TS 5479 EN ISO 4042-2003

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI

TS 5479 EN ISO 4042

TRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS 5479 EN ISO 4042Nisan 2003

ICS 21.060.10

BALAMA ELEMANLARI - ELEKTROLZ YOLUYLA KAPLAMA Fasteners - Electroplated coatings

TRK STANDARDLARI ENSTTS Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEKKalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI

TS 5479 EN ISO 4042/Nisan 2003

n sz Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 4042 (1999) standard esas alnarak, TSE Makina Hazrlk Grubunca TS 5479 (1988)in revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 29 Nisan 2003 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir. Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


indekiler1 2 3 Kapsam .................................................................................................................................................. 1 Atf yaplan standard ve/veya dkmanlar .......................................................................................... 1 Terimler ve tarifler ................................................................................................................................. 2 3.1 Parti ................................................................................................................................................... 2 3.2 Srekli retim (production run) ........................................................................................................... 2 3.3 Parti ortalama kalnl ....................................................................................................................... 2 3.4 Frnlama............................................................................................................................................ 2 3.5 Frnlama sresi ................................................................................................................................. 2 4 Boyut zellikleri ve mastarlama ........................................................................................................... 2 4.1 Elektroliz yoluyla kaplamadan nce boyutlar...................................................................................... 2 4.2 Elektroliz yoluyla kaplamadan sonra boyutlar .................................................................................... 2 5 Dier kaplama zellikleri ....................................................................................................................... 3 6 Hidrojen krlganlnn giderilmesi ...................................................................................................... 3 7 Korozyondan koruma............................................................................................................................ 3 8 Kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan balama.............................................................. 3 elemenlarna uygulanabilirlii...................................................................................................................... 3 9 Kaplama kalnl zellikleri .................................................................................................................. 4 10 Kaplama kalnlnn llmesi ....................................................................................................... 4 10.1 Belirlenmi yerdeki kalnlk............................................................................................................. 4 10.2 Grup ortalama kalnl................................................................................................................... 6 10.3 Deney metodunda anlama ........................................................................................................... 6 11 Kalnlk deneyleri iin numune alma.............................................................................................. 6 12 Elektroliz yoluyla kaplama iin sipari artlar .............................................................................. 6 13 Ksa gsterili .................................................................................................................................. 6 Ek A (Bilgi iin) Hidrojen krlganlnn giderilmesi ................................................................................ 7 Ek B (Bilgi iin) Metalik kaplamalarn tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performans ........... 9 Ek C (Bilgi iin) Kaln kaplamalarn uygulanmas iin ilemler hakknda rehber................................. 11 Ek D Ortalama parti kalnlnn tayini...................................................................................................... 12 Ek E Vidal paralarda elektrolizle kaplama iin kod sistemi ................................................................. 14 Ek F (Bilgi iin) Kaplamann ksa gsterilii iin rnekler ..................................................................... 16 Ek G (Bilgi iin) Cvata ve somunlarn yzey alanlar ............................................................................ 17 Ek ZA Atf yaplan uluslararas standardlar ile bu standardlara karlk olan Avrupa standardlar..... 21 Kaynaklar .................................................................................................................................................... 22

1

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Balama elemenlar - Elektroliz yoluyla kaplama 1 Kapsam

Bu standard, elik veya bakr alam balama elemanlarnn elektroliz yoluyla kaplanmas iin boyutlar kapsar.Bu standard kaplama kalnlklarn ve yzeyi sertletirilmi ve ekme dayanm veya sertlii yksek balama elemanlarnda hidrojen krlganln gidermek iin tavsiyeleri verir. Bu standard ncelikle vidal balama elemanlarnn elektrolizle kaplanmasn kapsamakla beraber dier vidal paralara da uygulanr. Kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan cvatalara uygulanabilirlilii Madde 8 de verilmitir. Bu standardda verilen zellikler pimler ve rondelalar gibi vida almam paralara da uygulanr.

2

Atf yaplan standard ve/veya dkmanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr.EN, ISO, IEC vb. Ad TS No1) No (ngilizce) ISO 965-1;1999 ISO general purpose metric screw threads TS 61-15 - Tolerances - Part 1: Principles and basic data. TS 61-16 Ad (Trke) Balama elemanlar Vidalar Ksm: 15 ISO Metrik Anma ap 1mm ve daha byk Tolerans sistemi Balama elemanlar Vidalar Ksm 16: ISO Metrik Anma ap 1mm ve daha blyk Toleranslar ve genel sapmalar Balama elemanlar Vidalar Ksm 14: ISO metrik normal ve ince adml, anma ap 1mm-52mm seilmi ap ve admlar snr lleri Balama elemanlar Vidalar Ksm 28: ISO metrik Normal ve ince adml Anma ap 1 mm355 mm - sapmalar Elektrolitik kaplamalar Nikel art krom Elektrolitik kaplamalar - Nikel

ISO 965-2:1999

ISO general purpose metric screw threads TS 61-14 - Tolerances - Part2: Limits of sizes for general purpose bolt and nut threads Medium quality ISO general purpose metric screw threads TS 61-28 - Tolerances - Part 3: Deviations for contructional threads. Metalliccoating - Electrodeposited coatings of nickel plus chromium.and of copper plus nickel plus chromium Metallic coating - Electrodeposited coatings of nickel ISO general purpose metric screw threads - Gauges and gauging. Metallic and other non-organic coatingsDefinitions and conventions concerning the measurement of thickness Metallic coatings - Eiectroplated coatings of cadmium or iron or steel Fasteners - Acceptance inspection Chromate conversion coatings on electroplated zinc and cadmium coatings TS 1626 TS 1654

ISO 965-3: 1999

ISO 1456: 1988 ISO 1458: 1988 ISO 1502: 1996 ISO 2064: 1996 ISO 2082:1986 ISO 32692) ISO 4520: 1981

TS 1729 EN ISO 2064 TS 1716 TS 80 TS ISO 4520

Metalik ve dier organik kaplamalar Kalnlk lmne dair tarifler ve kurallar Metalik kaplamalar (elektrolitik kadminyum) Dkme demir ve elik zerine Balama elemanlar Vida dii alm Genel esaslar Elektrolitik inko ve kadminyum kaplamalar zerine kromat kaplamalar

1) TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir. 2) Yaynlanacak (ISO 3269:1988in revizyonu). 1

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ad EN, ISO, IEC vb. Ad TS No1) No (ngilizce) (Trke) ISO 9227: 1990 Corrosion tests in artificial atmospheres TS ISO 9227 Korozyon deneyleri Yapay - Salt spray tests atmosferlerde Tuz pskrtme deneyi ISO 95873) Metallic and other in organic coatings Pre-treatments of iron or steel for reducing the rist of hydrogen embrittlement ISO 153303) Fasteners - Preloading test for the TS EN ISO Balama elemanlar Hidrojen krlganlnn tesbiti iin n detection of hydrogen embrittlement- 15330 ykleme deneyi-Paralel oturma Parallel bearing surface method yzeyi metodu

3

Terimler ve tarifler

Bu standardn amac iin ISO 2064 (zellikle, nemli yzeyler, lme blgesi, blgesel kalnlk ve en kk blgesel kalnlk) ve ISO 3269daki tariflerle birlikte aadaki tarifler uygulanr.

3.1 PartiBelirli bir srete ayn imalt grubunda (lot) beraber ilenen zde balama elemanlarnn miktar.

3.2 Srekli retim (production run)Kaplama teknikleri ve muhteviyatnda herhangi bir deiiklik olmadan srekli olarak ilem gren parti.

3.3 Parti ortalama kalnlPartideki paralarn yzeylerinde dzgn olarak dalm kaplamann hesaplanm ortalama kalnl.

3.4 FrnlamaHidrojen krlganla riskini en aza indirmek iin verilen scaklkta belirli sre iin paralarn stma ilemi.

3.5 Frnlama sresiBelirlenen scakla paralarn tamamen ulat ve bekletildii sre.

4

Boyut zellikleri ve mastarlama

4.1 Elektroliz yoluyla kaplamadan nce boyutlarKaplamadan nce paralar, normal vidalarda mmkn olandan daha kaln kaplama uygulamasnda fonksiyonel sebepler iin zel imalta izin verilen vidalar veya dier zellikler hari uygulanabildiinde ilgili uluslararas standardlara veya dier standardlara uygun olmaldr. ISO-965-1, ISO 965-2 ve ISO 965-3e uygun ISO metrik vidalara uygulanabilecek kaplamama kalnlklar vidann ve aadaki tolerans poziyonuna bal olarak temel sapmaya baldr. D vidalar iin g,f,e; vidalar iin G veya gerektiinde H. Tolerans pozisyonlar elektroliz yoluyla kaplama uygulamasndan evvel uygulanr.

4.2 Elektroliz yoluyla kaplamadan sonra boyutlarKaplamadan sonra, ISO metrik vidalar ISO 1502ye gre d vidalar iin h tolerans pozisyonu GEER mastar, i vidalar iin H tolerans pozisyonu GEER mastar ile kontrol edilmelidir. Dier mamul boyutlar sadece kaplamadan evvel uygulanr. Not vidalama durumlarnda kk toleransl boyutlar etkileyebilecek olduka kaln kaplamalara dikkat edilmelidir, bu durumlarda tedariki ile mteri arasnda anlama yaplmaldr.

3) Yaynlanacak. 2

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


ISO metrik vidalara tavsiye edilen kaplamalarn uygulanabilirlii tolerans pozisyonu ve adm sebebiyle ve vidalarn temel sapmalar ile ilgili olarak snrldr.Kaplama,d vida durumunda sfr izgisini (temel l) amasna sebep olmamal veya i vida durumunda bu izginin altna dmemelidir.Bunun anlam, H tolerans pozisyonuna sahip i vidalar iin llebilir kaplama kalnl, tolerans blgesinde sfr izgisi (temel l) yukar gitmiyorsa, sadece vida dilerine uygulanabilir.

5

Dier kaplama zellikleri

Elektroliz yoluyla kaplama, kaplama ile ilgili grn, yapma, sreklilik ,korozyon direnci vb zellikler ilgili uluslararas standardlardaki (ISO 1456, ISO 1458, ISO 2081, ISO 2082) kurallara uygun olmaldr.

6

Hidrojen krlganlnn giderilmesi

Aadaki durumlardaki paralarda; Yksek ekme dayanml veya sertlie sahip yada yzeyi sertletirilmi, Hidrojen absorbe edilmi, ekme gerilmesi altnda hidrojen krlganl riski vardr Yzey veya ekirdek sertlii 320 HVnin zerinde olduunda, ilemin aratrlmas, hidrojen krlganln aramak, krlganln kontrol altnda olduundan emin olmak iin, rnein ISO 15330a gre Paralel Oturma Yzeyli Metod deneyi yaplmaldr.Krlganlk tespit edildiinde, frnlama ileminin dahil edilmesi gibi gerekli imalt ilemleri tadil edilmelidir (daha fazla bilgi iin Ek Aya baknz). Sertlii 365 HV den fazla olan balama elemanlar iin risk ynetiminin nasl yaplacann tarifi imalt ile alc arasndaki szlemede yazl olmaldr.Yazl bir szleme mevcut deilse imalt, hidrojen krlganl riskini azaltmak iin kendi pratik tavsiyelerine gre paralara ilem yapmaldr. Hidrojen krlganlnn tamamen ortadan kaldrlmas salanamaz. Hidrojen krlganl ile karlama ihtimalini azaltmak istendiinde alternatif ilemler deerlendirilmelidir. Not - Hidrojen krlganln azaltmak iin aratrmalar devam etmektedir.

7

Korozyondan koruma

Elektroliz yoluyla kaplamann korozyondan korumas nemli oranda kaplamann kalnlna baldr.lave olarak daha byk kaplama kalnl iin korozyondan korumann arttrlmas amacyla inko ve kadmiyum kaplama zerine krom kaplama uygulamas belirlenebilir. Dier metaller ve malzemelerle temas, slatma skl ve sresi ve alma scaklklar kaplamann koruma perfomasna etki edebilir ve seim belirsizlii ortaya ktnda uzman tavsiyeleri esastr. Demir alt tabakalara uygulanan Zn ve Cd kaplamalar elik esasl metallerden daha az elektropoziftir ve sonu olarak katodik koruma salar. Buna karlk Ni ve Cr kaplamalar elik esasl metallerden daha ok elektropozitiftir ve kaplamann hasarl olduu veya ukurlat yerlerde paralarn korozyonunu artrabilir. Kadmiyum kaplamalar ISO 2082ye, inko kaplamalar ISO 2081e Nikel kaplamalar ISO 1458e Nikel + krom ve bakr + nikel + krom kaplamalar ISO 1456ya, inko ve kadmiyum kaplama zerine krom kaplama ISO 4520ye uygun olmaldr. Not Metalik kaplamalarn korozyona kar koruma performans iin tuz pskrtme hakkndaki bilgiler Ek Bde verilmitir.

8

Kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan balama elemenlarna uygulanabilirlii

Tavsiye edilen btn kaplamalar, vida diini biimlendiren cvatalar, deliini kendi aan cvatalar, kendi vidasn aan cvatalar ve aa cvatalar gibi kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan cvatalara uygulanabilir. Aksi belirtilmedike grup ortalama kalnl iin izelge 1de verilen en byk deerlere uyulmayabilir. 3

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


9

Kaplama kalnl zellikleri

Tavsiye edilen ilgili uluslararas standardlardaki anma kaplama kalnlna bal belirlenmi yer ve grup ortalama kalnlklar izelge 1de verilmitir. Elektroliz yoluyla kaplamal vidalarn montajnda dilerin birbirine gememe riskini en aza indirmek iin kaplama kalnlklar vida temel sapmasnn drtte birini amamaldr. Deerler izelge 2de verilmitir. Not - Kaln kaplamalarn uygulanmas iin rehber bilgi olarak Ek-Cde verilmitir.Madde 10da belirtilen metotlarn birine gre llen etkili kaplama kalnlklar izelge 1de verilen deerlere uygun olmaldr. izelge 1 - Kaplama kalnlklar Anm kaplama kalnl 3 5 8 10 12 15 20 25 30 Belirlenmi yer a) en az 3 5 8 10 12 15 20 25 30 ller mikrometredir. Etkili hesaplama kalnl Grup ortalamas b) en az en ok 3 5 4 6 7 10 9 12 11 15 14 18 18 23 23 28 27 35

a) Belirlenmi yerdeki kalnlk lm iin Madde 10.1e baknz. b) Grup ortalama kalnl lm iin Madde 10.2ye baknnz. Grup ortalama kalnlnn llmesinde ve vidal paralarn anma uzunluu l > 5d olduunda, anma kalnlklar izelge 1de verilenlerden daha kk olmaldr ( izelge 2ye baknz ).

10 Kaplama kalnlnn llmesi10.1 Belirlenmi yerdeki kalnlkBelirlenmi yerdeki kalnlk siparite verilen en kk kalnlktan daha az olmamaldr ve kaplama uygulamalar iin uluslararas standardlarda belirtilen metotlarn birisi kullanlarak llmelidir. Cvata ve somunlardaki kalnlklar sadece ekil 1de gsterilen deney yzeylerinden llmelidir.

Aklama 1)lme blgesi ekil 1 - Balama elemanlarnda belirlenmi yerdeki kaplama kalnlnn llmesi iin lme blgeleri

4

ICS 21.060.10 izelge 2 - ISO metrik vidalar iin kaplama kalnlklarnn st snrlar

TRK STANDARDI


vida D vida Normal Tolerans pozisyonu Tolerans pozisyonu g Tolerans pozisyonu f Tolerans pozisyonu e adml Kaplama kalnl en ok Kaplama kalnl en ok Kaplama kalnl en ok Adm vidalar iin Kaplama b c b c b c vida anma Temel Temel Temel Temel P kalnl a Anma uzunluu, l Anma uzunluu, l Anma uzunluu, l ap sapma Btn anma sapma Btn anma sapma sapma Btn anma en ok uzunluklar uzunluklar uzunluklar d l 5 d 5d < l 10d 10d < l 15d l 5 d 5d < l 10.d 10d < l 15.d l 5 d 5d < l 10.d 10d < l 15.d iin iin iin mm mm m m m m m m m m m m m m m m m m m 0.2 + 17 3 -17 3 3 3 3 0,25 1; 1.2 + 18 3 -18 3 3 3 3 0.3 1.4 + 18 3 -18 3 3 3 3 0.35 1,6 (1.8) + 19 3 -19 3 3 3 3 -34 8 8 5 5 0.4 2 + 19 3 -19 3 3 3 3 -34 8 8 5 5 0.45 2.5 (2.2) + 20 5 -20 5 5 3 3 -35 8 8 5 5 0.5 3 + 20 5 -20 5 5 3 3 -36 8 8 5 5 -50 12 12 10 8 0.6 3.5 + 21 5 -21 5 5 3 3 -36 8 8 5 5 -53 12 12 10 8 0.7 4 + 22 5 -22 5 5 3 3 -38 8 8 5 5 -56 12 12 10 8 0.75 4.5 + 22 5 -22 5 5 3 3 -38 8 8 5 5 -56 12 12 10 8 0.8 5 + 24 5 -24 5 5 3 3 -38 8 8 5 5 -60 15 15 12 10 1 6 (7) + 26 5 -26 5 5 3 3 -40 10 10 8 5 -60 15 15 12 10 1,25 8 + 28 5 -28 5 5 5 3 -42 10 10 8 5 -63 15 15 12 10 1,5 10 + 32 8 -32 8 8 5 5 -45 10 10 8 5 -67 15 15 12 10 1,75 12 + 34 8 -34 8 8 5 5 -48 12 12 8 8 -71 15 15 12 10 2 16 (14) + 38 8 -38 8 8 5 5 -52 12 12 10 8 -71 15 15 12 10 2,5 20(18; 22) + 42 10 -42 10 10 8 5 -58 12 12 10 8 -80 20 20 15 12 3 24(27) + 48 12 -48 12 12 8 8 -63 15 15 12 10 -85 20 20 15 12 3.5 30(33) + 53 12 -53 12 12 10 8 -70 15 15 12 10 -90 20 20 15 15 4 36(39) + 60 15 -60 15 15 12 10 -75 15 15 15 12 -95 20 20 15 15 4.5 42(45) + 63 15 -63 15 15 12 10 -80 20 20 15 12 -100 25 25 20 15 5 48(52) + 71 15 -71 15 15 12 10 -85 20 20 15 12 -106 25 25 20 15 5.5 56(60) + 75 15 -75 15 15 15 12 -90 20 20 15 15 -112 25 25 20 15 6 64 + 80 20 -80 20 20 15 12 -95 20 20 15 15 -118 25 25 20 15 Not - zel imalt yaplabilen vidalar iin daha kaln kaplamalara uygulamak amacyla ilve temel sapmalar izelge C.1de verilmitir. a) Normal adml vidalar iin bilgi sadece kolaylk salamak iin verilmitir.Tayin edici karakteristik vida admdr. b) Belirlenmi yerdeki kalnlk lm anlamaya bal ise kaplama kalnlnn en byk deerleri. c) llen grup ortalama kalnl anlamaya bal ise kaplama kalnlnn en byk deerleri.

5

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


10.2 Grup ortalama kalnlGrup ortalama kalnl EK Dde tanmlanan metodla llmelidir.Kaplanm vidalar uygun bir GEER mastarla (H veya h) kabul edildiinde en byk parti ortalama kalnlnn almas, red sebebi olmamaldr.

10.3 Deney metodunda anlamaAksi belirtilmedike belirlenmi yerdeki kalnlk llmelidir. Not - Cvatalarn ou dner dolaplarda yn halinde elektrolizle kaplanr.Bunun sonucu olarak en byk kaplama kalnl daima paralarn en kenar ularndadr.Bu tesir, daha uzun cvatalarda ap ile ilgili olarak artar ve belirlenmi adm ls ile kabul edilebilen kaplama kalnlnn azalmasna eilim gsterir.

11 Kalnlk deneyleri iin numune almaKalnlk lm iin numune alma ISO 3269a gre yaplmaldr.

12 Elektroliz yoluyla kaplama iin sipari artlarBu standarda gre elektroliz yoluyla kaplanacak vidal paralarn sipariinde aadaki bilgiler kaplamay yapana verilmelidir: a) Kaplamann ksa gsterilii ve gerektiinde istenilen kaplama iin uluslararas standard, b) Parann malzemesi ve sl ilem, sertlik veya kaplama ilemi tarafndan etkilenebilecek dier zellikler, c) Kaplamadan nce gerilim giderme gerekiyorsa gerilim giderme artlar, d) Hidrojen krlganl riski (Madde 6ya baknz) iin tercihler, e) Parti ortalama kalnlnn llmesi (Madde 10a baknz) iin tercihler. f) Vida boyutlarnn kltlmesi veya elektroliz yoluyla kaplama iin herhangi bir art, g) Parlaklk veya matla atf, bakaca, belirtilmedike yzey parlak yaplr, h) Tamamlayc kaplama kurallar, mesel mteakip yalama.

13 Ksa gsteriliBalama elemanlar uygun mamul standardlarna gre belirlenmelidir.Yzey kaplamasnn ksa gsteriliine ISO 8991e gre mamuln ksa gsterilii ilve edilmeli ve aadaki gibi yaplmaldr.; -Sistem A: Ek Edeki kod sistemine baknz veya; -Sistem B:, ISO 1456 (nikel-krom ve bakr-nikel -krom) ISO 2081 (inko), ISO 2082 (kadmiyum) ve ISO 4520 (kromat dnm kaplamalar) da tanmlanan kaplama snflandrma kodu. Kaplama ksa gsterili rnekleri iin Ek Fye baknz.

6

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek A (Bilgi iin) Hidrojen krlganlnn giderilmesiA.1 GiriNot 1 - Aadaki iki paragraf ISO 9588 in giriinden alnmtr ( [2]ye baknz ).

Atomik hidrojen eliklere girdiinde ve rnein alminyum ve titanyum alamlar gibi baz dier metaller, akma dayanmnn ve hatt alamlarn normal tasarm direncinin ok altnda bile gerilme uygulandnda, sneklik veya yk tama kabiliyetinde kayba, atlamaya (genellikle mikroskopla grlmeyen klcal atlaklara) veya ok cidd gevrek krlmalara yol aabilir. Bu olay bazen, geleneksel deneylerle lldnde nemli derecede sneklik kayb gstermeyen alamlarda olur ve genellikle hidrojen tesirli gecikmeli gevrek krlma, hidrojen gerilme atlamas veya hidrojen krlganl olarak adlandrlr. Hidrojen, sl ilem, gaz karbonlamas, temizleme, asit ile temizleme, fosfatlama, elektrolizle kaplama srasnda ve katodik koruma veya korozyon tepkimelerinden dolay servis artlarnda girebilir. Hidrojen ayrca, imalt srasnda, rnek olarak haddeleme, makinada ileme ve delmede uygun olmayan yalayclarn bozulmasndan dolay kaynak veya sert lehimleme srasnda da girebilir. lenmi, talanm, souk ekillendirilmi veya sertletirme ileminden sonra souk olarak dorultulmu paralarda zellikle hidrojen krlganl hasar meydana gelir. Aratrma almalarnn sonucu verilen deneylerde herhangi bir malzemenin hidrojen krlganlna hassasiyeti hidrojenin malzeme ierisinde hapsolma says ( hapsolmann tipi ve tesiri ) ile dorudan ilgilidir.Bu sebepten frnlama ileminin scaklk - zaman ilikisi kaplama metalleri ve kaplama ileminde olduu kadar eliin yaps ve bileimine de baldr.lave olarak yksek mukavemetli eliklerin ou iin frnlama ileminin etkinlii zaman ve scakln azalmasyla hzlca der.Not 2- Hapsolmalar, kalntlar,yabanc atomlar, dislokasyonlar vb. gibi elik yap iinde atomik hidrojenin baland belirli metalurjik blgeleri tarif eder. Bylece hidrojenin yksek gerilme blgelerine serbeste yaylmas mmkn deildir ve gevrek krlmann balamasna yol amaz. Hapsolmalar tersinir ve tersinir olmayan tipte olabilir. Daha fazla bilgi iin TROIANOnun [3] bildirisine baknz.

Balama elemanlarnda neden krlganlk meydana geldiinin birok sebepleri vardr. Toplam imalt ilemi, krlganlk ihtimalini en aza indirebilecek bir yolla kontrol edilmelidir. Bu ek, elektrolizle kaplanm balama elemanlar iin imalt ilemleri esnasnda hidrojen krlganl ihtimalinin azaltlabildii ilem rneklerini verir.

A 2 Gerilim giderme320 HV veya zerinde sertletirilen souk ekllendirilmi ve elektrolizle kaplanacak balama elemanlarna gerilim giderme ilemi yararl olur. Bu ilem Madde A.3de belirtilen temizleme ileminin uygulanmasndan nce yaplmaldr. lem, uygulanan scaklk ve sre paralarla ilgili sl ilem artlar, imalt ve tasarma gre deiecektir. Madde 12ye gre ilem gerekiyorsa bu durum kaplamacya bildirilmelidir. 320 HVnin zerinde sertletirilen ilenmi, talanm, souk ekillendirilmi veya sl ilemi mteakiben souk olarak dorultulmu paralar ISO 9587ye gre ileme tabi tutulmaldr. Gerilim giderme, kalc gerilmelerin kasden ortaya kt mesel sl ilemden sonra ovalama ile vida alan cvatalarda olduu gibi durumlarda istenmeyebilir.

A.3 Temizleme ilemieliklerin elektrolizle kaplamadan sonra gevrek krlmaya yol aan hidrojen absorbsiyonu temizleme ilemi ile oluabilir. Aksi belirtilmedike, sl ilem grm veya 320 HV yada daha yksek deerde ilem sertlemesi yaplm paralar mekanik ilem, alkalin veya inhibit asitle temizlenmelidir. nhibit aside daldrma sresi alnd yzey artlarna baldr ve en az srede olmaldr.Not - nhibit asit, elikteki korozyon artn ve hidrojen absorbsiyonunu azaltan uygun inhibitr ilve edilmi asittir.

7

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


385 HVden daha byk sertlikte veya 12,9 ve daha yksek mukavemet snfnda souk ekillendirilmi veya sl ilem grm paralara asitle temizleme ilemi yaplmamaldr. Kuru honlama, andrc pskrtme veya alkali pas giderici gibi asidik olmayan metodlar kullanlarak zel n ilemler tavsiye edilir. Elektrolizle kaplanacak elik paralarn yzeyleri temizleme iin en az daldrma zamannda hazrlanmaldr.

A.4 Kaplama ilemi385 HV veya daha ysek sertlie sahip souk ekillendirilmi veya sl ilem grm balama elemanlar iin yksek katodik verimlilie sahip elektrolizle kaplama zeltileri tavsiye edilir.

A.5 Frnlama ilemiSertliin, souk ekillendirme derecesinin ve elik paralardaki karbon ve/veya dier baz elementlerin artmas; hidrojenin ergiyebilirliliini ve bu yzden asitle temizleme veya elektrolizle kaplama esnasnda hidrojen absorbsiyon miktarn artrr. Ayn zamanda gevrek krlmaya sebep olan kritik hidrojen miktar azalr. Elektrolizle kaplamadan sonra frnlama ileminin faydal etkisi tama (effusion) ile hidrojen giderilmesi ve/veya elikteki hidrojenin tersinir olmayan hapsolmasdr. Paralar 4 saat iinde ve tercihen elektroliz ile kaplamann yapld bir saat iinde krom kaplama ileminden nce 200-230 C scaklkta frnlanmaldr. En byk scaklk iin, ana metalin tipi ve kaplama malzemesi dikkate alnmaldr. Belirli kaplamalar, rnein kalay ve baz paralarn fiziksel zellikleri bu scaklklardan olumsuz olarak etkilenebilir. Bu durumlarda daha dk scaklklar ve daha uzun temperleme sreleri gerekecektir. Bu hususlar mteri ile tedariki arasndaki anlamada belirtilmelidir. Kaplama kalnlnn artmasyla hidrojen giderme zorluu artar. Sadece 2m - 5m arasnda kaplama yapldnda ara frnlama ilemi hidrojen krlganl riskini azaltabilir. Kullanc, etkili olduunu gstermesi kaydyla, krlganl azaltmas iin dier artlar kullanabilmesi hususunda anlama yapabilir. Her durumda hidrojen krlganln tamamen nleyecek frnlama ileminin olduu kabul edilmemelidir. Alternatif frnlama sreleri ve scaklklar, bir para iin etkili olduu gsterildiinde, kullanlabilir. Ancak paralar orjinal temperleme scaklnn zerindeki bir scaklkta frnlanmamaldr. Genel olarak daha dk frnlama scaklklarnda, daha uzun sreler gerekir. Baz eliklerin kimyasal bileimi proses artlarnn kombinasyonunda hidrojen krlganlna kar daha hassas olabilir. Daha byk apl balama elemanlar kk apl olanlardan daha az hassastr. Bu standardn yaym tarihinde frnlama srelerinin doru olarak verilmesi mmkn olmamtr. Frnlama sresi tipik olarak 8 saat kabul edilir. Bununla birlikte elektrolizle kaplamada kullanlan ilem, temizleme ilemleri, mekanik zellikler, parann geometrisine ve parann l ve tipine gre 200C-230C scaklkta 2 saat -24 saat aralndaki frnlama sreleri uygun olabilir.

8

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek B (Bilgi iin) Metalik kaplamalarn tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performansBu ek ISO 9227ye gre tuz pskrtme deneyi artlarnda krom kaplama ilemi ile inko ve kadmiyum kaplamalar (izelge B.1 ve izelge B.2) ile nikel ve nikel/krom kaplamalarn (izelge B.3) tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performansna ait bilgiler verir.izelge B.1 - inko ve kadmiyumun ntr tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performans

Kaplamalar gsterili

iin

ksa

Kaplamann anma kalnlm

kodu a) b (sistem B ) Fe/Zn veya Fe/Cd 3c1A Fe/Zn veya Fe/Cd 3c1B Fe/Zn veya Fe/Cd 3c2C Fe/Zn veya Fe/Cd 3c2D

Krom kaplama ksa gsterilii A B C D

Beyaz korozyon rnlerinin ilk grnmesi h 2 6 24 24

Krmz oksitlerin grnmesi Kadmiyum h 24 24 36 36 inko h 12 12 24 24

ilk

3d

Fe/Zn veya Fe/Cd 5c1A A 6 48 24 Fe/Zn veya Fe/Cd 5c1B B 12 72 36 Fe/Zn veya Fe/Cd 5c2C 5 C 48 120 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 5c2D D 72 168 96 Fe/Zn veya Fe/Cd 5Bk Bk 12 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c1A A 6 96 48 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c1B B 24 120 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c2C 8 C 72 168 120 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c2D D 96 192 144 Fe/Zn veya Fe/Cd 8 Bk Bk 24 120 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c1A A 6 144 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c1B B 24 192 96 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c2C 12 C 72 240 144 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c2D D 96 264 168 Fe/Zn veya Fe/Cd 12 Bk Bk 24 192 96 Fe/Zn veya Fe/Cd 25c1A A Bilgi yok Fe/Zn veya Fe/Cd 25c1B B Fe/Zn veya Fe/Cd 25c2C 25 C Fe/Zn veya Fe/Cd 25c2D D Fe/Zn veya Fe/Cd 25 Bk Bk a) inko kaplamalar iin ISO 2081deki kod snflandrmasna baknz.Kadmiyum kaplamalar iin ISO 2082deki kod snflandrmasna baknz. b) Ksa gsterili kod sistemleri iin Madde 13e baknz. c) Krom kaplama ilemleri ksa gsterilii izelge B.2ye gre yaplmaldr. d)Daha dk kaplama kalnlklar kromat dnm performansn bozar.

9

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


izelge B.2 - Krom kaplama ilemlerinin ksa gsterilii

Snf

Ksa gsterili A 1

Tip Ak

Tipik grnm effaf, ak, bazen mavimsi renkli Hafif renkli parltl effaf Sar parltl Zeytin yeilinden kahverengiye kadar veya bronz Hafif parltl siyah

B C 2 D Bk a)

Beyazlatlm Renkli prlt Mat Siyah

Korozyon korumas Hafife, rnek olarak tama esnasnda lekelenmeye kar veya ortak korozyon artlarnda yksek neme kar Dikkate deer, baz organik buharlara kar koruma dahil Korozyon korumasnn dereceleri

farkl

a) Siyah kaplamalara A ve D tiplerinin ilvesi mmkndr.izelge B.3 - Nikel ve nikel/krom kaplamalarn tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performans

Kaplamalar iin ksa gsterili kodu a) (sistem B)b)

Bakr veya bakr esasl Nikel c) Cu N1 3b Cu N1 5b Cu N1 10b Nikel+Krom c).d) Cu/Ni 3b Cr r Cu/Ni 5b Cr r Cu/Ni 10b Cr r

Cu N1 20b Cu Ni 20b Cr r 8h Tavsiye edilmez Cu Ni 30d Cr r Tavsiye edilmez Fe/Ni 40d Cr 16 h a) Nikel kaplamalarn snflandrma kodu iin ISO 1456ya baknz b) Ksa gsterili kod sistemleri iin Madde 13e baknz. c)b parlak nikel konulduunu, d duble nikel konulduunu gsterir. d)r en az 3m kalnlnda dzenli (allagelmi) krom olduunu gsterir. e) Ntr tuz spreyi deneyi genellikle Ni/Cr kaplamalar iin belirlenmemitir. f) Daha dk mukavemetli kaplamalar iin bakr -hzlandrlm asetik asit tuz pskrtme deneyi (CASS)nin anlaml olmas iin ok ksa olmaldr.

Demir esasl malzeme Nikel+krom veya Nikel c) Bakr+Nikel+ Krom c).d) Fe/Ni 5b Fe/Ni 5b Cr Fe/Ni 10 b Cr Fe/Ni 10b Fe/Cu 10 5b 10b Cr r Fe/Ni 20b Cr Fe/Ni 20b Fe/Cu 20 Ni Cr r Fe/Ni 30b Fe/Ni 30b Cr

nemli yzeylerde krmz paslarn ilk grnmesi BakrNtr tuz hzlandrlm pskrtme asetik asit tuz deneyi (NSS)e) pskrtme deneyi (CASS)

12 h 48 h

f) f) f)

10

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek C (Bilgi iin) Kaln kaplamalarn uygulanmas iin ilemler hakknda rehberC.1 Vida llerinin deitirilmesiKorozyon direncinin artrlmas iin izelge 2de verilenden daha kaln kaplama birikmesi gerekli olduunda veya alternatif olarak izelge 2de verilenlerden daha kk admlardaki paralara kaplama uygulanmas gerektiinde vidalarn zel snrlara ve toleranslara sahip olmas gerekir. izelge 2 deki uygulanabilir en kk adm snrlar belirli bir vida iin normal toleransl vidalarda en kk malzeme snr (d vidalar) veya en byk malzeme snr (i vidalar ) aralnda snrlanmas durumunda daha dk olabilir. Bu daha byk temel sapma verir veya H tolerans pozisyonunda baka trl mevcut olmayan bir sapma salar. Alternatif olarak btn tolerans blgesi daha byk bir temel salamak iin yer deitirebilir. Belirli admlar ve biriken kalnlklar iin gerekli en kk temel sapmalar izelge C.1de verilmitir.izelge C.1 - Standard vidalara uygulanan ok kaln kaplamalarn uygun hale getirlmesi iin gerekli en az temel sapmalar-Metrik vidalar

llen blgesel En az temel sapma, m llen parti ortalama kalnl kalnlk anlama llmesi hakknda anlama salandnda olduunda m Btn anma 5d < / 10d 10d < / 15d l 5d uzunluklar 18 15 12 12 3 30 25 20 20 5 48 40 32 32 8 60 50 40 40 10 72 60 48 48 12 90 75 60 60 15 20 80 80 100 120 25 100 100 125 150 30 120 120 150 180 Not - Daha kaln kaplamalar iin temel sapmalar bydke vida diinin birbirine temasn azaltacandan dolay uyulamas iin imalat ile mteri arasndaki anlamaya baldr. Kaplama kalnl

C.2 Hassas elektrolizle kaplamaBalama elemanlarnn bir ksmnda kaln kaplama gerektiinde, mesel cvatalarn ba ksm veya kr somunlarda sk sk hassas elektrolizle kaplama ileminin yaplmas mmkndr.Paralarn farkl blgelerine uygulanacak kaplama kalnlklar belirtilmelidir.

11

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek D Ortalama parti kalnlnn tayiniD.1 inko ve kadmiyum kaplamalar iin kalnlk tayiniD.1.1 lemOrganik solventle numune paralarn ya temizlenir, tamamen kurutulur ve 1/10.000 dorulukla tartlr, daha sonra gerekli kaplamay soyma svsna paralar tamamen daldrlr ve btn yzeylere serbeste ulamasn salamak iin paralar evrilir.Kprme bittikten sonra akan suda hemen ykanr ve geveyen btn kaplamalar kaldrmak iin yumuak bir bezle silinir, temiz asetona daldrlr, karlp tamamen kurutulur ve tekrar tartlr.

D.1.2 Aktif maddelerSoyma zeltisi aadakilerden ibarettir: Hidroklorik asit (1,16 g/mL Damtk su : 200 mL Antimon trioksit: 20 gr

1,18 g/ mL):800 mL

D.1.3 Hesaplamalar D.1.3.1 Parti ortalama kalnlnn mikro metre cinsinden hesaplanmas iin aadaki forml kullanlr.Parti ortalama kalnl = Burada: K: Kaplama metalinin younluuna bal faktr Mo: Numunenin ilk ktlesi g, M1: Numunenin son ktlesi g, 2. A:Numune paralarn toplam alan, cmK (Mo M) A

(K =

10000

cm 3 / g ;

)

D.1.3.2 K deerleri aadaki gibidir: Kadmiyum iin K= 1160, (Kadmiyum iin younluk d=8,6 g/cm3 kabul edildiinde ), inko iin K=1410,( inko iin younluk d=7,1 g/cm3 kabul edildiinde)

D.2 Nikel ve kromla nikel iin tayiniOrganik zcde numune paralarn ya temizlenir, tamamen kurutulur, 1/10.000 dorulukla tartlr. Krom kaplanm balama elemanlar partisinde krom kaplamay A soyma svsna daldrlp kartrlarak kromu kaldrlr.Bu zelti grlebilir gaz kabarcklarnn bitmesinden sonra kromu 2 dakikadan daha az srede zmelidir. Paralar gecikmeden karlr ve Madde D.2.1.1 veya Madde D.2.1.2de verilen metodla nikel soyulmadan nce su ile durulanr.

D.2.1.1 elikteki nikel

B, soyma zeltisinde (Madde D.2.2ye baknz) 75C - 85C scaklkta 7,5 m nikeli paralarn evrilmesi artyla 30 dakikada tamamen soyar.Ayrca soyulan bakr alt kat da 0,5 myi gememesi artyla Nikel olarak hesaba katlr.

D.2.1.2. Bakr ve bakr alamndaki nikel

C, soyma solsyonunda (Madde D.2.2ye baknz) 80C - 90C scaklkta 2,5 m nikeli 10 dakikada tamamen soyar. Daha fazla gaz kabarcnn olmamas nikelin tamamen soyuldun belli eder.Paralar genellikle ince bakr telle aslmaldr.Nikel kaplama tamamen zlr zlmez paralar karlr, su ile iyice ykanr, silinir ve temiz asetona daldrlr.Yukardaki gibi kurutulur ve tekrar tartlr;

12

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


D.2.2 Aktif maddelerSoyma zeltisi aadakilerden birini ihtiva etmelidir; a) Soyma zeltisi, A - Antimon trioksit: 120 g/ L - Hidroklorik asit ( > 1,16 g/ml) 1 L zelti yapmak iin b)Soyma zeltisi,B - Sodyum meta-nitrobenzen sulfonat: 65 g - Sodyum hidroksit:10 g - Sodyum siyanid: 100 g 1 litre zelti yapmak iin su ilve edilir. c) Soyma zeltisi, C -Ortofosforik asit ( = 1,75 g/mL)Not - Scak asitle suyun temas etmesi tehlikelidir, buharlama ile kaybolan su sadece zelti souduunda ilve edilmelidir.

Nikel iin zel hazrlanm kimyasal soyma zeltileri, ancak ana metal zerinde tesirinin ihmal edilebilir olduunun gsterilmesi artyla kullanlabilir.(bir baka deyile kaldrlan ana metaln 0,5 m den daha az olmas)

D.2.3 HesaplamalarKaplamann parti ortalama kalnl, mikrometre cinsinden hesaplanmas iin aadaki forml kullanlr: Parti ortalama kalnl = Burada ;10.000 = 1120 g K= nikelin younluu d = 8,9 g/cm3 kabul edildiinde; mo - Numunenin ilk ktlesi, g m1 - Numunenin son ktlesi;g A - Numune paralarn cm2 cinsinden toplam alan A yzey alan EK Gdeki bilgilere gre hesaplanabilir.K ( m o m ) A

.

13

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek E Vidal paralarda elektrolizle kaplama iin kod sistemi Sistem ANot - Ksa gsterili kod sistemleri iin Madde 13e baknz

E.1 Kod sistemi, AElektrolizle kaplama iin aadaki kod sistemi verilmitir. x x x

Kaplama metali (izelge E.1) En az kaplama kalnl (izelge E.2) Son ilem ve kromat ilemi (izelge E.3) izelge E.1 Kaplama metali / alam Kaplama metali / alam Sembol Elementler Zn inko Cd a) Kadmiyum Cu Bakr CuZn Pirin N b Nikel NibCrrb Nikel-krom b CuNib Bakr-nikel CuNib crb Bakr-nikel-krom c) Sn Kalay CuSn Bakr-kalay(bronz) Ag Gm CuAg Bakr-gm ZnN inko-nikel ZnCo inko-kobalt ZnFe inko-demir a) Kadmiyum kullanm belirli lkelerde yasaklanmtr veya snrlandrlmtr. b) ISO snflandrma sistemi iin ISO 1456ya baknz. c) Krom kalnl yaklak 0,3 mdir.

Ksa gsterili A B C D E F G H J K L N P Q R

14

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


izelge E.2 - Kaplama kalnl (Toplam birikim kalnl)ller mikrometredir Ksa gsterili Kaplama kalnl Bir kaplama metali ki kaplama metali a) Kaplama kalnl belirtilmemise 0 3 1 5 2+3 2 8 3+5 3 10 4+6 9 12 4+8 4 15 5+10 5 20 8+12 6 25 10+15 7 30 12+18 8 a) Birinci ve ikinci kaplama metali iin belirlenmi kalnlklar, st kaplamas daima 0,3 m olan krom hari btn kaplama kombinasyonlarna uygulanr.

izelge E.3 - Son ilem ve kromat ilemiKromat ilemi ile pasivasyona) Tipik renk Renksiz Mavimsiden menevi mavisine kadarb) Prltl sarmsdan sar kahverengiye kadar yanar dner Zeytin grisinden zeytin kahverengisine kadar Yar parlak Renksiz Mavimsiden menevi mavisine kadarb) Prltl sarmsdan sar kahverengiye kadar yanar dner Zeytin grisinden zeytin kahverengisine kadar Parlak Renksiz Mavimsiden menevi mavisine kadarb) Prltl sarmsdan sar kahverengiye kadar yanar dner Zeytin grisinden zeytin kahverengisine kadar ok parlak Renksiz stee bal B,C ya D ye benzer Mat Kahverengi - siyahtan siyaha kadar Yar parlak Kahverengi - siyahtan siyaha kadar Parlak Kahverengi - siyahtan siyaha kadar Btn son ilemler Kromat ilemi yokc) a) Sadece Zn veya Cd kaplamalarda pasifletirme ilemi mmkndr. b) Sadece Zn kaplamaya uygulanr. c) ASU kaplamas iin rnek Son ilem Mat Ksa gsterili A B C (parltl) D E F G H J K L M N P R S T U

E.2 Ksa gsterilirnek: Sar yanar dner kromla kaplanm.(izelge E.3den L) parlaklk art parlak elektrolizle inko kaplanm (izelge E.1den A) en az kaplama kalnl 5m (izelge E.2den 2 ) ISO 4014e uygun alt ke bal M10 x 60 - 8.8 olan cvatann ksa gsterilii aadaki gibidir.Alt ke bal cvata TS ISO 4014 - M10 x60 - 8.8- A2L

Not 1 - En az kaplama kalnl ak olarak belirtilmemise izelge E.2 ye gre kod numaras olarak 0 sembol ile gsterilmelidir. rnek - AOP - bylece, kod numaras komple zelliklerini ihtiva eder.M 1,6 veya dier ok kk vida alm paralara kod numaras olarak 0 sembol uygulanr Not 2 - Dier ilemler gerektiinde rnek olarak, preslenmi veya yalanm gibi, bu hususta, anlamaya varlmaldr.Uygulanabildiinde bu ilem metinde ak olarak ksa gsterilie ilve edilmi olabilir.15

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek F (Bilgi iin) Kaplamann ksa gsterilii iin rneklerrnek1 - Kaplama kalnl 8 m, parlak, sar yanar dner, kromat dnm kaplamal, elekrolizle inko kaplamaA sistemine gre ksa gsterilii :A 3 L Burada: - A harfi Znyi, - 3 rakam 8 m iin kod numarasn, -.L harfi; parlak, sar yanar dner, kromat dnm kaplamay ifade etmektedir. B sistemine gre ksa gsterilii: Fe/Zn 8c2C Burada: - Fe; ana metali, - Zn; kaplama metalini; - 8 ; mikrometre cinsinden en kk kaplama - c; kromat dnm kaplamasn, - 2 ; kromat dnm kaplama snfn, - C ; kromat dnm kaplama tipini, ifade etmektedir.

kalnln ;

rnek 2 : Elektrolizle 20 m, parlak nikel kaplama + (0,3 m) dzenli krom kaplama A sistemine gre ksa gsterilii :F 6 J Burada: - F harfi 0,3 m krom kaplamal nikel-kromu, - 6 rakam 20 m iin kod numarasn, - J harfi parlak,renksizi ifade etmektedir.

B sistemine gre ksa gsterilii: Fe/Ni 20b Cr r Burada: - Fe; ana metali, - Ni;kaplama metalini, - 20; mikrometre cinsinden en kk kaplama kalnln - b; parlak olduunu, - Cr; krom kaplamay, - r ; dzenli (bir baka deyile 0,3 m), ifade etmektedir.

16

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek G (Bilgi iin) Cvata ve somunlarn yzey alanlarBu Ek, EK-Dye gre ortalama parti kalnlnn belirlenmesi iin gerekli olan cvata ve somunlarn yzey alanlarnn deerlendirilmesi iin rehberdir.

Not - izelge G.1 ve izelge G.2de verilen yzey alanlar,sadece ilgili taraflar arasnda anlama olduunda uygulanr.

G.1 CvatalarCvatann toplam yzey alann elde etmek iin aadaki parametreler gereklidir.(ekil G.1) Cvatann vida alm gvdesinin 1mm uzunluunun yzey alan, A1, Cvatann vida almam gvdesinin 1 mm uzunluunun yzey alan, A2, Ban yzey alan, (u yzey alan dahil), A3 .Toplam yzey alan, A, aadaki gibi hesaplanr: A= A1 (vida uzunluu) + A2 (gvde uzunluu) + A3

17

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


a: b: c: d:

U.yzey alan dahil (baknz d) ban toplam yzey alan Gvdenin 1mm uzunluunun yzey alan Vidal ksmn 1 mm uzunluunun yzey alan Ban yzey alan dahil u yzey alan (A3 )

ekil G.1 - Yzey alan

18

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Vida kesildiinde, vidasz gvde yaklak olarak temel byk apa (anma ap) eittir.Vida ovalandnda vida almam gvde ya blm dairesi apna (inceltilmi gvde) veya temel byk apa (tam gvde ) yaklak olarak eittir. izelge G.1, farkl gvde ve ba tipleri iin A1, A2 ve A3 yzey alanlarn vermektedir.

izelge G.1 - Cvatalarn yzey alanlarVida ls(normal vida) 1 mm uzunluk iin alan Vidasz gvde,A2 Vidal gvde A1 Tam nceltilmi (normal gvde gvde vida) (normal vida) 7.34 5,03 4,32 9,31 6,27 5,44 10,21 6,91 5,99 11,81 7,85 6,91 14,32 16,65 18,97 24,49 25,98 28,62 33,48 48,34 58,44 67,97 78,69 87,63 9,42 11,00 12,57 14,15 15,70 18,85 25,15 31,42 37,63 43,99 50,27 56,54 8,36 9,75 11,10 12,55 14,02 16,71 22,43 28,17 33,98 39,45 45,67 50,88 Dz hava bal 20,4 32,6 37,8 49,9 66,7 85,8 118,8 128,1 167,7 241,8 429,8 671,5 990,5 1 257 1 720 2 075 Havamercimek bal 22,1 35,5 40,9 54,1 72,2 93,0 128,6 138,6 181,6 261,2 464,6 725,8 1 064 1 357 1 859 2 240

ller mm2 dir. Ba alan, A3 Bombe Silindir bal bal Alt ke bal

M1.6 M2 M2.2 M2.5 M3 M3,5 M4 M4,5 M5 M6 M8 M10 M12 M14 M16 M18

56,4 78,3 110,4 144,9 182,2 225,2 319,6 577,9 901,8 -

19,3 32,0 37,3 47,0 72,8 91,4 120,3 162,1 184,1 258,3 439,4 666,0 864 1158 1 509 1 913

29,7 47,1 72,2 91,0 152,9 297,7 312,2 541,3 905,8 1 151 1 523 1 830 2 385

Not - M18 den byk ldeki cvatalar veya ince adml vidalar iin deerler hlen mevcut deildir ve yaklak olarak hesaplanmaldr.

G.2 SomunlarKaplamann ounluunun herbir uta birinci vidada olmasndan,vida zerindeki kaplamann dzgn dalmnn elde edilmesinin zorluundan dolay elektrolizle kaplama uygulamalar iin somunun etkili yzey alan normal olarak gerek geometrik alandan daha kktr. Bu ekin amac, somunun yzey alan hesabnda delinmemi ve di almam biimli somun paras esas alnmtr.

19

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI

TS 5479 EN ISO 4042/Nisan 2003 ller mm2 dir.

izelge G.2 - Biim 1 altke somunun yzey alan

Vida ls Yzey alan,A M1,6 32,2 M2 49,7 M2,2 M2,5 77,4 M3 95,9 M3,5 M4 163,2 M4,5 M5 221,3 M6 345,8 M8 585,8 M10 971,0 M12 1 282 M14 1676 M16 2 078 M18 2 678 Not - M18 den byk ldeki somunlar ve biim 2 somunlar iin deerler hlen mevcut deildir ve yaklak olarak hesaplanmaldr,

20

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Ek ZA Atf yaplan uluslararas standardlar ile bu standardlara karlk olan Avrupa standardlarBu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr. Uluslararas bir standardda, CENELEC tarafndan (mod) ile gsterilen ortak deiiklikler yapldnda, ilgili EN/HD uygulanr.

IEC, ISO NoISO 2064

Tarih1980

Standardn adMetallic and other non-organic coatings - Definitions and conventions concerning the measurement of thickness

EN/HDEN ISO 2064

Tarih1994

21

ICS 21.060.10

TRK STANDARDI


Kaynaklar[1] [2] [3] ISO 89911980.Designation system for fasteners. ISO 9588 Metallic or other inorganic coatings - Post-coating treatments of iron and steel for reducing the rsk of hydrogen embritlement. TROIANO A.R. The role of hydrogen and other interstitials in the mechanical behavior of metals, Transactions of the American Society of Metals, Vol.52,1960,p.54

22

Documents

TS 5479 EN ISO 4042-2003