Tribunia [broj 4 djelimičan, 1978.]

8/13/2019 Tribunia [broj 4 djelimičan, 1978.]

http://slidepdf.com/reader/full/tribunia-broj-4-djelimican-1978 1/22

t 9 7B



S D R ž J

CLANCI RASPRAVE STUDIJE

StranaTomislav N Đ E L i ć

Srednjovjekovni grad kod vrela Lištice u Hercegovini .

Mittelalterliche stadt bei Quelle Lištica in Herzegowina

Marijan S I V R i ć.. r Nekoliko srednjovjekovnih k r s t a č a iz okoline Trebinja .

Einige Beispiele der mittelalterlichen holzkreuze in Trebinjer

Umgebung

Đ u r oKRISTENeki novi momenti u rasvjetljavanju porijekla, razvoja i kretanja

rodova na p o d r u č j u T r n č i n e Velje M e đ e u rferiodu od 1708.

24

s

do 1748. godine Sl

Đ o r đ o O D V I ćVajar Velimir o s a n d i ć iz Trebinja .

Velimir o s a n d i ć Bildhaur aus Trebinje .

PRILOZI- BIBLIOGRAFIJA

Stevo t U t K O V I ćOsnivanje i djelovanje sportskih društava u Trebinju i z m e đ uprvog i drugog svjetskog rata Prilog poznavanju razvoja

77

79

sportskog života u Trebinju . 93

Griinding und tatigkeit der sportvereine in Trebinje zwischen

dem ersten und zweiten Weltkrieg 98

Veseljka P O P O V C E V I ćBibliografija iz »Glasa Trebinja« koja se odnosi na likovnu umjet

nost, arheologiju, zaštitu spomenika kulture i muzejsku djelatnost 1953 -1977 99

IZ MUZEJA

Z a v i č a j n i muzej Trebinje u 1978. godini . . 111

7



Strana

REFERATI SA SAVJETOVANJA

Savjetovanje o arheološkoj problematici Hercegovine 119

Đ u r o BASLER

Neka pitanja u vezi s m l a đ e p a l e o l i t s k i m naseljavanjem doline

Trebišnjice 23

Brunislav M A R I J A N O V I ćNeki problemi neolita u Hercegovini .

Einige Neolithikumsprobleme in der Herzegowina

27

3

Borivoj č O V I ćBronzano doba u Hercegovini - stanje i problemi istraživanja 33

Bronzezeit in der Herzegowina Erforschenszustand und Pro-

bleme 47

Đ o r đ o ODA l ć / ~Praistorijska nalazišta na p o d r u č j u Trebinja gomile i gradine

Urlistarische Topographie der Trebinjer gegend . ft 9··· • .\~ ,

Gojko K R A L J E V I ćA n t i č k i novci u Zemaljskom muzeju, p r o n a đ e n i na p o d r u č j uGacka, B i l e ć e i Trebinja . 55

Antikemtinzeum im Landesmuseum gefunden auf dem Gebiet von

Gacko, B i l e ć a und Trebinje . 58

Ivo BOJANOVSKI

Stanje i problemi n t i č k i h istraživanja u Hercegovini 6

Zustand und Probleme der Antikeerforschungen in der Herze-

gowina 87

8



omislav N Đ E L i ć

SREDNJOVJEKOVNI GR D KOD VRELA LlšTICE

U HERCEGOVINI

Omanje srednjovjekovno u t v r đ e n j e približne orijentacije

istok - zapad smješteno je na jednoj kamenoj kosi u izvanredno lijepom prirodnom ambijentu blizu nekoliko izvora koji zajedno č i n e r j e č i c u Lišticu. Ime samog grada je još nepoznato ali

Sl. l - Pogled s i s t o č n e strane na grad na vrelu Lištice

Foto: F. M i l i ć e v i ć

okolno stanovništvo sam lokalitet sa zidovima naziva »Gradina«,a ponekad i >>Borak« kako se zove i jedan od izvora koji s č i -njavaju r j e č i c u Lišticu sl. 1 .



D

·

s

SREDNJOVJEKOVNI GR D

KO VREL LIŠTICE

R : 25

S 2 - Srednjovjekovni grad kod vrela Lištice tlocrt) Crtež: Nedžad P a š a l i ć



Oblik srednjovjekovne utvrde nepravilni č e t v e r o k u t prila-g o đ e n je konfiguraciji terena. Uz obje uže strane grada prizidane

su č e t v r t a s t e kule, a j u g o i s t o č n i zid naknadno je p o j a č a n visokimpodzidom i jednim jakim kontraforom. Od brdskog masiva gradštiti jedan v e ć i i jedan manji usjek šanac). Tri usjeka zapažaju sei na grebenu sa jugozapadne strane koji ima nešto blaži pad. Izpodnožja, od strane Lištice, na grad vodi uska, v j e š t a č k i u s j e č e n astaza. Na tri do č e t i r i mjesta konjski s a o b r a ć a j , koji se tuda dugo

vremena obavljao, ostavio je udubljenja u kamenu u obliku kopite.

Prije arheoloških iskopavanja na gradu su se uglavnom vidjeli

svi gradski perimetralni zidovi, izuzev zapadnog koji je utonuo ušut. Unutrašnji prostor grada bio je obrastao visokim i niskim

rastinjem.

U katastarskim i gruntovnim knjigama grad nema posebneoznake. Velika parceh na kojoj se nalazi vodi se pod katastar-

skom č e s t i c o m 911 k. o. Gradac.

TOK ISKOPAVANJA

Sistematsko arheološko iskopavanje na srednjovjekovnom

gradu kod vrela Lištice i z v o đ e n o je u dva navrata: prvo u 1975,a drugo u 1976. godini.1

Unutrašnji prostor obora podijeljen je uzdužnom linijom nadvije približne polovine: sjevernu i južnu. Svaka polovina ponovo

je razdijeljena na po č e t i r i kvadrata dimenzija 7 x 7 m, što ukupno

iznosi osam kvadrata o z n a č e n i h brojevima od I do VIII sl. 2).

U 1975. godini ispittlna je južna polovina unutrašnjosti grada

sa zapadnom i i s t o č n o m kulom, a 1976. z a h v a ć e n a je sjeverna

polovina.

ARHITEKTURA

Debljina gradskih zidova ide od l do 1,50 m, a v1sma od

l do 6 m. Svuda po zidovima se p r i m j e ć u j u tragovi p o p r e č n i hkolaca okruglog presjeka armatura). Na j u g o i s t o č n o j strani vidise i nekoliko ležišta za grede č e t v r t a s t o g presjeka. Prilikom isko-pavanja moglo se primijetiti da se nakon podizanja perimetralnih

zidova utvrde izvršilo poravnavanje unutrašnjeg prostora sitnim

tucanikom. Ostaci živog kamena, koji je nadvisivao nivo unu-

trašnjeg prostora, zapaženi su u sjeverozapadnom ć o š k u sl. 3).

Iskopavanje je finansirano iz sredstava Muzeja Hercegovine i SOLištica. Ekipu su s a č i n j a v a l i mr Tomo n đ e l i ć rukovodilac), Stevo J a n j i ćpreparator) i dr Pavao n đ e l i ć konsultant).

3



apadna kula sl. 4) je č e t v r t a s t o g oblika, dimenzija cca3 x 3 m. Zidovi su širine 0,42 m. S unutrašnje strane p r i m j e ć u j ese soki širine 10 cm. U jugozapadnom ć o š k u kule otkrivena je

nešto podignuta ozidana klupa dimenzija 1,52 x 0,72 m. Dio kulekoji se o č u v a o bio je sav zatrpan šutom.

Sl. 3. - Pogled s i s t o č ~ e strane na unutrašnjost grada na vrelu Lištice


Kulturni sloj u kuli debljine 0,40 cm sastoji se uglavnom od

gareži u kojoj ima dosta ugljenisanog drveta, nešto stakla, ulomaka keramike tamno-bjelkaste fakture, nekoliko željeznih strelica. Ostaci gareži o č i t su dokaz da je kula, odnosno č i t v utvrda,

stradala u požaru.

I s t o č n a kula sl. 5 je, t a k o đ e r , č e t v r t a s t o g oblika. Znatno

je v e ć a od zapadne, dimenzija 6,50 6) x 4,70 4,60) m. U površin

skom sloju otkriveno je mnogo životinjskih kostiju južna i zapadna strana). Pri kopanju unutrašnjosti i s t o č n e kule stekao seutisak da su slojevi p o r e m e ć e n i . U izmiješanom sloju šuta i gareži iskopano je mnogo ulomaka tamnosive keramike, dvije željezne strelice, željeznih eksera i jedan kameni brus. Podnica kule

sastoji se od debele kamene podloge na koju je n a b a č e n kamen

tucanik.

14



nutrašnji gradskipr st r sl. 6), kako je v e ć naprijed istaknuto, dimenzija 29,70 27) x 17,30 9,60) m, imao je oblik nepra-

vilnog č e t v e r o u g l a , jer je tako konfiguracija zahtijevala. Od objekata unutar grada važno je spomenuti prostoriju, koja je t a k o đ e rbila nepravilnog č e t v r t a s t o g oblika, smještenu u jugozapadnom

ć o š k u grada sl. 7). Njeni zidovi bili su o č u v a n i do visine cca

Sl. 4 - Snimak zapadne kule grada na vrelu Lištice


0,70 m. Dimenzije joj iznose 6,40 5,60) x 4,50 4,10) m. Debljina

zidova je 0,70 m. Sjeverna vanjska strana ima uski dozidak širine

0,40 m.U s t o č n o j polovini gradskog prostora, uz unutrašnju ivicu

sjevernog zida vidi plan , zapažena je jedna kružna udubina. Na

5



prvi pogled mogao se s t e ć i utisak da se radi o č a t r n j i m e đ u t i m ,kad je o č i š ć e n a od kamena i zemlje, konstatovalo se da se radi

o o b i č n o j kraškoj kružnoj škrapi koja je možda služila za prikupljanje vode koja bi se kupila u unutrašnjosti grada. Nema

nikakvih indicija da bi se ovdje moglo raditi o č a t r n j i .Arheološke slojeve karakterizira p r i l i č n o siromaštvo u kultur-

nom materijalu, što je gotovo redovna pojava i u drugim srednjo-

vjekovnim gradovima Bosne i Hercegovine. Najdeblji slojevi šuta

nalaze se uz unutrašnju ivicu južnog sl. 8 i zapadnog zida č i j a

Sl. S - I s t o č n a kula grada na vrelu Lištice

Foto: F. M i l i ć e v i ć..,

v1sma dostiže l - l ,80 m. Na sredini gradskog prostora nema

šuta. Kulturni sloj gotovo u cijelom gradskom prostoru ne prelazi

debljinu od 10 do 20 cm, dok je u kulama nešto deblji - od25 do 40 cm. Kulturni sloj u ranije opisanoj prostoriji uz zapadni

zid) sastojao se od gareži na kamenu preko koga je stajao slojgline od 8 do 10 cm debljine. Da li se radi o podnici prostorije

ili o n e č e m drugom, nije nam jasno. Glina nije pocrnila ni pocrvenila što z n a č i da se ne radi o ognjištu ni o požaru. U gareži

ispod gline otkriveno je nekoliko ulomaka keramike.Zanimljivo je spomenuti da je u s j e v e r o i s t o č n o m ć o š k u grada

otkrivena mala k o l i č i n a pepeljastog sitnog pijeska za koji se ne

16



zna kakvu je namjenu imao. Takvog pijeska, u manjim k o l i č i n a m a ,z a t e č e n o je i u prostoriji uz zapadni zid. Možda se radi o zemlji

koja je služila za podnicu naboj) u prostoriji za stanovanje.

POKRETNI NALAZI

Pokretne nalaze uglavnom s a č i n j a v a keramika, željezni pred-

meti strelice, ekseri i dr.) i kamena đ u l a d .Gro k e r a m i č k i h ulomaka otkriven je u kulama, u prostoriji

unutar grada, kao i na sjeverozapadnom unutrašnjem prostoru

Sl. 7 - Prostorija u zapadnoj polovini grada kod vrela Lištice


grada. Na žalost, pored brojnih fragmenata nije otkrivena nijedna

cijela posuda. Svi pokušaji preparatora da se sklopi bar jedna

posuda ostali su bezuspješni.

2 - Tribunia7



S u d e ć i prema o č u v a n i m obodima moglo bi se pretpostaviti

da je ovdje u upotrebi bilo 6 k e r a m i č k i h posuda koje su se

donekle razlikovale po v l i č i n i i n a č i n u izrade.

Preovladava tzv. d o m ć »slavenska keramika<< koju karakte-

riše tamnosiva i t a m n o s m e đ a boja tanki zidovi, gruba izrada slabo

p e č e n j e sa slabo u g l a č a n i m površinama.

Sl. 8 - Pogled sa zapadne strane na južnu polovinu grada


Faktura ove keramike je s mnogo sitnog kvarcitnog pijeska.

Repertoar ukrašavanja svodi se uglavnom na horizontalne paralelne urezane linije i z m e đ u kojih stoje u s j e č e n e valovnice. Od

8



oblika ovdje su po svoj prilici bili zastupljeni samo lonci ravnog

dna, zdepastije forme sa povi enim vratom T I, sl. 6 i T II,

sl. 4-6 .Iza navedenih, po brojnosti, dolaze fragmenti ž u ć k a s t o s m e đ e

ili crvenkasto s m e đ e boje nešto bolje izrade. U prelomu ima pril i č n o bijelog sitnog i krupnog pijeska. Vrat kod lonaca od ovakvekeramike je s l i č n o povijen prema vani, kao i kod onih naprijedT II, sl. 1-3 .

Na gradu su otkrivena svega tri ulomka od vrata lonca koji

je imao nešto širi otvor, dosta debele zidove cca l cm). Vrat

mu je nešto blaže povijen prema vani T III, sl. l - 3).

Još dva ulomka od oboda lonca z a v r j e đ u j u pažnju. Radi se

t a k o đ e r o fragmentima koji pripadaju posudi sa nešto širim otvo

rom. Oni se razlikuju od prethodnih po tome što im je završetakp l a s t i č a n T III, sl. 4 i 6).

SL 9 - Oblo kamenje n a đ e n o prilikom Iskopavanja

Foto: F M i l i ć e v i ć

Jedan ulomak t a m n o s m e đ e boje nosi na sebi p l a s t i č n i ukrassa urezima.

Od ulomaka sa g l e đ o s a n o m površinom n a đ e n a su samo dvakomada. Na jednom je staklasto-zelena g l e đ a na drugom bijela

sa ostacima ornamenta izvedenog u plavoj boji. Ovaj zadnji najvjerovatnije pripada majolici.

2*19



Jedan ulomak sa ornamentom u vidu ureza koji dijeli trbuhod vrata predstavlja izuzetak na srednjovjekovnom gradu kod

Liš tice.

Od metalnih predmeta najbrojniji su vrhovi od željeznih strelica, kojih je ovdje n a đ e n o 12. Jedna je sa završetkom okruglog

dok su druge č e t v r t s t o g presjeka odnosno piramidalnog završetka. V e ć i n a strelica otkrivena je u kulama. Promjer najšireg

tulca iznosi 1,6 cm a dužina im se k r e ć e od 4 do 7,5 cm T IV,sl. 2 14).

N a j v e ć i željezni predmet predstavlja bodež dužine 24,5 cm.

Jako je korodirao. Tulac mu je okruglog presjeka promjera cca

3,5 cm. List je dosta uzak i iznosi 2 cm. Debljina kod usadnika

1 3 cm na vrhu 6 mm T - IV, sl. 1).

Otkopana je svega 12 komada željeznih eksera. Najduži iznosi 12 cm. Glave su im v e ć i n o m okrugle. Izuzetak č i n e dva sa glavom u vidu slova T. Svi su č e t v r t a s t o g presjeka T - V, sl. l i 2).

Iskopano je S fragmenata konjskih potkovica o š t e ć e n i h ikm·ozijom nagriženih od kojih donosimo samo dva T - V sl.3 4).

e đ u nalazima od željeza možemo spomenuti i 4 ulomka od

okova o b r u č a ) za posude. Na njima se p r i m j e ć u j u nitne odbronze T - V, sl. 5). Od ostalih željeznih predmeta vrijedni su

spomena:

- tri ulomka od noževa T - V, sl. 6 i 7),

- jedno kresivo č a k m a k ) dužine 9,5, širine 2,7 cm T - V,sl. 8),

- željezna kuka T - V, sl. 9),

- šilo sa koštanom drškom dužine 9,5 cm T - V, sl. 10).

Zanimljivo je navesti i dva mala kamena brusa tamnosive

boje. V e ć i je o š t e ć e n po dužini. Dimenzije mu iznose 8 x 3,5 x 2 cm.

Manji brus je jako dugo upotrebljavan što se z a k l j u č u j e po njegovoj istrošenosti. Dimenzije su mu 6 x 2 x 0,6 cm T - V, sl. l l

12).

Od kamenih pokretnih nalaza važno je spomenuti i desetak

komada kamene đ u l a d i koja su samo grubo zaobljena sl. 9).

ARHEOLOšKO-ISTORIJSKA RAZMATRANJA

Sve do arheološkog iskopavanja 1975. i 1976. godine srednjo

vjekovni grad kod vrela Lištice bio je malo poznat n a u č n o j i kulturnoj javnosti. Prvi put njegove ruševine spominje fra Petar Bakula koji u svom šematizmu n a b r a j a j u ć i t v r đ a v e u okolini Lištice,spominje i Lise na Barku koje predstavljaju naš srednjovjekovni

20



grad.Z Poslije Bakule navodi ga D. M a n d i ć koji u ruševinamagrada kod Lištice vidi grad Nebojšu, smješten u srednjovjekovnoj

župi V e č e r i ć _ 3Nešto kasnije Rudolf B a n i ć u razvalinama grada kod vrela

Lištice vidi grad Kruševac koga više puta spominju istorijski izvori, a koji do danas nije arheološki p o t v r đ e n .

Zanimljivo je napomenuti da okolno stanovništvo za ruševine grada nema jednog o d r e đ e n o g imena. Neki stariji ljudi izokoline gradske ruševine nazivaju Gradinom, a neki Barkom valjda po jednom izvoru koji takvo ime nosi).5

Prema arheološkom materijalu, koji se dobio iskopavanjem,

a t a k o đ e r i prema površinskim nalazima prije iskopavanja, može

se zasigurno konstatovati da ovdje nema nikakvih tragova nekog

praistorijskog nalazišta/ pa prema tome i naziv Gradina, č i n i se,nema opravdanja u smislu praistorijskog objekta.

Pokretni nalazi, kao i sistem gradnje, govore da ruševine

grada pripadaju kasnom srednjem vijeku 14. ili 15. st.). Kako

se vidi iz plana, radi se o gradu - utvrdi relativno malih dimenzija.

Govoriti o z n a č a j u i ulozi ovog grada kroz burna vremena

14. i 15. s t o l j e ć a nije nimalo lako. To je u toliko teže što ga nenalazimo ni u jednom srednjovjekovnom izvoru. Vrlo je č u d n oda

se utradiciji nije o č u v a o naziv grada, jer je poznato da je

v e ć i n a kasnih srednjovjekovnih gradova do danas zadržala svoje

ime iz srednjeg vijeka Blagaj, Ljubuški, Babovac, M i č e v a c Klobuk k Trebinja i dr.).

Da bismo donekle shvatili i osvjetlili ulogu i z n a č a j grada

kod vrela Lištice, najsumarnije ć e m o se osvrnuti na istorijski okvir

p o d r u č j a današnje Lištice u srednjem vijeku. Da je prostor koji

danas zahvata komuna Lištica bio interesantan još u kasnorim-

skom vremenu govore nam ostaci i ruševine k a s n o a n t i č k e bazilike

iz V s t o l j e ć a u Mokrom kod Lištice,? kao i ruševine k a s n o a n t i č k o grefugijuma u Biogracima u Blatu. Vjerovatno takvih objekata imajoš na ovom p o d r u č j u ali oni nisu otkriveni.

2 šematizam fra Petra Bakule, Mostar 1970, str. 70.3 D M a n d i ć Bosna i Hercegovina I, č i k a g o 1960 str. 96.4 R B a n i ć Srednjovjekovni grad Kruševac u Humu, M a n d i ć e v zbor

nik, Rim 1965 str. 127.5 Za vrijeme arheološkog iskopavanja autor ovog rada je u nekoliko

navrata kod okolnog stanovništva ispitivao tradiciju da bi saznao pravoime grada, ali osim naziva Gradina i Borak ništa se drugo nije moglo č u t i

6 Pošto se prije i tokom iskopavanja nisu primijetili nikakvi tragovipraistorijske utvrde,

vjerovatnodanašnje razvaline srednjovjekovnog grada

neopravdano nose naziv Gradina koji je više u o b i č a j e n za praistorijskeutvrde nego za ruševine srednjovjekovnih gradova.

7 D Sergejevski Bazilika u Mokrom, Glasnik Zemaljskog muzeja 1961,str. 226.

21



Na postojanje srednjovjekovnog grada Mokriskika u današ

njem selu Mokro, polovinom X s t o l j e ć a ukazuje vijest vizantijskog

cara-pisca Konstantina VII Porfirogenita u djelu »De administran

do imperio«.8

Da je ovaj dio Hercegovine bio naseljen i u kasnom srednjem vijeku govore nam i brojni ostaci srednjovjekovnih nekro

pola sa s t e ć c i m a , koji nam pružaju n z podataka za p r o u č a v a n j ei rasvjetljavanje istorijske i kulturne pozadine ovog kraja. Vjerovatno je naš grad administrativno pripadao srednjovjekovnoj župi

Blato koja je zauzimala prostor zapadno od Neretve l0 po prilici

današnji teritorij komune Lištica. župa Blato spominje se zajedno

sa gradom Kruševcom u darovnici kralja Ostoje b r a ć i Radivojev i ć i m a iz 1408. »Civitatem Crusseuaz et Blato cum omnibus iuri

bus et territoriis.«11

U p o l i t i č k o m smislu ovo je p o d r u č j e kroz srednji vijek mijenjalo svoje gospodare, d o l a z e ć i č a s pod vlast hrvat

skih, č a s pod vlast srpskih vladara. Izvjesno vrijeme bilo je pod

v l a š ć u š u b i ć a i N e l i p i ć a . Od 1325. godine Hum dolazi pod vlast

bosanskih vladara i njihovih vazala. m r ć u Tvrtka I 1391 bosanskevojvode i namjesnici Sandalj H r a n i ć i Stjepan V u k č i ć K o s a č a na

teritoriji Huma osnivaju svoje feudalne oblasti.

U ovakvim p o l i t i č k i m zbivanjima i uslovima egzistiralo je

p o d r u č j e Lištice odnosno župa Blato, kojoj je vjerovatno pripa

dao i naš grad-utvrda. U ovom dijelu Hercegovine z n a č a j n u ulogu

igrale su srednjovjekovne porodice R a d i v o j e v i ć a , odnosno J u r j e v i ć ai V l a t k o v i ć a , koje spominje i Ostojina darovnica iz 1408. g. Padom

Hercegovine pod Turke, župa Blato pripada Mostarskoj nahiji uč i j e m sastavu ostaje sve do druge polovine XVI s t o l j e ć a .

U sumarno iznesenim istorijskim uslovima s a g r a đ e n je i grad-utvrda blizu vrela Lištice koja je u datom vremenu igrala važnu

ulogu u ovom dijelu Hercegovine. Koliko je poznato iz arheološke

literature i terenske dokumentacije, u cijeloj l i š t i č k o j komuni

danas nema ni jedan grad iz kasnog srednjeg vijeka osim ovogna vrelu Lištice. S obzirom na ovu č i n j e n i c u mogli bismo sebi po

staviti pitanje: da li naš grad kod vrela Lištice ne predstavlja jošuvijek arheološki n e p o t v r đ e n i grad Kruševac koji se s u d e ć i prema

nekim istorijskim izvorima, nalazi negdje na prostoru ovog dijelaHercegovine. č i t a v niz i s t r a ž i v a č a bavio se problemom Kruševca,

ali do danas nije kazana posljednja r i j e č . Prema J i r e č e k u on se

nalazio kod ž e l j e z n i č k e stanice u ž i t o m i s l i ć i m a blizu Mostara. Ovomišljenje prihvatio je i Vjekoslav K l a i ć Y

s F R a č k i , Documenta historiae Chroaticae periodum antiquam illu·strantia, Zagrabiae 1877 str. 407.

9 A. Benac široki brijeg. Sarajevo 1952.o M Vego Historijska karta srednjovjekovne Bosanske države.u E. Fermendžin Acta Bosnae, Zagrabiae 1892 str. 87; Starine JAZU

XXXIX, 316.12 R. B a n i ć , o. e. 117-139.

22



Drugi ga i s t o r i č a r i stavljaju u župu Blato Crussevaz et Blato).

Stojan N o v a k o v i ć smatra da ga treba tražiti u selu Kruševo,Bna jugozapadnoj strani Mostarskog blata. Ovom se mišljenju pri

družuju Desanka K o v a č e v i ć i Marko Vego. e đ u i s t o r i č a r i m a kojistoje na stanovištu da je Kruševac u Blatu nalazi se i Mihajlo

D i n i ć .Osim Ostojine darovnice iz 1408. g., Kruševac se spominje

u još nekoliko izvora povelja) pod s l j e d e ć i m nazivima: Crezcuacts

v belach, castello con contato 1444); Castrum Krutscerwetz 1448);Civitate Chrusevaz cum castris et pertinentis suis 1454).

Iz koncepta jednog pisma u D u b r o v a č k o m arhivu, m e đ u gradovima koje je Vladislav zauzeo u ratu protiv oca hercega Stjepana1452. godine, spominje se i Kruševac. 14 Ime grada Kruševca navodi

se još jednom u situaciji kada D u b r o v č a n i posreduju kod kralja

Tomaša da on preda Vladislavu zemlje od č e m e r n a do mora, kada

budu osvojene, a za uzvrat da Vladislav kralju ustupi Blagaj . s

Za vrijeme rata hercega Stjepana i sina Vladislava, Blato

i Kruševac bili su vrlo prikladna uporišta protiv hercega. 16

Poslije izmirenja Vladislava sa hercegom, sudbina grada Kru

ševca nam je nepoznata. Nigdje nemamo podataka kako je i kada

pao pod TurkeY

Ako pogledamo položaj grada kod Lištice, uvjerit ć e m o se da

zauzima vrlo prikladan položaj na poznatom srednjovjekovnom

drumu koji je vodio od Livna - Duvanjskog polja - K o č e r i n a -Blata - Blagaja za Nevesinje i dalje prema istoku. 18 S obzirom

na smještaj u tjesnacu r j e č i c e Lištice, može se pretpostaviti da je

igrao vrlo važnu ulogu, posebno u ratu i z m e đ u Vladislava Herceg o v i ć a i hercega Stjepana 1452. godine. Dakle, grad je mogao biti

jedna zaštitnica i o b e z b j e đ e n j e ove važne srednjovjekovne komu

nikacije. On je, t a k o đ e r , mogao imati ulogu i važne zaštitnice

s t o č a r s k i h puteva koji su vodili za planinske ispaše č v r s n i c e iVran planine. Nije i s k l j u č e n a m o g u ć n o s t , s obzirom na položaj i

oblik, da je grad na vrelu Lištice imao i refugijalni z n a č a j u određ e n i m ratnim opasnostima.

B Isti, o. e., 117-139.

14 Litt. di Lev. XV, 110 4. IV 1452 prema ć i r k o v i ć u .IS Litt di Lev. XV, 101-102, 12. VI 1452; Cons. Rog. XIII, 31, knj.

CCCLXXVI, Beograd 1964 prema ć i r k o v i ć u .16 M D i n i ć , Zemlje hercega sv. Save, Glas SKA 182 Beograd 1940

str. 197-199.

17 Isti, o. e., 199.

18 K J i r e č e k T r g o v a č k i drumovi i rudnici Srbije i Bosne u srednjemvijeku, Sarajevo 1951 str. 129-130; M. Vego Historijska karta srednjovje·kovne bosanske države.

23



usammenfassung

MITTEL LTERLICHE ST DT BEI QUELLE LlšTIC IN HERZEGOWIN

Tomislav N Đ E L i ćMittelalterliche Stadt bei der Quelle Lištica in der Herzegowina befin

det sich in der LokalWit »Gradina<< oder »Borak<<, wie sie manchmal·benannt wurde.

Archaologische Begrabungen wurden in den Jahren 1975 und 1976in der Stadt ausgeflihrt. Von der Architektur wurde westliche und ostlicheTurmseite und der ganze Innerstadtraum entdeckt. Innere Stadtgrossensind 29,70/27 m x 17,30/9,60 m in Form eines unregelmassigen Vierecks.Wanddicke ist von l bis 1,50 m und Hobe von l bis 6 m.

Ein Mangel an Kulturmaterial charakterisiert diese archaologischenSchichten. Von den Bewegfunden wurden u. a. mehrere KeramikbruchstlickeT - I, T - II, T - III , dann Metallpfeile T - IV) und viele kleine

metallene und andere Gegenstande - Messer, Feuerzeuge, Haken, Nagel,Hufeisen und knocherne Handwerkzeuge T - V gefunden.

Wahrscheinlichst gehort die Stadt zum 14. oder zum 15. Jahrhundert.

24





T





IV

J (()



T V

2

Documents

Tribunia [broj 4 djelimičan, 1978.]