TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘIi.vietnamdoc.net/data/file/2015/Thang08/13/bao-ton-rua... · Web viewNạo vét bùn cát và loại bỏ các mảnh vỡ bắt đầu

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

KHOA SINH HỌC

BÀI TIỂU LUẬNBẢO TỒN LOÀI RÙA QUÝ HIẾM NHẤT TRÊN THẾ GIỚI TẠI

VIỆT NAM – RÙA HOÀN KIẾM

Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học Sinh học

Người hướng dẫn: PGS.TS. Mai Sỹ Tuấn

Sinh viên thực hiện: Cao Thị Dung

Lớp: Sinh CH-K24

Hà Nội, năm 2015

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU...............................................................................................................................2

1. RÙA HOÀN KIẾM VỚI TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI......................................................3

1.1. Các nghị quyết của Chính phủ về bảo vệ động vật quý hiếm...............................3

1.2. Tập tính và môi trường sống của rùa Hoàn Kiếm.................................................4

1.3. Truyền thuyết và vai trò văn hóa...........................................................................10

2. BẢO TỒN LOÀI RÙA QUÝ HIẾM NHẤT TRÊN THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM –

RÙA HOÀN KIẾM............................................................................................................12

2.1. Các mối đe dọa đối với rùa Hoàn Kiếm................................................................12

2.2. Tình hình bảo vệ rùa Hoàn Kiếm hiện nay...........................................................16

2.3. Các biện pháp bảo tồn............................................................................................20

KẾT LUẬN.........................................................................................................................30

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................31


MỞ ĐẦU

Rùa đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tự nhiên. Rùa nước là động

vật ăn tạp, thức ăn của chúng thường là các loài cá nhỏ, cỏ cho đến tôm tép, giun,

ốc, dế… Chúng tạo thành chuỗi thức ăn dưới nước. Sự tăng, giảm hay biến mất của

một mắt xích cũng sẽ gây ra phản ứng dây chuyền, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống

của nhiều loài sinh vật và con người.

Ngoài ra, rùa cũng là loài bò sát có vai trò vô cùng quan trọng đối với con

người. Chúng là loại thực phẩm giàu protein, mai và yếm rùa được sủ dụng làm đồ

trang trí, sản xuất đồ gia dụng. Với tầm quan trọng đó, chúng không ngừng bị khai

thác. Trên thế giới có rất ít quần thể rùa không bị ảnh hưởng bởi tình trạng khai thác

có chủ ý hoặc đánh bắt không chú ý. Hơn nữa nơi sinh sống bị thu hẹp, dịch bệnh

và nhiều nguyên nhân khác đang đe dọa nghiêm trọng tới sự tồn tại và phát triển

của rùa. Nhiều nơi đã nghiêm cấm săn bắt rùa, thay vào đó là xây dựng các khu bảo

tồn nhằm phát triển kinh tế gắn với phát triển bền vững.

Trong danh sách 10 loài rùa nguy cấp nhất thế giới được tổ chức Bảo tồn

Quốc tế (CI) công bố, loài rùa ở Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội, ở mức báo động cao nhất.

Thông tin này được chuyên gia bảo tồn rùa Peter Paul Van Dijk, giám đốc tổ chức

bảo tồn Quốc tế tiến hành nghiên cứu và đưa ra hôm 10/9/2010. Tiến sĩ cho hay:

“Nếu chúng ta không hành động ngay bây giờ để bảo vệ môi trường sống của rùa và

áp dụng các biên pháp mạnh mẽ hơn trong việc ngăn chặn mua bán rùa làm vật nuôi

và thức ăn thì chúng ta sẽ phải đứng trước một viễn cảnh thực tế là không còn nhìn

thấy rùa vĩnh viễn” [1].

Chính vì vậy tôi đã quyết định nghiên cứu đề tài “Bảo tồn loài rùa quý

hiếm nhất trên thế giới tại Việt Nam – Rùa Hoàn Kiếm”.

Đề tài được nghiên cứu nhằm mục đích nâng cao tính cấp thiết của việc bảo

tồn rùa Hoàn Kiếm, từ đó có những biện pháp cụ thể thiết thực cho việc bảo tồn.

Để đạt được điều đó, đề tài đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như

phương pháp thu thập, xử lý thông tin, phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống

hóa thông tin…

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, bài tiểu luận bao gồm những nội dung sau:

1. Rùa Hoàn Kiếm với tự nhiên và xã hội.


2. Bảo tồn loài rùa quý hiếm nhất trên thế giới tại Việt Nam – Rùa Hoàn Kiếm .

1. RÙA HOÀN KIẾM VỚI TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI

1.1. Các nghị quyết của Chính phủ về bảo vệ động vật quý hiếm

Ngày 12/11/2013, Nghị định 160/2013/NĐ-CP được Chính phủ Việt Nam

ban hành nhằm quy định tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc danh

mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Đặc biệt, 10 loài rùa có tên trong

danh mục các loài được bảo vệ hoàn toàn. Trong số đó, 7 loài đã được bảo vệ theo

các văn bản hiện hành, rua Hoàn Kiếm được đưa vào phụ lục I [4].

Nghị định 32/2006/NĐ-CP về Quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy

cấp, quý, hiếm và Nghị định 59/2005/NĐ-CP về điều kiện kinh doanh một số ngành

nghề thủy sản. Ba loài quan trọng được bổ sung là rùa hộp trán vàng miền Bắc

(Cuora galbinifrons), rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei) (hai loài cực kỳ nguy cấp -

CR) và loài Giải (Pelochelys cantorii) (loài nguy cấp – EN). Lần đầu tiên ba loài

quý hiếm trên được đưa vào bảo vệ ở cấp quốc gia. Trong đó, rùa Hoàn Kiếm đã trở

thành loài có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trên thế giới vì cả loài chỉ còn bốn cá

thể. Vì vậy, công tác bảo tồn loài này cần được ưu tiên hàng đầu [4].

UBND thành phố Hà Nội giao trách nhiệm cho sở NN&PTNT xây dựng kế

hoạch quản lý tài nguyên thủy sản trong khu vực hồ, định kỳ phân tích mẫu nước,

xử lý môi trường, đánh giá bảo tồn nguồn lợi thủy sản. Đặc biệt, lãnh đạo thành phố

yêu cầu cần “đảm bảo nguồn thức ăn cho Rùa hồ Hoàn Kiếm”. Cũng theo quyết

định của Thành phố, sở này có trách nhiệm đánh giá, nghiên cứu, phân tích tác hại

của các loài thủy sản có ảnh hưởng tiêu cực tới hệ sinh thái của hồ Hoàn Kiếm.; tổ

chức các hoạt động bảo tồn các loài thủy sản, giống loài thủy sinh vật bản địa,

nguồn gien và một số hệ sinh thái tại khu vực hồ để đảm bảo sự phát triển hệ sinh

thái trong hồ

Theo đề nghị của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chương trình bảo tồn rùa

châu Á (ATP) và Trung tâm Bảo tồn Rùa (TCC) - Vườn Quốc gia Cúc Phương đã

gửi ý kiến đóng góp và kiến nghị nhằm bổ sung và hoàn thiện cho dự thảo nghị định

mới này. Với hơn 10 năm hoạt động tại Việt Nam, những nỗ lực bảo tồn các loài

rùa cạn và nước ngọt của ATP và TCC đã được chính phủ ghi nhận và mối quan hệ

hợp tác giữa các bên đang ngày càng được củng cố và tăng cường.


Như vậy, 15 trong tổng số 30 loài rùa của Việt Nam đã được bảo vệ bởi các Nghị

định 160/2013/NĐ-CP, nghị định 32/2006/NĐ-CP và Nghị định 159/NĐ-CP. Tuy

nhiên, việc thực thi pháp luật theo các nghị định này vẫn tồn tại nhiều thách thức do

công tác định dạng loài trong các vụ bắt giữ đường dây và trường hợp buôn bán

động vật hoang dã trái phép còn gặp nhiều trở ngại. ATP sẽ tiếp tục phối hợp với

các cơ quan quản lý và các tổ chức phi chính phủ cùng nỗ lực giải quyết các vấn đề

buôn bán trái phép và tăng cường thực thi pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã tại

Việt Nam.

1.2. Tập tính và môi trường sống của rùa Hoàn Kiếm

Rùa Hoàn Kiếm (còn có tên là giải Swinhoe, Rafetus swinhoei) được mô tả

lần đầu tiên từ năm 1873, nhưng thực tế có rất ít nghiên cứu về loài rùa mai mềm

khổng lồ này. Nó có thể là rùa nước ngọt lớn nhất trên thế giới. Nó được liệt kê ở

cấp cực kỳ nguy cấp trong sách đỏ IUCN năm 2006, và là một trong những loài rùa

hiếm nhất trên thế giới. Năm 2011, Quỹ bảo tồn rùa (TCF) xếp rùa Hoàn Kiếm là

một trong 25 loài rùa bị đe dọa cao nhất thế giới. Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc

tế IUCN xếp loài này vào mức cực kỳ nguy cấp (CR) năm 2010. Đứng đầu trong

danh sách các loài rùa đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, rùa Hoàn Kiếm còn bốn cá

thể tồn tại được biết đến, hai cá thể được ghép đôi tại Vườn thú Tô Châu, Trung

Quốc, một cá thể ở hồ Hoàn Kiếm và cá thể cuối cùng được phát hiện tại hồ Đồng

Mô, Hà Nội (Chương trình bảo tồn rùa châu Á - ATP, 2007) [4]. Không chỉ vậy, cá

thể ở hồ Gươm có ý nghĩa tâm linh rất lớn trong văn hóa người Việt, được tôn kính

như một vị thần thánh từ truyền thuyết hồ Gươm nổi tiếng thế kỷ XV (Heinselman,

2000).

Rafetus swinhoei đáng chú ý vì đầu dài với phần miệng giống như mõm lợn.

Kích thước của nó có thể dài trên 100 cm, rộng trên 70 cm và cân nặng khoảng

120–140 kg. Mai của chúng có thể dài và rộng trên 50 cm. Đầu dài trên 20 cm và

rộng trên 10 cm. Con đực nhỏ hơn con cái nhưng có đuôi to và dài hơn [3].


http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1ch_%C4%91%E1%BB%8F_IUCN

Rùa Hồ Gươm có kích thước khá lớn, đầu tương đối nhỏ và rộng, mõm ngắn,

tròn, vòi rất ngắn, lưng màu vàng lục có những đốm vàng, yếm bụng màu

trắng nhạt. Mai rùa mềm chứ không cứng như loài rùa thông thường.

Theo di thể rùa chết vào thập niên 1960 hiện lưu giữ trong đền Ngọc Sơn thì

cá thể đó cân nặng 250 kg với chiều dài 2,1 m và chiều rộng 1,8 m. Cá thể mà thành

phố Hà Nội bắt để chữa trị vết thương trên thân rùa hồi tháng 4 năm 2011, giống

cái, nặng 169 kg với chiều dài toàn thân của rùa là 185 cm; chiều rộng mai là 99

cm, chiều dài đuôi là 35 cm [4].

Cũng theo giả thuyết của PGS Hà Đình Đức, Rùa Hồ Gươm có thể có nguồn

gốc từ Lam Kinh, Thanh Hóa, cùng quê với vua Lê Lợi, và được vua Lê thả vào Hồ

Gươm, vì trước đó không có thông tin gì về loài rùa lớn nào tại Thăng Long. Theo

GS Lê Trần Bình, so sánh cho thấy mẫu ADN của rùa hồ Gươm giống rùa Quảng

Phú - Thanh Hóa.

Rùa Hoàn Kiếm, Việt Nam

Một cá thể rùa bị bắt và thoát chết năm 2008 tại Đồng Mô, Hà Tây cũ, cũng

được xem là đồng chủng với Rùa Hồ Gươm, có chiều dài 90 cm, ngang 70 cm, cân

nặng chừng 80–90 kg, mép màu vàng, đầu đốm rằn ri và mai màu xanh


http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_T%C3%A2y

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93ng_M%C3%B4

http://vi.wikipedia.org/wiki/ADN

http://vi.wikipedia.org/wiki/Thanh_H%C3%B3a

http://vi.wikipedia.org/wiki/Lam_Kinh

http://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BB%91ng_c%C3%A1i

http://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BB%91ng_c%C3%A1i

http://vi.wikipedia.org/wiki/2011

http://vi.wikipedia.org/wiki/Kil%C3%B4gam

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%81n_Ng%E1%BB%8Dc_S%C6%A1n

http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%ADp_ni%C3%AAn_1960

http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%AFng

http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%AFng

http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BB%A5ng

http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%A0ng_(m%C3%A0u)

http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%91m&action=edit&redlink=1

http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%A0ng_chanh

http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C6%B0ng

http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%B2i_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_h%C6%B0%E1%BB%9Bng)

http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%C3%B5m&action=edit&redlink=1

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A7u

xám. Ông Douglas Hendri, giám đốc Chương trình Bảo tồn rùa châu Á đã từng

dựng lều trại tại bờ hồ, rồi đêm ngủ tại lều, ngày theo ngư dân đánh cá để tìm kiếm

rùa. Ông Douglas khẳng định đã làm xét nghiệm ADN rùa Đồng Mô tại Viện Sinh

thái Tài nguyên sinh vật và kết quả xét nghiệm cho thấy rùa Đồng Mô cùng loài với

rùa Hồ Gươm, cùng loài Rafetus swinhoei với cả 2 con giải hiện đang được nuôi

dưỡng trong vườn thú ở Trung Quốc. Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (CI)

cũng xác định con rùa mai mềm lớn ở Đồng Mô thuộc loài Rùa Hoàn Kiếm.

Rùa Đồng Mô, Việt Nam

Mỗi cá thể Rafetus swinhoei cái có thể đẻ từ 60 tới trên 100 trứng. Chúng

làm tổ về đêm hay về buổi sáng [3].


http://vi.wikipedia.org/wiki/R%C3%B9a_mai_m%E1%BB%81m_Th%C6%B0%E1%BB%A3ng_H%E1%BA%A3i

http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95_ch%E1%BB%A9c_B%E1%BA%A3o_t%E1%BB%93n_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF

http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%C6%B0%C6%A1ng_tr%C3%ACnh_B%E1%BA%A3o_t%E1%BB%93n_r%C3%B9a_ch%C3%A2u_%C3%81&action=edit&redlink=1

http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Douglas_Hendri&action=edit&redlink=1

Về phân bố, Rafetus swinhoei có thể đã từng sinh sống tại khu vực

sông Dương Tử và Thái Hồ, tại khu vực ranh giới các tỉnh Giang Tô và Chiết

Giang ở miền đông Trung Quốc; Cá Cựu tại tỉnh Vân Nam ở miền nam Trung

Quốc; và sông Hồng ở miền bắc Việt Nam. Trong những năm gần đây, một cá thể

của Rafetus swinhoei đã được các ngư dân bắt được tại tỉnh Hòa Bình trên sông Đà.

Mẫu vật cuối cùng đã biết đánh bắt được trong tự nhiên ở Trung Quốc là vào

năm 1972 tại Cá Cựu; con rùa này sau đó đã được chuyển tới vườn thú Thượng Hải.

Con rùa tại hồ Hoàn Kiếm (hồ Gươm) ở trung tâm Hà Nội, Việt Nam, đã được nhìn

thấy và chụp ảnh lại trong những năm gần đây.

Gần đây, một số ý kiến, như của nhà sinh học Hà Đình Đức cho rằng con rùa

tại hồ Hoàn Kiếm có thể là một loài riêng, với tên gọi khoa học là Rafetus leloii,

tức rùa Hồ Gươm. Tuy nhiên, các tác giả Farkas B. và Webb R.G. vào năm

2003 cho rằng danh pháp R. leloii là một đơn vị phân loại không hợp lệ và chỉ là từ

đồng nghĩa muộn của R. swinhoei.

Nếu tính cả rùa Hồ Gươm thì hiện nay chỉ còn 4 con còn sống; trong đó 2

tại Trung Quốc, đều ở Tây Viên tự, Tô Châu. Con thứ 3 là tại hồ Hoàn Kiếm, con

thứ 4 ở hồ Đồng Mô (Hà Tây cũ). Con thứ 5 ở vườn thú Thượng Hải đã chết cuối

năm 2006, còn con thứ sáu tại vườn thú Bắc Kinh đã chết năm 2005 [3].

Môi trường sống của chúng thường là các hệ thống sông lớn cùng các hồ hay

vùng đất ẩm cận kề. Thức ăn bao gồm cá, cua, ốc, bèo lục bình, ếch nhái và lá cây.



http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_Kinh

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_T%C3%A2y

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93ng_M%C3%B4

http://vi.wikipedia.org/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c

http://vi.wikipedia.org/wiki/R%C3%B9a_H%E1%BB%93_G%C6%B0%C6%A1m

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_%C4%90%C3%ACnh_%C4%90%E1%BB%A9c

http://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_N%E1%BB%99i

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Ho%C3%A0n_Ki%E1%BA%BFm

http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C6%B0%E1%BB%A3ng_H%E1%BA%A3i


http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_%C4%90%C3%A0

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%B2a_B%C3%ACnh

http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_H%E1%BB%93ng

http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%A2n_Nam

http://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1_C%E1%BB%B1u

http://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFt_Giang

http://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFt_Giang

http://vi.wikipedia.org/wiki/Giang_T%C3%B4

http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1i_H%E1%BB%93

http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Giang

Hồ Gươm, Hà Nội, Việt NamVề tập tính, rùa Hồ Gươm chậm chạp, hiền lành, thường sống ở những sông

hồ sâu, nước chảy yếu. Khi trời nóng thường hay ngóc cổ lên khỏi mặt nước để thở.

Mùa đông thỉnh thoảng phơi nắng.

Người dân đi xem rùa Hoàn Kiếm nổi lên (4/12/2014)

Khi thời tiết ấm áp của mùa xuân bắt đầu thay thế cho mùa đông lạnh ở miền

Bắc, cả hai cá thể rùa ở Hoàn Kiếm và Đồng Mô hoạt động nhiều hơn và thường

xuyên xuất hiện. Trong tháng 4 và tháng 5/2014, các cán bộ của chương trình bảo

tồn rùa châu Á nhiều lần ghi lại thành công hình ảnh rùa nổi trên hồ Đồng Mô. So


sánh đặc điểm đầu và hoa văn trong mỗi bức hình chụp tại bốn thời điểm khác nhau

với bức hình rùa được giải cứu vào năm 2008, ATP khẳng định tất cả các hình ảnh

trên đều là của một cá thể. Trong khu vực rộng 1400ha của Đồng Mô, có thể còn cá

thể khác tồn tại nhưng theo thời gian, khả năng này ngày càng mong manh.

Rùa nổi trên hồ Đồng Mô (3/4/2014)

Ngày 27/4/2011, một bài báo được xuất bản bởi Lê Trần Bình và cộng sự

(2010) mô tả các loài Rafetus ở Việt Nam như là một loài mới và khác biệt so với ở

Trung Quốc và Đồng Mô, dựa trên DNA và hình thái. So sánh hộp sọ trong giấy,

hình ảnh từ Lê Trần Bình và cộng sự năm 2010, tên khoa học mới cho rùa Hoàn

Kiếm là Rafetus vietnamensis được đề xuất. TS Bình tin rằng Rafetus từ Hoàn Kiếm

có lẽ họ hàng xa với các Rafetus từ sông Hồng nhưng đã được tách ra trong hàng

triệu năm. Điều này có vẻ không như hồ Hoàn Kiếm đã được kết nối với sông Hồng

như trong lịch sử ghi chép lại. Trước đây, rùa Hoàn Kiếm đã được mô tả như là một

loài mới, Rafetus leloii của Giáo sư Hà Đình Đức vào năm 2004. Bài báo cũng nói

rằng một mẫu DNA đã được gửi cho Ngân hàng Thế giới Gene ở Thụy Sĩ để kiểm

tra [4].


http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.khoahocphothong.com.vn/news/detail/9136/cu--rua-ho-guom-la-loai-rua-lon-mai-mem-nuoc-ngot-dac-huu-cua-viet-nam.html&usg=ALkJrhiJ0CItqVNnkmsw36oStyKNh8JSHg

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.khoahocphothong.com.vn/news/detail/9136/cu--rua-ho-guom-la-loai-rua-lon-mai-mem-nuoc-ngot-dac-huu-cua-viet-nam.html&usg=ALkJrhiJ0CItqVNnkmsw36oStyKNh8JSHg

Đến ngày 3/5/2011, kết quả ADN tại Hà Nội xác nhận Rùa Hoàn Kiếm là

một loài mới và đặt tên là Rafetus vietnamensis . Các nhà khoa học tại Viện Sinh học

trên Hà Nội công bố kết quả của họ và tuyên bố các loài phân bố rộng khắp miền

Bắc Việt Nam là khác biệt với Rafetus swinhoei. Tuy nhiên, các kết quả trên là

không hoàn toàn rõ ràng và chưa đc thế giới công nhận, cần làm rõ thêm và xem

xét.

1.3. Truyền thuyết và vai trò văn hóa

Cách đây khoảng 6 thế kỷ, hồ Gươm gồm hai phần chạy dài từ phố Hàng

Đào, qua phố Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt tới phố Hàng Chuối, thông với sông

Hồng. Nước hồ quanh năm xanh biếc nên hồ Gươm cũng được gọi là hồ Lục Thuỷ.

Tương truyền vào thế kỷ XV, hồ được đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm, gắn liền

với truyền thuyết trả gươm thần cho Rùa Vàng: Vào đầu thời nhà Hậu Lê, khi Lê

Lợi lên ngôi Hoàng đế lấy niên hiệu là Lê Thái Tổ về đóng đô ở Thăng Long. Trong

một lần nhà vua đi chơi thuyền trên hồ Lục Thủy, bỗng một cụ rùa lớn xuất hiện. Lê

Thái Tổ giơ gươm ra thì gươm bay về phía cụ rùa. Rùa ngậm gươm lặn xuống đáy

hồ, và từ đó hồ Lục Thủy có tên gọi mới là hồ Hoàn Kiếm (trả gươm) hay hồ

Gươm. Thanh kếm huyền diệu đó được sử dụng để đánh bại một đội quân xâm lược

của Trung Quốc. Kể từ đó, rùa Hoàn Kiếm là biểu thị cho sự quan trọng và thiêng

liêng của nhân dân Việt Nam.


http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.baohoabinh.com.vn/28/59118/Xac_dinh_duoc_gioi_tinh_va_nguon_goc_Rua_ho_Hoan_Kiem.htm&usg=ALkJrhgk9ud1TqObVKoTk0BugkxEfyWkhA

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.baohoabinh.com.vn/28/59118/Xac_dinh_duoc_gioi_tinh_va_nguon_goc_Rua_ho_Hoan_Kiem.htm&usg=ALkJrhgk9ud1TqObVKoTk0BugkxEfyWkhA

Vua Lê Lợi tả gươm cho rùa thần

Trên hồ có hai hòn đảo: đảo Ngọc và đảo Rùa. Cuối thế kỷ XVI, chúa Trịnh

dựng phủ Chúa ở phường Báo Thiên (nay là Nhà Thờ Lớn) và ở chỗ phố Thợ

Nhuộm gần hồ nên đặt tên cho hai phần hồ là Hữu Vọng và Tả Vọng.

Truyền thuyết thần Kim Quy còn đi ngược dòng lịch sử của người Việt xa

hơn nữa với chuyện thần Kim Quy giúp An Dương Vương xây thành Cổ Loa và

tặng nhà vua cái móng để làm lẫy nỏ chống quân của Triệu Đà.

Khu vực Sơn Tây, Ba Vì nằm ở phía Tây thành phố Hà Nội không chỉ nổi

tiếng về truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh với Núi Tản, Sông Đà mà còn nổi tiếng

là nơi sinh sống của loài rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei) truyền thuyết ở hồ

Đồng Mô, thị xã Sơn Tây. Các hoạt động nâng cao nhận thức của người dân đã

được thực hiện trong cộng đồng địa phương thông qua sự hợp tác chặt chẽ với các

trường học, Đoàn thanh niên hay Ủy ban nhân dân xã nhằm nâng cao hiểu biết và

sự ủng hộ cho rùa nói chung và cá thể rùa hồ Đồng Mô nói riêng, đồng thời nhấn

mạnh mối liên hệ với cá thể rùa linh thiêng tại hồ Hoàn Kiếm.

Vào thế kỷ 20, một số tác phẩm văn học Việt Nam lấy rùa của Hồ Gươm Hà

Nội làm đề tài. Trong đó có truyện Thần Tháp Rùa của Vũ Khắc Khoan và Rùa Hồ

Gươm của Nguyễn Dậu (Trương Mẫn Song).

Người Việt Nam vẫn thường gọi rùa khổng lồ sống ở Hồ Gươm là "Cụ" với

hàm ý tôn kính, đây cũng là biểu tượng gắn liền với truyền thuyết Gươm thần và

lịch sử giữ nước, là phần tâm linh đáng trân trọng.


http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_D%E1%BA%ADu&action=edit&redlink=1

http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_Kh%E1%BA%AFc_Khoan

http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_h%E1%BB%8Dc_Vi%E1%BB%87t_Nam

http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_20

http://vi.wikipedia.org/wiki/Tri%E1%BB%87u_V%C5%A9_v%C6%B0%C6%A1ng

http://vi.wikipedia.org/wiki/N%E1%BB%8F

http://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%95_Loa

http://vi.wikipedia.org/wiki/An_D%C6%B0%C6%A1ng_V%C6%B0%C6%A1ng

2. BẢO TỒN LOÀI RÙA QUÝ HIẾM NHẤT TRÊN THẾ GIỚI TẠI VIỆT

NAM – RÙA HOÀN KIẾM

2.1. Các mối đe dọa đối với rùa Hoàn Kiếm

Loài giải khổng lồ Rafetus swinhoei được biết đến với cái tên nổi tiếng ở

Việt Nam – rùa Hoàn Kiếm và câu chuyện truyền thuyết từ thế kỷ 15 gắn với cá thể

khổng lồ còn sống trong hồ Gươm, thủ đô Hà Nội. Nhưng ít ai biết rằng, chính loài

rùa mang nét văn hóa lịch sử của dân tộc lại bị săn bắt và tiêu thụ mạnh mẽ tại các

vùng phân bố của chúng trong thập niên 70 đến 90 của thế kỷ trước. Tất cả các quần

thể ngoài tự nhiên đã gần như hoàn toàn biến mất.

Trong danh sách 10 loài rùa cạn và nước ngọt đang phải đối mặt với nguy cơ

tuyệt chủng, có hai loài rùa của Việt Nam: rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei) đứng

ở vị trí số 1; và rùa Trung Bộ (Mauremys annamensis), là loài đặc hữu ở Việt Nam,

xếp thứ 9 [1]. Đối với rùa Hoàn Kiếm, ba cá thể đã chết: Một cá thể chết ngày 2

tháng 7 1967, xác được lưu giữ trong đền Ngọc Sơn; một cá thể có xác được lưu

trong chùa Hưng Ký (Hoàng Mai, Hà Nội), hiện chuyển về Bảo tàng Hà Nội; một

cá thể bị giết thịt năm 1962-1963, khi bò lên vườn hoa Chí Linh (nay là vườn hoa

tượng đài Lý Thái Tổ) sau một cơn mưa lớn [3]. Trên thế giới chỉ còn có 4 cá thể,

trong đó có một con sống ở hồ Hoàn Kiếm và một con sống tại hồ Đồng Mô (Sơn

Tây, Hà Nội). Hai con còn lại được nuôi nhốt tại Trung Quốc.

Rafetus swinhoei đang ở tình trạng cực kỳ nguy cấp, gần như đã sắp tuyệt

chủng do việc săn bắt vì kinh kế và việc tiêu thụ mang tính địa phương cũng như do

việc sử dụng mai và xương trong y học. Đầu rùa cũng thường bị lưu giữ lại làm kỷ

niệm. Tại Việt Nam, các loài rùa nói chung đã bị khai thác (làm thức ăn, đồ trang

sức) tràn lan, các loại tàu thuyền đánh bắt bằng lưới kéo, lưới rê, lưới vây khiến ngư

trường cạn kiệt, môi trường sinh thái biển bị ô nhiễm, hủy hoại nơi cư trú của rùa.

Ngoài ra còn con người (chất thải, tiếng ồn, ánh sáng…) cũng góp phần khiến các

quần thể rùa bị suy kiệt. Các tác nhân khách quan khác có thể kể đến là xói mò, sạt

lở bãi đẻ do sự tàn phá thiên tai như bão lũ, dòng chảy, quá trình đô thị hóa…


http://vi.wikipedia.org/wiki/M%C6%B0a

http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%BD_Th%C3%A1i_T%E1%BB%95

http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C6%B0%E1%BB%9Dn_hoa_Ch%C3%AD_Linh&action=edit&redlink=1

http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A3o_t%C3%A0ng_H%C3%A0_N%E1%BB%99i

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%81n_Ng%E1%BB%8Dc_S%C6%A1n

http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=X%C3%A1c&action=edit&redlink=1


http://vi.wikipedia.org/wiki/2_th%C3%A1ng_7

http://vi.wikipedia.org/wiki/2_th%C3%A1ng_7

http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BA%BFt

Rùa bị

bắt trái phép để

làm vật trang trí

Ngày

1/11/2008, một trận lũ ập tới khiến con đập của hồ Đồng Mô bị vỡ tạo cơ hội cho cá

thể rùa thoát ra khỏi hồ. Ngay sau đó, một tấm lưới chắn đã được giăng ngang khu

vực ngập úng dài khoảng 4km kể từ đầu đập để ngăn cá thể này thoát ra sông Hồng.

Sáng ngày 26/11/2008, một ngư dân đã bắt được rùa trong khu vực chắn lưới. Cùng

ngày hôm đó, một ngư dân ở phường Trung Sơn Trầm, thị xã Sơn Tây, Hà Nội (Hà

Tây cũ) đã bắt được một cá thể rùa mai mềm có kích thước lớn, nặng 69 kg, dài

khoảng 90cm. Cá thể rùa này đã được giám định thuộc loài giải Swinhoe ( Rafetus

swinhoei ), là một trong bốn cá thể còn tồn tại trên thế giới. Sau khi biết tin cá thể

rùa quý bị bắt, Chi cục Kiểm lâm Hà Nội (FPD) đã nhanh chóng cử cán bộ tới hiện

trường nhằm bảo vệ, thuyết phục người dân chuyển giao rùa. Sau hơn 6 tiếng

thương lượng với sự có mặt của cán bộ kiểm lâm, cảnh sát và chính quyền địa

phương, người dân đã đồng ý chuyển giao cá thể rùa cho chính quyền. Các cán bộ

ATP, EVN và Trung tâm Bảo tồn Rùa (TCC) thuộc vườn quốc gia Cúc Phương đã

thả cá thể rùa về hồ Đồng Mô, nơi mà rùa đã thoát ra.


Hiện nay nhiều người đang quan tâm và lo ngại cho tính mạng cụ Rùa ở hồ

Hoàn Kiếm khi "cụ" đang phải sống với một lưỡi câu chùm mắc ở lưng cùng nhiều

vết thương khác. Theo ông Tim McCormack, Giám đốc Chương trình bảo tồn rùa

châu Á, nếu để tình trạng Rùa Hồ Gươm với lưỡi câu thì sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe

của cụ rùa. Tuy nhiên, theo PGS.TS Hà Đình Đức, việc lưỡi câu dính trên mai cụ

Rùa không ảnh hưởng đến tính mạng cụ.

Câu trộm rùa trong đêm tại hồ Hoàn Kiếm

Vừa qua, ngày 12/04/2014 trên mạng xã hội Facebook xuất hiện những bức

ảnh chụp một cá thể rùa mai mềm có kích thước khổng lồ bị xẻ thịt. Điều này làm

dấy lên những lo ngại ban đầu rằng đây có thể là loài rùa Hoàn Kiếm (Rafetus

swinhoei).


Rùa ở Đồng Mô nghi là đã bị xẻ thịt

Cá thể rùa khổng lồ được xác định có nguồn gốc tại hồ Yang Reh, xã Yang

Reh, huyện Krông Brông, tỉnh Đắk Lắk. Sau khi tìm hiểu và kiểm tra kỹ các bức

ảnh, ông Timothy McCormack và các đồng nghiệp của Chương trình bảo tồn rùa

châu Á (ATP) khẳng định đây là loài ba ba Nam Bộ (Amyda catrtilaginea). Với

trọng lượng lớn đến 87kg, cá thể rùa này có thể đã rất nhiều tuổi. Thật không may,

ba ba Nam Bộ không được bảo vệ theo luật pháp quốc gia mặc dù là loài sắp nguy

cấp trong danh lục đỏ thế giới (IUCN) và ngày càng bị đe dọa bởi hoạt động săn

bắt, buôn bán do nhu cầu làm thực phẩm đã có truyền thống từ lâu đời tại Việt Nam

và những nước khác trong khu vực châu Á.

Vấn đề đáng quan tâm hơn khi đây dường như là số phận chung của hầu hết các loài

rùa mai mềm khổng lồ ở Việt Nam. Chúng bị đánh bắt làm thực phẩm cho cả thị

trường trong nước và các nước láng giềng như Trung Quốc, không giống như các

loài mai cứng chủ yếu bị xuất khẩu sang các nước khác và chỉ một phần tiêu thụ

trong lãnh thổ Việt Nam. Tình cảnh tương tự có thể xảy ra với loài rùa Hoàn Kiếm

bởi loài này có thể còn tồn tại đâu đó ở miền bắc Việt Nam và phía nam Trung

Quốc.


2.2. Tình hình bảo vệ rùa Hoàn Kiếm hiện nay

Chương trình Bảo tồn Rùa châu Á được thành lập năm 1998 và sáp nhập vào

Vườn thú Cleveland Metroparks/Hiệp hội Vườn thú Cleveland khu vực châu Á năm

2003. Từ khi ATP hình thành cùng với những thành công và sự phát triển của Trung

tâm Bảo tồn Rùa (TCC) tại Vườn quốc gia Cúc Phương, họ đã tiếp tục duy trì hoạt

động bảo tồn các loài rùa cạn và rùa nước ngọt (TFT) tại khu vực Đông Nam Á với

trọng tâm tại Việt Nam. Mục tiêu hoạt động của ATP là thiết lập một tương lai an

toàn và bền vững cho các loài rùa châu Á, đảm bảo rằng sẽ không có loài rùa nào bị

tuyệt chủng. Họ thực hiện các chiến lược can thiệp, đóng góp trực tiếp vào việc bảo

tồn các loài rùa, hỗ trợ việc sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên sinh vật có giới hạn

này cũng như phát triển và tăng cường năng lực lãnh đạo, truyền thông tới cộng

đồng nhằm thay đổi thái độ và hành vi trong xã hội đối với các loài rùa. Các hoạt

động bảo tồn tại Việt Nam hiện đang ưu tiên cho các loài cực kỳ nguy cấp và đặc

hữu. Các dự án tập trung vào loài rùa Trung Bộ (Mauremys annamensis), rùa hộp

trán vàng miền Trung (Cuora bourreti) và rùa hộp trán vàng miền Nam

(Cuora picturata) tại miền Trung Việt Nam. Ở miền Bắc, ATP cũng đang tiến hành

dự án bảo tồn loài rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei), hay còn gọi là Giải khổng lồ

Swinhoe, loài được ghi nhận có nguy cơ tuyệt chủng rất cao trên thế giới.

Tại Việt Nam, vấn đề bảo vệ đa dạng sinh học nói chung, trong đó có bảo tồn

loài rùa nói riêng đã được đề cập đến từ lâu. Không chỉ ban hành các văn bản quy

phạm pháp luật, Việt Nam còn chủ động, tích cực tham gia các công ước quốc tế,

biên bản thỏa thuận liên quan đến bảo tồn và quản lý rùa. Việc bảo vệ rùa không chỉ

tác động tích cực đến các loài rùa mà còn tác động tới các hệ sinh thái mà chúng

phụ thuộc, đồng thời góp phần bảo vệ nơi sinh sống và đa dạng sinh học của các

loài sống cùng sinh cảnh. Những năm gần đây, Việt Nam đã xây dựng Kế hoạch

Hành động bảo tồn Rùa nói chung và loài rùa nước ngọt nói riêng nhằm bảo vệ, bảo

tồn và quản lý loài rùa cũng như nơi sinh sống của chúng. Mục tiêu chiến lược của

Kế hoạch là giảm thiểu những tác động đối với rùa nước ngọt tại Việt Nam, từ đó

thúc đẩy sự phục hồi của quần thể rùa trong tự nhiên; đồng thời hỗ trợ cho các cơ


quan nhà nước và các tổ chức quốc tế hiểu rõ hơn về những hoạt động bảo tồn rùa

đang tiến hành tại Việt Nam, từ đó có thể tìm ra cách tham gia hiệu quả nhất.

Các hoạt động giám sát rùa tại Đồng Mô trong những năm qua cho phép

nhóm nghiên cứu của ATP ghi nhận thêm các tập tính và hành vi của loài. Bên cạnh

đó, thông qua nhiều chuyến khảo sát dọc các tỉnh miền Bắc Việt Nam, những khu

vực trước đây loài này từng sinh sống và có thể còn tồn tại được xác định. ATP hy

vọng trong thời gian tới sẽ phối hợp với Tổng cục Thủy sản và tổ chức Liên minh vì

sự sống các loài rùa (TSA) cùng một số chuyên gia Quốc tế tiến hành khảo sát

nhằm xác định thêm các cá thể còn lại trong tự nhiên bằng phương pháp phân tích

mẫu gen từ môi trường (còn gọi là eDNA). Đây là kỹ thuật thu thập gen từ mẫu

nước, qua đó có thể xác nhận sự hiện diện của một loài trong khu vực. Phương pháp

này giúp cho cơ hội tìm kiếm rùa Hoàn Kiếm ngoài tự nhiên có thêm kết quả rõ

ràng, phục vụ cho công tác nhân giống sinh sản và phục hồi quần thể loài trong

tương lai [4].

Từ năm 2003, Chương trình bào tồn rùa châu Á (ATP) của vườn thú

Cleveland Metroparks tiến hành nhiều đợt khảo sát, phỏng vấn trên phạm vi 08 tỉnh

miền Bắc Việt Nam. Trong quá trình khảo sát, nhóm nghiên cứu tìm thấy vỏ và hộp

sọ của 6 cá thể rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei) cùng nhiều khu vực trước đây

rùa đã từng xuất hiện, có thể còn sót lại quần thể tự nhiên hoang dã. Ba vùng đầu

tiên được tiến hành theo dõi, quan sát trong 06 tháng là Thanh Hóa, Hà Tây và Yên

Bái. Năm 2007, hình ảnh rùa Hoàn Kiếm hoang dã đầu tiên đã được ghi nhận tại hồ

Đồng Mô, tỉnh Hà Tây, cũng là cá thể thứ 4 được phát hiện trên thế giới.

Chương trình bảo tồn rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei) được duy trì xuyên

suốt từ tháng 01/2007 đến nay trên khu vực hồ Đồng Mô. Một cán bộ của chương

trình chính là người địa phương, từng làm nghề đánh cá trên hồ và hiểu rõ khu vực

nơi anh sinh sống. Nhờ sự tham gia công tác bảo tồn của anh, dự án đã nhận được

sự ủng hộ tích cực từ người dân nơi đây.


Tháng 04/ 2009, ATP tổ chức hội thảo về bảo tồn loài rùa Hoàn Kiếm tại thị

xã Sơn Tây với sự tham gia của đại điện Ủy ban nhân dân các cấp địa phương, Hạt

Kiểm lâm thị xã Sơn Tây, các hộ gia đình nuôi trồng và đánh cá, Ban quản lý sân

golf Đồng Mô (nằm trên một bán đảo trong hồ) và các trường học quanh khu vực

hồ. Hoạt động giáo dục bảo tồn trong các nhà trường được ATP phối hợp với Trung

tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) tiếp tục triển khai tại khu vực dự án. Từ khi cá thể

rùa được phát hiện, các cán bộ của ATP thực hiện tuần tra, theo dõi thường trực

ngay tại hồ Đồng Mô, đồng thời chương trình nâng cao nhận thức trong cộng đồng

địa phương được khởi động, tập trung vào bài học cho các em học sinh và tổ chức

buổi truyền thông tới những người đánh cá trên hồ.

Tháng 11/2008, các cơ quan chức năng và tổ chức bảo tồn đã giải cứu một cá

thể rùa nặng 69 kg, dài khoảng 90 cm [4]. Cá thể này bị săn bắt và buôn bán trong

một địa phương gần hồ Đồng Mô, được cho chính là rùa Hoàn Kiếm phát hiện trên

hồ năm trước, vừa trôi ra khỏi hồ do vỡ đập Đồng Mô trong mùa lũ. Chính quyền

và cộng đồng địa phương, Hạt Kiểm lâm thị xã Sơn Tây và Trung tâm Giáo dục

Thiên nhiên Việt Nam (ENV) đã cùng ATP vận động, đem thả rùa trở về hồ trong

cùng ngày. Kết quả giải cứu diễn ra thành công là nhờ phần không nhỏ của công tác

nâng cao nhận thức và sự tuần tra, cập nhật thường xuyên của cán bộ bảo tồn tại

khu vực.

Các cố gắng bảo tồn tập trung vào việc cho sinh sản các con rùa đang bị

giam cầm tại Trung Quốc cũng như tìm kiếm các cá thể còn sống hoang dã. Gần

đây, một thỏa thuận đã được thực hiện để chuyển con rùa cái tại vườn thú Thượng

Hải sang vườn thú Tô Châu để thực hiện việc phối giống với con đực tại đó. Cũng

có các cố gắng để cải thiện các điều kiện phối giống tại vườn thú Tô Châu và Tây

Viên tự. Tại Trung Quốc, một cặp rùa đã được ghép đôi sinh sảntừ năm 2008 và cho

khoảng 150 trứng mỗi năm. Tuy nhiên không một quả trứng nào trong số đó nở

thanh công. Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng tất cả trứng rùa đều không được thụ

tinh dẫn đến nghi ngờ khả năng con rùa đực có vấn đề… Các nhà khoa học Trung

Quốc và thế giới thậm chí đã tiến hành đặt bẫy tại một vài khúc trên sông Hồng ở


tình Vân Nam của Trung Quốc nhằm cố gắng tìm kiếm thêm những cá thể mới

nhưng vẫn chưa thu được kết quả. Trong trường hợp không phát hiện thêm được cá

thể rùa nào, việc mượn giống giữa hai quốc gia cho ghép đôi có thể được yêu cầu.

Vì giá trị văn hóa của rùa Hồ Gươm, tháng 06/2009 công ty Herbst

Umwelttechnik GmbH của Đức được giao phó việc khảo nghiệm hút bớt lớp bùn

sâu lắng ở đáy hồ để khơi lòng hồ, giảm lượng độc chất ứ đọng sau bao nhiêu năm ô

nhiễm hầu bảo vệ môi trường cho rùa Hồ Gươm. Dự án với chi phí 2,8 triệu Mỹ

kim hoàn tất trước năm 2010, cũng là 1000 năm tuổi của Thăng Long. Tuy nhiên

vào cuối năm 2010, do chất lượng nước trong 12 ha hồ Hoàn Kiếm kém, trung tâm

tinny đã phát hiện một loạt các chấn thương của những con rùa huyền thoại này, gây

ra mối quan tâm quốc tế và các quyết định đã được thực hiện để loại bỏ và điều trị

cho cụ Rùa.

Ngày 15/02/2011, Hội thảo cứu hộ và điều trị tổ chức tại Hà Nội, hơn 50

chuyên gia trong nước và quốc tế đã gặp nhau tại Hà Nội để thảo luận về các chấn

thương và các mối đe dọa rõ ràng của Rùa tại hồ Hoàn Kiếm.

Ngày 17/02/2011, Ủy ban khẩn cấp được thành lập để bảo vệ rùa Hoàn Kiếm

huyền thoại. Biện pháp ngắn hạn như cải thiện chất lượng nước hồ, loại bỏ cặn và

loại bỏ các mảnh vụn nguy hiểm trong hồ đã được đề xuất.

Ngày 07/03/2011, một số cuộc thảo luận đã được tổ chức, các chuyên gia thú

y quốc tế được mời tham gia điều trị cho cụ Rùa.

Ngày 19/04/2011, hai tuần sau khi bắt về, Rùa Hoàn Kiếm được đáp ứng tốt

quá trình điều trị. Con vật đã được di chuyển được trên khu vực đảo rùa ở giữa hồ

Hoàn Kiếm, ăn tốt, một số các chấn thương có thể nhìn thấy như các tổn thương mở

ở phía trước của mai đã được chữa khỏi.

Ngày 23/06/2011, kế hoạch tăng kích thước của bể chứa cho Rùa Hoàn

Kiếm , theo một nhóm làm việc của Ủy ban công tác về loài rùa đã được đề xuất.


http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://vnexpress.net/gl/khoa-hoc/2011/06/rua-ho-guom-co-nha-rong-hon/&usg=ALkJrhh3qWbUM8sO2EdvPrhTOSvrmLczLA

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://vnexpress.net/gl/khoa-hoc/2011/06/rua-ho-guom-co-nha-rong-hon/&usg=ALkJrhh3qWbUM8sO2EdvPrhTOSvrmLczLA

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.vfej.vn/vn/chi_tiet/29783/rua_ho_guom_sau_nua_thang_chua_benh&usg=ALkJrhiekHKWQgDMwAq3dmurWiR5g-cZIw

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.vfej.vn/vn/chi_tiet/29783/rua_ho_guom_sau_nua_thang_chua_benh&usg=ALkJrhiekHKWQgDMwAq3dmurWiR5g-cZIw

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://sgtt.vn/Khoa-giao/141297/Moi-chuyen-gia-My-Hong-Kong-dieu-tri-rua.html&usg=ALkJrhhC-Ttv_rT8nLsNyIwIyDXc3W5Qeg

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://sgtt.vn/Khoa-giao/141297/Moi-chuyen-gia-My-Hong-Kong-dieu-tri-rua.html&usg=ALkJrhhC-Ttv_rT8nLsNyIwIyDXc3W5Qeg

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.tuoitrenews.vn/cmlink/tuoitrenews/society/hanoi-sets-up-committee-to-save-legendary-turtle-1.21685&usg=ALkJrhi_0Sj8zE5ok5Kk9FdouCMYrDX6og

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.tuoitrenews.vn/cmlink/tuoitrenews/society/hanoi-sets-up-committee-to-save-legendary-turtle-1.21685&usg=ALkJrhi_0Sj8zE5ok5Kk9FdouCMYrDX6og

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://www.tuoitrenews.vn/cmlink/tuoitrenews/society/no-agreement-on-saving-legendary-turtle-in-hanoi-1.21446&usg=ALkJrhgjw05wqq-6o7tqOQI7MQ5TSLEhLw

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%B4_la_M%E1%BB%B9

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%B4_la_M%E1%BB%B9

http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%A9c

Họ có kế hoạch tăng kích thước của bể chứa đến 900 m2 và sâu 1.8 m, để giảm thiểu

tác động xấu và rủi ro từ stress nhiệt trên những con rùa với nhiệt độ cao ở Hà Nội.

Trên thế giới, Hội nghị toàn cầu về công tác bảo tồn năm 2014 - Sydney,

được tổ chức bởi IUCN và được đăng cai bởi Chính phủ Australia, và Tiểu bang

News South Wales. Hội nghị đã tập hợp hơn 6.000 đại biểu từ hơn 170 quốc gia

trên toàn thế giới. Đây là Hội nghị lần thứ hai về công tác bảo tồn toàn cầu, Hội

nghị lần thứ nhất được tổ chức tại Nam Phi vào năm 2003. Hội nghị toàn cầu về

công tác bảo tồn là sáng kiến của Tổ chức bảo tồn thiên nhiên thế giới (IUCN),

được tổ chức 10 năm một lần nhằm tổng kết, đánh giả lại công tác bảo tồn trên toàn

cầu và xây dựng các nghị quyết cho hoạt động bảo tồn 10 năm đến [5].

2.3. Các biện pháp bảo tồn

Đào tạo kĩ năng và truyền thông là một hợp phần trong các hoạt động của

ATP với các khóa tập huấn tăng cường năng lực thực thi pháp luật dành cho đội ngũ

cán bộ kiểm lâm, nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ

các loài rùa Việt Nam. ATP cũng đồng thời tổ chức các hoạt động nghiên cứu kết

hợp bảo tồn và đào tạo thế hệ các nhà khoa học trẻ thông qua các khóa tập huấn

sinh viên hàng năm.

Từ ngày 22–30/03/2014, Chương trình Bảo tồn rùa châu Á (ATP) của Vườn

thú Cleveland Metroparks và Trung tâm bảo tồn rùa Cúc Phương (TCC) tổ chức

khóa đào tạo kỹ năng nghiên cứu thực địa về các loài rùa cạn và nước ngọt lần thứ


10 cho các sinh viên, nhà sinh học trẻ và các cán bộ kiểm lâm tại Vườn Quốc gia

Cúc Phương (VQG), tỉnh Ninh Bình [4].

Nghiên cứu thực địa về các loại rùa ở Vườn Quốc gia Cúc Phương (Ninh Bình)

Với trọng tâm khóa học tâp trung vào nghiên cứu thực địa và khảo sát phỏng

vấn, ATP đã tài trợ cho 16 sinh viên thực hiện các dự án nghiên cứu cho đề tài tốt

nghiệp. Nhiều sinh viên sau đó đã làm việc trong linh vực bảo tồn hoặc vận dụng

những kỹ năng được tập huấn cho công việc của mình tại các khu bảo tồn hoặc ở

địa phương. Đây cũng là mô hình có thể áp dụng để bảo tồn rùa Hoàn Kiếm.


Các học viên vui mừng nhận chứng chỉ sau khóa học

Tương lai cho loài rùa Hoàn Kiếm vẫn chưa được đảm bảo. Với hy vọng tìm

ra những cá thể khác còn sống sót trong tự nhiên, các nhà bảo tồn cần tiếp tục tiến

hành khảo sát dọc các con sông lớn ở miền bắc Việt Nam nhằm nghiên cứu thêm về

loài này. Nhóm nghiên cứu phối hợp với ngư dân Đồng Mô duy trì tìm kiếm trên

hồ, đồng thời nghiên cứu và bảo vệ cá thể đã được ghi nhận. Hoạt động cấp thiết

hiện nay là bảo tồn môi trường sống cho loài rùa mai mềm này. Hồ Đồng Mô cần

được bảo vệ và thành lập khu bảo tồn sinh cảnh cho loài (SHCA).

Hồ

Đồng Mô (Sơn Tây, Hà Nội)

Thiết kế và xuất bản các ấn phẩm có in hình ảnh cụ Rùa và hồ Hoàn Kiếm,

một biểu tượng thiêng liêng của Việt Nam.


Thiết kế và tiến hành các chương trình giáo dục trong trường học và họp

truyền thông cộng đồng định kỳ tại khu vực Đồng Mô, giới thiệu đến các thế hệ

tương lai và khuyến khích cộng đồng bảo vệ niềm tự hào của quê hương mình. Cụ

thể là ATP đã tổ chức và hỗ trợ phát triển hoạt động thể thao, phong trào thi đua tại

địa phương, cuộc thi vẽ tranh về đề tài “Bảo vệ rùa Hoàn Kiếm”,… được chính

quyền cơ sở và người dân hợp tác và ủng hộ tích cực.


Bìa một quyển vở học sinh


Thiết kế áp phích truyền thông về rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei). Áp

phích sẽ được phát trong quá trình khảo sát phỏng vấn không chỉ giúp nâng cao

nhận thức về tầm quan trọng của loài rùa mai mềm khổng lồ này cũng như mối

quan hệ cùng loài với cá thể rùa linh thiêng ở Hồ Hoàn Kiếm- Hà Nội mà còn cung

cấp thông tin liên lạc để người dân thông báo cho ATP kịp thời những phát hiện

mới về sinh cảnh sống hoang dã và sự xuất hiện của loài. Cần kết hợp với Đoàn

thành niên xã Kim Sơn, Sơn Tây tổ chức hoạt động “Trung thu vui cùng rùa Hoàn

Kiếm”. Lồng ghép các trò chơi dân gian như: bịt mắt bắt vịt, cướp cờ, hay bịt mắt

đập nước, nhảy bao bố với các hoạt động múa hát truyền thống ở khu vực Sơn Tây -

Ba Vì, Hà Nội. Đây không những là dịp giải trí sau những ngày làm việc mệt nhọc

của những người dân mà còn là nhưng phút giây vui chơi thoải mái của những em

học sinh trước khi bước vào thềm năm học mới. Đồng thời lồng ghép những thông

điệp bảo tồn loài rùa Hoàn Kiếm ở Hồ Đồng Mô, khích lệ niềm tự hào là quê hương

của loài rùa nổi tiếng thế giới.


Gỉai bóng đá tranh cúp rùa Đông Mô (Sơn Tây, Hà Nội)

Một trong những nỗ lực để xác định số lượng rùa Hoàn Kiếm ở Việt Nam,

ATP đã và đang kết hợp với Chi cục Thủy sản Hà Nội và Liên minh bảo tồn rùa

(TSA) của Mỹ sử dụng một kỹ thuật mới được gọi là lấy mẫu DNA từ môi trường -

environment DNA (eDNA). Phương pháp này được sử dụng để xác định DNA từ

các cá thể rùa trong các mẫu nước lấy từ hồ tại các vùng rùa đã từng xuất hiện, từ

đó hi vọng có thể tìm được những cá thể rùa từ các địa bàn khác phục vụ cho việc

nhân giống trong tương lai. Timothy McCormack Giám đốc ATP cho biết: "Loài

rùa Hoàn Kiếm hiện nay rất hiếm trong tự nhiên nhưng chúng vẫn có thể tồn tại ở


một nơi nào đó ở Việt Nam và rất khó phát hiện. Các cá thể rùa với số lượng rất ít

sống trong những hồ rộng lớn thì việc bắt gặp và xác định được là rất khó khăn.

Thậm chí, rất ít người nhìn thấy rùa Hoàn Kiếm tại Hà Nội mặc dù hàng ngàn người

đi bộ xung quanh hồ nước nhỏ này mỗi ngày. Thông qua sử dụng phương pháp

eDNA, chúng tôi hy vọng sẽ xác định thêm những cá thể khác ngoài tự nhiên ở Việt

Nam thay thế cho phương pháp quan sát thông thường. Nếu phát hiện được thêm cá

thể rùa Hoàn Kiếm thì chúng tôi sẽ có kế hoạch đưa những cá thể này vào chương

trình ghép đôi sinh sản trong môi trường bán tự nhiên . Trong trường hợp không tìm

được những cá thể khác ngoài tự nhiên ở Việt Nam, việc ghép đôi sinh sản với cá

thể rùa ở Trung Quốc có thể là cơ hội cuối cùng để bảo tồn và gìn giữ một trong

những loài rùa đang có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trên thế giới”.

Thường xuyên tổ chức các buổi Hội thảo để thảo luận và lựa chọn các giải

pháp bảo tồn loài rùa này cũng như việc các cơ quan tổ chức hành động vì sự tồn tại

của loài rùa cần phối hợp với nhau để chung tay hành động.


Hội thảo về bảo tồn rùa Hoàn Kiếm tại Hà Nội (15/02/2011)

Theo dõi qua Radio kết hợp với các kỹ thuật truyền hình phát hiện kịp thời

các rủi ro liên quan tới mỗi cá thể rùa Hoàn Kiếm.

Trên đảo rùa nằm ở giữa hồ Hoàn Kiếm, cần xây dựng một bệnh viện cấp

cứu cho những con rùa Hoàn Kiếm bệnh. Với loài động vật này dường như sức

khỏe xấu đi, cần điều trị kịp thời, chính quyền địa phương không có thời gian lãng

phí trong việc xây dựng các cơ sở đặc biệt, việc vận chuyển rùa tới các cơ sở đó

cũng gặp rất nhiều khó khăn, hơn nữa họ có ý định giữ chúng để điều trị và quan sát

90 ngày đến khi hồ được làm sạch.


Đảo rùa ở hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội

Thường xuyên tiến hành các hoạt động làm sạch bắt đầu xung quanh hồ,

nước ngọt bắt đầu được bơm vào hồ nước để pha loãng ô nhiễm và nâng cao mức

nước bằng 30cm. Nạo vét bùn cát và loại bỏ các mảnh vỡ bắt đầu.

Nạo vét hồ Hoàn Kiếm

Đặt bẫy rùa để loại bỏ các thanh trượt tai đỏ đã được thả xuống hồ, vì chúng

sẽ làm mất môi trường sống của rùa Hoàn Kiếm, xâm lấn và tấn công cụ Rùa.


http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://english.vietnamnet.vn/en/environment/5420/hanoi-takes-action-to-save-legendary-turtle.html&usg=ALkJrhgnJmr1W2he-m20EwE-gEnWzy2yXw

Rùa tai đỏ tại hồ Gươm, Hà Nội

Nghiên cấm, lên án các hành vi đánh bắt và câu trộm Rùa quý nói chung

cũng như rùa Hoàn Kiếm nói riêng.

Theo dõi, tính toán số lần rùa nổi lên mặt nước để phát hiện tình trạng sức

khỏe của rùa. Ngày 14 tháng 4 năm 2011, nhà khoa học địa phương tính toán

thường xuyên việc rùa bề mặt mỗi năm. Giáo sư Hà Đình Đức đã tính toán bao

nhiêu lần ông đã nhìn thấy mặt con rùa mỗi năm từ năm 2007 đến năm 2010. Ông

thấy rùa nổi 134 lần trong năm 2010, 72 lần vào năm 2007, và nhìn thấy nhiều hơn

trong những tháng gần đây, hiển thị rõ ràng các chấn thương [4].

ATP cần tiếp tục phối hợp với các cơ quan quản lý và các tổ chức phi chính

phủ cùng nỗ lực giải quyết các vấn đề buôn bán trái phép và tăng cường thực thi

pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã tại Việt Nam. Chương trình bảo tồn rùa châu

Á mạnh mẽ đề nghị các cá nhân hãy thông báo ngay với chính quyền địa phương

hoặc gọi vào đường dây nóng miễn phí của Trung Tâm Giáo dục Thiên nhiên

(ENV): 18001522 khi thấy hoặc có thông tin về các trường hợp săn bắt và nuôi giữ

các loài rùa lớn trong địa phương mình.


http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://tuoitre.vn/Chinh-tri-xa-hoi/Moi-truong/424395/Tam-de-xuat-cua-%25E2%2580%259Cnha-rua-hoc%25E2%2580%259D.html&usg=ALkJrhh_e02_b9W-KFk3xRPJmE4eOpmxPw

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=search&rurl=translate.google.com&sl=en&u=http://tuoitre.vn/Chinh-tri-xa-hoi/Moi-truong/424395/Tam-de-xuat-cua-%25E2%2580%259Cnha-rua-hoc%25E2%2580%259D.html&usg=ALkJrhh_e02_b9W-KFk3xRPJmE4eOpmxPw

KẾT LUẬN

Như vậy, các lĩnh vực hoạt động ưu tiên nhằm bảo tồn loài rùa quý hiếm

nhất trên thế giới tại Việt Nam – rùa Hoàn Kiếm bao gồm: Thứ nhất, giảm thiểu các

nguyên nhân gây tử vong cho rùa nhằm xác định được các mối đe dọa và biện pháp

giảm tỷ lệ tử vong của rùa tại khu vực hồ Hoàn Kiếm và hồ Đồng Mô. Thứ hai, bảo

vệ, quản lý và phục hồi nơi sinh sống của chúng tốt hơn, trong khi đó vẫn đảm bảo

cho cộng đồng địa phương không bị tác động bất lợi về kinh tế do các hoạt động

bảo vệ sự sống còn của loài rùa này ở Việt Nam. Thứ ba, tăng cường sự hiểu biết về

sinh học, sinh thái học và các quần thể rùa nước ngọt thông qua nghiên cứu, giám

sát, trao đổi thông tin. Thứ tư, nâng cao nhận thức cộng đồng và giáo dục về những


mối đe dọa đối với rùa Hoàn Kiếm và nơi sinh sống của chúng, đẩy mạnh sự tham

gia của cộng đồng vào các hoạt động bảo tồn tại địa phương. Cuối cùng, thúc đẩy

hợp tác, trao đổi kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo tồn rùa nước ngọt nhằm hỗ trợ

năng lực thực hiện các cam kết khu vực và quốc tế.

Rùa Hoàn Kiếm và rùa Trung Bộ đều thuộc Chương trình nghiên cứu và bảo

vệ của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á (ATP). ATP đã và đang tiến hành nghiên

cứu, khảo sát nhằm tìm kiếm các cá thể loài còn lại ngoài tự nhiên và môi trường

sống phù hợp cho việc bảo tồn chúng; tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức

cộng đồng và nỗ lực kêu gọi, hợp tác với chính quyền và cơ quan bảo tồn của các

địa phương. Chương trình đang tiến hành xác định xem có cá thể rùa Hoàn Kiếm ở

hồ Đồng Mô nữa hay không, nhằm tiến hành ghép đôi sinh sản với hy vọng duy trì

nòi giống "cụ rùa."

Chương trình bảo tồn rùa châu Á tin tưởng các loài động vật hoang dã nói

chung và các loài rùa cạn và nước ngọt nói riêng ở Việt Nam sẽ được bảo vệ tốt hơn

trong tương lai khi ngày càng nhiều thế hệ trẻ được đào tạo về công tác bảo tồn. Các

học viên đến với khóa học mỗi năm do ATP tổ chức đều có hiểu biết về bảo tồn và

khả năng ngoại ngữ tốt hơn. Họ mong đợi và tin tưởng những học viên trẻ có năng

lực và kỹ năng tốt sẽ trở thành những nhà lãnh đạo tương lai trong lĩnh vực bảo tồn

động vật hoang dã tại Việt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hương Thu, “Rùa Hoàn Kiếm dẫn đầu nguy cơ tuyệt chủng”, báo điện tử

Vnexpress, số đăng ngày 15/09/2010.

2. Lê Văn Khoa (chủ biên), Khoa học môi trường, NXB Giáo dục, 2012.

3. vi.wikipedia.org/wiki/Rùa Hồ Gươm

4. www.asianturtleprogram.org

5. www.culaochammpa.com.vn


http://www.culaochammpa.com.vn/

http://www.asianturtleprogram.org/

Documents

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘIi.vietnamdoc.net/data/file/2015/Thang08/13/bao-ton-rua... · Web viewNạo vét bùn cát và loại bỏ các mảnh vỡ bắt đầu