငရြကလကရသည အဖြ႕အစညးမားကသာ ေထာကပကညရန ကန႔သတခၿပး ကလသမဂၢေထာကပေရးယာဥတနး အနညးအကဥးခန႔ကသာ KIO ထနးခပနယေျမသ႔ သြားလာခြငျပခသျဖင အာရေဒသ၏ ျပငပကမာၻႏငထေတြ႔ဆကဆမႈအနညးဆး နယစပေဒသမားအနကတစချဖစသညေဒသ၌ ဆးရြားသည လသားခငးစာနာေထာကထားေရးဆငရာ အေရးေပၚအေျခအေန ႀကေတြ႕လာရေတာမည

အရပသားျပညသေပါငး

မားစြာက ေနရပစြန႔ခြာ၍

စစေဘးတမးေရာငေစခ

ရမမက တစဖကသတ

အႏငအထကျပကငတတ

သညတပမေတာ၏

အမအကငမားက

ကခငလထတစရပလးက

မကမနးကးသြားေစခၿပး

အစးရသစ၏

ျပျပငေျပာငးလေရး

လပငနးစဥအတြငး

တညေဆာကရနႀကးပမး

လကရသည ယၾကညမႈက

ပကသဥးသြားေစခသည။

၁၁

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

အေျခဆကလကရသည။ ႀကေတာငႀကချခြငးခကအေနျဖင တရတႏငငသညလညး တကပြေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာလာသမား မမတ႔၏ပငနကအတြငး ၀ငေရာကခလႈမႈက ခြငျပေပးရန ျငငးဆနခသည။ ဤကသ႔ေသာ အခငးအကငးမး၌ အစးရထနးခပနယေျမအတြငးသာမက KIO ထနးခပနယေျမအတြငးရ IDPs မားကပါ လသားခငးစာနာေထာကထားေရး အကအညမားေပးအပႏငရနအတြက နယေျမအေျချပအဖြ႔အစညးမားက အလြနအေရးပါသည အခနးက႑မ ပါ၀ငေဆာငရြကခၾကသည။ ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယေျမာကပငးေဒသရ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားအတြက ကယဆယေရးအကအညမား ေပးအပေထာကပခသည အဓကဇာတေကာငသည လသားခငးစာနာေထာကထားေရး အကအညေပးလကရသည နယေျမအေျခစက အဖြ႔အစညး (၉) ချဖင ဖြ႔စညးထားသည ပးေပါငးလပငနးစဥအဖြ႔ (JST) ျဖစသည။၃၀

တပမေတာ၏ ထးစစဆငတကခကမႈအျပင အခ႕ေသာတငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားကလညး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈအတြက တာ၀နရသမားျဖစခၾကသည။ အထငကရအျဖစအပကတစခအေနျဖင ၁၉၉၉ ခႏစမ ၂၀၀၂ ခႏစအတြငး ဗမာျပညကြနျမနစပါတမ ခြထြကခသည အဖြ႔မားအနက အငအားအႀကးဆးျဖစၿပး လကရအပစအခတရပစထားသည ၀ျပညေသြးစညးညညြတေရးတပမေတာ (UWSA) သည ယခငက ဘနးစကပးခသည ‘၀’ လထလတနးစားေထာငေပါငးမားစြာက ‘၀’ ေတာငတနးေဒသမ ထငးနယစပ တစလႊားရရမးျပညနယေတာငပငးေဒသ၏ ေျမဆၾသဇာေကာငးမြနသည ေတာငၾကားလြငျပငမားသ႔ အတငးအကပ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခသည။ ထသ႔ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားမႈေၾကာင လားဟ၊ အာခါႏင ရမးရြာသ ရြာသားေပါငးမားစြာသညလညး ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးခၾကရသည။၃၁ တစခနတညးမာပင တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔မားအၾကား ရဖနရခါျဖစပြားတတသည တကပြမားေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခၾကရသည အရပသားျပညသေပါငးမားစြာရခသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၆ ခႏစအေစာပငး၌ TNLA ႏင RCSS/SSA ေတာငပငးအၾကား ရမးျပညနယေျမာကပငး၌ ျဖစပြားခသည ထေတြ႕တကခကမႈေၾကာင ရမးတငးရငးသား ၃၀၀၀ ေကာႏင တအာနးတငးရငးသား ၂၀၀၀ ေကာ ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငခရသည။ တစႏစပတလး တကပြမားႀကၾကားႀကၾကား ဆကလကျဖစပြားခၿပး ႏစဖကတငးရငးသားမးႏြယစမားမ လေပါငးမားစြာေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသည။၃၂ ရမးလငယမားကြနရက (TYN) ႏင တအာနးေကာငးသားႏင လငယသမဂၢ (TSYU) တ႔သည သကဆငရာလထအတြက လအပသည အကအညမား ရာေဖြေထာကပေပးခၾကသည အဖြ႔အစညးမား၌ အပါအ၀ငျဖစခသည။ သ႔ေသာလညး လအပသည လသားခငးစာနာေထာကထားေရးအကအညမား ေရာကရႏငျခငးမရသည ေတာငေပၚေဒသမား၌ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနဆပငျဖစသည။

ေနာကဆးအေနျဖင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈေၾကာင ေပၚေပါကလာသည အဓကလသားခငးစာနာေထာကထားေရး အေရးေပၚအေျခအေနသည ျမနမာႏငငေျမာကပငးႏင ဘဂၤလားေဒရႏင အႏၵယႏငငမားႏင နယနမတခငးထစပလကရသည အေနာကေျမာကပငးေဒသမား၌ ဆကလကျဖစပြားလကရရာ၌ အထးသျဖင မမကယက ရဟငဂာဟေခၚဆသည (ျမနမာႏငငအတြငးရ မြတစလငမား ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈဟသည ဇယားကြကကၾကညပါ) ရခငျပညနယေျမာကပငးရ မြတစလငလထမားအၾကား၌ အဆးရြားဆးျဖစေနသည။ ဤနယစပတစေၾကာ ျဖစပြားခသည ပဋပကၡသည ျမနမာႏငငစတင လြတလပေရးရရခသည ၁၉၄၈ ခႏစမ စတငချခငးျဖစၿပး ခငး၊ နာဂႏင ရခငကသ႔ေသာ တငးရငးသားမးႏြယစမားအၾကား လကနကကငလႈပရားမႈမား ဆကလကျဖစေပၚလာချခငးျဖစသည။ လကရအခန၌ အမားစသည အစးရႏင အပစအခတရပစေရးသေဘာတညခကရရထားၾကၿပး လတတေလာႏစမားအတြငး တပမေတာသာမက လမားစျဖစသည ရခငလမးမားႏင ပဋပကၡမားႏင လမႈေရးတငးမာမႈမား အဓကျဖစပြားခသမားသည ရဟငဂာႏင အျခားေဒသခ မြတစလငလထလတနးစားမားျဖစေနသည။

သ႔ျဖစ၍ လတတေလာႏစမားအတြငး ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးအသကအ၀နး၏ အထးအာရစကခခရသည ရဟငဂာအကပအတညးသည တငးကပလြနးသည ျမနမာႏငင၏ ႏငငသားဥပေဒမားေၾကာငျဖစၿပး ႏငငအတြငး လကအ၀ငဆးတငးရငးသား-ႏငငေရး အကပအတညးတစခအျဖစ ထငဟပလကရသည။ ဥးသနးစန အစးရလကထက၌ ျဖစပြားခသည အၾကမးဖကမႈအတြငး လေပါငး ၂၅၀ ေကာ (မြတစလငအမားစ) ေသဆးခ ၍ အရပသားေပါငး

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာင

ရေစသည အေၾကာငးရငး

မားႏင ပစမားသည

ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ၌

အခနႏငအမ ေျပာငးလ

လကရေသာလညး

ယေန႔ျမနမာႏငငအတြငး

ေျမမယာမျဖစျခငးႏင

ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ

တမးေရာငမႈမား

ကယကယျပန႔ျပန႔

ဆကလကျဖစ

ပြားလကရသည။

၁၂

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

၁၄၀၀၀၀ ေကာ (မြတစလငအမားစသာျဖစေန) ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငခရၿပး လေပါငးတစသနးနးပါး (‘အႏၵယႏြယဖြား’ ဟ ယဆရသမား) ၏ မေပးပငခြငႏင ႏငငသားအခြငအေရးမားကရပသမးခသည။၃၃ ရခငျပညနယ၏ နယစပရစခနးမားက အစၥလာမမစတပဖြ႔မား ၀ငေရာကတကခကမႈေၾကာင ထခကေသဆးမႈမားရခသည ယမနႏစတကခကမႈေနာကပငး ျမနမာလျခေရးတပဖြ႔မား၏ နယေျမရငးလငးေရးလပငနးမားေၾကာင မြတစလငရာႏငခ၍ ေသဆးခရၿပး ၂၀၀၀၀ ေကာခန႔ ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပး တမးေရာငခရသညအျပင လေပါငး ၇၀၀၀၀ ေကာခန႔ ဘဂၤလားေဒရႏငငသ႔ ခလႈသြားခသည။၃၄ လကရအခန၌ ျမနမာႏငငေျမာကပငးရ ေရ႕တနးနယေျမအမားအျပား၌ ပစခတတကခကမႈမား ရပတန႔လကရေသာလညး ရခငျပညနယႏင ခငးျပညနယနယစပတစေၾကာ ရခငတပမေတာ (၂၀၀၉ ခႏစတြင တညေထာင ခသည AA) ေပၚထြကလာချခငးႏငအတ ဗဒၶဘာသာ၀ငရခငလမးမားအၾကား အငအားေသးငယသည လကနကကငေတာလနေရး ျပနလညရငသနလာမႈက ႏမႏငးသည တပမေတာ၏ စစဆငေရးလပငနးမားေၾကာင ေဒသတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငမႈမား ေပၚေပါကလာခသည။၃၅

ခပ၍ဆရေသာ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရေစသည အေၾကာငးရငးမားႏင ပစမားသည ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ၌ အခနႏငအမ ေျပာငးလလကရေသာလညး ယေန႔ျမနမာႏငငအတြငး ေျမမယာမျဖစျခငးႏင ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ဆကလကျဖစပြားလကရၿပး အထးသျဖင တငးရငးသားမား ေနထငလကရသည နယစပေဒသမားရ ပဋပကၡျဖစပြားလကရသည ေနရာေဒသမားႏင ႏငငအတြငးပစပယ ခထားရသည လထလတနးစားမားေနထငလကရသည နယေျမေဒသမား၌ တြငတြငကယကယျဖစပြားေနဆပငျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာသည စနေခၚမႈမားသကဆး ရညေနဆျဖစသျဖင IDP မားႏင ေနရပျပနစစေဘးဒကၡသညမား၏ ေျမယာလပပငခြငက ဥးစားေပး၍ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးသည အားလးပါ၀ငမႈရသည ၿငမးခမးေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရးလပေဆာငခကတငး၏ ပငမေကာရးတစချဖစေနရန လအပပါသည။

ျမနမာႏငငေန မြတစလငလထမား၏ ေနရပစြန႕ခြာ ထြကေျပးတမးေရာငမႈ

ျမနမာမြတစလငလထ အထးသျဖင (သမငးအစဥအဆကအာရကနဟသၾကသည) ရခငေဒသရ မြတစလငမားသည လြတလပေရးရရခသည ၁၉၄၈ ခႏစကတညးက ဘာသာေရးႏင လမးေရးခြျခားဆကဆမႈဒဏက အဆးရြားဆးခစား ခၾကရသမားျဖစႏငသည။ မြတစလငဆန႕ကငေရးလႈပရားမႈ သ႔မဟတ စးနငးမႈမားသညလညး ျမနမာႏငင၏ အျခား ျပညနယႏငတငးေဒသမားရ ၿမ႕ေပါငးမားစြာ၌ ကာလအပငးအျခားအလက အႀကမေပါငးမားစြာ ျဖစပြားခသည။ မြတစလငေခါငးေဆာငမားက ဤကသ႕ေသာ တကခကမႈမားက အာဏာရစစအစးရ အဆကဆကက ေသြးထးလႈ႕ေဆာချခငး သ႕မဟတ အနညးဆးမသကးကၽြနျပထားချခငးျဖစသညဟ ေျပာဆလကရသည။ တငးမာမႈမားသည အမားအျပားက မမတ႕ကယက ‘ရဟငဂာလမး’ ဟ ေခၚဆမႈေၾကာင လမးေရးႏင ဘာသာေရးအရ ခြျခားဆကဆခရလကရၿပး ျမနမာႏငငသားမားအျဖစ သတမတျခငးမခထားရသည မြတစလငလနညးစမား ေနထငလကရသည ရခငျပညနယအတြငး အထးတလညျမငမားလကရသည။

ျမနမာႏငငလြတလပေရးရရခသည ၁၉၄၈ ခႏစမစ၍ ႏငင၏ အေနာကေျမာကပငးေဒသရ ဗဒၶဘာသာ၀ငရခငလမး မားႏင မြတစလငလထမားအၾကား လကနကကငေတာလနေရး စတငျဖစပြားခေသာလညး ပထမဥးဆအႀကမအျဖစ ရခငျပညနယေျမာကပငးရ ႏငငသားမားက မတပတငေပးရန ႏငငသားစစစေရးကဒမားက လကလစစေဆးခသည ၁၉၇၈ သနးေခါငးစာရငးေကာကယမႈေၾကာင ပဋပကၡျဖစပြားခၿပးေနာကပငး ႏငငတကာအသကအ၀နး၏ အေလးေပး အာရစကမႈခလာရသည။ သနးေခါငစာရငးေၾကာင လေပါငးေထာငႏငခ၍ ဖမးဆးထနးသမးခခရသညအျပင ရကရက စကစကအၾကမးဖကမႈမားကယကယျပန႔ျပန႔ေပၚေပါကလာခၿပး မြတစလငလဥးေရ ၂၀၀၀၀၀ ေကာခန႔ ဘဂၤလားေဒရ ႏငငဘကသ႔ နယစပျဖတေကာ၍ ခလႈသြားခရသည။ ထသ႔ထြကေျပးတမးေရာငသြားခသအမားစ၏ ေနရပျပနေရးအတြက UNHCR မ ၾကား၀ငေစစပေပးခေသာလညး ေနရပျပနမြတစလငလထမားအား ႏငငသားအခြငအေရးအျပညအ၀ ခစားခြငမရသည ‘ဧညႏငငသားမတပတငမား’ ကသာ ထတေပးခသည။ ဒတယအႀကမေျမာက အစလကအျပလက ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈသည န၀တအစးရလကထက ၁၉၉၁-၉၂ ခႏစအတြငး ႏငငသားစစစေရးကဒမားက လကလစစေဆးသည တပမေတာ၏ စစဆငေရးလပငနးမားေၾကာငခန႔မနးေျခအားျဖင မြတစလငလဥးေရေပါငး ၂၆၀၀၀၀ ခန႔ ဘဂၤလားေဒရသ႔ ထပမထြကေျပးတမးေရာငသြားခသည။

၁၃

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ထသ႔ထြကေျပးတမးေရာငခသ အမားအျပားက UNHCR ၏ အစအစဥျဖင ရခငျပညနယသ႔ ျပနလညပ႔ေဆာငေပးခေသာလညး ေနရပျပနမားအား လြတလြတလပလပသြားလာ လႈပရားႏငျခငးမရေစရန ကန႔သတခခရသညအျပင အတငးအဓၶမလပအားေစခငးျခငးႏင အပခပေရးအရ လကထပထမးျမားမႈက ခပျခယကန႔သတခသကသ႔ ယခအခနထလညး ႏငငသားမားအျဖစ အသအမတျပထားျခငးမရေပ။

ဤအကပအတညးသည ဥးသနးစနဥးေဆာငသည အရပသားတစပငးအစးရလကထက ၂၀၁၂ ခႏစ ဇြနလအတြငးပမ ျပငးထနလာခသည။ ရဟငဂာႏင ကမနလထမားအပါအ၀င လနညးစျဖစသည မြတစလငလထႏင ဗဒၶဘာသာ၀ငရခင လမးမားအၾကား ျဖစပြားခသည လမးေရးပဋပကၡအတြငး မြတစလငမား၏ အးအမမားႏင ပစၥညးဥစၥာမားသာမက ဗလမားပါ မးရႈ႕ဖကဆးခခရၿပး လေပါငးမားစြာ ကယထလကေရာက အေစာကားခခရသည။ အစးရ၏ ကနးဂဏနးအခကအလကမားအရ ဤပဋပကၡအတြငး လေပါငး ၁၆၇ ဥး ေသဆးခၿပး ၂၂၃ ဥး ထခကဒဏရာရခသညအျပင အမေထာငစေပါငး ၁၀၀၀၀ ေကာျဖစသည လဥးေရေပါငး ၁၁၀၀၀၀ ေကာ ဒကၡသညစခနးမားသ႔ ေရာကရသြားခသည။၃၆ ဤပဋပကၡေၾကာင လမားစျဖစသည ရခငမားအပါအ၀င လထလတနးစားအားလး ထခကခစားခရေသာလညး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား သ႔မဟတ ျပညပႏငငမားသ႔ ဒကၡသညမားအျဖစ ခလႈခရသမားသည လနညးစမြတစလငမားသာျဖစေနသည။

NLD အစးရ စတငအာဏာရလာခသည ၂၀၁၆ ခႏစ မတလေနာကပငး အစးရ၏ မ၀ါဒမား အေျပာငးအလျဖစလာမည ဟေမာလငခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၁၆ ခႏစ ေအာကတဘာလအတြငး နယခရြာသရြာသားအမားစပါ၀ငေသာလညး ျပညပအေထာကအပခယထားပရၿပး ယေန႔အခနထ မညသမည၀ါမနး မသရရေသးသည အစၥလာမလကနကကငအဖြ႔မ ရခငျပညနယေျမာကပငးရ ရကငးစခနးမားက ၀ငေရာကတကခကခၿပး စစေပါငးရအရာရကးဥးက သတျဖတ၍ လကနကအေျမာကအမားက ယေဆာငသြားခသည။ ျမနမာႏငင၏ လျခေရးတပဖြ႔၀ငမားကလညး အငအားသး၍ ျပနလညတန႔ျပနခၿပး အတကခကခခရသည နယေျမေဒသ၀နးကငရ အးအမမားႏင ေကးရြာေပါငးမားစြာက မးတကခသညအျပင တကခကခသညအဖြ႔ႏင အဆကအစပရသည သ႔မဟတ ေထာကခသညဟ ယဆရသည အရပသားမားက ပစမတထားတကခကခသည။ ရလဒအေနျဖငေနာကထပရဟငဂာမြတစလငေပါငး ၂၅၀၀၀ ေကာ ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးတမးေရာငခရၿပး ၇၀၀၀၀ ေကာခန႔ ဘဂၤလားေဒရႏငငသ႔ ခလႈသြားခသည။၃၇ ဤအကပအတညးက ကယကယျပန႔ျပန႔ စစမးစစေဆးရနအတြက NLD အစးရသည ကလသမဂၢအေထြေထြအတြငးေရးမးေဟာငးတစဥးျဖစသည ကဖအာနနဥးေဆာငမည အႀကေပးေကာမရငတစရပက ဖြ႔စညးခသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငတကာမဒယာမားႏင လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညေလလာသမား သြားေရာကႏငျခငးမရေစရန တငးတငးကပကပပတပငထားရသျဖင လျခေရးအရ အာဏာသး၍ႏပကြပမႈႏင ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈတ႔က ပကတအတငးထငဟပေစႏငသည ပရပတစခက အေႏာငအဖြ႔ကငးကငးျဖင ေရးျခယႏငရန မစြမးသာခေပ။

ရခငျပညနယေျမာကပငးေဒသ အတြငးအျပငေနထငလကရသည မြတစလငလထ၏ လကရအကပအတညးသည ကကယရာမျဖစေနသည။ ရခငျပညနယအတြငးရ ကယဆယေရးစခနးမားႏင ဘဂၤလားေဒရႏငငရ ဒကၡသညစခနးမား၌ လကရလေပါငး ၂၀၀၀၀၀ ေကာ ခလႈလကရေသာလညး လျခေရးလပငနးမားႏင တငးမာမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနျခငးေၾကာင အပတျပငးလအပလကရသည လသားခငးစာနာေထာကထားေရး အကအညမား ရယသးစြႏငရန ခယဥးလကရသည။ နယခရခငလထမားကလညး မြတစလငမားကသာ မကႏာသာေပးလကရသညဟ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားအား စြပစြေျပာဆ၍ မြတစလငလမႈအသကအ၀နးမားထ ကယဆယေရးအကအညမား ေပးအပႏငျခငးမရေစရန ဟန႔တားပတပငလကရရမမက နယခကယဆယေရးလပသားမားကလညး မၾကာခဏျခမးေျခာကအႏရာယေပးလကရသည။ တစခနတညးမာပင အစးရအရာရမားႏင ေဒသခရခငလဥးေရ အမားအျပားအျပင အျခားျပညနယႏင တငးေဒသမားရ အမးသားေရးအဖြ႔အစညးေပါငးမားစြာကလညး ၎တ႔က ျမနမာႏငငသားအျဖစ ခယထကျခငးမရသည ႏငငျခားသားမားအျဖစ ရႈျမငေစသည ‘ဘဂၤလ’ သ႔မဟတ ‘ကလား’ (အႏၵယႏြယဖြားမားက ႏမခေစာကားသည အသးအႏႈနး) ဟ၍ တြငတြငကယကယ ေခၚေ၀ၚသမတလာၾကသည။

ရခငအမားအျပားသညလညး မမတ႔ကယက ႏငငအတြငး ပစပယခထားရသမားအျဖစ ရညညႊနးေလရၿပး အႏၵယႏင ဘဂၤလားေဒရ သးႏငငထစပေနသည နယစပေဒသအခ႕၌ ဗဟအစးရအေပၚ လကနကကငေတာလနမႈမား ႀကၾကားႀကၾကားျဖစပြားေနဆျဖစၿပး လတတေလာျဖစပြားသည တကပြအမားစက ရခငတပမေတာမ ဥးစးေခါငးေဆာငချခငး ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး တပမေတာ၏ နယေျမရငးလငးေရးလပငနးမားသည မြတစလငလထလတနးစားမားကသာ ဥးတညပစမတထားလကရသျဖင ႏႈႈငးယဥၾကညပါက မြတစလငမားထကစာလင ဗဒၶဘာသာ၀င ရခငတငးရငးသားမား ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငရမႈ အလြနနညးပါးလကရသည။

၁၄

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ျမနမာႏငငတြငး၏ ပဋပကၡ၊ ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈႏင ေျမမယာမျဖစျခငးတ႔၏ ရႈပေထြးနကနမႈေၾကာင ႏငငေရးအရ ေဆြးေႏြးအေျဖရာရာ၌ အထးတလည စနေခၚမႈႀကးမားလကရသည။ ေခတအဆကဆကက ေျဖရငးချခငးမရသည အကပအတညးမားသည ဆယစႏစ (၇) ခစာမ စပမားျပားလာခသည။ ယေန႔ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငေနရသမားသည ေခတအဆကဆက ကာလအပငးအျခားအလက ေနရပစြန႔ခြာခၾကရသမားျဖစသျဖင မတကြျပားသညပစျဖင ေနရပစြန႔ခြာ၍ ထြကေျပးတမးေရာငခၾကရသမားျဖစၾကသည။ အခ႕ေသာေနရပစြန႔ခြာမႈမားသည လကနကကငတကပြမား ျပငးထနလကရသည ကာလမား (မကေမာကေခတ ကခငႏင ရမးျပညနယေျမာကပငးကသ႔) ႏင ဆကႏြယပတသကလကရသည။ အျခားေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငမႈမားသည ထေတြ႕တကခကသည တကပြတစခႏငတစခအၾကား (ကရငျပညနယႏင မြနျပညနယကသ႔) နယေျမေဒသအလက စစပသြငး၍ တပေနရာတးခ႕ျခငးမားႏင ဆကစပလကရသည။

ဤကသ႔ေသာ ရႈပေထြးေပြလလသည စနေခၚမႈမားက အဓြန႔ရညတညတသည ေျဖရငးေရးနညးလမးမား ခမတေဖာေဆာငရာ၌ အဟန႔အတားျဖစေစလကရသည။ ဥပမာအားျဖင စစေဘးဒကၡသညမားအၾကား ၎တ႔၏ ေဘးကငးလျခေရးအေပၚ ခန႔မနးတြကခကမႈသည တရား၀ငအပစအခတရပစေရးထက မားစြာေကာလြန အေလးသာႏငပါသည။ စာရြကေပၚ၌ အပစအခတရပစႏငေသာလညး တကယေျမျပင၌ အလြနတရာခယဥးႏငသည။ ယခင ၁၉၉၀ ခႏစ၀နးကင အတတအပစအခတရပစေရး အေတြ႔အႀကမားက သေဘာတစာခပ လကမတေရးထးရမျဖင ေျမယာသမးဆညးျခငးကသ႔ေသာ အျခားေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈပစမား ျဖစေပၚ လာျခငးမရေစရဟ အာမခေပးႏငျခငးမရေၾကာငး ျပဆလကရသည။၃၈ ထ႔ထကပ၍ဆရေသာ ျမနမာႏငင၏ လတတေလာအျဖစအပကမားက အပစအခတရပစေရးက အဓြန႔ရညသည ႏငငေရးေျဖရငးေရးနညးလမးမားႏင ေရရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရးအျဖစ အသြငကးေျပာငးႏငျခငးမရသမ ကာလပတလး တစေကာျပနတကပြမား ျဖစပြားလာႏငသည အရစြန႔ရမႈအႏရာယသည အေလးအနကထား စးရမပပနရမည ကစၥရပတစခအျဖစ ဆကလကကနရေနဥးမညျဖစသည။

ျမနမာႏငင၏ လတတေလာဆယစႏစ ကာလမားအတြငး ‘လကနကကငပဋပကၡ’ ႏင ‘ေနရပစြန႔ခြာစစေဘး တမးေရာငမႈမားႏင အပစအခတရပစေရး’ တ႔အၾကား အျပနအလနလြနဆြလကရေၾကာငး ေတြ႔ျမငေနရသည။ ဤကာလမားအတြငး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈက ထေတြ႔တကခကမႈႏငအၿပင (ဥပမာ လကနကကငပဋပကၡျဖစပြားေနျခငး) သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးႏငအၿပင (ဥပမာ အပစအခတရပစေရး) ေပၚေပါကလာေလရသည ပမနကစၥရပတစခကသ႔ ပသြငးလာၾကသည။ ဆလသညမာ ပျပငျပတသားသည ၿငမးခမးေရးႏင မးကနယမးကနတကၾကသညစစပြအၾကား တစေမာတစေခၚၾကားခလကရသည ‘အညေရာငနယေျမ’ သည စတကးေပါကသလ ဆ၀ါးသြားေနသည ျမနမာအခငးအကငးရ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈက နားလညသေဘာေပါက၍ ကစားႏငျခငးမရေစရန ခေလာကဆနလကရသည။ သ႔ပါေသာေၾကာင ဤကစၥရပႏင စပလဥး၍ ပမလပသာကငသာရေစရနအတြက ဆနးစစသးသပေရး နညးလမးကရယာမားႏင မေဘာငမားက ေဆာငကဥးလာျခငးျဖစသည။

ဆနးစစသးသပခကအရဆပါက ျမနမာႏငငအတြငး လတတေလာျဖစပြားခသည ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈမားသည တကပြေၾကာငလား သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးေၾကာငလားဟ ေျပာဆႏငရန ခယဥးသည အေၾကာငးျပခက အနညးဆးႏစခမကရေနပါသည။ ပထမအခကအေနျဖင ၿငမးခမးေရး၊ လကနကကငပဋပကၡႏင စစပသြငးတးခ႕ေနရာယမႈတ႔အားလးသညအလြနအေရးႀကးသည ကစၥရပမားျဖစေနသည။ ဥပမာ ပျပငျပတသားသည ၿငမးခမးေရး

ေနရပစြန႕ခြာ ထြကေျပးတမးေရာငမႈႏင လအပခကမားက ေလလာတးေခါကျခငး - ကယျပန႕သည အခငးအကငးတစခလးက နားလညသေဘာေပါကရန အလြနအေရးႀကးသည။

၁၅

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ႏင မးကနယမးကနတကသည တကပြမားအၾကား ကယကယျပန႔ျပန႔ၾကားခလကရသည ‘အညေရာငနယေျမ’ တစခ ရေနသည။ ဒတယအေနျဖင ၿငမးခမးေရး၊ ပဋပကၡႏင စစပသြငးတးခ႕ေနရာယမႈတ႔သည သမငးအဆကဆက နယေျမေဒသအသးသး၌ တစဖကေစာငးနငး မမမတျဖစပြားခသည။ ဥပမာအားျဖင ႏငင၏တစစတတစေဒသ၌ လကနကကငတကပြမား အျပငးအထနျဖစပြားလကရစဥ အျခားေဒသတစခခ၌ ‘စစပသြငးထားသည ၿငမးခမးေရး’ ႏင ကနအရပေဒသတစခခ၌ ‘စစပသြငးထားျခငးမရသည ၿငမးခမးေရး’ တ႔ တစၿပငတညးျဖစပြားေနႏငသည။ အားလးတစခနတညး တစၿပငတညးျဖစပြားႏငသကသ႔ ႏငငအတြငးရ တငးေဒသမားအၾကား၌လညးပစအမးမးျဖင ျဖစပြားေနႏငသည။

ဤကသ႔ေသာ အခငးအကငးမး၌ မတကြျပားသည ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈ ပစအမးမးက ခြျခားသတမတထားျခငးျဖင အစအစဥခမတျခငးႏင အေရးယေဆာငရြကမႈမားကေဆာငရြကရာ၌ ပမလပသာကငသာရေစသည အထနးအကြပတစခ ရရလာပါလမမည။ ဥပမာ ‘လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ျဖစပြားလာသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ’ ကသ႔ေသာအေျခအေနမးအျဖစ ရႈျမငရျခငးျဖင လကငငးလသားခငးစာနာေထာကထားေရး အေျခအေနက အလငအျမနမးေမာငးထးျပ၍ အေရးေပၚအပတျပငး အလအပဆး ျဖစသည ေဘးကငးလျခေရး၊ ခလႈစရာေနရာ၊ အစားအစာ၊ ေရႏင ေဆး၀ါးကသေရးတ႔က အေလးေပးအာရစက၍ ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးႏငေစရန အေထာကအကျပႏငသည။ အေရးေပၚအေျခအေနမး၌ ဤအခကသည မျဖစမေနလအပသည အေရးႀကးကစၥရပတစချဖစသည။

သ႔ေသာလညး ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈ ပစအမးမးက နားလညသေဘာေပါကေစရန အလြနအမငးခြျခားပေဖာမပါက လကနကကငပဋပကၡက ပမကယျပန႔သည ႏငင၏ ေျမယာျပနာမားႏင အခတအဆကကငးမသြားေစႏငသည အႏရာယရလာႏငသည။ တကယလကေတြ႔၌ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးတမးေရာငမႈသည သ႔ခညးသကသက ထးတညးတညးျဖစပြားေနျခငးမဟတသကသ႔ ျဖစပြားသညအခနသညလညး ယငးေနရာ၌သာ ရပတန႔ေနသညမဟတပါ။ သ႔ျဖစ၍ စနစတကေဖာေဆာငသညဆဥးစ႔ ေနရပျပနျခငးႏင မလရပငခြငအခြငအေရးမားက ျပနလညအပႏေပးရသကသကျဖင ျမနမာႏငင၏ေကးလကေဒသမား၌ ကပဆကသကသ႔ ပ႕ႏ႔ျဖစပြားလကရသည အေျခချပနာမားက ကငတြယေျဖရငးႏငမည သ႔မဟတ ေရာငလႊႏငမညမဟတပါ။ အေရးတယ ကငတြယေျဖရငးျခငးမျပမပါက ယငးျပနာမားသည အလြယတကတစပတျပနလညလာႏငသည သ႔မဟတ ေနရပျပနျခငးႏင မလရပငခြငအခြငအေရးမားက ျပနလညအပႏေပးရာမ ရရထားသည ေအာငျမငမႈတငးက ေျပာငးျပနလနပစႏငသည။ ဤနညးအားျဖင လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငခရသမားအပါအ၀င ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပး တမးေရာငခရသမား၏လအပခကမားႏင လလားေတာငတခကမားက ကငတြယေျဖရငးရာ၌ ယေန႔ျမနမာႏငငက ပတေလာငထားလကရသည ေျမယာအေျချပ ႏငငေရးဆငရာ ၀၀ါဒကြျပားမႈအလင၏ ကယျပန႔ သည အခငးအကငးက ထငဟပမႈရရန မျဖစမေနလအပပါသည။

ႏငငအတြငး မညမညာျဖစေနသည လကနကကငပဋပကၡႏင အမးသားေရးဥးတညခကမားေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ၏ အခ႕ေသာလကၡဏာရပမားသည နယေျမေဒသအလက သသသာသာ ကြျပားႏငပါသည။ နယေျမေဒသတစခတညးပင ျဖစလငကစား ပစခငးကြာျခားမႈမား ရေနႏငပါသည။ ရမးျပညနယေျမာကပငးတြင ျဖစပြားလကရသည အေျခအေနသည ျမငသာထငသာအရဆး သာဓကတစချဖစသည။ ရမးျပညနယေျမာကပငး၏ အခ႕ေသာအစတအပငးမားသည လးလးလားလားတကပြနယေျမအတြငး ကေရာကလကရေသာလညး ကနအစတအပငးမားက တညၿငမလကရသည။ သ႔ေသာလညး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘး တမးေရာငမႈသည ေနရာေဒသႏစခစလး၌ ျဖစပြားလာႏငဆျဖစကာ ျဖစပြားသညအခနႏင

မကေမာကေခတ ေနရပစြန႕ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငသည ပစမား

၁၆

ေနရပျပနျခငးႏင

မလရပငခြင

အခြငအေရးမားက

ျပနလညအပႏေပးရ

သကသကျဖင ျမနမာႏငင

၏ေကးလကေဒသမား၌

ကပဆကသကသ႔

ပ႕ႏ႔ျဖစပြားလကရသည

အေျခချပနာမားက

ကငတြယေျဖရငးႏငမည

သ႔မဟတ

ေရာငလႊႏငမညမဟတပါ။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

အေၾကာငးရငးချခငးသာ ကြာျခားမႈရႏငသည။ တစခနတညးမာပင အခ႕ေသာရမးျပညနယေျမာကပငးနယေျမေဒသမား၌ လကနကကငပဋပကၡႏင ေျမယာသမးဆညးမႈမရေသးဟ ဆႏငေသာလညး ေကးလကလကလပလကစား ျပညသအေတာမားမားသည ေျမမယာမမား သ႔မဟတ ေျမမယာမျဖစလနးပါး အေျခဆကလကရသည။ လကေတြ႔၌ ႏငငတြငးရ မတကြျပားသည နယေျမေဒသတစခအတြငးႏင နယေျမတစခခငးစအၾကား မတကြ ျပားသည အေျခအေနမားပးတြျဖစေပၚႏငသကသ႔ တစခႏငတစခလညး ထထ၀င၀ငဆကစပေနႏငပါသည။ ဤအခကသညေနရပျပနေရးႏင မလအခြငအေရးမား ျပနလညအပႏေပးေရးဆငရာ လပငနးႏင ေရ႕အလား အလာမားက ပမရႈပေထြးခကခသြားေစလကရသည။

လကရအခန၌ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈႏင ေျမယာအခြငအေရးအေျခအေန အရပရပသည ေကးလကေနလကလပလကစားမားက လး၀မကႏာသာမေပးသည အခငးအကငးသ႔ဥးတညေရြ႕လားလကရသျဖင ‘ေျမယာ၀၀ါဒကြျပားမႈ’ တစရပအေနျဖင ပမကယျပန႔သည အခငးအကငးမးက ရညညႊနးကးကားရန အေရးတႀကးလအပေနပါသည။ ေျမယာ၀၀ါဒအစြနးႏစဖကကြျပားမႈသည ႏစေပါငးေျခာကဆယေကာ ရညၾကာလာခၿပျဖစသည ျပညတြငးစစအားျဖငပ၍အရနရလာလကရသည။ ထ႔အျပင ႏငငအစးရ၏ ေကးလက လကလပလကစားမား၏ လကထမ ေျမယာမားက လပငနးစမားႏင ေခတသစစးပြားေရးဇတေကာငမား၏ လကထသ႔ထးအပရန အစးမရသည ဥပေဒမား၊ မ၀ါဒမား၊ အစအစဥမားႏင အႀကးစား၊ စးပြားေရး အသား ေပးရငးႏးျမပႏေရးအစအမမား အတညျပကငသးမႈသညလညး ေျမြပရာကငးေမာကသကသ႔ ပမဆးရြားလာေစခသည။

တြငးထြကသယဇာတ ထတယသးစြသည (သစထတလပေရး၊ သတတးေဖာေရးႏငေကာကထတလပေရး) လပငနးမားသည သစေတာေနသတ၀ါမားႏင သစေတာမားက ေျမလနအျမစျဖတ၍ ေျမကမာၻမကႏာစာ၌ ဧရာမအမာရြတႀကးမားက စြထငကနရစေစလကရသည။ ကြနကရစေရေလာငတမမားက သဘာ၀ေရစးေရလာမားႏင ေရသသရာစက၀နးမားက ကေျပာငးကျပနျဖစေစရမမက ေဂဟေဗဒစနစႏင လကေလာညေထြရသည ဓေလထးတမးဆငရာ အေလအထမားက ခႏ႔အားနညးသြားေစလကရသည။ စစပသြငး တပေနရာခထားသည နယေျမေဒသမားႏင တးခ႕တပစခနးမားသည ေကးရြာပငေျမမားႏင တငးရငးသားေဒသမားသ႔ ေျမျမႇပမငးမားႏင တစစမးတစရမားက တစပါတညးေဆာငကဥးလာၾကသည။ သးႏတစမးတညးစကသည ဧရာမစးပြားျဖစစကခငးမား ေပၚေပါကလာၿပး တစစတစစတြငကယလာျခငးသည ေျမမကႏာသြငျပငက ေရျပငညျဖစသြားေစသျဖင ဇ၀မးစမးကြမား ယတေလာျပနးတးလာၿပး ေရသသရာစက၀နးမား ကေမာကကမျဖစကနသည။ အခ႕ေသာနယေျမေဒသမား၌ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရေစသည အေၾကာငးရငးခအမးမးသည မတကြျပားသည ကာလအပငးအျခားအလက ေဒြးေရာယကတငေပါငးစပသြားၾကသည။ ရြာသရြာသားမားက ၎တ႔၏ ေနရငးရပရြာေဒသမားမ ေမာငးထတလကသည သ႔မဟတ ၎တ႔၏ သစမဟတသည ေတာထြကပစၥညးမား ရယသးစြမႈက ကန႔သတလကသည သဘာ၀ထနးသမးေရးစမကနးႀကးမား လမ၀ငလာျခငးသညလညး အေျခအေနအရပရပက ပမဆးရြားသြားေစလကရသည။ အလားတအခငးအကငးမးျဖင ‘အဏၰ၀ါကာကြယေရးနယေျမမား’ ကလညး တး၍ဖြ႔စညးထေထာငေနၾကသည။၃၉

ဤကသ႔ေသာ ဖအားအမးမး၏ တစစတစစသကေရာကလာသည ရလဒအေနျဖင ေျမႏင သဘာ၀သယဇာတအရငးအျမစ ထနးခပစမပငခြငဆငရာ ျပနာမား ႀကးထြားလာျခငးသည တငးရငးသားမးႏြယစအမးမး အမားဆးပါ၀ငလကရသည ေကးလကေနလကလပလကစား လထလတနးစားမားအေပၚ ဆးရြားသည အကးသကေရာကမႈမား ရကခတလာေစသည။ ျမစ၀ကၽြနးေပၚ၌ ေနထငသညျဖစေစ အပပငးအညာေဒသ၌ ေနထငသညျဖစေစ နယစပတငးရငးသားေဒသမား၌ ေနထငသညျဖစေစ၊ ေတာငပငး သ႔မဟတ ေျမာကပငး၌ ေနထငသညျဖစေစ အလြနနညးပါးသည ရပရြာအနညးအကဥးခန႔သာ မထမရအေကာငးပကတအတငး ကနရေနသည။ ေျမယာအကပအတညးသည လထလတနးစားမား၏ ဆကစပလမႈစးပြားေရးအေနအထားႏင မသားစတစခခငးအတြကသာမက လထတစရပလး၏ ဘ၀သာယာေရး အတကကေသာလညးေကာငး၊ အကကေသာလညးေကာငး အဆးအျဖတေပးႏငသည။

ေနရပစြန႔ခြာစစေဘး

တမးေရာငမႈႏင

ေျမယာအခြငအေရး

အေျခအေန အရပရပသည

ေကးလကေန

လကလပလကစားမားက

လး၀မကႏာသာမေပးသည

အခငးအကငးသ႔

ဥးတညေရြ႕လား

လကရသည။

၁၇

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

လကေတြ႔တြငလညး တငးျပည၏ အရပေဒသအသးသး၌ ေနထငလကရသည လကလပလကစားမား၊ မသားစမား၊ ရပရြာမားႏင တငးရငးသားမးႏြယစမားသည မတကြျပားသည ရကခတမႈပစအမးမးက ေတြ႕ႀကခစားရလကရသည။

လတတေလာျဖစသည ေမလအေစာပငး ရကသတပတ၌ ယေန႔ႏငငအတြငး ျဖစပကလကရသည ေျမယာအကပအတညးပစ မညမမားျပားလကရေၾကာငး မးေမာငးထးျပသြားခၿပး ေနရပျပနမည ဒကၡသညမားအေရး ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား သ႔မဟတ ေဘးဆးရနကာမားမရဘ ထငးႏငငရ စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ေနထငလကရသည ဒကၡသညမားက ျမနမာႏငငသ႔ ျပနလညအေျခခေနထငရန ဖအားေပးျခငး၊၄၀ လကနကကင ပဋပကၡေၾကာင မြစာႀကေနသည ကခငျပညနယ၌ အျခားစးပြားေရးလပငနးမားႏင ထနးသမးေစာငေရာကေရး အဆတ႔ပါ အၿပငအဆငေတာငးဆလကရသည ဟးေကာငးေတာငၾကားေဒသရ ေျမေနရာမားက သပငငါပင ရလမႈျဖင ေတာငသလယသမားမားႏင ယဇနကမၸဏတ႔အၾကား ထပတကေတြ႔ဆမႈမား၊၄၁ ရမးျပညနယေတာငပငး အငးေလးကနေဒသ၌ ေျမေနရာသမးယ၍ စးပြားေရးလပငနးမားသ႔ လႊေျပာငးေရာငးခလကသည အစးရအေပၚ ေတာငသလယသမားမား၏ ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈမား၊၄၂ ရခငျပညနယ ေကာကျဖေဒသမ တရတႏငငသ႔ သြယတနးခသည ေရနပကလငး ေဆာကလပေရးလပငနးမားေၾကာင ငါးလပငနးမားပကစးျခငးႏင ေျမယာဆးရႈးခရသျဖင ဆန႔ကငဆႏၵျပမႈမား၊၄၃ စစကငးတငးအထကပငး ခႏးေဒသရ ေကာကစမးတးေဖာေရးနယေျမတြငး ကေရာကလကရသည ေျမယာမားျပနလညရလမႈျဖင ဆႏၵထတေဖာမႈအတြငး ရတပဖြ႔မ ‘တရားမ၀င’ ေရမေဆးရာေဖြသေလးဥးက ပစသတချခငး၊၄၄ ေကာကစမးေရာငး၀ယေဖာကကား ရာ၌ ၾသဇာအာဏာႀကးမားသည တပမေတာမသားစ၀ငမားႏင ကမၸဏမား၏ ေခါငးပျဖတအျမတထတမႈက စစမးေဖာထတထားၿပး ၿငမးခမးေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရးက ေတာငးဆလကရသည ရပမရပဖမားႏင ကခငစစေဘးဒကၡသညမား၏ အသမားက ၾကားသေစသည မတတမးရပရငျပသမႈက တားျမစပတပငသည အေရးယေဆာငရြကခကမား၄၅ ႏင ပတသကသညသတငးေဆာငးပါးမားစြာ ေပၚထြကလာခသည။

ထကသ႔ေသာ ျမနမာႏငင၏ အေတြ႔အႀကမားက ျဖစေပၚလာႏငေျခရသည ‘ေျမယာအကပအတညး’ ပစသးမးသးစား၏ သသသာသာကြျပားျခားနားမႈက မးေမာငးထးျပလကရသည။ အမးအစားတစခခငးစမ သးျခားျဖစေပၚလာသည ‘ေဘးအႏရာယ’ အမးအစားအလက အထးတလညထခကနစနာႏငသည လထလတနးစားမား ကြာျခားသြားေလရသည။ ဂကဆရေဘာတက ‘ထခကႏငေျချမငမားမႈဆသညမာ ေဘးဒကၡဆးမားကေရာကစဥ ေျမျပင၌ ေတြ႔ျမငရသည လမႈေရးဆငရာ အစးမရျခငး’ ျဖစသညဟ ေရးသားခၿပး ‘လ႔ေဘာငအသကအ၀နးအတြငးမ ဖနတးျခငး’ ျဖစသျဖင လ႔ေဘာငအသကအ၀နးအတြငးႏင တစခႏငတစခအၾကား ကြာျခားမႈ မားရလာႏငသည။၄၆ သ႔ေသာလညး ‘လ႔ေဘာငအသကအ၀နးအတြငးမ ဖနတးျခငး’ ျဖစသညဆပါက ထကသ႔ေသာ ထခကႏငေျချမငမားမႈက လ႔ေဘာငအသကအ၀နးမ ျပနလညကစားႏငစြမးရသငၿပး မလလားအပသည အေျခအေနသးမးကလညး ေျဖရငးေရးနညးလမးမား ရာေဖြေဖာထတႏငရနအတြက လပေဆာငသငသည ကစၥရပမားက အသးသးအႀကျပေပးလကရသည။ (အဓကအသးအႏႈနးမားႏင သေဘာတရားမား အႏစခပပါ ဇယားကြကကၾကညပါ။)

ပထမအမးအစား (ပစ ၁) ၌ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမားပါ၀ငသည။ လေပါငးမားစြာသည ၁) လကနကကငပဋပကၡ၊ ၂) အာဏာရငဆနသည စးပြားေရးရငးႏးျမႇပႏမႈမား၊ ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား၊ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးကာကြယေရးစမခကမား သ႔မဟတ ရာသဥတေျပာငးလမႈေလာခေရး စမကနးမား သ႔မဟတ ၃) သဘာ၀ေဘးအႏရာယမား ကေရာကလာျခငးတ႔ေၾကာင မမတ႔၏ ေနရငးရပရြာေဒသမားမ လြငထြကသြားၾကသည။ တစခႏငတစခ ကြျပားသေယာငထငျမငယဆရေသာလညး အခငးအကငးသးမးစလး၌ တညလကရသည အေျခခလကၡဏာရပတစခစ အသးသးရၾကရာ၀ယ မညသတစဥးတစေယာကမ ၎တ႔ေၾကာင မျဖစမေန သ႔မဟတ အလအေလာကေနရပစြန႔ခြာရျခငးမရသကသ႔ ရႈျမငရေသာလညး အျခားေသာသမားထက အခ႕ေသာသမားက ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငရႏငသည အလားအလာပမျမငမားလကရသည။ ဆငကလနးမနတငးက

၁၈

တငးျပည၏

အရပေဒသအသးသး၌

ေနထငလကရသည

လကလပလကစား

မား၊ မသားစမား၊

ရပရြာမားႏင

တငးရငးသားမးႏြယစမား

သညမတကြျပားသည

ရကခတမႈပစအမးမးက

ေတြ႔ႀကခစား

ရလကရသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

‘ကပဆး’တစချဖစေစခသည အရာသည ဆငကလနးမနတငးကယတငမဟတဘ လမား၏ မနတငးရကခတစဥ အကာအကြယမျဖစေနသည အေျခအေနႏင ၎တ႔၏ ထခကႏငေျချမငမားမႈသာလငျဖစသည။ လကရအခနတြငလညး အခ႕ေသာသမား၏ ေနအမႏင ေတာငယာပတ၀နးကငသ႔ တးခ႕လာသည တပေနရာခထားမႈမားက ၎တ႔က အျခားသမားထကစာလင ေျမျမႇပမငးေၾကာင ေသဆးႏငေျခ သ႔မဟတ ကယအဂၤါပကစးဆးရႈးႏငေျခ ပမျမငမားသည အႏရာယတြငးသ႔ တြနးပ႔လကရသည။

အလားတပင စမကနးႀကးမား၏ ရကခတမႈမ ျဖစေပၚလာသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရမႈေၾကာင ထခကလာႏငသည အလားအလာသည တစဥးႏငတစဥး တညမႈမရႏငေပ။ နယေျမေဒသတစခက ‘ေျမလြတ၊ ေျမလပ ႏင ေျမရငး’ အျဖစ တရား၀ငသတမတလကျခငးအားျဖင အခ႕ေသာသမား (သ႔မဟတ လအစအဖြ႕မား) သည အျခားသမားထကစာလင ေျမသမးခရႏငေျခ ပမျမငမားလာသညအျပင ကနအမးအစားမားထကစာလင ‘ဖြ႔ၿဖးေရးႏငဆကစပသည’ ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈက ႀကေတြ႔ရႏငသညအလားအလာ ပမျမငမားလာေစပါသည။ အလားတပင နယေျမေဒသတစခက ‘ဇ၀မးစမးကြဆရပေဒသမား’ အျဖစ ၀ေရာဓဆနဆနခငးကငးပေဖာ၍ အခ႕ေသာအေလအထမားက ‘သဘာ၀ပတ၀နးကငက ထခကပကစးေစသည’ လပရပမားအျဖစ အမညတပ၍ အခ႕ေသာသမားက ‘သစေတာဖကဆးသမားအျဖစ’ ေရးဆြပေဖာျခငးအားျဖင အျခားသမားထကစာလင ဤလထလတနးစားမားသည ‘အႀကးစားထနးသမးေရးလပငနးမ’ ေမာငးႏငသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈက ႀကေတြ႔ႏငသည အလားအလာ ပမျမငမားလာသည။ ေဒသတြငး မညသညအေျခအေနရေနပါေစ အမးအစား (၁) ေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈအတြက ဆငးရသားမားက အမနတကယမကႏာသာေပး၍ အဓြန႔ရညတသည ေျမယာလပပငခြင ျပနလညအပႏငးေပးျခငးသညသာလင ကစားေရးနညးလမးအမနျဖစသည။ ဤေနရာ၌ လပပငခြင ျပနလညအပႏငးေပးျခငးသည ၁) တတႏငသမ ဆးရြားသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာ လသားခငးစာနာေထာကထားေရးဥပေဒက ဆးဆးရြားရြားခးေဖာကသည အေျခအေနမးမျဖစေပၚမက ထခကနစနာခရသ၏ ယခငအေျခအေနအတငး ျပနလညျဖညဆညးေဆာငရြကေပးျခငးႏင၄၇ ၂) ၎တ႔အား ကာလရညေနထင၍ လပကငစားေသာကခြငျပ၍ လပသာကငသာရေစသည လထေရးရာမ၀ါဒမားအပါအ၀င ၎တ႔၏ ေျမယာဆငရာ လ႔အခြငအေရးက အျပညအ၀ ေလးစားလကနာသည အာမခခကမား ျပငဆငေပးျခငးတ႔က ဆလျခငးျဖစသည။၄၈

ဒတယအမးအစား (အမးအစား ၂) ၌ အသအမတျပျခငးမခရသမားဟ ေခၚဆႏငသမား ပါ၀ငလကရသည။ ၎တ႔သည ဆးရြားသညအေျခအေနမး ႀကေတြ႔ေနရလငကစား မမတ႔၏ေျမယာမားက ဆကလကဆပကငထားၾကေသာလညး ထကသ႔ေသာသမားႏင ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက အဓပၸာယရရ ေလးေလးစားစားျဖင အျပညအ၀ အသအမတျပ၍ အကာအကြယေပးမႈ ကငးမေနဆပငျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ အေျခအေနမးသည အမားအားျဖင ေျမယာလယမႈခရႏငသည အႏရာယႀကေတြ႔ေနရၿပး ဥပေဒအရ တရား၀ငသညျဖစေစ မ၀ငသညျဖစေစ ေျမျပင၌ ဓေလထးတမးစနစမားက လကေတြ႔ကငသးလကရသမားႏင ေနရာေဒသမား၌ ျဖစပြားေလရသည။ တညဆဥပေဒမေဘာငမားကလညး ထကသ႔ေသာ ဓေလထးတမးဆငရာစနစ သ႔မဟတ နားလညမႈျဖငအသးျပသညပစမားက အသအမတျပျခငးမရဘ စးပြားေရးရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားအတြက ခြေ၀ခထားေပးႏငသည ေျမယာမားအျဖစ ပစမတထားခရလကရသည။ အျခားတစဖကတြငလညး မမတ႔၏ ေျမယာဆငရာ အခြငအေရးမားက ဥပေဒအရ တရား၀ငအသအမတျပခရရမျဖင လျခသြားမညဟ ကေသကမ မဆႏငေပ။ အသအမတျပျခငးဟသည သေဘာတရားသည ဥပေဒရပ၀နးသကသကထက သာလြနေလးနကမႈရၿပး တရား၀ငမတပတငမႈတစခတညးျဖင ကန႔သတထား၍မရစေကာငးေပ။ လသားတစဥးအျဖစ ေမြးဖြားလာသည လတငးသည တရား၀ငတနးတရပငခြင အခြငအေရးရသညဟသည ႏငငေရးသေဘာတရား တစချဖစၿပး အသားအေရာင၊ ဘာသာေရး၊ တငးရငးသားမးႏြယစ၊ လမႈအဆငအတနး၊ အမးသမး-အမးသားေရးရာ၊ ကား/မျဖစျခငး၊ အသကအရြယ သ႔မဟတ စြမးေဆာငရညကြျပားမႈတ႔ႏင သကဆငမႈမရေပ။ ဤကသ႔ေသာ နကရႈငးသညအႏစသာရ ကငးမျခငးသည ေကးလကေန လကလပလကစားျပညသမား၏ ေဖာျပပါ လအပခကႏင လလားခကအစစအမနမားအေပၚ

၁၉

တညဆဥပေဒမေဘာငမား

ကလညး ထကသ႔ေသာ

ဓေလထးတမးဆငရာ

စနစ သ႔မဟတ

နားလညမႈျဖင

အသးျပသညပစမားက

အသအမတျပျခငးမရဘ

စးပြားေရးရငးႏးျမႇပႏမႈ

လပငနးမားအတြက

ခြေ၀ခထားေပးႏငသည

ေျမယာမားအျဖစ

ပစမတထားခရလက

ရသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

တာ၀နခမႈမရဘ ကယစားျပမႈကငးမျခငး၊ ခြျခားဆကဆျခငးႏင အမးသားအရငးအျမစမားႏင ပတသက၍ ဒမကေရစထးနညးစကမဟတသည ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမားခမတျခငးတ႔ႏင ဆကစပလကရသည။

ထကသ႔ေသာ ခြျခားခနလပထားမႈသည ေကးလကလကလပလကစားေတာငသမား မခအားထားရလကရသည သယဇာတအရငးအျမစဆငရာ အသကအျမက ယတေလာအားနညးသြားေစသညအျပင ၎တ႔၏ အေလအထမားႏင လပအားေၾကာငျဖစတညလာသည အသးအပြငမားကလညး တနဖးေလာနညးသြားေစလကရသည။ ဤနညးအားျဖင ေၾကြးၿမထေျပာ၍ စးပြားေရးအရ ေဘးကပနကပျဖစလာၿပး ေရ႕အနာဂတမေရမရာျဖစလာကာ ‘တျဖညးျဖညးလႈကစား၀ါးၿမ’ ခရသည အေျခဆကလာခသည။ လထလတနးစားမားအတြက ေရြးခယစရာ တျဖညးျဖညးနညးပါး၍ ထြကေပါကမလာသညအဆး၌ အသကရငသနႏငေရးႏင ေရတကစား ေရးနညးလမးအေနျဖင ေျမယာႏငပတသကသည မမတ႔၏ ႏစရညလမားထနးသမးလာခသည လပပငခြင အခြငအေရးမားက ထးေကၽြးအပႏလကရသည အေျခအေနမး ႀကေတြ႔လာရျခငးက အခ႕ေသာေလလာသမားက ‘ဖြ႔ၿဖးတးတကလာသည’ အလားအလာေကာငးမားအျဖစ ေျပာငးျပနရႈျမငသးသပေနၾကသည။ သ႔ ေသာလညး ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေစရနအတြက ေကးလကေန လကလပလကစားျပညသမားက အေျပာငရငးရနလအပသညဟသည အျမငသေဘာထားမးက လကသငချခငးမရသမားက ေကးလကေနလကလပလကစားျပညသမားက တနဖးထား၍ ၎တ႔အား မမတ႔၏ေျမေပၚ၌ ဂဏသကၡာရသည ဘ၀ႏင အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား တညေထာငႏငေစရန အေထာကအကျပမႈမားပါ၀ငသည အျခားေရြးခယစရာနညးလမးမားကလညး ေဖာေဆာငႏငသညဟ ယၾကညလကရသည။ သ႔ျဖစ၍ ဤအမးအစား ၂ ကသ႔ေသာ အေျခအေနမး၌ ကငးမလကရသည အသအမတျပမႈအတြက အဓပၸာယရရ ေလးစားသမႈျဖင အျပညအ၀အသအမတျပ၍ အကာအကြယေပးျခငးသညသာလင ကစားေရးနညးလမးအမနျဖစသည။ ဤေနရာ၌ ေျမယာႏင ပတသကသည ၎တ႔၏ ရပငခြငအခြငအေရးက အျပညအ၀ေလးစားလကနာရန အာမခေပး၍ (ဥပမာ တရားဥပေဒအရေရာ အျပအမအားျဖငပါ) ၎တ႔၏ ေျမယာမားေပၚ၌ ေရရညရငသနေနထငခြငရရေစရန အေထာကအကျပသည လထေရးရာမ၀ါဒမားျဖင ထပေလာငးအားျဖညေပးရနလအပသည။

တတယအမးအစား (အမးအစား ၂) သည ေျမမယာမ လကလပလကစားမားက ခငမာ၍ ဂဏသကၡာရသည အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား တညေထာငႏငျခငးမရသည အေျခအေနမး၌ ၾသဇာအာဏာရသည လကတစဆပစာ ေရေပၚဆလတနးစားမားက ေျမဧကေပါငးေျမာကမားစြာက လက၀ါးႀကးအပျခယလယလကရသည။ ေျမမယာမျဖစေနသည လတနးစားမား၌ မမတ႔၏ ေျမယာအခြငအေရးမားက သးသန႔အသအမတျပခရျခငးမရသည ေကးလကအမေထာငစမားမ အမးသမးမား၊ အေမြဆကခခြငျငငးပယခထားရသည ေကးလကအမေထာငစမားရ ကေလးသငယမားႏင ေမာငႏမသားခငးမား၊ အျခားသမား၏ စကခငး သ႔မဟတ ငါးလပငနးမား၊ စးပြားျဖစစကမႈသးႏစကခငးႀကးမား၊ ဧရာမစကပးေရး စမကနးႀကးမား သ႔မဟတ အျခားေကးလကစကရအလပရမား၌ ေန႔စားအလပသမားအျဖစ လပကငလကရသမားႏင မမတ႔၏ ေျမယာမားက လကလႊတဆးရႈးခရသမား သ႔မဟတ မညသညအခါကမ ေျမယာပငဆငခဖးျခငးမရသလ ေခတသစစးပြားေရးအခငးအကငး၌လညး အ၀ငဂြငကမျဖစေနသည ‘လပလလြတ’မားပါ၀ငႏငပါသည။၄၉

ယေန႔ေခတ ကနအာရႏငငမားက ျမနမာႏငငအတြက အႏရာယႀကးသည ယတမးစကားတစခက ဖနတးေနၾကသည။ တနးယားလက ‘ေခတမဖြ႔ၿဖးတးတကေရး သဓ႒ာနသည သနးေလးေထာငေသာ ေကးလကေန လထလတနးစားမားအတြက ေကးလကမသည ၿမ႕ျပဆသ႔တကလမး၍ စကခငးမားမသည စကရမားဆသ႔ တကလမးႏငမည စၾကၤနတစရပ ဖနတးေပးလမမညဟသည ယတမးစကားသည တလပကသ႔ အရာမထငေၾကာငးသကေသျပလကရသည’၅၀ ဟ ေျပာဆခသည။ ေျမယာမရသည သ႔မဟတ ေျမရရႏငသည အလားအလာမရသည ေကးလကလကလပလကစားမားသည ခငမာသညအလပအကငရာေဖြရနအတြက အၿမတမးလလ ေရၾကညရာျမကႏရာ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာေလရေသာလညး ၎တ႔အားလးနးပါးသည အမားအားျဖင

၂၀

ေျမယာမရသည သ႔မဟတ

ေျမရရႏငသည

အလားအလာမရသည

ေကးလက

လကလပလကစားမားသည

ခငမာသညအလပအကင

ရာေဖြရနအတြက

အၿမတမးလလ

ေရၾကညရာျမကႏရာ

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာေလ

ရေသာလညး ၎တ႔

အားလးနးပါးသည

အမားအားျဖင

ကၽြနသာသာခငးဖတဘ၀

ျဖငအလြနအႏရာယမား၍

ေရရာေသခာမႈမရသည

လကတလကေတာငး

ကပနးအလပအကငမား၌

ခရးဆးသြားေလရသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ကၽြနသာသာခငးဖတဘ၀ျဖင အလြနအႏရာယမား၍ ေရရာေသခာမႈမရသည လကတလကေတာငး ကပနးအလပအကငမား၌ ခရးဆးသြားေလရသည။ ယငးတ႔၌ ပညာေရးဆငရာ အခြငအလမးမားႏင အခစားအလပအကငမား ရာေဖြလပကငရန ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာခေသာလညး ၿမ႕ျပကးေကာရပကြကမား၌ ျဖစသလေနထင၍ ႀကရာကပနးလပကငစားေသာကရသည အေျခအေန၌ လမးဆးသြားၾကသျဖင ၿမ႕ျပဘ၀က စြန႔ခြာ၍ ေကးလကေဒသ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားျဖင မမတ႔၏ဘ၀က ျပနလညတညေဆာကလၾကသည ေျမမယာမမားလညးပါ၀ငလကရသည။ ထ႔အျပင ဥပေဒအရ စညးၾကပခြငျပထားေလမရသည ဖားကန႔ကသ႔ေသာ ေကာကမကရတနာတးေဖာေရး မငးတြငးမားရ အလြနအႏရာယမား၍ လသားတစဥးအေနျဖင လပကငေဆာငရြကရန မသငေလာသည သမားရးကမဟတေသာ အလပအကငမား၌ ခရးဆးသြားၾကသမားလညး ပါ၀ငႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင တတယအမးအစားရ ေျမမယာမျဖစျခငးႏင တနးတညမမႈမရျခငးတ႔အတြက စစမနသည ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရးသညသာ ကစားေရးနညးလမးျဖစသည။ ဤေနရာ၌ ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရးသည ေျမယာဆငရာ တနးတမညမမႈမား ပေပာကသြားေအာင ေဆာငရြက၍ အနာဂတတြငလညး ထပမျဖစေပၚလာျခငးမရေစရန ျပတျပတသားသား တားဆးကာကြယျခငးက ဆလျခငးျဖစသည။ ေျမလက၀ါးႀကးအပမႈက ထနးခပသည ေဘးဆးရနကာေရး နညးလမးေပါငးမားစြာရသညအနက ‘အနမဆးပငဆငရမည ေျမယာပမာဏသတမတျခငး’ (ေနထငလပကငစားေသာကရနအတြက လအပသည အနမဆးေျမယာပမာဏ) ႏင ‘အျမငဆးေျမယာပငဆငမႈ ပမာဏသတမတျခငး’ (ခြငျပေပးႏငသည အျမငဆးေျမယာပမာဏ) က ဆလျခငးျဖစသည။

ဤအခငးအကငးအတြက အေရးပါသည ေနာကထပကစၥရပႏစခ ကနရေနဆျဖစသည။ ပထမအခကအေန ျဖင ေျမယာတနးတမညမမႈမား ျဖစေပၚေနသည အခငးအကငး၌ ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရးလပငနးမား ပါ၀ငမႈမရဘ ေျမယာအခြငအေရးက ‘တရား၀ငစနစအတြငးသ႔ သြတသြငးျခငး’ သည ေရေပၚဆလတနးစားမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားကသာ အားေပးအားေျမႇာကျပရာ ေရာကသြားေစလမမည။ ရလဒအေနျဖင ပမနကရႈငးသည ေျမယာတနးတမညမမႈက တရား၀ငစနစအတြငးသ႔ သြတသြငးရာေရာကသြားမညျဖစသည။ ဒတယအခကအေနျဖင ေျမယာတနးတမညမမႈမား ျဖစေပၚလကရသည အခငးအကငး၌ ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေပးသည လပငနးမားပါ၀ငမႈမရဘ ေျမယာဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးမားက ‘ျပနလညအပႏေပးျခငး’ သညလညး ေရေပၚဆလတနးစားမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားကသာ ထပေလာငးခငမာသြားေစသျဖင ေျမယာတနးတမညမမႈက ထပမ၍ တရား၀ငျဖစသြားေစႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငမႈ (ပထမအမးအစား) သည တနးတမညမမႈ၌ သေႏၶတညထားသည ပမကယေျပာေသာ မကေမာကေခတ ေျမယာျပနာ၏ အစတအပငးတစချဖစေနသကသ႔ အျပညအ၀အသအမတျပမႈကငးမျခငး (အမးအစား ၂) ႏင ေျမမယာမျဖစျခငး (အမးအစား ၃) တ႔ႏငပါ ဒြနတြျဖစတညလကရေသာေၾကာငျဖစသည။ ရလဒတစခအေနျဖင အျခားဆကစပကစၥရပမားက ထညသြငးစဥးစားမႈမျပဘ ကစၥရပတစခတညးကသာ ကငတြယေျဖရငးရန ႀကးစားျခငးသည ေျမယာတနးတမညမမႈက ေျပလညသြားေစႏငျခငးမရသျဖင ေျမယာ၀၀ါဒကြျပားမႈကသာ ေပၚေပါကလာေစလကရသည (ဤအခကက ‘အျခားေဒသမား၏ အေတြ႔အႀကမား’ ဟသညအပငး၌ ဆကလကေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည)။ခပ၍ဆရေသာ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာ၍ စစေဘးတမးေရာငခရသမား၏ ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးသည ယေန႔ျမနမာႏငငေတာအတြက အပတျပငးကငတြယေျဖရငးရမည ကစၥရပတစချဖစေနေၾကာငး သသယရစရာမလေသာလညး ဤကစၥရပတစခတညးကသာကြက၍ အေလးေပးေဆာငရြက၍ မရႏငေပ။ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ၏ ပမကယျပန႔သည အခငးအကငးက အႏလပဋလ နားလညသေဘာေပါကပါမ အဓြန႔ရညတညတခငၿမသည ေျဖရငးေရးနညးလမးမားက ေရးဆြခမတႏငမညျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ လကရေျမယာျပနာက ေမာငးႏငလကရသည အေရးကစၥသးချဖစသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ၊ အသအမတျပမႈကငးမျခငးႏင ေျမမယာမျဖစျခငးတ႔က တစပါတညးျဖစေစ တစချခငးျဖစေစ ကငတြယေျဖရငးသည ခဥးကပေဆာငရြကမႈအေပၚမတည၍ မညသညအရပေဒသ၌ မညသတ႔ ေနထငႏငၿပး ေျမယာႏငပတသက၍ ေဆာငရမညကစၥမားႏင ေရာငရမည

၂၁

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ကစၥမားက သတမတေပးသည။ ေျမယာျပနာက ကငတြယေျဖရငးသညပစက မကေမာကႏင အနာဂတ၌ မညသက မညသညေျမယာက မညသညအခြငအေရးျဖင မညမၾကာၾကာ မညသညရညရြယခကျဖင အသးျပႏငသည သ႔မဟတ အသးျပႏငျခငးမရဟ အဆးအျဖတေပးပါလမမည။ အျပနအလနအားျဖင ဤအခကသည စစမနသညၿငမးခမးေရးႏင အားလးပါ၀ငမႈရသည ဒမကေရစျဖစေပၚလာႏငေျခရမရကပါ ဆးျဖတေပးသြားပါလမမည။ ဤကစၥရပမားေၾကာင ‘ဆငးရသားအခငးခငးအျငငးပြားမႈမား’ ေပါကကြေပၚထြကလာၿပး ‘ဆငးရ၍ အပယခထားရသည ထခကရနလြယကသမား’ လြငထြကသြားႏငသည အလားအလာရသည။ ထကသ႔ ျဖစပြားလာေစရန ခြငျပထားျခငးအားျဖင ေျမယာတနးတမညမမႈႏင ၀၀ါဒကြျပားမႈမားကသာ ပမျပငးထနလာေစပါလမမည။ ကာကြယတားဆးမည လပငနးစဥမား ခမတေဖာေဆာငျခငးမရပါက အဆး၀ါးဆးအေျခအေနတစခ ျဖစသြားႏငသျဖင တစေငြ႕ေငြ႕ျဖင လႈကစားလကရသည ထကသ႔ေသာအေျခအေနက ယခပငစ၍ အျပသေဘာဆနဆန အေရးယေဆာငရြကရန မျဖစမေနလအပပါသည။

က။ ေျမယာက ခကျခငးလကငငး လကလႊတဆးရႈးရျခငးမရေစရန တားဆးကာကြယေပး၍ အသကေမြး၀မးေကာငး ရနအတြက လေလာကသငေလာၿပး ေနထငလပကငစားေသာကရနအတြက အနညးဆးလအပသည ေျမယာပမာဏ သတမတျခငး၊ ခ။ အကးခစားခြငရသမားက ေျမေနရာခထားေပးရာ၌ အမားဆးခေပးႏငသည ပမာဏႏင အႀကးစားလပငနးစႀကးမား ႏင ေျမ/သစေတာထနးသမးေစာငေရာကေရး စမကနးႀကးမား အမားဆးလပကငႏငသည ပမာဏကန႔သတ ထားရျခငး၊ ဂ။ ေျမယာထနးခပစမရာ၌ ေကးရြာအတြငး ေနာငအနာဂတတြင တးပြားလာမည အမေထာငမသားစသစမားအတြက အရနေျမခြေ၀ခထားျခငးႏင ေကးရြာပငေျမမားႏင တစဥးခငးပငေျမယာမားက ျပငပသ႔ ေရာငးခမႈက ပတပင တားျမစမႈတ႔အပါအ၀င ဓေလထးတမးဆငရာ အေလအထမားက ေလးစားအသအမတျပ၍ အေထာကအကျပျခငး၊ ဃ။ တစပငတစႏင စကပးေရးသမားမား၊ ေဒသတြငးစားနပရကၡာစနစမားႏင စားနပရကၡာအပစးစမမႈဆငရာ အခပအျခာ ကအေထာကအကျပ၍ သာတညမရေစသည မ၀ါဒမးမဟတခလင ရြာသရြာသားမားအေနျဖင မမတ႔၏ အသက ေမြး၀မးေကာငးလပငနးအတြက ေစးကြကအတြငး တနညးနညးျဖင ရႈးနမသြားသညအခါ မမတ႔၏ ေျမယာမားက ခကျခငးလကလႊတဆးရႈးသြားႏငျခငး၊ င။ လမႈေရးအဆငအတနးက အေလးဂရျပျခငး - ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရး၊ အသအမတျပျခငးႏင မလအခြငအေရး ျပနလညအပႏေပးေရးလပငနးမား၏ အကးခစားခြငရသမားသည ေျမေပၚ၌ လပကငစားေသာကသည ဆငးရသား မားျဖစေၾကာငး ေသခာေအာငေဆာငရြကျခငး၊စ။ တငးရငးသားအေရး ႏးၾကားသတရျခငး - တငးရငးသားမးႏြယစမားအၾကားရ တငးမာမႈမားက လမႈေရး တရားမတမႈ ရႈေထာငမ ကငတြယေျဖရငးသည နညးလမးတစရပျဖင မတကြျပားသည တငးရငးသားမးႏြယစအသးသး၏ သးျခား အခြငအေရးမားက ခငမာေသခာေစျခငး၊ ဆ။ အမးသမးအမးသားေရးရာ ႏးၾကားသတရျခငး - ေျမယာထနးခပစမရာ၌ အမးသမးမား၏ သးျခားရပငခြင အခြင အေရးမားက ခငမာေသခာေစျခငး၊ ဇ။ ေဂဟေဗဒစနစအရ ေရရညတညတခငၿမျခငး - အနာဂတႏင ေနာကဆကတြသကေရာကမႈမားအပါအ၀င သဘာ၀ ပတ၀နးကငက ထခကပကစးေစသည ေျမအသးျပမႈပစမားႏင အေလအထမားက တားျမစပတပငျခငးအားျဖင

နယေျမေဒသတစရပလးက လႊမးျခမႈရေစသညရႈေထာငမ ေဂဟေဗဒစနစအရ ေရရညတညတခငၿမမႈရေစရန ဂရတစကေဆာငရြကျခငး။

ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေပးျခငး၊ အသအမတျပျခငးႏင မလအခြငအေရးမား ျပနလညအပႏေပးျခငးတ႕က ေပါငးစပထားသည ဆငးရသားအေျချပ အစအစဥတစခ၏ အခရာကသည ေသာခကမား

၂၂

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

တပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကင တပဖြ႔မားအၾကား ဆယစႏစခႏစခစာမ ျဖစပြားလာခသည လကနကကငပဋပကၡေၾကာင အလးအရငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈမားျဖစေပၚေစခသညအျပင စစဒဏသငနယေျမေဒသမား၌ ေနထငလကရသည တငးရငးသားမးႏြယစမားအၾကား ကစဥကလားျဖင မတညမၿငမျဖစေစခသည။ တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ေျမႏင ဆကစပသယဇာတအရငးအျမစဆငရာ အခြငအေရးမားအပါအ၀င (ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေပးျခငး၊ အသအမတျပျခငးႏင မလအခြငအေရးမားျပနလညအပႏေပးျခငးတ႔က ေပါငးစပထားသည ဆငးရသားအေျချပအစအစဥတစခ၏ အခရာကသည ေသာခကမားပါ၀ငသည ဇယားကြကက ၾကညရႈပါ) ၎တ႔ရသငရထကသည အခြငအေရးမားက အသအမတျပမႈမရျခငး သ႔မဟတ အဓပၸာယျပည၀စြာ အသအမတျပမႈမရျခငးတ႔ႏင ဆကစပ၍ ေပၚထြကလာသည ႏငငေရး-ေဂဟေဗဒဆငရာႏင လမႈစးပြားေရးဆငရာ ကပဆးမားက ႀကေတြ႔ခစားရႏငသည အလားအလာပမျမငမားလာေစလကရသည။ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈက တကရကျဖစေပၚေစသည အေၾကာငးရငးဇစျမစမားသည တကပြမားျဖစပြားေနျခငး သ႔မဟတ အတငးအကပေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားျခငး သ႔မဟတ ယငးတ႔၏ ၿခမးေျခာကဖအားေပးမႈတ႔ျဖစသည။ လကနကကငပဋပကၡ၏ ရတတရကျဖစေပၚတတသည သ႔မဟတ တစဟနထးခဥးကပျဖစေပၚတတသည သေဘာသဘာ၀သည လမားအား အ၀တတစထညကယတစချဖင လကတစဆပစာသယႏငသမ သ႔မဟတ ဥးေခါငးေပၚရြကႏငသမျဖင ၀ရနးသနးကားစြန႔ခြာသြားရေစသည။

ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမည နယေျမေဒသမားက ေရြးခယႏငသည အခြငအလမးမရသေလာကနညးပါးတတသည။ ႏငငတကာနယနမတက ျဖတေကာသြားၾကသမားသည ထငးႏငငကသ႔ေသာ အမနးခငးႏငငမားရ စစေဘးဒကၡသညစခနးမား၌ ခလႈရန သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအျဖစ လပကငစားေသာကရန သ႔မဟတ မေလးရား၊ ၾသစေၾတးလ သ႔မဟတ အေနာကတငးရ ပမေ၀းလသည တတယႏငငမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရန ႀကးပမးေလရသည။ ကနေသာသမားက IDP စခနးမား သ႔မဟတ စခနးျပငပရ ေနရာလြတမား၌ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမားအျဖစ ႏငငအတြငး၌သာ ဆကလကကနေနရစခၾကသည။ မညသညအရပေဒသသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားသညျဖစေစ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ အေတြ႔အႀကသည လတစဥးခငးစအလက ရကခတမႈရေစႏငသျဖင အထးတလညလအပသည အကအညမား သ႔မဟတ လမႈစးပြားေရးအဆငအတနး၊ တငးရငးသားမးႏြယ၊ အမးသမး၊အမးသားေရးရာႏင အသကအရြယအပငးအျခားအေပၚမတည၍ ထခကသညပစခငး ကြျပားသကသ႔ စတပငးဆငရာအရ ထခကဒဏရာရျခငး သ႔မဟတ ရပပငးဆငရာအရ မသနစြမးျဖစေနျခငးကသ႔ေသာ အျခားေမာငးႏငအားမားေၾကာငလညး ထခကမႈအတမအနက ကြျပားျခားနားႏငပါသည။ ထကသ႔ေသာ လသားမား၏ ထခကနာကငမႈသည အတငးမသ ျပငးထနလြနးလသည။

အေရးေပၚခလႈစခနးသ႔ ေရာကရလာႏငသမားအတြက လသားခငးစာနာေထာကထားေရးအကအညမားရရ ႏငသည အခြငအလမးပရသည။ သ႔ေသာလညး ထကသ႔ေသာ အကအညမားသည ၎တ႔၏လအပခကမား အားလးက ကာမေစသညအထေတာ လေလာကမႈရႏငမညမဟတသကသ႔ ႏငငေရးဆငရာ ဘကလကဆးျဖတမႈမားသ႔မဟတ ဖအားမားေၾကာင ခနးေျခာကသြားႏငသညအျပင ရပသမးသြားသညအထလညး ျဖစသြားႏငပါသည။ အခ႕ေသာသမားသည အကအညရရႏငသည အရပေဒသမားသ႔ ေရာကရလာႏငျခငးမရသျဖင ပ၍နကသည ေတာတြငးေဒသမားသ႔ တး၀ငခလႈသြားျခငးမး သ႔မဟတ ပလပစတစမားျဖင လကျဖစျပငဆငထားသည လမးေဘးစစေရာငစခနးမား၌ အဆးသတသြားျခငးမး ႀကေတြ႔ရႏငပါသည။ မညသညအရပေဒသသ႔ ဥးတညတမးေရာငပါေစ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသ အမားအျပားသည ဆကလကျဖစပြားလကရသည လကနကကငပဋပကၡအတြငး ငတမြတျခငးႏင ဖားနာျခငးတ႔အျပင ရးေျဖာငမႈမရသမား၏ ေခါငးပျဖတအျမတထတမႈ သ႔မဟတ ခြျခားဆကဆမႈတ႔ေၾကာငပါ ထခကပကစးႏငေျချမငမားလကရသည။

ေအာကေျခေျမျပငမ အျမငသေဘာထားမား

၂၃

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

လသားခငးစာနာေထာကထားေရး အကအညႏင အေျခခလမႈေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ အခြငအေရးမားက ပမနလကလမးမ အသးမျပႏငျခငးကလညး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ အခကအခမားႏင ၎တ႔၏ ထခကနစနာမႈက ေလာေပါသကသာေစမည မ၀ါဒမားခမတေဖာေဆာငရာ၌ လရာသခးေထာငးဆသလ ထပမဖစးႏပစကလကရသည။ ဤျပနာသည တငးရငးသားမးႏြယစမားေနထငရာ နယစပေဒသမား၌သာ ပ႕ႏ႔ျဖစပြားေနသည လကနကကငပဋပကၡႏင ဆကစပလကရသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ၏ သကေရာကထခကမႈက ႀကေတြ႔ေနရသည ျမနမာႏငင၌ ပမျပငးထနလကရသည။ အထးသျဖင ဤနယေျမေဒသမားႏင ၎တ႔အတြငး ျဖစပြားေနသည ကစၥရပမားသည ကယျပန႔သညလထ၊ မကေမာကေခတ ျပည တြငးႏင ႏငငတကာမဒယာ၊ ကမာၻအရပရပရ ႏငငတကာၿမ႕ႀကးမားက အပခပေနသမားႏင မ၀ါဒခမတသမား၏ ‘မကကြယရာအရပ’ သ႔ ေရာကရေနသည။ သ႔ေသာလညး ထမကကြယအရပမားသည အစးရ၏ ေျမာကမားလစြာေသာ မ၀ါဒမား၊ အစအစဥမားႏင စမကနးအမးမး၌ အကး၀ငလကရသျဖင ထကသ႔ေသာ အေျခအေနအရပရပက ေျမယာျပနာႏင ဆကစပသညေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈ၊ အသအမတျပမႈကငးမျခငးႏင ေျမမယာမျပနာတ႔ အတတကြေပါငးစညး ျဖစေပၚေစလကရသည။

ဤအေထာကအထားမားက လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသည မသားစမားက ေဘးကငးလျခသညအရပေဒသ၌ တညရသညရပရြာမားမ ျပစေစာငေရာကမညဟ ေမာလငရေသာလညး အမရငရပရြာလထ၏ သယဇာတအရငးအျမစမားသည စစတပႏငနးစပသည လကတစဆပစာေရေပၚ ဆလတနးစားမား သ႔မဟတ ၎တ႔၏မဟာမတမား ႀကတငသမးယထားသည ရပရြာအတြငးရ သစေတာေျမ အစတအပငးမား လကလႊတဆးရႈးခရသျဖင အကပရကေနၿပးသားျဖစေနသည။ ထကသ႔ေသာ ေရးမဆြကတညးက ေကးရြာပငေျမအစတအပငးမား ႀကတငသမးယခခရျခငးသည အခ႕ေသာမသားစမားက ၎တ႔၏ ေျမယာမားမ လြငစငသြားေစခၿပး တစေန႔ျပနရႏးေမာလငခကျဖင အမနးခငးေကးရြာမား အရနထနးသမးထားသည နယေျမေဒသမား၌ ေနထငရေစရန ဖအားသကေရာကေစခသည။ ေနာကပငး၌ လကနကကငပဋပကၡမားက အမရငရပရြာလထမား၏ ေျမႏင သစေတာသယဇာတမားကပါ၀ါးၿမသြားခသျဖင ႏစဖကစလး လြငထြကသြားခရသည။ ဤကသ႔ေသာ မတကြျပားသည အေျခအေနအမးမးရေနေသာ လထလတနးစားမား၏ ကၾကမၼာသည ရႈပေထြးေပြလစြာျဖင အျပနအလနရစပတေႏာငဖြ႕လကရသည။

ေနရငးရပရြာေဒသျပနႏငရန ေမာလငလကရသမားအတြက ေနာကထပအသစေသာ ျပနာသစမား ထပမဖစးလာျပနသည။ အဟန႔အတားတစခမာ ၎တ႔၏ မရငးရပရြာေဒသမားရသယဇာတအရငးအျမစမား၏ အေျခအေနသည အမားအားျဖင ပကစးဆတယတလာျခငး သ႔မဟတ လယဖကဆးခရေလရသျဖင စစပြ၏ ရကခတမႈဒဏသည သဘာ၀ပတ၀နးကငက အႀကးအကယထခကပကစးေစခသည။ ေနာကထပစနေခၚမႈတစခမာ ပငရငမားအေ၀းေရာကေနစဥ ျပစေစာငေရာကသမျဖစေနသည စကပးေျမမား၌ ျခႏြယမား ထထပေပါကေရာကလာျခငးႏင ထနးသမးျပငဆငသမရသည အးအမမားၿပလပကစးကနျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင ၿပကြပကစးသြားခသည သ႔မဟတ ဖကဆးခခရသည လမႈေရးအေဆာကအအမားႏင အေျခခအေဆာကအအမားျဖစသည ရးရာတငးရငးေဆးခနးမား၊ ရပရြာတြငးရ ေခးေငြရငးျမစမား၊ အမားပငစားကက ေျမမားႏင ေစးဆငကနားမား ျပနလညထေထာငရျခငးကလညး အခကအခတစချဖစလာသည။ ယငးတ႔၌ အစားအစာႏင တငးရငးေဆးပငမားျပညေနသည သစေတာမားကလကလမးမအသးခပငခြငအျပင ပမျမငသာထငသာရသည လမးမားႏင တတားမားပါ၀ငသည ရပပငးဆငရာ အေျခခအေဆာကအအမားကသ႔ေသာ အျပငလမားျမငသာရန ခယဥးသညကစၥရပမားလညး ပါ၀ငလကရသည။

ေနရပျပနရာတြငလညး ေဘးကငးလျခမႈ အလြနနညးပါးႏငသည။ အတကအကျမနဆနသည ပဋပကၡ၏ သေဘာသဘာ၀ေၾကာင ႀကတငခန႔မနးတြကခကႏငရန အလြနခကခသည။ ဤကစၥရပမားေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငမႈသည လတစဥး၏ မတရားညႇငးဆခရႏငသည ေၾကာငကမႈအာရခစားမႈက ျမငတကလာေစၿပး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမး

လသားခငးစာနာ

ေထာကထားေရးအကအည

ႏင အေျခခလမႈေရးႏင

စးပြားေရးဆငရာ

အခြငအေရးမားက

ပမနလကလမးမ

အသးမျပႏငျခငးကလညး

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာင

ခရသမား၏ အခကအခ

မားႏင ၎တ႔၏

ထခကနစနာမႈက

ေလာေပါသကသာေစမည

မ၀ါဒမားခမတ

ေဖာေဆာငရာ၌

လရာသခးေထာငးဆသလ

ထပမဖစးႏပစကလက

ရသည။

၂၄

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေရာငခရသည လထလတနးစားမားအား ျပနလညဖစးနာကငေစသည အရးစြမတတ စတပငးဆငရာအရ ထခကဒဏရာရသြားေစသျဖင ေနရပျပနရနစတကးရာ၌ သ႔မဟတ ေနရပျပနရာ၌ ႀကေတြ႔လာရႏငသည အခကအခမားက ရငဆငေကာလႊားရန စတကးရာ၌ အလြနတရာ ခယဥးလာခသည။ ဤအခငးအကငးမ း၌ ေျမျမႇ ပမငးမားသည ေနရပျပနေရးႏင မလရပငခြင အခြငအေရးမားက ျပနလညအပႏေရးက ပမခယဥးရႈပေထြးသြားေစႏငသည အထးကစၥရပတစချဖစေနၿပး အထးသျဖင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာကစၥရပအျပင ေျမယာထနးခပစမပငခြငႏင ေျမယာဆငရာ လ႔အခြငအေရးကစၥရပမားႏင စပလဥး၍ အထးတလညအကပရကေစသည ကစၥမးျဖစေနသည။ သ႔ျဖစ၍ ဤကစၥရပက အထးတလည အေလးထားစဥးစားရန လအပလကရၿပး အေရးယေဆာငရြကခကမားက လမးညႊနေပးႏငသည အလားအလာရေသာ အေျခခမမားက ထထ၀င၀ငၾကညရႈရန မျဖစမေနလအပလကရသည။ (ေျမယာအခြငအေရးႏင အကဆတသညမငးလပငနးအတြက အဓကကသည အေျခခမရစရပဟသည ဇယားကြကက ၾကညရႈပါ။)

ေျမယာအခြငအေရးႏင အကဆတသည မငးလပငနးအတြက အဓကကသည အေျခခမရစရပ

- မငးလပငနးအတြငး ေျမယာအခြငအေရးက ထညသြငးေပါငးစပ၍ ၿငမးခမးေရးသေဘာတစာခပမားအတြငး ထငဟပမႈ ရေစရန၊ မငးလပငနးသည နညးပညာဆငရာ ကစၥရပသကသကသာမဟတေပ၊ ေျမယာအခြငအေရးက မငးလပငနး၏ ဥးစားေပးက႑မားက ေဖာထတသတမတရာ၌ ကညေပးသည။

- ေျမျမႇပမငးရငးလငးေရး လပငနးမား ေဖာေဆာငမႈမျပမ ေျမယာအခြငအေရးမားက ဥးစြာရငးလငးေဆာငရြကရန၊ ေျမယာေတာငးဆမႈမားက စစမးစစေဆး၍ ရငးရငးလငးလငးေဆာငရြကကာ ပတသကပါ၀ငသေပါငးစအၾကား သေဘာတညခကရရေအာင ေဆာငရြကရန။

- မငးလပငနးအတြငး ရပရြာလထ ပးေပါငးပါ၀ငမႈရရန အလြနအေရးႀကးသည၊ ေကာငးစြာႀကတငအသေပးတငျပထား သည ရပရြာလထ၏ လြတလပေသာသေဘာတခြငျပခက (FPIC) မပါရဘ မငးရငးလငးေရးနယေျမမားက ဥးစားေပး ေဆာငရြကမႈမျပရနလအပသည။ မငးလပငနးအတြငး ကယစားျပပါ၀ငမႈရရနႏင ရပရြာေခါငးေဆာငမားသာမက ရပရြာအတြငးကယကယျပန႔ျပန႔ လထေဆြးေႏြးတငပငမႈျပရနႏင ရပရြာလထမားအေနျဖင မငးရငးလငးေရးက ျငငးဆန ႏငသည ၾသဇာအာဏာရရန လအပသည။

- မငးရငးလငးေရး ဥးစားေပးလပငနးမားသည ရပရြာလထ၏ လအပခကမားႏင လ႔အခြငအေရးအေျခခမမားအေပၚ အေျခခသငသည။ မငးရငးလငးေရး ဥးစားေပးလပငနးမားသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမား၏ ေျမယာဆငရာ မလရပငခြငအခြငအေရးမားက ျပနလညအပႏရာ၌ အေထာကအကျပရမညဟဆျခငးသည စကမႈလပငနးေျမမား သ႔မဟတ စးပြားေရးစကပးေရးလပငနးမားအတြကထက အေသးစားတစပငတစႏင လပကြကငယေတာငသမား၏ လအပခကမားက ဥးစားေပးရမညဟ ဆလျခငးျဖစသည။

- ေျမယာအခြငအေရးမားက တရားမတ၍ သာတညမရသညပစျဖင သတမတဆးျဖတရမည။ ေျမရပငခြင ေတာငးဆသမား အေနျဖင မမတ႔ေတာငးဆသည ေျမ၏ အေထာကအထားမားက တငျပရန မမတ႔၏ အခြငအေရးႏင အခြငအလမးမားက သျမငနားလညမႈရရနလအပၿပး အပခပေရးဆငရာ လပထးလပနညးမား ေကနပအားရစရာမေကာငးပါက တရားေရး ဆငရာကစားမႈမားႏင တငၾကားမႈမား ျပလပႏငသည ယႏရားမားထားရေပးထားရန၊ တာ၀န၀တရားမားႏင အခြငအေရး မားက ေဒသသး ဘာသာစကားမားျဖင ရရႏငရမည။- အခြငအေရးပစအမးမးက ထညသြငးစဥးစားေပးရမည။ ယငး၌ ေျမလပပငခြငႏင ပတသကသည ဥပေဒ၊ ဓေလထးတမး ႏင အမားသေဘာတလကခထားသည အခြငအေရးမားအားလးႏင ေျမယာလပပငခြငဆငရာ ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ တာ၀န၀တရားမားအားလး ဆကစပအကး၀ငသညအျပင အစးရထနးခပနယေျမအတြငးသာမက တငးရငးသား လကနကကငတပဖြ႔မား ထနးခပထားသည နယေျမေဒသမားအားလး၌လညး အကး၀ငမႈရရမည။- ေျမယာအခြငအေရးမားႏင ပတသကသည မတတမးမတရာ အေထာကအထားမား ေရးဆြဖနတး၍ ထနးသမးထားရရမည။ ထ႔ေၾကာင မငးရငးလငးဖယရားေရး အဖြ႔အစညးမားႏင အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမား၏ ေျမယာ လပပငခြငႏင ပတသကသည သကဆငရာ ဥးစးဌာနမားအၾကား ညႇႏႈငးေဆာငရြကရနလအပၿပး အေထာကအထားမား သည ေျမမယာမမား၏ လက၀ယရရနလအပသည။- မငးရငးလငးေရးအလြန ေစာငၾကညေလလာေရးႏင သးသပအကျဖတေရး လပငနးစဥတစရပရရန လအပသည။ မငးရငး

လငးၿပးျဖစသည ေျမယာမားက အမနတကယအသးျပမည ေျမယာေတာငးဆသမား၏ လက၀ယသ႔ျပနလညအပႏေပး ရနႏင ၎တ႔၏အခြငအေရးမား မကကြယျပခရျခငးမရေၾကာငး ေသခာေအာင အေလးထားေဆာငရြကေပးရမည။ * ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈ ေျဖရငးေရးနညးလမးမား၊ “ျမနမာႏငငရ ေျမအခြငအေရးမားႏင မငးလပငနး”၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။

၂၅

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေနရပျပနလသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသ အမားအျပား၏ ေနရငးရပရြာေဒသမားသည ကာလယႏရားႏင အေျပာငးအလမားအားျဖင တကစားခထားရၿပးျဖစေနပါလမမည။ အထးတလည အခကေတြ႔ေစႏငသည စနေခၚမႈတစရပမာ နဂနယခရြာသရြာသားမား မလႊမေရာငသာ စြန႔ခြာထားခရသည ေနရငးရပရြာေဒသမားက အျခားသမားက ၀ငေရာကေနထငေနျခငးပငျဖစသည။ ထကသ႔၀ငေရာကလာသမားက ‘ဒတယလအျဖစ ၀ငေရာကေနထငသမား’ အျဖစသတမတေခၚဆေလရၿပး ၎တ႔သည ဆငးရသားမားေသာလညးေကာငး ခမးသာသမားေသာလညးေကာငး ျဖစေနတတသကသ႔ အျခားေဒသတစခခ၌ ေျမယာပငဆငထားၿပးျဖစသည ေရေပၚဆလ႔မလငမားလညး ျဖစေနႏငသည။ ဤျပနာသည စစမနသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရနအတြက အႏစသာရျပည၀သည အေနအထားမးတညေဆာကရန အစးရအဆကဆကပကကြကခသည ျမနမာႏငငအတြငး၌ အထးတလည ပ႕ႏ႔ျဖစေပၚလကရသည။ ျပနလညေနရာခထားျခငးႏင ျပညတြငးေရၾကညရာျမကႏရာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈတ႔အပါအ၀င မတကြျပားသည ကာလအပငးအျခားအလက အႀကမႀကမေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငမႈမားက ႏငငအႏ႔အျပားရ ေျမယာမားအေပၚ အၿပငရပငခြငေတာငးဆမႈမားဆသ႔ ဥးတညသြားေစခသည။

အမယဘတ၏ ခညခငကသ႔ လးေထြးလကရသည ရႈပေထြးမႈက အလြယတကေျဖရငး၍ရႏငမညမဟတပါ။ ေျမအၿပငရပငခြငေတာငးဆမႈမားက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမားက အစးရ သ႔မဟတ အခြငထးခတပမေတာအရာရႀကးမားသာမက ခမးသာၾကြယ၀သည စးပြားေရးဇာတေကာငမားႏင ကမၸဏမားအား ဖကၿပငအတရလာေစႏငသည။ အခ႕ေသာ ေျမအၿပငရပငခြငေတာငးဆမႈမားကလညး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘး တမးေရာငခရသမားက သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ ထနးသမးေစာငေရာကေရး အဖြ႔အစညးမားႏငပါ ထပတကေတြ႔လာရေစႏငပါသည။ မညသ႔ဆေစ အခ႕ေသာေျမအၿပငရပငခြငေတာငးဆမႈမားသည အျခားေသာ ထခကႏငေျချမငမားသမား သ႔မဟတ ေဘးဖယခထားရသမားအား ဆန႔ကငဖကၿပငလာရေစသျဖင ပမမားျပားသည ေျမအကယအ၀နးရရလာေအာင ရငးႏးျမႇပႏ၍ ေခါငးပျဖတအျမတထတမည မသမာသမားအား အႀကကေတြ႔ေစသည ရပရြာအသကအ၀နးမားအၾကား သ႔မဟတ တငးရငးသားမးႏြယစမားအၾကား တငးမာမႈမားက မးေလာငရာေလပငေပးသည အရစြန႔ရမႈအႏရာယမားက ေပၚေပါကလာေစႏငသည။ ရလဒအေနျဖင ေျမအၿပငရပငခြငေတာငးဆမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ပဋပကၡ သ႔မဟတ ပဋပကၡအလားအလာက ကငတြယေျဖရငးမည အေရးယေဆာငရြကခကမားက အေကာငအထညေဖာျခငးသည မကေမာကေခတ ျမနမာႏငငတြငးရ ေနရပျပနေရးႏငမလရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရးဆငရာ ကစၥရပမားႏငစပလဥး၍ စနေခၚမႈ အျပငးထနဆးလပငနးတစချဖစသည။

ထ႔အျပင ႏစရညလမား ၾကာျမငလာၿပျဖစသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈႏင ပတသကသည လကေတြ႕အရတရားမားက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင ၎တ႔က ေထာကပကညေပးလကရသည နယခအဖြ႕အစညးမားအၾကား ေနာကထပစးရမပပနမႈမားက ျမငတကလာေစလကရသည။ စးရမပပနမႈတစခမာ ၿမ႕ျပေဒသမားရ ကးေကာရပကြကမား၌ ေနထငသမားအတြကျဖစသည။ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငလာသအမားအျပားသည ေျမႏငခတဆကလကရသည ၎တ႔၏ လမႈေရးေႏာငထးမားက လကလႊတဆးရႈးခရသျဖင ၿမ႕ျပေဒသမားသ႔ အလပအကငရာေဖြရန ေရႊ႕ေျပာငးသြားၾကသည။ လေပါငးေျမာကမားစြာ သည ရနကနႏင မႏေလးကသ႔ေသာ ၿမ႕ႀကးျပႀကးမား၌ ‘ႀကရာကပနး’ အေျခအေနမးျဖင ႀကသလလပကင စားေသာကရသည မေရမရာဘ၀မး၌ ခရးဆးသြားၾကသည။ ၎တ႔သည လး၀ေျမမယာမမားျဖစသြားလာၾကသျဖင ၎တ႔ရငဆငေနရသည အစးမရသည အေျခအေနက ကငတြယေျဖရငးေပးရန လအပလကရေသာလညး ပမကယျပန႔သည ႏငင၏အနာဂတႏင ေျမယာအေပၚအေျခတည၍ လညပတလကရသည လမႈေရးစနစမားက အကယတ၀ငေဆြးေႏြးအေျဖရာသည စကား၀ငးမား၌ ထငဟပေနျခငးမရေပ။ မၾကာခဏဆသလ ၎တ႔သည ကးေကာမားအျဖစ ဆကဆခရလကရေသာလညး ၎တ႔အတြက ကညရပတညေပးမည အဖြ႔အစညးမား ကငးမလကရသည။ ေနာကထပစးရမပပနလကရသည ကစၥရပတစခမာ ပမႀကးမားသညစစညး ေကးရြာမားသ႔ အတငးအကပေရႊ႕ေျပာငးေနရာခခခရသမားႏင ဆကစပလကရသည။ ထကသ႔ေသာႀကးမားသည စစညးေကးရြာအမားအျပား၏ အေျခအေနသည တညၿငမခငမာမႈကငးမ

၂၆

ေျမအၿပငရပငခြင

ေတာငးဆမႈေၾကာင

ျဖစေပၚလာသည ပဋပကၡ

သ႔မဟတ

ပဋပကၡအလားအလာက

ကငတြယေျဖရငးမည

အေရးယေဆာငရြကခက

မားကအေကာငအထည

ေဖာျခငးသည

မကေမာကေခတ

ျမနမာႏငငတြငးရ

ေနရပျပနေရး

ႏငမလရပငခြငျပနလည

အပႏေပးေရးဆငရာ

ကစၥရပမားႏငစပလဥး၍

စနေခၚမႈ အျပငးထနဆး

လပငနးတစချဖစသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

လကရၿပး ဖအားသစမား ကႀကေတြ႔လာရႏငသည အလားအလာ သ႔မဟတ စခနးမား၌ ေနထငလကရသမားႏင ဒတယလမားအျဖစ ၀ငေရာကေနထငသမားအၾကား ‘ဆငးရသားအခငးခငးအျငငးပြားမႈ’ (ဥပမာ ကယား/ကရငနးျပညနယ) က အမႈမအမတမ ျဖစေပၚလာေစႏငသည အရစြန႔ရမႈအႏရာယ ျမငမားလကရသည။ ဤအေျခအေနႏစရပစလး၌ ေျမယာျပနာက ျဖစေပၚေစလကရသည ေမာငးႏငအားသးခစလး အျပနအလနထထ၀င၀င ဆကႏြယ ပတသကလကရၿပးႏစရညလမား ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈက လး၀ေရရာမႈမရဘ အလြနထခကရန လြယကသြားေစသညအျပင ေျမယာဆငရာ လ႔အခြငအေရးအပါအ၀င လ႔အခြငအေရးဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးက အသအမတျပထားျခငးမရသည ေျမမယာမအေျခအေနသ႔ ဥးတညသြားေစလကရသည။

ဤကစၥရပႏငစပလဥး၍ ေနာကထပစးရမပပနရသည အေျခအေနတစခမာ တရားဥပေဒစးမးမႈရလငပင မတကြျပားသည တရားေရးစနစမားအၾကား ၀ေရာဓျဖစလကရသည အျငငးပြားမႈမား (ဥပမာ ျမနမာႏငငေတာအစးရ၏ ဥပေဒမားႏငဆန႔ကငလကရသည အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒႏငအၿပငျဖစေနသည တငးရငးသား လကနကကငတပဖြ႔မား၏ မ၀ါဒမား) ႏင လထ၏လအပခကမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာ၌ ၎တ႔ေၾကာင ျဖစေပၚလာသည သကေရာကထခကမႈမားျဖစသည။ ဤအခကသည လကနကကငပဋပကၡျဖစပြားျခငး၊ လကနကကငတပဖြ႔မားအၾကား စစေရးတငးမာမႈျပငးထနလာျခငး သ႔မဟတ ေျမယာသမးဆညးခါနး အေျခအေနကသ႔ေသာ အလြနျပငးထနသည ဖအားသကေရာကလကရသည သ႔မဟတ အေရးေပၚအပတျပငး ျဖစေနသည အေျခအေနမားအတြက လး၀အကအညရေစျခငးမရေပ။

လကရအခန၌ မညသညေျမဥပေဒ/ေျမမ၀ါဒ လႊမးမးေနသနညးဟသည ကစၥရပသည အစးရပစလပငနးစဥႏင နယေျမပငနကတစလႊား အမားျပညသတစရပလး လကခႏငေလာကသည အေျခအေနမးေရာကရလာရန အလြနေ၀းကြာေနဆျဖစသည။ ပထမအခကအေနျဖင အစးရဥပေဒမားက အသးခသညပစသည တစဖကေစာငးနငးဆနလကရသည။ ဥပမာ တစပငတစႏင လပကြကငယေတာငသအမားအျပားသည ၂၀၁၂ ခ ႏစ လယယာေျမဥပေဒအရ မမတ႔၏ စကပးေျမက မတပတငပငခြငရသမားျဖစၾကေသာလညး ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစပြားလကရသည အကငပကျခစားမႈႏင လာဘလာဘေတာငးခမႈမားအပါအ၀င အေၾကာငးအမးမးေၾကာငေလာကထားရယႏငျခငးမရဘျဖစေနသည။ တစခနတညးမာပင မသမာသည ေျမယာလပငနးရငမားသည ေငြေၾကးႏင ၎တ႔၏အဆကအသြယမားက အသးျပ၍ ၎တ႔အမနတကယပငဆငထားျခငးမရသည ေျမယာမားက ကယပငေျမအျဖစ လကတစလးျခား ေလာကထားရယလကရသည။ တငးရငးသားနယေျမေဒသမားရ ေတာငသမားကလညး အစးရအရာရမားသည ေျမျပငကြငးဆငးစစေဆးမႈ ျပလပျခငးမရဘ ေျမပကသာၾကညရႈ၍ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးအမညေအာက၌ စးပြားေရးလပငနးရငမားက လကလြတစပယခထားေပးလကရသညဟ မၾကာခဏတငတနးလကရသည။ ထ႔အျပင ျပညတြငးေျမယာအေရး တကၾကြလႈပရားသည တငးရငးသားလမးေပါငးစပါ၀ငေသာ ဒ႔ေျမကြနရက (LIOH) မ ေဆာငရြကခသည သေတသနျပခကအရ ‘တရား၀ငအေထာကအထားမားက ပငဆငရသကသကျဖင LIOH ကြနရကအတြငးရ ေတာငသမားအတြက အထးတလညအကာအကြယရေစျခငး သ႔မဟတ ကာကြယေစာငေရာကေပးႏငျခငးမရေၾကာငး’ ေတြ႕ရရသည။၅၁

ဒတယအခကအေနျဖင ျပနလညျပငဆငရန လႊတေတာဥပေဒျပနလညသးသပေရးေကာမတ (ယခငဗလခပ ေဟာငးသရေရႊမနးဥးေဆာငသည) ၏ သသယျဖစဖြယရာေကာငးသည ႀကးပမးအားထတမႈအသစႏငအတ လတတေလာအတညျပလကသည အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒ၏ ႏငငေရးအရတရား၀ငမႈသည ေလာတေလာရျဖစေနသည။ ၎၏အဆျပ ျပငဆငခကအတြငး လထေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမားအားျဖင ထပမျဖညစြကလကသည ဥပမာ ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ ေျမယာဆငရာလ႔အခြငအေရးအပါအ၀င အမးသမးမား၏ ေျမယာလ႔အခြငအေရးက အသအမတျပျခငးႏင တငးရငးသားမား၏ေျမယာအခြငအေရးမားက အသအမတျပျခငးတ႔ႏင စပလဥး၍ အမားျပညသအၾကား ေရပနးစားလကရသည ျပ႒ာနးခကမားက ပယဖကပစရနအလားအလာရသည အဆျပခကမားပါ၀င

၂၇

တငးရငးသားနယေျမ

ေဒသမားရေတာငသ

မားကလညး

အစးရအရာရမားသည

ေျမျပငကြငးဆငးစစေဆးမႈ

ျပလပျခငးမရဘ

ေျမပကသာၾကညရႈ၍

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင

ေျမရငးအမညေအာက၌

စးပြားေရးလပငနးရင

မားက လကလြတစပယ

ခထားေပးလကရသညဟ

မၾကာခဏ

တငတနးလကရသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

လကရသည။ ထ႔ထကပ၍ဆရ ေသာ အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒက ယခငဥးသနးစနအစးရလကထက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရလအတြငး တရား၀ငအတညျပချခငးျဖစေသာလညး ၂၀၁၂ ခႏစေျမယာဥပေဒမား တညေနသေရြ႕ မညသညနညးႏငမ တရား၀ငအဆငအတနးသ႔ ေရာကရလာမညမဟတသကသ႔ ေတာငသမားသညလညး မညသညအခြငအေရးမ ေတာငးဆရယႏငမညမဟတပါ။

တတယအခကအေနျဖင ျမနမာႏငငအစးရ၏ ေျမယာမ၀ါဒ၌ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား ေရးဆြျပငဆငထားသည ေျမယာမ၀ါဒမား၏ အဆငအတနးႏင ပတသက၍ ရငးလငးျပတသားမႈမရဘ အထးသျဖင အစးရတပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးႏစရပစလး အျပညအ၀ထနးခပထားႏငျခငးမရဘ အၿပငလြနဆြလကရသည ႏစဖကေရာစပအပခပသည နယေျမေဒသမား၌ အရႈပေထြးဆးျဖစသည။ ၿငမးခမးေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမား ဆကလကေဖာေဆာငလကရေသာလညး အခကအခေပါငးမားစြာ ဆကလကကနရေနဆျဖစသည။ အငအားႀကးမားသည လကနကကငအဖြ႔အစညးမားက ႏငင၏ နယေျမေဒသအမားအျပားက ထနးခပထားဆျဖစၿပး ယငးနယေျမေဒသမားက အပခပစမရနအတြက အရပဖကအပခပေရးယႏရားမားက ထေထာငထားၾကၿပး ၎တ႔၏ သကဆငရာနယေျမမားအတြငး ေနထငလကရသည အပယခလထလတနးစားမားအတြက အဓပၸာယျပည၀သည ၀နေဆာငမႈမားက ေဖာထတေပးအပလကရသည။ ယငးတ႔အနက ေျမျပင၌ကငသးလကရသည ဓေလထးတမးဥပေဒမားႏင အေလအထမားကသာမက ႏငငတကာစခနစႏႈနးမားႏင အေကာငးဆးအေလအထမားကပါ လႊမးျခထငဟပမႈရသည ကရငအမးသားအစညးအရး၏ ေျမယာမ၀ါဒသည အထငကရအရဆးျဖစသည (အဓကအသးအႏႈနးမားႏင သေဘာတရားမားကေဖာျပထားသညဇယားကြကကၾကညပါ)။ အျခားတငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမားျဖစသည KNPP၊ KIO ႏင NMSP တ႔သညလညး ေျမယာမ၀ါဒဆငရာ အေျခခမမားက ေရးဆြကငသးေနၾကသည သ႔မဟတ ေရးဆြျပငဆငမညလပငနးစဥမားက ေဖာေဆာငလကရသည။ အထးသျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလအတြငး ထတျပနခသည KNU ၏ ေနာကဆးအေခာသတ ေျမယာမ၀ါဒသည ဥပေဒ အရအသအမတျပထားသညျဖစေစ အသအမတမျပထားသညျဖစေစ လကေတြ႔ကငသးလကရသည ေျမယာအသးျပပငခြင အခြငအေရးမားက အသအမတျပ ျဖညဆညးအပႏေပးသညအျပင အကာအကြယေပး၍ အေထာကအကျပထားၿပး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးကပါ အသအမတျပထားသည။၅၂ သ႔ေသာလညး KNU ေျမယာမ၀ါဒသည အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒႏင ေရ႕ေနာကညညြတမႈရေသာလညး တညဆ ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမယာဥပေဒမားႏင ဆန႔ကငကြလြလကရသျဖင KNU ႏင အစးရႏစရပစလး အ၀ငအထြကရသည ၾကားခနယေျမေဒသမား၌ အေကာငအထညေဖာရ ခကခလကရသည။ ထ႔အျပင KNU သည မမတ႔၏ ေျမယာမ၀ါဒက အေကာငအထညေဖာႏငသည ယႏရားတစခအျဖစသာမက ႏငငေရးစကား၀ငး၌ အဓကထားေဆြးေႏြးရမည ကစၥရပတစခအျဖစလညး ရညရြယထားသညအျပင တငးရငးသားမား၏ ေျမယာအခြငအေရးက အသအမတျပ အကာအကြယေပး၍ အားေပးအားေျမႇာကျပသည ဖကဒရယေျမယာမ၀ါဒတစရပအျဖစပါ ေမာမနးထားျခငးျဖစသည။

သ႔ျဖစ၍ ျမနမာႏငင၏ ေျမယာအခြငအေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရး၊ အားလးပါ၀ငမႈရသည စကား၀ငးျဖစေရးႏင အမးသားျပျပငေျပာငးလေရးတ႔အေပၚ ဗဟျပ၍ လညပတရနလအပလကရသည။ ႏငငအတြငးရ ပဋပကၡဆငရာစနေခၚမႈမားက မေရာငမလႊႀကၾကခေနသမ ကာလပတလး အျပသေဘာေဆာငသည ေရ႕လပငနးစဥမား ဆကရေနဥးမညျဖစသည။ အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒႏင KNU ေျမယာမ၀ါဒႏစရပစလး၌ FAO ၏ ေထာကပကညမႈျဖင ေရးဆြျပငဆငထားသည ဆႏၵအေလာက ေျမယာ၊ သားငါးႏင သစေတာမားက တာ၀နယမႈရရ အပခပစမေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားအပါအ၀င အေရးႀကးသည ႏငငတကာစခနစႏႈနးမားက ကးကားျပ႒ာနးထားသည။ ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ကလသမဂၢ ကမာၻ႔စားနပရကၡာဖလေရးေကာမတမ အတညျပခသည ဤလမးညႊနခကမားသည အစးရႏင အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားအၾကား ေစစပညႏႈငးသည လပငနးစဥတစခမထြကေပၚလာခသည အကးရလဒတစချဖစၿပး လ႔အခြငအေရးႏင ဆငးရသားမားကမကႏာ

၂၈

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

သာေပးသည ျပ႒ာနးခကမား ပါ၀ငလကရသည။၅၃ သ႔ပါေသာေၾကာင ဤမ၀ါဒႏစရပစလးက ေအာကေျခေျမျပင၌ ျဖစပြားလကရသည ပကတအေျခအေနမားက သးသပထငဟပ၍ အသအမတျပရာေရာကၿပး ႏငငတကာစခနစႏႈနးမားက ေလးစားလကနာမႈရသည သာဓကမားအျဖစ အသးျပရန အလြနအေရးႀကးသည။

အနယနယအရပရပမ အေတြ႔အႀကမားသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးက အေကာငအထညေဖာရာ၌ ႀကေတြ႔လာရႏငသည အခကအခမားႏင ေဘးအႏရာယမားက ပမနားလညသေဘာေပါကလာေစႏငသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငႏင လကေလာညေထြရသည ေရ႕လပငနးစဥမားက အျပသေဘာဆနဆန ေလလာဆညးပး၍ စတကးပေဖာမႈကလညး အေထာကအကျပေပးႏငပါသည။ ဂြာတမာလာ၊ ေတာငအာဖရကႏင ကလဘယာအမႈအခငးမားသည အနးစပဆးျဖစသည။ ၎တ႔အားလးသည သးျခားသမငးအခးအေကြ႕တစခက အေျခခ၍ ေပါကဖြားလာၾကျခငးျဖစသည။ ဂြာတမာလာႏင ေတာငအာဖရကႏငငတ႔၏ ပဋပကၡလြနမလရပငခြငျပနလညအပႏေပးသည အစအစဥမားက ကမာၻအ၀မးတြနးအားေပးလကရသည ကမာၻ႔ဘဏ၏ ‘ေရာငးလသ-၀ယလသ’ က ေတြ႕ဆေပးသည ေခတသစစးပြားေရး မ၀ါဒအေပၚ အေျခခထားသည ‘ေစးကြကအသားေပး ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး (MALR)’ ထြနးကားလာသည ၁၉၉၀ ခႏစေႏာငးပငးကာလမား၌ ေဖာေဆာငချခငးျဖစသည။ ကမာၻ႔ဘဏ၏ ေျမယာမ၀ါဒမားသည ေရးပေ၀သဏကတညးက အျမစတြယလာခသည အေတြးအေခၚမားအေပၚ ေျခကပယထားျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ၁၉၉၀ ခႏစေႏာငးပငးကာလမား၌ MALR က ကမာၻ႔ဘဏမ အတငးအကပေရ႕တနးတင စညးရးလႈ႔ေဆာမႈသည ဘရာဇးႏင ဖလစပငႏငငမား၌ ၁၉၈၀ ႏစမားကတညးက ကငသးလာခသည ေျမယာျပနလည ခြေ၀ခထားေပးသည မ၀ါဒမားက ျပနလညတ႔ျပနျခငးျဖစသည။၅၄ ကမာၻ႔ဘဏ၏ MALR စညးရးလႈ႔ေဆာေရး ရညမနးခကပနးတငသည ျပနလညခြေ၀ခထားေပးသည မ၀ါဒကငသးမႈက ေျပာငးျပနလန၍ အစားထးရနႏင မကငသးရေသးသည နယေျမေဒသမား၌ ထြနးကားလာျခငးမရေအာင ကာကြယတားဆးရနျဖစေသာေၾကာင ‘ဆငးရသား’ ဆန႔ကငေရးအဆအျဖစ မၾကာခဏရညညႊနးကးကားခရေလရသည။၅၅ ကမာၻ႔ဘဏ၏ လႊမးမးစြကဖကမႈက ဂြာတမာလာ၊ ေတာငအာဖရကႏင ကလဘယာႏငငမား၌ အလးအလမခခၾကရသည။

ဂြာတမာလာ

ဂြာတမာလာသည ၁၉၆၂ ခႏစမ ၁၉၉၆ ခႏစေလာကအထ ဆယစႏစေလးခစာမ တေငြ႕ေငြ႔ေတာကေလာငလာခသည ျပညတြငးစစမး၏ ၀ါးၿမျခငးခခရသည အေမရကတက အလယပငးေဒသရ မာယနတငးရငးသား အမားစမတငးေနထငလကရသည ႏငငတစချဖစသည။ ရလဒအေနျဖင လထလတနးစားေပါငးမားစြာ မမတ႔ေျမမ အလကကငးလက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငမႈက ျဖစေပၚေစခသညအျပင စစေၾကာငေပၚေပါကလာသည တနးတညမမႈလး၀မရသည ေျမေနရာခြေ၀ခထားမႈတ႔က ေျမယာသည ၿငမးခမးေရးေစစပညႇႏႈငးမႈတငး၏ ပငမအခကအျခာျဖစေၾကာငး ေပၚလြငထငရားေစလကရသည။ ေစစပညႇႏႈငးမႈေၾကာင ေပၚေပါကလာ သည ၁၉၉၆ ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားက ျပညတြငးစစက ခပၿငမးသြားေစခသည။ ပဓာဏကသည ေျမယာကစၥရပက ၿငမးခမးေရးသေဘာတစာခပအတြငး ထညသြငးျပငဆငခေသာလညး ဂြာတမာလာစစတပ၏ ႏငငေရးအရ ႀကးကငျခယလယမႈမားႏင ကမာၻ႔ဘဏေမာငးႏငသည စးပြားေရးအသားေပးမတ႔ကသာ လႊမးမးသြားခသည။ ၁၉၈၀ ႏစကနပငးကာလ ဂြာတမာလာစစတပ၏ လမးတးသတျဖတမႈေၾကာင ထြကေျပးတမးေရာငခရသည ရြာသရြာသားမားခနရစထားခသည ေျမယာမားက ေျမလြတမားအျဖစသတမတ၍ စစတပက အားေပးေထာကခသည (သ႔မဟတ ေထာကခေစရန) ေျမမယာမမား သ႔မဟတ ေျမယာရားပါးလကရ

အနယနယအရပရပမ အေတြ႕အႀကမား

၂၉

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

သည စကပးေရးသမားမားအား စစတပမတကရက ျပနလညခြေ၀ခထားေပးခသည။၅၆ ဤမ၀ါဒသည မလပငရငမား အနာဂတေနရပျပနရာ၌ အဆပါေျမယာမားက ‘လကလမးမႏငျခငး’ မရေစရန လယသြားခသည။

ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားထသ႔ မလေျမယာရပငခြငမား ျပနလညအပႏေရးက ေစးကြကအေျချပ လယယာဥယာဥျခေျမ ျပျပငေျပာငးလေရး (MLAR) အစအစဥႏင ပတသကသည ၁၉၉၆ ခႏစ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကမားရရၿပးေနာကပငး တရား၀ငေဆာငရြကမည ေျမယာခြေ၀ခထားေရးမ၀ါဒ၏ အစတအပငးတစခအျဖစ စစဥေနရာခခသည။၅၇ ေငြေၾကးေပးေခရနမလဘ ကငးလြတခြငျပခေသာလညး MLAR အစအစဥအတြငးေျမယာလကခရယသည ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမားက တငးရငးသားမးႏြယစႏင ေဆြမးေတာစပမႈရမရ ထညသြငးစဥးစားမႈမရဘ အပစအတနးအစားခြ၍ ၎တ႔ရငးႏးကၽြမး၀ငမႈမရသည ေဂဟေဗဒစနစႏင လကေလာညေထြရေစသည စကပးေရးနယေျမအလက ေနရာခခၾကသည (ဥပမာ ကနးျမငေနလထအား လြငျပငပ႔၍ လြငျပငေနလထအား ကနးျမငေဒသ၌ ေနရာခထားျခငး)။ ရလဒအေနျဖင ရပရြာလထႏငေျမယာ၏ စညးေႏာငထးဖြ႔မႈ အားနညးသြားခၿပး လကခရယသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမား၏ စကပးေရးအသပညာဗဟသတမားႏင အေခာသြားခသည။၅၈ ေရျခားေျမျခားႏင ၎တ႔က ေနရာခထားသည ေကာကတးေကာကခတငးၾကမးျပညေနေလရသည သ႔မဟတ ေျမဆၾသဇာနညးပါးသည စြန႔ပစေျမမား၌ ထြနယကစကပးရန စြမးေဆာငရညျပည၀လာေစသည စကပးေရးသေတသနလပငနး၊ တးခ႕ပညာေပးေရး၊ ေခးေငြႏင အျခား၀နေဆာငမႈမားအတြက အစးရႏင အျခားအစအဖြ႔မား၏ ေထာကပကညမႈမား ကငးမလကရသည။၅၉ ဤနညးအားျဖင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသ အမားအျပားသည ေရၾကညရာျမကႏရာ အသကေမြး၀မးေကာငးျပရငး မမတ႔လက၀ယသ႔ ‘ျပနလညအပႏေပးလကသည’ ေျမယာမားႏင ကငးကြာသြားခၾကသည။

ေတာငအာဖရက

ေတာငအာဖရကႏငငသည ႏစဆယရာစတစခလးနးပါး လမားစျဖစသည လမညးမားကလျဖလနညးစက အပခပလာခသည အာဖရကတကေတာငဖကစြနးရ တငးရငးသားေပါငးစ စေပါငးေနထငလကရသည ႏငငတစချဖစသည။ အခကအျခာနယေျမေဒသမား၌ လျဖမားကသာေနထငခြငျပၿပး ကနနယေျမေဒသမားကသာ လမညးမားအား ေနထငခြငျပျခငးျဖင ႏငငက အပငးလကခြကန႔ထားခသည။ ဤစနစက အသကသြငးရာ၌ လျဖမားအတြကသတမတထားသညနယေျမေဒသမားအတြငး ကေရာကသြားခသည လမညးမားက ‘အမညးေရာငနယေျမမား’ ဟေခၚသည ေဒသမားသ႔ အတငးအကပေရႊ႕ေျပာငးေနရာခမႈမား ပါ၀ငခသည။ ခာရးလေ၀ါကာက ခန႔မနးေျခအားျဖင ၃.၅ သနးခန႔ေသာ ေတာငအာဖရကနလမညးမားသည ၎တ႔၏ အးအမမားမ ကနထတခခရၿပး လမးေရးခြျခားမႈအစအစဥအရ ၁၉၆၀ ခႏစႏင ၁၉၈၂ ခႏစမားအတြငး အေၾကာငးအမးမးျဖင အနယနယအရပရပသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးခခၾကရေၾကာငး ေျပာဆခသည။၆၀ ဤလမးေရးခြျခားသညစနစက ၁၉၉၀ ခႏစ အေစာပငးမစ၍ တျဖညးျဖညးရပသမးလာခၿပး ေျမယာအေရးသည ႏငငေရးစနစ အကးအေျပာငး၏ ဗဟခကျဖစခသည။ သ႔ေသာလညး အကဒ၀ပလာဟဗမေတာငအာဖရက၏ ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးေရး ေစစပေဆြးေႏြးမႈရလဒသည လျဖလနညးစ၏ ေျမယာပငဆငမႈအပါအ၀င ၎တ႔၏ ၾကြယ၀မႈႏင ၾသဇာအာဏာအမားစက အထအခကမရေစခေၾကာငး ေျပာဆခသည။၆၁ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသစ၌လညး ဤအခကႏငပတသက၍ ‘ပစၥညးဥစၥာလကရပငရငမား၏ ရပငခြငအခြငအေရးက အာမခခကေပးသကသ႔ ယခငက ေျမယာလကလႊတဆးရႈးခရသမားက ကစားေပးရန အထးခစားခြင အခြငအေရးမားကပါ ေဖာထတေပးအပရနႏင ယခထကပ၍ လႊမးျခမႈအတငးအတာ ကယျပန႔သည ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥမးျဖစလာေစမည ဥပေဒအေထာကအပမားကပါ ေဖာထတေပးအပရနလအပသညဟ’ ထပေလာငး အတညျပထားသည။၆၂

၃၀

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေနာကပငး၌ ကမာၻ႔ဘဏေပၚလာခၿပး လမးေရးခြျခားမႈေနာကခရသည အစဥအလာေရေပၚဆလတနးစားမားက လပပငခြငအပႏငးေပးသကသ႔ျဖစေနသည ေျမယာမ၀ါဒႏငပတသကသည ၎တ႔၏ ‘ေစးကြကအေျချပ’ ခဥးကပေဆာငရြကမႈနညးလမးက မတဆကလာခသည။ ၁၉၉၃ ခႏစႏင ၁၉၉၆ ခႏစအတြငး ‘ေရာငးလသ-၀ယလသ’ သေဘာတရားသည ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥ၏ နယပယအသးသးအေပၚ လႊမးမးလာခၿပး ၁၉၉၇ ခႏစအေရာကတြငျခြငးခကမရလကခရသည ေျမယာမ၀ါဒ၏ အေျခခအတျမစတစချဖစလာခသည။ ဥပမာအားျဖင ကနဥးပငး၌ ထညသြငးထားၿပးျဖစသည ေလာကထားသ၏ အျမငဆး၀ငေငြပမာဏသတမတခကက ပယဖကလကျခငးအားျဖင မသမာသည စးပြားေရးသမားမားအား အစအစဥကအသးခ၍ ေျမယာမားက ေလာကထားရယႏငရန လမးဖြငေပးခသည။ ေနာကဆကတြအကးသကေရာကမႈမား အကယတ၀ငျဖစပြားလာခသည။ ခြကန႔ထားေရးအလြန ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး၏ ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရး ေဒါကတငသည အခ႕ကစၥရပမား၌ မလရပငခြငမားက အမနတကယျပနလညအပႏေပးျခငးထက ထခကနစနာခရသမားအား ‘အာရလႊသညနစနာေၾကးေပးေခမႈ’ ဟဆႏငသည အေပးအယသေဘာမးျဖင မလရပငခြင ျပနလညအပႏေရးေဒါကတငက အေကာငအထညေဖာခသကသ႔ပင မမကယတငခမတထားသည ပစမတမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးႏငချခငးမရေပ။ အလားတအေရးႀကးသညအခကမာ လျဖမားပငဆငသည စးပြားျဖစစကပးေျမမားမ (ေအာကပါဇယားကၾကညပါ) လြငစငခၾကရသည စကပးေျမေပၚ ေနထငလပကငစားေသာကသမား (လယယာလပသားမား၊ သးစားသရငးငားမားႏင ၎တ႔ကမခသမား) အပါအ၀င အစအစဥ၏ အေစာပငးဆယစႏစအတြငး လထလတနးစားအေျမာကအမား ေနရပစြန႔ခြာခၾကရသညကစၥျဖစသည။

ကလဘယာ

ႏစဆယရာစအလယပငးခန႔မစ၍ ေကးလကေဒသတစလႊား ႏစရညလမား အၾကမးဖကမႈျဖစပြားလာခသည ကလဘယာႏငငသည လဥးေရ ၅ သနးေကာသည ကမာၻ႔အႀကးဆး ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငသမား ေနထငရာႏငငတစချဖစလာခသည။ ေျမယာအမားစသည အလြနရညၾကာသည စစပြကာလတစေလာက လယခခရျခငးျဖစသည။ ၁၉၉၄ ခႏစအတြငး ကမာၻ႔ဘဏသည ယေန႔တငတညတေနဆျဖစသည ေစးကြကအေျချပေျမယာမ၀ါဒက စတငမတဆကေပးခၿပးေနာကပငး ဂြာတမာလာႏင ေတာငအာဖရကႏငငကသ႔ပင အကပအတညးျဖစလာခသည။ လတတေလာကာလအထ သကဆးရညေနဆျဖစသည ေျမယာအကပအတညးကကငတြယေျဖရငးမည လပေဆာငခကမား သ႔မဟတ လမႈေရးအရ တရားမတမႈရသည မ၀ါဒမားေရးဆြကငသးရန လး၀ပကကြကေနဆျဖစသည။ ထခကနစနာသမားႏင ေျမယာရပငခြငျပနလညအပႏေရးဥပေဒက ၂၀၁၁ ခႏစတြင ေရးဆြအတညျပခၿပး ၂၀၁၂ ခႏစတြင စတငအေကာငအထညေဖာခသည။ မညသ႔ဆေစ တးတကျဖစထြနးမႈသည စတပကဖြယရာ ေကာငးေလာကေအာင ေႏးေကြးေလးလေနဆျဖစသည။ ေျမယာသည ၂၀၁၆ ခႏစ သေဘာတစာခပဆသ႔ တကလမးေစႏငခသည ဟာဗားနားၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ အဓကအကဆးႏင အႀကးဆးျပနာတစခအျဖစ ဆကလကကနရေနဆျဖစသည။ ကနဥးသေဘာတစာခပသည လအနညးငယအၾကာ၌ ကငးပခသည လထဆႏၵခယပြ၌ ေနာကေကာကခခခရၿပး ေနာကပငး ျပနလညသးသပျပငဆငခရသည။ ေျမယာရပငခြငျပနလညအပႏေရးဥပေဒႏင အစအစဥအလြန၌ ေနာကထပေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး ဥပေဒၾကမးအသစတစခက ျပငဆငလကရေသာလညး မညသညအေျခအေနရမနး သသကြကြမသရရေသးေပ။ ေျမယာအခြငအေရးက အသအမတျပမႈသည အလြနဆးရြားလကရရာ၌ အထးသျဖင ‘အာဖရကနႏြယဖြား ကလဘယာႏငငသားမား’ အတြက အျပငးထနဆးျဖစသည။ ေျမယာလယမႈမား တြငတြငကယကယ ဆကလကျဖစပြားလကရသကသ႔ ေရေပၚဆလတနးစားမား၏ ေျမယာျပျပငေျပာငးလမႈ ဆန႔ကငေရးလႈပရားမႈမား အလြနအားေကာငးေနဆျဖစသည။ ခပ၍ဆရေသာ ေျမယာရပငခြငျပနလညအပႏေပးသည လပငနးစဥႏင တစစတတစေဒသဆကစပလာႏငသည အလားအလာရေနေသာလညး ကလဘယာ၌ ဆငးရသားမားက အမနတကယမကႏာသာေပးသည ေျမယာမ၀ါဒမား၏ ျဖစတညမႈသည မပ၀းတ၀ါးျဖစေနဆပငျဖစသည။

၃၁

ခြကန႔ထားေရးအလြန

ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး၏

ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရး

ေဒါကတငသညအခ႕ကစၥရပ

မား၌ မလရပငခြငမားက

အမနတကယျပနလည

အပႏေပးျခငးထက

ထခကနစနာခရသမားအား

‘အာရလႊသညနစနာေၾကး

ေပးေခမႈ’ ဟဆႏငသည

အေပးအယသေဘာမးျဖင

မလရပငခြင ျပနလညအပႏေရး

ေဒါကတငကအေကာငအထည

ေဖာခသကသ႔ပင

မမကယတငခမတထားသည

ပစမတမားက ျဖညဆညး

ေဆာငရြကေပးႏငချခငး

မရေပ။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

‘ေအာငျမငမႈမားက လႊမးျခၾကညမညဆပါက ေတာငအာဖရကႏငင၏ ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရးသည အစးရခမတထားသည ဥးတညရညမနးခကမားႏင ေရပနးစားလႀကကမားသည ေနာကကြယမ ေမာလငခကမားက တစေလာကလးျဖညဆညးေပးႏငချခငးမရေပ။ ၁၉၉၄ ခႏစအတြငး ႏငင၏ စးပြားျဖစစကပးထတလပႏငသည ေျမယာမားအားလးက လျဖလနညးစမားကသာ ပငဆငချခငးျဖစၿပး အာဏာရလာသည ANC အစးရသည ငါးႏစတာကာလအတြငး ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရးအစအစဥတစရပျဖင အဆပါေျမယာမား၏ ၃၀% က ျပနလညခြေ၀ခထားေပးရန ပစမတထားခသည။ ေနာကပငး၌ ကာလယႏရားသတမတခကက ႏစ ၂၀ အထ (ဥပမာ ၂၀၁၄ အထ) ထပမတးခ႕ခေသာလညး ၂၀၀၆ ခႏစအေရာက အစအစဥတစခလးအတငးအတာျဖင စကပးေျမစစေပါငး ၄.၁% ကသာ လႊေျပာငးႏငခသည ႏႈနးအတငးဆကသြားမညဆပါက ဤရညမနးခကအတငး ျဖညဆညးေဆာငရြကႏငရန ခယဥးပါလမမည။ အစးရက ယခကသ႔တးတကမႈ ေႏးေကြးေနရျခငးသည ေျမရငမား၏ ဆန႔ကငမႈႏင မတနတဆေတာငးခလကရသည ေျမယာေစးႏႈနးမားေၾကာငျဖစသညဟ အေၾကာငးျပေနေသာလညး အေႏာငအဖြ႔ကငးသည သေတသနျပခကမားက ကယျပန႔သညအျခား ေမာငးႏငအားမားက မးေမာငးထးျပလကရၿပး ယငးတ႔၌ ရႈပေထြးသည ေျမယာေလာကထားေရး လပငနးစဥမား၊ ေငြေၾကးကန႔သတခကမားႏင ထေရာကမႈမရသည စာအပႀကးအတငး ကငႀကေဆာငရြကမႈမားလညး အပါအ၀ငျဖစသည။

၂၀၀၆ ခႏစ ဇလငလအထ ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥ၏ ဌာနခြမားမတစဆင ဟကတာစစေပါငး ၃.၄ သနးခန႔က လႊေျပာငးေပးခၿပး ခန႔မနးေျခအားျဖင လေပါငး ၁.၂ သနးခန႔က အကးျပခသည။ ေျမယာပမာဏအမားစ (၄၃.၈%) က ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရး အစအစဥေအာကမ လႊေျပာငးချခငးျဖစၿပး ယငးထကနညးပါးသည ပမာဏမားက ေျမရပငခြငျပနလညအပႏမႈ (၂၉.၉%)၊ အစးရပငေျမစြန႔လႊတမႈ၊ (၂၂.၆%) ႏင လပပငခြငျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥေအာကမ လႊေျပာငးေပးခသည။ စစေပါငးလႊေျပာငးေပးခသည ပမာဏသည ၁၉၉၄ ခႏစအထ လျဖမားပငဆငထားသည စကပးေျမ၏ ၄.၁% ႏငညမမႈရေသာလညး အမားစက ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးႏင လပပငခြငျပျပငေျပာငးလေရးေအာက၌ လႊေျပာငးေပးချခငးျဖစသကသ႔ အခ႕ေသာေျမမားက ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရးႏင ယခငအစးရ၏ ပငဆငမႈေအာကရ ႏငငပငေျမမားက ျပနလညစြန႔လႊတျခငးျဖင လႊေျပာငးချခငးျဖစသျဖင လျဖမားပငဆငထားသည ေျမမားအေပၚ ေျပာပေလာကေအာင သကေရာကထခကေစချခငးမရေပ။

ဤကနးဂဏနးအခကအလကမား၌ ေပာကဆးလကရသညအရာသည ေစးကြက ‘သကသက’ အေပၚ အေျချပ၍ ခြေ၀ခထားေပးသည ေျမပမာဏျဖစၿပး (ဥပမာ တရား၀ငေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥႏင သကဆငမႈမရသည ေျမယာအေရာငးအ၀ယမား) အထးသျဖင ၁၉၉၄ ခႏစကတညးက လျဖမားပငဆငသည စးပြားျဖစစကခငးမားေၾကာင ေျမလကလမးမသးစြႏငစြမး ေပာကဆးခရသည စကပးေရးလပသားမား (အလပသမားမား၊ သးစားလယသရငးငားမားႏင ၎တ႔ကမခေနသမား) သသသာသာကြယေပာကလကရသည။ Wegerif၊ Russell ႏင Grundling၆၃ တ႔၏ လတတေလာ ေလလာဆနးစစခကတစခ၌ အေႏာငအဖြ႔ကငးကငးျဖင စကပးထတလပလကရသည အခ႕ေသာလယသရငးငားမားအပါအ၀င စကပးေျမေပၚ၌ ေနထငလပကငစားေသာကလကရသေပါငး ၂ သနးေကာခန႔သည ၁၉၉၄ ခႏစမ ၂၀၀၄ ခႏစအၾကား ေနရပစြန႔ခြာခၾကရသျဖင ခြကန႔ထားသညဆယစႏစ (၁၉၈၄-၉၄) အတြငးက ေနရပစြန႔ခြာရမႈထကမားျပားလကရသညအျပင တရား၀ငေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥစတငခသည အခနမစ၍ အကးအျမတရရခသ အားလးေပါငးအေရအတြကထက မားျပားလကရေၾကာငးေတြ႔ရခသည။’

*ရငးျမစ။ Edward Lahiff၊ “ေတာငအာဖရကႏငင၏ ေအာငျမငမႈမရသည အေတြ႔အႀက”၊ Third World Quarterly,2007,Vol.28,No.8,p.1581-82

ေတာငအာဖရကႏငင၏ ေအာငျမငမႈ မရသည အေတြ႕အႀက *

ဤအေတြ႔အႀကမားအရ ေကးလကလထလတနးစားအမားစက ကလဘယာ၏ ေျမယာရပငခြင ျပနလညအပႏေရးအစအစဥမားက ေျမယာလကလမးမအသးျပခြငရရေစႏငသည ေအာငႏငေရးယႏရားတစခအျဖစ ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခယၾကညလကရသည။ ထ႔ထကပ၍ဆရေသာ အခ႕ေသာေကးလကအခငးအကငးမား၌ ၎တ႔အေနျဖင ေျမယာလကလႊတဆးရႈးမႈက ႀကေတြ႕ခရျခငးရမရ ထညသြငးစဥးစားျခငးမရဘ ေျမယာအခြငအေရး လကရပငဆငထားသမားအၾကား တနးတမညမမႈမားႏင ကြာဟခကမား ေပၚထြကလာေစႏငသည ေျမယာ

၃၂

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး ေတာငးဆမႈသည ေျမယာလကလမးမအသးျပ ခြငရရေစႏငသည တစခတညးေသာ နညးလမးတစချဖစေနသည။ သ႔ျဖစ၍ ကလဘယာ၏ ေျမယာရပငခြင ျပနလညအပႏေရးမ၀ါဒ စညးၾကပေဖာေဆာငရာမရရသည သငခနးစာတစခမာ ဆငးရသားမားအေနျဖင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးသည အစအစဥမားမတစဆင ေျမယာလကလမးမအသးခပငခြငကေတာငးဆရျခငးမရေစရန ေကးလကေနဆငးရသားျပညသမား၏ ေျမယာလကလမးမအသးခပငခြငက အားေပးျမႇငတငေပးသည မ၀ါဒမားႏင အျခားအစအစဥမားက ဆကလကဆပကင၍ အားေပးအားေျမႇာကျပရနလအပသည ကစၥရပျဖစသည။

ေနာကထပသငခနးစာတစခမာ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးသည အခြငအေရးႏင သတမတနယေျမတစခ၌ စညးၾကပေဖာေဆာငလကရသည အျခားစးပြားေရးလပငနးမားျဖစသည အထးသျဖငစးပြားျဖစစကပးေရး စမကနးႀကးမားႏင သယဇာတအရငးအျမစတးေဖာေရးလပငနးမားအၾကား ပြတတကလာႏငေျခရသည အလားအလာမားက ထထ၀င၀ငေလလာဆနးစစရာမ ထြကေပၚလာျခငးျဖစသည။ ကလဘယာအေတြ႔အႀက၌ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးမႈက လကခရရခသည ေတာငသလယသမားအမားအျပားသည ပဂၢလကရငးႏး ျမပႏသမား၊ သတႏငေရနတးေဖာေရးကမၸဏမားႏင ေတာငသမားက အပႏေပးလကသည ေျမယာမားက အၿပငအသးျပခြင ေတာငးခလကရသည အျခားဇာတေကာငမားေၾကာင မမတ႔ရရသည ေျမကြကမားကမမပငဆငသည ဥစၥာဓနအျဖစအသးခရာ၌ ျပနာေပါငးမားစြာက ရငဆငႀကေတြ႔ရလကရသည။ ဤကသ႔ေသာပဋပကၡမးက ရငဆငေကာလႊားရနအတြက ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးသည အစအစဥမားက အရနျမႇငေဖာေဆာငျခငးႏငအတ ေျမအသးခမႈက ေအာကေျခအဆင၌သာ အမားသေဘာတ သတမတဆးျဖတေလရသည နယေျမေဒသအလက အစအစဥေရးဆြထားသည စမခကမားက လကေလာညေထြျပငဆငသည သ႔မဟတ အသြငကးေျပာငးသညလပငနးမားကပါ တစၿပငတညး အားေပးအားေျမႇာကျပရန အထးတလညအႀကျပလပါသည။ ထခကနစနာခရသမား၏ အခြငအေရးမားက အကယတ၀ငျဖညဆညးေဆာငရြကလပါက ဆကစပဥပေဒမေဘာငမား (အထးသျဖငျပညတြငး)၊ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအစအမမားႏင အျခားေျမယာဆငရာယႏရားမားအတြငးရ အျခားလအပသည အသြငကးေျပာငးေရးလပငနးမားကပါ မျဖစမေနေဖာေဆာငရနလအပသည။

ကလဘယာအေတြ႔အႀကအားျဖင ရရသညတတယသငခနးစာသည လမႈေရးဆငရာ အခြငအေရးမားက အျပညအ၀ကငသးရန မညမအေရးႀကးေၾကာငး မးေမာငးထးျပလကရသည။ အမအခကငးကငးရပတညႏငေစရနအတြက ေျမရပငခြငျပနလညအပႏမႈက လကခရရသမားအေနျဖင အျပညအ၀ႏငငသားျဖစရန မျဖစမေနလအပၿပး ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးလပငနးစဥအတြငး ပးေပါငးပါ၀ငျခငးသည ထကသ႔ျပလပရန အေကာငးဆးအခြငအေရးတစချဖစသည။ သ႔ေသာလညး အစးရအာဏာပငမားသည ထခကနစနာသမားအား ကစားေပးရမည မမတ႔၏ တာ၀န၀တရားမားက လမႈေရးဆငရာ အခြငအေရးမားက ျဖညဆညးေဆာငရြက ေပးရသညတာ၀န၀တရားမားႏင ခနထးႏႈငးယဥေလရသည။ ပမနအားျဖင အစးရအရာရမားသည လမႈေရးဆငရာ အခြငအေရးမားက ရယခစားႏငေစရန လကရအစအစဥမားမ အကးခစားခြငရသမားအျဖစ ထခကနစနာသမားက ဥးစားေပးအလကသတမတ၍ ေျဖရငးေလရေသာလညး ေယဘယအားျဖင ရလဒမားက လေလာကမႈမရေၾကာငး ျပဆလကရသည။ ထကသ႔ေသာ မားေလမားထရသည နားလညမႈအလြက ေရာငလႊရနအတြက အစးရသည ထခကနစနာခရသမားအား၎တ႔၏ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အးအမႏင အစားအစာဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးမားက အျပညအ၀လကလမးမ ကငသးႏငေစမည အစအစဥသစမား ေရးဆြဖနတးမႈက အားေပးအားေျမႇာကျပရနလအပသည။

သငခနးစာအကဥးခပ

ဆငးရသားမားက အမနတကယမကႏာမသည ဘကစရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး၊ အသအမတျပေရးႏင ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရး အစအစဥ၏ အဓကလကၡဏာရပမားသည

၃၃

အမအခကငးကငး

ရပတညႏငေစရနအတြက

ေျမရပငခြငျပနလညအပႏမႈ

ကလကခရရသမား

အေနျဖင အျပညအ၀

ႏငငသားျဖစရန

မျဖစမေနလအပၿပး

ေျမရပငခြငျပနလည

အပႏေရးလပငနးစဥ

အတြငးပးေပါငးပါ၀ငျခငး

သညထကသ႔ျပလပရန

အေကာငးဆးအခြငအေရး

တစချဖစသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ဂြာတမာလာႏင ေတာငအာဖရက၌ ေပာကဆးလကရၿပး ကလဘယာအခငးအကငး၌ အလြနအားနညးလကရသည။ ဂြာတမာလာ၊ ေတာငအာဖရကႏင ကလဘယာအေတြ႔အႀကမားက ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမား၏ အခြငအေရးႏင ဒမကေရစထးနညးစကျဖစသည ေျမရပငခြငအခြငအေရးေတာငးဆမႈမားႏင အျခားအပယခထားရသည ထခကႏငေျချမငမားေသာ ဆငးရသားမား၏ ေတာငးဆမႈမားႏင အခတအဆကမရန အလြနအငမတနအေရးႀကးေၾကာငးျပဆလကရသည။ ေျမယာေပၚ၌ ဂဏသကၡာရရ ေအးခမးသာယာစြာေနထငႏငသညဘ၀မးက တညေဆာကရန ေတာငးဆလကရသမားႏင အခြငအေရးရပငခြငရသမားသည ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားသာ မဟတပါေခ။ တစခါတစရ၌ အထးသျဖင ျမနမာႏငငကသ႔ေသာ ရႈပေထြးသညအေျခအေနမး၌ လမား၏ ဒမကေရစထးနညးစက ေျမယာအခြငအေရးေတာငးဆမႈမားႏင ဂဏသကၡာရရ ရငသနေနထငခြငတ႔သည တစခႏငတစခထပလကရသည။ သ႔ပါေသာေၾကာင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး၊ အသအမတျပေရးႏင ေျမျပနလညခြေ၀ခထားေရးဆငရာ မ၀ါဒမားေျပာငးလလာေအာင စညးရးလႈပရားမႈက မညသညအခါမ သးျခားစ သ႔မဟတ တစသးပဂၢလပစျဖငပေဖာ၍ ကငတြယေျဖရငးမႈမျပဘ အၿမတမးလလ အတတကြ စေပါငးေဆာငရြကရန အလြနအေရးႀကးသည။ ထသ႔ျပလပရာ၌ မမတ႔ကယတင အ၀ငခြငက စညးရးျပငဆငထားသည ‘ဆငးရသားအေျချပ’ ေျဖရငးေရးနညးလမးမားက ေဆြးေႏြးေဖာထတရနရညရြယသည ‘ဆငးရသားအခငးခငး’ ေဆြးေႏြးတငပငမႈႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈအတြငး ပါ၀ငေဆာငရြကခြငရရေစရနႏင ေအာကေျခလထမား၏ လအပခကႏငကကညသည အခနႏင ေနရာက ႀကတငစစဥေနရာခထားႏငေစရန ႏငငေရးမဟာဗဟာမားအေပၚ လကခယၾကညမႈရလာေအာင ေဆာငရြကျခငးသည အဓကေသာခကျဖစသည။ ဆလသညမာ ဘကစထညသြငးစဥးစား၍ အားလးပါ၀ငမႈရေစသည ေျဖရငးေရးနညးလမးမားသည အျပငးထနဆးထခကနစနာခရသမားအားလး ေလာကနသငျမတ၍ အႏစသာရျပည၀သည ဘ၀မးျဖင အမနတကယ ဂဏသကၡာရရ အတတကြရငသနႏငေစသညဟ ဆလျခငးျဖစသည။

ရႈပေထြးသည ေရခေျမခမး၌ ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြင ျပနလညအပႏေရးက စတကးပေဖာျခငး -အေျပာငးအလျပလပႏငမည ခဥးကပေဆာငရြကမႈ နညးလမးဆသ႕

ေနရပစြန႕ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားသည အျပနအလနဆကႏြယလကရၿပး နကနကရႈငးရႈငး အျမစတြယလကရသည။

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငရေစသည အေၾကာငးရငးမားႏင အခငးအကငးမား ကြျပားျခားနားမႈသည အခ႕ေသာသမားအား ပ၍ေဘးေရာကသြားေစခၿပး ပမထခကရလြယကသြားေစသည သ႔မဟတ အျခားသမားထကပမ ဆငးရသြားေစလကရသည။ သ႔ျဖစ၍ ေျမယာထနးခပစမပငခြငက ျပနလညအပႏေပးျခငး၏ ေနာကပငးအကးဆကမားႏင သကေရာကမႈမားသည မတကြျပားသည လထလတနးစားမားအၾကား သသသာသာကြျပားျခားနားႏငပါသည။ လတတေလာ၌ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာရပငခြင ေတာငးဆမႈမားသည တညသညေျမကြကတစခတညးအေပၚ အၿပငေတာငးဆမႈမား၌ တစခအပါအ၀ငျဖစေနႏငသျဖင ေန ရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာေတာငးဆမႈမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကသညအခါ ပဋပကၡမားျဖစေပၚလာႏငသည။ ျဖစေပၚလာႏငေျခရသည ပဋပကၡအမးအစား (၄) မး၌ ၁) ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမားႏငအၿပငျဖစေနသည ခမးသာၾကြယ၀သမား/ျပညတြငးျပညပကမၸဏမားအပါအ၀င အဖြ႔အစညးမား၏ ေတာငးဆမႈမား၊ ၂) ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမားႏင အၿပငျဖစေနသည အႀကးစားသဘာ၀ထနးသမးေရး အဖြ႕အစညးႀကးမား၏ ေတာငးဆမႈမား၊ ၃) ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမားႏငအၿပငျဖစေနသည အစးရႏင အဆငဆငေသာဌာနမား၏ ေတာငးဆမႈမားႏင ၄) ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမားႏငအၿပင ေျမမယာမျဖစေနသည သ႔မဟတ အသအမတျပမခထားရသည အျခားအပယခထားရသည ထခကႏငေျချမငမားသမား သ႔မဟတ ဆငးရသားမား၏ ေတာငးဆမႈမား သ႔မဟတ ‘ဆငးရသားအခငးခငး’ ျဖစပြားသည ပဋပကၡမား ပါ၀ငလကရသည။

၃၄

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေနာကဆးတစခသည အဆးရြားဆးေသာ အေျခအေနမးျဖစသျဖင တတႏငသမေရာငလႊႏငရန ႀကးပမးသငသည။ ‘ဆငးရသားအခငးခငး’ ျဖစပြားသည ပဋပကၡသည ေရာငလႊမရသည ကစၥရပတစခမဟတေပ။ တငးမာမႈမားႏင ပဋပကၡက ဖနတးျခငး သ႔မဟတ မးေလာငရာေလပငေပးျခငး အထးသျဖင ဆငးရသားမား၊ ေဘးဖယခထားရသမားႏင အထခကလြယသမားအၾကားျဖစပြားမႈက ေရာငလႊႏငရနအတြက ေဘးဆးရနကာမားႏင လပငနးစဥအဆငမားက ေရးဆြခမတထားသငသည။ အထးသျဖင ေဘးဖယခထားရၿပး အထခကလြယသည လထလတနးစားမားႏင ဆငးရသားအစအဖြ႔အသးသး၏ မတကြျပားသည အသမား၊ လအပခကမား ႏင စတကးအပမကမားက အသအမတျပ၍ ဆငးရႏြမးပါးမႈမရသည အစအဖြ႕မားထက ဥးစားေပးအေလးထားသည ဒမကေရစထးနညးစက အားလးပါ၀ငမႈရသည ေစစပညႇႏႈငးေရးလပငနးစဥမားျဖစေၾကာငး ေသခာေစရန အထးတလညအေလးထားေဆာငရြကသငသည။

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားသည တစသးပဂၢလႏင အစအဖြ႕ပငျဖစသည။

ကမာၻအႏ႔ျဖစပြားခသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈ အေတြ႔အႀကမားက ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာရပငခြင အခြငအေရးမားက ျပနလညျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရန ေတာငးဆမႈသည ႏငငေရးမဟာဗဟာအမးအစားတစရပရပပါရရမျဖင အေထာကအကရလမမညမဟတေၾကာငး ျပဆလကရသည။ တစသးပဂၢလအခြငအေရးမားကသာ အေလးထားေတာငးဆသည မဟာဗဟာမားက အခြငထးခလတနးစားမားက အလြယတက ၿဖဖကႏငေၾကာငး ကလဘယာအေတြ႔အႀကက ေဖာျပလကရသည။ ထနညးတပင ရပရြာအစအဖြ႔ပင အခြငအေရးမးကသာ အေလးထားေတာငးဆသည မဟာဗဟာမားကလညး အခြငထးခလတနးစားမားက အလြယတက၀ါးၿမသြားႏငေၾကာငး ေတာငအာဖရကအေတြ႔အႀကက သကေသျပခၿပးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အမားျပညသႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ေဆြးေႏြးတငပငရန မျဖစမေနလအပျခငးျဖစသည။ တစသးပဂၢလႏင အစအဖြ႔ပငအခြငအေရးႏစခစလး ေပါငးစပပါ၀ငလကရသည ေျမယာအခြငအေရးေတာငးဆမႈက ခဥးကပေဆာငရြကရာ၌ လး၀ေဘးဖယခထားရႏငသည အထခကလြယသမားႏင ဆငးရသားမားက ဥးစားေပး၍ အမားဆးထခကခစားရမညသမား၏ အဓပၸာယျပည၀သည ပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင အျပနအလနေဆြးေႏြးတငပင၍ ဆးျဖတခကခမတရန မျဖစမေနလအပသည။

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားသည သးျခားရပတညျခငးမရသကသ႔ ပမကယျပန႔သည လမႈစးပြားေရးအခငးအကငးမားမ ကြထြကေနျခငးလညးမရေပ။

ေတာငအာဖရကအခငးအကငးက ‘ေျမယာႏငကြကြာေနထငေရး’၊ ‘ေကးလကဖြ႕ၿဖးတးတကေရး’ သ႔မဟတ ‘ၿမ႕ျပဖြ႕ၿဖးတးတကေရး’ ဟသည ေခတသစကမာၻ၏ ေခတၿပငစနေခၚမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရာ၌ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးရမျဖင လေလာကမႈမရေၾကာငး မးေမာငးထးျပလကရသည။ Cherryl Walker ေရးသားခသကသ႔ပင ေအာငျမငသည ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရး အစအစဥတစခသည ‘ဖႏပခပျခယျခငးႏင ဆငးရတြငးမ လြတေျမာကရနအတြက ရပပငးဆငရာ အေနအထားအခ႕ကသာ အေကာငးဆးျဖညဆညးေပးပါလမမည။’၆၄ ထ႔ေၾကာင ေနရပျပနလထလတနးစားမား ေရရညတညတခငၿမသည လမႈအဖြ႔အစညးမားက တညေဆာကႏငေစရန ၎တ႔၏အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားက ေရတေရရညထထေရာကေရာကအေထာကအကျပသည လမႈေရးႏင စးပြားေရးမ၀ါဒမားက တတကကေရးဆြခမတထားသငသည။ ယငးတ႔၌ အေျခခအသကေမြး၀မးေကာငးမႈ၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးဆငရာလအပခကမားအျပင ဆကစပအေျခခအေဆာကအအမားႏင ဖြ႔ၿဖးေရးရနပေငြမားကပါ ျဖညဆညးေထာကပေပးသငသည။ အေဟာငးေဆြးျမညေနသည အမမားက ျပငဆငတညေဆာကျခငးႏင အျခားသမား၀ငေရာကလပကငမႈမရသည ဆးျခအျပညျဖစေနသည စကပးေျမ

၃၅

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

မားက ရငးလငးေဖာထတျခငးတ႔ႏင ဆကစပသည စနေခၚမႈမားက ရငဆငအတႏငေစရန ေနရပျပနသမား၏ လကငငးလအပခကမားက တးျမႇငေထာကပေပးရနလအပသညဟ ဆလျခငးျဖစသည။ ျပနလညျပငဆငတညေဆာကရန လအပသညအတငးအတာသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမား၏ ေနရပျပနေရးအတြက အႀကးမားဆးေသာ အဟန႔အတားတစချဖစေနတတသျဖင ေလာတြက၍မရစေကာငးေပ။

ေျခေျချမစျမစရ၍ အားလးပါ၀ငမႈရၿပး ရႈေထာငေပါငးစမ ၀ငး၀နးအေထာကအကျပထားသည ခငမာအားေကာငးေသာ တာထြကမတတစခရရန လအပလကရသည။

ေ႔ရတြငေဖာျပခသည ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရး အေတြ႕အႀကမားက ျပနေျပာငးဆငျခငျခငးအားျဖင သငယရရသည အေရးႀကးသငခနးစာတစခမာ အမးသားအဆငႏငငေရးစကား၀ငးမား၌ ေဆြးေႏြးျငငးခနလကရသည ‘ေအာငျမငမႈအတငးအထြာမား’ သည ေျမအသးခမႈပစမား၊ စးပြားေရးႏင လမႈအသကအ၀နးမားအေပၚ အပတျပငးရကခတမႈမားရေနသည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ နယေျမေဒသအလက အခငးအကငးမားႏင အၿမတမးလလ ကြလြေနေလရသည ကစၥရပျဖစသည။၆၅ ယငးအတြကအေျဖသည ‘မတကြျပားသည အခငးအကငးအလက ကငတြယေျဖရငးျခငး’ ျဖစေသာလညး ေျဖရငးေဆာငရြကမႈနညးလမးမားက အၿမလလထင သာျမငသာရလမမညမဟတပါ။ သ႔ေသာလညး အထကေအာကအာဏာရငဆနသည ခဥးကပေဆာငရြကမႈ နညးလမးမားသည အလပမျဖစရမမက ၎တ႔ေျဖရငးရန ရညရြယသညကစၥရပထကျပနာက မလလားအပဘ ပမႀကးထြားလာေစမညျဖစေၾကာငး ကနးေသလကရသည။ ယငးအစား လအပလကရသညအရာမာ ရပထရြာထႏင ရပရြာအခငးခငးအၾကားရ စတကးလလားခကမား၊ အသငးအဖြ႔မား၊ ရငးႏးျမႇပႏမႈမား၊ အေလအထမား၊ အသပညာဗဟသတမား၊ လအပခကမားႏင ဥးစားေပးဆငရာကစၥရပမားက ေဆြးေႏြးညႇႏႈငး အေျဖရာႏငေစသည အ၀နးအ၀ငးႏင လပငနးစဥမားက ေရးမဆြကတညးက တစဆငခငးစႀကတငျပငဆငသည ခဥးကပေဆာငရြကမႈနညးလမးမားပငျဖစသည။

ျမနမာႏငငအတြငး ျဖစပြားလကရသည အလားတႀကးပမးအားထတမႈမား၌ အပစအခတရပစထားသည ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU) ၏ ေျမယာမ၀ါဒျပျပငေျပာငးလေရးႏင ေခတႏငတစေျပးည လကေလာညေထြျဖစေစရန အားလး၏ပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင အကယတ၀ငျပငဆငေျပာငးလသည လပငနးစဥတ႔ႏင ဆကစပလကရသည လပငနးစဥမားပါ၀ငလကရသည။၆၆ အျခားႏငငမားရ သာဓကမား၌ ‘သးသန႔ေတာငသလယသမားနယေျမမား’ သတမတထေထာငသည ကလဘယာႏငင၏ စြန႔ဥးလပေဆာငခကသညလညး တစခအပါအ၀ငျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ အားထတမႈမား၌ တကရကပတသကပါ၀ငခသမား၏ ေျပာဆခကအရ သးသန႔ေတာငသလယသမားနယေျမမား (PRZs) သည စနစတကဖြ႔စညးျပငဆငထားသည ေတာငသအသကအ၀နးမား အတတကြစေပါငး၍ မမတ႔၏ ပငနကနယေျမအတြငးရ အရငးအျမစမားက အသးခပငခြင၊ ခြေ၀ေနရာခထားပငခြငႏင စမအပခပပငခြငအာဏာက ေတာငးဆသည လမႈေရး-ႏငငေရးဆငရာႏင နယေျမပငနကဆငရာ စမကနးတစခ သ႔မဟတ ဖြ႕စညးတညေဆာကပတစချဖစသည။ ထ႔အျပင ယငးတ႔သည ေျမယာအေရးအတြက သကဆငရာဥပေဒမေဘာငမား ေျပာငးလလာေစရန ႏစရညလမား ႀကးပမးအားထတလာခၾကသည လထလႈပရားမႈလပငနးစဥ တစစတစစအားေကာငးလာရာမ ေပၚထြကလာသည အသးအပြငတစခလညးျဖစသည။

PRZs အရြယအစားႏင ပ႕ႏ႔ျဖစထြနးမႈသည ေတာငသလထလတနးစားမား၏ စညးရးေဆာၾသေရး စြမးေဆာငရည၊ စရကလကၡဏာ၊ အငနးအတာႏင သဓ႒ာနခငမာမႈအေပၚ မတညလကရသည။ ၂၀၁၃ ခႏစအထဆပါက ကလဘယာ၌ ထကသ႔ေသာနယေျမစစေပါငး ေျခာကခအထရလာၿပး အေသးဆးနယေျမသည ၂၂ ဟကတာခန႔ရၿပး အႀကးဆးနယေျမသည ဟကတာသနးထက၀ကမရသည။ နယေျမအားလးသည ‘စကပးေရးအေျခခအမေထာငစမား’ ေပၚ အေျခခထားျခငးျဖစၿပး ေဒသတြငးစကပးေရးေဂဟစနစအရ မသားစတစခမ ဂဏသကၡာရရ ေနထငလပကငစားေသာကရနလအပသည အနညးဆးႏင အမားဆးေျမယာပမာဏအတငး

၃၇

အထကေအာက

အာဏာရငဆနသည

ခဥးကပေဆာငရြကမႈ

နညးလမးမားသည

အလပမျဖစရမမက

၎တ႔ေျဖရငးရန

ရညရြယသညကစၥရပထက

ျပနာကမလလားအပဘ

ပမႀကးထြားလာေစမည

ျဖစေၾကာငးကနးေသလက

ရသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ခြေ၀ခထားေပးျခငးျဖစသည။ ဤကသ႔ စစဥေနရာခထားသည အေျခခမမားသည ‘Latifundio’ ပစႏင (ဥပမာ ‘အကးအျမတျဖစထြနးမႈမရသည ဧရာမေျမေနရာ’၆၇) တကရက၀ေရာဓျဖစေနသညအျပင လေပါငး ၅ သနးေကာက ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငေစခၿပး ေျမဟကတာေပါငး ၈ သနးေကာက ေမာငပငစးတတငးခတသညရလဒမး ျဖစေပၚေစခသည ေျမယာ၀၀ါဒအစြနးႏစဖကကြျပားမႈက ေနာကျပနလနသြားသညအထ တြနးလနပစရန လအပသညအေရးကစၥက လကေတြ႕ရပလးေဖာမႈေၾကာင ေပၚထြကလာျခငးျဖစသည။ အေကာငအထညေဖာမႈ အရနရလာသညႏငအမ PRZs သည စးပြားေရးတရားမတမႈ၊ သဘာ၀ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏင တရား၀ငအစးရ လပငနးစဥမားႏင မ၀ါဒမားအားျဖင အသအမတျပမႈရရေအာင အခငအမာခတဆကေဆာငရြကရန ႀကးပမးလာခသည။ သ႔ပါေသာေၾကာင PRZs ၌ ေသေရးရငေရးတမအေရးပါသည ‘သငတငမတစြာ ရငသနေနထငႏငေရး’ (buen vivir) ေပၚ အေျချပ၍ အလြနကြျပားျခားနားသည တာထြကလပေဆာငခကမား၊ ေထာကပပ႔ေဆာငေရးႏင ဥးစားေပးက႑အမးမး ေပါငးစပပါ၀ငလကရသည။

IDP ေျမယာအခြငအေရးအတြက ဌာနပငးဆငရာ အေထာကအပမားလအပသည။

အမးသားအဆင မ၀ါဒမားႏင လမးညႊနခကမားသည မညသညေနရာ မညသညအခါသမယတြငမ ေဒသအလကသးျခားဆနသည အခငးအကငးမား၊ စတကးအပမကမားႏင အလအေလာကအ၀ငဂြငက ျဖစေနေလမရေပ။ သ႔ေသာလညး တစခနတညးလလ၌ အမးသားအဆငဌာနမားအေနျဖင ဒမကေရစထးနညးစကျဖစၿပး အားလးပါ၀ငေဆာငရြကမႈရသည ေျမယာမ၀ါဒေရးဆြျပငဆငျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး၏ အစတအပငးတစချဖစသည ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရးတ႔က အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရာ၌အျပသေဘာဆနဆနပပးကညေပးႏငသည ႀကးပမးအားထတမႈမားက မျဖစမေနခမတကငသးရနလအပသည။ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး မ၀ါဒမားႏင အစအစဥမားက ႀကးၾကပအပခပရသည ဌာနမားႏငစပလဥး၍ အေရးပါသည ႏငငေရးဆငရာ ေမးခြနးမားေမးျမနးရန လအပေနဆျဖစသည။ ဌာနအလက လပပငခြငမားႏင ပတသက၍ မညကသ႔ကန႔သတမည သ႔မဟတ မညကသ႔ေပါငးစပမညနညး။ တာ၀နခမႈႏင ပတသကလာပါကလညး တာ၀နခမႈယႏရားသည စးပြားေရးက မညမအထအသားေပး၍ ဆငးရသားမားက မညမအထ အသားေပးထားသနညး။ ရပငခြငေတာငးဆခကမားက စစစထနးေကာငးမည မ၀ါဒပငးဆငရာ မေဘာငမားက မညမအထ ေစးကြကကအသားေပး၍ မညမအထ လထက အေျချပထားသနညး။ လပငနးေဖာေဆာငမႈအတြက ခြေ၀ခထားရနေမာမနးထားသည ၀နထမးမားႏင ဘ႑ာေငြမား မညမအထလေလာကမႈရသနညး။

ႏငငတကာလ႔အခြငအေရး၏ အားေပးလႈ႕ေဆာမႈႏင လမးညႊနတ႔႔က ရာေဖြၾကညရႈျခငး

ယေန႔ေခတမကေမာကကမာၻ၌ ကငသးလကရသည တညဆႏငငတကာလ႔အခြငအေရးကငထးမားအတြငး၌ စထားရေလာကသည အားေပးလႈ႕ေဆာမႈႏင လကေတြ႕ကသညလမးညႊန အေျမာကအမားပါရေနသျဖင ထထ၀င၀င ေလလာၾကညရႈရနသာလအပပါသည။ ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးကစၥရပမားက လပကငေဆာငရြကလကရသမားအမားအားျဖင ရညညႊနးကးကားေလရသည ႏငငတကာကငထးမား၌ ကမာၻလးဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး (UDHR)၊ အျပညျပညဆငရာ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ပဋဉာဥစာခပ (ICESCR)၊ ၁၉၉၈ ခႏစ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား (Deng အေျခခမမား)၊ ၂၀၀၅ ခႏစ စစေဘးဒကၡသညမားႏင ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမားအတြက အးအမ၊ ေျမယာႏင ပစၥညးဥစၥာျပနလညအပႏေရးဆငရာ ကလသမဂၢအေျခခမမား (Pinheiro အေျခခမမား)၊ ၂၀၀၇ ခႏစ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအေျချပ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈမားႏင အတငးအကပ ေမာငးထတမႈဆငရာ အေျခခလမးညႊနမားႏင အေျခခမမား၊ ႏင ၂၀၀၇ ခႏစ ကလသမဂၢ ဌာေနတငးရငးသားအခြငအေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး

၃၈

အမးသားအဆငဌာနမား

အေနျဖင ဒမကေရစ

ထးနညးစကျဖစၿပး

အားလးပါ၀ငေဆာငရြကမႈ

ရသည ေျမယာမ၀ါဒ

ေရးဆြျပငဆငျခငးႏင

အေကာငအထညေဖာျခငး၏

အစတအပငးတစချဖစသည

ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြင

ျပနလညအပႏေပးေရးတ႔က

အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကရာ၌

အျပသေဘာဆနဆန

ပပးကညေပးႏငသည

ႀကးပမးအားထတမႈမားက

မျဖစမေနခမတ

ကငသးရနလအပသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

(UNDRIP) တ႔ ပါ၀ငလကရသည။ ဤကငထးမားႏင အျခားလ႔အခြငအေရးဆငရာ စခနစႏႈနးမားသည ကမာၻတစလႊားတးပြားလာေနသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမားအေရး အထးသျဖင တနးတညမမႈမရသည စးပြားေရးလပငနးမားႏင လယယာဥယာဥျခေျမသမားမားအၾကား ျဖစပြားသည ပဋပကၡအခငးအကငးမားက ကငတြယေျဖရငးရနလအပမႈက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာမ ေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။၆၈

မညသ႔ဆေစ ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဥပေဒ၌ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈ၏ သးျခားျဖစသညျခားနားမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရနႏင ကစားေရးနညးလမးမားက ရာေဖြရန ေျခလမးကကလမးေနလငကစား ထထ၀င၀င ပတသကဆကႏြယလကရၿပး မကကြယျပထား၍ မရႏငသည ေျမယာအေရးကစၥမား၏ ကယျပန႔သညအခငးအကငးႏင ခတဆကေနသည ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးက ကငတြယေျဖရငးရာ၌ လြနစြာေႏးေကြးေနဆပငျဖစသည။ ဤေနရာ၌ ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ေပၚထြကလာသည လတတေလာအျဖစဆး ကငထးတစချဖစသည အမးသားစားနပရကၡာဖလေရး အခငးအကငးေပၚ (‘လပပငခြငလမးညႊနခကမား’ ဟလညး ေခၚၾကသည) အေျခခ၍ ဆႏၵအေလာက ေျမယာ၊ သားငါးႏင သစေတာလပပငခြငတ႔က တာ၀နယမႈရရ အပခပစမေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားက အထးတလည စတအားတကၾကြဖြယရာအတျဖစေနသည။ ဥးတညရညမနးခကက ခမတေပးသညအျပင လပပငခြငလမးညႊနခကမားသည တမကြျပားျခားနားသည ေျမရပငခြငျပန လညအပႏေရးဆငရာကစၥရပမားက ပမကယျပန႔သည မေဘာငရပ၀နးမးျဖင ခဥးကပေဆာငရြကႏငသညအထ ကယျပန႔ျပညစမႈရေနသည။ ရလဒအေနျဖင လပပငခြငလမးညႊနခကမားႏင အျခားဆကစပလ႔အခြငအေရးကငထးမားက ေဖာေဆာငျခငးျဖင ေနရပစြန႔ခြာခရသမားအတြက အသအမတျပျခငးႏင ေျမျပနလည ခြေ၀ခထားေပးျခငးတ႔ႏင စပလဥးသည ေနရပျပနျခငးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးျခငးတ႔က ကငတြယေျဖရငးမည မ၀ါဒမားႏင ဥပေဒမေဘာငမားက ေ၀ဖနဆနးစစရာ၌ ကြာဟေနသည ယေပါကမားႏင အားနညးခကမားက ေလလာဆနးစစေစႏငပါသည။

အဆးစြနေျပာရမညဆလင IDPs ႏင ဒကၡသညမား၏ ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး လအပခကက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာ၌ အေရးအႀကးဆးအခကမာ နညးပညာပငးဆငရာ သတငးအခကအလကမား၊ ဥပေဒအရ တရား၀ငျဖစသည လပထးလပနညးမားႏင စာရြကေပၚ၌သာရေနသည ႏငငတကာစခနစႏႈနးမားက ေကာလြနၾကညရႈရနလအပျခငးျဖစသည။ အျမငအားျဖင သပြတအသဖြယလမရႈပလကရၿပး အေႏာကအယကျဖစႏငေသာလညး အဆပါႏငငတကာယႏရားမားသည အသးခတတပါက အကးရလာေစႏငပါသည။ ယငးတ႔အေနျဖင အေျပာငးအလျမန၍ ခန႔မနးရခကခသည ေစစပညႇႏႈငးမႈ၏ တကယႏငငေရးလပငနးစဥမားက အစားထးႏငျခငးေတာမရေပ။ ယခအခန၌ အလအပဆးကစၥရပသည ေကးလကေန လကလပလကစားမားအတြက မမတ႔၏ ေဒသအခငးအကငးအလက ရငဆငႀကေတြ႔ရလကရသည သးျခားအေျခအေနမားက ကငတြယေျဖရငးရန၊ ရညမနးခကထားရန၊ အျပနအလနေဆြးေႏြးအေျဖရာရန၊ အနာဂတစတကးႏင အစအစဥမားက အတတကြေရးဆြခမတရနႏင လကေတြ႕ႀကေတြ႕ခစားရလကရသည ေအာကေျခလထမား ေနေပာထငေပာရေစသည ေဒသတြငးအဓပၸာယဖြငဆခကမားႏင စညးကမးသတမတခကမား အေပၚအေျခခကာ စစမနသညေျဖရငးေရးနညးလမးမားျဖင လမႈေရးအရတရားမတမႈရ၍ အားလးပါ၀ငမႈရေသာ ဒမကေရစထးနညးစကျဖစသည အကးရလဒမားက ေစစပညႇႏႈငးရန ခြငျပေပးသည လပငနးစဥမားက ပးေပါငးတညေဆာကရာ၌ တကရကပါ၀ငေဆာငရြကခြငရရေစသည ႏငငေရးအခငးအကငးမ းျဖစသည။ IDPs မား၏ ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရးက ဘယေသာအခါမ နညးပညာပငး-လပထး လပနညးပငးဆငရာ ယတေဗဒသေဘာတရားအေပၚ အေျခခ၍ ေမာငးႏငမႈမျပစေကာငးေပ။ ယငးအစား ‘လထပငနယေျမေဒသ’ သစမားက အတတကြတညေဆာကမည လမႈေရး-စးပြားေရး-ႏငငေရးဆငရာ စမကနးႀကးမား၌ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမားကယတင ပါ၀ငေဆာငရြကႏငေစရန ထညသြငးေပါငးစပေပးသည ကယျပန႔ေသာျပျပငေျပာငးလေရး ယတေဗဒသေဘာတရားကသာ အစားထးကငသးသငသည။ ဤစနေခၚမႈသည ဆယစႏစေပါငး ခႏစခစာမ ျပညတြငးလကနကကငပဋပကၡဒဏ ခလာခရသည ျမနမာႏငငသႏငငသားမား လကရရငဆငႀကေတြ႕ေနရသည အခကအခတစချဖစေနသည။

၃၉

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

အဓကကသည အသးအႏႈနးမားႏင သေဘာတရားမားအႏစခပ

ေနရပျပနျခငး ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးျခငး (ပစ ၁)

အသအမတျပျခငး (ပစ ၂)

ေျမျပနလညခြေ၀ ခထားေပးျခငး (ပစ ၃)

ဘာလ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရၿပးေနာကပငး ေနရပျပနမႈအတြက စညးမဥးစညးကမး မားသတမတရန

အနမဆး ‘မမ၏ သေဘာဆႏၵအေလာကေဘးကငးလျခစြာျဖင ဂဏသကၡာရရေနရပျပနရန’

ခြျခားဆကဆမႈမျပေရးႏင လျခေရးဆငရာညႊနးကနးမား ေရးဆြျပငဆငရန

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈက ကစားေပးရန

ျဖစႏငသညအေျခအေနတငး၌ အဆးရြားဆး လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား မျဖစေပၚမ နဂအေျခအေနအတငးျပနလညထေထာငေပးရန

အသအမတမျပျခငးႏငေျမယာအာမခခကကငးမမႈက ကစားေပးရန

ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမယာလပပငခြင စနစမားက အသအမတျပမႈအပါအ၀င ေကးလကေန လကလပလကစားမား၏ ေျမယာဆငရာ လ႔အခြငအေရးက ဥပေဒအရ ကယကယျပန႔ျပန႔အသအမတျပေပးရန

ႏင - ၎တ႔၏ ေျမယာေပၚ၌ ဆကလကေနထင၍ အရညသျဖင ဂဏသကၡာျပည၀သညဘ၀မးကတညေဆာကႏငေစရန အေထာကအကျပသညဆငးရသားဗဟျပ လထေရးရာမ၀ါဒမားအားျဖင အသအမတျပမႈက ကားကန ေပးရန

ေျမတနးတမညမမႈႏင ေျမမယာမ ျဖစျခငးက ကစားေပးရန

ေျမယာလက၀ါးႀကးအပမႈက တြနးလန၍ ထပမျဖစပြားျခငးမရေစရန အားလးတစေျပးည ပငဆငခြငရသည အျမငဆးပငဆငမႈပမာဏ ကန႔သတထားရရန

ႏင - သကေတာငသကသာရသညဘ၀မးပငဆငႏငေစရနေကးလကေန လကလပလကစားမသားစမား အားလးအတြက အနမဆးပငဆင ရမည ေျမယာပမာဏ သတမတ ထားရရန

ႏငငတကာ ရငးျမစမား

UDHR (ပဒမ ၁၃)၊ Deng (အပဒ ၂၈)၊ Pinheiro အေျခခမမား (အပဒ ၁၀)၊ လပပငခြငလမးညႊနခကမား(အပဒ ၂၄.၅ ႏင ၂၅.၅)

UNDRIP (ပဒမ ၂၆(၁-၂))၊ Pinheiro အေျခခမမား (အပဒ ၂)လပပငခြငလမးညႊနခက မား (အပဒ ၄.၉၊ ၁၄.၁-၄၊ ၂၄.၂၊ ၂၅.၂)

UDHR (ပဒမ ၁၇)၊ UNDRIP အးအမဆငရာအခြငအေရး၊ အစားအစာဆငရာအခြငအေရး၊ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအေျချပ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငမႈမားႏင အတငးအကပ ေမာငးထတမႈဆငရာ ကလသမဂၢလမးညႊနခကမားလပပငခြငလမးညႊနခကမား

UDHR(ပဒမ ၂၂၊ ၂၅)အစားအစာဆငရာ အခြငအေရး(မမကယက ေကၽြးေမြးျပစပငခြင)FAO ၏ လေလာကမတသည အစားအစာရရပငခြင အခြငအေရးက တးတကေသာနညးလမးျဖင ကငသးမႈက အေထာကအကျပသည လမးညႊနခကမား (အပဒ ၈)ILO၆၉ ပဋဉာဥစာခပအမတ ၁၆၉UNDRIP (ဌာေနတငးရငးသားမား ၏ ေျမယာဆငရာ လ႔အခြငအေရး)ICESCR အေထြေထြသးသပခက အမတ ၄ (၈ င)လပပငခြငလမးညႊနခကမား (၁၅.၁-၃))

၃၉

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေနရပျပနျခငး ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးျခငး (ပစ ၁)

အသအမတျပျခငး (ပစ ၂)

ေျမျပနလညခြေ၀ ခထားေပးျခငး (ပစ ၃)

ျပညတြငးရငးျမစ မား

၂၀၁၅ ခႏစ KNU ေျမယာမ၀ါဒ(၁.၁.၈၊ ၁.၂. ၁-၂၊ ၁.၂.၅-၆၊ ၁.၄.၁၄၊ ၄.၂ တစခလး)

၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရလ၊ NLUP (အခနး ၃ အေျခ ခမမား၊ ၈-က၊ ၈-ဃ၊ ၈-ဇ၊ အပငး ၅-၃၈)

KNU ေျမယာမ၀ါဒ (၂.၃.၃၊ ၃.၉.၄-၅)

၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရ NLUP (၆-ဂ၊ ၇-ဂ၊ ၈-က၊ ၂၉-ဃ၊ ၂၉-င)

KNU ေျမယာမ၀ါဒ (၄.၃.၁၊ ၃.၇.၃)

‘ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး အခြငအေရးက ျဖညဆညးေဆာကရြကေပးျခငး’ ဆငရာ လထညလာခ

၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလ ၈ ရကေန႔ရနကန

ပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမားအတြက လပကငေဆာငရြကလကရသည ရပရြာေခါငးေဆာငမားႏင အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးေပါငး ၂၅ ဖြ႔မ ကယစားလယသးဆယငါးဥးသည ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလ ၆-၇ ရကေန႔တြင ရနကနၿမ႕၌ ကငးပခသည ‘ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရး အခြငအေရးက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးျခငး’ ဆငရာ အလပရေဆြးေႏြးပြသ႔ တကေရာကပါ၀ငခၾကၿပး ဇြနလ ၈ ရကေန႔တြင လထညလာခတစရပက ဆကလကကငးပခၾကသည။

အလပရေဆြးေႏြးပြသည ပဋပကၡေၾကာငေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ အးအမ၊ ေျမယာႏင ပစၥညးဥစၥာဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးမားက ျပနလညျဖညဆညးေပးရနအတြက မ၀ါဒေျပာငးလလာေအာင စညးရးတကတြနးႏငမည အ၀နးအ၀ငးတစခဖနတးရန ရညရြယချခငးျဖစသည။ ကယစားလယမားသည ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမအသးျပမႈအေလအထမားႏင လပပငခြငစနစမားသာမက ႏငငအ၀မးပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ကစၥရပမားႏင ဆကႏြယပတသကလကရသည ကစၥရပမားအပါအ၀င ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးစ ခနစႏႈနးမားႏင ဆကစပလကရသည အဓကဥးစားေပးမားႏင အေျခခမမားက ၀ငး၀နးေဆြးေႏြးခၾကသည။

ကယစားလယမားအၾကား အဓကကသည ဘအေျခခမမားႏင ေထာကခအႀကျပခကမားက ေရးဆြျပငဆင၍ သေဘာတခၾကသည။

၁။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမားသည မမတ႔၏ ေနရငးရပရြာ ေဒသမား သ႔မမသေဘာဆႏၵအေလာက ေဘးအႏရာယကငးကငးျဖင ဂဏသကၡာရရေနရပျပနႏငသည အခြငအေရးရသည။

၄၀

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

၂။ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေရရညတညတသည ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညေနရာခ ထားေရးသည ႏငင၏ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင အမးသားျပနလညသငျမတေရး၏ ေသာခကအခရာျဖစသည။

၃။ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမားသည မမတ႔၏ နဂေနရငးရပရြာေဒသမားရ မမတ႔၏ အးအမ၊ ေျမယာႏင ပစၥညးဥစၥာဆငရာ ရပငခြငအခြငအေရးမားက အျပညအ၀ျပနလညခစားပငခြငရသည။

၄။ ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးဆငရာ အခြငအေရးမားက ကနးေသအသကျပနသြငးႏငရနအတြက မတရားသျဖင တစဖတသတသမးဆညးထားသည ေျမယာမားက မလပငရငမားလကသ႔ ျပနလညအပႏေပးရမည။

၅။ ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ဆးျဖတခကခမတမႈ လပငနးစဥအဆငတငး၌ ေဒသခလထ ႏင ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေကာငးစြာႀကတငအသေပး ေဆြးေႏြးတငပငထား သည လြတလပေသာသေဘာတခြငျပခက မျဖစမေနပါရရနလအပသည။

၆။ တပစခနးမားရပသမးျခငး၊ နဂေနရငးေကးရြာမားအတြငးႏင အနး၀နးကငရ ေျမျမႇပမငးမားက တငးတာအမတ အသားျပ၍ အျမနဆးရငးလငးဖယရားေရးသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေဘးကငး လျခစြာျဖင ဂဏသကၡာရရေနရပျပနေရးအတြက ပဓာနကသညေသာခကျဖစသည။

၇။ တပမေတာ၊ လကနကကငအဖြ႔အစညးမားႏင ပဂၢလကက႑မား၏ ေျမယာသမးဆညးမႈႏင ‘အစမးေရာင လယမႈ’ တ႔သည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင အမးသားျပနလညသငျမတေရးက ထပါးျခမးေျခာကလကရသျဖင ခကျခငး ရပတန႔ရမည။

၈။ ပဋပကၡဒဏသင နယေျမေဒသမားရ ျပညတြငးႏင ႏငငျခားတကရကရငးႏးျမႇ ပႏမႈမားအပါအ၀င ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စမကနးမားအားလးက ဆငးငထားရနလအပသည။

၉။ ေျမႏငဆကစပသည မ၀ါဒမား၊ ဥပေဒသမားႏင လပထးလပနညးမားအားလး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသည လထလတနးစားမား၏ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရးဆငရာ အခြငအေရးက ထငဟပရမညျဖစသကသ႔

တငးရငးသားနယေျမေဒသမားရ ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမအသးျပမႈအေလအထမားႏင လပပငခြငစနစမားႏငပါ ကကညမႈရရမည။

ဆယစႏစ ၇ ခစာမ တငးရငးသားပဋပကၡႏင ျပညတြငးစစမးေတာကေလာကချခငးသည ျမနမာႏငငအတြငး မတငးေနထငလကရသည ဘ၀ေပါငးမားစြာႏင အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအေပၚ ဆးဆးရြားရြားထ ခကပကစးေစခသည ေနာကဆကတြဂယကရကခတမႈက ယေန႔တငခစားေနရဆျဖစသည။ လကရအခန၌ ႏငငအတြငး ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသဥးေရ ၁.၁ သနးေကာရသညအနက အမားစသည တကပြအမားဆးျဖစပြားရာ နယစပေဒသတစလႊားရ တငးရငးသားနယေျမေဒသမားမ နယခတငးရငးသားမားျဖစၾကသည။ ကာလယႏရားႀကးႏငအတ ျပညတြငးစစျဖစပြားသည အခငးအကငးပစအမးမး ေျပာငးလသြားခၿပး မတကြျပားသည အစးရအတကအကအလက နယေျမေဒသမားလညး လကပါေျပာငးလသြားခသည။ ရလဒအေနျဖင IDPs ႏင စစေဘးဒကၡသညအကပအတညးႏင ယငးတ႔ကတန႔ျပနေျဖရငးပနညးလမးမားသညလညး မတကြျပားသည နယေျမေဒသအလက အခနအခါအလကေျပာငးလလာခသည။ ဤအကပအတညးကာလတစေလာက ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ

နဂးခပသးသပခက

၄၁

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

စစေဘးတမးေရာငသမား၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာ၌ နယခအဖြ႔အစညးမားက အလြနအေရးပါသည ပငမေကာရးအျဖစပါ၀ငခၾကသည။

ေျမသည ေရစးေရလာလမးေၾကာငးမား၊ ေရေ၀ေရလနယေျမမား၊ သားငါးမား၊ သစေတာမား၊ စားကကေျမမား၊ အးအမ၊ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးဆငရာ ပရ၀ဏမားအပါအ၀င အျခားသယဇာတအရငးအျမစမားႏင လးေပါငးေရာေထြး၍ အတတကြျဖစတညလကရသည။ သ႔ျဖစ၍ ေျမယာထနးခပစမမႈပစသည နယခမား၏ ဘ၀မားႏင အရတရားမားက နားလညသေဘာေပါကေစသည ျပတငးတခါးတစချဖစသည။ သ႔ေသာလညး ေျမယာသည လအမးမ းအတြက အဓပၸာယအမးမးေဆာငလကရသည။ အသအမတျပမခရဘ ေျမမယာမျဖစေနသည ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငခရသမားအတြက ေျမယာသည စးပြားဥစၥာသကသကထက ပမေလးနကသည။ သ႔ေသာလညး မကေမာကေခတ ရးရာအစဥအလာ ေျမအသးျပမႈပစအမားအျပားႏင အဓပၸာယမားသည ၾသဇာအာဏာႀကးမားသည စးပြားေရးႏင ႏငငေရးအငအားစမား၏ ၿခမးေျခာကဖအားေပးမႈမားက ရငဆငႀကေတြ႔ရလကရသည။ ျမနမာႏငင၌သာမက ကမာၻတစလႊား၌လညး ေျမယာလကလမးမအသးခပငခြငႏင ထနးခပစမပငခြငအတြက ရနးကနလႈပရားမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစပြားလကရသည။ ယခငကထကပ၍ မညသက မညသညေျမက မညသညရညရြယခကအတြကမညသညအခြငအေရးျဖင မညမၾကာေအာင အသးျပႏငသနညးဟသည အဓကေမးခြနးကပမတြနး၍ ေမးျမနးရနလအပလာေနၿပျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ ရနးကနလႈပရားမႈမားက ကမာၻေနလထမားႏင ႏငငေပါငးမားစြာ၏ အနာဂတက အဆးအျဖတေပးသြားမညျဖစသည။

ျမနမာႏငင၏ ေျမယာက႑အတြငး ျဖစပကေနသည ကစၥရပမားသည ႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင ဒမကေရစ ေရ႕အလားအလာႏင ခြျခား၍မရႏငေအာင ဆကစပလကရသည။ IDPs မား၏ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြင ျပနလညအပႏေရးဆငရာ သေဘာတရားႏင ျဖစေပၚေျပာငးလမႈမားသည ေလဟာနယထမ အမတမထင ျပတကလာျခငးမးမဟတေပ။ ေျပာရမညဆလင ၎တ႔သည မတညမၿငမျဖစေစသည ဖအားမား သကေရာကလကရသည ကယျပန႔ေသာအခငးအကငးမး၌ ေပၚေပါကလာၿပး နယစြနနယဖားႏင ေကးလကေရခ ေျမခအလက အစအစဥတက သးျခားစျပနလညပေဖာေပးႏငသည အငအားစမားစစညးမရာမ ေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ အထးတလည ထခကခစားခရသမားျဖစလငကစား ယေန႔ႏငငအတြငး၌ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငခရသမားသညသာ ထခကနစနာခရသညမဟတပါ သ႔မဟတ ေျမယာလအပသည မဟတပါ။ သ႔ပါေသာေၾကာင ျပနာကေျဖရငးရနအတြက ပမကယျပန႔သည ေျမယာပစာၦႀကးထမ ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးကသာ သးျခားခြထတျခငးသည အေျခအေနက ပမဆးရြားသြားေစႏငပါသည။ ေျမႏင ပတသက၍ ၀၀ါဒအစြနးႏစဖကကြေနသည အခငးအကငးမး၌ အမးသားအဆငႏငငေရး ရပ၀နးႏင နယခလထလတနးစားမားအတြငးရ အျခားစနေခၚမႈမားက ကငတြယေျဖရငးမႈမျပဘ ျပနာတစခတညးကကြက၍ ထထေရာကေရာကကငတြယေျဖရငး၍ ရႏငမညမဟတပါ။ ဤကသ႔ေသာ ပမႀကးမားကယျပန႔သည အခငးအကငးမးက ထညသြငးစဥးစားမႈမျပဘ ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေရးကေဖာေဆာငရန ႀကးပမးအားထတျခငးသည ေကာငးကးထက ဆးကးရလဒကသာ ထြကေပၚလာေစသည အႏရာယရသည။ လကရျမနမာႏငငအတြက အဆးရြားဆးျဖစေနသည အခငးအကငးတစခမာ မညသညေျမ သ႔မဟတ သယဇာတအရငးအျမစဆငရာ ဥပေဒ၊ မ၀ါဒ၊ အစအစဥ သ႔မဟတ စြန႔ဥးလပေဆာငခကမဆ ထခကႏငေျချမငမားၿပး မကႏာလႊခပစအခရဆးေသာသမားအား အခငးခငးယဥၿပငေစျခငးျဖင ‘ဆငးရသားအခငးခငး’ ပမပဋပကၡျဖစေစရန တြနးပ႔ေနသညကစၥရပျဖစသည။

ဤအေျခအေနမးက ကစားရနအတြက လပေဆာငရနလအပေနသညမာ ပမကယျပန႔သည ေျမယာျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးရနအတြက ေအာကေျခလထလတနးစားမား၏အေရးယေဆာငရြကခကမားႏင ခတဆက၍ IDPs ေျမယာကစၥရပမားက ဘကစရႈေထာငစျဖင ေအာကေျခမအထကသ႔ ဥးတညခဥးကပ ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ ၾသဇာအာဏာႀကးမားသည အငအားစမား၏ တြနးအားေပးမႈေၾကာင ဟသညထက ဟလာသည ေျမယာ၀၀ါဒအစြနးႏစဖကကြျပားမႈႏငပတသက၍ ျမနမာႏငင၌ အဓြန႔ရညတညတႏငမည ေျဖရငးေရးနညးလမး

၄၂

အသအမတျပမခရဘ

ေျမမယာမျဖစေနသည

ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာင

ခရသမားအတြက

ေျမယာသည

စးပြားဥစၥာသကသက

ထကပမေလးနကသည။

....

ျမနမာႏငင၏

ေျမယာက႑အတြငး

ျဖစပကေနသည

ကစၥရပမားသည

ႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင

ဒမကေရစ

ေရ႕အလားအလာႏင

ခြျခား၍မရႏငေအာင

ဆကစပလကရသည။

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

တစခအေနျဖင ေနရပျပနေရးႏင ေျမရပငခြငျပနလညအပႏေပးေရးက ပမကယျပန႔၍ လထ၏ ေျမယာရပငခြငအခြငအေရးက ေရးရႈသည ဒမကေရစထးနညးစကျဖစေသာ ေအာကေျခအဆင အေရးယေဆာငရြကခကမားႏင ခတဆကေဆာငရြကရနလအပသည။ လကလပလကစားလတနးစားတစရပလး၏ ေျမယာရပငခြငအခြငအေရးသာမက ေျမမယာမမားႏင လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႔ခြာ စစေဘးတမးေရာငခရသမားအားလး၏ အခြငအေရးမားအပါအ၀င ပဓာနကသည လ႔အခြငအေရးအေျခခမမားက ထငဟပေပၚလြငေစသည နယခရပရြာအသကအ၀နးမားႏင လထလတနးစားမား၏ အေရးယေဆာငရြကခကမားက ရညညႊနးျခငးျဖစသည။ ကမေကာငးအေၾကာငးမလစြာျဖင ျမနမာႏငငအတြငးရ တညဆဥပေဒသစမား၊ မ၀ါဒမားႏင အစအစဥအမားအျပားသည ေျမကသာလ၍ လကမလအပသည သ႔မဟတ ေျမကယ၍ လကပါ စညးကမးခကမားျဖငတပေႏာငသည စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈစအတြက ေျမႏင သယဇာတ အရငးအျမစမားက ျပနလညခြေ၀ခထားေပးေရးဆသ႔ ဥးတညေလာကလမးလကရသည။မညသ႔ဆေစ ေမာလငခက အၿပးတင ကနခမးသြားျခငးမးေတာ မဟတေသးေပ။ ယခအခါ ႏငငအ၀မး၌ အမားအားျဖင ေသးငယသညအေရြ႕ေလးျဖင အေစာပငးအဆငမသာရေသးေသာလညး ထခကနစနာရသည လထလတနးစားမားႏင ရပရြာအသကအ၀နးမားအား အတတကြစစညးႏငရန ပစအမးမးျဖင စတငႀကးပမးလာၾကၿပျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ခကခ၍ စနေခၚမႈျပငးထနသည ဤကသ႔ေသာ ႀကးပမးအားထတမႈမားႏင အေရးယေဆာငရြကခကမား ေအာကေျခအဆင လမႈအသကအ၀နးမားအၾကား ဆကလကရငသနေနေစရနအတြက အားေပးေထာကခမႈႏင အကအညမား မျဖစမေနရရရန လအပေနဆျဖစသည။ ႏငင၏ သကဆငရာ နယေျမေဒသအလက ထခကနစနာခရသမားႏင သကဆငရာေခါငးေဆာငမားပးေပါငး၍ မမတ႔၏ အငအားမားက စစညးတညေဆာကေနၾကၿပျဖစသည။ ႏစရညလမား ေတာငတလာခသည တးတကမႈမားအမနတကယ ေပၚထြနးလာေစရနအတြက မတကြျပားသည အစးရဇာတေကာငမားႏင အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ေခာငပတတြနးအားေပးျခငးထက အားေပးအားေျမႇာကျပရန၊ အမန႔အာဏာသထက ေဖးမကညမႈျပရနႏင ႀကးပမးအားထတမႈမားက ေမာငပငစးအလြသးစားျခငးထက ကယကယျပန႔ျပန႔ၾကားေျပာႏငေအာင ပပးကညေပးသငပါသည။

၄၃

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

1. See box: ‘What the Numbers Say: Displacement Due to Armed Conflict’. In a changing landscape, estimates of refugee numbers and displacement are continuing to fluctuate. TNI’s figures are based upon recent calculations by such organisations as the Internal Displacement Monitoring Centre, The Border Consortium (TBC) and United Nations Office for Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA). For current websites, see, http://www.internal-displacement.org; http://www.tbbc.org; http://www.unocha.org/myanmar2. “Handbook on Housing and Property Restitution for Refugees and Displaced Persons: Implementing the ‘Pinheiro Principles’”, March 2007, p.10. The Handbook is a joint publication of the Food and Agriculture Organisation (FAO) of the United Nations (UN), Internal Displacement Monitoring Centre of the Norwegian Refugee Council, Office of the UN High Commissioner for Human Rights (OHCHR), UN-HABITAT, UNOCHA and UN High Commissioner for Refugees. Available at: http://www.ohchr.org/Documents/Publications/pinheiro_principles.pdf. Downloaded on 10 May 2017.3. See e.g., Scott Leckie and Ezekiel Simperingham (eds.), “Housing Land and Property Rights in Burma; The Current Legal Framework”, Displacement Solutions, HLP Institute, 2009; “An Introductory Guide to Understanding and Claiming Housing, Land and Property Rights in Myanmar: Questions and Answers”, Displacement Solutions and Norwegian Refugee Council, March 2017; and “Durable Solutions, Preliminary Operational Guide”, UNDP and UNHCR Global Cluster for Early Recovery, (Technical Working Group on Durable Solutions) with the Global Protection Cluster, January 2016.4. These workshops focused on land issues in relation to displacement due to armed conflict specifically. The first two workshops held in Yangon were co-organised by The Border Consortium and the Transnational Institute in 2016. An additional workshop co-organised by TNI and the Joint Strategy Team (JST) was held in Myitkyina.5. Internal Displacement Monitoring Centre, 2016, “Myanmar”: http://www.internal-displacement.org/database/country/?iso3=MMR.6. TBC, “Refugee and IDP Camp Populations”, Bangkok, April 2016.7. TBC, “Protection and Security Concerns in South East Burma/Myanmar”, Bangkok, November 2014.8. Internal Displacement Monitoring Centre, 2016, “Myanmar”, http://www.internal-displacement.org/south-and-south-east-asia/myanmar9. UNOCHA, “Myanmar: IDP sites in Kachin and northern Shan states”, November 2016, and UNOCHA, “Myanmar: IDP sites in Rakhine State”, September 2016.10. Ann Wang, “Kokang Refugees in China: Having fled from the ethnic conflict in Myanmar, the refugees face an uncertain future”, The Diplomat, 4 April 2016.11. UNOCHA, “Myanmar: New Displacement in Northern Shan State”, 31 May 2016.12. Radio Free Asia, “20,000 Refugees Flee Myanmar’s Kokang Conflict Across The Border Into China”, 8 March 2017.13. See, http://www.sbs.com.au/news/article/2017/03/10/almost-140000-displaced-myanmar, accessed on 13 April 2017.14. ‘Taungya’ means ‘upland cultivation’ but is often translated into English as ‘shifting cultivation’. The Myanmar government also uses the term ‘permanent taungya’.15. See TNI, “The Meaning of Land in Myanmar”, Amsterdam, January 2016. 16. The Tatmadaw’s infamous ‘Four Cuts’ (Pya Lay Pay) campaign was first launched against the Communist Party of Burma (CPB) and the Karen National Union (KNU) in the Irrawaddy Delta and the Pegu Yoma highlands in the 1970s. It sought to turn so-called ‘black areas’ controlled by ethnic armed opposition groups into ‘brown areas’, still under opposition control but with a degree of Tatmadaw authority, and thereafter into ‘white areas’ under control of the central government. Achieving this involved cutting

the purported four crucial links between ethnic armed groups and the civilian population: food, finance, intelligence and recruits. Villagers in ‘black’ and ‘brown’ areas had to leave their places of origin, often at very short notice, and move to resettlement areas near government-controlled towns or military encampments, or risk getting caught in ‘free-fire zones’. See e.g., Martin Smith, Burma: Insurgency and the Politics of Ethnicity (Zed Books, London, 1991), pp.258-62 and passim.17. See, Martin Smith, State of Strife: The Dynamics of Ethnic Conflict in Burma (East West Center, Washington, 2007).18. See, John Buchanan, “Militias in Myanmar”, The Asia Foundation, July 2016.19. The Border Consortium, “Brief History”, http://www.theborderconsortium.org/about-us/history/20. Ashley South, Mon Nationalism and Civil War in Burma; The Golden Sheldrake (Routledge, London 2003), pp.232-44.21. Amnesty International, “Myanmar: Atrocities Worsen in Shan State”, Press Release, 15 April 1998, AI Index: ASA 16/07/98.22. See e.g., TNI and Burma Center Netherlands, “Developing Disparity; Regional Investment in Burma’s Borderlands”, Amsterdam, February 2013.23. See, Land in Our Hands, “Destroying People’s Lives: The Impact of Land Grabbing on Communities in Myanmar”, December 2015; and TNI, “Developing Disparity”. 24. TNI, “Access Denied: Land Rights and Ethnic Conflict in Burma”, Burma Policy Briefing No.11, 8 May 2013. 25. Karen Human Rights Group, “Losing Ground: Land Conflicts and Collective Action in Eastern Myanmar”, 5 March 2013.26. TNI, “The Kachin Crisis: Peace Must Prevail”, Burma Policy Briefing No.10, March 2013.27. Ibid.28. See e.g., TNI, “Military Confrontation or Political Dialogue: Consequences of the Kokang Crisis for Peace and Democracy in Myanmar”, Myanmar Policy Briefing No.15, July 2015.29. See e.g., Anthony Davis, “Myanmar’s army struggles against a strong new rebel alliance”, Nikkei Asian Review, 6 April 2017.30. The Joint Strategy Team consists of Bridging Rural Integrated Development and Grassroots Empowerment, Kachin Baptist Convention, Kachin Development Group, Kachin Relief and Development Committee, Kachin Women Association, Karuna Mission Social Solidarity, Metta Development Foundation, Nyein (Shalom) Foundation, and Wunpawng Ninghtoi. JST, “Protection and Humanitarian Needs Assessment Recent Conflict-Affected Areas in Kachin State”, April 2017.31. The exact number of people that were relocated by the UWSA remains unknown, but estimates by UWSA leaders vary from 50,000 to 100,000 people. According to the Lahu National Development Organisation (LNDO), some 4,000 Lahu, Akha and Shan villagers fled to Thailand and another 4,500 were displaced to other parts of Shan State as a result of the UWSA relocation programme. LNDO, “Unsettling Moves: The Wa Forced Resettlement Program in Eastern Shan State”, Chiang Mai, 2002; and Tom Kramer, The United Wa State Party: Narco-Army of Ethnic Nationalist Party (East-West Center, Washington, 2007), pp.41-3. 32. Maung Zaw, “Shan IDPs fear wider communal conflict”, Myanmar Times, 16 February 2016; Thu Thu Aung, “Hundreds flee renewed fighting between Shan, Ta’ang ethnic armed groups”, Myanmar Times, 21 December 2016.33. See e.g., International Crisis Group (ICG), “The Dark Side of Transition: Violence Against Muslims in Myanmar”, Asia Report No.251, 2013; ICG, “Myanmar: The Politics of Rakhine State”, Asia Report No.261, 2014; ICG, “Myanmar’s Electoral Landscape”, Asia Report No.266, 2015.34. ICG, “Myanmar: A New Muslim Insurgency in Rakhine State”, Asia Report No.283, 2016; see also, http://www.sbs.com.au/news/article/2017/03/10/almost-140000-displaced-

အဆးသတမတစမား

၄၄

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

myanmar, accessed on 13 April 2017; “Foreign Officials ‘Deeply Troubled’ by Findings of UN Report”, Reuters, 6 February 2017; “More than 1,000 feared killed in Myanmar army crackdown on Rohingya - U.N. officials”, Reuters, 6 February 2017.35. See e.g., Thu Thu Aung, “Chin State civilians flee Arakan Army, Tatmadaw fighting”, Myanmar Times, 15 December 2016; ”Homecoming proves difficult for displaced Kyaukse Hill families”, Narinjara, 3 May 2017. Arakan Army troops have also trained and been active in Kachin and northern Shan States.36. “Local People in Rakhine State should not pursue their own interests only”, New Light of Myanmar, 17 November 2012.37. Laignee Barron, “What’s Next for Myanmar’s Rakhine State?”, The Diplomat, 9 March 2017; see also notes 33 and 34.38. There is a close relationship historically between armed conflict and business – with the arrow going both ways. Armed conflict has cleared the way for new business arrangements (e.g., the Border Areas Development Programme of the SLORC-SPDC government initiated in the early 1990s), while new business investments have also invited armed conflict (e.g., Hat Gyi dam in Karen State). Situations of ‘neither war nor peace’ enable opportunistic actors to take advantage of the huge grey area between full-blown peace and full-on war to obtain protection and other benefits, bringing their own sets of problems with the potential to trigger new forms of displacement. See e.g., Tom Kramer, “Neither War nor Peace, The Future the Ceasefire Agreements in Burma”, TNI, Amsterdam, July 2009.39. TNI, “Myanmar’s Next Great Transformation: Enclosing the oceans and our aquatic resources”, Amsterdam, March 2017.40. Saw Yan Naing, “Refugees Asked To Visit Repatriation Center For Interviews”, The Irrawaddy, 15 May 2017.41. Lawi Weng, “Yuzana Reps and Farmers Clash in Kachin State”, The Irrawaddy, 19 May 2017; Land in Our Hands, “Destroying People’s Lives”, p.32.42. Khin Oo Tha, “Farmers Fight ‘Official Ownership’ Application of Confiscated Lands Near Inle Lake”, The Irrawaddy, 17 May 2017. 43. “Maday Island residents demand China fund area development projects”, Narinjara, 14 May 2017; “Rakhine residents to launch a motorboat protest against China’s oil tankers”, Narinjara, 20 May 2017.44. Zarni Mann, “Four Dead and Several Injured in Clash at Sagaing Jade Mine”, The Irrawaddy, 17 May 2017.45. “Screening Cancelled of Film Showing Army’s Role in Jade Trade”, The Irrawaddy, 17 May 2017. For the Global Witness documentary, “Jade and the Generals”, see: https://www.globalwitness.org/en/campaigns/myanmar/jade-and-generals/46. Jesse Ribot, “Cause and response: vulnerability and climate in the Anthropocene”, Journal of Peasant Studies, Vol.41, No.5, November 2014, pp.667-705.47. Basic Principles and Guidelines on the Right to a Remedy and Reparation for Victims of Gross Violations of International Human Rights and Serious Violations of International Humanitarian Law. Available at: http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/RemedyAndReparation.aspx 48. There is always a risk tied to the dual fact that some people do not want to or cannot return, while others may be willing to give up or are unable to resist giving up their claims in exchange for cash compensation. The dilemma is that no one should be forced to return or to take cash compensation. Yet, at the same time, it must be recognised that monetizing restitution can easily come to compensate displacement. This can end up legitimising earlier waves of displacement where armed conflict runs in parallel with and accompanies land grabbing, which essentially means maintaining the status quo. People end up having to stay in and around the camps or go somewhere else, while there are others having similar problems and are likewise stuck with nowhere to go. The danger is that both of these scenarios can inadvertently open up opportunities for elites and other unscrupulous actors to exploit by grabbing land and control not just of the land and related natural resources but the very life and future direction of the landscape and territory and everyone in it.

49. For the concept of ‘surplus people’, see, T. M. Li, “To Make Live or Let Die? Rural Dispossession and the Protection of Surplus Populations”, Antipode, 41, 2010, pp.66–93. 50. T. M. Li, Land’s End: Capitalist Relations on an Indigenous Frontier (Durham, Duke University Press, 2008), p.3.51. Land in Our Hands, “Destroying People’s Lives: The Impact of Land Grabbing on Communities in Myanmar”, December 2015, p.3.52. Karen National Union, “Land Policy”, Office of the Supreme Headquarters, Karen National Union, Kawthoolei, December 2015.53. Food and Agriculture Organisation, “Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security”, Rome, 2012.54. For more background analysis on World Bank land policy orientation, among others see, Third World Quarterly special issue entitled “Market-Led Agrarian Reform: Trajectories and Contestations”, Vol.28, No.8, 2007. In addition to cross-cutting articles about land policy from various perspectives (political economy, gender, property rights), there are case studies from numerous countries (Brazil, Guatemala, El Salvador, Philippines, South Africa and Egypt). 55. S.M. Borras, D. Carranza and J. Franco, “Anti-poverty or Anti-poor? The World Bank’s market-led agrarian reform experiment in the Philippines”, Third World Quarterly, Vol.28, No.8, 2007, pp.1557-76.56. L. Hurtado, Dinámicas Agrarias Y Reproducción Campesina En La Globalización: El Caso De Alta Verapaz, 1970-2007 (F&G Editores, 2008); and, L. Grandia, Enclosed: Conservation, Cattle, and Commerce among the Q’Eqchi’ Maya Lowlanders (Seattle, University of Washington Press, 2012).57. B. Garoz & S. Gauster, FONTIERRAS: El Modelo De Mercado Y El Acceso a La Tierra En Guatemala; Balance Y Perspectivas (Guatemala City, IDRC/CRDI Canada, 2002).58. B. Garoz, A. Alonso-Fradejas & S. Gauster, Balance De La Aplicación De La Política Agraria Del Banco Mundial En Guatemala (1996-2005) (Guatemala, IDEAR & Magnaterra Editores, 2005).59. A. Alonso-Fradejas, “Anything but a Story Foretold: Multiple Politics of Resistance to the Agrarian Extractivist Project in Guatemala”, Journal of Peasant Studies, 42(3-4), 2015, pp.489-515.60. Cherryl Walker, Landmarked: Land Claims and Land Restitution in South Africa (Ohio University Press, Athens, 2008), pp.1-2.61. Edward Lahiff, “’Willing Buyer, Willing Seller’: South Africa’s failed experiment in market-led agrarian reform”, Third World Quarterly, Vol.28, No.8, 2007, p.1578.62. Ibid.63. M. Wegerif, B, Russell and I. Grundling, “Still Searching for Security: The Reality of Farm Dweller Evictions in South Africa” (Polokwane North: Nkuzi Development Association/Johannesburg: Social Surveys, 2005).64. Walker, Landmarked: Land Claims, p.232.65. Ibid, p.230.66. Karen National Union, “Land Policy”.67. “Latifundio” is the Latin term used mainly in Spain and Latin America to refer to a ‘large unproductive estate’; see, M. Edelman, The Logic of the Latifundio: The Large Estates of Northwestern Costa Rica since the Late Nineteenth Century (Stanford University Press, 1992), p.1. 68. L.A. Wily, “Tackling land tenure in the emergency to development transition in post-conflict states: From restitution to reform”, in, S. Pantuliano (Ed.), Unchartered Territory: Land, conflict and humanitarian action (Practical Action Publishing, Warwickshire, 2009).69. International Labour Organization.

၄၅

ျပနလညထနးခပစမပငခြင - ျမနမာႏငငရ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာစစေဘးတမးေရာငသမားႏင စစေဘးဒကၡသညမား၏ သေဘာဆႏၵအေလာက ေနရပျပနျခငး၊ ျပနလညအပႏေပးျခငးႏင ေျမယာဆငရာရပငခြင အခြငအေရးမား transnationalinstitute

ေကးဇးတငလႊာ

ဤပႏပမတတမးက Sweden ႏင Swiss Agency for Development and Coorperation (SDC) တ႔၏ ရနပေငြအေထာကအပျဖင ထတေ၀ႏငချခငးျဖစသည။ ပႏပမတတမးပါ အေၾကာငးအရာမားအတြက TNI ၌သာ လးလးလားလား တာ၀နရသျဖင မညသည အေျခအေနတြငမ အလရင၏ ရပတညခကသေဘာထားအျဖစ မတယမႈမျပေစလပါ။

ပႏပမတတမးအေသးစတအခကအလကမား

အစရငခစာပါ အေၾကာငးအရာမားအတြက မလသတငးရငးျမစျဖစသည http://www.tni.org/copyright က သငေတာသလ ရညညႊနးေဖာျပ၍ စးပြားေရးအကးအျမတအတြကမဟတသည ရညရြယခကမားအတြက ကးကားေဖာျပမႈ သ႔မဟတ ထပမ ထတလပျဖန႔ျဖးမႈ ျပႏငပါသည။

TRANSNATIONAL INSTITUTE (TNI)

De Wittenstraat 25, 1052 AK Amsterdam, The NetherlandsTel: +31-20-6626608, Fax: +31-20-6757176E-mail: burma@tni.org ျမနမာႏငငအတြငး လပကငေဆာငရြကလကရသည အစအစဥမားအားလးက https://www.tni.org/en/ myanmar-in-focus တြင ၀ငေရာကၾကညရႈႏငပါသည။

Transnational Institute (TNI) သည ေရရညတညတခငၿမ၍ တရားမတသည ဒမကေရစ ထးနညးစကျဖစေသာ ေျမကမာၻက တညေဆာကရန သဓ႒ာနခထားသည ႏငငတကာသေတသနႏင မ၀ါဒေျပာငးလေရး စညးရးလႈပရားမႈမားက ေဖာေဆာငလကရသည အဖြ႔အစညးတစချဖစသည။ ႏစေပါငးေလးဆယေကာကာလတစေလာက TNI သည လထလႈပရားမႈမားအၾကား သးျခားဆကေၾကာငးတစခအျဖစ ေပါငးကးေပးလကရၿပး ပညာရပပငးဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမား၊ မ၀ါဒခမတသမားႏင ခတဆကလပကငလကရသည။

Transnational Institute

ျမနမာႏငင၌ အရပသားတစပငးအစးရ အာဏာရလာၿပးေနာကပငး အေျခခကသည ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားႏင ကမာၻ႔သကတမးအရညဆး လကနကကငပဋပကၡ ဆကလကျဖစပြားေနမႈက အဆးသတရနအတြက ေမာလငခကေရာငျခညသနးလာခသည။ TNI ၏ ျမနမာႏငငအစအစဥသည အားလးပါ၀ငမႈရ၍ အဓြန႔ရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရးဆသ႔ ဥးတညခဥးကပေဆာငရြကရငး တစရနထး တခါးပြငလာသည ႏငငတစခအေနျဖင ရငဆငႀကေတြ႕ရလကရသည စနေခၚမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရာ၌ (တငးရငးသား) အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငေရးဇာတေကာငမား အားေကာငးလာေအာင ပပးကညရန ရညရြယျခငး ျဖစသည။ TNI အေနျဖင ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားနယေျမေဒသမားႏငပတသက၍ ကၽြမး၀ငႏ႔စပလာေစရန အထးျပေလလာသငယ၍ မမတ႔၏ ျမနမာအစအစဥအတြငး လယယာဥယာဥျခေျမတရားမတမႈ၊ ေျပာငးလဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင လသားဆနသည မးယစေဆး၀ါးေရးရာမ၀ါဒမား ေပၚထြနးလာေစရန အတတကြႀကးပမးေဆာငရြကလကရပါသည။