Türki̇ye Ve Avrupa Bi̇rli̇ği̇ Ümit Özdağ

lke Trkiye ile tam yelik grmelerine balayp balamayacaklarn vebalarlar ise hangi tarihte balayacaklarn bildireceklerdir. Ancak,Ankarada 2004e kadar geecek sre iinde, Helsinki Kriterleri adaltnda Trkiyeden talep edilen Kbrs sorununun artk AB yesi olanGney Kbrs Rum Ynetimi ile anlaarak zlmesi ve Egedeki anlamaz-ln Ankara ile Atina arasnda grmelerde zlememesi durumundaAnkarann Lahey Adalet Divanna gitmeyi kabul etmesi bekleniyor.

Her ne kadar AKP hkmeti ve Trkiyedeki AB lobisi KopenhagZirvesinin Trkiyeyi reddini, sahte bir iyimserlik ile ileri doru atlm biradm olarak Trk halkna sunmaya alsalar da ok mesafe alnmadherkes tarafndan grlyor.2 Alman anslye Schrder, Trkiyenin ABtam yelii iin 2010 yln ok erken bulduunu belirterek 2005 ylndabalayabilecek (balayabilecek deniyor) grmeler ok uzun bir sredevam edebilir, nk zmlenmesi gereken sorunlar ok byk diyerekTrkiyenin hangi noktada olduunu ortaya koyuyor.3

Dnya basnnn, Kopenhag Zirvesi sonularn Trkiye asndandeerlendirmesi ise yledir:4

New York Times: AB, Trkiyenin yelik ynndeki talebini geri evirdi.Kararn, Trkiyenin yeni hkmetinde byk bir hayal krkl yaratmasbekleniyor. Rasmussen, siyas kriterler karlandktan sonra, mmkn olanen ksa sre iinde mzakerelerin balatlacan syledi, ama sonubildirisinde byle bir ifade yok. Karar, arln Trkiyeden yana koyanABD Bakan George Bush iin de bir hezimet oldu.

Washington Post: AB, Trkiyenin erken mzakere tarihi talebinireddetti. ABye katlmak, Trkiyenin yeni iktidar partisi AKPnin lideriRecep Tayyip Erdoann temel d politika hedefiydi. Kendisi bu hafta

AVRUPA ARATIRMALARI DZS

2

GR

Trkiyede bir kesim mutlu gibi grnse de aslnda byk bir hayalkrkl yayor. 12-13 Aralk 2002de Kopenhagda yaplan AB zirvesiTrkiyeye tam yelik iin bir tarih vermeyi reddetmitir. AB, Fransa veAlmanyann teklif ettii 2005 yl nda Trkiyenin ABye uyumdorultusunda kaydettii gelimeleri deerlendirerek bir tarih veripvermeme dorultusundaki yaklam esas olarak kabul etmi ancak birkaay ne alarak 2004 Aralk iin Trkiyeye tekrar randevu vermitir. Ancak,2005 Temmuz ile 2004 Aralk aylarnn Trkiyenin nne koyduu genelkoullar asndan hibir fark yoktur.

Aslnda Kopenhag Zirvesi ncesinde Almanya ve Fransay dakapsayan bir grup AB yesinde ksm bir panik ve keyifsizlik balamtr.1999da Trkiyeye Helsinkide verilen/verilir gibi yaplan tam yelikperspektifinin byk bir hata olduu dile getirilmeye balanmtr. Dierleribu perspektif verilirken, Trkiyenin istenen deiiklikleri 10-15 senedennce yapacana inanlmad ve imdi ABnin byk bir sknt ile karkarya kaldn ifade etmekten ekinmemilerdir.1

Aralk 2004te Trkiyenin deerlendirilmek iin bavuraca AB,bugnden farkl, 15lerin deil, 25lerin ABsi olacaktr. Sekiz tanesi totalitersosyalist rejimden daha 15 sene nce kurtulmu Trkiyeden hemen heradan geri bir kalknmlk ve gelimilii temsil eden yeleri de ieren 25

TRKYE-AVRUPA BRL LKLER

1

1 Tufan Tren: Brkselde Hava Kt, Bakalm Berlin Nasl?, Hrriyet, 30 Kasm 2002.

2 Bu tr saf ve herkesi saf zanneden deerlendirmelere en iyi rneklerden birisi 17 Aralk2002de Sabah gazetesinde yaymlanan KV Bakan Meral Eri ile yaplan mlkattr.

3 Cneyt Arcayrek, Gzlem, Cumhuriyet, 15 Aralk 2002; Es ist Zeitfr einen Kompromiss,Sddeutsche Zeitung, 12.12.2002.

4 Radikal, 14 Aralk 2002

Kbrs meselesi ve bir de tm dinler iin hogrnn garanti edilmesiyle dinzgrl sorunu yer alyor.

La Stampa: AB, Trkiyeye teslim olmad.

Avusturya Haber Ajans (APA): Trkiyeye yar kesin tarih.

BBC: Trkiye d krklna urad.

To Vima: Ankara, mzakere masasna koyduu kozlar ustaca kullana-mad.

Etnos: Avrupa, ABDden rahatsz oldu.

Kathimerini: Erdoan ve Gl Trkiyeye elleri bo dnmyorlar.

Elefterotipia: 48 saat iinde sper iyimserlikten hzne dn.

zetle, hkmetin ve Trkiyedeki AB lobisinin Kopenhag Zirvesindenkan sonucu halkn gzn boyayarak olumlu gsterme abas Trkiyedebaarl olmad gibi konu ile ilgili tarafsz dnya basn, KopenhagZirvesinin Trkiye iin bir baar olmadn ortaya koymutur.

Bylece, Kopenhag Zirvesi sonrasnda 2002 ylnn banda balatlanAvrupa Birlii kampanyas neticesinde Trkiye, ykc anlamda stratejiksonular nmzdeki on yllarda daha da belirginleecek bir srecegirmitir. Trkiyenin Kopenhagda AB yeleri tarafndan kandrld veoyaland ortaya belgelerle konmutur. Alman Dileri Bakan JoschkaFischerin Danimarka Dileri Babakan ve Bakanna Trkiyenin hibirzaman ABye alnmayacan ifade ettii artk gazete manetlerini ssleyenbir bilgidir.

Trkiye Cumhuriyeti, ksa ve youn sren, toplumun tam anlam ilekamplara ayrld bir tartmadan sonra, basn-yayn organlarnn, sermayegruplarnn, bir ksm sivil toplum rgtnn ve bir ksm siyasal partinin,ksaca AB lobisinin, topluma ve siyasete kar giritikleri bir psikolojikoperasyon neticesinde, 3-9 Austos 2002 tarihleri arasnda TBMMdenkarak Cumhurbakan tarafndan onaylanan Avrupa Birlii Uyum Yasalarile, kurulu esaslarn sarsan bir kar devrimi yaamtr. Ancak, 12-13


4

Bushtan gl bir destek almt. Ancak ABde birok yetkili Bushunmdahalesinin brakn yararl olmay, zararl olduu grnde.

Financial Times: Fransa, Trkiyenin ABye erken yeliini engelledi.Britanyann da desteini alan ABDnin basksnn ardndan alnan bu kararTrkiyenin yeni hkmetini sarsabilir ve Kbrsta zm baltalayabilir.Trkiye byk bir darbe ald.

Guardian: AB, Trkiyenin yeliiyle ilgili Anglo-Amerikan mitleriniykt. AB liderleri, Ankarann insan haklar alannda daha iyi bir lyakalamasnda srar ederek, AB yelii iin mzakerelere balamaynnde Trkiyenin umudunu krd. Britanya ve ABDnin umutlar da krld.Birok AB hkmeti ABDnin basksndan rahatsz oldu. Srpriz niteliitayan bu olumsuz karar, Trkiyenin yeni hkmeti tarafndan aalaycbir tokat olarak alglanacaktr.

Independent: Trkiye mzakereler iin tarih alamad. Avrupal liderler,net bir tarih vermeyip, Trkiyenin 2005ten nce grmelere balamahevesine set ekti.

The Daily Telegraph: Trkiye, ABye: Bizi aranza aln yoksabakasna gideriz uyarsnda bulundu. 40 yldr darda braklan Trkiye,nihayet dn gece yelik mzakereleri konusunda kendisini ABnin ilkMslman yesi yapmaya yaklatran hassas bir vaat ald.

Times: Dn geceki karar, Trkiyenin ABye erken yelik mitlerinedarbe vurdu. Mzakerelerin 2004te balamasn savunan ABD ve Britanyaiin de bir darbe olan bu karar, Fransa ve Almanya iin ise bir zafer.

AFP: Trkiyenin yznde krba gibi arpan bir baarszlk oldu.

Corriere Della Sera: Trkiye Kopenhagda ald sert cevab iinesindirmek zorunda.

La Repubblica: Trkiye ile AB arasnda giderilmesi gereken przlerbulunuyor. Bunlarn arasnda ekonomik istikrarszlk, insan haklar sorunu,


3

kinci Kesim: Ancak Avrupa dayatrsa; etnik kimliklere izin kar. LeylaZana hapisten kar. Krte eitime zemin doar.

nc Kesim: Ancak Avrupa sktrrsa; Genelkurmayn Kemalistgeneralleri geriletilebilir, Trkiyenin tapusu ordudan sorulur anlayndanvazgeerler, tam sivil toplum o zaman oluur.

Drdnc Kesim: Ancak Avrupa zorlarsa siyasal slm hayat bulabilir.Dine dayal partinin nn kesen 28 ubatlar tam olarak biter.

Beinci Kesim: Ancak Avrupa elverirse Trkiyenin byk irketleri,bankalar, iletmeleri Avrupal irketlerin acentas hline gelerekyaamlarn srdrebilirler. Trkiye ekonomisi olsa olsa kreselmemeniniyi bir acentas olabilir, bu da ancak Avrupa Birlii iinde gerekleebilir.6

Necati Dorunun gereki bir gzlemle yapt bu kategoriletirmeninortaya koyduu husus, Trkiyede hibir politik veya sosyal izginin AByetam yelii stratejik bir hedefe gtren ara olarak grmeyip, daha ok ipolitik nedenleri olan bir ama olarak deerlendirdikleridir. Bundan dolay,Trkiyede Avrupa Birlii tartmas hemen hibir zaman stratejik dzlemdegereklememitir.

Tartma, Trkiyenin ABye girmek iin kurulu esaslarn deitirmesigerektii ekseni zerinde cereyan ederken, ABnin Trkiyeyi iine almakiin yapmas gerekenler hi tartlmamtr. Meselenin bu boyutunugndeme getirmek isteyenler ise, btn bir 2002 yl boyunca, basn-yayndnyasnda hkim olan AB faizmi tarafndan hemen hemen btnbasn-yayn organlarndan dlanmlardr. Dier bir ifade ile, bir diyalogdeil monologdan sonra kabul edilen AB Uyum Yasalar ile Trkiye biryandan kurulu esaslarn deitiren bir srecin ilk admlarn atarken, dieryandan iine girmek istedii ve iine girerek yeni bir kurulu yaplanmaskazanaca ABnin de kendisini tam yelie ne zaman kabul edecei/edip


6

Aralk 2002 AB Kopenhag Zirvesi sonularnn da ortaya koyduu gibiTrkiye-AB ilikileri sreci henz balamtr ve daha uzun yllar bu ekildedevam edecektir. 3 Kasm 2002 seimlerinde AKPnin byk birounlukla parlmentoya girmesi ve AKP Genel Bakan Tayyip ErdoannAB lkesi yelerin bakentlerine balatt ziyaretler Trkiye-AB ilikilerinesadece grnrde bir dinamizm getirmitir. Bir yandan Erdoannziyaretleri te yandan Papann modern talya tarihinde i lk kezparlmentoyu ziyaret ederek konuma yapmas ve Trkiyenin AvrupaBirliine alnmamasn talep etmesi, eski Fransz Cumhurbakan ile hlenAvrupa konvensiyonunun bakan olan Valery Giscard dEstainginTrkiyenin bir Avrupa yesi olmad gerekesi ile Trkiyenin Avrupayakatlmna kar kmas ilikileri canlandran hususlard.5 KopenhagZirvesinin gereklemesi srasnda AKP liderinin, Babakan Gln veTrkiyeden yzlerce iadam, gazeteci ve ilgilinin Kopenhaga yaptkartma sonusuz kalmtr.

AB Uyum Yasalarn karmak iin seferber olan toplumsal glerin,2002 yl sresince, Trk siyasal sekinlerini AB Uyum Yasalarn bir annce karmaya ynlendirmek iin kullandklar temel sav, eer Trkiye, 13Kasm 2002de Kopenhagda yaplacak olan Avrupa Konseyi Zirvesindetam yelik grmelerinin balamas iin takvim alamaz ise, AB trenininkaaca olmutur. Trkiyenin Avrupa Birliine tam ye olabilmesi iinseferber olan siyasal-toplumsal gler deiik sosyal kompozisyonlara sa-hiptirler ve AB tam yelik srecini deiik nedenlerle desteklemektedirler.Necati Doru bir sylem analizi yaparak AB tam yeliine destek verdiinibelirledii be nedeni u ekilde sralamtr:

Birinci Kesim: Ancak Avrupa Birlii bastrrsa ekonomide, adelette,eitimde, politikada kkl demokratik deiimleri yapabiliriz. lke heralanda effaflar.


5

5 Valery Giscard dEstaingin Trk basnnda ok ses getiren ve znde Hristiyan beyaz rklnen somut rnekleri olan Trkiye ile ilgili sulamalar Avrupada ok ses getirmedi. HattaAvrupadaki resm makamlar byk lde susmay tercih etti. bkz. Michael Gonzales: EyeOn Europe-Deconstructing Giscard, The Wall Street Journal, 21 Kasm 2002. 6 Necati Doru, Bu Tempoyla Avrupa Yolu!, Sabah, 1 Aralk 2002.

gereklemesi durumunda Avrupa Birlii yesi ulus devletlerin ulus devletkimlikleri zayflayarak, federal yaplara dnecekler, blgeler AvrupasAvrupa Birleik Devletlerinin temelini oluturacaktr. Bu projede ABgelecekte ABDye meydan okuyacak bir sper g olaraktasarlanmaktadr. Bu projeyi destekleyen baat gler Fransa ve Almanyafarkl k noktalarndan hareket ile ayn noktaya ulamaktadrlar. Fransa,II. Dnya Savann bittii gnden bu yana ABDnin hegemonik konumunukabullenememi ve bu konuma kar Avrupann Fransann nderliindebir araya gelerek denge oluturmasnn yollarn aramtr. Paris, bugnkendisini bu hedefe en yakn olduu noktada grmektedir. Paristenkaynaklanan youn anti-Amerikanizm, Fransz devlet adamlarnnAlmanyann Avrupa Birleik Devletleri iinde ele geirebilecei hegemonikkonumu imdilik gzard etmelerine neden olmaktadr.

te yandan AB, Almanyann sper g olma politikalarna zellikle ikiAlmanyann birlemesinden sonra etkili bir art olmutur. AB kasasna enfazla kaynak aktaran ve ABnin ekonomisi en gl lkesi olan Almanyabirletikten sonra kazand politik bilinle, Fransann yanstt anti-Amerikanizmi gstermeden konformist bir izgide ancak niha hedefasndan Fransa ile ayn politik hedefe ilerlemektedir.

ngiltere, talya ve spanya gibi lkeler farkl bir AB projesinisavunmaktadrlar. Bu projede AB, ulus devletlerin varlklarn srdrdkleri,Brkselin merkez gcnn zayf olduu, konfederal yapya sahip birserbest ticaret blgesi olarak gelimesini hedeflemektedir. Bu projeyegre, AB bir sper ekonomik g olmay hedeflemekle birlikte, kreselpolitik ve asker emellere sahip olmayacak ve ABDye meydan okumaydeil, onun asker-politik patronajn kabul edecektir.

Trkiyede gndemden bilinli olarak uzak tutulmaya allan farkl ABprojeleri dnya basnnda gndelik bir tartma konusu olmutur. JohnOSullivan, Trkiyenin ABye girememesi durumunda Washingtonun ABdnda kalan baz Orta ve Dou Avrupa lkeleri ve Trkiyeyi iine alanTAFTAy nerebileceini syledikten sonra, TAFTAnn, Trkiyenin ABye


8

etmeyecei, ederse Trkiyenin baka hangi alanlarda AB talepleri ile karkarya kalaca konusunda, bir belirsizlie doru ilk ancak nemli admlaratmtr ve Kopenhag sonrasnda da belirsizlie admlar atlmaya devamedilmektedir.

Oysa, Trkiyenin kendi kurulu esaslarn deitirirken yapmasgereken en nemli i, iine girmek istedii ulus st yapnn, Trkiyeyiiine alp almaya hazr olup olmadn sorgulamaktr. AB lobisinin deiikunsurlar, bilinli olarak, her birisi kendi zel nedenleri ile, bu sorununsorulmas ve tartlmasnn nne gemilerdir. Ancak, AB Uyum Yasalarktktan sonra, AB lobisinin basn-yayn kolu, ABnin 13 Kasm KopenhagZirvesinden, Trkiye iin bir takvim kamayabilecei konusunda, Trkkamuoyunu hazrlamaya balamtr. 3 Austos 2002den nce, ABkurumlar iinden gelen ve Trk toplumunun yanl bir beklenti iinesokulmamas gerektii eklindeki uyarlar ancak 5 Austostan sonra Trkbasn sayfalarnda yer almaya balamtr.

te yandan, AB, aday lkelere kar drst davranarak, KopenhagKriterleri erevesinde, aday lke kendisine den ykmllkleri yerinegetirmi bile olsa, adayn ABye tam ye olmas, AB iinde politik,ekonomik ve/veya sosyal sorunlara yol ayor ise, adayn tam yeliiningereklemeyeceini aklamtr.7

Bu almann konusunu Avrupa Birlii iinde gerekleen iki farklAvrupa Birlii projesinin nda Trkiye-Avrupa Birlii ilikilerinin gelimeekseninin analizi oluturmaktadr. AB iinde arpan projelerden birisiAlman-Fransz ekseninin Hollanda ve kuzey Avrupa lkeleri ile birliktesrdrd AByi federal yapl, sper g kimlikli bir Avrupa BirleikDevletlerine dntrlmesi hedefidir. Bu proje Yunan-Roma-Hristiyankltr kimlii zerinde ykselen ve Avrupa Birleik Devletlerinin kimliktemelini oluturan ortak bir Avrupa kimliini hedeflemektedir. Bu projenin


7

7 Kopenhag Kriterlerinin metni iin bkz. Avrupa Komisyonu Trkiye Temsilcilii Web Sitesi:http://www.deltur.cec.eu.int/kriterler.html, 12 Haziran 2002.

Savandan sonra iki kutuplu olarak yaplanan dnyada, 16. yzyldan buyana dnyann politik merkezini oluturma niteliini kaybeden BatAvrupann tekrar kresel bir g merkezi hline gelmesi abasnn politik,asker, ekonomik ve kltrel rndr. Bugn 15 devletten oluan ve 2002Kopenhag Zirvesinde 10 lkenin daha tam yelik yolunu aan AB, gelecekalt yl iinde gerekletirecei ikinci byk genileme ile ve nmzdekiyllarda Bulgaristan ile Romanyay da iine aldktan sonra 27 yeyeulaarak Avrupa ktasnn byk bir blmn kapsayacak, 480 milyonuaan bir nfusa sahip olacaktr. AB, hlen dnya ithaltnn % 21ini, dnyaihracatnn % 20sini gerekletirerek dev bir ekonomik g hline geldiiniortaya koymutur.

Bu, tarihin grd en hrsl ve en hzl ilerleyen siyasal projelerindenbiridir. Byle byk projelerin getirileri byk olaca gibi riskleri vezorluklar da ayn derecede byk olacaktr.

Ancak, AByi sadece iki kutuplu dnya dzenine Avrupann 2. DnyaSava sonrasnda verdii cevap olarak grmek onun felsef ve tarihseltemelini grmezlikten gelmek, AByi reel polit ik dzeyde fazlabasitletirmek olur. Oysa Avrupa, Roma mparatorluunun yklmasndansonra hep Pax Romanann aray iinde olmutur.

Romann yklndan bu yana, Avrupa ktasnda byle bir birlikoluturulmas birok kez denenmitir. Victor Hugo, Immanuel Kant gibiinsanlk kltrnn nemli dnm noktalarn oluturan dev entelektellerinsavunduu bu gr, arlmann Kutsal Roma Cermen mparatorlu-undan sonra, gerekletirmeye en ok yaklatranlar Napoleon ve Hitlerolmulardr. Fakat hibir giriim, 20. yzyln ikinci yarsndaki AB giriimikadar baarl olmamtr.

Bu anlam ile AB, Roma mparatorluunun paralanmasndan veyklmasndan bu yana, Avrupann Kzlelmas olan birleik Avrupanngereklemesini temsil etmektedir. ABnin bir sper g hline gelmesisreci, 11 Eyll sonrasnda daha da hzlanma ihtiyac duymaktadr.


10

alnmamasnn bedeli olacan belirtmektedir. Ancak OSullivann utespiti daha da ilgintir: Trkler asndan TAFTA, NATOnun ekonomikhem de Bat yanls eilimini glendirir. Amerika ise, AB yelii ya dagenileyen TAFTA araclyla Trkiye Batda kalsn ya da kalmasn,gelecekteki mcadelerinde baka bir mttefik kazanmtr. Radikalslmclara kar mcadele iin mi? Evet ama ayn zamanda Franszlarnhakl olarak ngrd gibi, gelecekteki ABD-AB mcadelesi iinde.8

Eldeki btn mevcut veriler, AB iinde arpan iki farkl projedenAlman-Fransz projesi olan federal merkezli Avrupa Birleik Devletleriprojesinin mcadeleyi kazanacan gstermektedir. nk, Almanya veFransann birlikte AB iinde oluturduklar ekonomik-politik blok,ngilterenin ncl yapt konfederal izgiyi savunan devletlerden okdaha etkin ve gl bir pozisyona sahiptir. Ayrca gz nnde tutulmasgereken bir husus da ABnin gelecei ile ilgili byk projeleri olmayanuluslarn da deiik mill karlarndan dolay Trkiyenin AB tam yeliinemuhalefet ettikleri ve grnr bir gelecekte de bu muhalefetlerine devamedecekleridir. rnein Orta ve Dou Avrupa lkeleri Almanyaya, Trkiyeile kstl AB kaynaklarn paylamamak iin bask yapmaktadrlar. sve,Danimarka, Finlandiya; aday lkeler olan Estonya, Litvanya ve LetonyannTrkiyeden nce AB tam yesi olmas gerektiini savunmaktadrlar.9

zetle, AB iindeki farkl mega projeler ve farkl taktik ulusal karlarTrkiyenin AB tam yeliinin nndeki engellerdir.

I. Olumakta Olan Sper G Avrupa Birlii ve Temel SorunAlanlar

Bu noktada sper g olma mcadelesi veren ABnin ne olduununtespiti ile konuyu incelemeye balamak faydal olacaktr. AB, 2. Dnya


9

8 The Washington Times, 26 Kasm 2002.9 Zlfikar Doan, Trkiyeye AB Randevusu, taaa 2004te Dublinde Finansal Forum, 12 Eyll

2002 ve Faruk en, Kopenhagda Umut Yok, Finansal Forum, 27 Eyll 2002.

tezini destekleyen Prodi, Trkiye ile geri dnlmez bir srece girilmesi iinerken olduunu syledikten sonra, AB iin federal bir anayasa taslansavunmu ve ABnin sper bir gce dnmesi gerektiini sylemitir.12

Sper g Avrupa projesi hlen devam eden bir projedir ve Trkiyeyetam yelik grmeleri iin tarih verilse de bu proje direnmeye devamedecektir. Sper g Avrupa projesinin nndeki Trkiye engelinin dndaamas gereken dier zorluklar ise u balklar altnda toplanabilir:

a) Ekonomik Zorluklar, b) Politik-Kurumsal Zorluklar, c) Kltrel-Toplumsal Zorluklard) Jeopolitik Zorluklar

Btn bu zorluklar, AB tarafndan ABnin hem anlaml bir siyasal yap,hem de jeopolitik bir g olabilmesi iin, almas gereken zorunluluklardr.nmzdeki 20 sene iinde bu sorunlar ABnin temel ura alanlarnoluturacaktr.

I.1) Ekonomik Zorluklar

AB nmzdeki alt yl iinde, 2008e dein gerekletireceigenileme ile btn Orta ve Gney-Dou Avrupa alann AB pazarnn birparas hline getirerek, cidd bir jeopolitik bymenin yannda nemli birpazar bymesi gerekletirecektir. Ancak, bu genilemenin ilk dnemdekiekonomik maliyeti, ekonomik getirilerinden ok daha fazla olacaktr. nkAB pazar ile btnleen yeni pazarlar, her anlamda, AB ekonomisinin okgerisindedir ve Brkselin ncelikli hedefi, bu pazarlarn AB pazarnn gerikalan blmleri ile btnletirilmesi ve AB lkeleri seviyesine yaklatrlmasolacaktr. Bu, anlaml bir ekonomik entegrasyonun gereidir.


12

ABnin genileme, kurumsal derinleme ve sper bir gce erimesreci hzlandka, AB iindeki farkl, AB projeleri arasndaki mcadele deyounlamaktadr.

AB yetkilileri tarafndan ina hlinde olan bir sper g eklindetanmlanan AB, nmzdeki 20 ylda, sper g olma yolundakimcadelesinin en nemli aamalarndan birisine girecektir. ABnin birsper g olabilmesi, federal bir yaplanma srecine girmesine, siyasbtnlemesini gerekletirmesine, gelimi bir Avrupal siyas-toplumsalkimliini ina etmesine, buna bal olarak kan vergisi demeye hazr birAvrupa ve Avrupal oluturmay baarmasna baldr.10

Ancak, ABnin federal bir politik yap erevesinde sper bir devletedoru ilerlemesini durduracak, hlen izledii federaleme izgisini radikalbir ekilde deitirecek bir gelime de Trkiyenin ABnin tam yesiolmasdr. Bu durumda, AB iin federalleme sreci sona erecek ve ABpolitik bir sper g olma iddiasn terk ederek, gelimi bir ekonomikblge, konfederal bir sre olmann tesine geemeyecektir. T. G. Ash, buiki farkl polit ik projenin zn ve Trkiye i le balantsn yleanlatmaktadr: Boaziinin kaplarnda iki gl mantk atmaktadr:Birlik mant ve bar mant. Eer Avrupa projesi ile, sper g olmatalepleri olan i btnlkl bir politik yap oluturulmaktan bahsediliyorsaBoaziinin bu yakasnda durmalyz; en azndan bir on yl daha. Amademokrasiyi, insan haklarna saygy, zenginlii ve bylece dnyann entehlikeli blgesinde bar ansn gelitirmenin acil olduunudnyorsak, byk admlarla bu kpry gemeliyiz.11

Trkiyenin AB yeliinin atan federal ve konfederal AB projelerinene kadar bal olduunu, 5 Aralk 2002de AB komisyonu BakanProdinin yapt aklama bir kez daha ortaya koymutur. Federasyon


11

10 Kan vergisi, bir lkenin yurttalarnn o lke iin savamalar, lmeyi ve ldrmeyi gzealmalarn ifade eder.

11 Timothy Garton Ash: A Bridege to far, The Guardian, 14 Kasm 2002. 12 Dnya, 6 Aralk 2002.

toplamnn yzde 62,9u, milli gelir toplamnn yzde 43, yzlmtoplamnn ise yzde 70,9u boyutlarnda bir lkedir. zetle, Trkiye AB iinok byk bir lkedir.13

1981de 8 milyonluk Yunanistan iine alnca, spanya ve Portekizinyelik bavurusunu, 1983te Yunanistan ekonomisinin getirdii yktendolay kabul etmeyerek 1986ya kadar geciktirmesi, bugn 115 milyon in-san iine aldktan sonraki ekonomik yaps 1980lerle karlatrlamayacaklde bym olsa bile, ABnin zorlanacan gsteren tarihsel birparametredir.


14

AB nmzdeki genileme sreci sonucunda iine alaca ve ortalamakii bana den mill geliri 5.600 Dolar olan yeni yelerin 24.000Amerikan Dolar olan AB ortalamasnn da altnda bulunan 10.000Amerikan Dolar seviyesindeki Yunanistan ve Portekiz seviyesine karmakiin bile olduka fazla mal kaynaa ihtiya duymaktadr. Eski sosyalistdevletler olan bu lkelerin eskimi alt yaplarndan Polonyada olduu gibinfusun %25ini kyllerin oluturmasna dein uzanan sorunlarnalmas, AB iin bile stesinden kolaylkla gelinebilecek bir sorun deildir.nk sz konusu olan, 115 milyon insann ABye katlmdr.

Aadaki tabloda 2004-2008 srecinde ABye tam ye olacak lkelerinbaz temel gstergeleri verilmitir.

Bu tablonun incelenmesinden ortaya kacak sonu, 2004-2008dneminde Trkiyenin coraf olarak nerede ise iki kat byklnde biralann ve Trkiyenin nfusundan % 70 daha fazla bir nfusun AByegireceidir. Daha ak bir ifade ile, Trkiye 12 aday lkenin nfus


13

13 (S/A) Cumhuriyet, 27 Aralk 2002.

Kaynak: Eurostat

Nfus Yz GSYH 2000 Kii Bana 1 Ocak 2000 lm (milyar ) den

(1000) (km2) GSYHBulgaristan 8.191 110.971 13,0 5.400Kbrs 755 9.251 9,5 18.500ek Cum. 10.278 78.866 55,0 13.500Estonya 1.439 45.227 5,5 8.500Macaristan 10.043 93.030 49,5 11.700Letonya 2.424 64.589 7,7 6.600Litvanya 3.699 65.300 12,2 6.600Malta 388 316 3,9 11.900Polonya 38.654 312.685 171,0 8.700Romanya 22.456 238.391 40,0 6.000Slovakya 5.399 49.035 20,9 10.800Slovenya 1.988 20.273 19,5 16.100Trkiye 70.000 769.604 217,4 6.400

sizlik 25 ya Toplam Kadn stihdamn Sektrel Oran altndakilerin stihdam stihdam Dalm 2000 (%)2000 sizlik Oran Oran Oran Sanayi (%) 2000 1999 1999 Tarm ve Hizmet

(%) (%) (%) naatBulgaristan 16,2 33,3 40,8 36,8 9,0* 34,2* 56,7*Kbrs 4,9 10,5 67,3 52,8 9,2 21,0 69,8ek Cum. 8,8 17,0 55,5 46,7 5,2 33,9 54,8 Estonya 13,2 23,7 52,3 46,6 7,0 34,7 58,3Macaristan 6,6 12,3 45,9 38,9 6,5 33,8 59,8Letonya 14,2 21,4 50,2 43,3 14,4 26,8 58,7Litvanya 15,6 27,5 55,3 49,9 18,4 27,4 54,2Malta 6,5 11,2 44,7 25,4 1,7 33,0 65,2Polonya 16,3 35,7 49,6 42,9 18,7 31,1 50,3Romanya 7,0 17,8 60,9 55,4 45,2 25,8 29,0Slovakya 6,9 36,9 49,7 43,4 6,9 37,3 55,8Slovenya 6,6 16,4 53,6 47,6 9,6 37,7 52,7Trkiye 6,6 13,2 48,9 24,3 34,9** 24,6** 40,5**AB 8,2 16,2 62,3 52,8 4,3 28,9 66,8

Kaynak: Eurostat* 1999 verileri; ** ISIC snflandrmasna gre hesaplanm veriler.

STHDAM

on lkenin alaca paraya eit olan bir mebla, 20 milyar Euro alacanileri srmtr. AB komisyon szcs bu rakam yalanlad ise de ABnin bukonuda bir aratrmasnn olmadn belirtmitir.17

Ayrca, genileme tarihi yaklatka, maliyetinin de bykl ABlkelerinde sorunlara yol amaktadr. Hl, genilemenin getireceimaliyetin nasl paylalaca konusunda bir mutabakat salanm deildir.Komisyonun Ocak 2002de yaynlad rakamlara gre, 2004 ile 2006arasnda, girecek 10 lke iin dnlen maliyet 41 milyar Eurocivarndadr.18 Bu plna gre, ABye girecek lkelerin iftileri ilk on yl,dier AB lkelerinde iftilere verilmi bir hak olan dorudan demenintamamna sahip olamayacaklardr. Bu on yl iinde, ilk defasnda %25iolmak zere, kademeli bir gei dnemi uygulanacaktr.19 Bu uygulama,mevcut yelerin karlarn n plna alarak yaplm grnmekle birlikte,gerek hi de yle deildir. nk, ABnin mevcut yeleri iinde, genelnfusun tarmda istihdam edilen blm ancak % 4,3lk bir kesimi tekilederken, bu oran aday lkelerde ortalama % 14,36ya kmaktadr. Hatta,Polonyada bu oran % 25e ulamaktadr. Genilemenin Ortak TarmPolitikas (OTP) kaynaklar zerinde byk bir bask yarataca aktr.Trkiyede ise nfusun % 34,9u hl tarm sektrnde faal grnmektedir.Esasen, uzun bir sreden bu yana, AB iinde fonlarn kaldrlma-s/azaltlmas tartmalar devam etmektedir. zellikle fonlara byk katkyapan lkeler, fonlara yaptklar katklarn ekonomileri zerinde oluturduuyklerden bir an nce kurtulmak istemektedirler. zerinde durulmasgereken dier bir husus da, daha istikrarl, gl ve birleik bir AByeancak finansal istikrar salam bir ekilde gidilebilecei gereidir.


16

Yukardaki istihdam tablosunun incelenmesi bile, ABnin birinci ve ikincigenilemeden sonra karlaaca zorluklar ortaya koymaktadr. stelikAB ekonomileri uzun sreden beri ciddi bir toparlanamama skntsiindedir. ABnin en byk ve gl ekonomisi olan Almanyada isizlikrekor dzeydedir. Almanyann da dahil olduu AB lkesi devlet btelerinidzene sokaca umulan yapsal reformlar gerekletirme konusundayelerin henz barsz grnmektedir. AB lkeleri tek para sisteminegeiin tesinde yapsal reformlar gerekletirememelerinin oluturduuskntlar yaarken, Trkiyenin AB zerinde yarataca ekonomik baskyakimsenin ihtiyac yok.14

Katlmn ABye getirecei ekonomik yk gstermek asndan, 2004-2008 arasnda gerekleecek olan tam yelikler sonucunda, AB yurttalar-nn kii bana den milli gelir ortalamasnn %13 orannda azalacanifade etmek bir baka nemli veri olacaktr.15 Yaplan almalarda, sadecebirinci dalgada ABye tam ye olacak 10 lkenin ABye maliyetinin, 25yenin toplam GSMHsinin % 13-14 civarnda olaca ileri srlmektedirki, bu takriben 1,3 trilyon Euro civarndadr.16 AB, yeni katlan 115 milyoninsann ekonomik kalknmasnda belirli bir aamaya gelmesi iin 10-12sene arasnda bir sreye ihtiya duyacaktr. Bu 2018-2020 anlamnagelmektedir. Bu sre iinde Trkiyenin ABye girmesi, Brksel iinekonomik adan hi rasyonel deildir. nk ABnin bu aamada,Trkiyenin tam yeliinden hibir kazanc olmayacak; aksine bu giri ABkaynaklar zerinde baz aratrmaclara gre ilk be ylda 50 milyar ABDDolarna kan ek bir yk oluturacaktr. te yandan Alman CDUmilletvekili Elmar Brok Trkiyenin ABye tam ye olur olmaz yeni ye olan


15

14 Ercan Mumcu, Veriler yi, Beklentiler Kt, Hrriyet, 6 Aralk 2002.15 More funds needed for regions in enlarged Europe, EUobserver:

http://www.euobserver.com/index.phtml?aid=6165, 7 Mays 2002.16 Bkz. Christian Keuschnigg, Mirela Keuschnigg ve Wilhelm Kohler, Eastern Enlargement to the

EU: Economic Costs and Benefits for the EU Present Member States?, Final Report on StudyXIX/B1/9801, Eyll 1999; More funds needed for regions in enlarged Europe, EUobserver:http://www.euobserver.com/index.phtml?aid=6165, 7 Mays 2002; Deutsche Bank Research,EU Enlargement Monitor, Central and Eastern Europe, 17 Nisan 2002.

17 Sabah, 30 Kasm 2002 ve Die Welt, 30 Kasm 2002.18 Commission of the European Communities, Communication from the Commission:

Information Note Common Financial Framework 2004-2006 for the Accession Negotiations,30 Ocak 2002, SEC (2002) 102 final.

19 Limited manoeuvre for candidates on agriculture, EUobserver: euobserver.com/index.phtml?aid=5911&sid=9, 16 Nisan 2002; Agriculture ministers start debate on enlargementand CAP reform, Euractive: http://www.euractiv.com/cgi-bin/cgint.exe/687811-714?1100=1&204&OIDN=1502988&temp=obj7prt, 19 ubat 2002.

I.2) Politik-Kurumsal Zorluklar

AB bugn ekonomik bir dev, fakat politik bir ccedir. Ancak, ABzellikle de Fransa ve Almanya bu konumdan hzla kurtulma abasiindedir. nk ABnin hedefledii byk g olma istei, ekonomikgcn tesinde bir politik irade gerektirmektedir; yani ekonomikbtnlemenin salad gcn politik topluma tanmas gerekmektedir.AB bu amala 1991de gerekleen Maastricht Zirvesinden sonra bykbir hzla ekonomik ve ticar btnlemeyi derinletirirken, bu btnlemeyisiyas ve asker alanlara da tamtr.

Ancak bugn AB, sk sk dile getirdiimiz gibi bu politik-asker iradeyinasl oluturacann savan vermektedir. AB iindeki Almanya, Fransagibi lkeler federasyon yanls politikalar izlerken, ngiltere ise ABninfederasyon deil konfederasyon olmasn desteklemektedirler. zetle, ABnmzdeki dnemde nasl bir sper g olacann kararn vermekzorundadr. Federasyon, ABnin nnde sper g yolunu hzla aarken,konfederasyon sper g srecini byk lde ortadan kaldracaktr.

Elbette sorun sadece ABnin nasl bir sper g olaca ile snrldeildir. Bunun tesinde AB yesi lkelerin ulus devlet olarak menfaattanmlamalar devam etmektedir ve birok AB yesi lkenin menfaatleriarasnda farkllklar mevcuttur. Bu farkllklar, bir yandan politik-kurumsalyaplanma srecini zorlatrrlarken, te yandan ABnin bir sper golmas srecinde almas gereken bir sorun tekil etmektedirler.

AB, Avrupann Gelecei Konvansiyonu erevesinde, 21.yzyldabyk g olmak, yani ortak politik-asker iradeyi daha kolay ve etkinkullanabilecek bir politik ereve aray iindedir.

Konvansiyonun sonucunda ortaya kacak politik-anayasal ereveninyaama geirilmesi ise bir baka sreci gerektirecektir. Bu sre hi dekolay olmayacaktr. 27 devletin yaplar yeni bir anayasal-politik sreciniinde yeni bir yapda oluacaktr. Bu aamay, oluan kurumlarnderinlemesi sreci izleyecektir. Btn bunlarn bir sre gerektirecei


18

Bundan dolay, Almanya, Fransa, talya gibi lkeler byyen bteaklarn kapatmak zere almaktadrlar.20 Bu da lkelerin nmzdekiyllarda fonlara daha az para transfer etmeleri anlamna gelecektir.

te yandan, Trkiyenin ABye katlm durumunda, ABnin OTPkaynaklar zerindeki basks olaanst derecede artaca iin, ne yeni neeski yeler byle bir katlm arzu etmeyecektirler. Ancak, yukardadeinilen, yeni katlacak aday lkelere yaplacak kstlanm tarm destekteklifi bile, ne Almanya, ngiltere, Hollanda, sve ve Avusturya gibi paraydeyen devletleri, ne de aday lkeleri memnun etmitir. Paray aktaranzengin AB lkeleri, genileme iin kar lan miktar ok yksekbulmulardr.21 Ayrca, yeni girecek lkelerin iftilerine denecek kademelidorudan demeye de yukarda ismi saylan lkeler itiraz etmektedirler.22

te yandan Komisyonun bu kademeli plnna ve serbest ii dolamnayedi yllk bir gei dnemi koyma tasarsna aday lkeler gl bir ekildeitiraz etmekte ve eit artlarda ye olmak istemektedirler.23 Dolaysyla,genilemenin maliyeti konusu hl byk bir sorun olarak karmzdadurmaktadr.24

Trkiye pazar zaten Gmrk Birlii erevesinde, siyasal ve hukuksaladan bir smrge belgesi nitelii tayan bir anlama ile AB pazarnaeklemlenmi durumdadr. Yani, AB iin Trkiyenin nmzdeki 25 yliinde tam yelii ekonomik olarak rasyonel deildir.


17

20 BusinessWeek, 3 Haziran 2002, s.20.21 France and Germany argue enlargement budget too high, Euractive:

http://www.euractiv.com/cgi-bin/cgint.exe/687811-714?1100=1&204&OIDN=1503124&temp=obj7prt, 15 Mart 2002.

22 Direct farm payments to candidate countries under fire, Euractive:http://www.euractiv.com/cgi-bin/cgint.exe/1439041-166?targ=1&204&OIDN=1503351&-home=search, 30 Nisan 2002.

23 Candidate farmers upset with EU offer, EUobserver: http://www.euobserver.com/index.phtml?aid=5891&sid=9, 12 Nisan 2002; Candidate countries demand equal treatment,Euractive: http://www.euractiv.com/cgi-bin/cgint.exe/826628-452?1100=1&204 &OIDN=1503461&temp=obj7prt, 23 Mays 2002.

24 Daniel Gros, Who wants to pay for enlargement?, CEPS (Centre for European PolicyStudies) Web Sitesi: http://www.ceps.be/Commentary/April02/pb-22.php, 28 Nisan 2002.

I.3) Kltrel-Toplumsal Zorluklar

Bu corafyann demografik yaplanmasna baktmz zaman, hlen377.792.670 kiiden oluan AB nfusunun birinci genileme sonunda423.420.967ye ulaacan grmekteyiz. AB nfusu, ikinci genilemesonucunda 453.628.782ye ulaacaktr. Bu nfus ya ortalamas asndanincelendiinde ABnin ABD, Japonya, Rusya Federasyonundan daha iyikonumda olduu grlecektir. Keza, yetimi insan kalitesi asndanincelendiinde de AB nfusu dnyann en kaliteli nfusu olarak grlebilir.Ancak bu veriler, AB demografisini sorunsuz hle getirmemektedir.

Kltrel adan incelediimizde, AB, tarihte ancak eski Romann veyayakn tarihte eski Sovyetler Birliinin sahip olduu bir kltrel heterojenliibnyesinde barndrmaktadr. stelik, eski Roma ve Sovyetler Birliindendaha anssz olduu bir yan vardr ki, o da bnyesindeki farkl kltrlerinhlen 15, ilk genilemeden sonra 25, ikinci genilemeden sonra 27 ulusdevlet kalb iinde var olmasdr. Bu anlamda Pax Romana ve Sovyetinsan yaratma abalar ile karlatrldnda, homopolitikus erevesindeortak Avrupal veya Avrupa Birliklilik kimliini oluturmak ok daha zorolacaktr. nk, ulus devlet kalplar iinde gelimi bulunan ulusalkimliklerin, AB gibi yeni bir siyasal kimlik gerektiren siyas yapnn gerekleridorultusunda kimlie dnmesi uzun bir zaman gerektirecektir. Busrete, elbette mill devletlerin ideolojileri ve ideolojinin temelini oluturaninan ve tarih sistematii sarslacak, yeniden yorumlanacaktr. Ulusalkimlik ve ulusuluk zerine yazdklar ile tannan Anthony Smith'e gre,ulusal kimlik, etnik cemaatin derinlerde bulunan aidiyet duygusundankt iin gldr; ancak bir Avrupal kimlii yzeyseldir vetopluluklarn psikolojilerine nfuz edecek etkiyi tamaz.28


20

aktr. Federal-konfederal zm yaklamlar her platformda almayadevam etmektedir. Mesel, Komisyon Bakan Romano Prodi, 22 MaystaAvrupa Parlmentosunda yapt konumada, daha ok entegre olmu ved politikasnda dahi tek bir azdan konuan bir AB ileri srerken,Komisyonun D likilerden Sorumlu Komiseri Chris Patten, Prodiyekatlmadn; ABnin daha ok ulus devlet pozisyonunda devam etmesigerektiini ileri srmtr.25

Bu sre devam ederken, Trkiye gibi nfus yapsnn verdii gledemokratik mekanizmalarda gl bir temsil yetenei elde eden bir ye,AB iindeki demokratik sreci nereye gidecei belli olmayan bir ekildezellikle de konfederal zme doru etkileyebilir. Oysa bu sreci mmknolduunca istikrarl bir ereve ile kapamak isteyen Brkseldekifederalistler Berlin ve Paris asndan Ankara tercih edilecek bir ortakolamayacaktr.

Ayrca, kurumsal sorun yalnzca federalizm veya ulus devletilikdeildir. Genileyen ABnin neye benzeyecei sorunu da yaanmaktadr.Genileme ile birlikte AB iinde merkez-evre lkelerinin oluabilmeihtimali hayli yksektir. Ayrca, ok vitesli Avrupa veya ok geometriliAvrupa denilen Avrupa da esasen yava yava ortaya kmaktadr. Bununen belirgin iaretlerinden birisi de Avrupa Komisyonunun 22 MaystaABnin geleceine ilikin hazrlam olduu raporda grlebilir.26 Bu durumhl ABnin gelecekte nasl bir ekil alacann belirsizl iinigstermektedir.27


19

25 Romano Prodi, a desperate integrationist, The Economist, Cilt 363, Say 8274, 25 Mays2002, s. 54; Prodi and Patten at odds over foreign policy plan, EUobserver:http://www.euobserver.com/index.phtml?aid=6457&sid=9, 30 Mays 2002.

26 Commission of the European Communities, Communication from the Commission, A Projectfor the European Union, 25 Mays 2002, COM (2002) 247 final.

27 Andrew Moravcsik (der.), Centralization or Fragmentation? Europe Facing the Challenges ofDeepening, Diversity, and Democracy, New York, Council on Foreign Relations Press, 1998.

28 Anthony D. Smith, Europe versus the Nation?, The New Federalist, Cilt 5 (6), s.8; Ayrca bkz.Anthony D. Smith, National Identity and the idea of European Unity, International Affairs, Cilt68, Say 1, ss. 55-76; Anthony D. Smith, A Europe of Nations- or the Nation of Europe?,Journal of Peace Research, Cilt 30, Say 2, ss. 129-135; Cris Shore, Building Europe: TheCultural Politics of European Integration, Londra, Routledge, 2000; Avrupa kimlii konusundaeletirisel bir yaklam iin bkz.: Deniz Altnba Akgl, i Bo Bir Kavram: Avrupa Yurttal.

adan, Avrupann eitli tekileri olmu olsa da, Mslman Trkler,Iver B. Neumannn ifadesiyle Avrupann en nemli tekisi olmutur.31

Gerekten de Avrupal kavramnn ortaya ilk k da yine bir Mslmanhalk ile Araplarla 732de spanya-Fransa corafyasnda karlalnca ktunutulmamaldr.32 Ancak, Avrupa zerinde Trklerle karlamann etkileriok daha ar olmutur. Avrupa kimliinin olumasnda btnletirici roloynayan farkl kimlik tehdidi, esasen Araplarn spanyaya kmas ilebelirgin hle gelmitir. 732 yl nda Mslmanlarn spanyadakiegemenliine son verecek olan Tours savanda, Romano-Gallik glerinitanmlayan kelime Europeenses idi.33 Bu tanmlama, AvrupallarnSarazen olarak niteledikleri Mslmanlara kar hal seferleri iletekrardan gndeme gelecektir. Sarazen ya da "Kfirlere" bir Hristiyanittifak, Hichem Djat tarafndan Avrupa iin medeniyet okulu olaraktanmlanmtr.34

Ancak, Avrupa kolektif kimliinin olumasnda asl amil OsmanlTrkleridir. Neumannn ifade ettii gibi, Osmanl mparatorluununkurulmasyla birlikte, Sarazenin yerini Osmanl Trk alyor. Sarazen,Carolingion Avrupasnn var oluunda var ise, Osmanl Trk de modernAvrupa devletler sisteminin yaratl nda teki olarak vardr.35

Amsterdam niversitesi'nde "Avrupa Kltr Tarihi" profesr olan Pimden Boere gre, 1453'te "Konstantinopol'n d byk bir dnmnoktasdr." Ykselen Trk tehdidi karsnda, ortak bir Avrupa fikriyounlamtr ve Hristiyanlk ile Avrupa fikri iice gemitir.36 stanbulun,


22

Ancak, AB kimlik krizi srecini ama konusunda avantajlara sahiptir.AB yesi lkelerin tamam Hristiyan kltr dnyasna mensupturlar.Ortodoks Yunanllar dnda Katolik ve Protestan mezheplerinin hkimiyetivardr. Kendi ilerinde yaptklar savalarn oluturduu ortak bir deerlersisteminin gelimesine yardmc olan bir Avrupa tarihi mevcuttur. Btnbunlar yeni Avrupa siyas kimliinin inasnda rol oynayacak olumlu kltreln koullardr. rnein, bu konuda, Aydnlanmann en nemlidnrlerinden Voltaire (1694-1778)in duruu nemlidir. Voltaire, kiiselolarak Hristiyanlkla aras pek ho olmamasna ramen, HristiyanAvrupann ortak kltrel yapsndan bahsetmektedir. Ona gre, Avrupa,iinde birok mezhep savalar olmu ve bu konuda ok kan akmolmasna ramen, Hristiyan Avrupa bir rpublique littraire olarakortaya kmaktadr. Filozofa gre, Avrupa iindeki btn farkllklararamen, ngilizler, Almanlar ve Franszlarn hepsi Leidena tahsilegitmekteler.29

Trklerin ABye girmesi bu grece trde jeokltrde bir yabanc vcutreaksiyonu yaratacaktr. Bunun nedeni standart bir Avrupann Trkiyeyekar sahip olduu tarihsel nyargdr. Bir ngiliz gazetesinin ifadesi ile,Trkiye yzyllardr, Avrupada kt olan her ey iin kullanlacak mnasipbir metafor oldu.30 Trkler, tarihsel perspektiften bakldnda varlklar ileAvrupa kimliinin olumasna yardmc olan teki olmulardr. Avrupalne olmadn yani Trk olmad sylerek ne olduunu yani Avrupalolduunu bulmutur. Trkiyenin, zaten kltrel alt yapdaki trdelieramen, byk bir heterojenlie sahip olmann dinamikleri ile mcadeleedecek olan ABye getirecei kltrel-toplumsal maliyet, bu aamadakaldrlabilecek trden deildir.

Trkler, zellikle de Seluklu ve Osmanl Trkleri, Avrupa kimliinintarihsel olarak olumasnda teki pozisyonunda olmutur. Tarihsel


21

29 Pim Den Boer, Europe as an idea, European Review, Cilt 6, Say 4, Kasm 1998, ss.397-398.30 (17/A) The Spectator, 16 Kasm 2002.

31 Iver B. Neumann, Uses of the Other: the East in European Identity Formation, Minneapolis,University of Minnesota Press, 1999, s.39.

32 Gabriel, Fragniere: AB Trkiyeyi Dlamal, Radikal, 5 Aralk 2002.33 Denys Hay, Europe: the emergence of an idea, Edinburgh, Edinburgh University Press, 1966,

s. 25.34 Hichem Djat, Europe and Islam, Berkeley, University of California Press, 1985, s.109. Bu

konuda farkl bir deerlendirme iin bkz. Paul Rich, European identity and the myth of Islam:a reassessment, Review of International Studies, Cilt 25, Say 3, 1999, s.435-451.

35 Neumann, a.g.e. s.43.36 den Boer, a.g.m. s. 397.

farkl bir medeniyeti temsil ettii iin AB iinde yerinin olmadnaklamtr. imdilik bu aklama unutulmu gibi grnse de, HristiyanlarDemokratlarn, zellikle Almanyada glenmeleri ile bu sorun yenidengndeme gelecektir. Nitekim, Almanyada Eyll 2002de yaplan seimlerncesinde, en byk favori aday olarak grlen Edmund Stoiber,Trkiyenin adayln pheye drecek yorumlarda bulunmutur.Stoibere gre, ABnin genilemesinin bir snr olmal ve bu Trkiye-Iraksnr olmamaldr. Eer Trkiye ABye girerse, Fasa ve Tunusa nediyeceiz? sorusunu gelecein Alman anslyesi sormaktadr.40 Bukonuda nl uluslar aras ilikiler profesr Barry Buzan, Trkiyenin Batl(Western) deil, Westernistic bir lke olduundan bahseder.41

stelik, Trkiyenin fazla ve fazla olduu kadar hzla artan nfusu AByelerini cidd bir ekilde rktmektedir. 2025te AB nfusu, 2008densonra byme yapmama kayd ile, 481 milyon, Trkiyenin nfusu ise 82milyon olacaktr. Yani, Trkiyenin nfusu AB nfusunun % 17sinioluturacaktr. 2050de AB nfusu azalarak 419 milyona decek, Trkiyenfusu ise 103 milyona kacaktr. Bu durumda Trkiye nfusu ABnfusunun drtte birine ykselecektir. AB, Trkiyeyi, stratejik plnda, ortave uzun vadeli demografik tehdit olarak alglamaktadr. Ayrca, Trkiye'ninartan nfusuyla birlikte AB'nin azalan nfusu da hesaba katldnda,ileride, Trkiye'nin nfusunun AB kurumlarndaki hassas dengeleribozacan tahmin etmek ok zor grnmemektedir. Aralk 2002degerekletirilen Nice Zirvesinde, AB kurumlar iin genilemeden sonrauygulanmak zere tespit edilen koltuk miktarlarnda Trkiye'ye yerverilmemesi, aslnda, AB'nin gereki hesaplarnda Trkiye'nin yerininolmadn gsteren dier nemli gstergedir.

te yandan, Trkiyenin nmzdeki be yl iinde AB yesi olmasveya AB tam yelii perspektifinin almas hlinde, AB lkelerinde, bir


24

Trkler tarafndan ele geirilmesi, bir felket haberi olarak btn Gney,Bat, Merkez ve Dou Avrupaya sratle yaylmtr. Danimarka Kral I.Christian, stanbulun dtn iittii zaman yle demitir: Trkler,ncil in kyamet tarif inde bahsedilen ve denizden kacak olancanavardr.37 Osmanlnn fetihleri ile birlikte, Osmanlya kar Avrupasznn siyas balamda sk sk kullanlmas dikkat ekicidir. rnein,1458 ile 1464 arasnda Papa olan II. Pius sk sk, bizim Avrupa ve bizimHristiyan Avrupa tabirlerini Osmanl aleyhine kullanmaktayd ve"Respublica Christiana" (Hristiyanlk Cumhuriyeti) ve Avrupa tabirlerini aynanlamda kullanrd.38

Tuhaf bir ekilde, 14. yzyldan 19. yzyla kadar Avrupa ktasnndrtte birini ele geiren Osmanl, Avrupal gler tarafndan bir trl tamanlamyla kendilerinden saylmamtr. Bu durum, Thomas Naff tarafndanu ekilde ifade edilmektedir: Mantk sonu, Osmanl mparatorluununampirik olarak bir Avrupa devleti olduudur. Ancak, paradoksal bir ekilde,mparatorluun nemli bir ksm Avrupa iinde olsa dahi, kendisininAvrupal olduu sylenemez.39 Bu anlamda Osmanl, 19. yzylda GarretGong tarafndan gelitirilen Avrupal medeniyet standardn bir trltutturamamtr; Avrupa devletler sisteminde bir oyuncu olmasna ramen,dier Avrupal lkeler nazarnda kltrel anlamda eit statye sahipolamamtr. Marx ve Engels dahi Trklerin uygarlk yaratc g veyetenekten yoksun bir ulus olduuna inanarak, Bat aydnnn rknyarglarna katlrlar.

Bu durum, Cumhuriyet dneminde de deimi deildir. Bu balamda,1997 Martnda Avrupal Hristiyan Demokratlarn aklamas ok nemlidir.Alman anslyesi Helmut Kohl, spanya Babakan Jose Maria Aznar vetalya Babakan Romano Prodinin de dhil olduu bir grup, Trkiyenin


23

37 Neumann, a.g.e. s. 45.38 den Boer, a.g.m. s. 397; Neumann, a.g.e. s.44.39 Thomas Naff, The Ottoman Empire and the European States System, Hedley Bull ve Adam

Watson (der.), The Expansion of international society, Oxford, Clarendon Press, 1984, s.143.

40 Financial Times, 16 Mays 2002. 41 Barry Buzan ve Thomas Diez, The European Union and Turkey, Survival, Cilt 41, Say 1,

1999, s. 53.

Gzlemleme Merkezi (EUMC)'nin Mays 2002'de aklad rapor, zellikle11 Eyll sonrasnda, AB lkelerinde Islamophobia olarak da bilinenMslman kartlnn arttn bildirmektedir.45 Avrupa Birlii yelerindebeyaz-hristiyan rkln iddetli bir ykseli srecinde olduunu birokbamsz aratrmada dorulamaktadr.46 Bu durumun bir sonucu da, dierpartilerin bu geliime kaytsz kalamamalar ve bu alanda politikalargelitirmeleridir. rnein, ngiltere Babakan Tony Blair ve Almananslyesi Gerhard Schrder, g konusunda daha snrlayc politikalar,21-22 Haziran 2002de gerekletirilen olan Sevilla Zirvesinde gndemegetirmilerdir.47 Schrder, Avrupa'da ar san ykselmesinden, birlde AB'yi de sorumlu tutmaktadr. Ona gre, Brksel'den alnankararlarn, AB iindeki uluslarn hassasiyetlerini gz nne almamas, bulkelerde ar san ykselmesine ve Avrupa kart gruplarnglenmesine neden olmaktadr.48

Dier bir konu da, genileme ile birlikte Avrupa iinde Avrupa Birliikart yabanc dmanlnn artm olmasdr. Bu durum, AB'ningenilemesini engelleyebilecek kadar cidd bir sorun olarak karmzdadurmaktadr. yle ki, AB'nin genilemeden sorumlu komiseri GnterVerheugen, Mays 2002'de "poplist hareketlerin genilemeyi bahaneederek AB entegrasyonuna saldr" ihtimallerini ok cidd bir tehlike olarakgrdn aklamtr. Verheugen, "Sonbahardaki (2002) DanimarkaDnem Bakanl srasnda yelik mzakereleri tamamlanmazsagenileme gndemine dnmenin tekrar mmkn olmayacan" ifade etmive yelik iin bir baka frsata garanti veremeyeceini sylemitir.

Dier yandan, Avrupa'da Hristiyan Demokratlar'n i bana gelmesi,genilemeyi de zaman zaman zora sokmaktadr. Hristiyan Demokratlar,


26

kimlik krizine tepki olarak ykselie gemi olan ar sac partilerin dahada glenebileceinden phelenilmektedir. Bu hakl bir phedir.Avrupa'da ar san ykselmesi, Trkiye'nin AB'ye girmesi asndangerekten byk bir sorundur ve bu sorun birka boyutta ele alnmaldr.Birincisi, Avrupa'da byyen isizlik, den refah seviyesi ve artan sosyalsorunlarn kayna olarak, Avrupa'ya sonradan gelmi ou Mslmangmenler grlmeye balamtr. Fransa'da ve Hollanda'da yaplanseimler bir kez daha gstermitir ki, yabanc dmanl ve Mslmankartl Avrupa'da siyasal olarak prim yapmaktadr.42 Mesel, okkltrllk asndan en nemli rnek lke olarak gsterilen ngilterede, 13Mays 2002'de yaplan bir ankete gre, halkn % 61'i lkelerine gelengmenleri ok fazla bulmakta ve bu konudaki devlet politikasnndeimesini istemektedir.43

Dier taraftan, Avrupa'da dk doum oranlarndan dolay artan bir igc eksiklii vardr ki, bu durum ilerde daha byk sorunlara yolaacaktr. u anda, Avrupa'da ortalama doum oran kadn bana 1,5'dirki, bir nfusun doal olarak yoluna devam etmesi iin bu orann 2,1 olmasgerekmektedir. Bu sorun, aslnda sadece Avrupa iin deil, dier gelimiBat toplumlar iin de sz konusudur. Ancak, Kuzey Amerika veAvustralyann aksine, Avrupa daha fazla g entegre edememektedir.Bunun asl nedeni, Avrupa ktasnn, daha nce "bo" olarak dnlenKuzey Amerika ve Avustralya ktalar gibi olmamasdr. Dolaysyla, dkdoum oran, g, yabanc dmanl, rklk ve Mslman kartlarasnda sk bir iliki vardr.44 Avrupa Irklk ve Yabanc Dmanln


25

42 How sick is Europe?, The Economist, Cilt 363, Say 8272, 11 Mays 2002, ss.11-2; Jean-Yves Camus, Avrupada Ar San Dnmleri, Le Monde Diplomatique Trkiye, Say 3,15 Mays 2002, ss.2-3.

43 ngilterede etnik ayrmclkta art, NTVMSNBC: http://www.ntvmsnbc.com/news/152155.asp?0m=B1GS, 13 Mays 2002.

44 Bu konudaki analizler iin, bkz. Ole Wver ve dierleri (der.), Identity, migration, and the newsecurity agenda in Europe, New York, St. Martins Press, 1993; Robert Miles ve DietrichTrnhardt (der.), Migration and European Integration: the dynamics of inclusion and exclusion,Londra, Pinter, 1995.

45 Christopher Allen ve Jrgen S. Nielsen, Summary Report on Islamophobia in the EU after 11September 2001, European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia (EUMC), 2002.

46 bkz.: Recep Karagz, Ykselen Deer: Irklk, Radikal, 7 Ekim 2002.47 Jon Henley, EU must bring immigration laws into line, The Guardian, 28 Mays 2002.48 John Hooper ve Edward Pilkington, Schreder calls on EU leaders to quell far rights, The

Guardian, 11 Mays 2002.


28

Sosyal Demokratlar gibi Trkiyeyi manipule etmekten ise dorudanTrkiyenin tam yeliine kar kmaktadrlar. Sonbahar 2002deAlmanyada Hristiyan Demokratlar Sosyal Demokratlara kar seimi ancakbir ka bin oy ile kaybetmilerdir. Almanyada seimlerden nceTrkiyenin AB yelii nndeki tek engelin Trkiyenin yapmadreformlar olduuna syleyen Mehmet Ali Birand, Almanyadakiseimlerden sonra bir gazeteye verdii demete, Almanyadaki seimleriHristiyan Demokratlar kazansa idi Trkiye iin her ey bitmiti demitir.49

zetle, Trkiye Cumhuriyetinin kurulu esaslarn deitirerek birbilinmezlie doru adm atarken, Trkiyenin kaderini Alman semeninineline emanet etmitir.

I.4) Jeopolitik Zorluklar AB bir uygarlk modelidir ve her uygarlk bir jeopolitik realiteye sahiptir.

Uygarlklar belirli bir corafya zerinde ykselirler. AB imdi jeopolitiinioluturmaktadr. ABnin nmzdeki alt ylda gerekleecek olan iki dalgagenilemesi, ekonomik olmaktan ok jeopolit ik mlhazalaradayanmaktadr. Sovyet gcnn Dou Avrupadan ekilmesinden sonramuhtemel bir istikrarszlk alan hline gelen bu blge, AB jeopolitii iinealnarak, hem istikrarszlklarn domas hem de bunlarn AByi tehditetmesi engellenmitir.50

Hlen Fransa, spanya, sve, Almanya, Finlandiya, talya, ngiltere,Yunanistan, Portekiz, Avusturya, rlanda, Danimarka, Hollanda, Belika veLksemburgun Avrupa Birlii jeopolitii, nmzdeki alt yl iinde kklbir deiim geirecektir. Bu dnemde gerekleecek olan birinci dalgagenileme ile Polonya, Macaristan, ek Cumhuriyeti, Estonya, Litvanya,Letonya, Slovakya, Slovenya, Malta ve Gney Kbrs Rum Ynetimi, ikinci


27

dalga genileme ile de Romanya ve Bulgaristann katlm ile AB jeopolitiiktasal bir nitelik kazanacaktr.

Birlik hlen 3.238.062 km2lik bir alana yaylmaktadr. Birinci genilemesonunda, ABnin mevcut alanna 735.010 km2 eklenecek ve ABnin toplamyzlm 3.973.072 km2 ye kacaktr. kinci genileme ile 348.410 km2

daha AB corafyasna eklenerek, ABnin hkimiyet alan 4.321.482 km2yeulaacaktr.

ABnin ikinci genilemesinden sonra, AB dnda kalan Avrupa lkeleri,Ukrayna, Moldova, Beyaz Rusya, Rusya, Srbistan, Bosna Hersek,Makedonya ve Trkiye olacaktr. (Byk bir ihtimalle, hlen ABye girmekiin bavurusu olmayan Srbistan ve Makedonya da AB yesi olacaktr.) Buhli ile Avrupa Birlii, kuzeyde Baltk Denizinden gneyde Dou Akdenizekadar uzanrken, douda Beyaz Rusya, Rusya Federasyonu, Moldova veUkrayna, gneydouda ise Trk Trakyas ile komu olacaktr. Girseler degirmeseler de yukarda adlar anlan Balkan devletleri AB denizinin iindekalan adacklar olarak AB ile btnleecektirler.51

Bu ktasal corafya, AB iin ok olumlu bir jeopolitik ereveoluturmaktadr.52 Rusyann tehdit oluturmad, Balkanlardaki savalarnkontrol altna alnd bu jeopolitik, ABnin i ve d politik geliiminisrdrmesi, sper devletin inas iin gerekli bir ortamdr. TrkiyeninABye bu aamada ye olmas, AByi hazr olmad bir anda gvenliktasal jeopolitiinin dna iterek dnyann en sorunlu alt sistemleri ilesnrda hle getirecektir. AB bir anda Orta Dou, Kafkas ve Trkistan altsistemlerine ynelik tavr almak zorunda kalacak; mevcut hegemon g ilehenz girmek istemedii bir rekabetin iine srklenecektir. Bu bir

51 William Wallace, From the Atlantic to the Bug, from the Arctic to the Tigris? TheTransformation of the EU and NATO, International Affairs, Cilt 76, Say 3, Temmuz 2000, s.475-493.

52 Ole Wver, Insecurity, security, and asecurity in the West European non-war community,Emanuel Adler ve Michael Barnett (der.), Security Communities, Cambridge, CambridgeUniversity Press, 1998, s. 69-118.

49 Zaman, 26 Aralk 2002.50 Michael Leigh, EU enlargement and European Security, Alan Cafruny ve Patrick Peters

(der.), The Union and the World: the political economy of a common European foreign policy,Lahey, Kluwer Law International, 1998, ss. 55-64.

anlamda jeopolitik bir erken doumdur. Genilemeden sorumlu komiserVerheugen, Bulgaristan ve Romanya belki 2007de tam ye olacaktr.Sonra, sadece soru iaretleri var. Trkiye? Balkanlar? Daha sonragenileme bir sre duracak. O zaman Rusya, Kafkaslar, Kuzey Afrikasorular gndeme gelecek. Ben genilemeden sorumlu komiser olarakhayal gcmn snrlarna ulatn dnyorum.53 Verheugenin hayalgcn zorlayan genilemenin nerede duraca deil, bunun Verheugeninkafasndaki proje ile uyum iinde olmamasdr.

Btn bu nedenler, Trkiye ne yaparsa yapsn, federalist zmngereklemesi durumunda ABye girmesinin mmkn olmadngstermektedir. Eer, Trkiye bir gn 2020lerde ABye ye olur ise neTrkiye bildiimiz Trkiye olacaktr ne de AB bildiimiz AB. Yukardasaylan nedenler, sbjektif nedenler deil, jeopolitiin, jeokltrn vejeoekonominin nesnel gerekleridir.

Trkiyenin ABye tam ye olmasn mmkn klacak ve Trkiyenin2015lerde AB yesi olmasn salyacak tek ey, ABnin ilerde elealacamz bir nedenle stratejik bir karar vererek, ortak Avrupa kimliinedayanan, federal esasl bir sper devlet olma politikasndan uzaklaarak,gevek bir konfederal yapy esas alan, politik-asker gc snrl birekonomik ticar g olmay tercih etmesidir. Brkselin byle bir terciheynelmesinin iki ana dinamii olabilir. Bunlardan birisi, d dinamik olarak,ABDnin rakip bir sper gcn olumasna gsterecei muhalefettir. Dierdinamik ise Almanya, Fransa ve ngiltere arasnda gerekleen AB liderliirekabetinin AByi bir sper devlet olacak sreten alkoyacak gelimelereyol amasdr. ngiltere, talya ve spanyann federal bir Avrupa projesineolumlu bakmadklar bundan dolay, Trkiyenin AB yelii konusundadaha olumlu bir izgiyi temsil ettikleri grlmektedir. Ancak, ikinci olaslnhi de kolay gereklemeyeceini, AB iindeki ulusal ve farkl lkelerinsiyasal partileri dzleminde gerekleecek youn bir mcadeleden sonrabyle bir neticeye ulalabilecei gz nnde tutulmaldr.

Burada kendimize sormamz gereken soru, ABnin 2015ler veya2020ye kadar nasl bir Trkiye politikasnn olaca, neden bu politikaybenimseyecei ve 2015-2020 veya 2020-2025 aralnda nasl bir Trkiyegrmek istediidir. ncelememizin bundan sonraki blm ABnin Trkiyepolitikasnn temel parametrelerini incelemeye yneliktir.

II. Avrupa Birliinin Trkiye Politikas

Souk Savan sona ermesi, uluslar aras yaplanmann genelkoullarn deitirirken, ABnin bu deiim dnda kalmas mmkndeildi. 1950lerde hedeflenen yaplanma ile 1990larda beliren ve yenidenekillenerek 21. yzyla tanan ABnin, ayn politik ve ekonomik hedeflerinpeinde komas olanakszd.

ABnin gerekletirdii zihniyet deiimini ve bu deiimin gerekletiiuluslar aras ereveyi alglayamayan, AB ile ilikilerini Souk Savasonras ereve iinde analiz edemeyen Ankara, gereki analizlerin deil,tutkularn ekillendirdii bir politik yaklam ile hl 1964te imzalanan biranlama erevesinde AB ile ilikilerini srdrmeye almaktadr. Oysa,ABnin Souk Sava sresince NATO gvenlik yaplanmas erevesindeTrkiyeye, NATOnun Orta Avrupadaki merkez cephesi zerindeki SovyetRus basksn kaldran nemli bir gneydou kanat lkesi erevesindekiyaklam artk geerli deildir. stelik, Souk Sava dnemindeTrkiyenin Bat ittifak iinde yer almas, Avrupal kabul edilmesinin deil,ABD ve Bat Avrupann stratejik nedenlerle Trkiyeye ihtiya duymasnnsonucudur.54 Ayrca, Trkiyenin ABye bavurduu ve kabul grdtarihlerde, kresel ve blgesel stratejik/politik yaplanmann farkl olmasdnda, Trkiye, byk Avrupa lkeleri ile kyaslandnda birok adanolduu gibi, nfus asndan da emilebilecek durumdayd. 1965saymlarna gre, Trkiyenin nfusu 31.391.421.000 iken, Bat Almanya


30


29

53 (37/A) Zaman, 16 Kasm 2002.54 Erol Manisal, yz ve Perde Arkasyla Avrupa kmaz, Trkiye-Avrupa Birlii likileri, stan-

bul, Otopsi Yaynevi, 2001, s. 26.

Ancak, yukarda saylan unsurlar, ABnin Trkiyeyi aday lkeyapmasnda etkili olan faktrlerdir, yani ABnin niha Trkiye politikasdeildir. ABnin niha Trkiye politikas ise ancak ABnin genel jeopolitikhedefleri erevesinde izah edilebilir.

ABnin Trkiyeye baknda yukarda ortaya konulan jeopolitikparametreler geerlidir. Trkiye jeopolitiinin, erken bir tarihte AB iinegirmesi durumu, jeopolitik erken doumdur. Ancak Trkiye yenidenyaplandrldktan sonra, ABnin sper g olmas iin nerede isejeopolitik zorunluluktur. Bir dier gl olaslk, hatta en gl olaslk isezayflatlm bir Anadolu corafyasnn AB hegemonyasna tam yeyaplmadan alnmasdr ki bu da bir eit jeopolitik ilhaktr. nk Trkiyecorafyas, Orta Dou, Kafkasya, Orta Asya, Dou Akdeniz, Karadenizalanlarnda etkinlik salamak isteyen her g iin ideal bir niteliktamaktadr. Ayrca, bu corafya, enerji kaynaklarna yakn olduu veenerji hatlarnn gei yollar zerinde bulunduu iin, karbon enerjisi fakiriher gcn ihtiya duyduu bir blgedir.57

Ancak, Trkiye ne kadar jeopolitik bir yeniden dzenlemeden gese deABye ye olduu zaman sadece corafyasn deil, btn birikimini AByetayacaktr. Bu da ABnin sper devlet geleceini ortadan kaldracak birbirikimdir. zetle, Trkiye AByi ok cidd bir kmaz ile kar karyabrakmaktadr. Anadolu yarmadas, Brksele salayabilecei jeopolitikalm ile ABnin sahip olduu ktasal jeopolitikten kresel jeopolitiegemesine frsat salarken, ABnin bir sper devletin sahip olmas gerekenkimliini ortadan kaldrarak, AByi byk bir ekonomik g olarak kalmayamahkm edecektir.

57.300.000.000, talya, 51.920.000.000, Fransa, 48.451.000.000 vengiltere, 54.152.000.000 nfusa sahipti.

Souk Savan sona ermesi ile birlikte AB, Trkiye stratejisini tamamendeitirmi ve Trkiye yerine eski dmanlar olan Dou Bloku lkelerininABye alnmas stratejisini benimsemitir. Trkiye ise, ABnin bu yenistratejisini ve sonularn kavrayamad iin, AB ile pazarlk srecindeelindeki en gl unsur olan pazarn Gmrk Birlii Antlamas ile AByeaarak bu pazarl k unsurunu da kaybetmitir. Gmrk Birl iiAntlamasnn imzalanmasndan hemen sonra 1997de yaplanLksemburg Zirvesinde de AB Trkiyeyi aday ye dahi gstermeyince,Trkiye, AB ile politik ilikilerini dondurmutur. Bylece, Brkselin Trkiyezerindeki basks sona ermitir. 1999a kadar geen iki sene ierisindeAB-Trkiye ilikilerinde belirleyici faktr u balklar altnda toplanabilir:a) Brkselin Ankara zerinde azalan politik basks ve ABnin Trkiyeyikontrol istei, b) A. calann yakalanmasndan sonra Yunanistan terristlke olarak dnya kamuoyu nnde mahkm etmemek iin Trkiyeyekar szde bir yumuama stratejisi benimsemesi ve c) calannyakalanmas ve idam tehdidi ile yarglanmasnn, AB lkelerinde rgtlPKKnn eylemlerinden dolay bu lkelerde byk bir panik yaratmas.

Bu faktrler, ABnin 1999da yaplan Helsinki Zirvesinde, Trkiyeyiaday lke kabul etmesine neden olmutur. kr Elekda tarafndan,sanal adaylk olarak nitelendirilen bu adaylk ile AB, ok az ve yerinegetirmedii mal ykmllk karlnda, Trk i politikasnda hegemonikbir konum elde etmi; Ankaradaki politik sreleri derinden etkileyecek birkonuma kavumutur.55 AB, elde ettii hegemonik konumun verdiirahatlkla, 1990l yllardan itibaren, Newsweekin ifadesi ile, TrkiyeyeBrkselin her trl kaprisine uymaktan baka bir alternatifi olmayanyoksullam bir Dou Avrupa lkesi gibi davranmaya balamtr.56


32


31

57 The Spectator, 16 Kasm 2002 ve Rainer Sollich: AB Trkiyeye kar drst deil,http://kleist.dwelle.de/turkish/yorum/299337.html

55 kr Elekda, Sanal Adaylk m?, Milliyet, 20 Eyll 1999.56 Owen Matthews ve Sami Kohen, Turkeys Orphan, Newsweek, Cilt 139, Say 16, 22 Nisan

2002, s.24.

Bizans ordular tarafndan geri alnmtr. Bu blgedeki Trklerin,yenildikleri dnemde, 100.000 atl kard bilinmektedir; yani saylarkmsenecek bir lde deildir.

Seluklularn i lk Anadolu seferini, 1015-1016da ar Beygerekletirmitir. Daha sonraki yllarda Seluklular, Anadolunun snrlarn,zellikle de Gney Kafkasyay konrol altna almlardr. 18 Eyll 1049daKutalm Beyin kazand Pasinler muharebesi, asker adan Malazgirttendaha az nemli deildir ve Bizans 100.000 esir vermitir. 1054te TurulBey, 1055te Yakuti Bey Anadoluya tekrar girmi; 1058de Malatyayalmtr. Seluklular 1059da Urfay kuatp, ayn yl Sivas alm, 60lyllarda Anadoluya birok kez giren Afin, Sakarya nehri kysna ulamtr.1070te ise Afin komutasndaki Trk ordusu Denizliye girmitir.

Byle bir alma iin olduka ayrntl saylabilecek bu izahlarn nedeni,Trklerin Anadoluya aniden 1071 Malazgirtte gelmediklerini, hem tarihselve etnik bir derinlie sahip olduklarn, hem de bu corafyada hkim siyasve asker glerle, 1071 ncesindeki 50 yl iinde, deiik boyutlardamcadele iinde olduklarn vurgulamaktr.

Malazgirt 1071in nemi, bir Avrupa devletinin, Dou Romann nihaolarak yenilmesi ile Anadolunun, bir Avrupa devletinin topraklarnn,Trklerin hkimiyetine girmesidir. Nitekim, 1071den drt sene sonraSleyman ah zniki taht ehri iln etmitir. znikin Trk bakenti olmasve 325 konsilinin topland Ayasofya Kilisesinin cami yaplmas Avrupadaok etkisi yaratmtr. 1083te Anadolunun fethi tamamen bitmitir.

Avrupann, Anadolunun fethine ilk tepkisi, Malazgirtten 24 sene sonraolmu; 1095te ilk Hal Seferi gereklemi ve 1270e kadar yedi HalSeferi daha dzenlenmitir. Trk ilerleyii ise, baz ksm gerilemelereramen, kesintisiz bir ekilde devam etmitir. 1353te Trkler Avrupaya ilkadmlarn atmlar, 100 sene Balkanlarda ilerledikten sonra, 1453testanbulu fethetmilerdir. Bu yz sene ierisinde I. ve II. Kosova, Nibolu,Srp Snd, Ankara savalar olmutur. 1453te stanbulun fethi,


34

II. 1 Trkiye-Avrupa likilerinin Ksa Tarihi

Gelecei grebilmek iin tarih bilmek oknemlidir. Birey iin hafza neyse, bir ulus iin detarih odur. Tarihini arptan bir toplum nrotik birkii; tarihini bilmeyen toplum ise hafzasnkaybetmi bir insan gibidir.Bernard Lewis

Trklerle Avrupallarn bilinen ilk etkin temas, Hun mparatoru Attilann433te tahta gemesinden sonra balamtr. 440-447 seneleri arasndaBalkanlarda egemenlik kuran Attila, 451de Bat Roma mparatorluununbakentine, Romaya yrm; Romay ele geirmese dahi, Bat Romannypranmasna neden olmutur. 476da Bat Roma yklmtr. Daha sonrakiyzyllarda, Avrupa ile Trkler arasnda cidd bir kopukluk domutur.Trkler Asya da imparatorluk oluturma stratejisine dnmtrler. Ancak,inliler karsnda tedric fakat kesin bir yenilgiye urayarak, bir anlamdaGktrkler dnemi sonunda batya doru itilen Trkler, Uygurlar ile birliktesiyas arlklarn bugnk Moolistandan Trkistana kaydrmlardr.Karahanllar ve Gazneliler ile Trkistan-Hindistan-ran geninindehkimiyet kuran Trkler, Dandanakan Savann (1040) Seluklulara yoluamas ile ran pltosu zerinden Anadoluya tekrar ulamlardr.

1071, Trklerin Anadoluya girilerinin deil, kitlesel girilerinin tarihidir.Esasen, Trkln Anadoludaki tarihinin, n-Turanl bir kavim olduudorultusunda elimizde gl veriler olan Smerler i le baladkantlanmtr. Saka Trklerinin ve Hunlarn da Anadoluya girdikleribilinmektedir. Abbas ordusundaki Trk hassa birliklerinin de, Tarsustanbalayp Erzuruma uzanan hat zerine yerletikleri bilinmektedir. zellikle9. yzylda, bu blgelerdeki Trk nfusu artm, Eskiehire kadar uzananhatta birok kent, geici olarak, Trkler tarafndan igal edilmitir.

Gneydou ve Dou Anadoludaki Trk asker varlna Bizans ancak928-964 arasnda son vermi; Erzurumdan Adanaya kadar olan blge


33

Birinci Dnya Savann Anadolu Trklne ynelik siyas hedefi, BalkanTrklnn bana gelenin, Trkiye Trklnn de bana gelmesidir.Yani, etnik olarak, igaller, soykrmlar, srgnler ile yok edilmesidir. Batbu hedefe olduka yaklamtr. 1920 tarihinde dnya Mslmanlarnnancak %2si, yani Sakarya ile Aras nehirleri arasnda yaayan Trklerzgrdr. Onlar da, kelimenin gerek anlamyla, bir lm kalm mcadelesivermilerdir.

Bu %2, Sakaryadan Mustafa Kemalin nderliinde byk bir saldryageerek bugnk snrlarmz oluturmutur. Byk Zaferden be ylsonra, 1927de Mustafa Kemal Atatrk Byk Nutuku, Batya karkazanlan savan niha bir galibiyeti temsil etmediini, ancak bir atekesolduunu anlatan Genlie Hitab ile bitirmitir.

1920 ile 1071 arasndaki 849 senenin zeti, bir ulusun, Trk milletinintek bana bir medeniyet adna, slm medeniyeti adna, birleik bir ktannuluslarna kar ve bir uygarlk ile yapt mcadeledir. Dnya tarihiboyunca, bir milletin, birleik bir uygarlk ile tek bana byle bir mcadeleverdii grlmemitir. Cumhuriyet, bu anlamda, Trkler iin 849 senesavatan sonra yeni bir Ergenekon olmutur.

Ancak, btn bu ypranmla ramen, 1939da Hatayn TrkiyeCumhuriyeti snrlarna dhil olmas, 1974te Kbrs kartmas, Trk tarihinidikkatle izleyen hibir analizcinin gznden kamamtr. Birok Avrupaldevlet adam iin Trkiye, her an kontrolden kma potansiyel veyeteneine sahip bir lkedir. Byle bir Trkiye, hesaplanabilir olmaktanuzaktr ve tehlikelidir. zetle, Avrupann Trkiye ile ilgili derin phelerivardr. Tarihi Prof.Dr. lber Ortayl, Avrupann 849 senelik Trkletecrbesinin sonucunda oluan gr yle zetlemektedir:

... Batlnn gznde Trk, slm adna ortal istil eden vemilletleri Mslman eden militan ve militarist bir tiptir. Bu tariftedoruluk pay da vardr; nk, Trkler Orta Dou tarih sahnesinektklar zaman- bu on birinci asrdr- slmiyet Sicilyada, Gney


36

Avrupann zihn haritasnda bir kayma yaratm ve Avrupann snrlarnstanbula kadar geri ekmitir.

Osmanl ilerlemesi devam etmi, 1521de Balkanlar Avrupann gerikalan ksmna balayan Belgrad, 1526da Budapete alnm, 1529da ilkkez Viyanann kaplarna gelinmitir.

1566da Kanun lmtr. Onun lmnden 30 yl sonra, 1596daTrkler Haovada, Kocatepeden nceki son byk meydanmuharebelerini kazanmlardr. 1669da, yani Kanunnin lmnden 103sene sonra, Girit fethedilmitir. 1677de ilk Trk-Rus Sava gereklemive 1683te, yani birinci seferden 154 sene sonra, Trkler ikinci kez Viyananlerine gelmilerdir. 1699da, Karlofada ilk toprak kayb gereklemitir;Kanunnin lmnden 133 sene sonra.

Ancak Karlofann gerek bir malbiyet olup olmad tekrarsorgulanmaldr. nk, 1739da, yani 40 sene sonra, Osmanl ordusuAlmanlar yenerek kaybedilen yerleri geri almtr. Ancak niha ve gerievrilmez yenilgi, 1768-1774 sava sonunda, Ruslar karsnda almtr.58

Bylece 1774ten 1920ye 146 sene devam eden geri ekilmenin sonnoktas, Sakaryann kys olmutur.

1917de Kudse giren ngiliz ordusu, son Hal Seferini baar ilebitirmi, bir sene sonra ngiliz Babakan savan niha hedefini aklamtr.Trkler geldikleri yere, Asyann derinliklerine gideceklerdir. 9 Aralk1917de, Trk ordusu 400 sene sonra Kuds terk ederken, kente ngilizordusunun banda giren General Allenbyi kutlamak iin Londra, Roma,Paris, Rusyada olduu gibi Berlin ve Viyanada da kutlama anlaralmtr.

te yandan, 19. yzyl Avrupas, Anadolunun Avrupann bir parasolduunu arkeoloji, Rum ve Ermenilerin varl vastasyla hatrlamtr.


35

58 Benzer bir yorum iin bkz. Durmu Hocaolu, Avrupa Birlii Projesi ve Bamszlk Bilinci,Mustafa Kahramanyol (der.), Trkiye-Avrupa Birlii likileri, Ankara, ATO, 2001, s. 333.

Ancak, sadece Avrupann Trkiye ve Trklerle ilgili phelerininolduunu sylemek hakszlktr. Trk aydnlarnn ve halknn da AvrupannTrkiye ile ilgili hedefleri konusunda ok derin pheleri vardr. Ankara, BatAvrupa ile ok youn bir politik-asker ittifak iinde olduu Souk Savadneminde dahi, Avrupaya tam anlam ile gvenmemitir. Hatta, birokTrk politikacs ve aydn iin, Trkiyenin Avrupa Birliine girii, Avrupa ileebed barn gereklemesi anlamna gelecei iin arzu edilmelidir.

Trk siyasal elitine ve brokrasisine hkim olan bu ruh hlini/analizi, eniyi ekilde ifade edenlerden biri AB Genel Sekreteri Bykeli VolkanVuraldr. Bykeli Vural, Trkiyenin ABye tam yeliini yletanmlamaktadr: Trkiye, Avrupa Birliine hem coraf deerler sistemineuyum salayarak, hem de ulusal kimliini koruyarak girecektir. Trkiyeninyelii, Avrupann zn oluturan etnik, din ve kltrel hogrnn yenibir gstergesi olacak, Avrupadaki tarih husumetlerin tamamen geridebraklmasn simgeleyecektir.61

Btn sosyal olaylar belirli bir tarihsel yap iinde geliirler ve ancak butarihsel arka pln erevesinde anlaml bir deerlendirmeye tbitutulabilirler. Trkiye-AB ilikileri de, 1071-1920 arasndaki 849 senenintemsil ettii arka pln olmadan anlalamaz. Gase, Milletlerin tabiatyoktur, tarihi vardr derken, tarihin milletin doasnn olumasnda,bugnnn ve geleceinin anlalmasndaki nemine dikkat ekmektedir.

II. 2 Tarihin ve Gnn Inda Trkiye-AB likileri

Esasen, iyi niyetle Trkiyenin ABye girmesini arzu eden birok Trksiyasetisi de, lkemizin ABye girmesi ile Lozanda gerekleen atekesinniha bir bara dneceine, Avrupann bir paras olan TrkiyeyeABnin artk dmanlk yapmayacana inanmaktadrlar. Ancak gerekudur ki, Lozann temelleri ortadan kalkmadan Trkiyenin ABye girmesi


38

talyada, Giritte, Kbrsta, hatta Antakyada gerilemektedir. Zaten,bir mddet sonra, Hal seferleri ile birlikte merkez stlerini dekaybetmek durumuna decektir. deta, egzotik bir din vemedeniyet hline dnecek olan bu camiann kurtulmas, dirilmesi,rnesansn yapmas ve daha evvelki Mslman fatihlerin hi admatamadklar Balkanlara k ve burada baz milletlerin Mslmanoluu-15. asr gibi bir tarihte- Kafkasyada baz insanlarn slmizeoluu- 18. asr gibi bir tarihte- Trklere atfedilmektedir. Dolaysylakilisenin ve kilisenin temas ettii halkn indinde Trk; br Mslmanmilletlerin aksine, militan, militarist, yaylmac, slmiyeti de yayan veimparatorluunu bu esaslar zerine oturtan bir hafzaya sahiptir.59

Batl tarafsz analizcilerde lber Ortaylnn yorumlarn dorular niteliktetespitler az deildir. Ami Horowitzin aadaki tespiti bu dorultudadr:

Avrupa, Trkiyeyi ABye sokma konusundaki kararszlndandolay kolektif bir utan duymaldr. Bir taraftan Trkiyenin AByegirmesini desteklerken, te yandan Trkiyenin nne birok engelkoymaktadr Avrupa. Avrupallar, Bat ve Dou Roma mparatorlukla-rn birletirme konusunda neredeyse patolojik bir diren gstermek-tedirler. Avrupallar Trkiyenin NATO yelii ile Avrupannsavunmas iin Trk kannn dklmesini ve Trk askerlerinin yeniAvrupa ordusunda kullanmn, terrizme kar savata yer almalarnkabul etmekteler. Ama Trkleri AB erevesinde karde kabul etmekkonusunda emin deiller. Avrupallar Trkiyede ok kltrllnolmadndan ikayet etmekteler. Trklerin, kta topraklarn El-Kaideoperasyonlar iin verimli topraklar haline getiren Avrupa tarz okkltrll taklit edeceini mi umuyorlar. Aslnda birokAvrupalnn sun itirazlarnn nedeni, byk Avrupaya Mslman birhalk katmak istememelerinden kaynaklanyor.60


37

61 Volkan Vural, Avrupa Birliine Tam yeliin Neresindeyiz?, Made in Turkey, Say 1, Ocak-ubat 2002, ss.74-75.

59 lber Ortayl, Trkiyeden Avrupaya Bak, Trkiye ABnin Neresindedir?, MustafaKahramanyol (der.), Trkiye-Avrupa Birlii likileri, Ankara, ATO, 2001, s. 161

60 Ami Horowitz, Thanksgiving for Turkey Our Dept, National Review Online, 18 Haziran 2002.

Bu, 1990larn bandan bu yana uluslar aras ilikiler literatrnde de,stratejik aratrma merkezlerinin raporlarnda da ve hatta, ak veya kapalbir ekilde, devlet adamlarnn konumalarnda bile dile getirilmektedir.rnein, I. Dnya Sava sonras Bat dnyasnn en kdemli D leriBakan Hans-Dietrich Genscherin 1992de verdii bir demete, BizYugoslavyada yeni bir model oluturduk, Trkler de Krtler de, bunabenzer bir model zerinde anlamaldrlar.65 diyerek dncelerini ifadeetmitir.

ABD Bakan Bill Clinton ise Ekim 1992da verdii bir demete yledemektir: 20.yzyln ilk 50 yl, Osmanl mparatorluunun mirasnnpaylalmasnn yol at deiiklikler ile geti. 21. yzyln ilk elli yl daTrkiyenin akaca dorultuda ekillenecektir. Trkiye modelinin hemslm dnyas, hem Trkiyenin iinde bulunduu blge, hem de Avrupazerinde byk etkileri olacaktr.66 Clinton benzer bir aklamay bir aysonra u cmleler ile tekrarlamtr: nmzdeki yzyln, byk lde,Trkiyenin bugnk ve yarnki roln nasl tanmlayacana bal olarakekilleneceini umuyorum.67 ki Batl devlet adamnn deerlendirmesindede Trkiye jeopolitiinin yeniden ekillenme ihtimalini gz nnde tutanyaklam derhal gze arpmaktadr.

Esasen, her iki Batl devlet adamnn yorumlar, Batl stratejik aratrmakurulularnn raporlarnn veya istihbarat analizlerinin diplomatik bir ekildeifade edilmesidir. Nitekim, Mart 2001de yaynlanan ve CIA ile NICtarafndan hazrlanan Global Trends 2015 adl, nmzdeki 15 yliindeki muhtemel gelimeleri ngren raporda, Trkiyedeki her gelime,global oluumlar dorudan etkileyecektir. Trkiyenin 2015e kadar iistikrar ile jeopolitik konumundaki gelimeler; blge, Bat dnyas veAmerikan menfaatleri zerinde byk etki yapacaktr denilmektedir.68


40

muhtemel deildir ve Lozan ortadan kalktktan sonra da Trkiyenin ABninbir paras olaca konusunda herhangi bir gvence yoktur.

ABnin iine almak istedii Trkiye, gl, i barn salam, 2025te83 milyon ve 2050de 103 milyona ulaacak olan retken bir nfusa sahipve Avrupa ii dengelerde etkin olabilecek bir Trkiye deildir. Ayrca ABiinde veya dnda Trkiye, gelien gen nfusu ile Brksel tarafndantehdit olarak alglanmaktadr. Tarih, nasl Trk aydnlarnn vesiyasetilerinin zihinlerinde ve bilinaltlarnda derin etkiler brakm ise,Avrupal politikaclarn ve aydnlarn da zihinlerini ve bilinaltlarnekillendirmitir. Avrupallar asndan Trk, bir meydan okumay temsiletmektedir. Hibir AB lkesi, Trkiyenin tarihsel meydan okumasnn,Ankara AB iine girdikten sonra da devam etmesini arzu etmemektedir.

Bundan dolay, ABye dhil edilecek bir Anadolu corafyas, zerindeTrkiye Cumhuriyeti ulus devletinin varolduu bir corafya olmayacaktr.Daha ak bir ifade ile, Anadolu corafyas Yugoslavya gibi bir i savatangetikten sonra, federal veya zerk departmanlara ayrlacak ve paralarnbazlar veya koullara gre tm ABye alnacaktr. Bu yargnn ok ar vear bir yarg olduu dnlebilir. Ancak, bu yarg bilimsel ve poplerliteratrde tartlmaya balanm bir grtr. rnein, Mine Krkkanat,bir gnlk gazetede ABnin Fransay da federalizme ittiine, AB iin enuygun modelin spanyol federalizmi olduuna (spanya federal deil, zerkbir yapya sahiptir-..) deindikten sonra ayn srecin Trkiye iin dekanlmaz olduunu belirtmektedir.62 Prof. Dr. Erol Manisal, Trkiye-ABilikilerinin geleceini deerlendirirken, AB Trkiyenin i ilerinde etkisiniartraca iin, etnik konularda ve zellikle de Krt meselesinde Trkiyeiin federal bir yapya kadar uzanacak gelimeler grlebilir. demektedir.63

Dr. Durmu Hocaolu, alt safhal bir stratejiden bahisle, bu stratejinin sonaamasnda federasyonu ngrmektedir.64


39

62 Mine Krkkanat, Kanrta koparta, Radikal, 17 ubat 2002.63 Manisal, a.g.e. s.183.64 Durmu Hocaolu, Anadilde Eitim zerine Odaklandrlm Bir Byk Projeye Dair, Trk

Yurdu, Cilt 22, Say 176, Nisan 2002, ss.15-23.

65 Sd Deutsche Zeitung, 6 Austos 1992.66 Sedat Ergin, Kendine Ramen Dnya Devleti Olmak, Hrriyet, 5 Ekim 1999.67 Ali Sirmen, Clintonu Nasl Okumal, Cumhuriyet, 22 Kasm 1999.68 Global trends 2015: a dialogue about the future with nongovernment experts, Langley, The

Council, 2000.


2


1 42

zetle, Trkiye, uluslar aras ilikiler literatrnde ve d ileribakanlklarnn koridorlarnda snrlar tartlan, 21. yzylda alaca ekilmerak edilen bir lke hline gelmitir.

II. 3. ABnin Trkiyeyi Federalletirme Politikasnn JeopolitikGerekeleri

ABnin Trkiyeye ynelik federalletirme politikasnn, sadece Trkiye-Avrupa ilikilerinin tarihi ile izah mmkn deildir. Tarih kadar nemli birhusus da, Trkiyenin sahip olduu jeopolitik ve bu jeopolitiin AB iin ta-d nemdir. lkelerin jeopolitik yaplar itibaryla drt snfta topland g-rlmektedir. Bunlar sras ile: a) Ktasal jeopolitikler, b) Kysal jeopolitikler,c) Ada jeopolitikleri, ) Merkez jeopolitikler olarak tanmlanmaktadr.

Ktasal jeopolitik, ok geni bir corafyaya yaylm devletlerin sahipolduu bir jeopolitiktir. ABD, Kanada, in, Hindistan, eski SSCB ve RusyaFederasyonu ktasal jeopolitie sahip lkelerdir. Kysal jeopolitik ise, birlkenin jeopolitiinde denizlerin, boazlarn, deltalarn, derin ve uzunnehirlerin nemli rol oynad durumlarla jeopolitie verilen addr. Adajeopolitii, devletin bir ada zerinde yerlemesi durumunda sz konusudur.Merkez jeopolitii ise, dier lkelerin kara snrlar ile evrilmi olanlkelerin sahip olduklar jeopolitiktir.

Trkiye, dnya adas diye de anlan Asya-Avrupa-Afrikann kesimenoktasnda, kysal zellikler ieren, ancak arlkl olarak merkez birjeopolitik yapya sahiptir. Merkez jeopolitie sahip olan lkeler, hemgelime ve evrelerinden gelecek tehditleri domadan nleme ihtiyacn,hem de kuatlma kompleksini tarlar.69

Bu corafya, zerinde bulunan ulusa, Kafkasya, Balkanlar, Orta Douve Orta Asyada etkin olma imkn vermektedir. stelik Trkiyeye sadecebu corafya deil, ayn zamanda tarihsel birikimi, bu birikimin Ankarada vebu corafya zerinde sahip olduu psikolojik etkiler ve Trkiye ve

evresinin demografik yaps, nemli bir g ve tehdit olarak alglanmaimkn vermektedir.

Trkiyeyi evreleyen komu corafyalarda bulunan 7 milyon Azer Tr-k, 30 milyon ran Trk, 1 milyon Grcistan Trk, 1 milyon BulgaristanTrk, 2 milyon Irak Trk ve 250 bin Yunanistan Trk, Trkiye nfusu ilebirlikte deerlendirildiinde, ortaya 107 milyonluk bir kitle kmaktadr. Budikkate alnmas gereken bir jeopolitik g unsurudur ve Ankara bunu by-le alglasn veya alglamasn, birok bakent bunu dikkatle zerinde durul-mas gereken bir husus olarak deerlendirmektedir. te yandan ABninalaca ekil de demografik yaplanmada ok nemli bir rol oynayacaktr.Bunun bilincinde olan Avrupal devlet adamlar, Trkiyenin nfus yapsnnABnin istikrar iin byk bir tehdit oluturacan belirtmektedirler.70

41

69 Servet Cmert, Jeopolitik, Jeostrateji ve Strateji, Harp Akademileri Komutanl Yaynlar, Mart2000, s. 55

70 Helmut Schmidt, Die Selbstbehauptung Europas, Perspektiven fr das 21. Jahrhundert,Mnih, Deutsche Verlags-Anstalt, 2000.

lke Nfus Projeksiyonu2025 2050

Almanya 85.414.825 79.702.511Avusturya 8.332.953 7.698.412Belika 10.264.899 9.338.284Danimarka 5.618.445 5.577.713Finlandiya 5.208.068 4.723.316Fransa 61.992.616 58.967.418Hollanda 17.249.975 16.721.036ngiltere 61.613.482 58.210.627rlanda 4.438.062 4.463.153spanya 38.492.134 32.562.163sve 8.928.761 8.384.747talya 54.271.013 45.016.465Lksemburg 563.279 594.087Portekiz 10.003.548 9.044.292Yunanistan 10.489.502 9.208.837TOPLAM 382.881.562 350.213.061

Kaynak: U.S. Census Bureau

AB asndan, ne AB iinde ne de AB dnda kalan bir Trkiyeninbyle bir jeopolitik yap, gen nfus, evre lkelerdeki etnik gruplar vednya enerji kaynaklarna sahip olduu yaknlk, imparatorluk gelenei, hereye ramen gelien ekonomisi, AB lkelerinin ortalamasndan ok dahastn olan asker gc ile tehdit olarak alglanmamas mmkn deildir.

Burada nemle vurgulanmas gereken bir husus da, ABnin sadeceTrkiyeye kar zel bir federalletirme, merkez gleri desteklemepolitikas izlemediidir. Aksine, AB, iine ald hatta ilk gnden beri iindeolan lkelere kar da federalletirme politikas izlemektedir. nk AB gibidev bir alan ve nfusu kapsayan ulus st bir yap, karsnda byk ulusdevletler, niter yaplar deil; daha kk federal oluumlar, hatta kkbamsz devletler tercih etmektedir. Bu yava ama srekli bir ekilde,temsil ettii ulus devletlerden bamsz bir kimlik ve g alan oluturanBrkselin gcn arttrrken, karsndaki ulus devletlerin gcnkracaktr. Esasen, Avrupada ulus devletlerin Brksel federalizmine kardevam eden direncini amada, Monnet Yntemi diye adlandrlan biryntem kullanlmtr ve kullanlmaktadr. Monnet Yntemi erevesindeAB, kararlarn alnmas srecini sadece ulus devlet baznda etkilemeyideil, blgesel ve mahall bazda da hedeflemekte ve bunda da baarlolmaktadr. rnein, Almanyada belediyelerin aldklar kararlarn % 60Brkselin etkisi ile ekillenmektedir.71 zetle AB, ulus devleti aarakdorudan blgesel ve mahall llerde etkin olarak, kendi projesine uygunbir alt yapnn hazrlanmasna almaktadr.

Bu konuda Meltem Mftler Ban yapt u tespit nemlidir: AByeleri egemenlik yetkilerini Brkseldeki Komisyona devretmekteler;bununla birlikte AB Konseyi ulus balamnda ulusal karlarn savunulduuve korunduu bir kurum olarak ABnin uluslar st yetkilerini bir ldedengelemektedir. AB srecinin doal bir sonucu, AB topraklarndasnrlarn kalkmas ve ulus devletin bir zlme srecine girmesidir. Ortayakmakta olan Birleik Avrupada Avrupa ulus devletleri bir yandan ABye


2

Yukarda verilen tablolarn dinamiini yle aklayabiliriz: 15 ABlkesinde erkeklerde ortalama mr beklentisi 1970de 68,4 iken 1997de74,5e kmtr. Kadnlarda ise 1970te 74,7 iken 1997de 80,8eykselmitir. te yandan, ortalama doum oran 1970te 2,38 iken 1997de1,45e dmtr. Yani, AB remeyen ve yalanan bir topluluktur.

zetle, 2025te AB nfusu, 2008den sonra bir genileme yapmamaskayd ile 481 milyon, Trkiye nfusu ise 82 milyon olacaktr. Yani Trkiyenfusu, AB nfusunun % 17sini oluturacaktr. 2050de ise AB nfusuazalarak 419 milyona decek, Trkiye ise 103 milyona kacaktr. Budurumda ise Trk nfusu AB nfusunun drtte birine ykselecektir.Nfusun i yaps da AB asndan tehdit edici bir grnme sahiptir.2025te AB nfusunun %22,8i 65 ya ve st olacaktr. Ayn sene bu,Trkiye iin % 10,8de kalacaktr. 2050de AB nfusunun % 29,7si 65 yave stne karken, Trkiyede bu oran % 22,4e ykselecektir.


1 4443

71 Die Nation ist in Europa gut aufgehoben, Franfurter Allgemeine Zeitung, 11 Mays 2002.

lke Nfus Projeksiyonu2025 2050

Bulgaristan 5.994.845 4.478.866ek Cumhuriyeti 9.679.381 8.015.315 Estonya 1.301.908 1.125.687 Kbrs 851.733 841.102 Letonya 2.086.181 1.755.412 Litvanya 3.519.436 3.213.808 Macaristan 9.276.050 7.836.770 Malta 446.718 431.633 Polonya 38.011.410 33.779.568 Romanya 20.854.111 18.340.400 Slovakya 5.426.436 4.764.626 Slovenya 1.901.931 1.641.553 Trkiye 82.204.623 103.473.786

181.554.763 172.698.526Kaynak: U.S. Census Bureau


46

devredilen egemenlik yetkileri ile uluslar st bir kurumun getirdiigerilimler ve deiiklere maruz kalmakta, bir yandan da Avrupa Birliibnyesindeki etnik grup ve blgelerin talepleri ile gszlemektedirler.72

Burada Ba, ABye bir komplo mant ile deil, siyaset bilimi-ynetimbilimi perspektifini, sosyolojik bir temel zerine kurarak, bakmaktadr.

Bu konuda drst bir aydn tavr sergileyen Cengiz Aktar, Trkiyedekimcadele iin u ifadeleri kullanmaktadr: Muhtemelen nmzdeki onyllarn Trkiyesinde Avrupann kendisinde de olaca gibi, ayrm izgisiniAB belirleyecek. Kabaca, bu ayrm toplumun her katnda hkimiyetimillyeciler veya ulusal egemenlikilerle egemenlik paylamn kabul edenfederalistler arasnda olacak. Aktar, ayn yazsnda Tam bamszlksylevleri atanlarn bu eit dleri, bu zamanda ve bu meknda gerek-letirmelerinin zor olduunu dile getirmektedir.73 Onlarn esas istediiellerindeki iktisad ve siyas gc paylamamak. Bu amala ABninegemenlik konusundaki temel felsefesini, ulus devletlerin egemenlikalanlarn dier lkeler, federal yani ulus st yaplar, blgesel ve yerelynetimler yani ulus alt yaplar ve elbette son tahlilde bireylerle paylamilkesini reddetmek grn ileri srmektedirler. Bu zihniyet; kk olsun,hatta fakir ve kavruk olsun ama bizim olsun demektir.74

Trkiyenin ABye tam yeliini destekleyen bir aratrmac olan GnterSeujert, AB-Uyum Yasalarnn kabuln deerlendirirken, Trkiye sonanayasa deiiklikleriyle Avrupann vatandalarnn kltrel kimliklerinidenetlemek kadar iletiim ve ekonomik faaliyetlerini de belirlemek isteyenulusal devlet modelinden ilk kez uzaklat. Bu, AB yolunda atlm bykbir adm. nk ABnin srr ulusal devletin dikkatl i biimdegreceletirilmesinde. Trkiyeye yol ne kadar zor gelse de ilk nemli admkat etti.75

Sorun lkemizde ou politikac ve sosyal bilimcinin iine girmeyi arzuettikleri ABnin etnik standartlarna sadk kalmadan gereklerigizlemeleridir. lkemizde kimi siyasetilerin ve aydnlarn ABnin Trkiyeiin bir tehdit yaratmayacan ispat iin sk sk kullandklar, ABye giripde blnen var m? sorusu byk bir bilgisizlii yanstmaktadr. JanBerting ve Willem Heinemeijerin u tespiti sosyal bilimlerde geni ldepaylalan bir tespit konumundadr: Avrupa Birlii yeleri olan ulusdevletler, Avrupa Birliinin oluturduu politik yaplanma nedeniyle, eskiyenazaran nemlerini yitirmekte ve bylece farkl etnik kltrlerin yenidencanland grlmektedir.76

ABye girdikten sonra, birok AB lkesinde ayr l k srelerglenmitir ve baz AB yesi lkeler federallemeye hatta bnyelerindenyeni devletler karacak bir yne kaymaya balamlardr. Belika, AByegirdikten sonra federal bir devlet olmutur. ngiltere, Galler ve skoyaya;zellikle skoyada bamszla gidebilecek haklar ABye girdikten sonravermitir. Gnmzde AB, Fransada federalleme srecini youn birekilde desteklemektedir. Yunanistan D leri Bakan Yorgo Papandreubir aklamasnda, Aznlk konusu zaman zaman toprak talebinedntrlmektedir. Eer snrlar konusunda endie duyulmazsa, herkesekkenleri ile hitap etmekten ekinmem. Trk olsun, Bulgar olsun, Pomakolsun, ekinmeden kkenlerini telffuz edebilirim demitir.77 AB yesi birlkenin bakan eer etnik kimlikler konusunda byle byk bir tereddtdile getirebiliyor ise ve snrlarnn gvenlii konusunda byle byk birendiesi var ise, Ankarann tereddtlerinin olmas paranoya ile deilancak aklselim ile aklanabilir.

AB, bu sreci gerekletirmek iin adm adm hareket edecek,gerekirse taktik geri admlar atacak; ancak bunlar stratejik ileri admlar


45

72 Meltem Mftler Ba, Trkiye ve AB, Souk Sava Sonras likiler, stanbul, Alfa Yaynlar,2001, s. 7

73 Cengiz Aktar, AB iin Sivil, deapolitika, Say 14, Bahar 2002, ss.22-23.74 bid.75 Radikal, 24 Eyll 2002.

76 J. Berting ve W.F. Heinemeijer, Europe as a multilevel problem, Keebet von Benda-Beckmanve Makyel Verkuyten (der.), Nationalism, Ethnicity and Cultural Identity in Europe, Utrecht,University of Utrecht, 1995, s.57den nakleden A. Seda Serdar, Avrupa Birliinin nsanHaklar Kart ve Trkiye, Stratejik Analiz, Cilt 1, Say 7, Kasm 2000, s.19.

77 Serdar, a.g.m. ss.17-18.


48


47

izleyecektir. AB, bu srete, istedii artlarn olumas iin gemiteolduu gibi Trkiyenin nne, bugn hi gndemde olmayan koullarkoyarken, kendi taahhtlerini yerine getirmeme konusunda ise hibirsaknca grmeyecektir. Kopenhag Zirvesinden hemen nce AB OrtakGvenlik ve D Politika Yksek Temsilcisi Javier Solanann Avrupa veTrk basn iin yazd bir makale, ABnin Trkiyeyi oyalama politikasnalayl bir slupla da ortaya koymaktadr. Solana, Eer Trkiye,Avrupadaki yerini almak istiyorsa, dier adaylar gibi hedefine varmak iinbir plan yapmak zorundadr. ki hayati soruya sadece Trkiye cevapverebilir: Trkiye Avrupaya giden yola girebilecek midir? Ve ya bu yolagirmek istemektedir?78 Dorusu, bu yaklamn iinde hicivi Trkiyenin birtutum eklindeki AB politikas glendirmektedir.

ABnin Trkiyeyi federalletirme politikas diye adlandrdmz busiyaset, esasen birok boyutta balamtr ve devam etmektedir. Buboyutlar: a) ideolojik-psikolojik, b) etnik-politik, c) politik-kurumsal boyut,d) jeopolitik, e) tarihsel, f) etnik- psikolojik boyut olarak ayrabiliriz.

a) deolojik-Psikolojik Boyut

Bu srecin ideolojik-psikolojik temel eksenini, ok iddial bir tez olan,Trk milleti diye bir milletin olmad politik tezi oluturmaktadr. Birsreden beri Trk siyasetilerine dahi benimsetilen, ancak kkeni Sovyetistihbarat servisi KGBnin ideolojik sava departmanna dayananTrkiyenin bir mozaik olduu eklindeki ideolojik saldr ile yumuatlmolan zemin zerinde, ideolojik-psikolojik saldr yeni bir aamayatanmtr.

Bu yeni tez ise Alman istihbarat servisinin rndr. Yeni tezinyaratcs, Alman devletinin aratrma kuruluu olan Orient EnstitsnnMdr ve Alman asker istihbaratnn eleman olan Prof. Udo

Steinbachdr. Steinbacha gre, Sorun, Atatrkn bir paa fermanylayaratt yapay rn olan Trk devleti ve Trk ulusudur. Sorun, Kemalizmve Kemalizmin ulusuluk ve liklik ilkeleridir. Sorun, uyduruk, zorlama veyapay Trk ulusudur. Byle bir ulus yoktur. Olmadn Trkiyede yaayanTrk-Krt, Mslman-Lik, Alev-Devlet atmalarnda grmekteyiz. Buuyduruk ulusu Atatrk nasl kurdu? nce Ermenileri yok ettiler, sonra daRumlar.79 Ancak bu tezin sadece Steinbach tarafndan savunulduunudnmek yanltr. Aksine, bu tezin Bat Avrupal oryantalist sosyalbilimciler arasnda hzla yayld grlmektedir.80

Steinbachn ve dier Bat Avrupal literatrn savunduu yapay Trkmilleti tezi, 2002 banda resm pltforma tanmasnn ilk deneyiminiyaam; sve Bykelilii zmirde dzenledii toplantda, Trk ulusudiye bir ulus yoktur; sadece Trke vardr tezini savunan bir kitapdatmtr. 1990-95 yllarnda svein stanbul Bakonsolosu olanBykeli Kaj Falkmenin yazd ve n sz sve Babakan GoranPersson tarafndan kaleme alnan kitap, sve devletinin yaynevi olan sveEnstitsnce 2000 ylnda baslmtr. Yazar kitapta yle demektedir;Aratrmaclar, Trk szcnn bir halk grubu veya bir ulusun deil debir dil grubunun ad olduunu ileri srmektedirler...Atatrk ulusal bir devletolan Trkiyenin snrlar ierisinde yaayan herkesin Trk olduunukararlatrmtr. nmzdeki yllarda Avrupa ve AB kaynakl olarak butez, btn Avrupadaki deiik kaynaklardan dalga dalga gelecektir.

78 Javier Solana, Trkiyenin Avrupa Seimi, Radikal, 6 Aralk 2002.

79 Aslnda Udo Steinbachn tespiti tarihsel plnda hi de yeni deildir ve sadece TrkiyeCumhuriyeti sonras Trk tarihi ile ilgili bir tespit de deildir. Bu tespitin kkeninde Avrupadncesinde Trke kar derin aalk kompleksinin izleri yatmaktadr. Albert Sorel,Steinbachdan ok nce yle demektedir: Bir Trk milleti asla mevcut deildir, sade dmanahali ortasnda adr kurmu bulunan fatihler vardr; Trkler bir devlet deil, fakat yalnz fthatiin bir deeri bulunan ve durmaya mecbur olur olmaz d

Documents

Türki̇ye Ve Avrupa Bi̇rli̇ği̇ Ümit Özdağ