Türkiye’de Rüzgâr Enerjisi Mevcut Durum, Destekler ve Sorunlar

Zerrin Taç ALTUNTAŞOĞLU, 17-19 Kasım 2011, İstanbul

Türkiye rüzgar hızı haritası (REPA_50 m)

Özellikle Marmara, Ege ve Doğu Akdeniz kıyı bölgesi rüzgar potansiyeli açısından zengin

Türkiye’de rüzgâr enerjisinin gelişimi

8,7 8,7 18,9

18,9

18,9 20

,1

20,1

20,1

51

146,3

363,7

791,6

1329,15

1563,55

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600Ku

rulu

Güç

-MW

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-Eylu

lYıl

TÜRKİYE 2010 yılı

Toplam Kurulu Güç: 50004 MW, Rüzgarın Payı: % 2,7 si

Üretilen Enerji : 210,18 Milyar kWh, Rüzgarın Payı : % 1,35

2010 yılı RES Elektrik üretimi 2,84 Milyar kWh

Türkiye’de rüzgâr enerjisinin gelişimi 390,7

285,4

55,5

259,8

86,05

1533

135 116

29,6

128,7

28,8

0

50

100

150

200

250

300

350

400R

ES K

urul

u G

ücü-

MW

Bal

ıkes

ir

İzm

ir

Ayd

ın

Man

isa

İsta

nbul

Edi

rne

Mer

sin

Osm

aniy

e

Hat

ay

Mug

la

Çan

akka

le

Teki

rdag

İller

Suzlon2%GE

16%

Nordex24%

Vestas28%

Enercon26%

Siemens2%

Ispanyol2%

447,85

29,9

406,3371,5

252,5

31,5 24

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Tü

rbin

i T

op

lam

Ku

rulu

Gü

ç-M

W

Vestas Siemens Enercon Nordex GE Suzlon Ispanyol

Yerli Üretim : Bazı markalarda kule ve kanatta

Yerli katkı oranı umut vaadediyor

Nakliye, montaj ve O&M yapan yerli firma sayısı

artıyor

Rüzgâr projelerinin durumu 1 Kasım 2007 752 başvuru 78023 MW

1 Kasım öncesi 50 başvuru 2677 MW

TOPLAM 802 başvuru 80700 MW

144 başvuru reddedildi (kendi talebi veya uygun olmayan bağlantı)

1378 MW’ı tekli başvuru için TM’lere doğrudan bağlantı

86 TM kapsayan 13 yarışma Paketi

Toplam güç 25312 MW olan 542 Proje yarışmaya katıldı

Toplam güç 5513 MW olan 147 proje yarışmaları kazandı

TEİAŞ rüzgâr santralleri şebeke bağlantı yarışmaları 30

712

7

243 27

3

517

12

201

149

141

138

45

10 12 5 25 25 10 2740

228

35 20

47

2072

0

100

200

300

400

500

600

Topl

am k

urul

u gü

ç-M

W

0,01

0,03

0,05

0,07

0,11

0,15

0,29

0,33

0,52

0,56

0,70

0,75

1,11

krs/kWh

30 33

66

30

95

51

15

32

85

03

03

10

0

1 31

85

05

15

20

93

09 1

05

33

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

To

pla

m k

uru

lu g

üç

-MW

1,1

5

1,2

6

1,2

9

1,3

7

1,5

7

1,7

9

1,8

8

2,0

2

2,3

1

2,3

4

2,6

2

2,7

9

2,8

7

2,9

7

krş/kWh

TEİAŞ rüzgâr santralleri şebeke bağlantı yarışmaları 20

3326

755

1099

55

503 10 12

133

2544

1075

3014

27 2555

927

8010

27 3545

200

125

7050 50 50 46

6051 50 50

7824

72

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

120,00

140,00

160,00

180,00

200,00

Topl

am k

urul

u gü

ç-M

W

3,01

3,12

3,18

3,28

3,43

3,52

3,54

3,62

3,65

3,77

3,88

4,11

4,17

4,24

4,32

4,47

4,62

5,08

5,10

5,15

5,55

6,52

krş/kWh

Batı kıyılarında ve Antakya’daki

TM’lerde yoğun

rekabet

4,11-4,5210%

3,5-4,118%

3,01-3,56%

2,31-3,014%

4,52-5,083%

5,08-5,154%

5,15-6,524%

6,521%

1,79-2,313%

1,11-1,798%

0,32-1,119%

0,01-0,3240%

TEİAŞ rüzgâr santralleri şebeke bağlantı yarışmaları en yüksek teklifler

13 paketteki Teklifler: En düşük : 0,01 krş/kWh

En yüksek : 6,52 krs/kWh

Paket No

En yuksek teklif -krş/kWh

Kapasite MW TM/Hat

1 1,79 50 YG Jeo-Alasehir EİH

2 1,11 72 YG Kalecik TM

3 2,82 9 OG Ayvalık TM

4 3,43 175 YG Çan Havza 1 TM

5 5,10 60 YG Karabiga TM

6 3,52 10 OG Alaçatı TM

7 3,54 20 OG Morsan TM

8 4,34 200 YG Çan Havza TM

9 4,22 10 OG Urla TM

10 3,75 30 YG M kemalPaşa TM

11 5,55 175 YG Çan Havza-2 TM

12 5,15 50 YG Gezende-Anamur EİH

13 6,52 100 YG Antakya 3 TM

EPDK’daki rüzgâr projelerinin durumu

3 A

det

77,2 MW 260

adet

13222,78 MW

77 A

det

3571,8 MW

161

Ade

t

5990,05 MW

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Başvuru İnc& Değ Uygun Bulma Lisans

Kaynak: EPDK

Türkiye YEK-e mevzuatı

5346 Sayılı YEK Kanunu

5627 Sayılı EV Kanunu

5784 sayılı kanun

6094 sayılı Kanun

İkincil Mevzuat

Çevre, Orman, Kamulaştırma, İmar ve Tesis vb. ile ilgili diğer kanun, ve ikincil mevzuat

Elektrik Piyasası Kanunu (4628 Sayılı Kanun)

(5784 Sayılı Kanun dahil)

İkincil Mevzuat

Enerji politikasının temel unsuru: Enerjide ithalat bağımlılığının azaltıl-ması, arz güvenliğinin sağlanması amacıyla YEK kullanımının artırılması

4628- Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği-yek destekler

4628 sayılı Kanunla sağlanan destekler: Lisans bedelleri muafiyeti : Lisans başvuru bedelinde % 99 indirim, Yıllık lisan bedelinde ilk 8 yıl muafiyet, Bağlantı ve sistem kullanımı: YEK tesislerine sisteme bağlantıda öncelik, Yük alma ve yük atma ve dengeleme birimi olma yükümlülüğü

muafiyeti YEK-e üreticilerine lisanslarında öngörülen ortalama yıllık üretim

miktarları ile ürettiği miktar arasındaki farkı geçmemek kaydıyla özel sektör toptan satış şirketlerinden enerji alabilme olanağı

≤ 500 kW YEK için lisans alma ve şirket kurma muafiyeti Lisanssız üretim yapan YEK tesislerinin mekanik ve elektronik

aksamının yerli üretim olması halinde sisteme verilecek ihtiyaç fazlası enerjiye 5 yıl süre ile 2 sayılı cetvele göre ilave fiyat uygulaması

Fiyat Desteği- 31.12.2015 tarihinine kadar İşletmeye giren RES santralları için işletmeye girdikten sonra maksimum 10 yıl (US$cents$ /kWh)

YEK belgesi ve Destekleme sistemine kaydolma zorunluluğu - RES-e :7,3 cents ABD$/kWh Enerjinin sisteme verildiği tarihteki TCMB döviz alış kuru üzerinden TL ödeme Destekleme Mekanizmasına bir sonraki takvim yılı dahil olmak için her yıl 31 Ekim tarihine kadar başvuru zorunluluğu Yıl içinde destek mekanizması dışına çıkamama Serbest piyasada satış olanağı var ancak hesaplamalar dahil edilmiyor

Yerli Üretim 31.12.2015 tarihine kadar YEK-e tesisle rinde kullanılan meka nik ve/veya elektro mekanik aksamın yerli üretim bölümüne (US$cents$ /kWh)

RES aksamının yerli üretim olması halinde üretilen elektrik enerjisi için 5 yıl süre ile 2 sayılı cetvele göre ilave fiyat uygulaması: Kanat : 0,8 Gen ve Güç Elektroniği : 1,0 Kule : 0,6 Rotor ve Nasel’deki : 1,3 makanik aksamın tamamı

YEK Kanunu rüzgâr-e destekler

0,60,8

11,3

7,3

0

2

4

6

8

10

12

1ruzgar tarife yapısı

cent

s A

BD

$

rotor ve naselaksam-yerli

gen ve gucelek-yerli

kanat yerli

kule yerli

teşvikli tarife

YEK Kanunu rüzgâr-e teşvikli tarifeler

YEK Kanunu rüzgâr-e destekler Alım Zorunluluğu/ Ödeme Yükümlülüğü Oranı

Tüketicilere elektrik satışı yapan Tedarikçiler Hesaplanan oranda ( Her bir tedarikçinin sattığı elektrik enerjisi miktarının tedarikçilerin tamamının sattığı toplam miktara bölünmesi ile) PMUM her bir fatura dönemi için YEK toplam bedelini ve her bir tedarikçinin ödeme yükümlüğü oranını belirler

Arazi Kullanım Desteği-1 Kanunun yayımı tarihi itibariyle işletmede olanlar dâhil, 31/12/2015 tarihine kadar işletmeye girecek olan RES’ler

Üretim tesislerinden, ulaşım yollarından ve lisanslarında belirtilen sisteme bağlantı noktasına kadarki TEİAŞ ve dağıtım şirketlerine devredilecek olanlar da dâhil enerji nakil hatlarından yatırım ve işletme dönemlerinin ilk 10 yılında izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izni bedellerine % 85 indirim

Arazi Kullanım Desteği-2

“Milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ile tabiatı koruma alanla-rında, muhafaza ormanlarında, yaban hayatı geliştirme sahalarında, özel çevre koruma bölgelerinde ilgili Bakanlık, doğal sit alanlarında ise ilgili koruma bölge kurulunun olumlu görüşü. 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamındaki arazilerin tahsis amacının değiştirilerek Hazine adına tescil. Maliye Bakanlığı tarafından bedeli karşılığında kiralama veya irtifak hakkı tesisi

Üretilen enerji için ticaret olanakları Bir rüzgâr santralinde üretilen elektrik enerjisi; YEKDEM kapsamında PMUM’a İkili anlaşma ile tedarik şirketleri, TETAŞ ya

da serbest tüketicilere, Gün öncesi planlama/piyasa kapsamında PMUM’a

satılabilir.

YEKDEM ve Piyasaya satışta gün öncesinden üretimler tahmin edilerek bildirilir YEKDEM katılımcısı ay sonunda okunan sayaç değerlerini Piyasa Yönetim

Sistemi üzerinden PMUM’a bildirir. Bu bedel üzerinden fatura keser ve ödemesini 7.3 cents ABD$ üzerinden alır. YEKDEM kapsamında eksik/fazla üretim için ceza uygulaması yok.

Piyasaya satışta ise gerçekleşen eksik/fazla üretim için ceza uygulaması var. - Eksik üretim için dengeleme güç piyasasında gerçekleşen en yüksek fiyattan dengesizlik maliyetini öder, - Fazla üretim için ise fazla üretimin bedelini dengeleme güç piyasasında gerçekleşen en düşük fiyattan alır.

Üretilen enerji için ticaret olanakları 2005-2011 arasında teşvik sisteminden yararlanan rüzgâr üreticisi yok. Temel neden destekleme mekanizmasının üst limitine göre daha cazip düzeyde seyreden piyasa fiyatları

YEK kanununda yapılan son değişiklikler sonrasın-da (8.1.2011) YEKDEM katılımda artış bekleniyor: 2011 yılı içinde YEKDEM mekanizmasına dahil olmak için EPDK tarafından ilan edilen ön-YEK listesinde toplam gücü 469.1 MW olan 9 rüzgâr santralı var 2012 yılı için başvurular ekim sonunda EPDK’ya yapıldı. YEKDEM mekanizmasından yararlanacak-ların listesi ise EPDK tarafından 30 Kasım 2011 tarihine kadar yayınlanacak

Sorunlar ve değerlendirme-1 “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi

Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”un kaynak türüne göre, farklı teşvikli tarife uygulaması ve yerli ürün kullanılması durumunda ek fiyat vermesi yenilik getiren ve umut vadeden yönü

Ancak 31.12.2015 sonrası için teşvik sistemi fiyat, miktar ve süresinin Bakanlar Kurulu kararına bırakılması belirsizlik yaratmakta. Uzun vadeli olarak planlama yapılmalı

Yerli üretime verilecek desteklerle ilgili yönetmelikte süreç açık ve anlaşılır bir şekilde tanımlanmalı, verilen görev, yetki ve sorumluluklar net olarak belirtilmeli

Yerli üretimin özendirilmesi açısından aksamın tamamının yurt içi katma değerle üretilmiş olması yerine belirlenecek süre (örneğin 2-3 yıl) için kademeli geçiş uygulanmalı

Sorunlar ve değerlendirme-2 RES’lerin yurt içinde gerçekleşen imalatına ödenecek

yerli katkı konusunda öngörülen beş yıllık süre oldukça kısa. Sanayinin gelişmesi ve belli bir olgunluğa ulaşabilmesi için yerli üretime yönelik desteğin hem bileşen üretimi hem de özgün tasarım yerli türbin gelişimi için yerli katkı desteği uzun vadeli olarak planlanmalı

Yerli üretime sağlanan destek önemli bir gelişme ancak bu destek doğrudan rüzgar bileşenlerinin üreticilerine de verilecek şekilde düzenlenmeli (KDV veya gelir vergisi indirimleri, A&G destekleri….vb

Türbin bileşenleri ara malzemelerinin yerli üretiminin türbin üreticilerinin istediği kalitede üretimi konusunda çalışmalar yapılmalıdır. Uluslar arası test ve sertifikas-yon programlarına katılım için destek sağlanmalı

Sorunlar ve değerlendirme-3 RES projelerinde ölçüm zorunluluğu ile ilgili

tebliğ bir an önce çıkarılmalı 2013 yılı sonrası lisanslamada izlenecek

yöntemler bir an önce belirlenmeli Lisans almadan işletmeye almaya kadar açık ve

anlaşılır kılavuzlar oluşturulmalı Kurumlar arası koordinasyon eksikliği giderilmeli, bürokratik engeller sadeleştirilmeli

Projelerde halkın kabulü, diyalog ve danışma önemsenmeli

Şebeke bağlantısı ile ilgili mevcut sınırlamalar (kısa devre gücünün % 5’i) kaldırılmalı veya sınır yükseltilmeli

Sorunlar ve değerlendirme-4 Yeni hat, şebeke güçlendirme ve RES TM yapımı

hızlandırılmalı, mevcut sorunlar çözülmeli DUY sisteminde saatlik üretim tahminlerinin üretilen

enerjinin sisteme teslim edilme anına yakın bir zamanda yapılması sağlanmalı

Uzun dönem sağlıklı rüzgâr ölçümleri veri tabanı oluşturulmalı

Yerli üretim yapacak fabrikalar kim tarafından ve nasıl tescil edileceği ve denetimin kimin tarafından yapılacağı açık değildir

Lisans kapsamındaki inceleme ve denetiminin yetkilendirilecek denetim şirketlerinden hizmet satın alınarak yaptırılabilmesi sektörde önemli bir denetimsizlik sorunu yaşanmasına neden olacaktır. Bunu önleyecek objektif kriter ve prosedürler oluşturulmalı

İlgi ve sabrınız için Teşekkürler ! E-mail: zaltuntasoglu@gmail.com