TTB-UDEK Etik Kilavuzlar

8/8/2019 TTB-UDEK Etik Kilavuzlar

1/49


2/49

TTB-UDEK ETK ALIMA GRUBU

UZMANLIK DERNEKLER NETK KILAVUZLAR

AYDINLATILMI ONAM

HASTA HAKLARI

ETK KURULLAR

HEKM-ENDSTR LKLER


3/49

UZMANLIK DERNEKLER N ETK KILAVUZLAR

2

TTB-UDEK ETK ALIMA GRUBUUZMANLIK DERNEKLER N ETK KILAVUZLAR

AYDINLATILMI ONAMHASTA HAKLARIETK KURULLAR

HEKM-ENDSTR LKLER

Birinci Bask, Austos 2010, Ankara

Trk Tabipleri Birlii Yaynlar

TRK TABPLER BRL MERKEZ KONSEYGMK Bulvar ehit Dani Tunalgil Sok.No:2 Kat:4, 06570 Maltepe / ANKARA

Tel: (0 312) 231 31 79 Faks: (0 312) 231 19 52-53e-posta: [email protected] http://www.ttb.org.tr


4/49


3

SUNU

Trk Tabipleri Birlii Uzmanlk Dernekleri Egdm Kurulu, Etikalma Grubu, 2007-2009 alma Dneminde, uzmanlk der-neklerine tp etii balamnda yol gsterebilecek nitelikte klavuzlarhazrlamay amalamt. Bu hedefe ynelik uzmanlk dernekleriningereksinim duyduklar temel konular gz nne alnarak, Aydnla-tlm Onam, Hasta Haklar, Etik Kurullar ve Hekim-Endstri liki-leri balklarnda allmas planlanmt.

Meslek rgtnn verdii destek ile grup yeleri arasnda iletiimidaha verimli klmak, ileyii hzlandrmak ve kolaylatrmak zereseilen grup temsilcileri, klavuzlarn tamamlanmasna ynelikaltaylar dzenleyerek bu tr bir rehberde olmas gereken esaslarzerinde uzmanlk dernekleri yelerinin grleri ve nerilerinialmlardr. Bu neriler nda, alann uzmanlarnn dnce vekatklar ile ve tp etiinin temel kaynaklarndan yararlanlarakhazrlanan taslak metinler,uzmanlkdernekleri temsilcileriyle pay-lalarak gzden geirilmi, 40tan fazla uzmanlk derneinin 60n

zerinde temsilcisinin katldgeni uzla ile klavuzlara son biimiverilmitir.

Aydnlatlm Onam Klavuzunda aydnlatlm onam sreci,yasal ve etik balam ile irdelenerek; tanm, temel bileenleri, bilgi-lendirme ve aydnlatmann zellikleri; uygun sre ve ortamn sa-lanmasnn nemi; mezuniyet ncesi ve srekli tp eitiminde yerivurgulanarak ele alnmtr.

Hasta Haklar Klavuzunda hasta haklarnn tanm ve gelimesreci, uluslararas ve ulusal dzlemde alglan, lkemizdeki uygu-lamalar, temel hasta haklar, tbbi kaytlarn gizlilii, sr saklamaykmll, yasal yeterlii bulunmayan hastalarn durumu,he-kimlerin hasta haklarnn uygulanmasna ilikin hak ve sorumluluk-lar ynleriyle dzenlenmitir.

Etik Kurullar Klavuzu etik kurullarn genel tanm, uzmanlk der-nekleri etik kurullarnn kurulma gerekeleri, grevleri, alma

yntemleri ve ilevleriana balklar altnda yaplandrlmtr.


5/49


4

Hekim-Endstri likileri Klavuzu genel ilkeler, tantm; irketler-ce dzenlenen eitim, tantm programlar, sunumlarda konuma;arlama ve elence; srekli tp eitimi ve bilimsel toplant destei;

irketlere danmanlk; dernek yetkililerinin irketlerle kar ilikisialt balklar altnda oluturulmutur.

Aydnlatlm Onam Klavuzu 26 Kasm 2008de Ankaradayaplan TTB Tpta Uzmanlk Eitimi Kurultaynda tamamlanarakkabul edilmi; ardndan, 6 Haziran 2009 ve 31 Ekim 2009 tarihle-rinde stanbulda yaplan iki altay ile Hasta Haklar, EtikKurullar ve Hekim-Endstri likileri klavuzlar da tartlaraksonulandrlm ve TTB-UDEK Yrtme Kurulu tarafndan onay-

lanmtr. Klavuzlar, 4-6 Aralk 2009 tarihlerinde zmirde dzenle-nen TTB-UDEK XV. Tp Eitimi Kurultaynda katlmclar ile pay-lalm ve alma sreci bir poster bildiri olarak sunulmutur *

Uzmanlk derneklerine tp etii alannda yaanan sorunlarda ktutmay amalayan Etik Klavuzlar, eksiksiz metinler olma iddiasntamaktan ok, gereksinimler dorultusunda gelitirilmeyi esasalan nc almalar niteliindedirler.

.

Emei geen herkese teekkr ederiz.TTB-UDEK ETK ALIMA GRUBU

*TTB-UDEK Etik alma Grubu Klavuzlar: Aydnlatlm Onam, Hasta Haklar,Etik Kurullar, Hekim-Endstri likileri, TTB-UDEK Etik alma Grubu, Trk

Tabipler Birlii XV. Tpta Uzmanlk Eitimi Kurultay Bildiri Kitab,zmir, 4-6 Aralk2009: 81.


6/49


5

AYDINLATILMI ONAM KILAVUZU*

1- GENEL EREVEGiri

Aydnlatlmonam, iyi hekimlik uygulamas nkoullarndan biri-dir ve tp etiinin temel ilkelerinden olanzerklik ilkesine dayan-maktadr. zerklik;bir kii ya da topluluun kendisine ilikin konu-larda, kendi deerlerine dayanarak kararlar vermek ve bunlaruygulamak zere eylemlerde bulunma olana olarak tanmlanabi-

lir. Bunun bir uzants olarak zerk kiinin, kendi salna ilikintm kararlara katlmasnn koullar salanmaldr. Aydnlatl-monam sreci; hastann kendisine uygulanacak herhangi birtbbi ileme onay verebilmesi ya da reddedebilmesi iin yeterincebilgilendirilmesi, ald bilgi zerine dnmesi, zgr seiminedayal kararn vermesi srecidir. Uygulanacak tan ve tedavi yn-temlerinin nitelii, beklenen yararlar, olas yan etkileri, dier tan ve tedavi seenekleri ve bunlarn zellikleri hastaya anlatlmaldr.

Bunun yannda, kiinin durumu hakknda aydnlanmas ve ken-disine nerilen tbbi giriime onam verebilmesi iin eitli koullarsz konusudur. Bilgilerin sade ve anlalr bir dil ile aklanmas,bunlarn hasta tarafndan anlalmas, hastann gnll olmas veonam verme yeterliinin olmas gerekir. Bu koullarn yerine geti-rilmesi, dorudan ve/veya dolayl olarak hekimin sorumluluunda-dr. Aydnlatlmonam evrensel tp etii belgelerinde tanmlanm,lkemizde iseyasal dzenlemelerle uygulamaya konulmutur(1).

Yasal BalamAydnlatlm onam srecinin yasal balamna ilikin hukuki metin-ler incelendiinde,en eski dzenlemenin 1219 sayl Tababet ve

*Bu Klavuz,byk ldeu almadanyararlanlarak oluturulmutur:TrkiyeBiyoetik Dernei, Aydnlatlm Onam almak zerine neriler.Hazrlayanlar: Murat

Civaner, M. Volkan Kavas, Ocak 2007,http://www.biyoetik.org.tr/etkinlikler/gorusler/AORapor.pdf (Eriim21. 10.2010).


7/49


6

uabat Sanatlarnn Tarz- crasna Dair Kanun (1928)olduu grlmektedir. (Madde 70- Deiik: 5728 s. K. - 8.2.2008-26781) (2)

Salk Bakanl Hasta Haklar Ynetmeliindeki (1998)Madde 15; Salk Durumu ilelgili Bilgi Alma Hakkna ynelikolarak hastann uygulanacak tbbi ilem ve mdahale yntemleri,hastaln seyri ve sonular hakkndaki szl ve yazl bilgi istemehakkn; kendisinin buna yeterlii yoksa bir bakasn yetkilendir-meyi tanmlamaktadr.

Madde 18: Bilgi Vermenin Usul; Madde 22; Rza Olmakszn Tb-

bi Ameliyeye Tabi Tutulmama; Madde 24; Hastann Rzas vezni;Madde 25; hastann Tedaviyi Reddetme ve Durdurmas; Madde26; Kn veya Mahcurun (kstlnn) Tbbi Mdahaleyekatlm;ve Madde 31; Rzann Kapsam ile ilgilidir(3).

Trk Tabipleri Birlii Hekimlik Meslek Etii Kurallar

Madde 26:Aydnlatlm onam:

Hekim hastasn, hastann salk durumu ve konulan tan, neri-

len tedavi ynteminin tr, baarans ve sresi, tedavi yntemi-nin hastann sal iin tad riskler, verilen ilalarn kullanl veolas yan etkileri, hastann nerilen tedaviyi kabul etmemesi duru-munda hastaln yarataca sonular, olas tedavi seenekleri veriskleri konularnda aydnlatr.

Yaplacak aydnlatma hastann toplumsal ve ruhsal durumunauygun olmaldr. Bilgiler hasta tarafndan anlalabilecek biimdeverilmelidir. Hastann dnda bilgilendirilecek kiileri, hasta kendisibelirler. Salkla ilgili her trl giriim, kiinin zgr ve aydnlatl-monam ile yaplabilir. Alnan onam, bask, tehdit, eksik aydn-latma ya da kandrma yoluyla alndysa geersizdir.

Acil durumlar ile hastann reit olmamas veya bilincinin kapalolduu ya da karar veremeyecei durumlarda yasal temsilcisininizni alnr. Hekim, temsilcinin onay ya da ret kararnn kt niyetedayandn dnyor ve bu durum hastann yaamn tehdit

ediyorsa, durum adli mercilere bildirilerek izin alnmaldr. Bununmmkn olmamas durumunda, hekim baka bir meslektana


8/49


7

danmaya alr ya da yalnzca yaam kurtarmaya ynelik giri-imlerde bulunur. Acil durumlarda mdahale etmek hekimin takdi-rindedir. Tedavisi yasalarla zorunlu klnan hastalklar toplum sal-

n tehdit ettii iin hasta veya yasal temsilcisinin aydnlatl-monam alnmasa da gerekli tedavi yaplr. Hasta vermiolduuaydnlatlmonam diledii zaman geri alabilir(4).

Yukardaki yasal dzenlemelerin yan sra, Salk Bakanl aydn-latlm onama ilikin bir ynetmelik hazrlama aamasndadr. Buynetmelik yasal olarak yrrle girdiinde; salk alanlarnnuymakla ykml olacaklar yasal sre balayacaktr.

Tp Etii BalamAydnlatlm onamn temel zellikleri:

1. Hasta onam verme yeterliinde olmaldr. Yani var olan see-nekler hakknda dnp, akl yrtebilmeli; kendisine anlat-lan bilgileri anlayabilmeli, iinde bulunduu durumun sonula-rn deerlendirip, bilgiyi aklc bir biimde ileyebilmelidir. Bunedenle ilk deerlendirilmesi gereken, kiinin karar verme ye-

terliinin olup olmaddr. Klinik koullarda hastann bir m-dahale nerisini kabul ya da reddetme kapasitesine sahip olupolmadn deerlendirme ile llr. Bu deerlendirme m-davi hekim veya konsltan hekim ya da psikiyatrist tarafndanyaplr. Yeterlik, belli bir duruma zg yntemler arasnda ka-rar verme kapasitesine sahip olup olmamakla anlalr. Tbbiuygulama ile ilgili seenekleri kavrama, anlama, bunlar hak-knda dnp muhakeme yapma, karar verme yetisine sahipolma olarak aklanr. Onam zgr irade ile ve gnll olarakverilmelidir.

2. Onam ak olmaldr. Tbbi ilikide geerli olan onam akonamdr. Ak onam, gnll ve aydnlatlm onam demek-tir; bu durumda hasta kendisine verilen bilgilerin tmn an-lam ve onam formunu imzalamtr.

3. Onam yalnzca aydnlatlan konu zerinde nerilen tedavi yada ilem iin geerlidir. Genellikle, hastalara hastaneye kabul

edildikleri zaman, kendilerinden yaplacak her eye kar genel


9/49


8

bir izin formu imzalatlmaktadr. Bunu pek ok hastane yetkilisive doktorlar ak onam olarak kabul etmektedir. Bu genel,ya-ni her eyi kapsayan onam, hastann hastanede kald sre

iinde bildii ya da bilmedii btn ilemlere onam vermekanlamna gelmekte, hasta her eye rtl olarak onam vermikabul edilmektedir. Oysa ak onam, hastann her bir tbbiuygulama iin aydnlatlm olmasn gerekli klmaktadr.

Aydnlatlm Onamn Temel Bileenleri:

1. Bilginin hastaya aklanmas,2. Bilginin hasta tarafndan anlalmas,3. Onamn gnll olmas,4. Hastann onam vermeye yeterli olmas.5. Anladnn bilgilendirmeyi yapan tarafndan denetlenmesi ve

yetkilendirme

Bir eylem, ancak, birey kendisi zerinde bunun yaplmasna rzagsterip, uygun bulur ve uygulaycya yetki verirse yasaldr. Bu

yetkiyi veren ncelikle hasta ye da olgunun zelliine gre yasaltemsilcisidir. Bu yetkilendirme hasta (birey) tarafndan okunarakimzalanm bir onam (kabul, rza) formu ile verilir. Doal olarak buform, belli bir olaya, zgl duruma ilikindir. Etik ve hukuk asn-dan tam anlamyla yeterli olabilmesi iin hasta asndan, gerekbir aydnlatlma, bilgilendirme sreciyle btnlemi olmas gerekir.

ada tp uygulamalarnda onam, yalnzca tedavi edici ya dakoruyucu hekimlikte deil, tbbn btnn kapsayacak biimde veinsanlar zerindeki tbbi aratrmalarda da sz konusudur.


10/49


9

2- BLGLENDRME SREC

Aydnlatlmonam, hastann kendisine yaplacak ilemleri onayla-

dn belirten imzasnn alnmasndan farkldr. Temel ama hasta-ya bilgi vermek ve bu bilgiyi anlamasn salamaktrBu nedenleform imzalatlmasndan nce yaplmas gereken, hastann kendikltrne ve eitim dzeyine uygun biimde bilgilendirilmesininsalanmasdr. Ayrca hastann verilen bilgileri anlamasnn sa-lanmas ve anladnn denetlenmesi gerekir. Bu srecin yaamageirilebilmesi iin baz nkoullar bulunmaktadr(5).

Verilmesi gereken bilgiler aadakilerin tmn kapsamaldr:

Hastann salk durumu ve konulan tan, nerilen tedavi ynteminin tr, Baar ans ve sresi, Tedavi ynteminin hastann sal iin tad riskler, Verilen ilalarn kullanl ve olas yan etkileri, Hastann nerilen tedaviyi kabul etmemesi durumun-da hastaln yarataca sonular, Olas tedavi seenekleri ve riskleri.

Mezuniyet ncesi Tp Eitiminde Aydnlatlm Onam

Tp fakltelerinin eitim programlarnda aydnlatlmonam sre-cinin dayand felsefi temellerin ve aydnlatlmonam alma sre-cinin nemine ilikin konular zorunlu olarak yer almaldr. renci-

lere, aydnlatlmonam alma srecinin hekim-hasta ilikisinin oknemli ve sreklilik gerektiren bir boyutu olduu temel yaklamkazandrlmaldr. Hasta bireyden nasl onam alnaca, klinik ya-amdaki uygulamal eitim almalar ile ok boyutlu ve tekrarla-yan eitim uygulamalar eklinde ele alnmal, rencilerin bunumodelleyerek ve yaparak renmeleri yolu seilmelidir(5).


11/49


10

Srekli Tp Eitimi ve Aydnlatlm Onam

Hekimlerin mezun olduktan sonra da aydnlatlm onam konu-sundaki gelimeleri takip edebilmeleri iin srekli tp eitimi ola-naklar yaratlmaldr (5). zellikle iletiim becerileri, tp etii vesalk hukuku arlkl eitim toplantlar/kurslar tasarlanarak sreklimesleki geliim etkinlikleri kapsamnda uzmanlk dernekleri vemeslek rgt tarafndan yelere sunulmaldr. Bu amala,UDEK'le ibirlii iinde ilgili uzmanlk derneklerinden destek alna-bilir. Hekimlerin, konunun ele alnaca bilimsel toplantlara kat-lmlar salanmal,zendirilmeli, altklar kurumlarda ilgili eitimalmalarn dzenleyecek birimler kurulmaldr.

Grevlerin Paylam-Aydnlatlm Onam Kimler Alr?

AydnlatlmOnam alma sreci ile ilgili gncel yaklam, her za-man hasta bireyin birincil hekiminin aydnlatmay yapmas veonam almasdr. Hekim-hasta ilikisi, en temelde bir gven ilikisi-dir; tan ve tedavi boyunca srekli bir iletiim ve ortak karar ver-me/eyleme srecidir. Bu srecin hasta bireyin zerkliini koruya-cak en salklekilde yrtlebilmesi iin, sadece uygun kiilerin

onam almas gereklidir. Bu zellikleri karlamayan onamlar geer-siz saylmaldr(6).

Uygun Sre ve Ortam

Hasta birey ve onu takip eden salk ekibi (hekim, hemire, vb.)arasnda srekli ve karlkl anlama abasn ieren gr, duygu ve dnce alverii bu anlamda esastr. Aydnlatlmonamngeerli saylabilmesi iin, karlkl anlama iin yeterli zaman ayrl-

mal ve onam, hizmet alan bireyin gizliliini gzeten uygun birortam salanarak alnmaldr(6).

Uygun Ara ve Gereler-Bilgilendirici Brorler

AydnlatlmOnam alma srecini kolaylatrc eitli aralar kulla-nlabilir. Bunlar arasnda en yaygn olanlar bilgilendirici brorler /kitapklardr. Bunlarn yan sra, eitli tablolar ieren kartlar veyakonu ile ilgili kimi nemli bilgileri ieren CDlerden de yararlanla-

bilir

(6).


12/49


11

Burada nemle zerinde durulmas gereken nokta, bunlarn sade-ce aydnlatlmonam alma ve genel olarak hasta ve salk ekibiarasndaki iletiim srecine yardmc gereler olmasdr. Tek bana

bu aralarn kullanlmas hibir zaman hasta iin zgn ve insanibir nitelik tamas gereken onam alma eyleminin yerine gemez.Hekim (veya salk ekibinin dier yeleri) iletiimin kimi alardandaha kolay yrtlebilmesi iin bu aralardan yararlanabilir, ancakbilgilendirme hasta birey ile uygun bir ortamda ve yeterli sre ay-rarak yz yze grme ile yaplmaldr. Bu koul salanmadanalnmonamlar geersiz kabul edilmelidir(6).

3- RNEK FORM VE BRORLER

I. Tansal Tedavi Amal Giriim ve Tedaviler iin Aydnla-tlm Onam Belgesi

II. Tansal Tedavi Amal Giriim ve Tedaviler iin Aydnla-tlm Onam Geri ekme Tutana

III. Gastrostomi iin Aklayc bir Bror rnei(7)IV. Katarakt ve Tedavisi iin Bilgilendirici Bir Bror rnei

(8). Blm: ......................................

Protokol No: ......................................

Kabul Tarihi: ......................................

(I)........................ HASTANES

Tansal, Tedavi Amal Giriim ve Tedaviler in

AYDINLATILMI ONAM BELGES*

Ad-Soyad: ................................ Doum Tarihi: .

Adresi: .

Tel. No: ..

*Her bir invaziv ve yksek risk tayan giriim / tedavi iin ayr bir belge dzenlene-

rek onam alnmas hekimin sorumluluundadr. Aydnlatlm Onam Belgesinin birkopyas hastaya verilir.


13/49


12

Acil Durumlarda Onam Alnacak Yasal TemsilcisininAd-Soyad: .................................................................

Adresi: ..

Tel. No: ..

Kanuni Yeterlilii Olmayan Hastalar in Veli / VasininAd-Soyad: ............................

Adresi: ............................

Tel. No: .

Sayn hastamz ltfen bu belgeyi dikkatlice okuyunuz. Tbbi durumunuz ve hastalnzn tedavisi iin size nerilen i-

lem/ tedaviler hakknda bilgi sahibi olmak en doal hakknzdr. Bu aklamalarn amac salnz ile ilgili konularda sizi bilgilen-

dirmek ve bu srece sizi daha bilinli bir biimde ortak etmektir.

Burada belirtilenlerden baka sorularnz varsa bunlar cevapla-mak grevimizdir. Bizlersize yardm iin buradayz.

Tansal giriimlerin, tbbi ve cerrahi tedavilerin yararlarn ve olasrisklerini rendikten sonra yaplacak ileme rza gstermek yada gstermemek kendi kararnza baldr.

Arzu ettiiniz takdirde salnz ile ilgili tm bilgi ve dokmanlarsize veya uygun greceiniz bir yaknnza verilebilir.

Okuma-yazma sorunu yayorsanz ya da size yaplacak ilemlereizin verme srecine sizin belirleyeceiniz bir kiinin daha katlma-sn istiyorsanz, grme tan olarak belirlediiniz kiinin katl-masna izin verebilirsiniz.

Yasal ve tbbi zorunluluk tayan durumlar dnda bilgilendirme-yi reddedebilirsiniz.

stediiniz zaman verdiiniz izni geri ekme hakkna sahipsiniz.Bu durum sizin bundan sonraki tedavinizi hibir ekilde aksat-mayacaktr. Ancak, yasal adan bu hakknz tbbi ynden birsaknca bulunmamas artna baldr. Bu durum gerekletiin-de, Aydnlatlm Onam Geri ekme Tutana dzenlenerek bubelgenin arkasna eklenecektir.


14/49


13

1. Bilgilendirme BU BLM HASTANIN HEKM TARAFINDANDOLDURULACAKTIR:

Bilgilendirme srecinde, tbbi terimlerden olabildiince kanarakve sade bir dille, hastann durumunu anlamasnn salanmas (ay-dnlatma) hekimin sorumluluundadr.

HASTAYI / YASAL TEMSLCSN / VASSN,

Hastaln n tans / tans ve zellikleri; nerilen ilemin / tedavinin ad, uygulan biimi, beklenen

yararlar, sklkla karlalan ciddi riskleri;

nerilen ilemi / tedaviyi ertelemenin ya da almamann so-nular;

Giriim / tedavi srasnda gereksinim duyulabilecek ek giri-imler ve riskleri;

Varsa uygun dier ilem / tedavi seenekleri, bu seenekle-rin yararlar ve riskleri;

Hastanede tahmini kal sresi ve hastaya getirecei maliyk konusunda gerekli aklamalar yaparak bilgilendirdimve bu bilgileri anlamasn saladm.

zellikle kayg duyduu eyler konusunda soru sormasnsaladm.

Hastay bilgilendirme amacyla aadaki brorler sa-

land.....


15/49


14

nerilen ilem / tedavi sreci:

Genel ve / veya blgesel anestezi uygulanmasn gerektiri-yor Lokal anestezi uygulanmasn gerektiriyor

Sedasyon uygulanmasn gerektiriyorDier bilgiler:

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

Tarih: HASTADAN SORUMLU HEKMN

Ad-Soyad: ............................

Kurum Sicil No: ............................

mza: ............................

Tarih: ............................


16/49


15

2. OnamBU BLMN, HASTA TARAFINDAN OKUNDUKTANSONRA KEND EL YAZISILE DOLDURULMASININSALANMASI HEKMN SORUMLULUUNDADIR:

Doktorumdan tbbi durumumun tan ve tedavisi ile ilgiliyaplacak tbbi / cerrahi tedavi veya tan amal giriimlerkonusunda bilgi aldm.

Tedavi srasnda oluabilecek olumsuzluklar ve olas riskle-ri ayrntlar ile anlatld.

Bana nerilen tan ve tedavi yntemlerini reddettiim z

a-

man salm tehdit edici baka hangi risklerin olabilecei,bu tedavi yerine uygulanabilecek bir baka tedavi ynte-mininbulunup bulunmad konusunda bilgilendirildim.

Doktorlarmn planladklar giriim ve/veya tedavilerde,planladklarna ek giriim ve tedaviler gerektirebilecek du-rum ya da durumlar ile karlaabileceimi biliyorum.

Hastalm nedeni ile hastanede uygulanacak tm tan vetedavi yntemlerinin olas maliyeti konusunda gerekli bil-giler bana anlatld.

Bu formda tanmlananlar dnda yaplacak herhangi birek giriimin, yalnzca salma ynelik ciddi zararlarn n-lenmesi ve yaammn kurtarlmas iin uygulanabilineceibana anlatld.

zel muayene isteminde bulunan hastalar iin: Gi-riimin / tedavinin bir retim yesi/grevlisi tarafndanuygulanaca bana garanti edildi.

Anestezi alacak hastalar iin:Durumum aciliyet gs-termedii srece, ilemden nce anestezinin ayrntlarnbir anestezi uzman ile tartma frsatm olduu ve bununiin ayr bir belge dzenlenecei bana anlatld.

Bu belgede tanmlanan giriimin / tedavinin uygulanmas-n:


17/49


16

KABUL EDYORUM KABUL ETMYORUM.

Kimliimin gizli tutulmas ve yalnzca eitim ve aratrmaamal kullanlmas koulu ile bana uygulanacak giri-im/tedavi srasnda fotoraf ekilmesine ya da kayt ya-plmasna:

ZN VERYORUM ZN VERMYORUM

Kimliimin gizli tutulmas ve yalnzca eitim, aratrma vebilimsel amal kullanlmas koulu ile tbbi kaytlarmdakibilgiler ile tan/tedavi amacyla vcudumdan alnan hcre,doku ya da sv rneklerinin kullanlmasna, bilimsel top-lant ve dergilerde sunulmasna:

ZN VERYORUM ZN VERMYORUM

Tarih: ............................

HASTANIN:

Ad-Soyad: ............................

mza: ............................

HASTANIN VELS / YASAL VASSNN:

Ad-Soyad: ............................

mza: ............................


18/49


17

(II) ..................... HASTANES

Tansal, Tedavi Amal Giriim ve Tedaviler in

AYDINLATILMI ONAMI GER EKME TUTANAIHastann Ad-Soyad: ............................

Doum Tarihi: ............................

Adresi: .....................

............................

Tel. No: ............................

Kanuni Yeterlilii Olmayan Hastalar in Veli / VasininAd-Soyad: ............................

Adresi: ............................

Tel. No: ............................

Sayn Hastamz ltfen bu belgeyi dikkatlice oku-yunuz.

stediiniz zaman verdiiniz onam (rzay) geri ekmehakkna sahipsiniz. Ancak, yasal adan bu hakknztbbi ynden bir saknca bulunmamas artna baldr.

Aydnlatlm Onam Geri ekme Tutanan sizin belir-leyeceiniz bir grme tannn da imzalamas gerek-mektedir.

Aydnlatlm Onam Belgesinde tanmlanan giriimin /tedavinin uygulanmas iin verdiim izni, salm an-dan oluabilecek tm olumsuz etkiler ve risklerin farkn-da ve bilincinde olarak kendi rzamla geri ekiyorum.


19/49


18

Tarih: ............................

HASTANIN:

Ad-Soyad: ............................mza: ............................

HASTANIN VELS / YASAL VASSNN:

Ad-Soyad: ............................

mza: ............................

HASTADAN SORUMLU HEKMN

Ad-Soyad: ............................

mza: ............................

GRME TANII:Ad-Soyad: ............................

Adresi: ............................

Tel. No: ............................

mza: ............................


20/49


19

(III) GASTROSTOM N RNEK BR AIKLAYICIBROR RNE(7)

Genel aklamalar

Yaknlarnz, yemede zorluk ektiiniz iin yeterince beslenemedi-iniz konusunda kayg duyuyorlar. Biz de, gbek ile gs kemiiarasndaki blgeden, deriyi geerek, midenize kk bir tp yerle-tirmek iin izin istiyoruz. Bylece az ya da burnunuzdan sokulanborular ile beslenmenize gerek kalmayacak. En azndan birkahafta boyunca bu tp kullanmanz gerekiyor. Bu tp yoluyla,

azdan aldnz gdalara ek yaplabilir ya da tamamen bu yoldanbeslenebilirsiniz. Beslenme zamanlarnn dnda kalan zamanlardabu tp giysilerinizin altna sokabilirsiniz ve bylece dardan g-rnmemesini salayabilirsiniz.

lemden nce

Bir hekim size ne yaplacan anlatacak ve bir aydnlatlmonamformu imzalatacak. Bu, tm ilemi anladnzdan emin olmak iin

gereklidir. Eer herhangi bir soru ya da kaygnz varsa, ltfen e-kinmeden sorunuz.

Aznzdan bir tbbi alet ve bir tpn geii

Varsa takma dileriniz ve gzlnz karmanz istenecektir. Ardndan rahat bir yatakta sol yannza yatacaksnz. Bir hemiretm ilem boyunca yannzda olacaktr. Hekim sizi gevetecek veuyku verecek bir ine yapacaktr. Aznz ak tutabilmek iin di-

lerinizin arasna plastik bir azlk yerletirilecektir. Parmanzdandaha ince, ucunda bir k kayna olan esnek bir alet, yavaaaznza sokulacak, dilinizin arkasndan mideye doru ilerletilecek-tir. Hekimin daha rahat grebilmesi iin bir miktar hava verilecek-tir. Daha sonra bu alet kolayca dar ekilecek, yerine yumuak birplastik tp sokulacaktr.

Karn derisinden bir ine ve tpn geii

Karnnzn st ksmndan bir ine yaplarak, o blge uyuturulacak-tr. Ardndan bir ine ve tp, uyuturucu yaplan blgeden deri


21/49


20

yoluyla yavaa midenin iine sokulacaktr. Bu srada ac duyma-yacaksnz; sadece bir basn hissedebilirsiniz.

lemden sonra

Bu tpn yerletirilmesi yaklak olarak yarm saat srmekte-dir.lemden sonra gn boyunca, boaznzn arka tarafnda birar hissedebilirsiniz. Ayrca midenizde bir miktar hava kalma olas-l nedeniyleikinlik de hissedebilirsiniz. Her iki yaknma da ge-nellikle ila kullanmaya gerek olmadan iyileirler.

Beslenme

Tpn yerletirilmesinden sonraki gn, sv besin verilecektir. 3-4gn boyunca bir beslenme diyeti uygulanacak ve ilgili kiilere budiyeti nasl uygulayacaklar retilecektir. Bu aamadan sonra,gerektii srece bu tp araclyla beslenmeye devam edeceksiniz.Salk alanlaryla kurduunuz temasta genellikle szl onayyeterli olabilir; ancak nemli bir risk ya da yan etki tayan herhan-gi bir ilem iin yazl onay alnmaldr.

Tpn bakm

Siz ya da bakmnz salayan kiiler tpn deriden ieri girdiiblgeyi temiz tutmalsnz. Gerektiinde tp deitirilebilir.

Olas sorunlar

Bu ilem, dilerinizdeki kaplama ya da kprler iin kk bir risktamaktadr. Eer varsa, hekiminizi uyarmalsnz.

Nadiren tp ya da tp yerletirmek iin kullanlan alet sorun yara-

tabilir ve midede delinmeye ve szntya neden olabilir. Bu nadirdurumlar gerekletiinde, ameliyat da dahil olmak zere bir takmzel giriimlerde bulunulmas gerekir.

Tpn deriden ieri girdii noktada bir iltihap oluabilir. Bu olasl- azaltmak ya da tedavi etmek iin size bir antibiyotik verilebilir(7).


22/49


21

(IV) KATARAKT TEDAVS N BLGLENDRC BRBROR RNE(8)

Katarakt nedir?

Halk dilinde PERDE veya AKSU da denilen katarakt, gz merce-inde oluan bulank ya da saydaml kaybolmukesif blgelerdir.Gz mercei,RSin ve GZBEBEnin arkasndadr. Grevi,gzn arka blmnn i yzn kaplayan ve a duyarl olanRETNA zerinde grnt oluumunu salamaktr. Mercek bula-nklamaya balarsa nlarn geii engelleneceinden g-rbozulabilir.

Katarakt neden oluur?

Katarakt olutuunda mercein kimyasal bileiminde de deiiklikmeydana gelir. Ancak bu kimyasal deiimin nedenleri henz tamolarak bilinememektedir. Yallkta oluan katarakt en ok bilineni-dir. Fakat bu tip katarakta elli, hatta daha gen yalardada rastla-nlmaktadr. Ayrcaeker, dier sistem hastalklar, uyuturucukullanm ve gz yaralanmalar ile birlikte de katarakt oluabilmek-

tedir. Bebekler kaltmsal olarak kataraktl doabildikleri gibi, ya-

amlarnn ilk yllarnda da katarakt oluabilmektedir.

Kataraktn belirtileri nelerdir?

Katarakt balamas ile birlikte uzak ve yakn grbozulur. Bazkataraktlar, gr ciddiekilde azaltacak bir dzeye ulamazlar-ken, bazlar da gr btnyle nlerler. Bir kataraktn nasl birgidigsterecei, kataraktn byklne, younluuna, mercekteolutuu yere baldr.

Katarakt ne zaman tedavi edilmeli?

Grme bozukluu kiinin gnlk yaamn aksatacak kadar ilerle-diinde katarakt ameliyatla alnmaldr. Birincisi kadar genel ol-mayan ama daha acil olan ikinci durum ise, grmenin tamamenbuzlu cam gibi olmasdr. Bu durumda kataraktnimesi ve hattagz iinde dalmas bile mmkndr. Bu gibi deiimler, kalcgrkayb tehlikesi tarlar.

Kaltmsal kataraktlarda ise, kataraktlarn erkenalnmas gerekir.


23/49


22

Katarakt nasl tedavi edilir?

Gnmzde kantlanmen etkin yol, ameliyattr. Ama, daha iyibir grsalamaktr. Ameliyatta saydamln yitirmigz merceitemizlenir ve yerine yapay bir mercek yerletirilir.

Katarakt ameliyatnda balca 3 teknik kullanlmaktadr. Eski tek-nikten yeniye doru sralarsak:

1. Kapsl ile mercein karlmas (En eski tekniktir. ICCEolarak adlandrlr. Gnmzde zorunlu haller dnda kul-lanlmamaktadr.)

2. Kapsl braklarak mercein temizlenmesi (Dikili ameliyatyada ECCE olarak adlandrlr.)3. Fakoemlsifikasyon (Gnmzde katarakt ameliyat en sk

olarak FAKOEMLSFKASYON teknii ile yaplmakta-dr.)

Fakoemlsifikasyon nedir?

Dikisiz ameliyat olarak bilinir. Yksek frekansl sesle (ultrason)

mercek yumuatlp svlatrlr ve ine ile emilir. Ardndan gzniine yapay bir mercek yerletirilir. Riski en az olan yntemdir. Ameliyat sresi ortalama 15-20 dakikadr. Bu teknikte topikal(damla ile) anestezi kullanlabilmektedir. Ameliyat sonras hastaevine gnderilebilir.

Merceksiz katarakt ameliyat nedir?

Ameliyatla gz mercei alnr ve yerine yapay mercek yerletiril-

mezse buna merceksiz katarakt ameliyat denir. Bu durumda gr-meyi salamak iin gz merceinin grevini yapacak bir bakaara gerekir. Bunlar kaln caml gzlkler ya da kontakt lenslerdir.Her ikisinde de grnt kalitesi ve kullanm kolayl, gz ii mer-cek kadar iyi deildir.

Katarakt ameliyat ne kadar gvenlidir?

nsan vcuduna yaplan her giriim bir risk tar. Hibir cerrah

ameliyattan sonra %100 grme garantisi veremez.


24/49


23

Ameliyat tekniklerinin genel olarak riskleriunlardr:

o Ameliyat srasnda veya ameliyattan sonra kullanlan ilave kimyasal maddelere kar duyarllk reaksiyonlar olabi-lir.

o Ameliyat srasnda veya sonradan gz ii enfeksiyon riskimevcuttur.

o Ameliyat srasnda hastann beklenmeyen hareketleri ame-liyatn sonucunu olumsuz etkileyebilir.

o Ameliyat srasnda cerrahn elinde olmakszn meydanagelebilecek komplikasyonlar sonucunda vitrektomi (gz

iinde bulunan vitreus svsnn ksmen temizlenmesi) gibiikinci bir ilem yaplmak zorunda kalnabilir. Baz durum-larda gz ii mercek anatomik yerine yerletirilemez ya dahi mercek yerletirilemez. Bu risk ICCE denilen teknikteyksektir.

o Baz ok yal hastalarda yara iyilemesi gecikebilir. Say-dam tabaka iyilemesi tam olamaz.

o Ender olarak baz hastalarda retina tabakasnda bulunansar benekte su toplanmas sonucu grme seviyesi iste-nenden az olabilir.

o Ameliyattan sonra gzbebei yuvarlakln kaybedebilir,oval olabilir.

o Katarakt ameliyat geirmibaz kimselerde ikincil kata-rakt denilen bir problem oluur. Bu risk dikili ameliyattadaha fazladr. Ameliyattan sonra gzde braklanmercekkapslnn arka ksm donuklaabilir ve nlarn retinaya

gemesini mani olur; bu durumda donuklaan tabaka te-mizlenmelidir. Gz hekimleri ikincil katarakt ounluklaneodinyum ya da souk lazer denen oftalmik lazer iletedavi ederler. Bu yntem baarl olursa, ilave bir ameli-yata gerek kalmadan hastann gr dzelir.

o Dikili katarakt ameliyat olan kimselerde bazen dikilerinalnmas gerekebilir. Bu hastalarda ameliyat sonras yk-sek astigmat oluabilir. Bu durumda ilave gzlk verilmesi

gerekir.


25/49


24

o ICCE teknii artk kullanlmamakla beraber zorunlu olarakyaplrsa ileride retina dekolman (retinann a duyarltabakasnn yerinden ayrlmas) riski yksektir.

Tm bu risklere ramen katarakt ameliyat (Fakoemlsifikasyonveya Dikili) gnmzdeki en baarl ameliyatlardan biri olup, buameliyat geiren hastalarn yzde 90 daha iyi gre kavumak-tadrlar. Baz komplikasyonlar olsa bile, ou tedavi edilebilmekte-dir. Gr tehdit eden ciddi komplikasyonlara pek az rastlanl-maktadr.

Sz edilen ameliyat teknikleri iinde en az riskli olan Dikisiz ame-

liyattr (Fakoemlsifikasyon). Daha sonra Dikili (ECCE) ve ardn-dan ICCE teknii gelmektedir.

Katarakt ameliyatndan baz kimseler pek fazla yararlanmayabilir-ler. Gznde katarakt dnda baka bir gz hastal nedeniylegrme bozukluu var ise, katarakt ameliyat bir zm olmaz.

Ameliyat ncesi

Hastalar, katarakt dnda sistemik bir hastalk, hipertansiyon,ekervs. gibi hastalklar asndan genel bir kontrolden geirilir. Bir dahi-liye uzmannn ya da uzun sreli takip gerektiren brandoktorununfikri alnr.

Hastalar genellikle a karnna ameliyata alnr.

Ameliyat Sonras

Katarakt ameliyatna gelenlerin ou ayaktan tedavi hastas olarakkabul edilirler ve ayn gn evlerine dnebilirler. Bazlar ise ihtiyacagre 1-3 gn hastanede kalrlar. Her iki durumda da nekahetin

balangcnda ar ilerden kanmalar iin hastalara zel ihtimamgsterilmelidir.

Ameliyat sonras hastann gz bir gz pamuu ile kapatlr.

Fakoemlsifikasyon ameliyat olanlarda grme birka gnde iste-nen seviyeye gelir.Dikili ameliyat olanlarda ise ortalama 4-6 haftasonra grme istenen seviyeye gelir. Hastalar ortalama 10-15 gnsreyle bir antibiyotik ve iltihap nleyici bir damla kullanrlar.

Genellikle bir hafta sonra banyo yaplabilir(8).


26/49


25

KAYNAKA1. Trkiye Biyoetik Dernei,Aydnlatlm Onam almak zerine

neriler, Hazrlayanlar: Dr. Murat Civaner, Dr. M. Volkan

Kavas) Ocak 2007, s.2.http://www.biyoetik.org.tr/etkinlikler/gorusler/AORapor.pdf(Eriim 21. 10.2010)

2. Tababet ve uabat Sanatlarnn Tarz- crasna Dair Kanunhttp://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/451.html (Eriim21.10.2010)

3. Hasta Haklar Ynetmelii, T.C. Salk Bakanl, ResmiGazete, Tarih: 01.08.1998; Say: 23420.

http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-555/eski2yeni.html(Eriim: 21.10.2010).

4. Trk Tabipler Birlii Hekimlik Meslek Etii Kurallarhttp://www.ttb.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=552&Itemid=44(Eriim: 21.10.2010)

5. Trkiye Biyoetik Dernei,Aydnlatlm Onam almak zerineneriler, Haz. M. Civaner, V. Kavas, s. 4

6. Ay.es.s. 5.7. Ay. es.s. 5-6.8. Bu bror rnei u kaynaktan alntlanmtr: Civaner M, Kaya

A. Anladndan emin olmak: Aydnlatlm onam iin bir neri.3.Ulusal Tp Etii Kongresi Bildiri Kitab, Bursa. 25-28 Haziran2003, s: 1030-1043.
http://www.biyoetik.org.tr/etkinlikler/gorusler/AORapor.pdfhttp://www.biyoetik.org.tr/etkinlikler/gorusler/AORapor.pdfhttp://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/451.htmlhttp://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/451.htmlhttp://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-555/eski2yeni.htmlhttp://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-555/eski2yeni.htmlhttp://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-555/eski2yeni.htmlhttp://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-555/eski2yeni.htmlhttp://www.ttb.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=552&Itemid=44http://www.ttb.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=552&Itemid=44http://www.ttb.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=552&Itemid=44http://www.ttb.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=552&Itemid=44http://www.ttb.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=552&Itemid=44http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-555/eski2yeni.htmlhttp://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/451.htmlhttp://www.biyoetik.org.tr/etkinlikler/gorusler/AORapor.pdf


27/49


26

HASTA HAKLARI KILAVUZU

Hasta Haklarnn Tanm ve Gelime Sreci

Temel insan haklarnn bir alt bal olan hasta haklar, insan hak-larnn salk hizmetine uyarlanmas olarak deerlendirilebilir. Has-ta haklar, kaynan uluslararas insan haklar belgeleri ve szle-melerinden alr. Temel nsan Haklarnn bir alt bal olarak has-ta insann tbbi mdahale ve tedavi gibi hayati bir alanda haklar-n tanmlamakla birlikte aslnda geleneksel hasta-hekim ilikisinideitirmek gibi bir ama ta tamaktadr(1).

Salk sisteminin karmakl, hastann bavurduu kii ya da ku-rum karsnda daha zayf bir konumda olmas, tp biliminin dolay-syla hekimin insanlar zerindeki giriimlerde gzlenen art veniteliksel deiim, salk hizmetlerine ulama srecinde ortayakan sorunlar nedeniyle hasta haklar gncel ve gerek bir ihtiyaolarak devreye girmitir.

Hekim ve hasta ilikilerinde son 50 yldaki deimeler bu ilikiyi

ereveleyen tbbi ve toplumsal parametrelerde birdizi byk apldnme neden olmu (2) ve dnyada 70'li yllarda gndemegelen hasta haklar, 80'li yllarda uluslararas alana tanm, 90'lyllarda yasal dzenlemelerde yaygn biimde yer almaya bala-mtr. Gnmzde uygulamaya ilikin ayrntl protokoller geliti-rilmeye balanmtr. Bu geliim izgisi rasyonel dinamikleriyledeerlendirildiinde, hasta haklarnn gndeme geliinin, ekonomikyapsal deiikliklerle ve modern teknolojinin salk hizmetlerine

yansmasyla rtt grlr. Salkhizmetlerindeki yapsal de-iikliklerin oluturduu zemin, dnyada ve lkemizde hasta hakla-ryla ilgili dzenlemelerin temelini oluturmaktadr(3).


28/49


27

Uluslararas Dzlemde Hasta Haklar

Hasta haklarn uluslararas apta, kapsaml olarak dzenleyen ilkbelge 1981 ylnda Lizbonda imzalanan Dnya Hekimler BirliiHasta Haklar Bildirgesidir. Bu bildirge, 1995te Balide yenidenele alnarak yenilenmi, en son olarak ta 2005 Santiago Bildirge-siyle gelitirilmitir.

Omurgasn zerklik ilkesi ile ilgili haklarn oluturduu veSalk Eitimi Hakknnyeni bir hak olarak tanmland Dn-ya Hekimler Birlii Hasta Haklar Bildirgesi (Santiago 2005) hastahaklarn u balklarda toplamtr:

Nitelikli Salk Hizmeti Alma Hakk Seim Yapma Hakk Kendi Kaderini Belirleme Hakk Bilinci Kapal Hastaya Yaklam Yasal Yeterlilii Bulunmayan Hastaya Yaklam Hastann steine Karn Yaplan Giriimler Bilgilenme Hakk Gizlilik Hakk Salk Eitimi Hakk Onurunu Koruma Hakk Dini Destek Hakk

lkemizde Hasta Haklar Uygulamalar

lkemizde 1998 ylnda yaymlanan ve uluslararas belgelere balkalnarak dzenlenmi olan Hasta Haklar Ynetmelii ile hastahaklarnn uygulanmas iin salk kurumlarna ve salk alanla-rna eitli sorumluluklar yklenmitir. Ancak Ynetmelik haklarnhizmetin iinde yaama geirilmesi iin yeterli olamam, konununtaraflar olan hastalarda ve salk alanlarnda hasta haklar ko-

nusunda yanlglar ve bilgi eksiklikleri devam etmitir. Hasta hakla-


29/49


28

rn uygulamaya geirmek amacyla Salk Bakanl Tedavi Hiz-metleri Genel Mdrl tarafndan hasta haklar ynergeleri ya-ynlanm (4,5) ve Salk Bakanlna bal yatakl tedavi kurumla-

rnda yeni kurul ve birimler oluturulmutur (6,7). Bu balamdauluslararas dzlemde Hasta Haklarn ele alan (8) ve lkemizin detaraf olarak katld bildirgelerin ierii yol gsterici olarak nemkazanmaktadr.

Uzmanlk Dernekleri Hasta Haklar Klavuzu

Ama, Hedefler ve Kapsam:

1. Hasta haklarnn gelitirilmesinin temel hedefi, hastalarndesteklenmesi ve toplumsal adan glendirilmesi;edilgen rolnn krlarak, kendisi ile ilgili kararlara etkinkatlmnn desteklenmesidir.

2. Hasta haklarnn amac hekim ile hastay kar karyagetirmek deil; hastann birey olarak gelimesi; bedensel ve ruhsal btnlk ve onurunun korunmas, salkhizmetlerinde temel insan haklarnn yeniden

onaylanmasdr.

3. Her hastann tam ve kaliteli salk hizmetindenyararlanmasn salamaktr.

4. Hekimler her zaman kendi vicdanlarna ve hastann karasndan en uygun olana gre hareket etmekzorundaysalar da, hastann zerklii ve adaletinsalanmas iin de eit aba sarf edilmelidir.

5. Salk hizmeti veren hekimler ile ilgili kiilerin, kurumlarn ve devletin bu haklar tanma ve destekleme konusundaortak sorumluluklar bulunmaktadr.

6. Yasama, hkmetlerin eylemleri veya herhangi bir bakaynetim ya da kurum hastalar bu haklarndan yoksunbraktnda, hekimler buhaklarn gvenceye alnmas yada yeniden salanmas iin uygun yollara bavurmaldr.


30/49


29

Tbbi Bakm Hakk:

7. Herkesin hibir ayrm yaplmakszn tam ve nitelikli,koruyucu ve tedavi edici salk hizmeti almak, salk

hizmetlerine eit ve srekli olarak ulaabilme hakk vardr.8. Her hasta herhangi bir d mdahale olmakszn, zgrce

klinik ve etik kararlarverdiini bilen bir hekim tarafndanbaklma hakkna sahiptir.

9. Hastann, d mdahalelerin etkisiyle kendisi hakkndakarar verdiini dnd hekimi reddetme hakk vardr.

10.Hizmetin ve olanaklarn snrl olduu durumlarda, rneinorgan nakli bekleyen hastalar arasndaki seimde, tbbiltlere uygun, ayrm yaplmadan bu seimgereklemelidir.

Hastann zerklii ve Aydnlatlm Onamnn Alnmas

11.Hastann aydnlatlm onamnn alnmas iyi hekimlikanlaynn ve her trl tbbi giriimin n koulu ve temelbir hasta hakkdr.

12.Hasta, tedavisinden sorumlu hekimi tarafndan, durumuile ilgili tbbi gerekleri, nerilen tbbi giriimleri ve her birgiriimin potansiyel risk ve yararlarn, teki seenekleri,tedavisiz kalmann sonularn, hastaln seyri hakkndatam olarak bilgilendirilme ve aydnlatlma hakkna sahiptir.

13. Bilgilendirme ve aydnlatma hastann anlayaca dilde veslupta yaplmaldr.

14.Hasta ikinci bir hekimin tbbi grne bavurma hakknasahiptir.15.Hasta kesin olarak belirttii takdirde bilgilendirilmemehakkna da sahiptir. Bu durumda hastann belirleyeceiyaknna bilgi verilebilir.

16. Yasal ehliyeti bulunan hastann nerilen tbbi giriimireddetme ve durdurma hakk vardr.

17.Hekim her iki halin de hastada yaratmas muhtemelsonular hastaya aklamaldr. Acil durumlarda ve

mdahale endikasyonu bulunan hallerde, hastann daha


31/49


30

nce aksi beyan yoksa, hastann yarar ilkesi gzetilerek,onay olduu varsaylr ve yaam koruma sorumluluu ilemdahale yaplr.

18. Yasal ehliyeti olmayan hastann yasal temsilcisinden(velisinden, vasisinden) onam alnr.

Tbbi Bilgilerin Gizlilii ve Sr saklama ykmll:

19.Hastann salk durumu, tbbi durumu, tans, tedavisi,prognozu ve bireye zel dier tm bilgiler lmden sonrabile gizli olarak korunmaldr. Gizlilik kural ancak hastannkendisine ya da evresine ciddi bedensel, ruhsal ya daekonomik zarar verme olasl varsa bozulabilir. Hastayaknlarnn kendileri ilgili salk risklerini renmeleriasndan bu bilgilere ulaabilme hakk olmaldr. Bu tr verilerin alnd insan rnleri de ayn ekildekorunmaldr.

20. Hasta ile ilgili tan ve tedavi srecine ilikin tbbi bilgilersadece hastann ak izni veya mahkemenin kesin isteizerine aklanabilir. Hastann ak olarak izin vermedii

durumlarda bu bilgiler sadece bilgilendirilmesi gereken vebilgiye eriim yetkisi ve sorumluluu olan dier yardmcsalk alanna hastann yarar ilkesi gzetilerek alabilir.

zel ve ncinebilir Hasta Gruplar iin Gizlilik ve Sr Sak-lama Ykmll

21. Hasta, ruhsal bir bozukluk nedeniyle uygun karar vermeyetisini yitirmise, istem d hastaneye yatrma ve saaltmuygulama kararnda, lkemizdeki yasalar uyarnca hareket

etmek ruh hekiminin grevidir. Hastann insanlk onurunuve yasal haklarn gvenceye almak iin ruh hekimi aileylegrmeli ve gerekiyorsa yasal yollara bavurulmasndarehberlik etmelidir. Hastann istei dnda tedaviuygulanmas durumunda nce hastann saldnlmeli, ancak insan haklar ilkelerine de zengsterilmelidir(9,10).

22. Hasta hekim ilikisi iinde edinilmi olan bilgiler gerekligrldnde mahkemede tanklktan ya da bilirkiilikten


32/49


31

ekilmek iin bir gereke oluturabilir. Kiinin zelyaam, zel ilikileri, savunma dzenekleri gibi psikolojikyapsyla ilgili zel bilgiler istenildiinde bunlarn

mahkemede sunulmas kiinin ak ve anlalr izninebaldr(9,10).

23. Hasta ocuk ve veya 18 yandan kk ise veya yasalehliyeti yoksa bir yasal temsilcinin onamnn alnmasgereklidir. Verilen kararda hastann azami yarargzetilmelidir. Bununla beraber zel ve veya incinebilirgruptaki hastalar durumlarnn izin verdii lde kararalma srecine dahil edilmelidir(9,10).

Bavuru (ikyette Bulunma) Hakk:24. Hastalarn, haklarnn aramak zere uygun bavuru

mekanizmalarndan yararlanarak ikayet etme hakkvardr. Hastalar haklarna sayg gsterilmediinidndklerinde, mahkemelerin yansra, tabip odalarna,hastanelerde hasta haklar kurullarna bavurabilmelidirler.

25. Hastann ikayetinin deerlendirilmesi ve sonu hakkndabilgilendirilme hakk vardr.

Fizik Olanaklar, Kurumsal veya Brokratik SorunlardaHasta Haklar

26. Hekimin salk bakm sreklilii hakkna sahip olanhastay tedavi eden dier salk kurumlar ilekoordinasyon salama ykmll vardr. Hekim ileritedavi endikasyonu olan durumlarda hastaya yeterlidestek ve tedavi iin seenekler sunmadan uygulanmakta

olan tedaviyi sonlandramaz.27. Kalitenin salanmas her zaman salk bakm sisteminin bir

paras olmaldr. zellikle hekimler tbbi hizmetlerdekalitenin salanmasnda sorumluluklarn kabul etmelidir.

Hekimlerin Hizmete YnelikHaklar ve Sorumluluklar

28. Hekim tm sorumluluklarn yerine getirdii haldesistemden kaynaklanan maduriyetlerde dorudansorumlu tutulamaz.


33/49


32

29. Salk alanlarnn, hakknda yaplan ikayet ve ihbarnhaksz isnat olmas halinde ikayet etme ve tazminatisteme hakk vardr. Salk alanlarnn ikayete urad

durumda yaplmas gerekenler iin, mesleki, zlk, yasalhaklar konusunda bilgi dzeyinin artrlmasna ynelikkonusunda eitim, seminer, konferans ve benzerietkinlikler dzenlenmelidir.

30. Hasta haklar konusunun, adli-hukuki-politik ynleri olanhekime ynelik iddet konusundan ayrmasn salamakiin hekimlerin gvenli bir ortamda almasnnsalanmas iin mcadele yrtlmelidir.

31. Salk alanlar, mesleklerini uygularken yasal, politik,toplumsal ve ekonomik deerlerle atabilirler. Buatmay zmlerken, meslek etii ilkelerine uygun,zgr ve bamsz karar verme, etik ilkelere bal kalmahaklar ve sorumluluklar vardr. Hekimlerin, ulusal veuluslararas mevzuatla elitii ve ifte sorumluluklakarlat durumda uluslararas belgelere bal kalmasAnayasann 90. Maddesiyle gvence altna alnmtr. Bu

Madde, Biyoloji ve Tbbn Uygulanmas Bakmndannsan Haklar ve nsan Haysiyetinin KorunmasSzlemesini*

Hasta Haklarnn Gelitirilmesine Ynelik neriler

i hukuk olarak kabul eder*.

32. Hasta ve salk alanlarnn haklar ve sorumluluklar veiletiim becerileri konularnda seminer, konferans vebenzeri etkinlikler dzenlenebilir; kurslar aarak, kitaplar,

*nsan Haklar ve Biyotp Szlemesinin Onaylanmasnn Uygun Bulun-duuna Dair Kanun(Kanun No:5013, Resmi Gazete: 09.12.2003-25311); Bir-lemi Milletler Genel Kurulu tarafndan ilan edilen nsan Haklar Evrensel Beyan-namesini (1948), nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmas Szlemesini(1950), Avrupa Sosyal art (1961), Uluslararas Medeni ve Siyasi HaklarSzlemesini (1966), Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szleme-sini (1966); Kiisel Verilerin Otomatik lenmesine Kar Bireylerin Korunmas

Szlemesini (1981) ve ocuk Haklar Szlemesini (1989) gz nnde bulundu-rarak hazrlanmtr.


34/49


33

raporlar, yaymlayarak; internet, web sayfas, e-postaolanaklarn kullanarak eitim vermeye allabilir.

33. Bu almalar, hasta hakk ile hekim hak vesorumluluklarnn birbirini destekler tarzda ele alnmas,hasta haklar gndeme geldiinde hekimlerde ortaya kandirencin alabilmesi konusunda destek olacaktr.

34. Salk hizmetlerinin niteliinin arttrlabilmesinde byknem tayan mezuniyet sonras eitimlere hasta haklarve iletiim konular dahil edilmelidir.

35. Bilimsel Kongre Dzenleme Kurullar'na her kongredemesleki etik, haklar ve sorumluluklar balnda oturumlaryaplmas nerilmelidir.

36. niversitelerde Hastanelerinde de hasta haklarbirimlerinin kurulmas, kurum web sayfalarndabilgilendirme yaplmas konusunda uzmanlkderneklerinden bilirkii gr verilebilir.

37. Gerekli durumda uzmanlk dernekleri kendi bnyelerindehasta haklar bavuru birimleri oluturabilir.


35/49


34

KAYNAKA

1. Hatun , Hasta Haklar, letiim Yaynlar, stanbul1999, s.7.

2. Cassell E, The Principles of Belmont Report Revisited,Hasting Center Report, July August 2000: 14.

3. nal G, Civaner M. Hasta Haklar UygulamaYnergesi: Trkiye'de Hasta Haklarnn YaamaGeirilmesi in Bir Adm Trkiye Klinikleri Tp Etii

Hukuku Tarihi Dergisi, 2005; 13 (3): 203-209.

4.

Hasta Haklar Ynetmelii, Resmi Gazete Tarih:01.08.1998; Say: 23420, www.saglik.gov.tr (Eriim06.11.2009)

5. Salk Bakanl Hasta Haklar Uygulama Ynergesi, 26Nisan 2005.www.saglik.gov.tr(Eriim 06.11.2009)

6. Hasta Haklar Uygulama Genelgesi (23.03.2009 tarihve 11706 say)-

7. Hasta Haklar Uygulama Ynergesi (26.04.2005 tarihve 3077 say)

8. Dnya Hekimler Birlii Hasta Haklar Bildirgeleri,http://www.wma.net/en/30publications/10policies/l4/index.html(Eriim 31.10.2009)

9. Ruh Hekimlii (Psikiyatri) Meslek Etii Kurallar, 22Haziran 2002, Trkiye Psikiyatri Dernei 1.

Olaanst Genel Kurulu tarafndan kabul edilmitir.(Prof. Dr. Doan ahinin izniyle).

10.Salk alanlar in Salk Hizmetinde Gizlilie veMahremiyete likin Avrupa Rehber Kurallar (Mays2006) http://www.hayad.org.tr/content/view/207/27/(Eriim 06.11.2009)
http://www.saglik.gov.tr/http://www.saglik.gov.tr/http://www.saglik.gov.tr/http://www.saglik.gov.tr/http://www.saglik.gov.tr/http://www.wma.net/en/30publications/10policies/l4/index.htmlhttp://www.wma.net/en/30publications/10policies/l4/index.htmlhttp://www.wma.net/en/30publications/10policies/l4/index.htmlhttp://www.hayad.org.tr/content/view/207/27/http://www.hayad.org.tr/content/view/207/27/http://www.hayad.org.tr/content/view/207/27/http://www.wma.net/en/30publications/10policies/l4/index.htmlhttp://www.wma.net/en/30publications/10policies/l4/index.htmlhttp://www.saglik.gov.tr/http://www.saglik.gov.tr/


36/49


35

UZMANLIK DERNEKLER ETKKURULLAR KILAVUZU

Etik Kurullar: Tanm

Etik kurullar tbbi uygulamalar nedeniyle ortaya kan, etik iki-lemlere ilikin neriler getirmek, gr oluturmak (1) zere al-an yaplardr.

Etik Kurullar: Kurulma Gerekeleri ve Grevleri (1,2)

1. Etik Kurullar ayn zamanda, salk politikalarnn etik bo-yutlarn sistemli ve srekli bir biimde ele alp inceleyerekgr olutururlar ve tavsiye niteliinde karar retirler.

2. Etik Kurullar, eitli disiplinlerden uzmanlardan ya da uz-manlk derneklerinde olduu gibi tek bir disiplinden olua-bilmektedir. Etik Kurullar, etik sorunlar ve ikilemleri farklbak alarndan deerlendirerek zm bulmaya alr-lar.

3. Etik kurullar, salk hizmetleri ortamnda ortaya kan; dik-katle incelenmesi ve irdelenmesi gereken atmalar vesorunlar, ilkeler, normlar ve deerler nda ele alrlar.

4. Etik kurul yeleri, sadece iyi-kt, doru-yanl gibi gr-leri gerekelendirmekle kalmayp, ayn zamanla bu sorun-larla daha etkili biimde ba edebilmek iin bilgi ve beceri-lerini gelitirirler.

5. Etik Kurullar, bilimsel aratrmalar ve yayn etiinde ya-nltma iddialarn da inceleyip deerlendirir.

6. Tbbi uygulamalara bal olarak ortaya kan etik sorunlarsz konusu olduunda, tp etiinin evrensel deerlerinidikkate alarak farkl gr alar retmeyi ve bu konular-da uzmanlk hizmeti vermeyi hedefler.

7. Hasta merkezli salk hizmetini gelitirmeyi amalar.8. Bilimsel aratrma ve deneylere katlan hastalar ve salkl

gnllleri korumay hedefler.


37/49


36

9. Yaam ve salk bilimlerinde yaplan bilimsel aratrma veyaynlarda temel etik ilke deerlerine ynelik eitici al-malar yapar.

UZMANLIK DERNEKLER ETK KURULLARI(3)

alma yntemi

1. Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullar gnlllk esasnagre alrlar.

2. Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullar, ilgili uzmanlk ala-nna ilikin, salk hizmetleri ortamnda ortaya kan

atmalar ve sorunlar, etik ilkeler, normlar ve deer-

ler nda ele alrlar.

3. Kurul yeleri Ynetim Kurulu veya Genel Kurul tara-fndan seilir. yeler, ilgili uzmanlk derneinin, etikalannda donanml, uzmanlk alannda deneyimli vebilgili yeleri arasndan liyakat, ekip almas ve ibir-liine yatknlk ltlerine gre belirlenirler.

4. Dernek Ynetim Kurulunun oluturaca grev grubu,etik kurul ynergesini hazrlar.

5. Ynerge Dernek Ynetim Kurulunun onayna sunu-lur.

6. yelerin grev sresi, grev tanm ve toplant skloluturulacak Ynergede tanmlanr. Ynergede ay-rca Kurulun temel ama ve etkinlikleri belirtilmeli,Ynerge dernek yelerine duyurulmaldr.

7. Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullar, her alma dne-mi banda oluturaca program gereince dzenliolarak toplanr.

8. Etik Kurullar kendi bnyelerinde alt komisyonlar olu-turarak almalarn yrtebilirler. Bu komisyonlara,danman ya da gzlemci olarak, farkl disiplinlerdenuzmanlar davet edilebilir.

9. Uzmanlk Dernekleri Etik kurullarnn ama, ilev veetkinlikleri Onur Kurullarndan farkldr. Etik Kurullar


38/49


37

Onur Kurulundan farkl olarak, bir danmakurulu ni-teliinde dnce ve gr belirtir; kararlar tavsiye ni-teliindedir. Kurul dernek yelerinin disiplin ilemleri-

ni yrtmez.10.Kararlarn oylamayla alnp alnmayaca Kurula ba-

ldr; yine de, Kurul yelerinin birbirini ikna etmeyealmas ve mmkn olduunca oylamadan kanl-mas tercih edilmelidir. ki farkl gr olutuundauygulanabilecek bir dier yntem, her iki grn degerekeleriyle birlikte karar verici organlara sunulma-sdr.

11. Etik Kurullara zgr alma ortam ve ihtiya duyulaneleman ve arivleme olanaklarnn temini nemlidir.

Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullarnn levleri

12.Uzmanlk Dernekleri Etik kurullar, uzmanlk dernei-nin amalarna katkda bulunmak zere kurulurlar.

13.Uzmanlk alan ile ilgili tbbi uygulamalarda etik deer-leri tantmak, yaygnlatrmak; etik ile ilgili gr vedncelerin bilgisel temele oturmasn salamak; fel-sefe, hukuk ve insan bilimleri gibi disiplinlerle ve diersalk uralar ile ibirlii salamak, etik sorunlar ko-nusunda ibirlii ortam yaratmak hedefiyle etkinlikgsterirler.

14.Etik kurullar amalarna uygun olarak seminer, konfe-rans ve benzeri etkinlikler dzenleyebilir; kurslar aa-

rak, kitaplar, raporlar, yaymlayarak; internet, websayfas, e-posta olanaklarn kullanarak eitim verme-ye alabilirler.

15. Kurul, dernek yelerinin mesleki yayn, aratrma veetkinlikleri hakknda bilimsel, etik ve nesnel ltlernda gr belirtebilir.

16. Kurul, salk hizmetlerinin iyiletirilmesini, salk poli-tikalarnda nceliin kaza ve hastalklardan korunma-

ya verilmesini savunarak, ulusal ya da blgesel yasal


39/49


38

dzenlemelere dntrlebilecek politikalara katkdabulunur, bunun iin tavsiye niteliinde kararlar alr.

17. Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullar ayrca, ulusal dz-lemde Merkezi Etik Kurulu ile Yerel Etik Kurullarylaibirlii yapabilir.

18. Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullar uzmanlk alannailikin bilimsel yanltma savlarn ve bavurularn ince-lemek zere Yayn Etii Kurullar oluturabilir.

19. Uzmanlk Dernekleri Etik Kurullarbilimsel ve etik l-tler ile karar reten, saydam ileyie sahip yaplar-

dr.

KAYNAKA:

1. Moreno JD.Ethics Committees and Ethics Consultants, ACompanion to Bioethics, ed: H. Kuhse, P. Singer BlackwellCompanion to Philosophy, Blackwell Publishing, Ausrtalia 2004,

s:478-479.2. Trk Tabipler Birlii Etik Kurulu alma lkeleri

http://www.ttb.org.tr/index.php/etikkurulu/1346-yonerge (Eriim:21.10.2010)

3. Have, H. ten, Biyoetik Kurullar, Klavuz 1:Biyoetik KurullarnOluturulmas, Salk alanlar Birlii Biyoetik Kurullar,UNESCO Paris 2005, yay.: UNESCO Birlemi Milletler Eitim,Bilim ve Kltr Kurumu Trkiye Milli Komisyonu; ev.Trkiye

Biyoetik Dernei uzmanlar, Ankara, 2008, s:29-33.4. Have, H. ten, Biyoetik Kurullar, Klavuz 2:Biyoetik Kurullar

Banda: alma Biimleri ve Politikalar,UNESCO Paris 2005;yay.UNESCO Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr KurumuTrkiye Milli Komisyonu; eviri: Trkiye Biyoetik Dernei uz-manlar,Ankara, 2008, s:10-13.
http://www.ttb.org.tr/index.php/etikkurulu/1346-yonerge%20(Eri%C5%9Fimhttp://www.ttb.org.tr/index.php/etikkurulu/1346-yonerge%20(Eri%C5%9Fimhttp://www.ttb.org.tr/index.php/etikkurulu/1346-yonerge%20(Eri%C5%9Fimhttp://www.ttb.org.tr/index.php/etikkurulu/1346-yonerge%20(Eri%C5%9Fimhttp://www.ttb.org.tr/index.php/etikkurulu/1346-yonerge%20(Eri%C5%9Fim


40/49


39

HEKM - ENDSTR LKLERKILAVUZU*

I- GENEL LKELER

1. Hekimlerin ila ve tbbi teknoloji reticisi kurulularla (ilerleyenblmlerde irketler olarak anlacaktr) ilikilerindeki temeletik sorunlar, hasta tedavisindeki, hekimlik mesleinin toplumnndeki saygnlndaki, meslektalar aras saygdaki ve ir-ketler ile eit uzaklkta olma kuralndaki zedelenmelerdir.

2. Hekimler mesleklerini uygulamaktan ya da mesleki yaynlar-dan kaynaklanan, altklar salk kurumundan, hastadan yada yayn kuruluundan alacaklar cret dnda mesleki ko-numlarndan dolay edindikleri gelir ya da maddi yararn etiksorunlar yaratacandan haberdar olmaldr.

3. Hekimler mesleki uygulamalarnda irketlerle kuracaklar yaknilikinin seimlerini etkileyebileceinin, bunun da hastaya en

yksek yarar salama ilkesini bozacann farknda olmaldr.Hekimler, yalnzca hastann yararna seim yapmak konusun-daki bamsz karar alma yetilerini engelleyecek anlamalaryapmamaldr.

4. Hekimler irketlere i ya da danmanlk vb. szlemesi ile balolduklarnda; burs, aratrma destei vb. maddi destek aldkla-rnda kurulu adna konumac ya da temsilci grevleri stlen-diklerinde bu ilikilerini meslek topluluuna aklamaldr.

5. Hekimler irketlerden tbbi ierik ya da eitim amal olanlardnda maddi deeri yksek hediye kabul etmemelidir.

6. Mezuniyet ncesi tp eitiminden sorumlu hekimler, henzmesleki yeterliin geliimi srecindeki tp rencilerini, her tr-

*Bu klavuz hazrlanrken, ok byk lde Prof. Dr. Doan ahinin TrkiyePsikiyatri Dernei iin hazrlad la Endstrisi -Hekim likileri EtikKurallar

isimli taslak metinden yararlanlmve Kaynakada ayrntl referans verilmitir.Paylam iin kendisine teekkr ederiz.


41/49


40

den hekim-ila ve tbbi teknoloji irketi ilikisine ynelik kar-lamalardan uzak tutacak nlemleri almaldr.

7. Mezuniyet sonras tp eitiminden sorumlu hekimler, henzuzmanlk eitimi srecindeki asistan hekimleri her trden he-kim-ila ve tbbi teknoloji irketi ilikisine ynelik karlamala-ra hazrlamak ve farkndalk yaratmak amacyla, etik ilkelerbalamnda iletiim becerileri, klinik etik, aratrma etii, vb.konularda eitimler dzenlemelidir.

II-TANITIM

8. Hekimler, Salk Bakanlnca retim ve sat izni verilmemirnlerin tantmn kabul etmemelidir.

9. Hekimler rnn tedavi edici etkisi hakknda kendi grlerinioluturabilmesi iin tantm kullanlacak bilgilerin doru, kant-lanabilir ve yeterli olmas gerektiini; tbbi rnn tantmnda,gereksiz kullanma ve beklenmeyen riskli durumlara yol aabi-lecek yanltc ya da doruluu kantlanmayan bilgilerin kulla-nlamayacan bilmelidirler.

10. Hekimler tantm gerelerinde kullanlan alnt, tablo ve diergrsel bilgilerin aslna sadk kalnarak ve kaynaklar gsterile-rek kullanlmas, aratrma yazarlarnn kar atmas hakkn-daki bildirimlerinin yer almas, irketler tarafndan desteklenenbir aratrmaya dayal ya da cret karl olmasnn belirtilipbelirtilmediine dikkat etmeli, eksikler ya da yanllar saptad-nda kurulu temsilcisini ya da kurulu merkezini uyarmal,nemli yanllarla ilgili saptamalarn meslek topluluu ile pay-

lamaldr.11. Hekimler ila ya da tbbi teknoloji hakknda bilgi ieren kitap,

kitapk, bror, film, slayt, elektronik medya gibi grsel/ iitselgereler; mesleki ulusal, uluslararas yaynlar gibi bilgilenmeamal nesneler dnda hediye kabul etmemelidir. Ayn ekildebirlikte alt salk ya da yardmc salk alanlar iin eit-sel olmayan bir eyin verilmesine arac olmamal, ans oyunla-r tarznda dzenlenmi tantm etkinliklerine katlmamaldr.


42/49


41

12. Hekimler kendileri ya da yneticisi olduklar kurumlar iinirketlerden tantm yaplan ila ya da tbbi teknolojinin kulla-nm karlnda nakdi ya da ayni bir yardm istememelidir.

Kurumlarn eitim olanaklarn gelitirici Yasa ve ynetmelikle-re uygun, karlksz ayni balar bu kuraln dndadr.

13. Hekimler eitim arlkl tantm etkinliklerine tekbana katl-mal, arlama, elence, gezi arlkl tantm toplantlarna ka-tlmamaldr.

14. Hekimler tantmn etik d olan ve hekimin etki altnda kal-madan bamszca karar vermesini kstlayc biimlerine katl-

mamaldr.III RKETLERCE DZENLENEN ETM, TANITIMPROGRAMLARI ve SUNUMLARDA KONUMA

15. Hekimler ila reticisi kurulularn dzenledii toplantlardaeitici dzeyinde bilgili olmad konularda konumac olmaykabul etmemelidir. Konumac olduunda, harcadklar zaman ve hizmeti karlayacak bir cret ile ulam ve konaklama gi-

der

leri dnda bir bedeli reddetmelidir.

16. Hekimler irketlerin bir ilacn reeteye yazlmasn ya da birtbbi teknolojinin satn artrmak amacyla dzenledii tantcprogramlarda konumac olmay kabul etmemelidir.

17. Hekimler irketlerin dzenledii tantm toplantlarnda, katlmartrmak amacyla yaplan konuma d arlamalarn olaanbir yemekten daha lks olduunu grdklerinde konumayapmay kabul etmemelidir.

IV - AIRLAMA ve ELENCE

18. Hekimler irketlerden, sinema, tiyatro, spor karlamas, kon-ser gibi etkinliklere ait bilet kabul etmemelidir.

19. Hekimler, irketlerce dzenlenen ya da maliyeti irketlercekarlanan, gezi, parti, yemek, doum gn gibi etkinliklere ka-tlmamal, kendisine ait bir etkinliin giderini irketlerden al-

mamaldr.


43/49


42

V- SREKL TIP ETM ve BLMSEL TOPLANTIDESTE

20. Hekimler, kongre, kurs, ksa sreli bir eitim ve aratrma d-nda uzmanlk, yan dal uzmanl, yksek lisans ya da doktoragibi mesleki aamalarn gerektirdii uzun sreli eitimler iinirketlerden burs almamaldr.

21. Hekimler, kazan amac gden kurulularca dzenlenen sreklitp eitimlerine katlmlar iin kayt creti dnda, ulam, ko-naklama ve kiisel harcamalarnn bedelini irketlere karlata-rak katlmaktan kanmaldrlar. Eitime katldklar srenin ya

da bu sredeki olas gelir kaybnn bedeli olarak bir cret iste-memeli ya da kabul etmemelidir. Bu trden eitimlerde ancak,n yemeklerinin desteklenmesi kabul edilebilir.

22. Hekimler bilimsel toplant dzenlediklerinde, dzenleme kuru-lunda irket temsilcisi bulunmamasn, toplantnn katlm ko-laylatrc yerlerde olmasn, program ieriinin dzenleme ku-rulunda belirlenmesini ve nesnel-bilimsel olanlar dnda ltkullanlmamasn, toplantlarda kullanlan eitim gerelerinin

dzenleme kurulunca hazrlanmasn, eitim ortamnda irket-lerin tantm gerelerinin bulunmamasn salamaldr. Kongrebilimsel programnda ve irket destekli sempozyumlarda, ila-larn molekl ad ile anlmas, marka adnn kullanlmamassalanmaldr.

23. Hekimlere bilimsel toplant katlm iin yaplacak destek; reti-ci kurulular tarafndan dorudan katlmcya deil, toplantdzenleme kuruluna verilmelidir.

24. Hekimler bilimsel toplantya izleyici olarak katldklarnda te-mel amalar mesleki bilgilerini ilerletmek olmaldr, konumacolarak katldklarnda kar atmalarn aklamaldr.

25. Hekimler dzenlemesinde grev aldklar bilimsel toplantlarnmali kaynaklarn ve harcamalarn aklamal ve toplantlarda-ki uygulamalarn bu klavuz ve TTB Hekimlik Meslek Etii Ku-rallarna uygun olmasn salamakla ykml ve sorumlu ol-

maldr.


44/49


43

VI- RKETLERE DANIMANLIK YAPMAK

26. Hekimler irketlere danmanlk yaptklarnda hekimlik mesleketii kurallarna uymalar gerektiini bilmelidirler.

27. Kendilerinden danmanlk talebinde bulunulduunda, cret ve alma koullarn ierir bir yazl szleme yaplmal vedemenin faturalandrlmas salanmaldr.

28. Hekimler danmanlk ilerini yrtrken de toplant ieriini ve gereksinimleri aan arlama, konuklama ynnde hizmetalmada ortalama konfor dzeyinin almamasna zen gster-melidir.

VII- DERNEK YETKLLERNN RKETLERLE IKARLKS

29. Hekimler uzmanlk derneklerinin merkez ya da ube ynetimkurullar, onur kurulu, etik kurulu, ube denetim kurullar, bi-limsel alma birimleri, klinik uygulama klavuzu gelitiren birdernek alt kurulu gibi dernek organlarnda grev almaya adayolduklarnda; o srada bir irket ile kadrolu alan, danman

ve benzeri i ilikisi ya da burs, aratrma destei ve benzeri ya-r akademik destek ilikisi iindeyse bunu aklamakla ykm-ldr.

30. Hekimler nceden yukarda anlan dernek kurul veya alt kurul-larnda grevli iken, bir irket ile kar atmas douracak birszleme yapmas ya da destekalmas sz konusu olduundadurumu dernek Ynetim Kuruluna bildirmelidir. Ynetim Ku-rulu gerek grdnde Etik Kurulundan durum hakknda de-erlendirme isteyerekya da dorudan kiinin dernekteki gre-vi ile irket ilikisinin atacana karar verdii durumlarda ki-inin dernekteki grevle i ya da destek ilikisi arasnda bir se-imde bulunmasn isteyebilir.

VIII- KURALLARA BALILIK

31. Hekimler, irketlerin ve onlarn temsilcilerinin tantm ve satalmalarnn etik kurallara uygun olmas konusunda duyarl


45/49


44

olmaldr. Etik d nerilerde bulunan temsilcileri uyarmal veilgili makamlara bildirmelidirler.

32. la reticisi kurulularla etik kurallara uymayan ilikiler iinde-ki meslektalarn uyarmal ve uzmanlk derneklerine bildirme-lidir.

KAYNAKA

1. Trkiye Psikiyatri Dernei la Endstrisi ile likiler Etik Kural-lar (taslak metin) Hazrlayan: Prof. Dr. Doan ahin, TrkiyePsikiyatri Dernei Psikiyatride nsan Haklar ve Etik Bilimsel a-

lma Birimi Koordinatr; hazrlanma tarihi 2008.


46/49


45

KILAVUZLARIN HAZIRLANMASI SRECNE KATKIDABULUNAN UZMANLIK DERNEKLER TEMSLCLER

Dr. Ahmet Uur Demir (Trk Toraks Dernei) Dr. Ali zyurt (TTB-UDEK Yrtme Kurulu) Dr. Ali Rza Kandilolu (Trk Patoloji Federasyonu) Dr. Aslhan Avc (Trk Biyokimya Dernei, Klinik Biyokimya

Uzmanlar Dernei)

Dr. Aye aylan (Trkiye Aile Hekimleri Uzmanlk Dernei Dr. Ayenur Meri Teker (Kulak Burun Boaz ve Ba Boyun

Cerrahisi Dernei)

Dr. Bedrettin Akova (Trkiye Spor Hekimleri Dernei) Dr. Binnur nal (Patoloji Dernekleri Federasyonu) Dr. Cengiz Mirolu (Trk roloji Dernei) Dr. ada Eker (Trkiye Psikiyatri Dernei) Dr. etin nsel (Nkleer Tp Dernei) Dr. Dilek Gkharman (Trk Radyoloji Dernei) Dr. Dilek Aslan (TTB-UDEK) Dr. Dilad Sindel (Trkiye Fiziksel Tp ve Rehabilitasyon

Dernei)

Dr. Doan ahin (Trkiye Psikiyatri Dernei) Dr. Engin algner (Anatomi Dernei) Dr. Ferda Aydodu (Trkiye Fiziksel Tp ve Rehabilitasyon

Uzman Hekimleri Dernei)

Dr. Ferda Perin (Tbbi Genetik Dernei) Dr. Filiz Koar (Trkiye Solunum Aratrmalar Dernei) Dr. Glsm nal (Trkiye Biyoetik Dernei) Dr. Grbz Polat (Trk Klinik Biyokimya Dernei) Dr. Grsu Kyan (Trkiye ocuk Cerrahisi Dernei) Dr. Haluk Eraksoy (Trk Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon

Hastalklar Dernei)

Dr. Hamdi elik (Trk Anatomi ve Klinik Anatomi Dernei)


47/49


46

Dr. Hamide Kart Kseolu (Romatoloji Aratrma ve EitimDernei)

Dr. Hayal zkl (Trkiye Nkleer Tp Dernei) Dr. brahim Vargel (Trk Plastik-Rekonstrktif ve Estetik

Cerrahi Dernei)

Dr. smail Dlen (Trk Jinekoloji ve Obstetrik Dernei) Dr. smet Durak (Trk Oftalmoloji Dernei) Dr. Kaan Tun (Trk Nroirurji Dernei) Dr. Levent Kayaalp (ocuk Ruh Sal ve Hastalklar Dernei) Dr. Mesut Yazc (Trkiye ocuk Cerrahisi Dernei) Dr. Muharrem Yazc (Trk Ortopedi ve Travmatoloji Birlii

Dernei)

Dr. Murat Civaner (Trkiye Biyoetik Dernei) Dr. Nevriye Gnll (Trk Mikrobiyoloji Dernei) Dr. Nevzad Denerel (Trkiye Spor Hekimleri Dernei) Dr. Nket rnek Bken (Trkiye Biyoetik Dernei, TTB-UDEK

Etik alma Grubu Temsilcisi)

Dr. Osman alayan (Trk Biyokimya Dernei) Dr. Osman nci (Trk roloji Dernei, TTB-UDEK Etik alma

Grubu Temsilcisi)

Dr. mer Uur (Trkiye Nkleer Tp Dernei) Dr. zden ener (Trk Nroloji Dernei) Dr. zlem Sarkaya (Halk Sal Uzmanlar Dernei, TTB-UDEK

Etik alma Grubu Temsilcisi)

Dr. Pergin Atilla (Trk Histoloji ve Embriyoloji Dernei) Dr. Ramazan nci (Trk Mikrobiyoloji Cemiyeti) Dr. Ramazan Kahveci (Trk Plastik ve Rekonstrktif ve Estetik

Cerrahi Dernei)

Dr. Rait Tkel (TTB-UDEK Yrtme Kurulu, Trkiye PsikiyatriDernei)

Dr. Rezan Topalolu (ocuk Nefroloji Dernei) Dr. Sabahattin Saip (Trk Nroloji Dernei)


48/49


47

Dr. Sait Aden (Trk Ortopedi ve Travmatoloji Dernei-TOTBD) Dr. Sabri Saynalp (Trkiye Endokrinoloji ve Metabolizma

Dernei)

Dr. Sema Anak (TTB-UDEK Yrtme Kurulu) Dr. Seniha elik (Halk Sal Uzmanlar Dernei) Dr. Serap Arbak (Trk Histoloji-Embriyoloji Dernei) Dr. Serpil Yaylac (Trkiye Acil Tp Dernei) Dr. Seyyal Rota (Trk Mikrobiyoloji Cemiyeti) Dr. Sheyla Srcolu (Trk Mikrobiyoloji Cemiyeti)

Dr. Soner Ozaner (Trkiye Psikiyatri Dernei)

Dr. Taflan Salepi (Tbbi Onkoloji Dernei) Dr. Talia leri (Trk Hematoloji Dernei) Dr. Tun Alp Kalyoncu (Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Dernei) Dr. Yldz Camcolu (Trk Milli Pediatri Dernei) Dr. Yeim Il lman (Trkiye Biyoetik Dernei, TTB-UDEK Etik

alma Grubu Temsilcisi)

KATKIDA BULUNAN UZMANLIK DERNEKLER

ocuk Nefroloji Dernei ocuk Ruh Sal ve Hastalklar Dernei Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Dernei Halk Sal Uzmanlar Dernei Klinik Biyokimya Uzmanlar Dernei Kulak Burun Boaz ve Ba Boyun Cerrahisi Dernei Nkleer Tp Dernei Patoloji Dernekleri Federasyonu Romatoloji Aratrma ve Eitim Dernei Tbbi Genetik Dernei Tbbi Onkoloji Dernei Trk Anatomi ve Klinik Anatomi Dernei


49/49


Trk Biyokimya Dernei Trk Hematoloji Dernei Trk Histoloji ve Embriyoloji Dernei Trk Jinekoloji ve Obstetrik Dernei Trk Klinik Biyokimya Dernei Trk Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastalklar Dernei Trk Mikrobiyoloji Cemiyeti Trk Milli Pediatri Dernei Trk Nroloji Dernei Trk Nroirurji Dernei Trk Oftalmoloji Dernei Trk Ortopedi ve Travmatoloji Birlii Dernei Trk Patoloji Federasyonu Trk Plastik-Rekonstrktif ve Estetik Cerrahi Dernei Trk Radyoloji Dernei Trk Toraks Dernei Trk roloji Dernei Trkiye Acil Tp Dernei Trkiye Aile Hekimleri Uzmanlk Dernei Trkiye Biyoetik Dernei Trkiye ocuk Cerrahisi Dernei Trkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Dernei Trkiye Fiziksel Tp ve Rehabilitasyon Dernei Trkiye Fiziksel Tp ve Rehabilitasyon Uzman Hekimleri Dernei Trkiye Nkleer Tp Dernei Trkiye Psikiyatri Dernei Trkiye Solunum Aratrmalar Dernei Trkiye Spor Hekimleri Dernei

Documents

TTB-UDEK Etik Kilavuzlar