Trenutno Stanje Korporativnog Upravljanja u RS

Trenutno stanje korporativnog upravljanja u Republici SrpskojProf. dr Zdravko Todorovi Ekonomski fakultet Banja Luka

LANOVI ISTRAIVAKOG TIMA:Ekonomski fakultet: Prof. dr Zdravko TodoroviMr Igor TodoroviBranka Zolak-PoljaeviSinia Rakita

Banjaluka berza: Neboja Vukovi

SADRAJMetodologija istraivanjaAnaliza rezultata istraivanjaBALANCE SCORE CARD zbirnaNajbolju pojedinanu ocjenu na osnovu Balance Score CartPOREENJE STANJA TRANSPARENTNOSTI KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA - sa zemljama u okruenjuMODEL PROJEKTOVANJA I UVOENJA KORPORATIVNOG UPRAVLJANJAZAKLJUAK

Metodologija istraivanja

Metodologija istraivanjaUZORAK19 preduzea koja kotiraju na Banjalukoj berzi

METODE:UPITNIK sa 62 pitanja iz oblasti korporativnog upravljanjaINTERVJU sa odgovornim predstavnicima u 19 anketiranih preduzeaBALANCE SCORE CARD pojedinana i zbirnaPOREENJE STANJA TRANSPARENTNOSTI KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA sa zemljama u okruenju uzorak 10 preduzea

Analiza rezultata istraivanja

BALANCE SCORE CARD za Standarde upravljanja akcionarskim drutvima Osnova za izradu Score Card su zvanini Standardi upravljanja akcionarskim drutvima (Slubeni Glasnik Republike Srpske, broj 3/06 od 19.01.2006.)Balace Score Card moete preuzeti sa internet sajta Banjaluke berzeRazliiti kriteriji u Score Card-u odgovaraju poglavljima u Standardima upravljanja akcionarskim drutvimaSvaka pojedina oblast Score Card-a nosi odreen teinski faktor (pojedinani score) Pregled rezultata je prikazan kao suma razliitih kriterija u krajnjoj ocjeni (total score)

BALANCE SCORE CARDDobra primjena principa korporativnog upravljanja bi trebala da ima skor u rasponu od 65-75%.

Prostor do 100% ukupnog skora bi trebao da bude podsticaj kompanijama za primjenu viih principa korporativnog upravljanja.

BALANCE SCORE CARD - zbirna

Komentar: Prosjeni skor od 20,79% je najloiji od svih analiziranih. Veina preduzea nemaju usvojen Kodeks korporativnog upravljanja. Samim tim preduzea nisu potvrdila svoju elju da jasno vode i promoviu dobro korporativno upravljanje. Po pravilu, kodeks korporativnog upravljanja odobrava se od upravnog odbora, dostavlja se akcionarima i investitorima i objavljuje se na internet stranici preduzea.

Posveenost principima korporativnog upravljanja

StandardTeinski faktor:10%Pojedinana ocjena:20,79%2,08%

Komentar: Prosjeni skor od 57,76% nije zadovoljavajui. Zatita prava akcionara je centralni element korporativnog upravljanja i od posebne je vanosti za preduzea i investitore koji razmatraju mogunost investiranja u preduzee. Nijedno preduzee nema usvojen korporativni kalendar. Nijedno preduzee nema usvoju politiku dividendi, a mali broj isplauje dividendu. Dostupnost informacija nije zadovoljavajua.

Komentar: Prosjeni skor od 55,66% nije zadovoljavajui. Potrebno je i dalje jaati poloaj manjinskih akcionara, jaati unutranje upravljanje, preciznije regulisati konfliktne interese, detaljno i pravovremeno informisati akcionare o poslovaju preduzea.

Ravnopravan tretman akcionara


Komentar: Prosjeni skor od 78,16% je dobar. Potrebno je i dalje aktivno saraivati sa svim zainteresovanim stranama u cilju stvaranja blagostanja, radnih mjesta i odravanja finansijske stabilnosti preduzea.

Uloga zainteresovanih strana-nosilaca interesa u upravljanju akcionarskim drutvima


Komentar: Prosjeni skor od 52,86% nije dobar. Dodatnom analizom internet stranica anketiranih preduzea utvrdili smo da se objavljuje veoma malo informacija vazanih za korporativno upravljanje.Na internet sajtu preduzea trebaju se prvenstveno prezentirati slijedee informacije i dokumenti: osnivaki akt i sve njegove izmjene i dopune; izvjetaj o poslovanju sa finansijskim izvjetajima; izvjetaji eksternog revizora; informacije o bitnim dogaajima; informacije o skuptini akcionara; vane odluke upravnog odbora.Meutim, u odnosu na prethodna istraivanja u ovom segmentu je ostvaren najvei napredak. Preduzea objavljuju odreene informacije o korporativnom upravljanju na internet sajtu Banjaluke berze.

Objavljivanje i javnost informacija


Komentar: Prosjeni skor od 45,79% nije dobar. Za dobro korporativno upravljanje bitan je djelotvoran, profesionalan i nezavisan upravni odbor. Upravni odbor treba da djeluje u najboljem interesu preduzea i njegovih akcionara. On utvruje strategiju preduzea, titi prava akcionara i nadzire izvrne ograne i finansijsko poslovanje drutva. Upravni odbor treba da obezbjediti da profesionalni menadment u preduzeima sa disperziranim vlasnitvom radi u interesu vlasnika, a ne u svom sopstvenom (principal-agent problem). Problemi koji su uoeni odnose se na: nedostatak nezavisnih lanova, naknade za rad lanovima odbora nisu vezane za rezultate poslovanja, nain izbora lanova odbora i obuka lanova odbora.

Uloga i odgovornosti odbora


Komentar: Prosjeni skor od 67,11% je dobar. Meutim, smatramo da su se odgovori na pitanja odnosila prvenstveno na sistem interne i eksterne revizije, a ne na sistem interne kontrole.Veina naih preduzea nema uspostavljen sistem interne kontrole i nemaju zvaninih dokumenata koji reguliu sistem i procedure interne kontrole. Sistem internih kontrola treba da funkcionie u svakom trenutku i bez prekida i da idetifikuje odstupanja i pomae da se predvide odstupanja u budunosti.

Revizija i sistem internih kontrola


Najbolju pojedinanu ocjenu na osnovu Balance Score Cart ima NOVA BANKA A.D Banja luka

POREENJE STANJA TRANSPARENTNOSTI KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA sa zemljama u okruenju

Komentar:Pod informacijama o lanovima upravljake strukture podrazumjeva se slijedee: imena lanova upravnog i nadzornog odbora, ime direktora, biografski podaci lanova odbora i direktora, odgovornosti lanova odbora i direktora, struktura odbora...U naim preduzeima uglavnom se objavljuju samo imena i prezimena lanova odbora i direktora, tako da je i ovaj rezultat (5 internet stranica, 5 godinji izvjetaj) nerealan.

Komentar:U odabranom uzorku od 10 preduzea samo jedno ima usvojen Kodeks korporativnog upravljanja, kodeksi nisu dostupni javnosti ni putem internet stranice preduzea niti se nalaze u sklopu godinjeg izvjetaja.

Komentar:7 od 10 preduzea ima usvojen kodeks poslovnog ponaanja ili etiki kodeks, meutim samo dva preduzea ga javno objavljuju. Jedno preduzee putem internet stranice, drugo putem godinjeg izvjetaja.

Chart1

51

50

75

75

24

65

11

Internet stranica preduzea

Godinji izvjetaj preduzea

Da li preduzee objavljuje informaciju o usklaenosti poslovanja sa kodeksom poslovnog ponaanja/etikim kodeksom?

Uzorak 10 preduzeca

Naziv preduzea

Nova bankaKrajina petrolTrnicaToplanaTelekomVodovodRU ModriaBanja VruicaeljezniceVitaminkaSUM

Informacije o upravljakoj strukturi drutva

Godinji izvjetaj111115

Web sajt111115

Te informacije nisu dostupne javnosti1113

Kodeks korporativnog upravljanja

Godinji izvjetaj0

Web sajt0

Dokument nije dostupan javnosti112

Nema dokumenta111111118

Kodeks poslovnog ponaanja/etiki kodeks

Godinji izvjetaj11

Web sajt11


Nema dokumenta1113

Informacije o reviziji

Godinji izvjetaj111111111110

Web sajt0

Ostalo, interni dokumenti, interna web stranica...111111111110

Nema dokumenta0

Informacije o pravima akcionara

Godinji izvjetaj0

Web sajt0



Izvjetaj o korporativno drutvenoj odgovornosti

Godinji izvjetaj0

Web sajt112



Godinji izvjetaj -javnost

Godinji izvjetaj na engleskom i srpskom1113

Godinji izvjetaj na samo na srpskom11111117

Web stranica na engleskom

U potpunosti na srpskom i engleskom11111117

U potpunosti na srpskom i djelimino na engl.0

Samo na srpskom112

Trenutno nemaju sajt11

Poredjenje

Da li preduzee objavljuje informacije o upravljakoj strukturi preduzea (imena lanova upravnog i nadzornog odbora, biografske podatke lanova odbora, odgovornosti lanova odbora, strukturu odbora...)?

Internet stranica preduzeaGodinji izvjetaj preduzea

Hrvatska89

Bugarska58

eka710

Maarska88

Slovenija109

Slovaka910

Republika Srpska55

Da li preduzee objavljuje informacije o usklaenosti poslovanja sa kodeksom korporativnog upravljanja?


Hrvatska13

Bugarska57

eka79

Maarska75

Slovenija79

Slovaka37

Republika Srpska00



Hrvatska51

Bugarska50

eka75

Maarska75

Slovenija24

Slovaka65

Republika Srpska11

Da li preduzee objavljuje informacije o internoj i eksternoj reviziji?


Hrvatska29

Bugarska68

eka810

Maarska79

Slovenija39

Slovaka410

Republika Srpska00

Da li preduzee objavljuje informacije o pravima akcionara?


Hrvatska12

Bugarska88

eka99

Maarska75

Slovenija89

Slovaka38

Republika Srpska00

Poredjenje



Da li preduzee objavljuje informacije o lanovima upravljake strukture preduzea?

Sheet3



Da li preduzee objavljuje informacije o usklaenosti poslovanja sa kodeksom korporativnog upravljanja?






Da li preduzee objavljuje informacije o eksternoj reviziji?



Da li preduzee objavljuje informacije vezane za prava akcionara?

Komentar:Pod ovim informacijama podrazumjeva se slijedee: postojanje odbora za reviziju u preduzeu, procedure za izbor eksternog revizora, politiku preduzea oko promjene revizora, naknadu revizora, dokaz o nezavisnosti revizora...Kod nas preduzea samo objavljuju podatak o tome koja kua im radi reviziju.Meutim, izvjetaji eksternog revizora objavljuju se u sklopu godinjeg izvjetaja preduzea na internet sajtu Banjaluke berze.

Komentar:Pod ovim informacijama podrazumjeva se sledee: informacije o vremenu odravanja godinje skuptine akcionara, korporativni kalendar, procedure za registraciju, izvjetaj sa prethodnih sjednica akcionara, izvjetaj o glasanju sa prethodnih sjednica akcionara, instrukcije i procedure vezane za pravo glasanja na skuputini akcionara, informacije o dividendama (dividendna politika), informacije o ostalim pravima akcionara mimo zakonske regulative...

Komentar - nastavak:

Korporativni kalendar: U naim preduzeima ne postoji praksa planiranja svih sjednica akcionara za naredni period. Osim redovne godinje sjednice akcionara ostale sjednice se sazivaju po potrebi. Samo jedno preduzee u naem uzorku razmatra da uvede korporativni kalendar, dok ostala izjavljuju da nemaju realne mogunosti za uvoenje korporativnog kalendara.

Dividendna politika ne postoji u naim preduzeima. Veina preduzea do sada nije ni isplaivala dividendu...

U naim preduzeima objavljuje se minimum informacija putem internet stranice preduzea ili godinjeg izvjetaja. Odreene podatke preduzea obajvljuju na internet sajtu Banjaluke berze.

Sva preduzea kau da potuju zakonski odreena prava akcionara i da su akcionari putem zakona dovoljno upoznati sa svojim pravima.

MODEL PROJEKTOVANJA I UVOENJA KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA

MODEL PROJEKTOVANJA I UVOENJA KORPORATIVNOG UPRAVLJANJANa Ekonomskom fakultetu u Banjoj Luci razradili smo Model za projektovanje i uvoenje korporativnog upravljanja u preduzeima. Model je usaglaen sa Zakonom o privrednim drutvima Republike Srpske, OECD principima za korporativno upravljanje i OECD smjernicama za korporativno upravljanje u dravnim preduzeima.

Model sadri est etapa: snimanje postojeeg stanja korporativnog upravljanja, obuka i kvalifikovanje postojeih i novih kadrova, projektovanje budueg sistema korporativnog upravljanja, izrada i dopuna potrebne dokumentacije, uvoenje projektovanog sistema korporativnog upravljanja i interna provjera korporativnog upravljanja.

1. ETAPASNIMANJE STANJA

Izvjetaj o snimljenom stanju

SAVJET PROJEKTA

PRIHVATA

NE

DA

2. ETAPAOBUKA KADROVA

Izvjetaj o odranim seminarima

SAVJET PROJEKTA

PRIHVATA

NE

DA

3. ETAPAPROJEKTOVANJE SISTEMA KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA

Projekat korporativnog upravljanja

SAVJET PROJEKTA

PRIHVATA

NE

DA

4. ETAPAIZRADA DOKUMENTACIJE

Kodeks korporativnog upravljanja

SAVJET PROJEKTA

Etiki kodeks

PRIHVATA

NE

DA

Pravilnik o internoj kontroli

Pravilnik o internoj reviziji

Pravilnik o nagraivanju menadera

Pravilnik o nagraivanju lanova upravnog odbora

Pravilnik o objavljivanju podataka

5. ETAPAUVOENJE KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA

Izvjetaj o uvedenom korporativnom upravljanju

SAVJET PROJEKTA

PRIHVATA

NE

DA

6. ETAPAINTERNO PROVJERAVANJE KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA

Izvjetaj o stanju korporativnog upravljanja

SAVJET PROJEKTA

PRIHVATA

NE

DA

ODRAVANJE SISTEMA KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA

ZakljuakStanje korporativnog upravljanja u preduzeima u RS koja kotiraju na Banjalukoj berzi nije dobro. Prosjena ocjena je 53,46%. Dobra primjena principa korporativnog upravljanja bi trebala da ima skor u rasponu od 65-75%, a odlina 100%. U poreenju sa zemljama u okruenju imamo najloije stanje transparentnosti korporativnog upravljanja.

Posebno je loe ocjenjena posveenost principima korporativnog upravljanja sa 20,79%. Veina preduzea nemaju usvojen Kodeks korporativnog upravljanja.

Nadzor i revizija nije zadovoljavajua. Problemi su uoeni kod izvravanja zadataka interne revizije, kod izvjetavanja o eksternoj reviziji, a poseban problem je nepostojanje dokumentovanog sistema interne kontrole. To ukupno ima za posljedicu netransparentnost i neefikasnost mehanizma upravljanja poslovnim rizicima.

Preduzea ne objavljuju informacije vezane za prava akcionara.

Zakljuak - nastavakS obzirom na nedovoljna znanja o korporativnom upravljanju, nedovoljnoj aktivnost obrazovnih i strunih ustanova i udruenja, postoji problem definisanja i promocije dobre prakse korporativnog upravljanja.

Naalost, izgleda da mali broj preduzea zaista shvata dubinu i sloenost ove teme. Reforme korporativnog upravljanja esto se povrno uvode i koriste vie kao promotivna aktivnost nego kao sredstvo za uvoenje strukture i procesa koji omoguuju preduzeu da stekne povjerenje svojih akcionara, upravljaju rizicima i poveaju sposobnost pristupa kapitalu.

Hvala na panji!

Documents

Trenutno Stanje Korporativnog Upravljanja u RS