Trendet e SIMTrendet e SIM

Sistemi Informatik i Zyres(SIZ)Office Information Systems(OIS)

Sistemi Informatik i ZyresSistemi Informatik i ZyresOffice Information SystemsOffice Information Systems

- - integrimin e veglave dhe teknikave integrimin e veglave dhe teknikave tëtë ndryshmendryshme t tëë komunikimit dhe t komunikimit dhe tëë p pëërpunimit rpunimit ttëë t tëë dh dhëënave dhe nave dhe

- mundmundëëssonon menaxhimin menaxhimin më tëmë të leht lehtëë t tëë punpunëëveve. .

Trendet atkuale tTrendet atkuale tëë SI SIMM kan kanëë t tëë b bëëjnjnëë me me

integrimin e softverintegrimin e softverëëveve siq jan siq janëë: : procesuesit e tekstitprocesuesit e tekstit, , spreadsheetsspreadsheets, , BDHBDH , , mjetet e komunikimitmjetet e komunikimit etj. etj.

- ppëërkrah punrkrah punëët e pt e pëërditeshmerditeshme ( (day-to-day-to-day office workday office work) ) ne zyre*.ne zyre*.

-- ppëërdorrdorëë kompjuterkompjuterëët pt pëër tr tëë automatizuar punautomatizuar punëtët rutinore t rutinore tëë cilat cilat kryhen nkryhen nëë zyre. zyre.

- - iu mundiu mundëëson njerson njerëëzve tzve tëë cil cilëët punojnt punojnëë punpunëë administrative n administrative nëë zyre zyre dhe jashtdhe jashtëë saj tsaj tëë mbledhin, transformojn mbledhin, transformojnëë, , deponojne dhe kdeponojne dhe këëmbejnmbejnëë informatat e informatat e nevojshme nnevojshme nëë pun punëën e tyre”.n e tyre”.

*) *) njihen edhe si Sisteme te Automatizimit njihen edhe si Sisteme te Automatizimit te punes ne Zyre (Office Automation te punes ne Zyre (Office Automation Systems-OAS)Systems-OAS)

PëPërparrparëësisit e OIS janët e OIS janë:: Rritjen shpejtRritjen shpejtëësis ssis sëë transmetimit transmetimit t tëë

informataveinformatave, , Rritjen e Rritjen e vvëëllimit tllimit tëë informatave informatave, , bazbazëë m mëë t tëë mir mirëë informatike , informatike , shshëërbime mrbime mëë t tëë mira, mira, ppëërmirrmirëësim tsim tëë ouptuteve ouptuteve, , Rritjen e Rritjen e cilcilëësis ssis sëë informatinformataveave dhe dhe

ppëërmirrmirëësimin e cilsimin e cilëësis ssis sëë vendimeve vendimeve, , eleminimin e redundanceleminimin e redundancëëss. .

Siguron pSiguron prezentimrezentim m mëë t tëë mir mirëë ttëë informataveinformatave, ,

transparenctransparencëë dhe dhe komunikimkomunikim m mëë ttëë mir mirëë

Rritje tRritje tëë motivimit motivimit dhe dhe kreativitetitkreativitetit, ,

Shpenzime mShpenzime mëë t tëë ul ulëëta tta tëë infrastrukturinfrastrukturëëss

NNëë OIS, OIS, ekraniekrani paraqet paraqet ddesktopesktop-in -in elektronikelektronik n nëë t tëë cilin jan cilin janëë t tëë vendosura objektet e punvendosura objektet e punëëss

……..ttëë prezentuara n prezentuara nëë m mëënyrnyrëë grafike grafike me ikona dhe mund tme ikona dhe mund tëë p pëërdoren nga rdoren nga shfrytezuesit.shfrytezuesit...

ShfrytShfrytëëzuesizuesitt mund t mund tëë krijoj krijojnënë, , ndryshojndryshojnënë dhe printoj dhe printojnënë dokumentedokumente..

……softversoftverëët bazt bazëë siq jane : siq jane : kalkulatorikalkulatori, , oraora, , note padnote pad, ,

kalendari personalkalendari personal etj. ofrojn etj. ofrojnëë sherbime psherbime pëër kryerjen e punr kryerjen e punëës ns nëë

zyrezyre. .

Sistemet për procesimin e transakcioneve (SPT)

Trasaction Processing Systems (TPS)

TPS TPS Lloji mLloji më ië i vjet vjetë ië i SI SI (vitet (vitet 50-ta50-ta)- )-

departdepartamenti iamenti i kontabilitetit kontabilitetit Deri 1980, njihen me emrin: Deri 1980, njihen me emrin: DData ata

PProcessing rocessing SSystemsystems- - DPS DPS

TPSTPS - - sistem i cili sistem i cili proceson informata proceson informata lidhur me transakcionet afaristelidhur me transakcionet afariste n nëë njnjëë organizat organizatëë. .

TPS e TPS e furnizon SIM me informatafurnizon SIM me informata t tëë nevojshme nnevojshme nëë situatat kur mund t situatat kur mund tëë vie deri te problemetvie deri te problemet..

Qëllimet e TPSQëllimet e TPS jan janëë: : 1) 1) ttëë mbledhe dhe procesoj mbledhe dhe procesojëë ttëë

dhdhëënana lidhur me ngjarjet lidhur me ngjarjet afaristeafariste

2)2) ttëë sigurojsigurojëë informata informata ttëë nevojshme lidhur me aktivitetet nevojshme lidhur me aktivitetet ditoreditore afariste, afariste,

3) sherbene si 3) sherbene si BDH pBDH pëër SI nr SI nëë nivelet e lartanivelet e larta t tëë cilat i p cilat i pëërdorin rdorin menaxhermenaxherëët nt nëë nj njëë organizat organizatëë

Aktitektura e TPSAktitektura e TPS

1) 1) arkitektura e procesimit tarkitektura e procesimit tëë fajlavefajlave (file processing (file processing architecture) architecture)

2) 2) arkitektura e procesimit on-arkitektura e procesimit on-lineline (on-line processing (on-line processing architecture)architecture)

3) 3) arkitektura e procesimit tarkitektura e procesimit tëë BDBDHH (database processing (database processing architecture)architecture)

PAUZË!

Sistemet për mbështetje të vendimeve (SMV)

Decision Support Systems (DSS)

DSS - nënsistem i SIM Shprehja DSS – “një bashkësi të sistemeve

të cilat e përkrahin procesin e marrjes së vendimeve”(Davis&Olson)

“bashkësi e veglave kompjuterike të integruara, të cilat kombinojnë të dhënat me modelet e marrjes së vendimeve dhe përdoren për zgjidhjen e problemeve gjysmë të strukturuara dhe jo të strukturuara” (autorë tjerë).

DSS - zakonisht përdoret për të përkrahur zgjidhjen e problemeve që paraqiten rallë, ku njohurit lidhur me disa aspekte të procesit të marrjes se vendimeve janë të njohura, por lidhur me aspektet tjera njohurite janë më të vogla.

DSS – e lejon marrësin e vendimeve të testojë alternativat gjatë procesit të marrjes së vendimeveDSS – e ndihmon menaxherin:

- të identifikoje dhe të organizojë informatat e nevojshme

- të analizojë dhe transformojë ato

- të zgjedh modelin e përshtatshëm

- të zbatojë atë model- të analizojë rezultatet e

fituara

DSS @ karakter interaktiv, @ tërheq vemendjen e menaxherit lidhur me të dhënat të cilat janë të rëndësishme, @ kërkon reaksionin e menaxherit @ shpjegonë rezultatet e fituara

@ analizën e ndieshmërisë së modelit

DSS – siguron përkrahje për:- kontrollin operacional, - kontrollin menaxherial dhe - planifikimin strategjik.

E ndihmon menaxherin të zgjedhë ë mënyrën e vendosjes dhe veprimet të cilat do ti ndërmerr, dhe të shfrytëzojë qasje të ndryshme në situata të ndryshme gjatë procesit të marrjes së vendimeve.

DSS - të sukseshëm

për problemet gjysmë të strukturuara.

zgjidhja e problemit - i rëndësishëm për menaxherin,

marrja e vendimeve - qëllim kryesor për menaxherin.

Veglat e DSS janë:

Programimi linear Programimi jo linear Tabelat llogaritëse kompjuterike

(spreadsheet) Pakot për analiza statistikore Modelimi dhe Simulimi

Veglat e Veglat e DSS:DSS:

mund të jenëmund të jenë: :

- të thjeshtatë thjeshta ( (përdorimi i bazës së njejtë të përdorimi i bazës së njejtë të të dhënave)të dhënave)

- të ndërlikuaratë ndërlikuara ( (përdorimi i ndonjë teknike përdorimi i ndonjë teknike të intelegjencës artificiale)të intelegjencës artificiale)

PËRPARËSITPËRPARËSIT e DSS e DSS

përmirësojn komunikiminpërmirësojn komunikimin e mbrendshëme mbrendshëm

Mundësojn Mundësojn komunikimin bashkëkohorkomunikimin bashkëkohor

mbështetje kompjuterike të mbledhjeve pa mbështetje kompjuterike të mbledhjeve pa pjesëmarrjen fizikepjesëmarrjen fizike të individit të individit

komunikim on-line në kohë realekomunikim on-line në kohë reale

MANGËSITMANGËSIT e DSS e DSS

DSS DSS të orientuara vetëm kah të orientuara vetëm kah përkrahja e përkrahja e individitindividit gjatë marrjes së vendimeve. gjatë marrjes së vendimeve.

… …të vështiratë vështira konsultimetkonsultimet midis ekspertve për midis ekspertve për problemtikën e caktuar si dhe problemtikën e caktuar si dhe

……e vështirëe vështirë marrjen e vendimeve kolektivemarrjen e vendimeve kolektive dhe e harmonizimin të interesave të grupeve të dhe e harmonizimin të interesave të grupeve të ndryshmendryshme

Tabela: Relacioni ndermjet disa llojeve te SI

Lloji

i

Sistemit informatik

TPS

Matja e performances se sistemit[1]

Analiza e problemit

Sistemi per gjenerimin e alternativave

Marrja e vendimeve

Problemet e strukturuara

ES

Problemet gjysme te strukturuara

DSS

EIS

[1] ) Matja e performances se sistemit (Performance Measurement Systems) paraqet nje qasje te strukturuar e cila mundeson matjen e performancave punuese te sistemit informatik dhe zbulimin e problemeve potenciale para se ato te paraqiten ne realitet.

Analiza “What-if”Analiza “What-if”

...përparësi e DSS është:...përparësi e DSS është:

Aftësia për të bërë pyetje “What-if” dhe për Aftësia për të bërë pyetje “What-if” dhe për të pa të pa konsekuencat e ndryshimit të konsekuencat e ndryshimit të variablave hyrëvevariablave hyrëve (inputeve) në rezultatet (inputeve) në rezultatet dalëse (outpute).dalëse (outpute).

““Çka-nëse”. ….në aplikacionin ExcelÇka-nëse”. ….në aplikacionin Excel

ShembuShembujj::

Sa Sa ëështshtëë e arsyeshme kredia q e arsyeshme kredia qëë merret merret nga banka?nga banka?

ÇÇka ndodhka ndodhëë n nëëqoftqoftëëse rriten çmimet pse rriten çmimet pëër r 50% ose zvoglohen shpenzimet p50% ose zvoglohen shpenzimet pëër 20%?r 20%?

ÇÇka ndodhka ndodhëë n nëëqoftqoftëëse i mbajmse i mbajmëë ççmimet mimet nnëë nivel t nivel tëë njejt njejtëë, por i rritim shpenzimet?, por i rritim shpenzimet?

Veglat specifikeVeglat specifike të analizës “What-if” janë: të analizës “What-if” janë:

Goal SeekGoal Seekinging

SolverSolver

Scenario ManagerScenario Manager

Goal SeekGoal Seekinging

…përcaktohet vlera vlera qëllimoreqëllimore për një një variabëlvariabël dhe pastaj pastaj ndryshohen variablatndryshohen variablat tjera derisa të arrihet vlera e synuarvlera e synuar.Goal SeekGoal Seekinging e gjenë vetëme gjenë vetëm një

zgjidhje apoapo rezultat për një rezultat për një problemproblem..

SSolverolver

VVegla egla Solver Solver - - është është vegël vegël mjaftmjaftëë e vështir e vështirrërë por por shumë efikaseshumë efikase nëse duam nëse duam zgjidhje zgjidhje optimaleoptimale të ndonjë problemi të ndërlikuar. të ndonjë problemi të ndërlikuar.

Problemet të cilat mund ti analizoj Solver Problemet të cilat mund ti analizoj Solver janë janë problemet lineareproblemet lineare

y=y=aax+b x+b

Scenario ManagerScenario Manager

një pako të presupozimeve të analizës “What-if”një pako të presupozimeve të analizës “What-if” e e cila aplikohet për të cila aplikohet për të ndikimin e ndryshimit të një ndikimin e ndryshimit të një pjesepjese në pjesët tjera të modelit në pjesët tjera të modelit

e definon e definon bashkësin e parametrave hyrëse për bashkësin e parametrave hyrëse për analizën “What-ifanalizën “What-if”. ”.

e dobishme në rastet kur në sisteme informatike e dobishme në rastet kur në sisteme informatike ekzistojnë x dhe y. ekzistojnë x dhe y. X- janë X- janë vleratvlerat të cilat përdoren si parametratë cilat përdoren si parametra për për të të llogaritur llogaritur Y Y ..

Analiza e ndieshmërisëAnaliza e ndieshmërisë

shkallshkallëën e ndikimit tn e ndikimit tëë ndryshimit t ndryshimit tëë nj njëë ose mose mëë shum shumëë variablave variablave n nëë zgjidhjen zgjidhjen ppëërfundimtarerfundimtare

Analiza e ndieshmAnaliza e ndieshmëëris ris mund tmund tëë p pëërdoretrdoret ppëër tr tëë ppëërcaktuar ndryshimetrcaktuar ndryshimet n nëë çmimeçmime, , nnëë ttëë ardhura ardhura, n, nëë shpenzimeshpenzime tj. tj.

ndihmon testimin e vlefshmndihmon testimin e vlefshmëërisrisëë s sëë zgjidhjes nzgjidhjes nëëse kushtet ndryshojnse kushtet ndryshojnëë

dhedhe

ndihmon tndihmon tëë testohet testohet arsyeshmarsyeshmëëria e ria e zgjidhjes optimalezgjidhjes optimale n nëëse kushtet se kushtet ndryshojnndryshojnëë

…edhe një PAUZË!

Sistemi për mbështetje të vendimeve në grupSistemi për mbështetje të vendimeve në grup((Group Decision Support System Group Decision Support System - - GDSS)GDSS)

Sistemi për mbështetje të vendimeve në grupSistemi për mbështetje të vendimeve në grup((Group Decision Support System Group Decision Support System - - GDSS)GDSS)

koncepti i koncepti i sistemeve për mbështetje të sistemeve për mbështetje të vendimeve në grupvendimeve në grup ( (GDSS)GDSS) koncept i DSS koncept i DSS cili u zhvillua në cili u zhvillua në vitet e ‘vitet e ‘880-ta0-ta

GDSSGDSS përkrahin pjesëmarrësit e grupit përkrahin pjesëmarrësit e grupit gjatë procesit të zgjidhjes së gjatë procesit të zgjidhjes së problemeve jo të strukturuaraproblemeve jo të strukturuara. .

GDSSGDSS

SSisteme informatike isteme informatike ttëë bazuara n bazuara nëë ppëërdorimin e rdorimin e teknologjisë teknologjisë kompjuterkompjuterikeike

lehtlehtëësojnsojnëë l lëëvizjen e lirvizjen e lirëë dhedhe k këëmbimin e mbimin e ideveideve dhe t dhe tëë informataveinformatave nd ndëërmjet rmjet antarantarëëve tve tëë grupit t grupit tëë cil cilëët punojnt punojnëë s sëë bashku gjatbashku gjatëë procesit t procesit tëë marrjes s marrjes sëë ndonj ndonjëë vendimivendimi..

PËRPARËSITPËRPARËSIT e GDSS e GDSS::MMëë shum shumëë pjes pjesëëmarrmarrëës posedojns posedojnëë mmëë shum shumëë njohuri njohuri dhe dhe

mmëë shum shumëë lloj-llojshm lloj-llojshmëëri tri tëë ideve ideve, ,

mmëë shum shumëë aspekte t aspekte tëë vendimit vendimit, dhe, dhe

PjesPjesëëmarrmarrëësit sit - - stimulojnstimulojnëë dhe dhe inspirojninspirojnëë nj njëëri tjetrinri tjetrin

pjespjesëëmarrmarrëësit mund tsit mund tëë arrijn arrijnëë deri te deri te situatat konfliktuozesituatat konfliktuoze

nnëë konsiderim vet konsiderim vetëëm disa opcionem disa opcione, ,

marrja e vendimevemarrja e vendimeve e gjate gjatëë dhe e shtrejt dhe e shtrejtëë, ,

zvoglimi i aktiviteteve tzvoglimi i aktiviteteve tëë pjes pjesëëmarrmarrëësve msve mëë ttëë rinj rinjëë dhe n dhe nëë pozita me t pozita me tëë ul ulëëta. ta.

MANGËSITMANGËSIT e GDSSe GDSS::

Dallimi midis DSS dhe GDSS:

- DSS …përkrahin individët - GDSS …përkrahin grupin

GDSS paraqiten si:

- kanale plotësues komunikuese

- kanali kryesor komunikues

Realizimi praktik iRealizimi praktik i GDSSGDSS quhet quhet sistem sistem elektronik elektronik ii mbledhjes mbledhjes

((Electronic Meeting System-EMSElectronic Meeting System-EMS))

sistem softveriksistem softverik - - përkrahë marrjepërkrahë marrjen en e vendimeve në grup dhe përdorë vendimeve në grup dhe përdorë teknologjin informatiketeknologjin informatike, dhe , dhe metodat e metodat e sofistikuarasofistikuara gjatë marrjes së vendimeve gjatë marrjes së vendimeve,, komunikimkomunikimitit dhe zgjidhje dhe zgjidhjess ssë ë problemeve. problemeve.

Groupware SoftwareGroupware Software

Sot Sot GDSS GDSS përfshijnëpërfshijnë 3 lloje 3 lloje të të tetekknolognologjjiisë:së:

Teknologjin kTeknologjin komunikomunikueseuese, , Teknologjin kTeknologjin kompjuterompjuterikeike,, Teknologjin e mbështetjes së Teknologjin e mbështetjes së

vendimevevendimeve

Zhvillimi i GDSS në praktikë – 3 gjenerata

E PARA “Gjenerata e përkrahjes eksperimentale”

E DYTA “Gjenerata e përkrahjes operative”

E TRETA “Gjenerata e intelegjencës artificiale”

Sistemi Sistemi për mbështejtje të ekzekutivitpër mbështejtje të ekzekutivit((Executive Suppport Systems-Executive Suppport Systems-ESS)ESS)

Sistemi Sistemi për mbështjetje të ekzekutivitpër mbështjetje të ekzekutivit(ESS)(ESS)

ESS (Executive Support System) ESS (Executive Support System) janë sisteme janë sisteme informatike për mbështetje të marrjes së vendimeve në informatike për mbështetje të marrjes së vendimeve në nivelin strategjik.nivelin strategjik.

Vetit e ESS janëVetit e ESS janë: : - Baza Baza e diturisëe diturisë - Rrethina kRrethina komunikomunikueseuese- Njohuri mNjohuri minimalinimale të punës me kompjutere të punës me kompjuter- Minimum Minimum të kohës për aftësimtë kohës për aftësim- Paraqitja e shpeshtë e të dhënaveParaqitja e shpeshtë e të dhënave- Për punë përdoret miu osePër punë përdoret miu ose touchpad touchpad

për ndryshim nga DSS, për ndryshim nga DSS, ESS ESS kryesisht kryesisht është i orientuar në TË TANISHMENështë i orientuar në TË TANISHMEN

e më pak në të ardhmen.e më pak në të ardhmen.

E përdorë analizënE përdorë analizën ““Goal-seekingGoal-seeking” dhe” dhe “What-if “dhe“What-if “dhe informa informatat nga bazat tat nga bazat eksterne të të dhënaveeksterne të të dhënave..

Sistemi i expertëve Sistemi i expertëve (Expert Systems-ES)(Expert Systems-ES)

Sistemi i expertëve (ES)Sistemi i expertëve (ES)

Sofveri kSofveri kompjuterompjuterik i cili i dedikohetik i cili i dedikohet menamenaxhmentit.xhmentit.

PPërdorimetërdorimet::- zgjidhjen e problemeve specifikezgjidhjen e problemeve specifike- Ndihmon gjatë procesit të vendosjesNdihmon gjatë procesit të vendosjes

Qëllimi i SEQëllimi i SE::

DDhënja e këshillave ekspertehënja e këshillave eksperte Dhënja e mendimeve për të cilat është i Dhënja e mendimeve për të cilat është i

interesuar shfrytëzuesiinteresuar shfrytëzuesi Të sigurojë përgjigje në pyetjeTë sigurojë përgjigje në pyetje Përdorimi dhe paraqitja e njohurive të Përdorimi dhe paraqitja e njohurive të

memoruara në kompjutermemoruara në kompjuter Përfundime logjikePërfundime logjike

Ju faleminderit dhe Ju faleminderit dhe SUKSESE!SUKSESE!