Türkiye'de Çevre Mühendisliği

Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits Dergisi 26(1): 34-49 (2010)

Trkiyede evre mhendislii blmleri ve eitimi

Murat TOPAL1,* , E.Il ARSLAN2 1*Cumhuriyet niversitesi, Mhendislik Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Sivas

2Frat niversitesi, Mhendislik Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Elaz

Anahtar Kelimeler evre Mhendislii Blm

Eitim Trkiye

ZET

Sanayi ve nfus artna paralel olarak ortaya kan evre sorunlar,1970li yllardan itibaren gnmze kadar geen srede nemli bir hal almtr. lkemizde, dier lkelerdeki evre Mhendislii Blmlerinde olduu gibi bu sorunlar ortadan kaldrmay veya en aza indirmeyi amalayan, ilk evre Mhendislii Blm 1973 ylnda Ortadou Teknik niversitesinde kurulmutur. Gnmzde evre Mhendislii Blmleri says 35e ulamtr. Bu almada, lkemizdeki evre Mhendislii Blmleri hakknda genel bilgiler verilmi ve bu blmlere ait dersler ve retim yesi saylar karlatrlmtr.

The environmental engineering departments and education in Turkey

Keywords Environmental Engineering Department,

Education, Turkey.

ABSTRACT

Environmental problems originated from industrial development and population growth have become important since 1970s. In our country, the first Environmental Engineering Department which aimed to remove or minimise these problems as the other Environmental Engineering Departments in the other countries was established in 1973 at Middle East Technical University. The numbers of Environmental Engineering Departments have reached to 35 today. In this study, general information was given about Environmental Engineering Departments in our country and courses and faculty member numbers of these departments were compared.

* Sorumlu yazar (Corresponding author) e-posta : [email protected]

35Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits Dergisi 26(1): 34-49 (2010)

1. GR

evre; insanlarn ve dier canllarn yaamlar boyunca ilikilerini srdrdkleri ve karlkl olarak etkileim iinde bulunduklar fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kltrel ortam olarak tanmlanabilir. Mhendis szc ise Arapada geometri ile megul olan, geometri bilen kii anlamna gelmekte [1] olup Trk Dil Kurumu'na gre Mhendis; nsanlarn her trl ihtiyacn karlamaya dayal yol, kpr, bina gibi bayndrlk; tarm, beslenme gibi gda; fizik, kimya, biyoloji, elektrik, elektronik gibi fen; uak, otomobil, motor, i makineleri gibi teknik ve sosyal alanlarda uzmanlam, belli bir eitim grm kimsedir [2]. Mhendislik, matematik ve doa bilimleri konusunda okuma, gzlemde bulunma, renme, deneyim ve uygulama ile kazanlan bilgileri, doadaki madde ve enerjinin insanlk yararna ekonomik olarak kullanlabilmesini salamak zere yntemler gelitirme amacyla ve karar verme yeteneiyle uygulamaya koyma iidir. evre Mhendislii ise yerel ve kresel lekte, evreyi insanlarn olumsuz etkilerinden korumak, insan sal ve refah iin evre koullarn iyiletirmek ynnde temel bilimsel kavramlar uygulamaya koyan mhendislik daldr [3]. evre Mhendislii doaya zarar verebilecek evresel sorunlarn zmlenerek insan yaamna olumlu ynde katk salamasn, doal kaynaklarmzn iyi bir ekilde kullanlmasn salayan bir bilim dal olarak ta grlebilir. nsan faaliyetleri sonucu oluan kirleticilerin kontrol altna alnmas ve doamzda vazgeilmez olan hava, su ve toprak kaynaklarmz kirletmeden gelecek nesillere temiz braklmas, evre Mhendisliinin asl konusunu oluturur. Su kaynaklarnn korunmas ve gelitirilmesi, havza ynetimi ve evre dzeni planlar, ime suyu temini ve iletimi, artma tesislerinin projelendirilmesi, kanalizasyon ve yamur suyu ebekelerinin projelendirilmesi ve iletilmesi, yeralt ve yzey sular kirlilii kontrol, evsel ve endstriyel atk su artma tesislerinde sistem seimi, biyolojik, kimyasal ve fiziksel artma yntemleri, sanayi ve altyap yatrmlar iin evresel etki deerlendirme (ED) raporlarnn hazrlanmas, kat ve tehlikeli atklarn ynetimi, hava kirlilii ynetimi ve modellenmesi, risk ynetimi, grlt kirliliinin kontrol, evre kimyas ve evre mikrobiyolojisi analizlerinin deerlendirilmesi vb. gibi konular bir evre Mhendisini ilgilendiren nemli konular arasnda yer almaktadr. Bu amala evre Mhendisleri evre ile ilgili problemlerin tanmlanmas, lm, analiz ve deerlendirmenin yannda evresel problemlerin

zmn, kontroln gerekletirebilecek yeterli mesleki bilgilere sahip olmaldr [4]. 2. evre Mhendislii Blmlerinin Tarihsel Geliimi 19.yzyln ikinci yarsndan itibaren artan evre sorunlar, hem dnyada hem de lkemizde baz tedbirlerin alnmasn gerektirmi ve bunun bir sonucu olarak lkemizde evrenin korunmas ve iyiletirilmesi, doal zenginliklerin korunmas, evre kirliliinin minimum seviyelere drlmesi, oluan atklarn en aza indirilmesi, hava kalitesinin korunmas, mevcut kirlilik kaynaklarnn ve atklarn azaltlmas gibi konularda eitim verilmesi amalanmtr. evre Mhendislii Blm (MB) ilk olarak 1973 ylnda Ortadou Teknik niversitesinde (ODT) sonra 1975 ylnda Ege niversitesi Mhendislik Bilimleri Fakltesi bnyesinde kurulmu ve ayn yl iinde Ege niversitesine bal naat Fakltesi iinde bir blm olarak yer almtr. 1982 ylnda daha nce Ege niversitesine bal baz mhendislik blmlerini de bnyesine alan Dokuz Eyll niversitesinin kurulmasyla MB de Dokuz Eyll niversitesinin Mhendislik Mimarlk Fakltesi ierisinde yer almtr. 1994 ylnda Mimarlk Blmnn ayrlmasyla Faklte "Mhendislik Fakltesi" olarak adlandrlmtr [5]. stanbul Teknik niversitesi (T) naat Fakltesi bnyesindeki ehir Sal ve Teknii Krss, 1973 ylnda evre Sal ve Teknolojisi adyla lisansst retime, 1976 ylnda MB kurulduktan 2 yl sonra lisans retimine balamtr [6]. Ondokuz Mays niversitesi MB, Fen Edebiyat Fakltesi bnyesinde 1980 ylnda kurulduktan sonra 1982 ylnda lisans eitimine balayarak, 1986da ilk mezunlarn vermitir. 1992 ylnda ikinci retim programna balayan ve hala birinci ve ikinci eitim retime devam eden Ondokuz Mays niversitesi MB, 1993 ylnda Mhendislik Fakltesinin kurulmas ile Mhendislik Fakltesine balanmtr [7]. 1985 ylnda kurulan Erzurum Atatrk niversitesi Mhendislik Fakltesi MBnde lisans, yksek lisans ve doktora dzeyinde eitim retim verilmektedir [8]. 1988 ylnda kurulan Cumhuriyet niversitesi Mhendislik Fakltesi MB ise 1989-1990 eitim retim ylnda ilk rencilerini alarak retime balamtr [9]. 1989 ylnda Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi bnyesinde MB kurulmutur [10].


1990 ylnda kurulan stanbul niversitesi MB, 1990-1991 ylnda eitime, 1999-2000 ylnda zorunlu ve istee bal ngilizce eitime balayarak, bu program kapsamndaki ilk mezunlarn 2005 ylnda vermi ve istee bal ngilizce eitim, 2007 ylna kadar devam etmitir [11]. Frat niversitesi MB, 1989 ylnda kurulmu, 1990-1991 eitim retim ylnda, 30 renci ile faaliyetlerine balamtr [12]. 1990 ylnda kurulan Marmara niversitesi MB, ayn yl iinde ilk rencilerini alarak 1994 ylnda ilk mezunlarn vermitir. 1993 ylnda yksek lisans ve 1999 ylnda doktora eitimi vermeye balamtr [13]. 1991 ylnda Uluda niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi bnyesinde kurulan MB, ilk rencilerini 1992 ylnda alarak retime balamtr [14]. 1992 ylnda Konya Seluk niversitesinde kurulan MB ise ilk rencilerini 1993-1994 eitim retim ylnda alarak retime balamtr [15]. 1992 ylnda kurulan ukurova niversitesi MB, 1993-1994 eitim retim ylnda ilk rencilerini alarak 1997-1998 ylnda ilk mezunlarn vermitir. Ayrca 1992-1993 eitim retim ylndan itibaren yksek lisans, 2006-2007 bahar yarylndan itibaren doktora eitimi vermeye balamtr [16]. 1992 ylnda kurulan Aksaray niversitesi MB, Nide niversitesi Aksaray Mhendislik Fakltesi bnyesi ad altnda alarak ilk lisans rencilerini 1995-1996 eitim retim ylnda almtr. Aksaray niversitesinin 17 Mart 2006da resmi olarak kurulmas ile Mhendislik Fakltesi MB, 2006 ylnda Aksaray niversitesi kuruluncaya kadar, Nide niversitesi Fen Bilimleri Enstitsne bal evre Mhendislii Anabilim Dal ad altnda yksek lisans retimine ve 2008-2009 ylnda Aksaray niversitesi Fen Bilimleri Enstitsne bal olarak evre Mhendislii Anabilim Dalnda lisans retimine balanmtr [17]. 1992 ylnda kurulan Mhendislik Fakltesi bnyesinde ki Mersin niversitesi MB, 1993-1994 eitim retim ylndan itibaren renci almaya balam ve eitim retim vermeye de devam etmektedir [18]. Isparta'da bulunan MB 1992 ylnda kurulmu, 1993-1994 retim ylnda lisans, 1998-1999 retim ylnda yksek lisans, 2005-2006 retim ylnda da Akdeniz niversitesi evre Mhendislii ile ortak doktora program dzeyinde eitim retime balamtr [19]. Harran niversitesinde bulunan MB, 1993 ylnda kurularak ilk rencilerini 1993-1994 eitim retim ylnda almtr [20]. Kocaeli niversitesi MB, 1993 ylnda, 30 renci ile rgn retime ve 2000-2001 eitim retim yl bandan itibaren ikinci retime balamtr [21]. Zonguldak Karaelmas niversitesi MB, 01 Ocak 1993 tarihinde tzel kiilik kazanmasyla beraber resmen kurulmutur ve

lisans retimi 2006-2007 gz yarylnda, yksek lisans eitimi ve retimi ise 2001-2002 bahar yarylnda balamtr [22]. Pamukkale niversitesi MB, Pamukkale niversitesi Mhendislik Fakltesi bnyesinde 1994 ylnda kurulmu ve eitim retim etkinliklerine 1995 ylnda alan evre Mhendislii yksek lisans program ile balamtr. Pamukkale niversitesi'nin ve MBnn ngilizce Hazrlk Esasl ve %30'u ngilizce ierikli lisans programnda eitime 2008 gz yaryl itibariyle balanmtr [23]. Sakarya niversitesi MB, 1994 ylnda kurulmutur [24]. Ayn tarihte kurulan dier bir MB ise 1994-1995 eitim retim ylnda kurulan ve lisans eitimine balayan Anadolu niversitesi Mhendislik Fakltesi MBdr [25]. Hacettepe niversitesi MB, 1997 yl ierisinde Mhendislik Fakltesi bnyesinde kurulmutur. Blmn kkenleri, 1990 ylnda kurulan evre Uygulama ve Aratrma Merkezi'ne kadar dayanmaktadr. 1993 ylna gelindiinde Fen Bilimleri Enstits'ne bal olarak evre Bilimleri Anabilim Dal kurulmu ve yksek lisans, doktora dzeyinde eitime balanmtr. Bu oluumun blm kimliini kazanmas ise 1997 ylnda gereklemitir. 2004 ylnda evre Bilimleri Anabilim Dal'nn ismi deitirilmi ve almalar evre Mhendislii Anabilim Dal ad altnda devam etmitir [26]. Yznc Yl niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi MB, 1997 ylnda Bakanlar Kurulu tarafndan alnan kararla kurulmutur [27]. Akdeniz niversitesi 1998-1999 retim ylnda ilk rencilerini alm, 2000-2001 retim ylndan itibaren istee bal ve 2007-2008 retim ylndan itibaren ise zorunlu ngilizce destekli eitime balamtr. Ayrca Blmde Yandal Program da uygulanmaktadr. Yksek lisans programnn yan sra, 2005-2006 ylndan itibaren Sleyman Demirel niversitesi MB ile birlikte ortak doktora program almtr [28]. 1998 ylnda kurulma izni alnan Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi MB, 2006-2007 retim ylnda 31 lisans ve 3 yksek lisans rencisi ile eitime balamtr [29]. 2004 ylnda kurulan ve 2006-2007 retim yl gz dneminde ilk lisansst rencilerini alarak eitim retim hayatna balayan anakkale Onsekiz Mart niversitesi MB, 2007-2008 retim ylnda 31 renci ile lisans eitimine balamtr [30]. Balkesir niversitesi Mhendislik Fakltesi MB, lisans eitimine 2006-2007 gz dneminde balamtr [31]. Abant zzet Baysal niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi MB, 2007 tarihinde kurulmutur [32]. MB zellikle 1990-2000 yllar arasnda birok niversitede almtr. Yeni kurulan niversitelerde


nmzdeki yllarda almas muhtemel olan MBde evre Mhendisi yetitirmek iin eitim

retim faaliyetlerine balayacaklardr.

3. evre Mhendislii Blmleri ve Eitimi Trkiyede bulunan vakf ve devlet niversiteleri baz alndnda toplam 132 adet niversite bulunmaktadr. Bu niversitelerin 94 devlet niversitelerinden oluurken 38i ise vakf niversitelerinden olumaktadr [33]. Devlet niversitelerinin 31inde, vakf niversitelerinin 2sinde MB bulunmaktadr. Tablo 1de Trkiyede

MB bulunan niversiteler verilmitir. Trkiyedeki niversitelerin yaklak %24nde MB bulunmakta ve evre Mhendislii eitimi veren niversitelerin %80inde rgn retim, geri kalan ksmnda ise ikinci retim de verilmektedir. niversitelerin MBnde genel olarak renim dili Trke olmakla birlikte ngilizce renim dili de kullanlmaktadr. renci kabul eskiden saysal puana gre yaplrken gnmzde yeni deien snav sisteminde SS SAY-2 puanna gre yaplmaktadr.

Tablo 1. Trkiyede evre Mhendislii Blm Bulunan niversiteler [34].

niversite li 2008 Yl Kontenjan En kk G.Puan

En byk G.Puan

Abant zzet Baysal Bolu 36 287,635 300,466 Akdeniz Antalya 52 292,805 306,738 Aksaray Aksaray 47 280,319 286,256 Anadolu Eskiehir 62 296,672 317,370 Atatrk Erzurum 72 279,131 294,359 Baheehir stanbul 15 245,327 281,552 Balkesir Balkesir 41 289,837 302,943 Cumhuriyet Sivas 72 278,429 292,481 Onsekiz Mart anakkale 41 288,017 297,847 ukurova Adana 62 287,995 309,644 Dokuz Eyll zmir 72 300,791 319,476 Erciyes Kayseri 41 286,284 303,715 Fatih stanbul 38 185,778 270,123 Frat Elaz 62 278,000 310,643 Hacettepe Ankara - - - Harran anlurfa 52 276,260 286,305 T stanbul 72 324,188 334,708 stanbul stanbul 72 303,500 316,672 St mam K.Mara - - - Kocaeli Kocaeli 72 295,437 313,516 Marmara stanbul 47 313,686 324,197 Mersin Mersin 62 283,576 300,453 Namk Kemal Tekirda 47 283,316 300,488 Ondokuz Mays Samsun 62 285,301 296,806 ODT Ankara 47 335,192 341,929 Pamukkale Denizli 31 286,549 316,260 Sakarya Sakarya 72 288,710 300,551 Seluk Konya 62 287,109 300,897 Sleyman Demirel Isparta 52 283,585 307,396 Uluda Bursa 62 297,256 315,369 YT stanbul 62 311,944 323,492 100.Yl Van - - - Karaelmas Zonguldak 41 282,448 289,088

Tablo 1de grld gibi 2008 ylnda MB rgn retim iin verilen kontenjan says 1628dir. Bu

kontenjann en dk oran (%0,92) Baheehir niversitesine verilmiken en yksek kontenjanlar


%4,42lik oranlarla Atatrk, Cumhuriyet, Dokuz Eyll, T, stanbul, Kocaeli ve Sakarya niversitelerine verilmitir. Hacettepe, St mam ve 100.Yl niversitelerine ise kontenjan verilmemitir. Burada verilen kontenjanlara Baheehir niversitesinin Burslu ve %50 Burslu kontenjan (15), Fatih niversitesinin Burslu,

Trke ve Burslu Trke eitimi iin verilen kontenjan (50) ve Tnin UOLP-SUNY Buffalo program (35) iin verilen kontenjan eklenmemitir. Bu kontenjanlar da ilave edilirse toplam rgn retim iin verilen kontenjan 1728i bulmaktadr. Trkiyede ikinci retim veren baz niversitelere ait 2008 yl kontenjanlar Tablo 2de verilmitir.

Tablo 2. Trkiyede evre Mhendislii Blmlerinde kinci retimi Bulunan niversiteler [34].

niversite li 2008 Yl

Kontenjan En kk G.Puan

En byk G.Puan

Atatrk Erzurum 72 274,009 284,078 Cumhuriyet Sivas 72 275,343 283,032 ukurova Adana 62 281,361 290,950 Kocaeli Kocaeli 72 289,561 298,183 Ondokuz Mays Samsun 62 280,019 293,824 Sakarya Sakarya 72 284,211 302,473 Sleyman Demirel Isparta 52 279,240 286,570

Tablo 2ye gre Trkiyede bulunan niversitelerin %20sinde ikinci retim bulunmaktadr. kinci retim iin verilen toplam kontenjan says 464dr. Bu kontenjann %11,21i Sleyman Demirel niversitesine, %26,72si ukurova ve Ondokuz Mays niversitesine, geriye kalan %62,07si de Atatrk, Cumhuriyet, Kocaeli ve Sakarya niversitelerine verilmitir.

Tablo 1 ve Tablo 2de MBne yerleme sonularna gre en dk puanlar ile en yksek puanlar ayrca verilmitir. Buna gre vakf niversiteleri dnda eitim veren devlet niversiteleri arasnda en dk puann Aksaray niversitesine, en yksek puann ODT ne ait olduu grlmektedir. Trkiyede MB bulunan niversitelerin illere gre dalm ekil 1deki gibi kartlmtr. ekil 1de koyu renkle gsterilen illerde MB bulunmaktadr.

ekil 1. Trkiyede evre Mhendislii Blm Bulunan niversitelerin Corafik Dalm. Buna gre evre Mhendislii Blmlerinin lkemizdeki dalmna bakldnda Marmara ve Anadolu blgesinde fazla, geriye kalan dier blgelerde ise az olduu grlmektedir. evre

Mhendislii Blmlerinin blgelere gre % dalm ekil 2de verilmitir.


ekil 2. evre Mhendislii Bulunan niversitelerin Blgelere Gre % Dalm. ekil 2ye gre evre Mhendislii Blmlerinin %39,39u Marmara, %27,27si Anadolu, %9,09u Akdeniz, %9,09u Ege, %6,06s Karadeniz, %6,06s Gney Dou Anadolu ve geriye kalan %3,04 ise Dou Anadolu Blgesinde bulunmaktadr. Dou, Gney Dou Anadolu ve Karadeniz Blgelerinde yeni niversitelerin

almasyla ve yeterli eitim olanaklarnn salanmasyla bu blgelerde de nmzdeki yllarda MB saysnda bir art olmas beklenmektedir. lkemizde bulunan tm programlar arasnda MB iin verilen kontenjan ve yerletirilen renci saylar Tablo 3de verilmitir.

Tablo 3. evre Mhendislii Blm in Verilen Son 5 Yla Ait Kontenjan Says [34].

2004 2005 2006 2007 2008 I.retim 1.026 1.107 1.344 1.389 1.728 II.retim 211 263 226 257 464 Toplam 1.237 1.370 1.570 1.646 2.192 Yerletirilen renci 1.232 1.370 1.484 1.625 2.166

Tablo 3e bakldnda son 5 yl ierisinde rgn ve ikinci retime verilen kontenjan saylar yeni blmlerin almas ve kontenjanlarn arttrlmasyla birlikte 2008 ylnda 2.192ye ulamtr. 2004-2008 yllar arasnda verilen kontenjanlara bakldnda 2005 yl hari baz kontenjanlarn bo kald grlmtr. 2004te; 5, 2006da; 86, 2007de; 21, 2008de ise 26 adet kontenjan bo kalmtr. evre Mhendislii eitiminin ilk ylnda temel mhendislik dersleri, ikinci ylnda temel bran

dersleri, nc ve drdnc yllarnda ise mesleki dersler verilmektedir. Bu dersler arasnda zellikle nc ve drdnc yllarda semeli dersler konularak kiinin kendisinin branlamak istedii konu zerine younlamas salanmaktadr. Yaplan almada, 6 farkl gruplandrma yaplmtr. Bu gruplandrmaya gre Temel Bilimler, Temel Mesleki Bilimler, naat-Jeoloji dersleri, Artmaya ynelik verilen dersler, Sosyal ve Semeli dersler Tablo 4de gsterilmitir.


Tablo 4. evre Mhendislii Blmne Ait Dersler ve Snflandrlmas.

Temel Dersler Mesleki Dersler naat-Jeoloji Dersleri Matematik evre Ekonomisi Termodinamik Fizik evre Mhendisliine Giri Akkanlar Mekanii Kimya evre Ekolojisi Hidrojeoloji Teknik Resim evre Kimyas Jeoistatistik Temel Biliim Teknolojileri evre Sorunlar Statik ve Mukavemet Diferansiyel Denklemler evre Mikrobiyolojisi lme Bilgisi statistik evre Kirlilik Kontrol Malzeme Bilgisi Temel Bilgisayar Bilimleri Kat Atklar Hidrolik Mhendislik Matematii evresel Etki Deerlendirme Zemin Mekanii Bilgisayar Destekli izim evre Hukuku Hidroloji vb.gibi dersler Su Temini ve Uzaklatrlmas Yap Mhendislii Su Kalitesi ve Kontrol Jeoloji Tehlikeli Atklar vb.gibi dersler Hava Kirlenmesi ve Kontrol evresel Modelleme Toprak Kirlilii ve Kontrol evre Ynetimi ehircilik ve evre Planlama Yeraltsuyu Kirlilii Grlt Kirlilii ve Kontrol vb. gibi dersler

Artmaya Ynelik Dersler Sosyal Dersler Semeli Dersler

Temel lemler (Fiziksel, Atatrk lkeleri ve Inklap Tarihi

niversite ve blm tarafndan verilen semeli

Kimyasal ve Biyolojik ) Trk Dili dersler Artmann Temelleri Yabanc Dil Artma Tesisi Tasarm niversiteler tarafndan verilen Artma Tesislerinin letilmesi dier sosyal dersler Atksu Mhendislii me Sularnn Artlmas Kullanlm Sularn Artlmas Endstriyel Atksularn Artlmas Artma amurlar Anaerobik Artma Deniz Dearjlar vb.gibi dersler

Tablo 4den yararlanarak oluturulan Tablo 5te evre Mhendislii eitimi veren niversitelere ait tm dersler; Temel, Mesleki, naat-Jeoloji, Artmaya ynelik, Sosyal ve Semeli olarak ana balklar altnda toplanm ve bu derslere ait Teori (T), Pratik

(P), Kredi (K), Ders saati (D) ve Ders says (DS) verilmitir. Her bir niversitenin internet sayfalarndan elde edilen verilerle oluturulan Tablo 5te Akdeniz, Anadolu ve ukurova niversitelerine ait krediler olmadndan deerlendirilememitir.


.

Tablo 5. evre Mhendislii Blm Bulunan niversitelerde Okutulan Derslerin Dalm

niversiteler evre Mhendislii Blmlerinde Verilen Dersler Temel Mesleki naat-Jeoloji Artma Sosyal Semeli Toplam T P K D DS T P K D DS T P K D DS T P K D DS T P K D DS T P K D DS T P K D DS

Abant zzet Baysal 21 10 26 31 9 43 10 48 53 18 15 6 18 21 6 10 4 12 14 4 24 20 24 44 20 0 0 24 0 8 113 50 152 163 65 Akdeniz 33 14 - 47 12 36 12 - 48 14 24 3 - 27 9 28 4 - 32 10 29 6 - 35 15 22 0 - 22 10 172 39 - 211 70 Aksaray 30 6 29 36 12 39 4 41 43 15 23 2 24 25 9 21 4 23 25 7 21 2 3 23 8 38 0 38 38 19 172 18 158 190 70 Anadolu 43 19 - 62 16 38 13 - 51 16 15 2 - 17 5 13 10 - 23 7 26 12 - 38 11 8 1 - 9 3 143 57 - 200 58 Atatrk 29 4 31 33 10 17 12 23 29 10 6 0 6 6 2 12 0 12 12 4 16 8 8 24 10 48 0 48 48 16 128 24 128 152 52 Baheehir 22 18 31 40 9 32 14 39 46 13 15 0 15 15 5 5 2 6 7 2 22 6 25 28 10 24 0 24 24 8 120 40 140 160 47 Balkesir 40 1 41 41 14 41 15 48,5 56 21 19 2 20 21 7 24 5 27 29 9 12 4 2 16 8 18 0 18 18 6 154 27 156 181 65 Cumhuriyet 26 18 36 44 13 38 11 43,5 49 18 24 10 27 34 12 18 5 21 23 10 14 10 19 24 10 0 2 0 2 1 120 56 145 176 64 Onsekiz Mart 23 22 31 45 11 33 10 38 43 13 12 2 13 14 5 21 10 26 31 8 23 8 15 31 13 8 0 8 8 4 120 52 131 172 54 ukurova 26 6 - 32 9 55 8 - 63 20 31 0 - 31 10 23 0 - 23 6 14 5 - 19 8 6 0 - 6 2 155 19 - 174 55 Dokuz Eyll - - 38 - 11 - - 50 - 18 - - 29 - 11 - - 19 - 6 - - 6 - 2 - - 0 - 0 - - 142 - 48 Erciyes 31 10 36 41 11 33 16 41 49 18 18 4 20 22 7 23 2 24 25 8 20 4 22 24 12 0 0 10 0 4 125 36 153 161 60 Fatih 35 14 37 49 14 27 6 30 33 10 7 0 7 7 3 12 0 12 12 6 4 8 8 12 5 36 0 40 36 12 121 28 134 149 50 Frat 32 10 37 42 11 33 14 40 47 18 19 0 19 19 6 21 8 25 29 11 16 6 19 22 7 12 0 12 12 6 133 38 152 171 59 Hacettepe 9 0 9 9 3 69 4 71 73 23 3 0 3 3 1 21 0 21 21 7 9 4 0 13 4 0 0 0 0 0 111 8 104 119 38 Harran 38 16 46 54 13 40 12 49 52 17 28 6 31 34 10 20 8 25 28 8 12 8 16 20 8 8 8 8 16 8 146 58 175 204 64 T - - 32 - 9 - - 45 - 16 - - 15 - 5 - - 14 - 4 - - 20 - 8 - - 17 - 8 - - 143 - 50 stanbul - - 36 - 9 - - 39 - 14 - - 14 - 5 - - 12 - 4 - - 16 - 8 - - 26 - 13 - - 143 - 53 St mam - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Kocaeli 34 10 35 44 14 45 12 49 57 22 15 0 15 15 6 16 0 16 16 8 26 10 37 36 15 20 0 20 20 10 156 32 172 188 75 Marmara 32 8 36 40 10 29 16 36 45 12 8 4 10 12 3 19 14 26 33 7 10 6 12 16 7 20 0 20 20 9 118 48 140 166 48 Mersin 33 9 37 42 11 30 32 42 62 14 13 8 17 21 8 13 21 19 34 6 16 4 2 20 8 10 0 10 10 5 115 74 127 189 52 Namk kemal 26 12 32 38 9 45 7 48,5 52 16 31 5 34 36 11 17 5 20 22 6 16 7 20 23 8 14 0 12 14 5 149 36 165 185 55 Ondokuz Mays 29 6 32 35 10 36 26 46 62 20 26 2 27 28 10 15 7 18 22 6 16 0 16 16 6 4 0 4 4 2 126 41 143 167 54 ODT 26 12 33 38 8 33 14 40 47 13 14 0 14 14 4 15 0 15 15 6 14 0 14 14 4 27 0 27 27 9 129 26 143 155 44 Pamukkale 30 14 35 44 13 37 10 42 47 18 19 0 19 19 8 28 0 28 28 10 25 9 29 34 13 14 0 14 14 6 153 33 167 186 68 Sakarya - - 39 - 13 - - 21 - 17 - - 13 - 5 - - 19 - 7 - - 32 - 11 - - 18 - 8 - - 142 - 61 Seluk 31 12 36 43 13 44 14 51 58 20 25 2 26 27 10 17 9 22 26 7 17 3 19 20 11 8 0 8 8 4 142 40 161 182 65 Sleyman Demirel 24 12 30 36 10 40 14 47 54 22 22 6 25 28 10 18 4 20 22 8 24 6 27 30 12 16 0 16 16 8 144 42 165 186 70 Uluda 21 17 29 38 9 32 15 37 47 17 13 3 15 16 6 18 9 22 27 9 30 0 30 30 11 22 0 22 22 4 136 44 154 180 56 YT - - 37 - 11 - - 44 - 15 - - 18 - 6 - - 11 - 4 - - 31 - 12 - - 10 - 5 - - 151 - 53 100.Yl - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Karaelmas 28 14 34 42 14 39 6 42 45 15 22 2 23 24 9 15 2 16 17 5 20 6 23 26 11 22 0 22 22 8 146 30 160 176 62 Toplam 752 294 940 1046 341 984 327 1192 1311 513 467 69 515 536 214 463 133 529 596 210 476 162 494 638 296 405 11 476 416 211 3547 996 4004 4543 1785


ekil 3. evre Mhendislii Eitimi ve retimi Veren niversitelerin Genel Ders Says Ortalamalar. MBn okuyan bir rencinin drt yl boyunca alm olduu dersler, niversiteden niversiteye deimektedir. Bu eitim retim farkllnn muhtemel sebebi, retim yelerinin branlam olduklar konularla ilikilidir. ekil 3e gre MBnden mezun olan bir rencinin alm olduu derslerin %19,02sini Temel

dersler, %28,77sini Mesleki dersler, %12,12sini naat-Jeoloji dersleri, %11,79unu Artmaya ynelik dersler, %16,53n Sosyal dersler ve %11,77sini Semeli dersler oluturmakta olup bu dersler arasndaki en yksek oran Mesleki dersler ve Temel derslere aittir.

ekil 4. evre Mhendislii Eitimi ve retimi Veren niversitelerin Genel Ders Saati Ortalamalar.

ekil 4e baktmzda ise evre Mhendislii eitimi ve retiminde ders saatlerinin genel ortalamas alndnda %23,02nin Temel dersler, %28,86snn Mesleki dersler, %11,8inin naat-Jeoloji dersleri, %13,12sinin Artmaya ynelik dersler, %14,04nn Sosyal dersler ve %9,16snn Semeli derslerden olutuu grlmektedir. Buna gre ders gruplar arasnda Mesleki ve Artmaya ynelik derslerin, beklenildii gibi, hem ders saylarnn hem de ders saatlerinin fazla olduu grlmektedir. ekil 4de verilen Mesleki ve

Artmaya ynelik dersler deerlendirildiinde, %28,86lk orana sahip olan Mesleki derslerin %21,66snn Teorik, %7,20sinin de Pratik ve Uygulamadan, %13,12lik bir orana sahip olan Artmaya ynelik derslerin ise %10,19unun Teorik, %2,93nn de Pratik ve Uygulamadan olutuklar grlmektedir. Pratik ve Uygulama saatlerinin arttrlarak kiinin, niversite hayatnda deneyim ve tecrbe kazanmas salanmaldr. ekil 5 te evre Mhendislii eitimi ve retimi veren 31 niversitenin ders saylarnn % dalm verilmitir.


ekil 5. niversitelerin evre Mhendislii Blmnde Verilen Ders Saylarnn % Dalm.

ekil 5 deerlendirildiinde Atatrk niversitesinde Sosyal ve Semeli dersler dnda %19,23lk oranlarla en fazla ders gruplarnn Temel dersler ve Mesleki dersler olduu, Fatih niversitesinde en fazla ders grubunun %28lik oranla Temel dersler olduu, geriye kalan 29 niversitede ise Mesleki derslerin arlkl olarak verildii grlmektedir. En fazla Temel ders eitimi veren niversite Fatih niversitesi, Mesleki ve naat-Jeoloji dersleri eitimi veren niversite Dokuz Eyll, Artmaya ynelik ders eitimi veren niversite Frat niversitesi, Sosyal ders eitimi veren niversite Abant zzet Baysal, Semeli ders

eitimi veren niversite ise Atatrk niversitesidir. Zeren (1997) tarafndan yaplan bir almada, Mhendislik dersleri ynnden ilk be sray Sleyman Demirel, Frat, Atatrk, T, Dokuz Eyll niversitelerinin, Temel dersler asndan ise ilk sray Cumhuriyet niversitesinin ald bildirilmitir [4]. Bugn ise, zellikle Dokuz Eyll, Frat ve Sleyman Demirel niversitelerinin Mhendislik dersleri asndan yine ilk sralarda olduklar grlmektedir. ekil 6da retim yesi saylar verilmitir.

ekil 6. Trkiyede evre Mhendislii Eitimi Veren niversitelerin retim yelerinin Karlatrlmas.

evre Mhendislii eitimi veren niversiteleri retim yesi saylar asndan birbiriyle

karlatrdmzda, en fazla retim yesi kadrosuna sahip olan T birinci srada yer


alrken, Dokuz Eyll niversitesi ikinci srada, Atatrk niversitesi ise nc srada yer almaktadr (ekil 6). MBnde retim eleman eksiklii ve laboratuar imkanlarnn kstl olmas gibi temel problemlerin dnda pek ok sorunla karlalmaktadr. Alt yaps hazrlanmadan kurulan bu blmlerde retim elemanlarnn mesleki gemilerinin farkl olmasndan dolay, verilen Temel Bilim dersleri ile evre Mhendislii Temel dersleri ve ierikleri asndan blmler arasnda farkllklar mevcuttur [35]. Trkiyede evre Mhendislii eitimi ve retimi veren niversitelerin toplam retim yesi says

iinde %0,6lk paylara sahip olan St mam ve 100.Yl niversiteleri, 2008 ylnda renci kontenjan verilmedii ve lisans dzeyinde de eitim retime balanmadndan en az paylara sahip olan niversitelerdir. Bu iki niversitedeki retim yeleri blm bakanl ve blm bakan yardmcl grevi yapmaktadrlar. St mam ve 100.Yl niversiteleri dnda %1,3lk bir payla en az orana sahip olan niversiteler ise Aksaray, Balkesir ve Onsekiz Mart niversiteleridir. Geriye kalan niversitelerdeki retim yeleri says ise %1,9-5,0 arasnda deimektedir.

4. SONULAR

Yaplan almada, evre Mhendislii eitimi ve retimi veren niversitelerin kontenjan durumlar, corafik blgelere gre dalmlar, en yaygn verilen dersler ve retim yelerinin niversitelere gre dalmlar aratrlm ve baz sonular elde edilmitir. Hacettepe, St mam ve 100.Yl niversitelerine 2008 ylnda kontenjan verilmemitir. 2008 yl itibariyle yedi niversitede ise ikinci retim bulunmaktadr. Son 5 ylda verilen kontenjan saysnn 2192ye ulat grlmtr. Ders gruplar arasnda genel ders says dikkate alndnda evre Mhendisliinde %28,77 oranla Mesleki derslerin arlkl olarak verildii grlmtr. En fazla ders says Kocaeli niversitesinde bulunmaktadr. Ancak ders gruplar asndan deerlendirildiinde; Temel derslerin Fatih, Mesleki ve naat-Jeoloji derslerinin Dokuz Eyll, Artmaya ynelik derslerin Frat, Sosyal derslerin Abant ve Semeli derslerin Atatrk niversitesinde ilk srada bulunduklar grlmektedir. evre Mhendisliinde verilen dersler arasnda Mesleki ve Artmaya ynelik derslerin saysnn artrlmas gerekmektedir. zellikle Trkiyede Kyoto Protokolnn imzalanmasyla birlikte havay kirletici gazlarn azaltlmas ve artma sistemlerinin gelitirilmesi konusunda yaplan almalar hz kazanacaktr. nmzdeki yllarda gelimekte olan lkeler arasnda olan Trkiyede, sanayi ve teknolojinin gelimesiyle ortaya kan evre sorunlar da artacaktr. Bu sorunlar ortadan kaldrmak iin evre Mhendislii eitimine olan ilgi de artacaktr.

Bu nedenle niversitelerin evre Mhendislii Blmlerinde hava kirlilii ve kontrol, kresel snma, yeni ve yerli yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanlmas, artma gibi derslere arlk verilmesi hem gnmz iin hem de gelecek iin byk nem tamaktadr.

Buraya kadar yaplan almalar tartldktan sonra retim yelerinin niversitelere gre dalmna baklm ve nde gelen niversitelerden T, Dokuz Eyll ve Atatrk niversitesinde retim yesi saysnn dier niversitelere gre daha fazla olduu grlmtr. Farkl niversitelerin MBnde okuyan renciler mezun olduklarnda ayn nvan yani evre Mhendisi nvann tayacaktr. Bu nedenle farkl niversitelerde verilecek olan eitim farkllk gstermemelidir. MB ilk kurulduundan bu yana baz niversitelerdeki retim yelerinin naat, Kimya ve Jeoloji Mhendislii gibi dallardan geldii grlmektedir. Bu ekilde eitim veren niversitelere bakldnda retim yesi hangi meslek grubu bakmndan fazla ise o niversitede o meslek grubuna ait derslerinin fazla olduu grlmektedir.

Sonu olarak, evre Mhendislii, nmzdeki uzun yllar boyunca nde gelen meslekler arasnda olacaktr. Nfus art, sanayi ve teknolojinin gelimesi, gerekli nlemler alnmadka enerji ihtiyacnn artna, evre sorunlarna, hava, su ve toprak kaynaklarmzn kirlenmesine, iklim deiikliklerine neden olmaktadr. te bu konularda evre Mhendislerine byk grevler dmektedir.

5. KAYNAKLAR

1. Vikipedi zgr Ansiklopedi nternet Sitesi, http://tr.wikipedia.org/wiki/Ana_Sayfa

2. Trkiye Dil Kurumu nternet Sitesi, http://www.tdk.gov.tr

3. Yer Bilimleri evre Ett Mhendislik Mavirlik naat Turizm San.ve


Tic.Ltd.ti. nternet Sitesi, http://www.yercet.com

4. Zeren, O.Trkiyede evre Mhendislii Eitimi ve Karlalan Sorunlar, Trkiyede evre Kirlenmesi ncelikleri Sempozyumu II. Gebze, Kocaeli, 813-827, Mays, 1997.

5. Dokuz Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternetSitesi,http://web.deu.edu.tr/cevremuh/anasayfa.htm

6. stanbul Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.ins.itu.edu.tr/cevre/

7. Ondokuz Mays niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www2.omu.edu.tr/akademikbirimler/muhendislik/cevre/

8. Atatrk niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://fakulteler.atauni.edu.tr

9. Cumhuriyet niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://muhendislik.cumhuriyet.edu.tr/bolumler/cevre/turkce/cevmuhhak.htm

10. Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.cem.yildiz.edu.tr/

11. stanbul niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.istanbul.edu.tr/eng/cevre/static/

12. Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://web.firat.edu.tr/cevremuh/

13. Marmara niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://eng.marmara.edu.tr/index.php?bolum=2

14. Uluda niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://cevre.uludag.edu.tr/

15. Seluk niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.mmf.selcuk.edu.tr/cevre/

16. ukurova niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.mmf.cu.edu.tr/cmb/index.htm

17. Aksaray niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://cevre.aksaray.edu.tr/

18. Mersin niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi,

http://www.mersin.edu.tr/bolumler.php?fid=8&id=43

19. Sleyman Demirel niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://mmf.sdu.edu.tr/bolumler/cevre/

20. Harran niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://eng.harran.edu.tr/cevre/index.htm

21. Kocaeli niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://mf.kou.edu.tr/dept.asp?b_kodu=03

22. Karaelmas niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://mf.karaelmas.edu.tr/cevre/.

23. Pamukkale niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://cevre.pau.edu.tr/

24. Sakarya niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.cmbb.sakarya.edu.tr/

25. Anadolu niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.anadolu.edu.tr/akademik/fak%5Fmuh/cevremuhbol/

26. Hacettepe niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.cevre.hacettepe.edu.tr/

27. Yznc Yl niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.yyu.edu.tr

28. Akdeniz niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.akdeniz.edu.tr/muhfak/cevre/

29. Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://mf.erciyes.edu.tr/cevre/cmdefault.htm

30. anakkale niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://cevremuh.comu.edu.tr/

31. Balkesir niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://cevre.balikesir.edu.tr/new/

32. Abant zzet Baysal niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi evre Mhendislii Blm nternet Sitesi, http://www.mmf.ibu.edu.tr/cevre.htm


33. Yksekretim Kurulu nternet Sitesi,

http://www.yok.gov.tr/ 34. Yksekretim Kurulu renci Seme ve

Yerletirme Merkezi nternet Sitesi, http://www.osym.gov.tr

35. Filibeli, A.evre Mhendislii Eitimi ve Uygulamas Hakknda Grler Trkiyede evre Mhendislii Eitimi ve Sorunlar. TMMOB evre Mhendisleri Odas Yayn, Ankara, 65-75,1993.

Documents

Türkiye'de Çevre Mühendisliği