Embed Size (px)
Citation preview
I I . A F R Y K A I I . A F R Y K A
MadrytBarcelona
Rzym
Ateny
CasablancaRabat
Stambu³
Ankara
Baku
JerozolimaDamaszek
Bejrut
Aleksandria
Kair
Teheran
Bagdad
Sziraz
Duszanbe
Kuwejt
Mekka
Ar-RijadDubaj
Asuan
Port Sudan
Bengazi
Trypolis
Tunis
Algier
Oran
Marrakesz
Nawakszut
Dakar
Mogadiszu
Nd¿amena
Niamej
KanoWagadugu
Bamako
Konakry
Freetown
Monrowia
Band¿ul
Bissau
Abid¿anAkra LagosLomé
Ibadan
Giza
PortoNovo
Jamusukro
Abud¿a
Duala
Jaunde
Bangi
Libreville
Brazzaville
Kinszasa
Kisangani
Mbuji-Mayi
Lubumbashi
Kampala
KigaliBu¿umbura
Nairobi
Mombasa
Dar es-Salaam
Dodoma
Lilongwe
Lusaka
Luanda
Windhuk
Kapsztad
Durban
Port Elizabeth
Maseru
Maputo
MbabaneJohannesburg
Pretoria
Gaborone
Bulawayo
Harare
Antananarywa
ETIOPIA
Ce
nna Bab al-Mandab
OCEANINDYJSKI
MorzeCzerwoneNl B
tny
Nl B
ay
J. Rudolfa(T
Nl G
r SUDANPD.
-155
3478
3404
Etna3323
2914
2917
29255033
Ararat5165
3917
3937
3088
-403
-45-133
5604
4548
3117
55395489
5143
44194042
22822580
3083
2187
Jabal Oda2259
1934
-26
2456
3340
Tubkal4165
3737
2328
2236
3718
2829
630
732
Tahat3003
2158
1680
1155
2022
1988Emi Koussi
3415
3265 3376
1200
1450
D¿abal Marra3088
2397-1164620
Ras Daszan
Guna4231
Batu4307
3301 3384
1412
4200
1330
1613
1781
890
7331421
Bintimani
1752844
Kamerun 4070
30082740
2042
1326
1040
1889 2460
4507Karisimbi
5109Ruwenzori
2445
Kenia5199
Elgon4321
Kilimandżaro5895Meru
45653418
3994
Rungwe2961
2646
Mulanje3002
2198
1850
1715
1554Moko2620
1478
2306
2148
2484
Brandberg 2606
2202
1708
2325
Thabana Ntlenyana
2332
2371Kompasberg 2505
2088
Inyangani2596
2439
2361
2320
Tsiafajavona2642
Pic Boby 2658
Maromokotro2876
1972
3069
0° 10°10°20° d³. geogr. zach.30°
r. wsch.
30°
40° 50°
60° 70°
0° 10°10° 20° 30° 40° 50° 60°
30°
20°
10°
10°
50°
10°
30°
10°
0°
20°
30°
5895
7855
-403
5000
4000
3000
2000
1500
1000
500
200
0
200
1000
2000
3000
4000
5000
7000
szelf depresja
Wysokoœci
l¹dów
G³êbokoœci
mórz
poziom morza
rzekarzeka okresowaued (wadi)jeziorojezioro okresowejezioro s3onejezioro zaporowewodospadkana3
teren podmok3ysolniskopustynia piaszczystarafy koraloweszczytwulkan czynnymiastogranica kontynentu
m n.p.m.
-155
4000
3000
2000
1000
500
200
0
200
1000
2000
3000
4000
5000m p.p.m.
0 300 600 km
rzeka
rzeka okresowa
wodospad
jezioro
jezior
jezioro zaporowe
szczyt
miasto
gr
13. Etiopia – niedożywienie ludności1. a) Na poniższej mapie Etiopii i okolicznych terenów w odpowiednich miejscach
wpisz następujące nazwy:
Addis Abeba, Azja, Danakil, Dżibuti, Erytrea, Kenia, Ogaden, Płw. Somalijski, Somalia, Sudan, Wyżyna Abisyńska, Wyżyna Somalijska,
b) Znajdź na mapie najwyżej i najniżej położone punkty Etiopii i oblicz różnicę wysokości między nimi.
..................................................................................................................................
.................................................................................................................................c) Korzystając z mapy powyżej, opisz ukształtowanie terenu Etiopii.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Addis Abeba 2350 m n.p.m.
suma opadurocznego1143 mm
średnia rocznatemperatura
powietrza16,3 °C
2. Na podstawie klimatogramu dla Addis Abeby scharakteryzuj klimat Etiopii.
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
3. Napisz, co oznacza termin „eksplozja demograficzna”.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
4. Przedstaw aktualną sytuację w zakresie wyżywienia ludności Etiopii. Uwzględnij czynniki społeczno-ekonomiczne i warunki naturalne kraju. Zaproponuj działania mające na celu poprawę tej sytuacji.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
34 35
I I . A F R Y K A I I . A F R Y K A
14. Rozwój turystyki w Kenii1. Na konturowej mapie
Afryki znajdź Kenię, a także Etiopię i Tan-zanię. Jasnymi kolo-rami zamaluj obszary tych państw i je pod-pisz. Ponadto oznacz czarnymi kropkami i podpisz dwa naj-większe miasta Kenii: Nairobi i Mombasę.
2. a) Na podstawie klimatogramów dla Nairobi i Mombasy wyjaśnij różnice w klimacie tych ke-nijskich miast.
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
Mombasa23 m n.p.m.
suma opadurocznego1196 mm
średnia rocznatemperatura
powietrza26,7 °C
Nairobi1669 m n.p.m.
suma opadurocznego869 mm
średnia rocznatemperatura
powietrza19,0 °C
b) W Nairobi zaznaczają się dwie pory deszczowe w ciągu roku, a w Mombasie jedna. Jak to można wytumaczyć?
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
c) Jaki rodzaj roślinności naturalnej dominuje w Kenii? Dlaczego nie jest to wilgotny las równikowy, skoro przez kraj ten przebiega równik?
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
3. Wyjaśnij przyczyny względnie dobrego rozwoju turystyki w Kenii. Weź pod uwagę zarówno warunki naturalne, jak i czynniki społeczne.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
4. Wklej poniżej kilka zdjęć przedstawiających różne atrakcje turystyczne Kenii.
36 37
I I . A F R Y K A I I . A F R Y K A
Gęstość zaludnieniaw Afryce
15. Afryka – ludność i gospodarka1. Przyjrzyj się danym w tabeli 19.Tab. 19 Ludność świata według kontynentów w 1960 i 2017 roku
Wyszczególnienie1960 2017
Ludność(mln)
Udział w świecie(%)
Ludność(mln)
Udział w świecie(%)
Świat 3019 100,0 7550 100,0
Afryka 280 ................ 1256 ................
Azja 1706 56,5 4505 59,7
Europa 601 19,9 742 9,8
Ameryka Pn. 269 8,9 582 7,7
Ameryka Pd. 147 4,9 424 5,6
Australia i Oceania 16 0,5 41 0,5
a) Oblicz, jaką część ludności świata stanowiła ludność Afryki w 1960 i 2017 roku. Uzupełnij dane w tabeli.
b) Oblicz, o ile procent wzrosła liczba ludności w Afryce między rokiem 1960 a 2017.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
c) Porównaj wzrost liczby ludności w Afryce ze wzrostem na pozostałych konty- nentach. Przedstaw swój wniosek.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. a) Na mapie obok cyframi ozna-czono obszary o największej gę- stości zaludnienia w Afryce. Od- czytaj na mapie w atlasie, w któ-rych państwach znajdują się poszczególne obszary i określ główne czynniki sprzyjające osadnictwu na tych terenach. Uzupełnij informacje w tabeli 20.
b) Oblicz średnią gęstośc zaludnie- nia w Afryce. Posłuż się najnow- szymi danymi statystycznymi.
...........................................................
...........................................................
...........................................................Tab. 20 Najbardziej zaludnione obszary Afryki
Obszar Państwo/Region geograficzny Czynnik sprzyjający osadnictwu
I Egipt żyzne gleby w delcie i dolinie Nilu
II .....................................................................................
III .....................................................................................
IV .....................................................................................
V .....................................................................................
3. a) Wymień czynniki, które wpływają na rozmieszczenie upraw w Afryce, wielkość uzyskiwanych plonów oraz możliwość chowu zwierząt.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, dlaczego państwa afrykańskie eksportują przede wszystkim surowce w postaci nieprzetworzonej.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
II
III
I
IV
V
38 39
I I I . A M E R Y K A I I I . A M E R Y K A
16. Ameryka Północna i Ameryka Południowa – położenie geograficzne. Wielkie regiony geograficzne1. Opisz położenie geograficzne Ameryki Północnej i Ameryki Południowej na kuli
ziemskiej.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. a) Poniżej przedstawiony jest profil terenu Ameryki Północnej wzdłuż równo- leżnika 40° N. Wykorzystaj mapę hipsometryczną w atlasie i wpisz nad profilem nazwy wielkich regionów geograficznych.
b) Poniżej przedstawiony jest profil terenu Ameryki Południowej wzdłuż równo- leżnika 20° S. Wykorzystaj mapę hipsometryczną w atlasie i wpisz nad profilem nazwy wielkich regionów geograficznych.
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
20° S
Wm n.p.m.
3 095 km
........................................................................................
Paragwaj Parana Grande OceanAtlantycki
OceanSpokojny
Sao FranciscoAmeryka Południowa
Wm n.p.m.
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
40° N
Missouri Missisipi Ohio OceanAtlantycki
4 275 km
...................................................................................................................................
OceanSpokojny
Kolorado Ameryka Północna
3. Przeczytaj stwierdzenia odnoszące się do położenia i ukształtowania powierzchni Ameryk. Jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe – zakreśl literę P, jeżeli jest fałszywe – zakreśl literę F.
Wszystkie punkty w Ameryce Północnej i Południowej mają długość geograficzną zachodnią.
Trójkątne bryły obu kontynentów połączone wąskim po-mostem lądowym są najsilniej rozciągniętym lądem Ziemi. Ich krańcowe punkty leżą w odległości około 15 600 km.
Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Ame- ryki jest południkowy układ głównych krain geograficznych.
Wyżyny i góry są dominującą formą ukształtowania po-wierzchni obu Ameryk. Stanowią ponad 50 procent po-wierzchni każdego z lądów.
4. a) Wyjaśnij, dlaczego zlewisko Oceanu Atlantyckiego zajmuje w Ameryce Północnej 37%, a w Ameryce Południowej aż 85% po-wierzchni lądu.
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
b) Podkreśl rzekę, która należy do zle- wiska Oceanu Spokojnego.
Amazonka • Missisipi Kolorado • Parana
5. Na mapie obok podpisz konty-nenty i oceany. W odpowiednich miejscach wpisz też nazwy:Ameryka Środkowa • Grenlandia
P F
P F
P F
P F
40 41
I I I . A M E R Y K A I I I . A M E R Y K A
17. Ameryka Północna i Ameryka Południowa – klimat. Huragany i tornada w Ameryce Północnej1. a) Korzystając z poniższej mapy klimatycznej i klimatogramów, opisz klimat Ameryki
Północnej. Zacznij od wymienienia czynników klimatotówrczych.
Zwrotnik Raka
Koło Podbiegunowe Północne
Fort Ross
Churchill
Denver
Meksyk
Nowy Jork
P r d A l a s k i
Pó nocnopacyficzn
y
Pr d
Los Angeles
Pr
d Ka
l ifor n
i jsk i
P rd P ó n o c n o r ó w n i k o w y
P r d K a r a i b s k i
Pr d Zatokowy (
Gol
fszt
rom
)P
rd
Pó
no
cno
atl
anty
cki
Pr d W
schodniogrenlandzki
P rd L a b r a d o
r sk
i
OceanAtlantycki
O c e a nA r k t y c z n y
ZatokaHudsona
M o r z eB e r i n g a
O c e a n
S p o k o j n y
klimat podzwrotnikowysuchy
XIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII
opady[mm]
100
50
00
20
10
temperatura[°C]
klimat polarny
XIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII
opady[mm]50
00
10
temperatura[°C]
-20
-10
-30
klimat umiarkowanychłodny kontynentalny
XIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII
opady[mm]50
00
10
temperatura[°C]
-20
-10
AMERYKA PÓŁNOCNA– typy klimatu
granica stref klimatycznychgranica typów klimatu
górska odmianar nych typów klimatu
subpolarny
polarny
umiarkowan odny morski
umiarkowan odny kontynentalny
umiarkowan
umiarkowan owy
umiarkowan kontynentalny
podzwrotnikowy wilgotny
podzwrotnikowy suchy
zwrotnikowy wilgotny
zwrotnikowy suchy
podrównikowy
Prądy morskie
zimny
podzwrotnikowy wilgotnypodzwrotnikowy suchy
umiarkowan odny morskiumiarkowan odny kontynentalny
zwrotnikowy wilgotnyzwrotnikowy suchy
AMERYKA POŁUDNIOWA –typy klimatu
granica stref klimatycznychgranica typów klimatu
górska odmianar nych typów klimatu
Prądy morskie
ciep³y zimny
podrównikowyrównikowy wybitnie wilgotny
umiarkowan kontynentalnyumiarkowan
Manaus
Lima
Rio de Janeiro
BuenosAires
Równik
Ushuaia
Caracas
Równikowy
Wsteczny
P r
Pe
r uw
i a ñ s ki
P r P
eru
wia
ñsk
i
Pr Wiatrów Zacho nich Pr Wiatrów Zacho nich
GujañskiPo³u
nioworównikowy
Pr
B r a zy
l ij s
ki
Zwrotnik Kozioro¿ca
O c e a n
S p o k o j n y OceanAtlantycki
OceanAtlantycki
XIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII
opady[mm]
250
200
150
100
50
0
klimat równikowywybitnie wilgotny
30
20
10
0
temperatura[°C]
XIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII
20
10
0
temperatura[°C]
opady[mm]
50
0
klimat zwrotnikowysuchy
XIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII
opady[mm]
50
0
klimat umiarkowanychłodny morski
10
0
temperatura[°C]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
b) Wyjaśnij terminy:• huragan – ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
• tornado – ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Korzystając z poniższej mapy klimatycznej i klimatogramów, opisz klimat Ameryki Południowej. Najpierw wymień czynniki klimatotówrcze.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
42 43
I I I . A M E R Y K A I I I . A M E R Y K A
18. Kanada – współzależności między składnikami środowiska geograficznego1. a) Na mapie poniżej czarnym cienkopisem zaznacz granice Kanady (lądowe oraz
morskie) i wpisz nazwę państwa na jego obszarze.
b) Podpisz największe kandyjskie miasta.
c) Wypisz rodzaje pokrycia terenu, jakie występują w Kanadzie.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
d) Odpowiednimi kolorami podpisz zaznaczone na mapie linie: południowy zasięg wieloletniej zmarzliny, północną granicę lasu, północną granicę uprawy zbóż.
STANYZJEDNOCZONE
Grenlandia
Alaska
Z a t o k a
H u d s o n a
M o r z eB a f f i n a
M o r z eB e a u f o r t a
M o r z eL a b r a d o r s k i e
O c e a n A r k t y c z n y
O c e a n
A t l a n t y c k i
Wielkie Jezioro
J. Athabaska
J. Ontario
Wdp.Niagara
J. Huron
J. M
ichi
gan
J. Erie
Ko o Podbiegunowe Pó nocne 66°33’
J. Winnipeg
Wielkie Jezioro
0 500 km
pustynia lodowa
tundra
tajga
las liściasty i mieszanystrefy umiarkowanej
step
półpustynia
pustynia
teren rolniczy
miasto
granica państw
góry
60°
60°70°80°100°110°120° 90° dł. geogr. zach.
80° 70° 50° 40°90° 30°130°150° 140° 110° 100°120°160°170°70°
60°
40°
50°
40°
50°
KANADA – pokrycie terenu
2. Wyjaśnij przyczyny bardzo nierówmiernego rozmieszczenia ludności w Kanadzie.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
3. Znajdź w internecie najnowsze dane dotyczące produkcji w Kanadzie towarów podanych tabeli 21. Możesz skorzystać ze stron Głównego Urzędu Statystycznego, CIA World Factbook, FAOstat, British Geological Survey (World Mineral Produc-tion) i in. Wpisz te dane do tabeli i porównaj z danymi w podręczniku. Wskaż naj-większe różnice i sformułuj wnioski.
Tab. 21 Produkcja wybranych towarów w Kanadzie
rok ............... Produkcja Udział w świecie
Miejsce na świecie
Zbiory [mln ton] [%]Rzepak
Owies
Pszenica
Jęczmień
Żyto
Soja
KukurydzaPozyskanie [hm3] [%]
DrewnoWydobycie [%]
Sole potasowe
Uran
Rudy niklu
Złoto
Diamenty
Grafit
Gaz ziemny
Ropa naftowa
Rudy miedzi
Rudy żelaza
Rudy cynku
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
.............................................
44 45
![[MM2015-4-68] Zofia Szczeklik-Kumala: Niedożywienie w praktyce internistycznej: „catering” jako nowy czynnik patogenetyczny](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/5695d0b41a28ab9b02938467/mm2015-4-68-zofia-szczeklik-kumala-niedozywienie-w-praktyce-internistycznej.jpg)
