Türkiye’deki e-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi

Fatma Kübra ÇELENAygül ÇELİKDoç. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU

Hacettepe Üniversitesi, Eğitim FakültesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü06800, Beytepe-Ankara

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 2

İçerik e-Devlet Nedir? Türkiye’de e-Devlet Uygulamaları e-Devlet Hizmetlerinin Kullanımı Bireylerin e-Devlet Hizmetlerini Kullanımının Önündeki

Engeller e-Devlet ve Güvenlik Türkiye e-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi Tartışma, Sonuç ve Öneriler

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 3

e-Devlet Nedir?

e-Devlet, devlet hizmetlerinin en kolay ve en etkin yoldan, kaliteli, hızlı, kesintisiz ve güvenli bir şekilde elektronik ortamda vatandaşlara ulaştırılması demektir.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 4

e-Devlet Nedir? (2)

e-Devlet temelde dört aşamada gerçekleştirilmektedir. • Birinci aşama, oluşturulan web sayfalarında bilgi

sunulması

• İkinci aşama, bazı hizmetlerin devlet tarafından çevrimiçi sağlanması

• Üçüncü aşama, tek bir devlet ana kapısı, portalı oluşturarak hizmetlerin hepsinin burada toplanarak tek kaynaktan sunulması

• Dördüncü aşama, yeni hizmetlerin ortaya çıkmasıdır

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 5

Türkiye’de e-Devlet Uygulamaları

Türkiye’de de birçok diğer ülkede yaşanan gelişmelere paralel olarak e-Devlet yönünde çalışmaların yürütülmesi amacıyla Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi (BYBS) kurulmuştur.

Türkiye Ulusal Bilgi Sistemlerinin yapı taşları sayılabilecek projelere destek verilmiş, bilgi ve iletişim teknolojileri alanında yeterli insan gücünü yetiştirmek, halkın bilinçlendirilmesi gibi konularda çalışmak üzere çalışma grupları oluşturulmuştur.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 6

Türkiye’de e-Devlet Uygulamaları (2)

Ülkemizdeki e-Devlet yapılanmasında, günümüz itibarıyla hizmet veren çok sayıda proje bulunmaktadır.

Türkiye Ulusal Bilgi Sistemleri (KAMUNET) içerisinde yer alan ve bilgi güvenlik altyapısı, mesaj sistemi, sayısal haritaları, ara yüzleri, veri bankaları, veri sözlüğü ve işlevleri olan projeler:

• Nüfus ve Vatandaşlık Bilgi Sistemi (MERNİS),

• Maliye Bakanlığı Bilgi Sistemi,

• Adalet Bakanlığı Bilgi Sistemi,

• Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS),

• Sağlık Bilgi Sistemleri,

• Eğitim Bilgi Sistemleri ve

• Sosyal Güvenlik Bilgi Sistemleri’dir.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 7

e-Devlet Hizmetlerinin Kullanımı TÜİK 2005 verilerine göre, internet aracılığıyla

devlet hizmetlerine ulaşanlar:• Bireylerin:

• %38’i bilgi almak• %11’i form almak• %6’sı ise doldurduğu formları teslim etmek amacıyla

e-devlet hizmetlerini kullanmaktadırlar. • Firmaların:

• %90’ı bilgi almak,• %85’i form almak,• %66’sı ise doldurduğu formları teslim etmek amacıyla

e- devlet hizmetlerini kullanmaktadırlar.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 8

e-Devlet Hizmetlerinin Kullanımı (2)

Bilgi toplumu istatistiklerinin sonuçlarına göre bireylerin kamu kurum ve kuruluşlarıyla iletişimde interneti kullanım amaçları:• kamu kurum ve kuruluşlarının İnternet sitelerinden bilgi

edinme

• resmi form ya da doküman indirme

• form doldurma veya doldurulmuş form gönderme etkinlikleri

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 9

e-Devlet Hizmetlerinin Kullanımı (3)

Kamu kurum ve kuruluşlarıyla iletişimde İnterneti kullanan girişimlerin kullanım amaçları:

• kamu kurum ve kuruluşlarının İnternet sitelerinden bilgi edinme

• %93,7 oranla birinci sırada

• resmi form ya da doküman indirme

• %86,4 oranla ikinci sırada

• form doldurma veya doldurulmuş form gönderme

• %71,9 oranla üçüncü sırada

• kamu ihalelerine elektronik ortamda teklif verme faaliyetleri

• %7,1 oranla son sırad

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 10

Bireylerin e-Devlet Hizmetlerini Kullanımının Önündeki Engeller

Vatandaş ve kurumların elektronik devlet hizmetlerinden üst düzeyde yararlanabilmesi için kamu iş süreçlerinin vatandaş açısından da ele alınması gerekmedir.

Bu nedenle öncelikle e-Devlet hizmetlerinin etkili kullanılmasını engelleyen unsurlar tespit edilmelidir.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 11

Bireylerin e-Devlet Hizmetlerini Kullanımının Önündeki Engeller (2)

TÜİK tarafından yapılan araştırma sonuçlarına göre bireylerin e-Devlet hizmetlerini kullanmayı tercih etmelerini engelleyen başlıca unsurlar;

%71,8 oranla kamu hizmetleri ile ilgili işlemleri ilgili kamu birimlerinde yüz yüze yürütme isteği

İlgili kamu hizmetine İnternet üzerinden erişimin güç olmasının ya da talep edilen mevcut çevrimiçi hizmetin olmayışı

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 12

e-Devlet ve Güvenlik

e-Devlet kapsamındaki en önemli uygulamalardan birisi bilgi güvenliğidir.

e-Devlet uygulamaları yaygınlaştıkça güvenlik sorunları her geçen gün daha fazla artmakta ve yüksek düzeyde kurumsal bilgi güvenliğinin sağlanması e-Devlet açısından kritik bir öneme sahip olmaktadır.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 13

e-Devlet ve Güvenlik (2)

e-Devlet hizmetlerinde güvenlik unsurları:• Gizlilik

• Veri bütünlüğü

• İzlenebilirlik ya da kayıt tutma

• Süreklilik

• Kimlik sınaması

• Güvenirlik

• İnkar edememe

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 14

e-Devlet ve Güvenlik (3)

e-Devlet hizmetlerinde kamu kurumlarından kaynaklanan güvenlik açıkları nedeniyle kişilerin özel bilgilerinin başkalarının eline geçmesi ya da kişilerin özel bilgilerinin izni olmadan açığa çıkması en çok karışılan sorunlardandır.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 15

e-Devlet ve Güvenlik (4)

Bazı e-devlet uygulamalarında bir sorgulama işlemi sonucunda, istenmediği halde birçok kişisel ve kurumsal bilgi ortaya çıkmakta ve bu durum bilgi güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturmaktadır.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 16

e-Devlet ve Güvenlik (5)

e-Devlet oluşumunda bilgi güvenliği vazgeçilmez ve önceliği çok yüksek uygulamalardan biridir.

Bilgi güvenliği konusunda en belirgin ve yaygın uygulama elektronik imza ve sayısal imza konularıdır.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 17

Türkiye e-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi

OECD tarafından 2006 yılında tamamlanan e-Devlet Türkiye Araştırmasına göre Türkiye e-Devlet uygulamasında büyük çaplı ilerlemeler kaydetmektedir.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 18

Türkiye e-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi (2)

Türkiye, bu amaca yönelik olarak aşağıdaki hususlara odaklanmıştır:• Mümkün olduğu kadar çok e-hizmet gerçekleştirmek yerine,

elektronik ihale, sosyal güvenlik ve sağlık ödemelerinin elektronik ortamda yapılması,

• gümrük ve vergi tahsilatı gibi yüksek hacimli/yüksek getirisi olan hizmetlerin elektronik ortama taşınması.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 19

Türkiye e-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi (3)

e-Devletin altyapısının kurulması• Vergi daireleri,

• Maliye Bakanlığı muhasebe birimleri,

• ulusal yargı ağı ve

• ulusal polis ağı gibi BDT ağları

Vatandaş ve vergi numarası veri tabanının hazırlanması • Kimlik bilgilerinin yetkili kamu kurumlarınca paylaşılması

• her gerçek ve tüzel kişiye tek bir kimlik numarası tahsisi yapılması

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 20

Tartışma, Sonuç ve Öneriler

Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında batı dünyasındaki gelişmelere paralel olarak, özellikle e-Devlet konusunda Türkiye’de de projeler üretilmiş ve bu stratejilere uygun projeler geliştirilmiştir.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 21

Tartışma, Sonuç ve Öneriler (2)

Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı ve üretiminde yeterli düzeyde olmayan ülkemizde e-Devlet konusunda istenilen noktaya gelebilmek için; • toplumun bilinçlendirilmesi

• nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi icin insan kaynaklarına önem verilmesi

• teknik altyapı sorunun çözülmesi gereklidir.

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 22

Tartışma, Sonuç ve Öneriler (3)

Ülkemizin e-Devlete geçiş konusunda karşı karşıya kaldığı sorunlar :• İnternet ve bilgisayar kullanım konusunda

eğitim eksikliği

• Vatandaşların güvenlik endişeleri

• Kurumların internet sitelerinin güncellik ve işlevsellikten uzak olması

• e-Devlet altyapısının yetersiz olması

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 23

Tartışma, Sonuç ve Öneriler (4)

e-Devlete geçiş konusunda karşılaşılan sorunları çözmek için önemli unsurlar: • Çevrim-içi hizmetlere olan güvenin sağlanması

• Risklerin belirlenmesi

• Risklere yönelik önlemlerin alınması ve

• Kamu idaresinin kontrol süreci

Akademik Bilişim 2011, 02-04 Şubat, İnönü Üniversitesi/Malatya 24

Teşekkürler…

Çelen, F. K., Çelik, A. ve Seferoğlu, S. S. (2011). Türkiye’deki e-devlet uygulamalarının değerlendirilmesi. XIII.

Akademik Bilişim Konferansı (AB11), 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya.

Çelen, F. K., Çelik, A., & Seferoğlu, S. S. (2011). Investigation of e-government implementations in Turkey (in Turkish). XIII. Academic Informatics Conference (AB11), February 2-4 2011, Inonu University, Malatya.