Türk Süsleme Sanatında Meyve

8/3/2019 Trk Ssleme Sanatnda Meyve

1/33

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

TRK SSLEME SANATINDA MEYVE

Gnl CANTAY

ZET

Trk ssleme sanat ierisinde bitkisel bezeme altbalnda ele alnan meyveler tm oluum biimleriylenemli grlm ve biimsel olarak sslemekurulularnda yer almtr. Meyve ve meyve aalarPalmet-rum-lotus grubu sslemeler, Hatay grubu

sslemeler ve Natralist sslemeler balklar altndadeerlendirilmitir.

Anahtar Kelimeler: Ssleme sanat, bitkiselssleme, meyve motifi.

FRUIT IN TURKISH DECORATIVE ARTS

ABSTRACT

This study surveys the representation of fruit andfruit trees in Turkish decorative arts under the subtitlesof Palmet-rumi-lotus, Hayati and Naturalist decorations.

Key words: Decorative art, plants in decorativeart, fruit symbolism.

Trk Ssleme sanat geometrik bezeme, bitkiselbezeme, figrl bezeme, yaz ile bezeme ve mimarunsurlarla bezeme olarak balca be grupta incelenir.

Bu ssleme gruplarnn yzey alanlarnda ayr ayr

ve bir arada dzenlenmi rnekleri oktur. Ancak farklyzey alanlaryla snrl ssleme kurulularnn bir yzeyalannn terkibi iin kullanld rnekler olduu gibi, birssleme kuruluunun btnlnde btn bu sslemeunsurlarnn bulunduu, ssleme kurulular da oktur.

Prof. Dr. Gnl Cantay, Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi,Fen-Edebiyat Fakltesi, Sanat Tarihi Blm, Trk slm SanatlarAna Bilim Dal Bakan,


2/33

33 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Bitkisel ssleme grubunda bitki, btnyleolduu gibi tm unsurlaryla da ssleme kurulularnda

yer almtr. Bitkinin bu kadar youn olarak sslemedeyer almasnn nedeni, insan ve bitki arasndaki madd vemanev ilikidir.

nsan, her devirde bir inanla btnlemi ve baztabiat unsurlarn da inanlar kapsamna alm veifadelendirmitir.

Dier taraftan bitki adyla tanmlanan tabiatvarlklarna bakldnda, kk, gvde, dallar ve srgn,

yaprak, iek, meyve, tohum btnln tespit etmekmmkn olmaktadr. Gerekten meyve adyla tandmzetli yiyeceklerin bir meyve aac btnlnde olutuugrlr.

Meyve olarak bildiimiz bu yiyecekler, Trkssleme sanatnda btn oluum biimleriyle nemligrlm ve biimsel olarak ssleme kurulularnda yeralmtr. Bu adan bitkisel ssleme grubunabakldnda baz ssleme alt gruplarn tanmlamakmmkn olmaktadr.

1. Palmet-rum-lotus grubu sslemeler2. Hatay grubu sslemeler

3. Natralist sslemeler: a. Bahar dall aalar, b.Meyval aalar

Palmet-rum-lotus motifleriyle oluturulanssleme kurulular bir tek su bitkisinin tekrarlananboyuna kesitlerinin soyut grnleri olurken Trkssleme sanatlar btnlnde her devirde sevilerekkullanlan bezeme rnekleri olmulardr. (Resim1, 2, 3, 4,5, 6, 7)

Eski alarda byk akarsular, nehirler Tanrylazdeletirilir, nehrin sular kadar o sularla elde edilenrnler de nemli olurdu. Msrn Nil Nehri de byletanrlatrlm bir nehirdir. Bir su bitkisinin ieininslplatrlm grnts olan lotusun ieininkayna Msr olarak bilinir. Trk ssleme sanat iindesrekli yerini alm olan lotus-palmet-rum motiflerislmiyetin Trklere kazandrd bitkisel motiflerdir.


3/33

Trk Ssleme Sanatnda Meyve 34

Turkish Studies



Hatay grubu sslemelerini oluturan bitkiselmotif ok yaprakl sistematik biimleniiyle bir blgeyebal olarak isimlendirilmi; Hatay ismi Htay lkesinebalanmtr. (Resim 8)

Trk ssleme sanatlarnn sevilen dier bir ieide akayk motifidir. akayk kelimesi fazla almanlamn tamaktadr. Kz sen akayk gibi olmusun.sz bu anlam ifade etmektedir. Hatay gibi ok yaprakl,hacimce byk bir iek olan akayk, bitki zellikleriyleok alm ve gbei da frlayan bir gl zellii

gsterir.1 (Resim 8)Natralist slp olarak tanmlanan ssleme

grubuna giren bezeme unsurlarnn tabiat bir grlessleme kurulularnda yanstld grlmektedir.(Resim 9, 18, 19, 20, 23, 24) Esasen Trkleringemiinde doa unsurlarnn, inanlarn olumasndabyk rol oynad bilinmektedir.2 Trklerin erkeninanlarnda kayn aacnn rol byktr. Kayn aac,birer ift olarak ykselen dal ayrmlaryla gk katlarnnifadesi olarak alglanrken kk, gvdesi, be dilimli

yaprak kuruluu kadar icei ve meyves ile de nem

kazanmtr. Bunun hl yaayan rneklerini yurdumuzun kuzeydou blgesinde, oruh Nehrihavzasndaki din mimar rnekleri btnlnde, kappencere kanatlar, minber, mahvel yzeylerindeki bezemekurulularnda grmek mmkndr. yleki tarihboyunca srekli g alan Kafkas blgesi ile oruh Nehri,Kura Nehri, Aras Nehri havzalarnn btnlnde dinmimarde grlen bezeme rnekleri kkl-gvdeli kaynaac, yapra, icei, tohumu olurken yumuak huylu,rahata ilenebilen kayn kerestesi de mimar btnlktekullanlmtr. Yine bu havzada ykseklii 2000 metreninzerindeki dalarda grlen kayn aac ormanlar,muhakkakki blgeden gelip geen ve hlen yaayan

Trkmenlerin inan hatras olarak yaamaktadr.(Resim10, 11, 12) Blgede yaayanlar hakknda Evliya

1 akayk bitkisi, stanbulda Topkap Saray avlusunda KonyalLokantasna gidilen yolun iki tarafnda ve Bursada Muradiye

Trbeleri avlusunda bulunur. iekleri ve yapraklaryla gl yapranabenzerse de gl yaprandan byk ve farkl bir dokuya sahiptir.2 Gnl Cantay, oruh Havzasndaki Din Mimarde Eski Trk nanUnsurlar, Sanat ve nan, stanbul 2004, c.2, s. 297-311.


4/33

35 Gnl CANTAY

Turkish Studies



elebinin aktard,3 llerin, aa gvdesinden yaplantahta tabuta konarak aa zerine yerletirilmesi vebunun iinde oluan baln ata bal olarak kutsalsaylmas bilgisi nem arz etmektedir.

Trk ssleme sanatlar btnlnde aaarmasal (heraldik) sslemelerin kurulularnda danemli olmutur. Anadoluda kurulan Trk devletlerindeslm dininin de etkisiyle aa ve meyveli aamotiflerine nem verilmektedir. slm inancn etkisiylehurma aac zellikle armasal dzenlemelerde ana unsur

olarak kullanlm ve devleti temsilen, E. Esinin deisabetli olarak belirttii gibi, aa motifi devlet aacolarak tanmlanmtr.4 (Resim13, 14, 15, 21) Devletaacnn yapraklar zerinde yer alan nar ve ku gibibetimler, devlete tbi beyliklerin simgesi olarak yeralmtr.

Nar, slm inancn da nemli bir unsurudur.slm inancn bir meknsal tasviri de cennetkavramnda ifadesini bulmaktadr. Cennet, meyveaalaryla dopdolu bir mekndr. Nar, bir cennetmeyvesidir. Bu nedenle de din mimarnin balca yaps

olan cami mimarsi de cennetle zdeletirilmitir. Cami,Tanrnn evidir, bu ev cennete kout olmaldr ve onungibi meyveli aalarla bezenmelidir.

Anadolu Seluklularnn Konyadaki nce MinareliMedresesinin ta kapsnn bezemeli yzeylerindeki narmeyvas motifleri, kapya bir ifade zenginlii katmaktadr.Osmanl Mimarisinin klsik dnemine ait Rstem PaaCamii (1561) cmle kapsnn iki tarafndaki inipanolarda grlen bahar aac ve dier ieklerin

yannda narlarn yer almas, cami yapsnn bir cennetolduunu, kaplarnn da cennet kaps ifadesini

simgeledii grlr. (Resim15, 16, 17)Bugn hlen nar, halk arasnda da cennet

meyvesi olarak bilinir, ancak slm inanc ona bir bakakutsal anlam da katmtr. Taneleri yere drlmez vestne baslmaz; gnahtr. Niye gnahtr? nk her bir

3 Evliya elebi, Seyahatnme, (Zuhuri Danman), C. 3, stanbul1970.4 Emel Esin, Trk Kozmolojisine Giri, (Toplu eserler 1), stanbul 2002.


5/33


Turkish Studies



nar tanesi, Hz. Muhammedin diidir. Yine, at zerindebir tanesini bile drmeden yenilen nar, o kiiyi cennetegtrr. Nar gibi, incir de cennet meyvesidir. Dikkatleincelendiinde her iki meyve de ilerinde ok saydatohum tarlar ve remeleri kolaydr. Zengin besindeposu olan bu meyveler, yiyenlere g verirler. Bu ikimeyveye dut meyvesi de katlabilir. Nehir kenarlarndakikumsal alanlarda, her birinde birok kk ekirdekolan dut meyvesinin bir tanesi yere dse, birka fidanbirden kar. oruh ve Kura Nehri havzalarndaki gibi.

Dut meyvesi kurutulup un hline getirilerek, ceviz veballa helva yaplr. Dnlerin kutsal helvas olaraknitelendirilen bu yiyecein hazrlanmas gelenei hlErzurumda srdrlmektedir. Ancak dut aacnablgede verilen nemin nedeni, ipek bceklerinin

yaprayla beslenmesidir. Evliya elebiinSeyahatnmede yazd zere, Revan kenti ile Bursabirbirine benzemektedir. 17. yzylda ipek bcekilii

yaplmakta, Tebrizde de ipek kumalar dokunmaktadr.

Ticar kervanlar bu blgeden ipek ve ipekkumalar alp Erzurum gmrnden geiriyor Bursada

borsasn tespit edip, vergisini (rn) belirleyerekbedestenlerde depoluyordu.5 htiyalarla rtenrnlerin elde edildii kayn, nar, incir, dut aalarinsanlarn inanlar iinde kutsallatrlmtr.

Dier taraftan nar ve incirin bol miktarda birmeyve taba iinde, mezar talar ve lahit yzeylerindekibezeme kurulularnda yer almas, medfun kiinin

yapm olduu ok saydaki iyi iler ileilikilendirilebilecei gibi, bu iyiliklerinden dolay cennetmeknnda olaca da ifade edilmi oluyor.6

zm de nar, incir ve dut gibi nemli bir meyvedir.

Daha ok asma aac dallarnda yapraklar ve tutucuularyla tasvir edilmitir. Sultan Ahmed Camii mahfil

5 Gnl Cantay; Kayseri ve Kervanyollar I., I. Kayseri ve evresiTarih Sempozyumu Bildirileri, (17-18 Nisan 1998, Kayseri), Kayseri1998, s. 101-112; Gnl Cantay, Kayseri ve Kervanyollar II, III.Kayseri ve evresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, (06-07 Nisan 2000,Kayseri), Kayseri 2000, s. 73-84.6 Gnl Cantay, ehzade Camiinin Al Sslemeleri, UluslararasMimar Sinan Sempozyumu, (24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s. 353-358.


6/33

37 Gnl CANTAY

Turkish Studies



duvarlarndaki ini kaplamalarda grld gibi, sraldallar hlinde dekoratif ini panolar oluturularak dinmimar ssleme rneklerinde yer alrken, mavi-beyazkeramik tabaklarn i yzeylerinde de vazgeilmezbezeme rneini meydana getirmitir.

Daha ok Osmanl Dnemi ssleme rnei olarakkullanlan asma aac ve zm salkm, Anadoluda

yaayan eski kltrler iin deerlidir. Ayn zamandameyvas, ras, sirkesi ile de bir ihra rn olanmeyvedir. Hristiyan inancnn nemli kutsal maddesi

arap, Osmanl Devletinin btnl iindeki TrkOrtodoks Hristiyanlar iin nemli bir tketim maddesiolurken, slm inantakiler iin belki de Hz.Muhammedin haram dedii yasa hatrlatmak iindin mimar meknlarnda bezeme unsuru olan ini vekalemii olarak yerini almtr.

ini ve minyatr resmi sanatlarnda skakarlalan, selvi aacna dolanan zml asmaaalarysa, muhtemelen yararnn byk olduunu ifadeetmenin sembolik ifadesi olmaldr. Eyp Sultan

Trbesindeki inilerde, gm meknndaki birka

panoda, benzer bezeme bu ifadeyi aklamaktadr. Tanrnn evi olan cami meknnn

ifadelendirilmesinde de nemli olan ey sslemelerdir.Bunlar cmle kaps yzeyleri, st rt yzeyleri,mihraplar, minber, mahveller (hnkr, mezzin, kadnlarmahvelleri), pencere revzenleri olarak yapnn mimarbtnlnde nemli yzeyleri olutururken yerde desecde iin saf seccade ve kilim de olmaktadr.

Daha ok din ve sivil mimar btnlndegnmze ulaan Trk ssleme sanatlarnn rnekleri,bulunduklar yerde korunabilme imkn bulmularsa dagnlk yaama ait olan rnekler, ancak kazlarda eldeedilebilenler ve mzelere intikal edilebilenler sayesindeolmutur.

Tarihteki Trk devletlerine kronolojik olarakbakldnda, natralist slpta meyveli aalar ve meyvemotifleri rneklerinden, ilk rastlanlan kalemii aarnei, Karagan kmbetlerinde 1063 tarihli olankmbetin i duvar yzeyinde, dallarna kular konmu


7/33


Turkish Studies



kalemii bir aatr. Meyvelerden nar, Anadolu Selukludneminde Konya nce Minareli Medrese ta kapsnda(~1265), heraldik (armasal) kurulu iinde ise Sivas GkMedrese (1271) ile lhanl dneminden Erzurum YakutiyeMedresesi (1310-11) ta kap yan yzeylerinde veErzurum Huant Medresesi (1210-11) ta kapsnda,Kayserideki Dner Kmbet cephesinde armasaldzenleme iinde grmek mmkn dr. Ta doku

yzeyindeki bu snrl rnekler dnda, bu dnem iinimdilik yeni katlacak rnekler beklenmektedir.

Osmanl dneminde ise meyveli aa ve meyvemotifleri, yzey bezemesi olarak daha ok cami, trbe vesivil mimarlk rnei olan Topkap Sarayndagrlmektedir.

Meyveli aa olarak en erken rnek EdirneMuradiye Camii mescid meknnda sol duvar yzeyindegrlmektedir. (Resim 22) Kalemii tekniiyle yaplmbezemelerde meyveli aalar arasna armut aac dakatlmtr. Muradiye Camiinde grld gibi duvarresimlerinde meyveli aa motifiyle ssleme rnekleri,daha sonra Osmanl Devletinin Batllama srecinde

yaplan onarmlar sonras din mimarde yeniden yeraldndan, stanbul7 ve Tokatta Ethem Baba Trbesigiriindeki kalemii bezemeler arasnda grlmektedir.

16. yzyl boyunca, Mimar Sinan ekol tarafndanretilen mimar rneklerde meyveli natralist slptaaa rnei, yzyln ikinci yarsnda ina edilen camimimarlerinin bezemelerinde yer almaktadr.stanbuldaki Rstem Paa Camiinin cmle kapsnn iki

yanndaki bahar am aa beraberindeki lle, karanfil,nergis, iekleri arasndaki iki iri nar ile Edirne SelimiyeCamiindeki (1575) Hnkr Mahfilinin pencereli yan

duvarn kaplayan ini panolarn simetrik kuruluuarasnda, st iki bata elma aal iki panonun yeralmas bunun rneklerindendir8 (Resim 27)

7 Eser alkuu, Bursa Dini Mimarisinde Trk Barok Bezemeleri,Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi Trk slm SanatlarProgram Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2003.8 Elmal panolardan biri Osmanl - Rus Savana bombalamasrasnda isabet alan keden derek paralanm ve yerineonarmda kalemii benzeri ilenmitir.


8/33

39 Gnl CANTAY

Turkish Studies



16. yzylda ini-keramik, hal-kuma gibiretimlerde pekok aa motifi ssleme de yer almsada, bahar dall (selvi, asma, bahar am aa) aalarncelik tar. Bahar dall aalar yle dzenlenmitir ki,mevcut mimar yzey alan biimlenmesine sslememotifi olan aa uydurularak konumlanmtr. (Resim25, 26) Bu durum, mimarde ini kaplanacak alanlarbelirlenerek ona gre biimlenmi ini retimi yapldnaklamaktadr. Bahar am aalar bir taraftan cennettasavvurunu cami ve saray gibi nemli meknlara

tarken bir taraftan da olacak meyveleri, bolluu-bereketi simgeler.

Selimiyedeki elmal ini pano ise hem znik ini-keramik retiminin olgunluunun simgesi hem deSinann mimardeki mhendislik baarsnn simgesiolarak deerlendirilebilir. (Resim 27)

Dier taraftan dem ile Havvann elmay yiyerekcennetten kovulmas motifini simgeleyen cennet misali,camide ktlk yapanlarn yeri olamadn anlatrken,elma aac ve elmay Havvann deme sunumunugsteren tasvirler Hristiyan ikonografisinin vazgeilmez

motifi olarak yerini almaktadr. Avrupa kilise vemzelerinde pek ok tasviri yer alrken Osmanl Trk-slm din dnyasnda sadece Selimiyede elmal bir iftpanoya yer verilmi olmas, cennetin hi bir zamankirletilmeyeceinin ifadesi olarak, kabul edilebilir.

Mimar dnda stanbul Arkeoloji Mzesibtnlndeki inili Kk Kolleksiyonunda yer alan birmeyveli aa bezemeli ini pano da vardr ki, buradakimeyvalarn cinsini tayin etmek mmkn olmamaktadr.(Resim 28) Kitap sanatlarndan minyatr resimlerindebahe tasvirlerinden 1537 tarihli, Matrak Nasuhun

Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn adl eserinin 8b-9a yapraklarnda bulunan stanbul haritasnda grlenbahelerde ok kk betimlemeler olarak meyveliaalar tasvir edilmitir. Ancak minyatr resimlerindemeyveli aa tasvirleri enderdir.

17. Yzylda Topkap Sarayndaki Yemi Odastasvirlerindeki meyveler daha ok bir kap iinde sunumahazr meyvelerdir.


9/33


Turkish Studies



Yine, Batllama srecinde yaplan kalemiibezemelerde ve meydan emelerinin cephesinde, lahitmezarlarn yzeylerinde yer alm hurma aac motifi iseen yakn hliyle deta slm dininin simgesi olarakanlalm ve baz mezar talarna ilenmitir.

Trkler lotus-palmet-rum, hatay gibi bitkiselbezeme unsurlarn, amanist inan dnemindenaldklar motiflerle kutsallatrarak btnletirmiler,zengin bir bitkisel ssleme faunasna sahip olarakinanlar dorultusunda ifadelendirmilerdir.

Resimler

Resim 1 ini palmet rnei, Trk slam Eserleri Mzesi.


10/33

41 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim 2 Konya, Alaaddin Cam, mozaik ini mihrabndarum palmet bezemeler.

Resim 3 Bursa, Yeil Trbe, mozaik ini mihrabndapalmet ve rum bezemeli palmet tepelikler.


11/33


Turkish Studies



Resim 4Kanun Divannda zahriyede bulunan palmet verumli tezhip.


12/33

43 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim5 stanbul Topkap, Ahmet Paa Camnde kalemii bitkisel bezemeler.


13/33


Turkish Studies



Resim 6 stanbul, Rstem Paa Camnin inilerindelotus-palmet bezemeli hatay.


14/33

45 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim7 stanbul Topkap, Ahmet Paa Camnde kalemii bezemeler.

Resim 8 stanbul, Rstem Paa Camnin inibezemelerinde hatay, akayk, nar ve rozet iekleriyleberaber bordrlerde intemani bezemesi.


15/33


Turkish Studies



Resim9 Londra, Victoria and Albert Mzesinde bulunankabn ekline bal natralist bezeme; gl, lale, selvi vehaneri yapraklar.


16/33

47 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim10 Artvin, Demirky Camiinin kap kanatlarndakayn aac bezemesi.


17/33


Turkish Studies



Resim11 Artvin, Hopa Camiinde kubbe iinde grlenhayat aac bezemeleri.

Resim 12 Artvin blgesinden ahap minber, hayat aac,gemi ve dalgalar.


18/33

49 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim 13 Erzurum, Yakutiye Medresesinin takapsnda armasal (heraldik) dzenleme.


19/33


Turkish Studies



Resim14 Erzurum, ifte Minareli Medresesinin (1310-11) ta kapsnda bitkisel ve armasal (heraldik)dzenleme.


20/33

51 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim 15 Konya, nce Minareli Medresesinin (1265civar) ta kapsnda bezeme.


21/33


Turkish Studies



Resim16 stanbul, Rstem Paa Camiinin son cemaatyerinde natralist bezeme.


22/33

53 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim17 stanbul, Rstem Paa Camiinin son cemaatyerinde natralist bezemede nar.

Resim18 stanbul Kabata, Hekimolu Ali Paa Meydanemesi, natralist slpta ta kabartma.


23/33


Turkish Studies



Resim 19 stanbul, Hekimolu Ali Paa Camiindenatralist slupta kalem ii sslemeler (asma dallar).


24/33

55 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim20 znik Mzesinden zml keramik tabak.


25/33


Turkish Studies



Resim21 Sivas, Gk Medrese (1271) cephesinde armasal(heraldik) dzenleme.


26/33

57 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim 22 Edirne, Muradiye Cam, natralist sluptakalem ii bezemeleri.


27/33


28/33

59 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim24 Topkap Sarayndan bahar dall ini bezeme.


29/33


Turkish Studies



Resim 25 Edirne, Selimiye Camiinde kadnlar mahfilikemer aras yzeylerinde ini.


30/33

61 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim 26 stanbul Arkeoloji Mzesine bal inili KkKoleksiyonunda bulunan bahar dall ini ni paras.


31/33


Turkish Studies



Resim 27 Edirne, Selimiye Camiinde hnkr mahfilindemeyveli aa.


32/33

63 Gnl CANTAY

Turkish Studies



Resim 28 stanbul Arkeoloji Mzesine bal inili KkKoleksiyonunda bulunan meyveli pano.


33/33


Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literatured Hi t f T ki h T ki

KAYNAKLAR

ALIKUU, Eser, Bursa Dini Mimarisinde Trk BarokBezemeleri, Mimar Sinan Gzel Sanatlarniversitesi, Trk slm Sanatlar Program,Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul2003.

CANTAY, Gnl, ehzade Camiinin Al Sslemeleri,Uluslararas Mimar Sinan Sempozyumu, (24-27Ekim 1988), Ankara 1996, s. 353-358.

CANTAY, Gnl, Kayseri ve Kervanyollar I., I. Kayserive evresi Tarih Sempozyumu, (17-18 Nisan 1998,Kayseri), Kayseri 1998, s. 101-112.

CANTAY, Gnl, Kayseri ve Kervanyollar II, III. Kayserive evresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, (06-07Nisan 2000, Kayseri), Kayseri 2000, s. 73-84.

CANTAY, Gnl, oruh Havzasndaki Din MimardeEski Trk nan Unsurlar, Sanat ve nan, C. 2,stanbul 2004, s. 297-311.

ESN, Emel, Trk Kozmolojisine Giri, (Toplu eserler 1.)

stanbul 2002.Evliya elebi, Seyahatnme, C. 3 (Zuhuri Danman),stanbul 1970.

Documents

Türk Süsleme Sanatında Meyve