TÜRKİYE COĞRAFİ BÖLGELERİNİN TESPİTİ

1941 Coğrafya Kongresi, Bölgelerin oluşturulma kriterleri, 7 bölgenin sınırları neye göre belirlenmiştir?

Yurdumuzun farklı bölgesel özelliklere sahip olduğu

eskiden beri biliniyordu. Fakat ayrılan bölgelerin sayıları, alanları, sınırları ve adları

yazarlara göre değişiyor ve bu durum özellikle öğretimde kargaşaya yol açıyordu. Bu karışıklığa son vermek için

konu, Türk Coğrafya Kurumunun 1941 yılında

toplanan birinci kongresinde ele alındı.

O dönemin tanınmış coğrafyacıları, bölgelerin özelliğini belirleyen bütün faktörleri dikkate alarak bir

rapor hazırladılar. Bu rapor uzun uzun tartışılarak sonuçta yurdumuzun yedi coğrafî bölgeye ayrılması

kararlaştırıldı. Bu bölgelere de konumlarına göre Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri adı verildi.

Bölge haritasına dikkat edilirse coğrafî bölgelerimizin ayırımında daha çok denize

göre konum, yüzey şekilleri ve iklim gibi tabiî şartlara dayanıldığı sonucuna varılır.

Bu şartların bitki topluluklarını, ulaşımı, yerleşmeleri ve ekonomik özellikleri doğrudan veya dolaylı olarak

etkilediği düşünülürse bölge ayırımında uygulanan bu yöntemin uygun olduğu anlaşılır. Nitekim bu ilişkiler

nedeniyle Türkiye'nin yüzey şekilleri ve iklim bakımından farklı bölgelerini gösteren haritalar ile bölge haritası

arasında ana çizgileriyle büyük benzerlik vardır.

Alan bakımından bölgelerimizin en büyüğü Doğu Anadolu, en küçüğü Güneydoğu Anadolu'dur. En kalabalık bölgemiz ise Marmara Bölgesi'dir.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu, nüfusu az olan iki bölgemizdir. Demek ki nüfusumuzun dağılışı, bölgelerin yüz ölçümleriyle orantılı değildir.

  

Geniş alan kaplayan bölgelerimizin her yeri aynı özellikte değildir. Tabiî ve ekonomik bakımdan bazı farklar

görülür. İşte bu farklılaşmalara dayanılarak bölgelerimiz 21 bölüme

ayrılmıştır. 

Türk Coğrafya Kurumunun 1941 yılında belirlediği bölge, bölüm sınırlarına o tarihten beri

uyulmaktadır. Bununla beraber, bazı sınırların tartışmalı olduğu veya zamanla değişebileceği

unutulmamalıdır. Ayrıca bölge, bölüm sınırlarını birer çizgi olarak düşünmemek gerekir. Aslında

bu sınırlar birer geçiş alanıdır.

Coğrafi bölgelerimizin belirlenmesinde

dikkate alınan başlıca özellikler şunlardır:

1- Karadeniz Bölgesi:

Karadeniz Bölgesi, ismini Karadeniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanan Türkiye'nin yedi coğrafi

bölgesinden biridir. Türkiye'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu-batı genişliği ve bu nedenle yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. En büyük ve gelişmiş şehri 1.228.959 kişilik

toplam nüfusuyla Samsun ilidir.

KRİTERLER

1-Kuzey Anadolu Dağlarının kıyıya paralel uzanması,

2-Enlemin de etkisiyle nemli Karadeniz ikliminin oluşması,

3-Gür ormanların bulunması,

4-Kıyı boyunca nüfus ve yerleşmenin yoğun

olması,

2- Marmara Bölgesi:

Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Balkan Yarımadası ile Anadolu arasında köprü niteliği ile Avrupa ve Asya'yı birbirine bağladığı söylenebilir. Yaklaşık 67.000 km2 lik bir yüzölçüme sahip olup Türkiye'nin %8,5'una karşı

gelir.

1-Yüksekliği az olan ova ve platoların geniş yer kaplaması,

2-Karadeniz iklimi ile Akdeniz iklimi arasında bir geçiş iklimi özelliği göstermesi,

3-Türkiye'nin ve bölgenin en gelişmiş kenti olan İstanbul'un bu bölgede yer alması,

4-Sanayi, ticaret ve ulaşımın çok gelişmiş olması,

3- Ege Bölgesi :

İlkçağ'dan beri bölgede yerleşim bölgeleri mevcuttur. Günümüze kadar ayakta kalan Efes gibi antik kentler mevcuttur. Bölge, Kurtuluş Savaşı'nın en önemli savaşlarına sahne olmuştur. Kütahya ve Afyon bu savaşların geçtiği

illerden bazılarıdır.

1-Dağların kıyıya dik olarak uzanması ve aralarında çöküntü  ovalarının  yer alması,

2-Deniz etkisinin iç kesimlere kadar sokulabilmesi,

3-Kıyıların çok girintili çıkıntılı olması,

4-Büyük bir liman şehrimiz olan İzmir’in burada yer alması,

5-Nüfusun kıyı kesiminde yoğun olması,

4- Akdeniz Bölgesi:

Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu’nun güneyinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır. Genişliği 120-180 km arasında değişir. Batı ve kuzey

batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz bulunur.

Güneydoğudan Suriye ile komşudur. Türkiye’nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi’nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin

sınırları tümüyle çakışmaz.

1-Batı ve Orta Toros dağlarının kıyıya paralel uzanması,

2-Dağların,  kıyının hemen gerisinde yükselmesi nedeniyle kıyı ovalarının genellikle dar olması,

3-Tipik Akdeniz ikliminin etkili olması,

4-Nüfusun, özellikle tarım,  sanayi ve  ticaretin geliştiği yörelerde toplanması,

5- Güneydoğu Anadolu Bölgesi:

Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar. Bölgede etli ve baharatlı yiyeceklere sahip olan zengin bir mutfak kültürüne

sahiptir.

1-Güneydoğu Torosların güneyinde, ova ve platoların geniş yer kaplaması,

2-Orta kesiminde Karacadağ volkanik dağının; doğu kesiminde ise Mardin Eşigi'nin yer alması,

3-Buharlaşmanın çok fazla olması. Yaz mevsiminin çok sıcak ve kurak geçmesi,

4-Özellikle batı kesiminde Akdeniz iklimi etkilerinin görülmesi,

5-Türkiye'nin petrol üretim bölgesi olması,

6- Doğu Anadolu Bölgesi:

Anadolu topraklarındaki konumunda doğuda yer alması nedeniyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından 1941 yılında böyle isimlendirilmiştir.

Türkiye'nin nüfus yoğunluğu ve nüfusu en az olan bölgesidir.Bunda bölgenin yüz ölçümünün büyük olması başlıca etkendir. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre

bölgenin nüfusu 6 milyon 147 bin kişi civarındadır.

1-Ortalama yüksekliğinin fazla olması.

2-Birbirine paralel sıradağlar ile volkanik dağların bulunması. Bu dağlar arasında yüksek ova ve platoların yer alması.

3-Yükseklik ve denizden uzaklığa bağlı olarak karasal iklimin etkili olması,

4-Nüfusun az ve yerleşmenin seyrek olması,

5-Hayvancılığın en önemli ekonomik faaliyet olması.

7- İç Anadolu Bölgesi:

İç Anadolu Bölgesi'nin yüz ölçümü 151.000 km² olup bu alan Türkiye topraklarının %21'ini kaplar. Doğu Anadolu'dan sonra ikinci büyük bölgemizdir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında diğer bölgelerin hepsiyle komşudur.Aynı

zamanda ülkemizde "tahıl ambarı" olarak da anımsanır.

1-Etrafı yüksek dağlarla çevrili ova ve platoların geniş yer kaplaması,

2-Bölgede genellikle karasal iklimin etkili olması,

3-Başkent Ankara'nın burada yer alması,

4-Buğday tarımının ön planda olması.