T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

UKRAYNA’NIN GENELEKONOMİK DURUMU

VETÜRKİYE İLE

EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ

TEMMUZ 2012

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

İÇİNDEKİLER

Sayfa No.I 1. GİRİŞ 4

2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER 52.1. Ülke Kimliği 52.2. Sosyal Göstergeler 72.3. Ekonomik Göstergeler 83. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER 93.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi 93.2. Siyasi ve İdari Durum 93.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus 113.3.1 Coğrafi Konum, İklim ve Yer Şekilleri 113.3.2. Demografik Yapı 123.3.3. Çalışma ve İşgücü 133.3.4. Eğitim, Kültür ve Sosyal Güvenlik 134. GENEL EKONOMİK DURUM 144.1. Genel Durum 144.2. Tarım 144.3. Sanayi 164.4. Ulaştırma 184.5. Haberleşme 204.6. Madencilik ve Enerji 204.7. Bankacılık 234.8. Ekonomiyi Etkileyen Önemli İç ve Dış Olaylar 235. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER 265.1. Genel Durum 265.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları 275.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlem ve Uygulamalar 305.4. Dış Ticaret 315.4.1. Genel Durum 315.4.2. Dış Ticaret Mevzuatı 325.5. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ 35

II 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ 401.1 Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu 401.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri 421.2.1. 2011 Yılında Başlıca Maddeler İtibariyle Ukrayna'ya İhracatımız 431.2.2. 2011 Yılında Başlıca Maddeler İtibariyle Ukrayna'dan İthalatımız 441.3. Yatırımlar 451.3.1 2011 Yılı Sonu İtibariyle Türkiye'nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları 451.3.2 2011 Yılı Sonu İtibariyle Ukrayna 'nın Türkiye'deki Doğrudan Yatırımları

48

1.3.3 Bölgeler Bazında Türkiye’nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları 2011 491.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular 501.4.1. Gümrük Vergileri 501.4.2. Çeşitli Vergiler ve Harçlar 51

2

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1.4.3. Standartlar ve Sertifikalar 531.4.4. Marka Tescili İçin Başvurulacak Kuruluşlar 541.4.5. Dış Talepler 541.4.6. Ürün Pazarlama 541.4.6.1. Reklam Tanıtım ve Elektronik Ticaret 571.4.6.2. Haberleşme 571.4.6.3 Vize Rejimi 581.5. Yıl İçinde Açılan Fuarlar 581.5.1. Kiev'de Bulunan Fuar Alanları 591.5.2. Ukrayna'da Düzenlenecek Fuarlar Hakkında Bilgi Alınabilecek Adresler 591.6. Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kuruluşlar 622. SORUNLAR GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER 672.1. Sorunlar 672.2. Görüş ve Öneriler 70Kaynakça 71

3

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

BÖLÜM I

1. GİRİŞ

Bağımsızlığını 1991 yılında kazanan Ukrayna’nın coğrafi yakınlığı, 46 milyonluk nüfusu ile oluşturduğu pazar yapısı, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği ve birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı gibi hususlar dikkate alındığında, ülkemiz açısından önemli bir potansiyel barındırdığına şüphe bulunmamaktadır.

İki ülke arasındaki ticaret hacmine bakıldığında; 2000 yılında 1,2 milyar dolar seviyesinden 2008’de 8,3 milyar seviyesine yükseldiğini, ancak 2009 yılında yaşanan ağır global krizden etkilenen iki ülkenin anılan yıl içinde ticaret hacminin tekrar 4,2 milyar dolara gerilediğini gözlemlemekteyiz. Söz konusu gerilemede ana faktörü, Ukrayna ekonomisinde yaşanan ve siyasi krizle derinleşen istikrarsız ortam oluşturmaktadır. Söz konusu istikrarsız yapının 2010 yılında yapılan başkanlık seçimi ile bir nebze düzeleceği düşünülmüş olsa da, anılan istikrar durumu ekonomik hayata yansıyamamış, Ukrayna iş yapma açısından oldukça sıkıntıları bünyesinde barındıran bir ülke haline gelmiştir. Özellikle, yeni dönemde ortaya çıkan reform çalışmaları iş hayatında bir takım belirsizliklerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Bu ortamda iki ülke ticaret hacmi de ancak 5,1 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise bir önceki yıla göre % 28,4 oranında artışla 6,5 milyar dolar seviyesine yükselen dış ticaret hacmi henüz 2008 yılında yaşanan global kriz öncesindeki seviyeye ulaşmamıştır.

İki ülke ekonomileri incelendiğinde birbirini tamamlayan yapıları olduğu dikkat çekmektedir. Esasen iki ülke arasındaki ticaret kalemlerine bakıldığında bu durum kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Ukrayna’dan yapılan ithalatta hammadde ve yarı mamul maddelerin ağırlık taşıdığı gözlenmektedir. Esasen bu yapı Ukrayna ekonomisinin genel yapısı ile paralellik arz etmektedir. Ülkemizden yapılan ihracat ise esas itibariyle mamul maddelerden oluşmaktadır. Ancak, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin daha derinleşerek istenen potansiyelin yakalanmasında Ukrayna tarafından gerçekleştirilmesi gerekli bir çok husus bulunmaktadır. Özellikle şeffaf bir ekonomik yapı eksikliği, hukuk sisteminin düzgün işlememesi, yatırım ortamının son derece geri kalmış bir yapısının olması gibi hususlar Ukrayna’nın ekonomik gelişmişliğinin önündeki temel sorunlardır.

Ukrayna’nın 2008 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmasının ülkenin küresel ekonomik sistem ile bütünleşmesi açısından büyük önem taşıdığı değerlendirilmektedir. Ancak, siyasi kriz ortamının yansımaları kendini bu konuda da göstermekte olup, demokratikleşme ve hukuk devleti olma alanındaki ilerleyişin son derece yavaş gittiği Ukrayna’da ekonomik alanda alınan ya da bir türlü alınamayan kararlar DTÖ yükümlülükleri ile de ters düşebilmektedir. İşin ilginç yanı ise Ukraynalı yetkililerin bunları DTÖ çerçevesinde kendilerine verilmiş bir hak olarak görmeleridir. Alınan bir çok önlemin keyfiyete dayandığı ve DTÖ bünyesindeki kriterlere uymadığı da bilinen bir gerçektir. Özellikle sürekli olarak muhtelif ürünlerde belli yerli üreticileri korumak amacıyla başlatılan korunma önlemleri soruşturmalarının kapsamı ve yürütülme biçimi buna en güzel örnek olarak kendini göstermektedir.

Ukrayna'nın büyük bir pazar olarak önemi göz önüne alındığında, firmalarımızın sadece dış ticaret yoluyla ticari ilişkilerini sürdürmesi yerine ekonomik ilişkilere de ağırlık vererek Ukrayna’da yatırıma yönelmeleri, ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Ancak, bunun gerçekleşmesi için Ukrayna’da yatırım ortamının daha şeffaf hale gelmesi bir zorunluluktur. Yine yatırım yapan işadamlarımızın anılan yatırımları için gerekli

4

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİekipman ya da hammadde ithalatlarında gümrüklerde yaşadıkları sıkıntılar bu yatırımları faydalı olmaktan çıkarmaktadır. Diğer taraftan, halen gıda, tekstil ve temizlik maddeleri gibi klasik mal gruplarında odaklanan dış ticaretimizin çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Ukrayna’ya ihracatta inşaat malzemeleri, otomotiv yan sanayi, elektrikli ev aletleri ve çeşitli gıda maddeleri sektörlerinin büyük potansiyel arz ettiği görülmektedir. Sayılan tüm bu sektörlerde az veya çok ekonomik faaliyetlerin gözleniyor olmasına karşın bir çok sektörde pazarın zorluğu nedeniyle işadamlarımız uzak durmayı tercih etmektedirler. Örneğin işlenmiş gıda konusunda son derece çekimser davranılmaktadır. Yine yaş meyve sektöründe piyasadaki ürünlerin büyük bir çoğunluğunun ülkemiz menşeli olmasına rağmen, ülkemiz firmalarının bu sektörde doğrudan faaliyet göstermemeleri düşündürücüdür. Bu konuda belli bazı grupların pazarı ellerinde bulundurmaları ve ülkemiz ihracatçılarının doğrudan pazara girişlerini engellemeye çalıştıkları bilinmekle beraber, ihracatçı birliklerimiz bünyesinde bir örgütlenme ile bu engellemelerle mücadele edilebileceği düşünülmektedir. Bu durum iki ülkenin de fayda sağlayacağı bir husustur.

Ukrayna, ülkemiz açısından, müteahhitlik hizmetleri ve turizm açılarından da son derece ciddi bir pazar konumundadır. Gerek ülkede yenilenme ihtiyacı duyulan bir çok bina bulunması, altyapı yatırımlarının neredeyse tamamının yenilenmeye gereksinim duymaları, yeni yapılacak yaşam yerlerine dair muhtelif projelerin sürekli gündeme alınması inşaat konusunda önemli bir potansiyel bulunduğunu ortaya koymaktadır.

Turizm açısından ele alındığında ise ülkemizin Ukrayna açısından ziyaret konusunda ilk sırada yer alması ve 2011 yılında 650 bin Ukraynalı turistin ülkemizi ziyaret etmesinin önemli bir gelir kazandırıcı etkisi olduğunu ortaya koymaktadır.

2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER2.1. Ülke Kimliği

Devletin Adı : Ukrayna

Başkenti : Kiev

Yönetim Biçimi : Parlamenter Cumhuriyet (Fiilen Başkanlık Sistemi)

Resmi Dili : Resmi dil Ukraynaca’dır. Doğu Slav dillerindendir. Rusça, doğu ve merkezi Ukrayna'da çok yaygın olarak konuşulmaktadır. Ayrıca, Kırım'da Tatarca konuşulmaktadır.

Dini : Nüfusun %85'i Ortodoks Hıristiyan, %10'u Grek-Katolik, %3'ü Protestan (Baptist), %1,3'ü Yahudi ve %0,7'si Müslüman'dır. Katolik mezhebi ülkenin batısında hakimdir. Tatarlar ise Müslüman nüfusu oluşturmaktadır.

Para Birimi : Bağımsızlıktan sonra ‘karbovenat’ olan para birimi, 2 Eylül 1996 tarihinde 1 Grivna=100,000 karbovenat üzerinden ‘Grivna’ (UAH) olarak değiştirilmiştir.

5

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİÜyesi OlduğuUluslararası Kuruluşlar : WTO (Dünya Ticaret Örgütü), BSEC (Karadeniz

Ekonomik İşbirliği), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), IFC (Uluslararası Finans Kuruluşu), IMF (Uluslararası Para Fonu), CCC (Gümrükler İşbirliği Konseyi), ECE (Avrupa Ekonomik Komisyonu), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), ISO (Uluslararası Standardizasyon Örgütü), Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi ve UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konseyi) üyesidir.

Yıllık Ortalama Döviz Kuru : 1 ABD Doları = 5,27 Grivna (2008 Resmi Kur) 1 ABD Doları = 7,79 Grivna (2009 Resmi Kur) 1 ABD Doları = 7,93 Grivna (2010 Resmi Kur)

1 ABD Doları = 7,97 Grivna (2011 Resmi Kur 1 ABD Doları = 7,99 Grivna (2012 ilk 5 aylık)

Yüzölçümü : 603.700 km²

Nüfus : 45,6 milyon (21 milyon erkek ve 24,6 milyon kadın)

Yıllık Nüfus Artışı (Azalışı) : - 51.016 kişi

Nüfus Yoğunluğu (kişi/km²) : 76

Mesai Saatleri ve Günleri : Pazartesi-Cuma

Büyük Bölgeler ve Limanlar : Kiev Bölgesi (4,4 milyon), Harkov Bölgesi (2,7 milyon), Dnipropetrovsk Bölgesi (3,3 milyon), Donetsk Bölgesi (4,4 milyon), Odesa Bölgesi (2,4 milyon), Zaporojje Bölgesi (1,8 milyon) ve Lviv Bölgesi (2,5 milyon)

Türkiye ile Saat Farkı : Türkiye ile Ukrayna arasında saat farkı yoktur.

Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) : Haftalık çalışma süresi 40 saattir. Bunun üzerindeki çalışma fazla mesai olarak kabul edilmektedir. Yıllık fazla çalışma süresi 120 saati aşamaz ve bir çalışan üstüste iki gün 4 saatten fazla fazla mesaiye kalamaz. Fazla mesai ücreti normal saat ücretinin %200’üdür.

Resmi Tatil Günleri :

6

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1 ve 7 Ocak dışındaki tatillerin Cumartesi ya da Pazar gününe rastlaması halinde izleyen Pazartesi günü de resmi tatil kabul edilmektedir.

Uluslararası Telefon Kodu : +380

2.2. SOSYAL GÖSTERGELER

Ortalama Ömür : 70Kadın : 75Erkek : 65Doğan Kişi Sayısı : 125.862Ölen Kişi Sayısı : 176.878 Okuma Yazma Oranı : %99,7Yüksek Öğretim Okul Sayısı : 846Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı : 2.311.600Hastane Sayısı : 2.800Gelen Turist Sayısı : 21.415.296 (2011)

Giden Turist Sayısı : 19.773.143 (2011)

Karayolu Uzunluğu : 169.495 kmDemiryolu Uzunluğu : 22.773 kmKişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi : 3.306 KwhAsgari Ücret : 01.12.2010 tarihi itibariyle – 922 Grivna

01.01.2011 tarihi itibariyle – 941 Grivna 01.01.2012 tarihi itibariyle – 1.073 Grivna

Ortalama Ücret : 3.054 Grivna (yaklaşık 382 ABD Doları)

7

1 Ocak Yeni Yıl7 Ocak Ortodoks Christmas8 Mart Uluslararası Kadın Günü24 Nisan 2011 (tarih her yıl değişir)

Paskalya

1-2 Mayıs Uluslararası İşçi Dayanışma Günü9 Mayıs Zafer Bayramı23 Mayıs St. Trinity Günü28 Haziran Anayasa Günü24 Ağustos Bağımsızlık Günü

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

2.3. EKONOMİK GÖSTERGELER

2007 2008 2009 2010 2011GSYİH (Milyon Grivnya) 721 948 931 1.083 1.317GSYİH (Milyar ABD Doları) 142,7 179,9 113,5 138 165GSYİH Büyüme Hızı (%) 7,6 2,3 -14,8 4,2 5,2Kişi Başına GSYİH ($) 3.069 3.889 2.546 3.009 3.613Enflasyon Oranı TÜFE Yıllık Artış (%) 16,6 22,3 12,3 9,1 4,6 ÜFE Yıllık Artış (%) 23,3 23 14,3 18,7 14,2İşgücü (faal nüfus 1.000 kişi) 20.606 20.676 20.322 20.221 20.248İşsizlik Oranı (%) 6,9 6,9 9,6 8,8 7,9GSYİH-Sektörel Büyüme Hızları(%) Tarım -5,9 16,6 -2 -1 17,6 İmalat Sanayi 10,2 -4,9 -20,9 9 8,3 İnşaat 14,2 -29,1 -42,5 1,2 10,9 Maden 2 3,6 -11,5 4,5 6,9

Sabit Sermaye Yatırımları (Milyon Grivnya) 188.486 233.081 151.777 150.667* 209.130*

Dış Ticaret (Milyon ABD Doları) 109.918 152.537 85.138 112.170 151.017

İhracat 49.248 67.003 39.703 51.431 68.410 İthalat 60.670 85.534 45.436 60.740 82.607 Denge -11.422 -18.532 -5.733 -9.309 -14.197Türkiye ile Ticaret ($) 6.000 8.294 4.190 5.093 6.542 Türkiye’nin İhracatı 1.481 2.188 1.033 1.260 1.730 Türkiye’nin İthalat 4.519 6.106 3.157 3.833 4.812 Denge -3.038 -3.919 -2.123 -2.572 -3.082Ukrayna’nın Dış Ticaretinde Türkiye’nin Payı (%) İhracat 7,4 6,9 5,4 5,9 5,5 İthalat 1,6 2,3 2,1 2,1 1,8Cari İşlemler Dengesi (Milyon$) -5.272 -12.763 -1.732 -2.608 -9.006

Borç Stokları İç Borç Stoku (Milyar $) 3,2 5,8 11,4 19,5 20,2 Dış Borç Stoku(Milyar $) 80 102 103 117 126Kümülatif Doğrudan Yabancı 29.543 35.616 40.027 44.708 49.362

8

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Sermaye Yatırımları (Milyon $)Emisyon Hacmi (Milyar Grivnya) (M3) 396 516 487 598 686

Seçilmiş Oranlar (%) İhracat/İthalat 81,2 78,3 87,4 84,7 82,8 İhracat/GSYİH 34,5 37,2 35 37,3 41,5 İthalat/GSYİH 42,5 47,5 40 44 50,1 Cari İşlem Dengesi/GSYİH 3,7 7,2 1,5 2,2 5,5 Dış Borç/GSYİH 56 56,5 91 85 76,5* Katma Değer Vergisi Hariç Tutulmuştur

3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi

Ukrayna'nın tarihi, Kiev Ruslarının 9. yüzyılda kurdukları kent devletine kadar uzanmaktadır. Bu devlet 13. yüzyılda Tatarlar, daha sonra da Polonya ve Litvanya tarafından işgal edilmiş, 1654 yılında Polonya'dan kaynaklanan tehdit yüzünden Ruslarla bir Anlaşma yapılmış, ancak bu Anlaşma, ülkenin tamamen Rus İmparatorluğunun kontrolüne geçmesine neden olmuştur.

Modern Ukrayna'daki ilk bağımsızlık hareketleri, 1917-1921 yıllarında Rus İmparatorluğu'nun çökmesi ile ortaya çıkmış, çok kısa bir süre bağımsız kalan ülke, Bolşevik İhtilali'ne karşı koyamamış ve 1922 yılında SSCB'ne dahil olmuştur. Ancak, ülkenin batısı 1939 yılına kadar Polonya'nın idaresinde kalmıştır.

Stalin'in devlet başkanlığı döneminde hızla sanayileşen ülke, büyük kömür ve demir rezervleri sayesinde 1930'lu yıllarda Sovyet sanayileşmesinde merkezi bir duruma gelmiştir. Büyük oranda köylü nüfusa sahip Ukrayna'da, Stalin'in 1932-1933 yıllarındaki uygulamaları sonucunda ortaya çıkan açlık felaketi nedeniyle milyonlarca kişi ölmüştür. II. Dünya Savaşı sırasında, milliyetçi akımlar önem kazanmıştır. Sovyet döneminde milliyetçilik akımının güçlü olduğu Ukrayna, 1980'li yılların sonuna kadar Komünist Parti tarafından sıkı bir kontrol altında tutulmuştur.

Ukrayna, 24 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını kazanmıştır ve 24 bölge, bir otonom bölge (Kırım) ve bölge statüsündeki iki kentten (Kiev ve Sivastopol) oluşmaktadır. Başkenti Kiev’dir.

3.2. Siyasi ve İdari Durum

Devlet Başkanlığı, Bakanlar Kurulu ve Parlamento, ülke yönetiminde söz sahibi olan üç temel organdır. Ancak, hali hazırda devletin yetkilerinin bu organlar arasında paylaşımı kesinlik kazanmamıştır. Buna karşın, en son seçimler sonrasında Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar ile yönetim şekli Turuncu Devrim ile oluşturulmaya çalışılan üçlü güç dağılımı şeklinde yönetimden, devlet başkanlığı şeklinde yönetim haline gelmiştir. Ukrayna, bağımsızlığını 1991 yılında ilan etmesine rağmen, yeni Anayasa 28 Haziran 1996 tarihinde kabul edilmiştir.

9

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİYeni Anayasa, Kırım'ı, Kırım Parlamentosu tarafından da onaylanmış kendi Anayasasına sahip özerk bir Cumhuriyet olarak ilan etmektedir.

31 Ekim 2004 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde; en önemli iki adaydan Viktor Yanukoviç ile Viktor Yuşçenko seçilmek için yeterli oyu alamamışlardır. Seçimlerin 2. turunun ardından seçim sonuçlarının gerçeği yansıtmadığı savıyla Yuşçenko önderliğinde sivil direniş başlamış, ayrıca sonuçlara yasal yollardan itiraz edilmiştir. Bunların sonucunda, seçimin 2. turu yenilenmiş ve Viktor Yuşçenko geçerli oyların %52’sini almıştır. Seçimi kazanan Viktor Yuşçenko 23 Ocak 2005’te yemin ederek yeni görevine başlamıştır.

Yuşçenko tarafından Başbakan olarak atanan Yulia Timoşenko Eylül 2005 tarihine kadar görevde kalmış, 22 Eylül 2005 tarihinde Başbakanlığa Yuri Yekhanurov getirilmiştir.

26 Mart 2006 tarihinde yapılan parlamento seçimlerinin ardından Ağustos 2006’da kurulan koalisyon hükümetinde Viktor Yanukoviç başbakanlık görevini üstlenmiştir. Bununla birlikte derinleşen siyasi kriz sonucunda 2 Nisan 2007 tarihinde, parlamento Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko tarafından feshedilmiş ve 30 Eylül 2007 tarihinde genel seçimler gerçekleştirilmiştir. Seçimlerin ardından yeni hükümet %30 oranında oy alan Yuliya Timoşenko Bloğu lideri Yuliya Timoşenko tarafından 18 Aralık 2007 tarihinde, 450 üyeli parlamentoda 226 milletvekilinin oyu ile kurulmuştur.

Söz konusu hükümet ile Turuncu Devrim ortağı devlet başkanı arasında sürekli sürtüşmeler yaşanması ülkede istikrarsız bir ortam oluşturmuştur. 2008 yılı sonlarında ortaya çıkan küresel kriz ortamından en fazla etkilenen ülkelerin başında Ukrayna’nın gelmesinin ana nedenlerinden birini bu sürtüşme ortamı oluşturmuştur.

Ukrayna’da 17 Ocak 2010 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda Yanukoviç %35, Timoşenko ise %25 oranında oy almıştır. 7 Şubat 2010 tarihinde gerçekleşen ikinci tur devlet başkanlığı seçimlerini Rusya yanlısı Bölgeler Partisi lideri Viktor Yanukoviç kazandı. Ukrayna Yüksek Seçim Kurulu tarafından yapılan açıklamada, Yanukoviç'in %48,95 ve rakibi Turuncu Devrim liderlerinden Başbakan Yuliya Timoşenko'nun ise %45,47 oranında oy aldığı, iki lidere de karşı yönde oy kullananların sayısının ise %4,36'yı bulduğu belirtildi.

Aynı dönemde, mevcut hükümet için yapılan güven oylamasında görevde bulunan hükümet düşürülerek Bölgeler Partisinden Mikolo Azarov başkanlığında bir koalisyon hükümeti kurulmuştur. Anılan hükümet muhtelif konularda Turuncu Devrim ile getirilen konularda yeni düzenlemeler yapmakta ve Rusya ile yakın ilişkilere önem vermektedir. Hükümet aynı zamanda Avrupa Birliği (AB) ile de ilişkilerini güçlü tutmaya gayret göstermektedir.

Diğer taraftan, Ukrayna’da 31 Ekim 2010 tarihinde yapılan yerel seçimler iktidardaki Bölgeler Partisi’nin üstünlüğü ile sonlandı. Bölgeler Partisi'nin oy oranı %36,3, Yulya Timoşenko'nun Anavatan (Batkivşçina) Partisi'nin oy oranı %13,1, Yatsenyuk'un Değişim Cephesi'nin oy oranı ise %6,8 civarında idi.

Bundan sonra yapılacak seçim Parlamento Seçimleri olup, 2012 yılı Ekim ayının sonunda gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

3.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus

10

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ3.3.1. Coğrafi Konum, İklim ve Yer Şekilleri

Ukrayna eski Sovyetler Birliği'ni oluşturan on beş Cumhuriyet içinde Rusya Federasyonu ve Kazakistan'ın ardından yüzölçümü en büyük üçüncü ülkedir. Ukrayna’nın güneyi Karadeniz ve Azak Denizi ile çevrilmiştir. En önemli limanları Odesa, Herson, Mikolayev ve Sivastopol’dur. Ülkenin kuzeyden güneye en uzak mesafesi 893 km, batıdan doğuya en uzak mesafesi ise 1.316 km’dir. Sınırlarının toplam uzunluğu 7.698 km’dir. Denize olan kıyılarının uzunluğu 1.533 km’si Kara Deniz’e, 225 km’si Azak Denizi’ne olmak üzere toplam 1.758 km’dir. En yüksek yeri, Karpat Dağlarında 2.061 m ile Hoverla tepesi, güneyde Kırım Dağlarında ise 1.545 m ile Roman-Koş tepesidir. Ukrayna’nın %70’i alçak, %25’i yüksek ve %5’i dağlık arazidir. Ukrayna topraklarının %55’i ekilebilir arazidir. Ukrayna kuzeyde Beyaz Rusya, doğu ve kuzeydoğuda Rusya Federasyonu, kuzeybatıda Polonya, batıda Slovak Cumhuriyeti ve güneybatıda Macaristan, Romanya ve Moldova ile sınır komşusudur.

Ukrayna’da Ocak ayındaki ortalama hava sıcaklığı; kuzey doğuda –8°C, güney batıda –2°C, Kırımın güney kıyılarında +4°C’dir. Temmuz ayındaki ortalama hava sıcaklığı ise; kuzey batıda +18°C, Kırımın güney kıyılarında +24°C’dir. Yıllar itibariyle en yüksek hava sıcaklığı 36°C ile 44°C arasında, en düşük hava sıcaklığı ise -30°C ile -40°C arasında değişmektedir. Don olmayan günlerin sayısı kuzeyde 160, güneyde ise 250 gün kadardır.

11

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Başkent Kiev’in Ukrayna’nın Başlıca Diğer Şehirlerine Uzaklığı (km):Mesafe Mesafe

Kiev- Kiev-Vinnitsa 266 Odessa 480Dnipropetrovsk 479 Poltava 343Donetsk 729 Rivne 324Jitomir 140 Sevastopol 939Zaporoji 568 Simferopol 852Ivano-Frankovski 599 Sumy 339Izmail 695 Ternopil 465Kerç 989 Ujgorod 819Kirovograd 299 Harkov 487Lugansk 836 Herson 584Lutsk 398 Hmelnitski 348Lviv 544 Çerkasi 201Mariupol 790 Çernivtsi 538Nikolayev 517 Çernigiv 151

Ülkede uzunluğu 100 km’den fazla olan 100’ün üzerinde akarsu vardır. Bunların en büyükleri, Dinyeper, Dinyester, Güney Bug, Siverski Donets ve Tisa’dır. Bu nehirlerin hemen hepsi Karadeniz ve Azak Denizi’ne dökülür. Dinyeper gibi gemilerin yüzebileceği büyük nehirler ulaşım açısından çok önemlidir. Dinyeper nehrinin uzunluğu 981 km’si Ukrayna içinde olmak üzere toplam 2.300 km’dir.

Ukrayna’da irili ufaklı 3.000’den fazla tabii göl mevcuttur. Bunlar genellikle Polissia, Kırım ve Karadeniz kıyılarına yakın bölgelerde bulunmaktadır. Ayrıca 22.000 civarında da suni gölet bulunmaktadır.

3.3.2. Demografik Yapı

Nüfusun %46,1’ini erkekler, %53,9’unu kadınlar ve % 28’ini 25 yaşına kadar olan genç nüfus teşkil etmektedir. Toplumun %69’u kentlerde yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu kilometre kare başına 76 kişidir.

En büyük şehirleri başkent Kiev (2,7 milyon), Harkov (1,4 milyon), Dnipropetrovsk (995 bin), Odesa (992 bin), Donetsk (953 bin), Zaporojje (773 bin) ve Lviv (725 bin) dir.

Toplam 6,8 milyon Ukraynalı, Rusya Federasyonu (4,4 milyon), Kazakistan (0,9 milyon), Özbekistan (0,6 milyon), Kırgızistan (0,1 milyon) ve diğer eski Sovyet ülkelerinde yaşamaktadır. Yaklaşık 5 milyon Ukraynalı da Kanada, ABD, Arjantin, Brezilya, Almanya, İngiltere ve Avusturya başta olmak üzere Avrupa, Kuzey ve Güney Amerika ve Avustralya’da yaşamaktadır.

12

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Nüfusun %78'i Ukraynalı, %17’si Rus, %5'i ise Belarus, Yahudi, Kırım Tatarları (toplam nüfusun %0,5'i veya 250.000 kişi), Kazan Tatarı, Moldovalı, Polonyalı, Macar, Romen, Rum, Alman, Bulgar ve Ermeni'dir.

Ukrayna’nın altı bölgesinde nüfusun etnik dağılımı aşağıdaki gibidir:

Kiev Batı Merkez Kuzey Doğu GüneyUkraynalılar 62% 91% 85% 79% 63% 46%Ruslar 30% 5% 12% 18% 34% 46%

3.3.3. Çalışma ve İşgücü

2011 yılı itibariyle Ukrayna’da çalışma yaşındaki faal nüfus 27,3 milyon kişidir. Ukrayna’da çalışan nüfusa ait veriler aşağıda yer almaktadır. Bu nüfusun ILO metoduna göre; 1,7 milyon kişisi işsizdir, bu metotla hesaplanan işsizlik oranı %7,9’dur.

2007 2008 2009 2010 2011Çalışan Erkek Nüfus (Milyon kişi) 11,03 11,12 10,88 10,85 10,44

Çalışan Kadın Nüfus (Milyon kişi) 9,57 9,55 9,44 9,37 9,88

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (UDİS)

2010 yılı sonu itibariyle Ukrayna’da 2.629 Grivna (yaklaşık 329 ABD Doları) olan ortalama ücret, 2011 yılında 3.054 Grivna (yaklaşık 382 ABD Doları) seviyesine ulaşmıştır.

Asgari ücret ise Ukrayna’da 01 Ocak 2011 tarihi itibariyle 941 Grivna (yaklaşık 118 Dolar) olup, 01 Ocak 2012 tarihinde 1.073 Grivna (yaklaşık 134 ABD Doları) seviyesinde kaydedilmiştir.

3.3.4. Eğitim, Kültür ve Sosyal Güvenlik

Ukrayna’da okuma yazma oranı %99,7 olup, nüfusun %11’i üniversite ve yüksek öğrenim mezunudur. 2011 yılı verilerine göre Ukrayna’da 846 üniversite ve yüksek öğrenim kuruluşu bulunmaktadır. 2011 yılında söz konusu kuruluşlarda okuyan öğrencilerin sayısı ise 2,3 milyon kişidir.

Ukrayna’da devlet doğan her çocuk için parasal yardımda bulunmaktadır. 01 Aralık 2011 tarihi itibariyle ilk çocukta 26.100 Grivna (3.263 ABD Doları), ikinci çocukta 52.200 Grivna (6.525 ABD Doları), üçüncü çocukta ise 104.400 Grivna (13.050 ABD Doları) prim verilmektedir.. Bunun dışında, her çocuk için 3 yaşına gelinceye kadar ailenin gelir seviyesine göre ayda 130 ile 870 Grivna arasında yardım yapılmaktadır.

2011 yılında emekli nüfusun sayısı 13,7 milyon kişi seviyesinde kaydedilmiştir. Emekli maaşlarının artırılması yönündeki çalışmalar da devam etmektedir. Hali hazırda, Ukrayna’da ortalama emekli aylığı 1.152 Grivna (144 ABD Doları)’dır.

13

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

4. GENEL EKONOMİK DURUM4.1. Genel Durum Bağımsızlık sonrası, sekiz yıllık daralmayı takiben, Ukrayna ekonomisinin 1999 yılından bu yana sürekli bir büyüme trendi yakaladığı görülmektedir. 2010 yılında % 4,2 oranında büyüyen ekonomide 2011 yılında da %5,2 oranında büyüme gözlenmiştir.

Demir çelik ürünleri ihracatına dayalı Ukrayna ekonomisinde anılan sektörde yaşanan sorunlar genel ekonomik yapıda da kendini derhal hissettirmektedir. Özellikle doğal gaz kullanarak çalışan demir çelik sektörünün doğal gaz fiyat artışlarından da yoğun bir şekilde etkilendiği bilinmektedir.

2011 yılı GSYİH cari fiyatlarla 1.316 milyar Grivna (yaklaşık olarak 165 milyar ABD Doları) ve kişi başına düşen milli gelir yine cari fiyatlarla yaklaşık 3.483 ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Sektörel GSYİH artışında 2009 yılında en fazla gerileme inşaat sektörü ile sabit sermaye oluşumunda gözlenmiştir. 2010 yılında ise genel bir toparlama eğilimi olmakla birlikte bunun gerçek anlamda bir toparlanmadan ziyade son derece küçülmüş 2009 ekonomisine nazaran bir gelişme olarak algılamak gerekmektedir. Bu nedenle, kriz öncesi duruma dönüş şeklinde bir toparlanma değildir. 2011 yılında ise bir önceki yıla göre %49 oranında düşüş gösteren tüketici fiyat endeksi %4,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, Ukrayna’da 2011 yılında işsizlik oranı %7,9’dır.

2006 2007 2008 2009 2010 2011GSYİH (Milyar $) 106,5 142.7 179,9 113,5 138,2 164,8Kişi Başına Milli Gelir ($) 2.290 3.077 3.898 2.469 3.013 3.483Kaynak: IMF

Ukrayna’nın son beş yıldaki tüketici ve üretici fiyat endekslerindeki gelişme aşağıdaki tabloda verilmektedir.

YILLARTÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (%)

(Bir önceki yılın Aralık ayına kıyasla)

ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ(%)(Bir önceki yılın Aralık ayına

kıyasla)2007 16,6 23,32008 22,3 23,02009 12,3 14,32010 9,1 18,72011 4,6 14,2

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (UDİS)

4.2. Tarım

Ukrayna, verimli toprakları ve uygun iklim koşulları ile tarım alanında dünyada en yüksek üretim potansiyeline sahip ülkelerden biridir. Ülke topraklarının yaklaşık % 55'i (34,1 milyon hektar) ekilebilir tarım arazisidir. Kişi başına düşen arazi miktarı 0,87 hektardır. Eski SSCB döneminde; tahıl, et ve süt üretiminin yaklaşık dörtte birlik kısmını tek başına karşılayan Ukrayna'nın şu andaki önemli tarım ürünleri tahıl, patates, şeker pancarı, ayçiçeği ve soya

14

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİfasulyesidir. Aynı zamanda başta ayçiçeği olmak üzere bitkisel yağlarda da eskiden olduğu gibi BDT ülkeleri içerisinde en büyük üretici konumundadır.

2001 yılında parlamento tarafından kabul edilerek 2002 yılında yürürlüğe giren yeni arazi yasasının 2005 yılından itibaren tarım arazisi satışına izin vermesine karşın, 2004 yılından itibaren söz konusu kanunda müteaddit defalar yapılan değişiklikler ile tarım arazisi satışı sürekli ertelenmiştir. Son olarak 22 Aralık 2011 tarihinde, Ukrayna Parlamentosu (Verhovna Rada) uygulanan moratoryumu 01 Ocak 2013 tarihine kadar uzatmıştır. Dolayısıyla, tarım arazilerinin özelleştirilmesi henüz mümkün değildir. Bu durum, tarımsal üretimde verimliliğin arttırılmasını engelleyici bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.

Tarım sektörü zamanla daha rekabetçi hale gelmiş olup, tarım sektöründe faaliyet gösterenler daha verimli üretim modellerine geçiş yapmışlardır.

1990’ların başında GSYİH’nın yaklaşık %20’sini oluşturan tarım kesiminin GSYİH içindeki payı 2011 yılında %8,25 olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında hububat rekoltesi geçen yıla göre %45 oranında artarak 56,7 milyon ton seviyesine ulaşmıştır. Bunun yanı sıra, şeker pancarı üretimi % 37 oranında, ayçiçeği tohumu üretimi % 28 oranında, patates üretimi % 24 oranında ve sebzelerin üretimi % 21 oranında artış göstermiştir.

Ukrayna Başlıca Tarımsal Ürünler Üretimi (Bin Ton)

Hububat Şeker Pancarı

Ayçiçeği Tohumu Patates Sebzeler

2004 41.809 16.600 3.050 20.755 6.964

2005 38.016 15.468 4.706 19.462 7.295

2006 34.258 22.421 5.324 19.467 8.058

2007 29.294 16.977 4.174 19.102 6.835

2008 53.290 13.438 6.526 19.545 7.965

2009 46.028 10.067 6.364 19.666 8.341

2010 39.226 13.691 6.769 18.705 8.122

2011 56.674 18.730 8.659 24.247 9.826Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (UDİS)

Tarım sektörü, son yıllarda Ukrayna ekonomisinin en önemli ve istikrarlı sektörü olarak kendisini göstermektedir. Ancak 2009 yılında kriz nedeniyle bu sektörde de daralma yaşanmıştır. 2010 yılında Ukrayna’nın tarımsal ürünlerin üretim hacmi cari fiyatlarla 184,9 milyar Grivna (yaklaşık 23 milyar ABD Doları), 2011 yılında ise 265,1 milyar Grivna (yaklaşık 33 milyar ABD Doları) seviyesine ulaşmıştır.

15

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİGrivnada 2008 yılı sonunda meydana gelen devalüasyona rağmen ticarete konu olmayan ürünlerde fiyat seviyesi oldukça istikrarlı kalmış, ticarete konu ürünlerde ise devalüasyona bağlı yükselme kaydedilmiştir.

Ukrayna tahıl ihracatında ABD ve AB sonrasında üçüncü sırayı işgal etmeye devam etmektedir. Fakat, Ukrayna tarafından 11 Ekim 2006 tarihli Ukrayna Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca buğday, arpa, mısır ve çavdar ihracatında sırasıyla 400.000, 600.000, 100.000 ve 3.000 ton olmak üzere kota uygulanmıştır. Ukrayna hükümet yetkilileri tarafından anılan uygulamanın tahıl hasadının beklenen düzeyden az gerçekleşmesi sonucu, iç piyasada sıkıntı yaşanmasının önlenmesi amacıyla başlatıldığı ve geçici bir uygulama olduğu belirtilmiştir. Ukrayna’nın 2008 yılında DTÖ üyeliği sonrasında 23 Mayıs 2008 tarihi itibariyle söz konusu kotalar tamamıyla kaldırılmıştır.

Ancak, 2010 yılındaki düşük rekolte sonucunda 04 Ekim 2010 tarih ve 938 sayılı Ukrayna Bakanlar Kurulu Kararı ile buğday, mısır, arpa, çavdar ve kara buğday ihracatında kota uygulanmaya başlanmış olup, 05 Mayıs 2011 tarihinde mısır ve 04 Haziran 2011 tarihinde de buğday ve arpa kotaları kaldırılmıştır.

Diğer taraftan, 10 Haziran 2011 tarihinde, Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç tarafından imzalanan “Ukrayna Vergi Kodunda Değişiklik Yapılmasına ve Bazı Hububat Kültürleri İhracatında İhraç Vergisi Uygulanmasına Dair Kanun” ile 01 Temmuz 2011 tarihinden 01 Ocak 2012 tarihine kadar hububat ihracatında vergi uygulaması getirilmiştir. Bu kapsamda, - buğday için %9 (en az 17 EURO/ton);- mısır için %12 (en az 20 EURO/ton);- arpa için %14 (en az 23 EURO/ton) vergi uygulanmı kararlaştırılmıştır.

Ancak, 07 Ekim 2011 tarihli 3906-VI sayılı Ukrayna Kanunu ile buğday ve mısır ihraç vergileri kaldırılmıştır. Arpa ihracatında vergi uygulaması ise 01 Ocak 2012 tarihine kadar geçerli kalmıştır.

2011 yılında Ukrayna hükümetinin tahıl ihracatında kota ve/veya vergi uygulamasına rağmen dünya piyasasında; 2010 yılında arpa ihracatında üçüncü olan Ukrayna 2011 yılında arpa ihracatında ilk sıraya yükselmiş, mısır ihracatında dördüncü ve buğday ihracatında altıncı sıradaki yerini ise muhafaza etmiştir. Bunun dışında Ukrayna, dünya ayçiçek ihracatında birinci sırada yer almaktadır. Yine dünya kolza yağı pazarının %15-20’sine Ukrayna sahiptir. 2011 yılında Ukrayna’nın toplam tarım ürünleri ihracatı 2010 yılına göre %28,5 artış göstererek 12 milyar ABD Doları seviyesine ulaşmıştır.

4.3. Sanayi

Doğal kaynaklarının zengin oluşu ve Sovyet dönemindeki planlama Ukrayna'yı sanayi sektöründe, her ne kadar eski ve enerji yoğun teknolojiye sahip olsa da, belirli bir gelişmişlik düzeyine getirmiştir. Ülkenin gelişmiş demir ve çelik sanayi eski SSCB'nin dökme demir üretiminin %50'sini, çelik üretiminin %40'ını ve çelik boru üretiminin %25'ini karşılamaktaydı. Yine mineral gübre üretiminin %21'ini karşılayan, bunun yanında özellikle lastik, plastik ve gübre üretiminde deneyimli bir kimya sanayi tecrübesine sahip idi. Sovyetler Birliği döneminde

16

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİUkrayna'da, ağır sanayi ve savunma sanayi ön planda yer almış, ancak bağımsızlıkla birlikte merkezi otorite dağılmış ve piyasa mekanizmasının geliştirilmesinde güçlüklerle karşılaşılmıştır. 1993'ten itibaren Ukrayna sanayisi yapısal değişiklikler yaşamıştır. Temel sanayi olarak adlandırılan enerji sektörü ve çelik sanayi üretiminin genel sanayi üretimi içindeki payı artarken, imalat sanayi olarak adlandırılan makina yapımı ve hafif sanayi üretiminin payı azalmıştır.

Ukrayna sanayisi içindeki diğer önemli sektörler makina imalatı, gıda, demir-çelik, metalurji, kimyasallar, uçak ve gemi inºa sanayisidir. Makina üretimi ve kimyasallar alanlarındaki en büyük sorun, eski teknolojilerin kullanılıyor olması ve ithal edilen mallarla rekabet edilememesidir. Bu nedenle üretim istenen seviyeye ulaşamamaktadır. Fakat özelleştirme süreciyle birlikte bu alanlarda bir canlanma gözlenmektedir. Buna karşın özelleştirilen alanlara yeni yatırımlar yapılması yerine genelde mevcutla devam edilmesi benimsenmektedir.

İmalat sanayi içinde en hızlı büyüyen alt grup 2011 yılında bir önceki yıla göre %17,9 artış gösteren makina imalatı olmuştur. Makina imalatını bir önceki yıla göre %14,4 oranında büyüyen kimya ve petrokimya sanayi izlemiştir. 2011 yılında bir önceki yıla kıyasla işleme sanayindeki artış ise %8,2 seviyesine ulaşmıştır.

Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça bağımlıdır. Ancak, enerji girdilerinin fiyatları gelişmiş ülkelere göre nispeten daha ucuzdur. Elektriğin kilovatsaat ücreti 0,8924 Grivna, soğuk suyun metreküpü 6,02 Grivna ve doğalgazın 1000 metreküpü ise 4.687 Grivna seviyesindedir. Anılan fiyatlara %20 KDV ve olabilecek diğer bazı masraflar dahildir. Söz konusu fiyatlar evlerde kullanımda çok daha ucuzdur. Evlerde elektriğin kilovatsaati 0,2154 - 0,5472 Grivna, soğuk suyun metreküpü 3,18 Grivna, sıcak suyun mtreküpü 16,24 Grivna ve doğalgazın 1000 metreküp fiyatı 0,7254 - 2,6856 Grivna’dır.

Son beş yıllık sanayi üretim endekslerinin değişimi aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

(Bir önceki yıla göre % değişim)

SANAYİ ÜRETİM ENDEKSLERİ 2007 2008 2009 2010 2011Sanayi 7,6 -5,2 -21,9 11,2 7,6

Madencilik 8,3 -5,6 -23,3 3,7 7,2

Enerji kaynaklarının çıkarılması -2,6 0,3 -5,7 -3,1 8,4

Enerji dışı kaynakların çıkarılması 9,6 -9,9 -17,2 14,3 5,7

İmalat 9,9 -6 -26,5 13,9 8,2

Gıda sanayi ve tarım ürünlerinin işlenmesi

7,5 -2,1 -6 3,2 -0,6

Hafif sanayi -2,6 -10,6 -25,8 8,9 7,7

Tekstil ve örme sanayi -3 -11,8 -28 9,5 8,6

17

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Deri ve deri ayakkabı üretimi -0,6 -4,2 -15,9 6,6 4

Kereste ve orman ürünleri 12,4 -2,4 -24,6 9,6 9,7

Selüloz, kağıt ve matbaacılık 11,6 0,1 -18,7 2,8 -0,9

Kok ve rafineri ürünlerü üretimi 2,1 -13,4 -3,4 -0,2 -8,5

Kimyasal ve petrokimyasal üretim 8,4 -8,6 -23 22,5 14,4

Kimyasal ürünler 6,8 -10,8 -22,7 26,6 18,4

Plastik ve plastik ürün üretimi 14,5 -0,9 -23,7 10,1 0,6

Diğer metaldışı mineraller üretimi 11,9 -2,8 -38,5 8,5 12,4

Metalürji ve metal işleme 7 -12,3 -26,7 12,2 8,9

Makina yapımı 19 0,3 -44,9 36,1 17,9

Makina ve ekipman üretimi 3 -1,8 -37,6 21,1 12,5

Elektrik ve elektrik ekipmanı üretimi

29,1 -6,8 -28,2 24,2 14,7

Nakliye vasıtası üretimi 30 5,7 -57,9 61,9 22,6

Elektrik, gaz ve su üretimi ve dağıtımı

2,3 -1,8 -11,1 9,5 5,3

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (UDİS)

4.4. Ulaştırma

Ukrayna’da ulaştırma sektörünü; eskimiş demiryolu taşıtları, kalitesiz karayolları, kapasiteyi karşılamak hususunda yetersiz deniz ve hava limanları ile özetlemek mümkündür.

Ukrayna’nın 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nda Polonya ile birlikte ev sahibi ülke olması, ülkenin eski olan ulaştırma altyapısının yenilemesini zorunlu kılmıştır. Ancak, Ukrayna’nın şampiyonaya ev sahipliği yapacağının belli olmasından itibaren projeler gerekli hız ve etkinlikte gerçekleştirilememiştir. Son olarak da ekonomik krizin etkilerini göstermesiyle birlikte, diğer altyapı projelerine olduğu gibi, ulaştırma altyapısının yenilenmesiyle ilgili projelere de kaynak aktarımı oldukça azalmıştır. Buna karşın şampiyonaya kısa süre kala şampiyonaya ilişkin altyapı tamamlanmış ve şampiyona sorunsuz atlatılmıştır.

Ukrayna 21.644 km'lik bir demiryolu ağına sahip olmasına rağmen bu alanda modernizasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Demiryolu ağının 10.067 km'lik bölümü elektriklidir. Demiryolu ulaşımı uzun mesafeli yolcu ve yük taşımacılığı için en ucuz yol olmasına rağmen bağımsızlık sonrasında sistemin etkinliğinde bir düşüş olmuştur.

18

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİUkrayna'da karayollarının toplam uzunluğu 169.637 km'dir. Ülkede sadece Kiev-Odesa, Kiev-Harkov, Kiev-Livov şehirleri arasında tamamlanmış bölünmüş yol bulunmaktadır. Bu yollardan Kiev-Harkov ve Kiev-Livov arasındaki 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası hazırlık çalışmaları kapsamında gerçekleştirilmiştir. 2008 yılı sonunda başlayan küresel kriz ve Ukrayna’nın kronik siyasi istikrarsızlığı bu alanda da tıkanmaları ortaya çıkarmış ve 2011 yılına kadar bu alanda herhangi bir gelişme sağlanamamış, ancak 2011 yılında 4.000 km yol tamir edilmiş ve 2.200 km uzunluğunda yeni yol inşa edilmiştir.

Ukrayna'nın, Karadeniz ve Azak Denizi ile Yujniy Bug ve Dnipro nehirlerinde toplam 18 limanı bulunmaktadır. Sivastopol dışındaki limanlar devlete aittir. Bunlardan en önemlileri Odesa, İliçevsk ve Yujniy limanlarıdır. Buna ek olarak oldukça gelişmiş olan Mykolayiv limanı da sivil kullanıma açılmıştır. Bütün limanlar eskidir ve işletme problemleri bulunmaktadır. Yeni yatırımlarla limanların kapasitelerinin arttırılmasına ve derinleştirme çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.

Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında, önceden bütün uluslararası bağlantılar Moskova üzerinden yapıldığı için, Ukrayna yeni bir havayolu ağı kurma ihtiyacı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süreç zarfında özel muhtelif havayolu şirketleri oluşmuştur. Örneğin, Ukrayna Uluslararası Havayolları halen yurtdışında 40 şehirle bağlantılı olarak hizmet vermektedir. Aerosvit havayolu ise 60 yurtdışı merkeze uçuş yapmaktadır. Kiev şehir merkezine 30 km uzaklıkta bulunan Borispol Havaalanı kısmen yenilenmiş olmakla birlikte uluslararası standartlarda faaliyet göstermemektedir. Borispol’deki havalimanına yeni D Terminali ülkemiz firmalarından müteşekkil bir konsorsiyum tarafından yapılmış olup, 2012 yılının Mayıs ayında hizmete açılmıştır. Ancak sözkonusu terminale ek yeni bina yapılması ihtiyaçları sonradan ortaya çıktığı için terminal tam kapasitede çalışmamaktadır.

Ukrayna'da pist uzunluğu 3.047 metreden uzun 13 havaalanı vardır. Uluslararası uçuşlar Kiev dışında Odesa, Simferepol, Lviv, Dnipropetrovsk ve Donetsk'den de yapılmaktadır. Ülkedeki havayolu taşımacılığının %60’ı Kiev Borispol havaalanından yapılmaktadır. Lviv ve Donetsk hava limanları da 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası çerçevesinde yeniden inşa edilmiştir.

Demiryolu ile kargo taşımacılığı 2011 yılında bir önceki yıla göre %8,5 oranında artış göstererek 469 milyon tona ulaşmıştır.

Boru hatları ile yapılan taşıma hacmi 2011 yılında 155 milyon ton olup, 2010 yılına göre %0,98 oranında artmıştır.

2011 yılında deniz ve nehir taşımacılığı kargo hacmi 2010 yılına kıyasla %12 düşüş göstererek 9,8 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

Havayolları ile taşınan kargo hacmi 2011 yılında bir önceki yıla göre aynı kalmış olup, yaklaşık 100 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

Ukrayna’da 2011 yılında yolcu taşımacılığı ile ilgili istatistiki veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

19

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Taşınan Yolcu (Milyon kişi) (2011) 2010 yılına göre % değişim

TOPLAM 6.973 1,9Demiryolu 430 0,7Karayolu 3.605 -3,3Deniz ve Nehir 8,0 5,2Havayolu 7,5 22,7Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (UDİS)

4.5. Haberleşme

1 Ocak 2012 tarihi itibariyle Ukrayna’daki cep telefonu abone sayısı 55,6 milyon’dur. Ukrayna Ulusal telefon şirketi “Ukrtelekom” pazarın %80’inden fazlasına hizmet vermektedir. Ukrtelekom Ukrayna’da 39.061 km fiber optik iletişim hattına sahip bulunmaktadır. 11 Mart 2011 tarihinde Ukrayna Devlet Mülkiyet Fonu, Ukrayna devlet telefon işletmesi Ukrtelekom'un hisselerinin %92,79'luk bölümünü 10,6 milyar Grivna’ya (1,3 milyar ABD Doları) Avusturya firması EPIC'in Ukrayna'daki iştiraki olan ESU firmasına satmıştır.

Ukrayna'da faaliyet gösteren altı GSM operatörü vardır. En büyüğü “Ukrayina” VimpelCom Ltd. adı altında birleşmiş olan “KievStar” ile “URS Beline”, Rusya’nın en büyüğü MTS iştiraki “MTS Ukrayna”, çok ortaklı Golden Telecom , Turkcell iştiraki “Astelit” ve Ukrtelekom’un iştiraki “Utel”dir.

2005 yılı Ocak ayında Turkcell firması Ukrayna’da GSM lisansına sahip DCC firmasının %51 hissesini 50 milyon dolara satın alarak hızla büyüyen Ukrayna cep telefonu sektörüne girmiştir. Turkcell’in cep telefonu hattı 2004 yılında “Life” markası ile Ukrayna’nın belli başlı şehirlerinde hizmete girmiştir. Ukrayna pazarındaki 3. büyük firma olan Life’ın pazar payı %15’i aşmış olup, 2011 yılı itibariyle 9,9 milyon aboneye sahiptir.

4.6. Madencilik ve Enerji

Ukrayna, çok zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahiptir. Eski SSCB’nin alan olarak %2,7’sini kaplıyor olmasına rağmen mineral kaynaklar açısından eski SSCB’nin %20’sine, dünyanın ise %5’ine sahip rezervleri bulunmaktadır. Bu kaynaklar arasında 47 milyar ton ile kömür ilk sırayı alırken, 28 milyar ton ile demir cevheri, 1.5 milyar ton ile kireç ve kireçtaşı diğer önemli kaynaklar arasındadır. Bunların dışında titanyum, civa, sülfat ve potasyum tuzları, sülfür, granit, toromin ve kaolin gibi madenler ve toprak elementleri de önemli miktarda bulunmaktadır.

Ukrayna'da bulunan 167 kömür ocağının büyük bir kısmı (%80) devlete ait olup, kömür üretiminden kar elde edilememektedir. 350 bin civarında kişinin istihdam edildiği madencilik sektöründe zararların önlenebilmesi, işçilerin birikmiş ücretlerinin ödenebilmesi ve devlete ait madenlerin ilerleyen dönemlerde özelleştirilebilmesi amacıyla 2003 yılı içinde sektörün yeniden yapılandırmasına yönelik adımlar atılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede, devletin sahip olduğu 18

20

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİkömür holdingi ve 7 üretim birliği, 18 devlet şirketi altında toplanmıştır. Ancak bu yeniden yapılandırma çalışmaları tam olarak sorunları çözememiştir. 2012 yılı başında madenlerin özelleştirilmesine karar verilmiş olup, bu konudaki süreç başlatılmıştır. Ancak, yabancı yatırımcılar açısından son derece riskli bir ortamın mevcudiyeti devam edegelmektedir. Zira, madenin çıkarılması dışında bunun işlenmesi ve nakledilmesi konuları büyük önem arz etmektedir. Bu noktada ise yabancıların çok rahat edebildiklerini söylemek güçtür. Hal böyle olunca, madenler özelleştirilse dahi ekonomik olmaktan uzaktırlar.

Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça fazla bağımlıdır. Bu nedenle dünya gaz tüketiminde üst sıralarda yer almaktadır. Ukrayna genel olarak petrol ihtiyacının %20’sini, doğalgaz ihtiyacının ise %30’unu kendi kaynaklarından sağlayabilmektedir. 2011 yılında doğal gaz üretimi 19,2 milyar m3, tüketim ise 44,03 milyar m3, petrol üretimi 2,4 milyon ton ve tüketimi 20,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

Enerji alanında tüketimin üretimin bir hayli üzerinde seyretmesi nedeniyle, Ukrayna Rusya Federasyonu ve Türkmenistan’dan ithalat yapmaktadır.

Rusya'da üretilen doğalgazın bir kısmı Ukrayna toprakları üzerinden Avrupa'ya transfer edilmektedir. Ukrayna üzerinde bulunan gaz transit sisteminde, 703 gaz körüğünün bulunduğu 73 kompresör istasyonu, 110 kompresör tesisi, 1.607 gaz dağıtım istasyonu, 32 milyar metreküp kapasiteli 13 yeraltı gaz deposu ve 38,2 bin km boru hattı yer almaktadır. Yıllık gaz transit kapasitesi girişte 290 milyar metreküp, çıkışta ise Avrupaya olan 142 milyar metreküp dahil 179 milyar metreküptür.

Ukrayna doğal gaz transit sisteminde yer alan kompresörler eski olmasından ötürü verimli çalışmamaktadırlar ve bu nedenle yenilenmeleri gerekmektedir. Bu konuda Avrupa Birliği ile Rusya arasında hattın yenilenmesine dair büyük bir rekabet olduğu gözlenmektedir.

Ukrayna’nın Rusya Federasyonu şirketi Gazprom’a doğalgaz borçlarını ödememesi, Ukrayna toprakları üzerindeki gaz sisteminden illegal gaz çekilmesi vb. nedenlerle, Ukrayna toprakları üzerindeki transit geçiş sisteminin yerine, Beyaz Rusya, Polonya ve Slovakya üzerinden geçecek gaz transit sistemi projesi ortaya çıkmış bulunmaktadır. 2001 yılı Ekim ayında Rusya ve Ukrayna arasında, 2014 yılına kadar Rus doğalgazının Ukrayna toprakları üzerinden geçişine ilişkin bir anlaşma imzalanmıştır. Ukrayna Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği doğalgazın 1.000m3’ü için 2007 yılında 130 ABD Doları ödemiştir. Bu rakam 2008 yılı için 179,5 ABD Doları’na yükselmiştir. 2009 yılı ilk aylarında artık kronik hale gelen Ukrayna-Rusya arasındaki doğal gaz krizi Avrupa Birliği’nin de müdahalesiyle iki ülke arasında yeni şartlarla bir anlaşma yapılmasıyla sonuçlanmış ve Rusya Ukrayna’nın satın almış olduğu doğal gaz fiyatını yükseltmiştir. Ukrayna’nın 2009 yılında 1.000m3 için ödemesi gereken ortalama doğalgaz fiyatı 228,8 ABD Dolarıdır. Ancak, anlaşma gereği belli bir miktar doğal gaz alma zorunluluğu bulunan Ukrayna’da sanayi üretimindeki daralma bu kadar fazla doğal gaza ihtiyaç duyulmayacağını ortaya koymaktadır. Ukrayna tarafından bu konuda görüşme talep edilmiş olup, Ukrayna’nın AB ile ilişkilerini yakınlaştırarak doğal gaz hattına ilişkin yenileme çalışmalarına AB’yi dahil etme çabaları Rusya’nın bu aşamada Ukrayna ile doğal gaz konusunda görüşme

21

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİyapmasını ya da bir sonuca varılmasını imkansız kılmaktadır. 2010 yılında ortalama doğalgaz fiyatı 250 ABD Doları seviyesinde olup 2011 yılında ise 319 ABD Doları’na ulaşmıştır. Rusya, doğalgaz görüşmelerini Ukrayna'yı Rusya-Kazakistan-Belarus Gümrük Birliğine dahil etmek amacıyla da kullanmaktadır.

Ukrayna, kendi petrol ve doğalgaz kaynaklarını geliştirme ve yerli üretimi şu andaki seviyesinin üzerine çıkarma çabası içindedir. Buna ek olarak, kömür ve nükleer enerjinin daha yoğun kullanılması kararlaştırılmış, ancak teknolojik yetersizlikler nedeniyle istenen başarı sağlanamamıştır. Eski nükleer reaktörlerin modernizasyonu ve yeni reaktörlerin inşası konusunda dış yardımlara ve yabancı sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır.

Ukrayna 1,2 trilyon m3 seviyesindeki rezervleri ile Avrupa’nın 4. büyük kaya gazı (shale gas) rezervine sahiptir. Kaya gazı projelerinin geliştirilmesi ve yabancı yatırımcıların ülkeye çekilmesi için en iyi şartları sağlamak üzere hükümet çalışmalar yapmaktadır. Bu konuda Shell ve Chevron ortaklığı Ukrayna’nın biri Ukrayna’nın Batısında (Lviv) diğeri Doğusunda (Donetsk-Harkiv) olmak üzere iki alanda ihaleye girmiş ve kazanmıştır. Bu sayede Ukrayna’nın Rusya’ya gaz bağımlılığı azaltılmaya çalışılmaktadır.

Ukrayna’nın, 2011 yılında elektrik üretim hacmi 2010 yılına göre % 3,2 oranında artarak 193,9 milyar kilovatsaat olarak gerçekleşmiştir. Ukrayna’da elektrik üretimi termoelektrik santralleri, nükleer santraller ve hidroelektrik santralleri vasıtasıyla yapılmakta olup; termoelektrik ve nükleer santrallerde üretilen elektrik birbirine eşit miktarlarda toplamın %95’ine tekabül etmektedir. Hidroelektrik santrallerde üretim ise toplamın %5-6’sı civarındadır. Ukrayna’nın 2011 yılında Doğu Avrupa ülkelerine yaptığı elektrik ihracatı 6,4 milyar kilovatsaat olarak gerçekleşmiştir.

Odesa-Brody hattı olarak adlandırılan proje çerçevesinde Kafkas petrolünün Avrupa’ya taşınması düşünülmektedir. Rusya Federasyonu, Kafkas petrolünün Odesa’dan Brody’e, oradan da Avrupa’ya akıtılmasına karşı çıkmakta, kendi petrolünün Brody-Odesa yolunu izleyerek Boğazlar üzerinden dünya pazarlarına gönderilmesini istemektedir. Ancak, Boğazlardaki aşırı trafik nedeniyle başta Türkiye olmak üzere, Rusya Federasyonu’nun enerji alanında hakimiyet kurmasını ve Ukrayna ile Avrupa’nın Rusya Federasyonu’na enerjide bağımlı olmasını istemeyen Avrupa Birliği ve ABD, Odesa-Brody boru hattının işletilmesini istemektedirler. Ukrayna hükümeti 2004 yılı Şubat ayı sonunda Odesa-Brody hattına prensipte onay vermiştir. Ancak bu kararı izleyen kısa süre içinde hattın işletilmesini sağlayacak konsorsiyumun kurulması yönünde somut bir adım atılamamıştır. 2004 yılı sonlarına doğru Cumhurbaşkanı Kuchma hattın Odesa yönünde işletilmesi şeklinde bir karar vermiştir. 2005 yılı başında görevi devralan yeni Cumhurbaşkanı Yuşçenko ise, hattın Odesa-Brody yönünde işletilmesi gerektiğini belirtmiştir. Ancak, hattın Polonya’nın Pulok şehrine ve oradan da Gdansk’a kadar uzatılması için gerekli Konsorsiyum oluşturulana kadar hat Odesa yönünde işletilmeye devam edilecektir. Aralık 2006 tarihinde Rusya Federasyonu ile hattın Odesa yönünde işletilmesine devam edilmesini öngören 3 yıllık bir anlaşma imzalanmıştır.

Odessa-Brody petrol hattı resmi olarak 31 Ocak 2010 tarihinden itibaren çalışmaya başladı. Azerbaycan petrolünün, Beyaz Rusya’nın Mozır Petrol Üretimi Fabrikası'na (PÜF) nakli fiili olarak 13 Şubat 2010 tarihinden itibaren gerçekleştirilmektedir.

22

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ4.7. Bankacılık

Ukrayna’da Bankalar Kanunu 1991 yılında kabul edilmiştir. Ülkede iki kademeli bir bankacılık sistemi mevcuttur. Bir tarafta Ukrayna Milli Bankası, diğer tarafta ise devletin sahip olduğu Export-Import Bank ve Oschadny Bankası ile diğer özel bankalar yer almaktadır. Bankacılık sistemi 1 Ocak 1998 tarihinde uluslararası muhasebe sistemine geçmiş bulunmaktadır.

01.01.2012 itibariyle, kayıtlı olarak faaliyet gösteren BU RAKAM DOGRUMU?? 198 banka bulunmakta olup, bunların 177’si Ukrayna Milli Bankası’nın verdiği lisansa sahiptir. İlk 5 banka sektördeki toplam varlıkların %35’inden fazlasına sahip bulunmaktadır. Bankaların 53 tanesi yabancı sermayeli, 22 tanesi ise %100 yabancı sermayelidir. Bunlardan bazıları, Bank Austria Creditanstalt, Citibank (1998), Commerzbank AG, Drezdner Bank AG, ING Barrings Ukraine (1997), Societe Generale Ukraine, Kalyon Bank (1993) ve Raiffeisenbank Ukraine (1998) dir. Bankaların 13’ü açık anonim şirket, 181’i kamu şirketi ve 4'ü limited şirket şeklinde kurulmuştur. Büyük Ukrayna bankalarının çoğu ülkenin önde gelen sanayi grupları ile ilişki içindedir. 2011 yılında %16,9 büyüme kaydeden Ukrayna’da faaliyet gösteren bankaların toplam sermayesi 01.01.2012 tarihi itibariyle 161 milyar UAH (20 milyar $)dır. Ukrayna’da toplam 19,8 bin banka şubesi mevcuttur. 2011 yılında bankaların toplam gelirleri 2010 yılına göre %4,3 oranında artış göstererek 142,8 milyar UAH, giderleri de %0,4 artarak 150,5 milyar UAH olarak gerçekleşmiştir. Bankaların iki sene üst üste önemli zararlar yaşamaları piyasada kaygıyı da arttıran bir husus olarak not edilmelidir.

Türk Eximbank ve Ukrayna Eximbank arasında Ukrayna’ya yapılacak sevkiyatlar için 20 milyon ABD Doları tutarında bir ihracat kredisi açılması için Nisan 2004 tarihinde bir protokol imzalanmıştır. Ancak söz konusu kredi kullanımı Ukrayna Eximbank’ın özel bir banka olarak faaliyet yapıyor olması ve kendi kredi hatlarını kullandırtmayı tercih etmesinden ötürü işlememektedir.

Geçmiş yıllarda Ukrayna’da bir Türk bankasının bulunmamasının yarattığı sıkıntılar ihracatçılarımızca muhtelif vesilelerle dile getirilmiştir. Bununla birlikte, Türkiye Ekonomi Bankası (TEB) ile Ukrsibbank arasında yapılan anlaşma neticesinde, Nisan 2006 tarihinde TEB'de Ukrayna masası, Ukrsibbank'ta ise Türkiye masası kurularak faaliyete geçmiştir. 2007 yılı Şubat ayında Altınbaş Holding'e ait Creditwest ve Fiba Holding’e ait Credit Europe bankaları gerekli izin prosedürlerini tamamlayarak faaliyete başlamışlardır.

4.8. Ekonomiyi Etkileyen Önemli İç ve Dış Olaylar

Ukrayna; Rusya Federasyonu, Belarus ve Kazakistan’la birlikte 2003 yılının Eylül ayında Yalta’da Tek Ekonomik Alan (TEA) Anlaşması’nı imzalayan ülkelerden biridir. Anlaşma çerçevesinde, üç aşamalı bir ekonomik entegrasyon süreci ve ortak ticaret alanı kurulması öngörülmektedir. Bunun için üye ülkelerce yaklaşık 50 anlaşmanın imzalanması gerekmektedir. Ancak, TEA çerçevesinde ekonomik entegrasyon, Ukrayna’da Yuşçenko’nun devlet başkanı olmasından sonra ağırlık verilmeye başlanan Avrupa Birliği ile ekonomik entegrasyon hedefiyle çelişmektedir. Bu nedenle, Ukrayna, TEA’da sadece serbest ticaret bölgesi oluşumunda yer almaya hazır bulunduğunu ifade etmiş, bu kapsamda ki anlaşmaları imzalamıştır. Ukrayna, gümrük ve tarife düzenlemelerini içeren anlaşmalara ise hâlihazırda taraf  olmamıştır. Ukrayna

23

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİdışında kalan üç ülke arasında 2010 yılında gümrük birliği kurulmuş ancak Ukrayna bu birliğe girmeyeceğini müteaddit defalar açıklamıştır.

Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri arasındaki Serbest Ticaret Alanı oluşturulmasına yönelik olarak 2011 yılının sonunda ortaya çıkan anlaşmanın Ukrayna tarafından onaylanmayacağı anlaşılmaktadır. Bu konuda Ukrayna tarafından ortaya konan gerekçeler; Kasım 2011 tarihinde üzerinde anlaşılan metin ile şu anda onaylanması istenen metin arasında çok büyük fark olması, anlaşmanın Rusya’ya büyük avantajlar sağlaması ve metinde üçüncü ülkelerle STA imzalanmasının cezalandırılacağına yönelik hükümlerdir.

Ukrayna ekonomisi Rusya Federasyonu’ndan gelen doğalgaza önemli derecede bağımlı olmakla birlikte, Rus doğalgazını Avrupa’ya ileten boru hatları da esas olarak Ukrayna topraklarından geçmektedir. Zaman zaman Ukrayna ile Rusya arasındaki siyasi ilişkilerin gelişimi paralelinde doğal gaz akışında sıkıntılar yaşandığı gözlenmektedir. 2009 yılında yapılan ve Ukrayna açısından son derece olumsuz koşullar taşıyan anlaşma 2010 yılında yapılan yeni anlaşma ile değişmiş ve Ukrayna’nın Sivastopol limanında Rus Denizaltı üssü kullanım süresinin uzatılması karşılığında alınan doğal gaz bedelinde indirim sağlanmıştır. Bu haliyle dahi söz konusu doğal gaz anlaşmasının Ukrayna açısından olumsuz olduğu ve revize edilmesi gerekliliği başbakan tarafından sürekli dile getirilmektedir. Anlaşma şartlarının değiştirilmesi amacıyla yapılan toplantılardan bir sonuç alınamamaktadır.

Ukrayna Rusya Federasyonu’ndan satın aldığı doğal gazın 1000 m3’üne 2006 yılında ortalama 95 ABD Doları, 2007 yılında 130 ABD Doları, 2008 yılında ise 179,5 ABD Doları ödemiştir. 2009 yılında yapılan anlaşma gereği kademeli bir fiyatlandırma yapılmış olup, doğal gazın 1000 m3’ünün yıllık ortalama fiyatı 2009 yılında 228,8 ABD Doları, 2010 yılında 250 ABD Doları ve 2011 yılında 319 ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Ukrayna’nın Rusya, Kazakistan ve Beyaz Rusya arasındaki gümrük birliğine katılımı halinde, Rusya tarafından Ukrayna’ya doğalgazın iç piyasa fiyatından verileceği garanti edilmektedir. Ancak, bu durumun Ukrayna AB ilişkilerini bozabileceği düşüncesiyle, şu aşamada Rusya’nın bu teklifine çok olumlu yaklaşılmamaktadır. Diğer taraftan, iki yıldır süren çabalara rağmen Rusya’nın gaz fiyatlarını düşürmeyi reddetmesi üzerine Ukrayna tarafı 2012 yılında Rusya’dan ithal edeceği gaz miktarını 2011 yılındaki 40 milyar m3 seviyesinden 27 milyar m3 seviyesinde düşürmeye karar vermiştir.

Hali hazırda, Ukrayna Avrupa’daki 5. büyük doğalgaz kullanıcısı ülke konumundadır. Kısa dönemde ise doğalgaz fiyat artışı Ukrayna’nın ödemeler dengesine ilave bir yük getirecek ve sanayi tesislerinin yüksek enerji maliyetleriyle çalışması durumunda rekabet gücünü koruma konusunda zorlanabileceklerdir. Kaldı ki bir çok sanayi tesisi zaten son derece verimsiz bir şekilde çalışmaktadır.

Ukrayna’ya Aralık 2005 tarihinde Avrupa Birliği ve Mart 2006’da ABD tarafından “Pazar Ekonomisi Statüsü” tanınmıştır. 14 yıldır süren müzakerelerin ardından, Ukrayna 16 Mayıs 2008 tarihinde Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üye olmuştur. Buna karşın, küresel krizin etkileri ile siyasi istikrarsızlığın bir arada gittiği Ukrayna’da ekonomik alanda alınan bir takım önlemlerin DTÖ üyeliği ile ters düştüğü de gözlenmektedir. Bu husus, DTÖ nezdindeki temsilcilikler ve Ukrayna’daki gerek Avrupa İş Birliği gerek Amerikan Ticaret Odası ve gerekse Müşavirliğimizce Ukrayna makamlarına sürekli hatırlatılmakta ve bu konuda alınan önlemlerin

24

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİUkrayna ekonomisine yarardan ziyade zarar getireceği ve ikili ilişkileri olumsuz etkileyeceği anlatılmaktadır.

AB ile Ukrayna arasında kapsamlı mahiyette yeni bir genişletilmiş Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması (OİA) akdedilmesine yönelik müzakere yetki taslağı, AB Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi’nin 22 Ocak 2007 tarihli toplantısında onaylanmıştır. Taraflar arasındaki müzakereler, 6 Şubat 2007 tarihinde Kiev’de düzenlenen AB-Ukrayna Bakanlar Toplantısı ile açılmış, teknik mahiyetteki ilk tur müzakereler 2007 yılı Mart ayında, serbest ticarete ilişkin müzakereler ise Ukrayna’nın DTÖ üyeliğinden sonra başlatılmıştır.

AB ile ortaklık geliştirme yolunda yapılan müzakerelerden Ukrayna’nın beklentisi tam üyelik iken Avrupa Birliği bu konuda yakın ortaklığı tercih etmektedir. Bu durum, AB Büyükelçisince de dile getirilmektedir. Kaldı ki, Ukrayna AB ile arasındaki ilişkiler gereği üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmede zorlanmakta olup, şu ana kadar bu konuda yapması gerekenlerin çok küçük bir kısmını yerine getirmektedir. Her ne kadar 2010 yılı ilk çeyreğinde Rusya Federasyonu yanlısı yeni bir hükümet ve devlet başkanı seçilmiş olsa da yeni yönetim her fırsatta Avrupa Birliği ile entegrasyonun birincil öncelik olduğunu açıklamaktadır.

30 Mart 2012 tarihinde Ortaklık Anlaşması Avrupa Birliği ile Ukrayna müzakerecileri tarafından parafe edilmiştir. Burada ilginç olan husus, Anlaşmanın sadece ilk ve son sayfasının paraflanmış olmasıdır. Bu durum ileride değişen şartlara göre gerekli değişikliklerin metne işlenebileceği düşüncesini uyandırmaktadır. Söz konusu anlaşma kapsamlı bir Serbest Ticaret Anlaşmasını da içerisinde barındırmaktadır. Anlaşma bir bütün olup, STA ayrıca yürürlüğe girmemektedir. Bu parafe işlemi teknik bir işlem olup, anlaşmanın yürürlüğe girmesi henüz söz konusu değildir.

Türkiye’nin Gümrük Birliği çerçevesinde AB’nin tercihli ticaret rejimlerini üstlenme yükümlülüğü ve AB ile Ukrayna arasında imzalanacak olası bir STA’nın ihracatçılarımız üzerinde yaratacağı olumsuz etkinin bertaraf edilmesi amacıyla, AB-Ukrayna STA görüşmelerine paralel olarak, ülkemizle Ukrayna arasında bir STA imzalanmasına yönelik istikşafi mahiyetteki ilk tur görüşmeler 29 Haziran 2007 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. İstikşafi mahiyetteki ikinci ve üçüncü tur görüşmeler sırası ile 22-23 Aralık 2008 ve 20-21 Mayıs 2009 tarihlerinde Kiev’de yapılmıştır.

Nihayet, 2011 yılında Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasına yönelik resmi müzakereler başlamıştır. Anılan müzakerelerin birinci turu 6-7 Aralık 2011 tarihinde Kiev’de, ikinci turu 5-7 Mart 2012’de Ankara’da, üçüncü turu ise 16-18 Mayıs 2012’de Kiev’de gerçekleştirilmiştir. STA müzakerelerinin dördüncü turunun 2012 yılı Eylül ayında Ankara’da yapılması öngörülmektedir.

Ukrayna’nın dış borcu 126,2 milyar dolar olup, bunun yalnızca 33,4 milyar doları devlet borcudur, kalan miktarın 25,2 milyar doları bankaların 67,7 milyar doları da özel sektörün borcudur. 2011 yılında devletin borç miktarı bir önceki yıla kıyasla %2,7 oranında artışla 32,5 milyar dolardan 33,4 milyar dolar seviyesine çıkmıştır.

Dış borcunun ödenememesi riskinin ortaya çıkması üzerine, ekonomiye kaynak akışını yeniden sağlamak amacıyla, 2008 yılı Ekim sonunda Ukrayna ile IMF arasında 16,4 milyar dolarlık bir Stand-By Anlaşması yapılmıştır. 2009 yılı sonuna kadar kredinin üç dilimi (10,6 milyar Dolar) serbest bırakılmıştır. Ancak, Ukrayna'nın yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle

25

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİdondurulan 16,4 milyar dolar büyüklüğündeki stand-by anlaşması, 2010 yılında yeni bir anlaşma yapılmasını gerektirmiştir. 2010 yılında IMF tarafından Ukrayna ile yeni koşullar ile 15,2 milyar Dolarlık yeni bir stand-by anlaşması imzalanmıştır. Bu yeni anlaşmanın süresi 2,5 yıldır. Yıllık faiz miktarı %3,5’tir. Söz konusu anlaşma çerçevesinde, 2010 yılında Ukrayna’ya 1,89 milyar Dolar ve 1,5 milyar Dolar tutarında iki kere para transferi gerçekleştirildi. Söz konusu anlaşma çerçevesinde, Ukrayna’da gerçekleştirilecek reformların desteklenmesi amacıyla, 2011 yılında IMF tarafından her üç aylık dönemde 1,5 milyar Dolar verilmesi öngörülmekte idi.

Fakat, Ukrayna stand-by anlaşmasında belirtilen taahhütlerini yerine getirmediği için, 2011 yılında IMF’ten para transferi yapılmadı. Bu paranın alınabilmesi için Ukrayna’da emeklilik reformunun yapılması, doğal gaz birim fiyatlarının gerçek maliyeti karşılayacak şekilde yükseltilmesi ve bütçe açığının azaltması gerekmektedir. Bu şartları sağlamak ve bütçe gelirlerini arttırmak adına ülkede son derece alışılmadık yöntemler uygulanmaktadır. Bununla beraber, köklü reformlar gerçekleştirilememektedir. Vergi kanununda oligarklar göz ardı edilerek orta ve küçük ölçekli işletmeler hedef alınmıştır. Enerji piyasasının serbestleştirilmesi ve emeklilik reformu alanında ise bir türlü ilerleme kaydedilememektedir.

Ukrayna hükümeti ile IMF arasında 2011 yılının Kasım ayında gerçekleştirilen görüşmeler esnasında, taraflar 2012 yılı işbirliği planını değerlendirmiş olup, her hangi bir somut sonuca varamamıştır.

En son IMF temsilcileri Ukrayna’yı 2012 yılı Mayıs ayının sonunda ziyaret edip, Ukrayna Hükümeti ve Ukrayna Milli Bankası temsilcileriyle görüşme yapmışlardır. Anılan görüşme esnasında IMF temsilcilerince, Ukrayna Hükümeti’nin IMF’nin önerilerinden özellikle halk için doğalgaz fiyatlarının yükseltilmesini uygulamaya hazır olduğunun görülmesi halinde, kredinin verilmesi imkanının tekrar değerlendirebileceği bildirilmiştir. Ancak bu konuda şu aşamada Ukrayna yönetiminin herhangi bir adım atmayacağı da bilinmektedir.

5. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER5.1. Genel Durum

Ukrayna 24 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlığın ilanından sonra geçen dönemde ülkedeki ekonomik yapının serbest piyasa ekonomisine dönüştürülmesinde önemli mesafe kaydedilmiş bulunmaktadır. Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinden başlayarak 1990-1999 yılları arasında ağır bir ekonomik kriz yaşayan Ukrayna’da, 2000-2005 yılları arasındaki hızlı ekonomik büyüme Ukrayna’yı sadece geçiş ekonomileri arasında değil Avrupa ülkeleri arasında da büyüme hızı açısından öne çıkarmıştır.

Ukrayna ekonomisi 2007 yılında %7,6 oranında büyümüştür. Yüksek oranlı büyümenin ardındaki en önemli etken, ülkenin bir numaralı ihraç kalemi olan demir çelik sektörü ürünlerine yönelik talep artışıdır. Son yıllarda Ukrayna hükümetlerinin izlediği sıkı maliye politikaları, borçların yeniden yapılandırılmasına yönelik çalışmalar ve yabancı sermaye girişi döviz rezervlerinin artışına katkıda bulunmuştur. Diğer taraftan, Aralık 2007 tarihinde işbaşına gelen hükümetin izlediği genişletici maliye politikası çerçevesinde artan harcamalar nedeniyle enflasyon oranında artış gözlenmektedir.

Diğer taraftan, 2008 yılı sonunda etkilerini tüm dünyaya yayan küresel mali krizden en fazla etkilenen ülkelerin başında Ukrayna gelmiş, keza 2009 yılında bir önceki yıla göre ekonomide

26

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ%14,8 oranında küçülme yaşanmıştır. Bunun başlıca nedenlerini ülkede devlet gelirlerinde bir istikrar bulunmaması, Ukrayna özel sektörünün yüksek oranlı borçlanması oluşturmaktadır. Ülkede son derece kırılgan yapıda çok sayıda bankanın mevcudiyeti finansal açıdan ülkenin risklere açık olmasının ana nedenini teşkil etmektedir. Aynı şekilde, ülkedeki kronik siyasi istikrarsızlık ekonomi alanında gerekli önlemlerin alınmasını ve bunların uygulanmasını imkansız kılmaktadır.

Ekonomiye kaynak akışını yeniden sağlamak amacıyla, 2009 yılından itibaren IMF ile yapılan stand-by anlaşmaları kapsamında, Ukrayna tarafından politik bir takım sıkıntıların aşılamaması ve bütçe açığının denetim altına alınmasına yönelik adımların atılmaması ve benzeri nedenlerle söz konusu IMF kredisinin bugüne kadar sadece küçük bir miktarı serbest bırakılmıştır. Aynı şekilde uluslararası bir çok finans kuruluşu da, Ukrayna’da ekonomik bir takım önlemler harekete geçirilmeden ülkeye herhangi bir yardımda bulunmaktan kaçınmaktadırlar.

2010 yılında % 4,2 oranında büyüyen Ukrayna ekonomisinde 2011 yılında da %5,2 oranında büyüme gözlenmiştir.

2011 yılında bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasıladaki payı % 4,2 oranına düşmüştür, bu oran 2010 yılında ise % 7,7 idi. IMF’e olan borçlar hariç tutulduğunda kamu borçlarının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı 2011 yılında % 27 (devlet garantili borçları da içerecek şekilde % 36) seviyesine gerilemiştir.

30 Kasım 1993 tarihinde Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyeliği için başvuran Ukrayna’nın, uzun bir müzakere sürecinin ardından DTÖ üyeliği 5 Şubat 2008 tarihinde onaylanmıştır. Ukrayna, DTÖ üyeliğine ilişkin iç onay sürecinin 16 Nisan 2008 tarihinde itibariyle tamamlandığını DTÖ’ye bildirmiştir. Bu kapsamda, Ukrayna 16 Mayıs 2008 tarihinde DTÖ’nün 152’inci üyesi olmuştur.

Ukrayna’nın, Rusya Federasyonu, Beyaz Rusya, Moldova, Tacikistan, Makedonya, Azerbaycan, Kırgızistan, Gürcistan, Özbekistan, Türkmenistan, Ermenistan, Kazakistan, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA - Norveç, İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn) ile Serbest Ticaret Anlaşmaları mevcuttur.

18 Kasım 2011 tarihinde Ukrayna ile Karadağ arasında STA imzalanmıştır. Yürürlüğe girmesi için Parlamentoların onayı beklenmektedir.

Avrupa Birliği (AB) ile Ukrayna arasında Serbest Ticaret Anlaşması ise 19 Temmuz 2012 tarihinde parafe edilmiştir. Söz konusu Anlaşma Ukrayna ile AB arasında imzalanması planlanan Ortaklık Anlaşmasının ayrılamaz parçası olacaktır.

Diğer taraftan, Türkiye, Singapur, Kanada, Suriye, İsrail, Vietnam ve Sırbistan ile STA imzalanmasına yönelik görüşmeler yapılmaktadır.

5.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları

Yabancı Sermaye Kanunu Ukrayna Parlamentosu tarafından 19 Mart 1996 tarihinde kabul edilmiştir. Bu yasaya göre yabancı yatırımlar, konvertibl döviz; gelir vergisi ödemek şartı ile Ukrayna kanunu uyarınca ilk yatırım tesisine ve diğer tesislere yeniden yatırım yapıldığı

27

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİdurumlarda Ukrayna milli parası; hakları ile birlikte taşınır ve taşınmaz mal ve mülk, konvertibl döviz olarak gösterilen değerli kağıtlar; döviz değeri olan ve birinci sınıf bankalarca garanti edilmiş kağıtlar; döviz değeri yatırımcı ülkenin kanunları ve/veya uluslararası ticari teamüllere uygun biçimde belgelendirilmiş olan ve Ukrayna’da bilirkişilerce onaylanan ve Ukrayna’da yasallaştırılan telif hakkı, icat hakları, faydalı modeller, sanayi örnekleri, ticari markalar, know-how ve benzerleri dahil olmak üzere fikri mülkiyet hakları; döviz değeri, yatırımcı ülkenin kanunları ve/veya uluslararası ticari teamüllere uygun olarak tasdik edilen mevzuat ya da anlaşmalar uyarınca verilen yeraltı ve yerüstü kaynakların değerlendirme hakları da dahil olmak üzere ekonomik faaliyet gerçekleştirme hakları; Ukrayna mevzuatına göre diğer değerler şeklinde gerçekleştirilebilir.

Yabancı yatırımcılar, Ukraynalı özel ve tüzel kişilerle ortak kurulan şirketlere kısmen katılarak ya da faaliyette bulunan işletmelerin bir kısmını satın alarak; tamamen yabancı yatırımcıya ait olacak şirket kurarak ya da faaliyette bulunan şirketi tamamen satın alarak; tek başına ya da Ukraynalı özel ve tüzel kişilikleriyle birlikte Ukrayna’da doğal kaynakların değerlendirilmesinin imtiyazı ve toprak tasarruf haklarıyla diğer mal ve mülk haklarını alarak; Ukrayna kanunları gereğince doğrudan yasaklanmayan taşınır ve taşınmaz malı satın alarak; Ukrayna’da yabancı yatırım öngörülmesi halinde tüzel kişiliğin oluşturulmasını gerektirmeyen üretim işbirliği ve ortak üretime ilişkin anlaşmalar yaparak yatırım yapma haklarına sahiptirler.

Ukrayna kanunları uyarınca kurulan ve kuruluş sermayesinde yabancı yatırım payı en az %10 olan hukuki şekillerdeki şirket ve yatırımlar “yabancı sermaye yatırımı” sayılırlar. Ukrayna'da ekonomik ve ticari faaliyetlerde bulunan yabancı yatırımcılar, Ukrayna Kanunlarında ve Ukrayna'nın uluslararası anlaşmalarında aksi belirtilmedikçe, Ukraynalı kişilerin sahip olduğu hak ve sorumluluklara sahiptir.

Ukrayna'da yabancı sermaye yatırımları millileştirmeye tabi değildir. Devlet organları, tabii afet, kaza, salgın hastalık ve salgın hayvan hastalığı durumlarında tahliye tedbirlerinin alınması durumları haricinde yabancı yatırımları istimlak edemez. Söz konusu istimlak yalnız Ukrayna Bakanlar Kurulu'nca yetkilendirilen devlet organları kararları ile yapılabilir, yabancı yatırımın istimlak ve tazminat koşulları ile ilgili karar mahkeme yolu ile temyiz edilebilir. Yabancı yatırımcılara vergi, resim ve diğer mecburi fonların ödenmesinden sonra yatırımlarının gerçekleştirilmesi sonucu kanuni yollardan elde edilen gelir, kar ve diğer fonların engelsiz ve hemen yurt dışına döviz cinsinden transfer edilmesi garanti edilmiştir.

Yabancı sermayeli şirketin yabancı ortağı, kuruluş sermayesi olarak taahhüt ettiği miktardan payına düşen kısmın bir bölümünü Ukrayna'ya yatırım malı olarak getirdiği takdirde gümrük vergisi ödemez. Ancak, yabancı yatırımcının, şirketin kuruluş sermayesindeki payına karşılık getirmiş olduğu malı, yabancı yatırımın şirket bilançosuna kaydedildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde satması, devretmesi veya şirketin faaliyetine son vermesi halinde gümrük vergisini ödemesi gerekmektedir.

Yabancı yatırımcılara toprak mülkiyet hakkı hariç, her türlü bina için mülkiyet hakkı tanınmıştır. Yabancı sermayeli şirketler Ukrayna mevzuatı uyarınca vergi öderler. Yabancı sermayeli şirketler için döviz işlemleri yürürlükteki Ukrayna mevzuatı gereğince gerçekleştirilir. Ukrayna sınırları içerisindeki tek ödeme aracı Ukrayna milli parası ‘Grivna’ dır.

Ukrayna’ya yapılan yabancı yatırımlar kümülatif olarak 2012 yılı başı itibariyle 49,4 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Yabancıların yatırım yaptıkları sektörler arasında metalurji, finans,

28

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİaraç ve araç yan sanayi ticareti ve imalatı, inşaat, gıda, finans, ticari kiralama, emlak hizmetleri yer almaktadır.

Yatırımcı ülkeler arasında, 12,6 milyar dolarla Güney Kıbrıs (off shore hesaplar yoluyla) ilk sırada yer almaktadır. G. Kıbrısı, Almanya (7,3 milyar dolar), Hollanda (4,8 milyar dolar), Rusya Federasyonu (3,5 milyar dolar), Avusturya (3,4 milyar dolar) ve İngiltere (2,5 milyar dolar) izlemektedir. Rusya Federasyonu’nun özellikle enerji dağıtımı, petrol, bankacılık, iletişim gibi stratejik sektörlere yatırım yaptığı gözlenmektedir. Hollanda tarafından yapılan yatırımların önemli bir kısmı ise Hollanda vasıtasıyla başka ülke firmalarınca yapılan yatırımlardır.

Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımları 31/12/2011 tarihi itibariyle 179,2 milyon ABD Doları düzeyine ulaşmıştır. Ancak, Türk sermayesinin başka ülkeler yoluyla Ukrayna’ya girmesi nedeniyle fiiliyatta gerçekleşen yatırım miktarı kayıtların oldukça üzerindedir. Örneğin Astelit (Life) ve Credit Europe Hollanda üzerinden gelen yatırımlardır.

UKRAYNA'DAKİ YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI - 31/12/2011Milyon ABD Doları %

TOPLAM 49.362,3 100,0

Güney Kıbrıs 12.645,5 25,6Almanya 7.386,4 15,0Hollanda 4.822,8 9,8Rusya Federasyonu 3.594,5 7,3Avusturya 3.423,1 6,9İngiltere 2.508,2 5,1Fransa 2.230,7 4,5İsveç 1.744,0 3,5Virgin Adaları/İngiltere 1.607,0 3,3ABD 1.043,1 2,1İtalya 965,9 2,0İsveçre 960,3 1,9Polonya 875,5 1,8Diğer ülkeler 5.555,3 11,2Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

Ukrayna’nın diğer ülkelere yaptığı doğrudan yabancı yatırımları 6,9 milyar Dolar seviyesindedir. Ukrayna’nın en çok doğrudan yatırım yaptığı ülkeler ise, sırasıyla, Güney Kıbrıs (bütün doğrudan yatırımın %92’si), Rusya Federasyonu, Letonya, Polonya, Gürcistan, Virgin Adaları, Kazakistan’dır. Ukrayna ve Güney Kıbrıs arasındaki sermaye akışı vergi kaçırma ve kara para aklama faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır.

Ukrayna Tarafından Diğer Ülkelere Doğrudan Yapılan Dış Yatırım - 31/12/2011Milyon ABD Doları %

TOPLAM 6.898 100,0

Güney Kıbrıs 6.342 91,9Rusya Federasyonu 236,5 3,4Letonya 80,4 1,2

29

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİPolonya 48,2 0,7Gürcistan 32,7 0,5Virgin Adaları (İngiltere) 25,8 0,4Kazakistan 24,5 0,4Diğer ülkeler 107,8 1,5Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 5.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlem ve Uygulamalar

AB ile müzakere edilmekte olan kapsamlı mahiyetteki Ortaklık Anlaşmasının bir parçası olan Serbest Ticaret Anlaşması müzakerelerinde 2011 yılında bir hızlanma olmuş ve ilerleme kaydedilmiştir. 30 Mart 2012 tarihinde Ortaklık Anlaşması Avrupa Birliği ile Ukrayna müzakerecileri tarafından parafe edilmiştir. Ancak, bu parafe işlemi teknik bir işlem olup, anlaşmanın yürürlüğe girmesi henüz söz konusu değildir.

2011 yılında Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasına yönelik resmi müzakereler başlamıştır. Anılan müzakerelerin birinci turu 6-7 Aralık 2011 tarihinde Kiev’de, ikinci turu 5-7 Mart 2012’de Ankara’da, üçüncü turu ise 16-18 Mayıs 2012’de Kiev’de gerçekleştirilmiştir. STA müzakerelerinin dördüncü turunun 2012 yılı Eylül ayında Ankara’da yapılması öngörülmektedir.

Ukrayna 2010 yılında olduğu gibi 2011 yılında da ekonomik anlamda tüm dikkatini Avrupa Birliği ile entagrasyon ve IMF kredisi çalışmalarına vermiş olup, tüm kurumlarca bu yöndeki faaliyetler sürerken diğer ekonomik faaliyetlerde bir durgunluk yaşanmaktadır. Ancak, Ukrayna yetkililerince sürdürülen bu faaliyetlere AB yetkililerince aynı şekilde cevap verildiği söylenemez. Zira, AB yetkililerince gerek muhtelif toplantılarda gerek Ukraynalı yetkilerle gerçekleştirdikleri ikili düzeydeki görüşmelerde Ukrayna tarafından gerekli yükümlülüklerin yerine getirilmesinden önce herhangi bir vaatte bulunulmadığı defalarca anlatılmaktadır. Ukrayna şu an itibariyle AB tarafından kendisinden beklenen yükümlülüklerin çok az kısmını yerine getirmiş bulunmaktadır. Ancak, 2011 yılında bu konuda bir hayli ilerleme kaydedilmeye başlandığı ya da AB tarafından bir takım beklentilerden taviz verildiği konusunda duyumlar bulunmaktadır.

2010 yılı içerisinde değişen hükümet ve devlet başkanı sonrasında, bütçe açıklarını azaltmak maksadıyla Ukrayna’da son derece keyfi korunma önlemleri soruşturmaları başlatılmış durumdadır. Anılan soruşturmalara dair katılım sağlanan dinleme toplantılarında sözkonusu önlemlerin tamamen bazsız ve salt ithalatı kısıtlamak maksadıyla alınmaya çalışıldığı açıkça ortaya çıkmaktadır. Dış ticarette ithalatın azaltılmasına dair önlemler alınması amacıyla muhtelif bakanlar ve başbakan tarafından son derece tutarsız açıklamalar da kendini göstermektedir. Bu bağlamda, Ukrayna gümrüklerinde son derece garip uygulamalarla karşılaşıldığı bilinen bir gerçektir ve bu konu Ukrayna makamlarınca yadsınmamaktadır.

Ülkemizin de taraf olduğu ve yıl içerisinde açılan soruşturmalar şunlardır. 28 Ocak 2011 tarihinde bazı petrol ürünlerinin ithalatına karşı açılan soruşturma 28 Aralık 2011 tarihinde önlem alınmaksızın kapatılmıştır. 27 Nisan 2011 tarihinde Rusya Federasyonu, Bulgaristan, Polonya, Türkiye Cumhuriyeti, Beyaz Rusya menşeli düz camın Ukrayna'ya ithalatına karşı açılan anti-damping soruşturması sonucunda söz konusu camlara 29 Mayıs 2012 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere % 12,96 – 23,42 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi

30

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİkonulmuştur. 2 Temmuz 2011 tarihinde binek otomobillerin ithalatına karşı açılan soruşturmanın tarafları dinleme toplantısı 22 Mart 2012 tarihinde yapılmış olup, Haziran ayının başında Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanı’nın, 1 ile 2,2 litre motor hacmine sahip arabaların ithalatına vergi konulması yönünde Kurumlararası Dış Ticaret Komisyonu tarafından karar alındığı ve bu kararın yakın zamanda yayımlanacağına dair açıklaması basında yer almıştır.

Öte yandan, 10 Haziran 2011 tarihli “Ukrayna Vergi Kodunda Değişiklik Yapılmasına ve Bazı Hububat Kültürleri İhracatında İhraç Vergisi Uygulanmasına Dair Kanun” ile 01 Temmuz 2011 - 01 Ocak 2012 tarihleri arasında hububat ihracatında vergi uygulaması getirilmiştir. Ancak, 07 Ekim 2011 tarihli 3906-VI sayılı Ukrayna Kanunu ile buğday ve mısırda uygulanan ihraç vergileri kaldırılmıştır. Arpa ihracatında vergi uygulaması (%14 – min. 23 Euro/ton) ise 01 Ocak 2012 tarihine kadar geçerlidir.

Ukrayna 2011 yılına bir vergi reformu ile başlamış ve sözkonusu reform görüşmeleri sırasında oldukça kapsamlı gösteriler yaşanmıştır. Anahatları belli olmasına karşın, vergi reformunun ne şekilde uygulanacağı hususunda da bir çok çelişkiler bulunmaktadır. Ortadaki bu belirsizliklerin yakın dönemde açıklık kazanması beklenmektedir.

5.4. Dış Ticaret5.4.1. Genel Durum

Ukrayna'nın 2011 yılında dış ticaret hacmi 151 milyar ABD Doları seviyesinde olup, bunun 68,4 milyar ABD Dolarını ihracat ve 82,6 milyar ABD Dolarını ithalat oluşturmaktadır. 2011 yılında ihracat 2010 yılına göre %33,1 oranında artarken, aynı dönemde ithalat artışı %36 seviyesinde gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı yıllar itibariyle % 78 – 87 seviyelerindedir.

2011 yılında Ukrayna toplam 222 ülke ile dış ticaretini gerçekleştirmiştir. Ukrayna’nın dış ticareti ülke grupları çerçevesinde incelendiğinde, ihracatında en fazla payın %38,3 ile BDT ülkelerine ait olduğu görülmektedir. BDT ülkelerini sırasıyla %27 ile Avrupa, %25,9 ile Asya, %4,9 ile Afrika ve %3,7 ile Amerika izlemektedir. Ülke gruplarına göre ithalatta ise, ilk sırayı %45 ile yine BDT ülkeleri almakta, bunu sırasıyla %32,8 ile Avrupa, %16,1 ile Asya ve %4,7 ile ABD izlemektedir.

Ukrayna’nın dış ticareti ülkeler itibariyle incelendiğinde, ithalatında ve ihracatında ilk sırayı Rusya Federasyonu almaktadır. 2011 yılında Rusya Federasyonu ile Ukrayna’nın dış ticaret hacmi 48,9 milyar ABD Doları’na ulaşmıştır. Bu Ukrayna’nın dış ticaret hacminin %32,4’ünü oluşturmaktadır.

2011 yılında Ukrayna’nın ihracatındaki başlıca ülkeler sırasıyla Rusya Federasyonu (%29), Türkiye (%5.5), İtalya (%4,4), Polonya (%4,1), Çin Halk Cumhuriyeti (%3,2), Hindistan (%3,1) ve Belarus (%2,8); ithalatındaki başlıca ülkeler ise Rusya Federasyonu (%35,3), Almanya (%8,3), Çin Halk Cumhuriyeti (%7,6), Belarus (%5,1), Polonya (%3,9), ABD (%3,1) ve İtalya’dır (%2,4).

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre 2011 yılı sonu itibariyle Türkiye, Ukrayna’nın ihracatında 2.; ithalatında ise 10. sırada bulunmaktadır. TÜİK verilerine göre 2011 yılında Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 1,73 milyar ABD Doları, Ukrayna’dan ithalatı ise 4,81 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre ise 2011

31

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİyılında Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 1,48 milyar ABD Doları, Türkiye’nin Ukrayna’dan ithalatı 3,75 milyar ABD Doları’dır. 5.4.2. Dış Ticaret Mevzuatı

DTÖ ve AB standartlarına uymaya çalışan ve uluslararası ekonomik ve ticari kuruluşlara dahil olma yolunda çalışmalarını yoğunlaştıran Ukrayna'da, geçmişte fazla devletçi ve reform karşıtı Parlamento ile hükümet arasındaki sorunlar nedeniyle dış ticaret rejiminde istenilen serbestliğe ulaşılamamıştır. Sık sık yapılan mevzuat değişiklikleri, bazı lisans zorlukları, ürün kotaları, gümrük vergilerinin yüksekliği ve ithalatta alınan %20 KDV yabancı firmaların Ukrayna'ya yönelik ticaretini olumsuz etkilemektedir. Ancak, 2005 yılında Viktor Yuşçenko’nun Cumhurbaşkanı seçilmesi ile birlikte Ukrayna’da yatırım ortamının iyileştirilmesi ve kaçakçılık ile yolsuzluğun önlenmesine yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Bu çerçevede, ‘Ukrayna Gümrük Tarifesi’nde Değişiklik Yapılması’na İlişkin Ukrayna Kanunu’ 25.3.2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanun uyarınca, Ukrayna’da üretilmeyen bazı tekstil ürünleri, ayakkabı, gıda, bazı ev aletleri, televizyon ekranları ile cep telefonlarının gümrük vergilerinde %50-100’ü aşan oranlarda indirim gerçekleşmiştir. Ancak, otomotiv alanında yerli sanayiyi korumak ve yan sanayi oluşturmak amacıyla otomotiv ve bazı otomotiv aksamlarında %15 düzeyinde olan vergi %25 düzeyine çıkarılmıştır.

2005 yılından başlayarak DTÖ standartlarına uyum amacıyla pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür. 2008 yılında DTÖ üyeliği sonrasında Ukrayna’nın tarım ürünlerindeki ortalama gümrük vergisi oranı %13,8’den %11,16’ya düşmüştür. Anılan oran sanayi ürünlerinde ortalama %4,4’ten %4,85’e çekilmiştir. Yapılan bu çalışmalar sonrasında, hali hazırda, tüm ürünler için uygulanan ortalama gümrük vergisi oranı % 4,83’tür. Petrol ürünlerinde ithal vergisi oranları geçmişte yüksek olmakla birlikte, 2005 yılı yazında yaşanan yakıt darboğazı sonucunda benzin ve dizel yakıt türlerindeki vergiler kaldırılmıştır.

Ukrayna'nın dış ticareti incelendiğinde SSCB’nin ayrılmasının ardından 19 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen, eski SSCB ülkeleriyle olan ticaretin payının hala büyük olduğu gözlenmektedir. Ukrayna'nın enerji konusunda dışa bağımlı olması nedeniyle, ithalatının büyük bir kısmını Rusya Federasyonu ve Türkmenistan'dan ithal edilen ham petrol ve doğalgaz oluşturmaktadır. Rusya Federasyonu Ukrayna'nın en önemli ticaret ortağı durumundadır.

Ukrayna’nın Rusya Federasyonu ve Beyaz Rusya ile yapmış olduğu özel anlaşma çerçevesinde, lüks tüketim vergisine tabi mallar hariç, söz konusu ülkeler menşeli ürünlerin ithalatında karşılıklı olarak gümrük vergisi alınmamakta, sadece KDV tahsil edilmektedir. Ancak, bazı mallar bu istisnalardan muaf bulunmaktadır. Bu mallar arasında beyaz şeker, etil alkol ve diğer alkollü içkiler ile tütün ve mamulleri yer almaktadır. Söz konusu muafiyet listesinde zaman zaman değişiklikler olabilmektedir. Ayrıca, canlı büyükbaş hayvanlar ile koyunlar, düveler, ayçiçeği ve kenevir tohumu, büyükbaş hayvan derisi ile koyun ve kuzu derisi, demir ve çelik hurdalarının Ukrayna’dan Rusya Federasyonuna ihracatında ihraç vergisi tahsil edilmektedir.

19 Eylül 2003 tarihinde Ukrayna’nın Yalta şehrinde Ukrayna, Rusya Federasyonu, Beyaz Rusya ve Kazakistan arasında Tek Ekonomik Alan Anlaşması imzalanmıştır. Ancak, Ukrayna bu anlaşmaya DTÖ ve AB ile ilişkilerine zarar vermemesi amacıyla bazı çekincelerle imza atmıştır. Tek Ekonomik Alan, taraf ülkelerin kendi aralarında AB’ye benzer bir yapılanmaya gitmelerini hedeflemektedir. Anlaşma 2010 yılında Ukrayna haricindeki 3 ülke arasında yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Ukrayna, AB ile entegrasyon sürecine zarar vereceği korkusu nedeniyle Tek

32

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİEkonomik Alan şeklindeki derin bütünleşme hedeflerine pek sıcak bakmamakla birlikte konjonktürel ve politik gelişmelerin Ukrayna’nın bu politikasında bazı değişikliklere yol açması mümkün bulunmaktadır.

Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında 9 Mart 2005 tarihinde mektup teatisi yoluyla imzalanan ve 31 Aralık 2006 tarihine kadar geçerli olan anlaşma kapsamında, Ukrayna menşeli tekstil ürünlerinin AB ülkelerine ihracatında kota uygulanmıştır.

Ukrayna Bakanlar Kurulu’nun, bavul ticaretini önlemek amacıyla 2001 yılında aldığı karara göre, Ukrayna vatandaşları ve yabancılar tarafından Ukrayna’ya getirilen, gerçek kişiler tarafından refakatlı bagajda (sözlü şekilde beyan edilirse) ve refakatsız bagajda ve vatandaş adreslerine uluslararası posta gönderileri ile gönderilen gümrük değeri 200 Avro'yu ve ağırlığı 50 kg'ı geçmeyen malların Ukrayna gümrük sahasına getirilmesi vergiye tabi bulunmamakta idi.

2005 yılı başında yeni yönetimin iktidara gelmesi ile bu ticaret şeklinde sıkıntılar yaşanmaya başlanmıştır. Bunların temel nedeni, denetimlerin artırılması ve kaçak girişlerin en alt düzeye indirilmeye çalışılmasıdır. Bu önlemler neticesinde, bavul ticareti cazibesini büyük ölçüde yitirmiştir. Bu aşamada, Ukrayna devletinin direkt olarak bavul ticaretini kısıtlamak yerine gümrüklerdeki kontrollerin sıkılaştırılması yoluyla resmi ithalat ile bavul ticaretinin ithalat masraflarını birbirine yakınlaştırarak doğal bir süreç içinde kendiliğinden ortadan kaldırmaya çalıştığı düşünülmektedir. Ancak, ülkedeki kayıt dışılığın bir uzantısı olarak resmi yollardan yapılan işlemlerde sürekli sorunlar ortaya konarak firmaların kayıt dışı yollara yönelmesine de sürekli olarak gayret gösterilmektedir.

01 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Ukrayna Gümrük Kanunu” ile Bavul/Kargo Ticaretinde gerçek kişilerin gümrük rejimine tabi olmadan bedelsiz olarak, (bandrol vergisine tabi alkol ve tütün mamulleri vb. hariç) Ukrayna’ya getirebilecekleri eşya değeri, günde bir defadan fazla olmamak ve ağırlığı 50 kilogramı aşmamak şartıyla, mevcut 200 Avro'dan;

Havalimanlarında 1.000 Avro’ya, Kara ve deniz sınırlarında 500 Avro’ya, Uluslararası posta kolileri ile ülke dışından gönderilecek eşyalar için 300 Avro’ya

yükseltilmiştir.

Gümrük değeri 1.000 Avro ile 10.000 Avro arasında olan eşyalar için; gümrük organlarına yazılı beyanda bulunma zorunluluğu getirilmiş olup, getirilen eşyadan gümrük değerinin %10’u oranında gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi (%20) tahsil edilecektir. (Ukrayna’ya girişte alınan vergi; eşyanın gümrük değerinin %10’u + toplam üzerinden %20 oranında KDV şeklinde hesaplanmaktadır.)

Ukrayna’ya yolcu beraberinde veya yolcu beraberinde olmadan getirilen eşya değerinin 10.000 Avro’yu aşması halinde, söz konusu eşya ithalat rejimi hükümlerine tabi olacaktır.

Ukrayna’ya getirilen mal veya malların  gümrük işlemleri  bundan böyle herhangi bir gümrük noktasında  yapılabilecektir. İlgili gümrük noktasına gümrük beyannamesinin verilmesini müteakiben, gümrük yetkililerine  gümrük muayene işlemini  en fazla dört  saat içerisinde tamamlama zorunluluğu getirilmiştir. Gümrüklerde yasal gerekçe olmadan, gümrük işlemlerinin  geciktirilmesinden ilgili gümrük görevlileri doğrudan sorumlu tutulacaktır.   

33

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİGümrük işlemleri sırasında zamandan kazanmak üzere, dileyen ithalatçı elektronik ortamda gümrük beyannamesi verebilecektir. Elektronik ortamda gümrük beyannamesi verilmesi uygulamasından faydalanabilmek için ithalatçı firmanın gümrük elektronik sistemine kayıt olmak üzere, önceden gümrük makamlarına müracaat etmesi gerekmektedir. Bu yeni sistem ile, sürekli olarak aynı tür malların Ukrayna’ya ithalatını gerçekleştiren firmalara oldukça avantaj sağlanabilecektir.

Ukrayna gümrüklerinden karayolu araçları ile geçişler sırasında yapılan gümrük kontrollerinde; sadece Ukrayna’ya resmi giriş noktaları haricinde başka bir yoldan giriş yapılması, ithalatı yasak olan malların taşındığının tespit edilmesi ve taşıt aracında kaçak ve yasak nesnelerin saklandığı gizli yerin tespit edilmesi durumlarında taşıt araçlarına el konulabilecektir.

Gümrük işlemlerinde “uzlaşma” adı verilen yeni terim uygulamasına başlanılacaktır. Buna göre; Ukrayna gümrük kurallarının ihlali halinde (getirilen mal veya malların ithalat gümrük vergileri fiilen ödenmiş veya ödeme garantisi bulunuyorsa, mal veya mallar müsadere işlemine tabi tutulmadıysa ve mahkemede delil olarak kullanılmayacaksa) mahkeme işlemleri devam ederken mal veya malların taşındığı taşıt aracının Ukrayna sınırından geçişi mümkün hale gelebilecek.

Mal kaçakçılığı ağır suç kategorisinden çıkarılarak, idari (kabahat) suçlar kategorisine sokulmuştur. (hapis cezası yerine para cezası ve el koyma cezası uygulanacaktır.)

Ukrayna’ya getirilen parti mal içerisinde 10’dan fazla farklı ürün bulunuyorsa, ithalatçı firma isterse, parti mal içinde bulunan bütün ürünlerden en yüksek ithalat vergisini tabi olan ürünün ithalat vergisi oranında olmak üzere, parti mal içerisinde bulunan tüm ürünler için tek gümrük beyanında bulunabilecektir. (Örnek, çeşitli otomobil yedek parçaları aynı GTİP kodu altında beyan edilebilecek)

Ukrayna Gümrük Kanunu’nun  ihlali sonucu verilecek para ve maddi  cezaların  infaz süreleri Ukrayna İdari Suçlar Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenecektir.

Ukrayna, bazı tarım ve hayvancılık ürünleri ile madenler ve kimyasal maddelerde asgari ihraç fiyatı ve ön izin uygulamaktadır. 2 Ekim 1999 tarihinde alınan karar gereğince ayçiçeği tohumu ihracında ihraç vergisi uygulanmaktadır. Söz konusu vergi Temmuz 2005 tarihinde %16’ya düşürülmüş olup; 2007 yılından başlamak üzere her yıl %1 oranında düşürülecek ve 6 yıl sonunda %10 olacaktır. Keza, hali hazırda ayçiçeği tohumu ihracatında % 10 oranında vergi uygulanmaktadır.

Ayrıca Ukrayna, 1 Ocak 2003 tarihinden itibaren hurda metal ihracatında 30 Euro/ton ihraç vergisi uygulamaya başlamıştır. Buna gerekçe olarak da, Ukrayna’dan büyük miktarda hurda metal ihracatı olması, buna bağlı olarak yerli üreticilerin zaman zaman hammadde sıkıntısı yaşamaları ve üretimin durma noktasına gelmesi gösterilmektedir. Başta Türkiye ve AB olmak üzere çeşitli ülkelerden gelen tepkilere rağmen hurda metalde ihraç vergisi uygulaması devam etmiştir. Ancak, 2008 yılında DTÖ üyeliğini takiben 6 yıllık sürede belli bir takvime bağlı olarak söz konusu verginin 10 Euro/ton seviyesine düşürülmesi taahhüt edilmiş olup, 2011 yılı itibariyle anılan vergi 14,8 Euro/ton seviyesindedir. 2014 yılında ise 10 Euro/ton seviyesine indirilmiş olması beklenmektedir.

34

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ5.5. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ

Ukrayna'nın Dış Ticareti (milyar ABD Doları)

Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010 2011Dış Ticaret Hacmi 83,4 109,8 152,5 85,1 112,1 151Toplam İhracat 38,4 49,2 67 39,7 51,4 68,4Toplam İthalat 45 60,6 85,5 45,4 60,7 82,6Dış Ticaret Dengesi -6,6 -11,4 -18,5 -5,7 -9,3 -14,2Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

Ülke Gruplarına Göre Ukrayna’nın Dış Ticareti (1.000 ABD Doları)

ÜLKE GRUPLARIİTHALAT İHRACAT

2011 2010 2011 2010GENEL TOPLAM 82.608.240 60.739.969 68.394.196 51.430.522BDT ÜLKELERİ 37.212.441 26.697.422 26.176.967 18.744.497AVRUPA 27.065.925 20.002.749 18.442.430 13.839.371ASYA 13.279.867 10.023.365 17.737.828 13.722.129AMERİKA 3.913.916 2.878.919 2.552.334 2.004.957AFRİKA 940.645 874.429 3.344.215 3.018.692AVUSTRALYA VE OKYANUSYA 29.780 261.359 29.780 28.398Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi2011 Yılında Başlıca Ülkeler İtibariyle Ukrayna’nın Mal İhracatı (1.000 ABD Doları)ÜLKE İSMİ 2011 2010 2009RUSYA FEDERASYONU 19.820.025 13.431.881 8.495.072TÜRKİYE 3.748.849 3.026.669 2.126.526İTALYA 3.039.541 2.412.348 1.227.561POLONYA 2.794.085 1.787.225 1.213.110HİNDİSTAN 2.265.303 1.426.117 1.152.457ÇİN HALK CUMHURİYETİ 2.180.034 1.316.550 1.434.405BEYAZ RUSYA 1.922.514 1.899.198 1.258.938KAZAKİSTAN 1.858.252 1.300.505 1.418.430ALMANYA 1.765.066 1.499.473 1.248.126LÜBNAN 1.362.225 1.033.255 694ç099,1MACARİSTAN 1.340.723 860.084 730.223MISIR 1.335.651 1.327.994 1.013.336İRAN 1.127.514 1.030.745 755.820ABD 1.113.752 812.209 250.634İSPANYA 970.613 411.729 570.433ROMANYA 950.712 705.941 319.468SURIYE 920.641 646.816 753.298MOLDOVA 874.399 713.526 693.621SLOVAK CUMHURİYETİ 842.969 568.244 433.699ÇEK CUMHURİYETİ 842.432 626.246 340.686

35

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİKaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

2011 Yılında Başlıca Ülkeler İtibariyle Ukrayna’nın Mal İthalatı (1.000 ABD Doları)

ÜLKE İSMİ 2011 2010 2009

RUSYA FEDERASYONU 29.132.019 22.198.006 13.235.774ALMANYA 6.865.659 4.603.082 3.852.129ÇİN HALK CUMHURİYETİ 6.267.973 4.700.394 27.342.57,1BEYAZ RUSYA 4.211.751 2.567.589 1.692.834POLONYA 3.183.347 2.788.810 2.170.311ABD 2.591.169 1.766.758 1.286.301İTALYA 2.005.760 1.390.272 1.139.755KAZAKİSTAN 1.675.947 766.218 2.033.942FRANSA 1.501.459 1.106.658 971.501TÜRKİYE 1.481.099 1.298.282 952.244MACARİSTAN 1.326.114 1.214.631 678.321GÜNEY KORE 1.235.964 786.043 567.640HOLLANDA 1.186.824 837.885 677.540ÇEK CUMHURİYETİ 1.181.273 747.929 622.149BİRLEŞİK KRALLIK 1.128.550 820.977 651.103ROMANYA 1.125.717 682.195 488.120JAPONYA 1.014.143 801.830 519.506LİTVANYA 822.843 637.531 410.335HİNDİSTAN 812.793 680.749 476.789İSVİÇRE 790.027 508.233 437.968Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

2011 Yılında Ukrayna'nın İhracatındaki Başlıca Maddeler (1.000 ABD $)

GTİP MALIN ADI İHRACAT

Geçen yıla göre

değişim (%)

Toplam içindeki payı (%)

72 Siyah metaller 18.466.123 26,4 27

27

Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar

5.691.092 55,4 8,3

26 Metal cevherleri, cüruf ve kül 3.916.701 52 5,7

86Demiryolu ve benzeri hatlara ait taşıtlar ve malzemeler ve bunların parçaları

3.806.716 59,2 5,6

10 Hububat 3.617.122 46,6 5,3

36

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

84 Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik cşhazlar ve aletler 3.569.800 13,9 5,2

15Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma ürünleri, hazır yemeklik katı yağlar

3.396.407 29,8 5

85 Elektrikli makina ve cihazlar 3.189.196 25,8 4,773 Demir veya çelikten eşya 2.844.349 42,8 4,231 Gübreler 1.819.582 93,5 2,7

28

Anorganik kimyasallar; kıymetli metallerin, radyoaktif elementlerin; nadir toprak metallerinin ve izotoplarının organik veya anorganik bileşikleri

1.793.965 58,8 2,6

12

Yağlı tohum ve meyvalar;muhtelif tane, tohum ve meyvalar; sanayide ve tıpta kullanılan bitkiler; sama ve kaba yem

1.434.808 32,2 2,1

44 Ağaç ve ahşap eşya 1.077.831 30,2 1,6

48 Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 963.069 17,1 1,4

39 Süt ürünleri; kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları; bal 764.808 49,3 1,1

Diğerleri 12.042.627 17,5

TOPLAM 68.394.196 100Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

2011 Yılında Ukrayna'nın İthalatındaki Başlıca Maddeler (1.000 ABD $)

GTİP MALIN ADI İTHALAT

Geçen yıla göre

değişim (%)

Toplam içindeki payı (%)

27

Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bştümenli maddeler; mineral mumlar

28.605.294 45,9 34,6

84 Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler 7.112.366 55,7 8,6

85 Elektrikli makina ve cihazlar 5.682.739 57,6 6,9

87

Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça ve aksesuarı

5.443.521 63,9 6,6

39 Plastikler ve mamulleri 3.413.556 19 4,130 Eczacılık ürünleri 2.878.998 16,3 3,5

37

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

72 Siyah metaller 2.776.857 44,5 3,4

48 Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 1.582.569 9,9 1,9

38 Muhtelif kimyasal maddeler 1.212.853 35 1,573 Demir veya çelikten eşya 1.184.658 33,9 1,440 Kauçuk ve kauçuktan eşya 1.084.804 35,9 1,3

90Optik alet ve cihazlar, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol ayar alet ve cihazları

1.019.099 16,3 1,2

26 Metal cevherleri, cüruf ve kül 982.184 -11,1 1,229 Organik kimyasal ürünler 941.180 44,7 1,193 Çeşitli mamul eşya 847.482 23 1

Diğerleri 17.840.082 21,7TOPLAM 82.608.240 100

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

2011 Yılında Ukrayna'nın Türkiye’ye İhracatındaki Başlıca Maddeler (1.000 ABD $)

GTİP MALIN ADI İHRACAT

Geçen yıla göre

değişim (%)

Toplam içindeki payı (%)

72 Siyah metaller 1.870.652 19,2 49,9

15Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma ürünleri, hazır yemeklik katı yağlar

373.504 143,5 10

27Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, mineral mumlar

240.974 21,9 6,4

31 Gübreler 223.108 34,8 6

12 Yağlı tohum ve meyveler, sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler 201.779 -11,9 5,4

10 Hububat 163.181 107,2 4,444 Ağaç ve ahşap eşya 155.617 23,2 4,2

23Gıda sanayinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler

120.856 34,5 3,2

28 Anorganik kimyasallar ve bileşikler 91.367 -35,7 2,426 Metal cevherleri, cüruf ve kül 64.936 2 1,739 Plastikler ve mamulleri 55.194 127,8 1,573 Demir veya çelikten eşya 27.831 2,3 0,7

32 Boyalar, pigmentler ve diğer boyayıcı maddeler 26.598 22,9 0,7

38

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

29 Organik kimyasal ürünler 23.377 -22,5 0,674 Bakır ve eşyaları 18.648 -43,3 0,5

Diğerleri 90.969 26,2 2,4

TOPLAM 3.748.582 24 100Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

2011 Yılında Ukrayna'nın Türkiye’den İthalatındaki Başlıca Maddeler (1.000 ABD $)

GTİP MALIN ADI İTHALATGeçen yıla

göre değişim (%)

Toplam içindeki payı (%)

8 Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler 160.365 -4,6 10,8

84Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik cşhazlar ve aletler

122.803.5 95,9 8,3

87 Motorlu kara taşıtları 116.404 44,5 7,939 Plastikler ve mamulleri 103.644 22,7 773 Demir veya çelikten eşya 70.609.8 3,6 4,8

27Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, mineral mumlar

59.026 -5,6 4

72 Siyah metaller 48.175 156,2 3,3

20

Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar

46.311 40,1 3,1

7 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 44.355 12,5 3

48 Kağıt ve karton 42.821 3,5 2,985 Elektrikli makina ve cihazlar 41.385 41,3 2,8

25 Tuz; kükürt; topraklar ve taşlar; alçılar, kireçler ve çimento 38.185 12,4 2,6

55 Sentetik ve suni devamsız lifler 34.926 -5,2 2,4

32 Boyalar, pigmentler ve diğer boyayıcı maddeler 33.369 -0,4 2,3

60 Örme eşya 27.315 27 1,8Diğerleri 491.548 15,8 33

TOPLAM 1.481.242 14,1 100Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

39

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

BÖLÜM II1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu

Türkiye ile Ukrayna arasındaki ticari ilişkilerin temel dayanağı iki ülke arasında 4 Mayıs 1992 tarihinde imzalanan ve 20 Nisan 1994 tarihinde yürürlüğe giren Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşmasıdır.

Söz konusu Anlaşma çerçevesinde kurulmuş bulunan Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı 25-27 Kasım 1996 tarihlerinde Ankara'da, Türk-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem Toplantısı 13-16 Aralık 2000 tarihlerinde Kiev'de, III. Dönem Toplantısı ise 29-30 Ocak 2002 tarihlerinde Ankara’da yapılmıştır.

Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonunun (TEİK) IV. Dönem Toplantısı 25-26 Şubat 2004 tarihlerinde Kiev’de düzenlenmiştir. Söz konusu Komisyonun V. Dönem Toplantısı ise Ukrayna Devlet Başkanı Victor Yuşenko’nun ülkemize gerçekleştirdiği resmi ziyaret esnasında 5-6 Haziran 2005 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. TEİK VI. Dönem Toplantısı 27-29 Mart 2007 tarihlerinde Kiev’de, VII. Dönem Toplantısı 25 Mayıs 2010 tarihinde İstanbul’da yapılmıştır.

Son olarak VIII. Dönem TEİK Toplantısı T.C. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Sosyal Politikalar Sergiy Tigipko'nun eşbaşkanlıklarında 3–4 Mayıs 2012 tarihlerinde Kiev’de tertiplenmiştir. Söz konusu toplantıda, taraflarca öncelikli olarak Yatırım ve Serbest Bölgeler, Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Ulaştırma, Enerji, Gıda, Tarım, Hayvancılık ve Balıkçılık, Orman ve Su Kaynakları Yönetimi, Kültür ve Turizm alanlarında işbirliği yapılması hususunda mutabık kalınmıştır.

Başbakan Yardımcısı Ali Babacan Kiev ziyareti sırasında, Sergiy Tigipko’nun yanı sıra Ukrayna Başbakanı Mykola Azarov, Ukrayna Dışişleri Bakanı Kostyantyn Hryschenko, Ukrayna Maliye Bakanı Yuriy Kolobov ile de görüşmeler yapmıştır.

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması, 30 Mayıs 1994 tarihinde Kiev'de imzalanmış ve 27 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ile Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması, Ukrayna Cumhurbaşkanı'nın 27-29 Kasım 1996 tarihlerinde Türkiye'ye ziyaretleri esnasında Ankara'da imzalanmıştır.

Söz konusu anlaşmaların yürürlüğe girmesiyle birlikte iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin hukuki çerçevesi tamamlanmış bulunmaktadır.

İlki 1991 yılı Mart ayı içinde dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından gerçekleştirilen Ukrayna'ya en üst düzeydeki resmi ziyaretler müteakip yıllarda karşılıklı olarak devam etmiş ve gerek Cumhurbaşkanları gerekse Başbakanlar ve Bakanlar seviyesindeki resmi ziyaretler sırasında iki ülke yöneticileri siyasal, sosyal, askeri ve kültürel alanlarda olduğu gibi ticari ve kekonomik alanda da birçok anlaşma ve protokole imza atarak her alandaki işbirliğinin gelişebilmesi için yasal zemini oluşturmuşlardır.

40

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuchma'nın 22-24 Kasım 2000 tarihlerinde Türkiye'yi resmi ziyaretleri sırasında; Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi; T.C. Hükümeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasında Nükleer Kazaların Erken Bildirimi ve Nükleer Tesislere İlişkin Anlaşma; Türkiye ile Ukrayna Arasında Hukuki Konularda Adli Yardımlaşma ve İşbirliği Anlaşması; T.C. Adalet Bakanlığı ile Ukrayna Adalet Bakanlığı Arasında İşbirliğine İlişkin Protokol; T.C. Sağlık Bakanlığı ile Ukrayna Sağlık Bakanlığı Arasında İlaç ve Eczacılık Alanında İşbirliğine İlişkin Protokol; T.C. Hükümeti ile Ukrayna Hükümeti Arasında Askeri-Teknik Alanda Bilgi ve Belgelerin değişimi Anlaşması; T.C. Ulaştırma Bakanlığı ile Ukrayna Bilişim ve Haberleşme Devlet Komitesi Arasında Posta ve Haberleşme Alanlarında İşbirliği Anlaşması; Anadolu Ajansı (AA) ile Ukrayna Milli Haber Ajansı (Ukrinform-DİNAU) Arasında İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.

Bu çerçevede, Türkiye ve Ukrayna arasında ticari ve ekonomik alanda bugüne kadar imzalanan anlaşma ve protokoller aşağıda belirtilmiştir. - Ticari İlişkilerin Geliştirilmesine Dair Protokol- İş Konseyi Kurulmasına Dair Anlaşma- Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması- Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (Tarım Bakanlıkları arasında)- Enerji İşbirliği Anlaşması- Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması- Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması- Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı Protokolü- TSE ve Ukrayna Devlet Standardizasyon Metroloji ve Belgelendirme Komitesi Arasında

İşbirliği Anlaşması- Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması- Ticari Deniz Taşımacılığı Anlaşması- Hava Taşımacılığına İlişkin Protokol- Hava Taşımacılığı Anlaşması - Gümrük İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardıma İlişkin Anlaşma- Gümrük Müsteşarlığı ile Ukrayna Devlet Gümrük Komitesi arasında Protokol- Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması - Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması- 20 milyon Dolar’lık Türk Eximbank Kredi Anlaşması - Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi (Cumhurbaşkanları arasında)- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu III. Dönem Toplantısı Protokolü- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IV. Dönem Toplantısı Protokolü- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu V. Dönem Toplantısı Protokolü- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VI. Dönem Toplantısı Protokolü- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VII. Dönem Toplantısı Protokolü- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VIII. Dönem Toplantısı Protokolü- Tren-Feri Hattı Anlaşması- Bitki Koruma ve Bitki Karantina Alanında İşbirliği Anlaşması- Balıkçılık Sektöründe İşbirliğine Dair Anlaşma- Vatandaşların Karşılıklı Seyahatlerine İlişkin Usullere Dair Anlaşma

41

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİİki ülke arasında, bunların dışında diğer alanlarda imzalanmış birçok anlaşma ve protokol bulunmaktadır.

1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri

Türkiye ile Ukrayna arasındaki ticaret hacmi 2000 yılında 1,24 milyar dolar iken 2011 yılında 6,54 milyar dolar seviyesine ulaşmış bulunmaktadır. 2011 yılı itibariyle Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 1,7 milyar ADB Doları; ithalatı ise 4,8 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı verilerine göre Ukrayna Türkiye’nin ihracatında 20 nci, ithalatında ise 13 üncü sırada yer almaktadır. Türkiye ise 2000 yılından bu yana Ukrayna’nın en çok ihracat yaptığı ilk 3 ülke arasında yer almaktadır. 2010 yılı itibariyle Türkiye Rusya Federasyonu’nun ardından Ukrayna’nın en çok ihracat yaptığı 2’nci ülke konumundadır.

TÜRKİYE UKRAYNA DIŞ TİCARETİ ( 1.000 ABD DOLARI)

Yıl İhracat İhracat Değişim İthalat İthalat

Değişim Hacim Denge

2000 258.121 14,30% 981.560 26,90% 1.239.681 -723.4392001 289.180 12,00% 757.626 -22,80% 1.046.805 -468.4462002 313.265 8,30% 991.097 30,80% 1.304.362 -677.8322003 444.967 42,00% 1.331.505 34,30% 1.776.473 -886.5382004 575.827 29,40% 2.509.351 88,50% 3.085.178 -1.933.5242005 821.034 42,60% 2.651.017 5,60% 3.472.051 -1.829.9832006 1.121.364 36,60% 3.059.079 15,40% 4.180.444 -1.937.7152007 1.481.156 32,10% 4.519.114 47,70% 6.000.270 -3.037.9582008 2.187.675 47,70% 6.106.325 35,10% 8.294.000 -3.918.6502009 1.033.449 -52,80% 3.156.659 -48,30% 4.190.108 -2.123.2112010 1.260.423 22,00% 3.832.744 21,40% 5.093.167 -2.572.3212011 1.729.760 37,20% 4.812.060 25,60% 6.541.820 -3.082.3002011/(1-5 ) 624.554 38,60% 2.301.117 36,40% 2.925.671 -1.676.5632012/(1-5 ) 685.919 9,80% 1.919.707 -16,60% 2.605.626 -1.233.787Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Ukrayna ile olan ticaretimizde, dış ticaret dengesi sürekli ülkemiz aleyhinde gerçekleşmektedir. Bunun temel nedeni ülkemizin Ukrayna’dan ağırlıklı olarak hammadde ithal etmesidir. TÜİK ile Ukrayna Devlet Gümrük Servisi tarafından açıklanan Türkiye-Ukrayna arasındaki dış ticaret rakamları da farklılık arz etmektedir.

Ukrayna Devlet Gümrük Servisi verilerine göre Ukrayna ile Türkiye arasındaki dış ticaret rakamları yıllar itibariyle aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

UKRAYNA-TÜRKİYE DIŞ TİCARETİ (1.000 ABD DOLARI)

42

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Yıl Ukrayna'nın İhracatı

İhracat Değişim

(%)

Ukrayna'nın İthalatı

İthalat Değişim

(%)Hacim Denge

2000 868.515 28,97 159.909 12,07 1.028.424 708.606

2001 1.008.848 16,16 130.951 -18,11 1.139.799 877.897

2002 1.235.187 22,44 183.782 40,34 1.418.969 1.051.405

2003 901.818 -26,9 298.350 62,3 1.200.168 603.468

2004 1.868.288 107,16 351.343 17,76 2.219.631 1.516.945

2005 2.027.513 8,52 574.021 63,37 2.601.534 1.453.492

2006 2.389.591 17,8 737.668 28,5 3.127.259 1.651.923

2007 3.650.005 52,7 972.079 31,7 4.622.084 2.677.926

2008 4.633.417 27,1 1.950.343 100,6 6.583.760 2.683.074

2009 2.126.526 -54,1 952.244 -51,2 3.078.770 1.174.282

2010 3.026.668 42,3 1.298.282 36,3 4.324.950 1.728.386

2011 3.748.582 24 1.481.242 14,1 5.229.824 2.267.340

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi(UDİS)

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre, Türkiye 2011 yılında 3,75 milyar ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Rusya Federasyonu’ndan sonra Ukrayna’nın 2 nci büyük ihraç ülkesi konumundadır. Ülkemiz Ukrayna’nın ithalatında ise 1,48 milyar ABD Doları ile 10 uncu sırayı almıştır.

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre, Türkiye 2011 yılında Ukrayna’nın ithalatında %1,79 ve ihracatında %5,48 ve dış ticaret hacminde %3,46’lık bir paya sahip olmuştur.

1.2.1. 2011 Yılında Başlıca Maddeler İtibariyle Ukrayna'ya İhracatımız

GTP Madde İsmi ABD Doları

Toplam İçindeki

Payı (%)

08 YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU 170.926.707 9,88

39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 132.170.311 7,64

43

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

84 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 128.423.123 7,42

87MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER

112.683.034 6,51

85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 101.893.300 5,89

27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR 96.002.552 5,55

73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 81.487.734 4,7172 DEMİR VE ÇELİK 58.070.790 3,3660 ÖRME EŞYA 55.549.837 3,2161 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 52.895.603 3,06

20 SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ 46.235.358 2,67

48 KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA 43.601.301 2,52

62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EªYASI VE AKSESUARLARI 43.581.213 2,52

57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI 35.837.935 2,07

25 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 34.575.470 2,00

07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 34.407.053 1,99

83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 30.948.743 1,79

71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 29.924.458 1,73

34 SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA-YAĞLAMA MADDE. 28.811.734 1,67

54 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER 28.503.407 1,65

ARA TOPLAM 1.346.529.663 77,84GENEL TOPLAM 1.729.760.289 100,00Kaynak: TÜİK

1.2.2. 2011 Yılında Başlıca Maddeler İtibariyle Ukrayna'dan İthalatımız

GTP Madde İsmi ABD Doları

Toplam İçindeki

Payı (%)

72 DEMİR VE ÇELİK 2.141.028.088 44,49

44

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI 462.918.774 9,62

27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR 434.617.909 9,03

31 GÜBRELER 307.244.375 6,38

12 YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ 301.272.977 6,26

10 HUBUBAT 236.588.401 4,92

44 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 214.336.070 4,45

23 GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI 162.752.096 3,38

28İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER

133.695.621 2,78

26 METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL 127.748.346 2,6539 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 59.023.154 1,2373 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 35.051.722 0,7329 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 34.454.286 0,72

25 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 32.833.702 0,68

32 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR 28.158.508 0,59

74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 22.071.072 0,46

84 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 17.518.080 0,36

40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 9.507.431 0,20

85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 5.797.597 0,12

7 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 5.602.234 0,12

ARA TOPLAM 4.772.220.443 99,17GENEL TOPLAM 4.812.060.121 100,00Kaynak: TÜİK

1.3. Yatırımlar

1.3.1. 2011 Yılı Sonu İtibariyle Türkiye'nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları

Ukrayna'daki firmalarımızın tamamına yakını KOBİ niteliğinde olup, ağırlıklı olarak gıda ve içecek, temizlik malzemeleri, hazır giyim, orman ürünleri, maden ve metal, inşaat ve inşaat malzemeleri alanında faaliyet göstermektedir.

45

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Efes Pilsen Bira Grubu 2001 yılının Şubat ayında, Ukrayna’nın Odesa şehrinde bulunan Chernomor Bira Fabrikası’nın %51 hissesini alarak bu fabrika ile ortak yatırım gerçekleştirmiştir. 2004 yılında Efes Ukrayna’daki pazar payını artırmak amacıyla yeni Ukrayna’lı ortak arayışı içine girmiş, ancak, daha sonra bu kararından vazgeçerek Ukrayna’daki üretimine son vermiştir. Ancak, Efes Ukrayna pazarına Rusya Federasyonu’ndaki fabrikasından ihracat yoluyla mal vermeye devam etmiştir. Daha sonra, 19 Ekim 2011 tarihinde Anadolu Grup ve SABMiller arasında Türkiye, Rusya, Ukrayna'nın yanı sıra Ortadoğu, Orta Asya ve diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerini de kapsayacak şekilde gerçekleştirilen stratejik birleşme çerçevesinde, 7 Mart 2012 tarihinde SABMiller Ukrayna ve Rusya’daki tüm bira faaliyetleri Anadolu Efes’e devretmiştir. Buna karşılık, Anadolu Efes sermaye artırımı yoluyla % 24 hissesini SABMiller’e transfer etmiştir. Bunun sonucunda, Anadolu Efes SABMiller ile stratejik birleşmesi kapsamındaki markalarını Ukrayna’da üretmek ve geliştirmek üzere yeniden bu ülkede çalışmalara başlamıştır. Önümüzdeki dönemde, Anadolu Efes tarafından önemli yatırımlar yapılması beklenmektedir.

Evyap A.Ş. ise 2001 yılında İliçevsk şehrinde sabun üretimi yapmaya başlamıştır. Aynı sektörde Beta Temizlik Malzemeleri Dnipropetrovsk şehrinde Olvia Beta firması ile ortak yatırım gerçekleştirerek sabun, deterjan, temizlik ürünleri, hijyenik ped üretimi yapmaya başlamıştır. 2004 yılında Procter and Gamble bu tesisi satın alarak Ukrayna pazarına girmiştir.

Turkcell 2003 yılı sonlarına doğru DCC isimli Ukrayna firmasının %51’ini 50 milyon ABD Dolarına satın alarak Ukrayna cep telefonu pazarına girmiş bulunmaktadır. 2004 yılı sonlarına doğru Turkcell ‘Life’ markasıyla Ukrayna’da GSM operatörü olarak hizmet vermeye başlamıştır. Pazarda yeni bir servis sağlayıcının yer alması ile birlikte rekabet artmıştır. Daha önce cep telefonu piyasasında belli bir yer edinmiş olan Kievstar ve UMC adlı cep telefonu hizmet vericileri ürünlerini çeşitlendirme yoluna gitmişlerdir. 2011 yılı sonu itibariyle Life abone sayısı 9,7 milyon olup, pazarın %12,9’unu elinde bulundurmaktadır.

2011 yılı başında Jitomir şehrinde EBRD kredisi ile tamamlanan bir MDF tesisinin %67’si Kastamonu Entegre tarafından satın alınarak, firmamız Ukrayna’da üretime başlamıştır. Ancak, ortağı ile düştüğü anlaşmazlık neticesinde bu yatırımını çok kısa bir süre içerisinde terketmiştir.

Şişecam firmasının da Harkov’da bir şişe fabrikasını satın aldığı ve 2011 yılının ilk yarısında buradaki organizasyonunu tamamladığı bilinmektedir. Anılan fabrikada üretimini arttırarak sürdüren firmamızın Ukrayna'nın farklı bölgelerinde de fabrika satın almayı planladığı bilinmektedir.

Doğuş İnşaat, Kiev’e bir köprünün (Dinyeper üzerinde) inşası projesini üstlenmiş, ENKA İnşaat ise Donetsk şehrinde 400 milyon Dolar değerinde “Shakhtar Donetsk Stadyumu” projesini gerçekleştirmiş olup, projenin açılışı 2009 Ağustos ayında yapılmıştır.

Ülker Ukrayna,  Ukrayna’nın başkenti Kiev de 2002 yılından bu yana KBF (Kiev Biskuvi Fabrıkası) adı altında faaliyet göstermektedir. Bisküvi – Kraker – Kek ve çikolata kaplamalı ürünler üzerine toplam 9 üretim tesisi ile 200 e yakın ürün çeşitinin üretimini ve satışını yapmaktadır. Başta Yurtiçi olmak üzere,  eski sovyet ülkelerine (CIS),  Balkanlara ve Körfez ülkelerine ihracat yapmaktadır.  250 Ukrayna vatandaşına iş imkanı sağlamaktadır. 66 000 m2 lik alan üzerinde , 11300 m2 ye Üretim, Hazır mamül Depo, Hammadde depo ve ofis binası olarak kurulmuştur.

46

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Boydak Dış Ticaret A.Ş., 2011 yılının Şubat ayında Polonya menşeli mobilya grubu FORTE’nin Donetsk’te bulunan fabrikasını satın alarak Ukrayna’da kanepe, yatak ve sandıklı baza üretimine başlamıştır. Bugüne kadar geçen zaman zarfında, bir taraftan işletmenin modernizasyonu ve diğer taraftan marka tanıtım faaliyetleri devam etmekte olup, toplam yatırım miktarı 15 milyon ABD Doları seviyelerini bulmuştur. Halen makine yatırımları devam etmekte olup, gelinen noktada, 8 münhasır mağaza ve 40 satış noktasına mal ve hizmet verilmeye başlanmıştır.

31 Aralık 2011 tarihi itibariyle Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 179,2 Milyon ABD Dolarıdır (600’den fazla firma). Gıda sektöründe faaliyet gösteren KBF Ülker, GSM operatörü Life vb. Türk firmaları üçüncü ülkeler üzerinden yatırımda bulundukları için bu tutara dahil edilmemişlerdir. Yine üçüncü ülkeler üzerinden Ukrayna’ya yapılan Türk yatırımlarından Altınbaş Holding’e ait Creditwest ile Fiba Holding’e ait Credit Europe bankaları Şubat 2007’de faaliyete geçmiştir.

Ukrayna'daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri, Ukrayna'nın içinde bulunduğu sermaye yetersizliği nedeniyle istenilen düzeyin gerisinde kalmaktadır. Ukraynalı işverenlerin ödemeleri bazen geciktirmesi müteahhit firmalarımız ile sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Ukrayna pazarına firmalarımızca yoğun ilgi duyulmasına karşın pazardaki sorunlar firmalarımızın çekimser durmasına neden olmaktadır. İnşaat konusunda, devlet projelerinde yaşanan en önemli sorun ise hakedişlerde ortaya çıkmaktadır. Bir çok firmanın hakedişleri almada yaşadıkları sıkıntılar bilinmektedir.

Ukrayna’da Türk firmaları tarafından üstlenilen belli başlı projeler arasında; köprü inşaatı (Doğuş Grubu), stadyum inşaatı (ENKA), yol inşaatı (Gülsan ile Onur) ile çeşitli otel, iş merkezi ve konut inşaatları yer almaktadır. Kiev Uluslar arası Havalimanı İnşaatı (Japon kredisi ile Doğuş – Alarko - YDA ortaklığı) havalimanının yapılacağı bölgedeki yönetimin ortaya koyduğu sözleşme dışı bir takım talepler ve hakediş ödemelerindeki aksaklıklar nedeniyle son derece geç başlamış olup, idare tarafından oluşturulan sorunlar her geçen gün farklı boyutlar kazanmıştır. 2011 yılı itibariyle %60 oranında tamamlanmış olan inşaatın, idare tarafından yeni sorun ve talepler ortaya konmaması durumunda zamanında bitirileceği ifade olunmaktadır. İdare yönetiminde yapılan değişiklikler ve havalimanınının bitirilmesinin Ukrayna yönetimi açısından bir prestij meselesi olması nedeniyle 2011 yılı ikinci yarısında ödemeler düzene girmiş ve 28 Mayıs 2012 tarihinde Devlet Başkanı Yanukoviç'in katıldığı bir törenle Kiev Borispol Uluslararası Havalimanı D Terminali hizmete açılmıştır.

Ukrayna’daki mevcut yatırımcıların karşısına çıkarılan sorunlar yeni yatırımcıları da ürkütmektedir. Bu durum doğal olarak, Ukrayna’ya yeni yatırımları da engelleyen bir faktördür. Zira bu tür zorluklar salt ülkemiz firmalarının değil, yabancı tüm yatırımcıların karşılaştığı ve Ukrayna devlet yetkililerince de yakinen bilinen sorunlardır. Ancak, sorunların çözümü yönünde bir mekanizma ne yazık ki henüz geliştirilmiş değildir.

47

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

(Milyon ABD Doları)31.12.2011 01.01.2011

SEKTÖR ADITOPLAM YATIRIM HACMİ

TOPLAM YATIRIM HACMİ

UKRAYNA'YA GELEN DİREKT YATIRIM TOPLAMI: 49.362 44.708

TÜRKİYE'DEN GELEN YATIRIM TOPLAMI: 179,2 150,6Tarım, Orman ve Hayvancılık 3,9 3,1Sanayi 81,4 74,1

Maden Çıkarma Sanayi 15,8 15,1İmalat sanayi: 65,5 58,9

Gıda Ürünlerin, İçeceklerin ve Tütün Ürünlerin İşleme Sanayi 18,9 16,9

Metalürji ve metal işleme sanayi 17,6 19,9Kimya ve Petrokimya Sanayi 8,7 10,5

Makina İmalatı Sanayi 4,0 4,0Ağaç İşleme Sanayi (mobilya hariç) 3,6 3,6

Maden Dışı Mineral Ürünler İşleme Sanayii 2,9 2,9İnşaat 20,6 16,5Toptan ve Perakende Tic., Ulaştırma Araçları Ticareti ve Onarımı 19,4 16,7Otel ve Restoran Hizmeti 0,8 0,8Ulaştırma ve Haberleşme 19,1 10,4Finans Hizmetleri 21,6 20,1Leasing ve Taşınmaz Mal Hizmetleri 12,5 9,2Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

31.12.2011 tarihi itibariyle, Ukrayna’ya direkt yatırımlarda bulunan 128 ülke arasında Türkiye 21 inci sırada yer almaktadır.

1.3.2. 2011 Yılı Sonu İtibariyle Ukrayna 'nın Doğrudan Yatırımları(Milyon ABD Doları)

31.12.2012 01.01.2011

SEKTÖR ADITOPLAM YATIRIM HACMİ

TOPLAM YATIRIM HACMİ

UKRAYNA GENEL YATIRIM TOPLAMI

Söz konusu istatistik verileri, küçük olduğu için, “Devlet İstatistiği Hakkında” Ukrayna Kanunu’nun 21nci maddesi gereğince gizli tutulmaktadır. 6.226,3

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

48

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1.3.3. Bölgeler Bazında Türkiye’nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları 2011 (1.000$)

31.12.2011 01.01.2011

TOPLAM YATIRIMLAR

TOPLAM YATIRIM İÇİNDEKİ PAY (%)

TOPLAM YATIRIMLAR

TOPLAM YATIRIM İÇİNDEKİ PAY (%)

TÜRKİYE 179.209,50 100,0 150.625,40 100,0

KIRIM ÖZERK CUM. 5.662,70 3,2 4.626,00 3,5BÖLGELER

VINNITSA 5.420,90 3,0 5.079,40 2,8VOLIN * * * *DNİPROPETROVSK 17.721,70 9,9 18.243,40 13,2DONETSK 12.124,70 6,8 3.434,30 2,5JITOMIR 961,20 0,5 806,20 1,4ZAKARPATTYA 3,30 0,0 3,30ZAPORİJYA 2.249,40 1,3 2.060,40 1,3İVANO-FRANKİVSK 4.623,00 2,6 4.601,20 3,0KİEV 13.767,60 7,7 13.689,90 9,7KİROVOGRAD 1.812,00 1,0 1.156,90 0,8LUGANSK 733,40 0,4 683,50 0,4LVİV 318,50 0,2 294,50 0,5MYKOLAYİV 1.410,10 0,8 1.304,90 0,8ODESA 5.742,70 3,2 5.274,10 3,4POLTAVA 524,20 0,3 892,90 0,6RİVNE * * * *SUMİ * * * *TERNOPİL * * * *KHARKİV 1.470,50 0,8 1.204,30 1,0KHERSON 8.048,60 4,5 6.808,60 3,2KHMELNITSKİY 798,10 0,4 365,60 0,2ÇERKASY 647,40 0,4 872,30 0,3ÇERNİVTSY 5.547,50 3,1 5.684,70 3,8ÇERNİGİV * * * *

ŞEHİRLERKİEV 89.227,90 49,8 73.247,80 47,4SEVASTOPOL 65,10 0,0 67,90Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular

49

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ1.4.1. Gümrük Vergileri

İthalat işlemleri sırasında alınan vergiler; gümrük değeri üzerinden veya ölçü birimi (kg, adet, çift vb.) üzerinden alınan Gümrük Vergisi, Özel Tüketim Vergisi (sadece özel tüketim vergisine tabi olan mallar için), eşyanın gümrüklü ithal maliyeti üzerinden alınan Katma Değer Vergisi ve gümrük işlemleri için alınan ücretlerdir.

Tüketim vergisi alkol ve alkollü içecekler, tütün mamulleri, otomobiller ve petrol mamulleri ithalatında uygulanmaktadır. Ukrayna gümrük tarife cetveli yaklaşık 11.000 kalemden oluşmaktadır. Gümrük vergilerinin büyük kısmı ad valorem olarak uygulanmakta, bununla birlikte 1.655 tarife pozisyonu için özel ve birleşik tarifeler uygulanmaktadır. Bu özel tarifelerin yaklaşık olarak üçte biri Ukrayna’da üretilmekte olan tarımsal ürünlerin ithalatında uygulanmaktadır. Hububat, kümes hayvanları, şeker ve bir kısım sebzeler bu şekilde korunmakta olan ürünlerden bazılarıdır.

Ukrayna Parlamentosu tarafından Dünya Ticaret Örgütü’ne katılım yolundaki yükümlülükler çerçevesinde pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür. Yapılan bu çalışma sonrasında, hali hazırda, tüm ürünler için uygulanan ortalama gümrük vergisi oranı % 4,83’tür. Tarım ürünlerinde ortalama % 8,86 oranında, sanayi ürünlerinde ise % 3,62 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır. Katma değer vergisi oranı %20’dir.

Malın Gümrüklenmiş Değeri = Malın değeri + Tüketim Vergisine Tabi ise Tüketim Vergisi + Gümrük Vergisi + Bu Toplam üzerinden %20 KDV.

01 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Ukrayna Gümrük Kanunu” ile Bavul/Kargo Ticaretinde gerçek kişilerin gümrük rejimine tabi olmadan bedelsiz olarak, (bandrol vergisine tabi alkol ve tütün mamulleri vb. hariç) Ukrayna’ya getirebilecekleri eşya değeri, günde bir defadan fazla olmamak ve ağırlığı 50 kilogramı aşmamak şartıyla, mevcut 200 Avro'dan;

Havalimanlarında 1.000 Avro’ya, Kara ve deniz sınırlarında 500 Avro’ya, Uluslararası posta kolileri ile ülke dışından gönderilecek eşyalar için 300 Avro’ya

yükseltilmiştir.

Gümrük değeri 1.000 Avro ile 10.000 Avro arasında olan eşyalar için; gümrük organlarına yazılı beyanda bulunma zorunluluğu getirilmiş olup, getirilen eşyadan gümrük değerinin %10’u oranında gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi (%20) tahsil edilecektir. (Ukrayna’ya girişte alınan vergi; eşyanın gümrük değerinin %10’u + toplam üzerinden %20 oranında KDV şeklinde hesaplanmaktadır.)

Ukrayna’ya yolcu beraberinde veya yolcu beraberinde olmadan getirilen eşya değerinin 10.000 Avro’yu aşması halinde, söz konusu eşya ithalat rejimi hükümlerine tabi olacaktır.

Toplam değeri 200 Avro’yu aşmayan gıda mamullerinin maksimum 10 kg’lık ambalajlarda bulunması şartıyla yolcu beraberinde eşya olarak gümrüksüz ithaline izin verilmektedir.

Ukrayna’dan transit olarak geçen gümrük vergisi ve resimleri toplamı 60.000 Avro aşan mallar, Ukrayna’yı terk edeceği gümrük kapısına kadar Ukrayna güvenlik birimlerinin refakatinde gönderilir. Bu refakat işlemi için yaklaşık 1 kilometre için yaklaşık 1,0 Dolar masraf ve harcırah talep edilmektedir.

50

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1.4.2. Çeşitli Vergiler ve Harçlar

Gelir vergisinde daha önce dilimler halindeki gelire farklı oranlar uygulanmaktayken vergi tabanının genişletilmesi amacıyla oran düşürülmüş ve tek bir rakama indirgenmiştir. Gelir vergisi oranı 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren %15’e yükseltilmiştir.

Ukrayna’da Kurumlar vergisi %25; Katma Değer Vergisi oranı ise %20’dir. İşverenler, çalışanları için brüt ücretleri üzerinden Emeklilik Fonu’na %32, Sosyal Güvenlik Fonu’na %2,9, İşsizlik Sigortası Fonu’na %1,9 ve kazalar için %0,88 (azami %13,8) olmak üzere toplam asgari %37,66 ile azami %50,6 oranında vergi ödemek durumundadırlar.

Sigara ve diğer tütün mamulleri, kahve, alkollü içkiler, çikolata, havyar ve otomobil ile ithal edilen araba lastiği, petrol ürünleri, video ve kameralar, müzik setleri, televizyon, av tüfekleri, mücevherat, kürk ve deri giyim eşyası gibi mallardan değişen oranlarda Tüketim Vergisi alınmaktadır.

Ayrıca, İcatları Teşvik Fonu’na aktarılmak üzere aylık satış cirosu üzerinden %1 oranında vergi tahsil edilmektedir.

Devlet Emeklilik Fonu’na aktarılmak üzere, döviz işlemlerinden %1, nikah yüzüğü hariç mücevher satışlarından %5 ve sakatlar ile sağlık kurumları için olanlar hariç araba satışlarından %3 oranında vergi tahsil edilmektedir.

Yabancı yatırımcının Ukrayna’da elde ettiği ve vergisini ödediği kazancını ülkesine transfer etmek istemesi halinde, söz konusu kişinin ülkesi ile Ukrayna hükümeti arasındaki mevcut anlaşmada belirtilen hükümlere bağlı olarak, %0-15 arasında değişen oranlarda stopaj vergisi tahsil edilmektedir.

3 Aralık 2010 tarihinde Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç tarafından imzalanan yeni Vergi Yasası 4 Aralık 2010 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Vergi Yasası’nda yer alan hususlardan 5’i hariç tamamı 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. İstisna bulunan 5 konu şu şekildedir:

1- Yeni Kar vergi kuralları 1 Nisan 2011,2- İşletmelerin vergi ile muhasebe karlarını uyumlaştırmaları zorunluluğu 1 Ocak 2012,3- Şahıslar için emlak vergisi uygulaması 1 Ocak 2012,4- Yeni nakil fiyatlandırma kuralları 1 Ocak 2013,5- Şahısların mevduat faizlerinden kazançlarının vergilendirilmesi 1 Ocak 2015 tarihinden

itibaren yürürlüğe girecektir.

Yeni Vergi Yasası mevcut birbiriyle çelişen yüzlerce kanun, düzenleme ve yorumun yerine geçecektir. Bundan böyle vergi kurallarına dair en ufak değişiklik, Vergi Yasasında yapılacak değişiklikle mümkün olabilecektir. Bu tür değişiklikler de en az takvim yılı başlamadan 6 ay öncesinden bildirim ile yapılabilecektir. Yasada yer alan “çıkar çatışması” hükmü ile olası bir vergi kuralı uyuşmazlığında yorumun vergi mükellefi lehine yapılması gerekliliği getirilmiştir.

Söz konusu yeni vergi yasası çerçevesinde, kurumlar vergisi oranı 2011 yılında %23’e indirilmiş olup, kademeli olarak 2014 yılında %16’ya indirilecektir. Aynı yasada KDV oranı ise %20’den

51

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ2014 yılında %17 seviyesine çekilecektir. Yeni yasa halihazırda yabancıların iki misli ödemesi gereken vergi sistemini değiştirerek Ukraynalılar ile yabancıların aynı vergiyi ödemeleri koşulunu getirmiştir.

Yasa çerçevesinde, vergi muhasebesi ve mali durum muhasebesi kuralları birleştirilmektedir. Bu durumda, anılan konularda farklı kurallar uygulanmayacaktır. Örneğin, gelir ve giderlerin tanınması için aynı kurallar, amortisman oranları için aynı kurallar, kur oran farklarının tanınmasına yaklaşımda aynı kurallar, makina, ekipman ve taşıma araçlarında hızlandırılmış amortismana izin vermek.

Zararı taşıyabilmede limit kaldırılmıştır. Firmalar her türlü birikmiş zararlarını ileriki dönemlere yansıtabileceklerdir.

KDV iadesinde belli kriterleri sağlayan firmalara otomatik ödeme imkanı getirilmiştir. Bu sayede iade için başvurudan 3 hafta sonra vergi iadesi gerçekleşecektir. Hükümet geç ödemeler durumunda cezaya çarptırılmaktadır.

Vergi cezasında indirim öngörülmüştür. Buna göre; eksik ödenen vergilerde temel ceza %50’den %25’e indirilmiştir. Azami ceza oranı da %100’den (kişisel vergilerde bu oran %200 idi) %75’e indirilmiştir.

Ödemesiz dönem kavramı geliştirilmiştir. Buna göre, vergi yasasına aykırı davranışlarda, Yasa yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2011 tarihinden 1 Temmuz 2011 tarihine değin 1 Grivnalık bir ceza öngörülmüştür.

Belli sanayi dallarında KDV ayrımı yapılmaktadır: Örneğin, tahıl ticareti, denetim, danışmanlık, muhasebecilik, avukatlık, program geliştirici firmaların faaliyetleri KDV’den muaftır.

İşletme ile ilgili masraflarda vergiden düşme gerekçesiz yasaklama ya da sınırlama getirilmiştir. Örneğin; - Tek Vergi Ödemesine bağlı firmalardan alınan hizmet ve işlere dair masraflar vergiden

düşülemez,- Üretim, depolama ve nakil sırasında meydana gelen kayıp ve eksikler vergiden düşülemez,- Ürün, iş, hizmet ve ticari marka tanıtım masrafları vergiden düşülemez,- Ukraynalı olmayan firmalara ödenen, şerefiye, danışmanlık, reklam, pazarlama ve

mühendislik ücretleri sınırlı bir şekilde vergiden düşülebilir.

Yeni iş kurulumu ve yatırım sırasında yapılan bir çok harcama (inşaat, ekipman alımı vs.) sırasında ödenen KDV’ler için, firma o dönem ilk satışını yapamaması nedeni ile KDV mükellefi görülmediği için KDV iadesine başvuramamaktadır.

1.4.3. Standartlar ve Sertifikalar

Ukrayna dışında üretilen bir mamulün Ukrayna’ya ithalinde her sevkiyat için ithalatçı firma tarafından standart sertifikası alınabileceği gibi, gümrük makamlarına ibraz edilmek üzere üretici firma tarafından 1 veya 3 yıl süre ile geçerli sertifika da alınabilmektedir. Bu sertifikalardan bir

52

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİyıl geçerli olanı, üretim koşulları ve bu koşullarla üretilen mamulün GOST Ukrayna standartlarına uygunluğu incelenerek verilir. Üç yıl için geçerli olan sertifika ise kalite sistemi ve denetimi incelenerek verilir. Bu incelemeler, ilgili üretici firmanın Ukrayna Devlet Düzenleme ve Tüketici Politikaları Komitesine veya bu Komiteye bağlı birimlere yapacakları başvuru üzerine ilgili ülkeye uzman gönderilerek yapılır.

Başvuru yapılırken, başvuru formunun İngilizce ve Rusça doldurulduktan sonra başvuru formu ile birlikte üretici firma tarafından üretilen mamullerle ilgili genel bilgileri içeren (firmanın adı ve adresi, çalışan işçi sayısı, üretim metodu, üretilen mamulün cinsi ve markası, üretilen mamulün çeşitleri, mamulün içerdiği maddeler, kalite değerlendirme bölümünde kaç kişi çalıştığı, varsa kalite belgesi, eğer kalite belgesi alınmamış ise hangi kalite standardına göre kalite denetiminin yapıldığı gibi ürün hakkındaki genel tanıtıcı bilgiler) beyan ve dokümanların eklenmesi ve bir üst yazıyla birlikte belirtilen adrese faks ile gönderilmesi gerekmektedir.

İhraç ürünlerinin Ukrayna’ya yapılan ithalatında bir yıl geçerli uygunluk belgesi alınması için müracaat edilecek laboratuvar adresi aşağıda belirtilmektedir.

Başvuruyu müteakiben söz konusu laboratuvarca yapılacak ön inceleme sonucu firmaya bildirilmekte, söz konusu laboratuvar ile yapılacak sözleşme sonrasında Türkiye’de yerinde inceleme yapmak üzere ekspertiz gönderilmektedir.

Uzmanların yol, konaklama ve iaşe giderleri başvuru sahibi firmaya ait ekspertiz ücreti, inceleme yapılacak üretim yerinde çalışan işçi sayısına göre belirlenmektedir.

Fabrikada ürün konusunda yapılacak inceleme için anılan kuruluşa ödenecek ücret, malın cinsine, çeşidine ve yatırımın büyüklüğüne göre 3.000 - 10.000 ABD Doları arasında değişmektedir.

Ukrayna’da standartların geliştirilmesi ve karşılıklı olarak tanınması konusundaki çalışmalar son yıllarda hız kazanmış bulunmakla birlikte, standartlar alanındaki belirsizlik ve uygulamalar ticarette bir takım sorunlara yol açabilmektedir. Mevcut uygulamada, Ukrayna makamları şayet bir standarda uyum Ukrayna’nın imzalamış olduğu uluslararası bir anlaşma ile zorunlu kılınmamış ise, yabancı uygunluk sertifikalarını kabul etmemektedirler. Ukrayna standardizasyon kuruluşu olan Derzh SpozhyvStandart 106 akredite ürün sertifikalandırma organına sahip bulunmaktadır. Diğer taraftan Ukrayna’da kar amaçlı çalışan pek çok sertifika kuruluşu bulunmaktadır. Pek çok ürün için yerel ve bölgesel yetkililer ile belediyelerin farklı belgeler talep etmesi sistemi karmaşık hale getirebilmektedir.

UKRMETRTESTSTANDARDUKRAINIAN STATE RESEARCH AND PRODUCTION CENTER OF STANDARDIZATION, METROLOGY, CERTIFICATION AND PROTECTION OF CONSUMERS' RIGHTS4, Metrologicheskaya Str., 03143, Kiev, Ukraine Tel. +38 044 526-52-29Fax: +38 044 526-42-60e-mail: ukrcsm@ukrcsm.kiev.uaURL: http://www.ukrcsm.kiev.ua

53

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİDERZHSPOZHIVSTANDARD STATE COMMITTEE OF UKRAINE FOR TECHNICAL REGULATION AND CONSUMER POLICY174 Gorkiy Str., Kiev-150, 03680 Ukraine Tel. +38 044 226-29-71 +38 044 528-92-05Fax: +38 044 528-56-00e-mail: dssu@dssu.gov.uaURL: http://www.dssu.gov.ua

1.4.4. Marka Tescili İçin Başvurulacak Kuruluşlar

UKRAINIAN CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRYNATIONAL COMPANY “REGION” 33, Velyka Zhytomyrska Str., 01601, Kiev, Ukraine Tel. +38 044 272-31-33 +38 044 272-28-33Fax: +38 044 272-31-33 e-mail: region@ucci.org.ua

AGENCY "UKRAINIAN TRADE MARKS"4 Dovnar-Zapolskogo Str., office 2, 04116, Kiev, UkraineTel. +38 044 486-43-81 +38 044 486-64-68Fax: +38 044 486-43-81e-mail: info@tm.ua URL: http://uatm.ua ; www.tm.ua

1.4.5 Dış Talepler

Türkiye'de iş çevrelerinden gelen teklif ve taleplerin duyuruları, Ukrayna'daki Sanayi ve Ticaret Odaları ile ticari ilanların yayınlandığı dergilere ve ilgili kuruluşlara, Ukrayna’dan gelen teklif ve talepler ise Türkiye’deki çeşitli Ticaret ve Sanayi Odası ile İhracatçı Birlikleri ve Ekonomi Bakanlığına Müşavirliğimizce intikal ettirilmektedir.

1.4.6 Ürün Pazarlama

Son yıllarda, Ukrayna'da genellikle şehir merkezlerinde mağaza zincirleri, uluslararası isim yapmış mağazalar ve süpermarketlerin Ukraynalı veya yabancı müteşebbisler tarafından açıldığı gözlemlenmektedir.

Alman market zinciri Metro Ukrayna Kiev’de Ağustos 2003’te faaliyete geçmiştir. Metro Grubunun hali hazırda 4’ü Kiev’de olmak üzere toplam 31 adet mağazası bulunmaktadır.

Metro dışında Rusya Federasyonu market zinciri Paterson ve Fransız Auchan da Ukrayna pazarına girmiştir. Önümüzdeki dönemde, büyük market zincirlerinin daha küçük ölçekli

54

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİmarketleri satın alarak, dağıtım ağlarını güçlendirmeleri ve bu alanda rekabetin artması beklenmektedir. Bu kapsamda Fransız Aşan grubu da pazara girmiştir.

2004 yılından başlamak üzere Ukrayna’da halkın ağırlıklı olarak alışveriş ettiği merkezi yerlerde bulunan pazar yerleri belediyeler tarafından inşaat firmalarına iş ve alışveriş merkezi yapılmak üzere verilmektedir. Ancak bu inşaatlardan büyük alışveriş merkezleri anlaşılmamalıdır, yapılan daha önceden açık bir alanda olan söz konusu yerlerin üzerlerinin kapatılması ve küçük dükkanlar haline getirilmesidir. Belirli bir süre sonra bu pazarların büyük bölümünün ortadan kalkacağı düşünülmektedir. Bundan sonraki aşamada, alışveriş merkezleri ve marketler perakende piyasasında ağırlıklı olarak yer tutacaktır. Ancak, bu geçiş döneminde univermah, universam, gastronom ve pazarlar, düşük ve orta sınıf halk kitlelerine hitap ediyor olması nedeniyle hala en fazla satış hacmi bulunan satış noktaları olma özelliklerini bir süre daha koruyacaklardır. Ukrayna'nın neredeyse her şehrinde bulunan ve “univermah” adı verilen merkezi kapalı alanlarda, değişik satıcılar tarafından kiralanan yerlerde, genellikle giyim, kozmetik, ev tekstili vb. yerli ve yabancı ürünler satışa sunulmakta, “universam” ve “gastronom” adı verilen ve hemen hemen her şehrin her semtinde bulunan kapalı alanlarda ise genellikle gıda ürünleri satılmaktadır.

Ukrayna pazarına ilgi duyan firmalarımızın bu dönemde Ukrayna’daki dağıtım ağlarını gözden geçirmeleri ve güçlendirmeleri, gelişen pazarda yerlerini sağlamlaştırmaları açısından önem taşımaktadır. Yine firmalarımızın pazardaki konumlarını iyi tespit ederek, marka ya da ürünü rakiplerinden farklı kılacak çalışmalarla mallarını pazara sunmaları, malın katma değerini yükseltecektir.

Ukrayna’da tüm sektörler göz önüne alındığında ticaret yapan firmaların genelde işletme sermayesinin düşük olduğu ortaya çıkmaktadır. Ukrayna içinde faaliyet gösteren toptancıların tercihi gümrüklenmiş malları almak, yani bir başka deyişle ithalat işlemleri ile uğraşmadan ithal ürünlere erişmektir. Ayrıca, toptancılar ve ithal mal satan Ukrayna firmaları, işletme sermayeleri az olduğu için, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, küçük partiler halinde mal almaktadırlar.

Ukrayna’ya ihracat yapmak isteyen firmaların öncelikle Ukrayna’daki çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren ithalatçı firma irtibat bilgilerini T.C. Kiev Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nden elde etmeleri yararlı olacaktır. Söz konusu firma listeleri sektörel ve ürün bazında elektronik ortamda tutulmaktadır. Firma listeleri, Türkiye’deki İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi’ne benzer şekilde faaliyet gösteren Ukrayna Devlet Uluslararası Mal Piyasalarını İzleme ve Araştırma Merkezi (Derzovnişinform)’nin hazırladığı Ukrayna’nın ithalatçı ve ihracatçı bilgi bankası adlı CD ile, fuar katalogları ve endüstriyel yayınlardan yararlanılarak oluşturulmaktadır.

İhracatı amaçlayan firmaların Ticaret Müşavirliği’nden aldıkları adreslere ürünlerini tanıtıcı Rusça ya da Ukraynaca bir mektup göndermeleri ve bu mektubu yine aynı dillerde hazırlanmış kataloglarla desteklemeleri ilk irtibatın kurulmasında büyük önem taşımaktadır. Ukrayna’da resmi dil Ukraynaca olmakla birlikte ticari işlemlerde ve günlük hayatta Rusça kullanılmaktadır. İngilizce dilinin ticari iletişimde yeri pek bulunmamaktadır. Firmaların yaptıkları sözleşmelerde geçerli olan dil Ukraynacadır. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda diğer dillerde yazılan sözleşmelerin bir hükmü bulunmamaktadır. Bu nedenle, sözleşmelerin Ukraynaca metinlerinin çok iyi incelenmesi gerekmektedir.

İhracatçı firmaların Ukrayna’da yerleşik firmalarla irtibat ile eşzamanlı olarak yapabilecekleri diğer bir faaliyet ise, ürünleri ile ilgili milli katılım organizasyonunda veya bireysel olarak

55

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİUkrayna’daki uluslararası fuarlara katılmaktır. Fuarlara katılım esnasında irtibat kurulan firmalar fuar standına davet edilerek ya da yerel firmalar ziyaret edilerek ticari ilişkilerin geliştirilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, fuarlara katılımdan sonra veya firmalara e-posta yoluyla ürün bilgisi gönderildikten sonra Ukrayna firmalarından hemen cevap alınmayabilmektedir. Bu konuda biraz sabırlı olunmasında yarar vardır. Fuara katılacak firmalarımızın gözönünde bulundurmaları gerekli bir diğer husus ise Ukraynalı alıcıların Ukrayna'da ofisi bulunan firmaları tercih etmeleridir. Bu nedenle, Ukrayna'da uzun vadeli iş yapmayı düşünen firmalarımızın bir temsilcilik ofisi açmaları faydalı olacaktır.

Ukrayna ile ticaret yapmak isteyen firmalarımızın ilk başta karşılaşacakları soru Ukrayna’da yerlerinin olup olmadığı sorusudur. Bunun çok basit bir nedeni vardır; bu da herhangi bir sorun ya da olumsuzluk durumunda firmaya kolayca ulaşabilmek isteğidir. Bu nedenle, Ukrayna’da bir temsilcilik vasıtasıyla hareket etmek firmalarımıza ürün pazarlamada önemli avantajlar sağlayacaktır.

İhracatçı firmaların ilk ihracat bağlantıları esnasında genelde küçük deneme miktarları ile pazara girmeleri, ticaret ortaklarının güvenilirliğini sınama ve pazarı daha iyi tanıyıp, malı ve satış şartlarını buna göre değiştirme imkanı verecektir. Aynı şekilde yatırım öncesinde pazarda bir süreliğine bulunmak ve değerlendirmeyi bu çerçevede yapmak son derece büyük fayda sağlayacaktır.

Ukrayna’da ticaret yapan firmaların önemli bir bölümü akreditif kullanmak istememektedirler. Bu nedenle ithalatçının güvenilirliği önem kazanmaktadır. Ticaret Müşavirliği’nce, Müşavirliğe başvuran ihracatçı firmaların ihracat yapacakları firmaların bulundukları bölgedeki Ticaret ve Sanayi Odası’na üye olup olmadıkları, ilgili Odalar nezdinde araştırılmaktadır. Ancak, Ukrayna’da Odalara üyelik zorunluluğu bulunmadığından Odaların üye sayıları çok düşüktür. Ayrıca, Odaların üyeleri arasında da ticari teamüllere uygun hareket etmeyen firmalar olabilmektedir. Bu nedenle, firmalarımızın kendi çıkarlarını güven altına almaları büyük önem taşımaktadır. Bu güven de bankalardan ödeme garantili teminat mektupları olabileceği gibi ön ödeme anlaşmaları şeklinde de olabilmektedir.

Ukrayna pazarında kalıcı olmak isteyen ihracatçıların belli bir kaliteden ödün vermeden malı Ukrayna’da alıcılara teslim edebilmeleri rakiplerinin önünde yer almalarını sağlayacaktır. Bu nedenle, firmaların burada bir depo ve tanıtım mağazası kurarak ve göreceli olarak küçük miktarlarda alım yapan yerel toptancıların ya da perakendeci firmaların stok ve gümrükleme maliyetlerinin de bir kısmını üstlenerek, malları pazarlamaları uygun bir yöntem olacaktır. Rekabet nedeniyle karşılaşılması muhtemel sorunları en aza indirmek amacıyla özelikle aynı mal grupları yerine birbirini tamamlayan mal gruplarını üretip satan ihracatçıların Ukrayna’da ortak depo ve tanıtım mağazası kurmaları işletme maliyetlerini önemli oranda azaltacaktır.

Ukrayna’da iş görüşmelerinin somut bir amacı olmalıdır. Bir başka deyişle yalnızca tanışmak amacı ile iş görüşmesi yapılması yerine, görüşmenin amacı iş ile ilgili somut bir teklif getirilmesi olmalıdır. Görüşmelerde verilebilecek en iyi hediye ise gelinen ülkeye özgü bir hediyelik eşya olabilir.

Türkiye'den yapılan ithalatta ve Türkiye'ye yapılan ihracatta ucuz olması nedeniyle çoğunlukla denizyolu olmak üzere karayolu ve uçak kargosu da kullanılmaktadır.

56

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİFirmalarımızın marka tesciline önem vermeleri gereklidir. Marka tescili olan firmalarımızın Ukrayna’da daha önceden kendi markalarının başka bir firma ya da kişilerce tescil edildiği ve bu nedenle de pazara girişlerinde anılan firmalarla uzlaşmak gerektiği ve bu konuda yüksek maliyetlerle karşılaşıldığı bilinmektedir. Bu nedenle, pazara giriş kararı sırasında bu konuya da dikkat edilmesi gerekmektedir.

Ukrayna kayıt dışı ekonominin en fazla gözlendiği ülkeler arasında gelmektedir. Bu nedenle de firmalarımız kayıt dışılığa sürüklenmek istenmektedir. Bunun ilk ayağı gümrüklerde başlamaktadır. Oldukça caydırıcı yollar bu amaçla resmi görevlilerce kullanılmaktadır. Firmalarımızın bu konuda da sabırlı olmaları uzun vadede kendi faydalarına olacak bir husustur. Zira, bir kez bu yola girildiğinde o an işin çözüldüğü yanılgısına girilmesi bir süre sonra geçmişe yönelik evrakların ortaya çıkarılması ile yerini karamsarlığa bırakmaktadır. Ukrayna tarafından kayıt dışılıkla mücadele adına, ilk mücadele edilen firmalar da bu konuda faaliyet gösteren yabancı firmalar olmaktadır. Bu nedenle, kayıt dışı faaliyetler ilk etapta karlı gibi görünse de kısa bir süre sonra firmalarımıza büyük zararlar verebilmektedir. Bir takım firmaların bu nedenle tüm varlıklarını kaybettikleri de bilinmektedir.

1.4.6.1 Reklam Tanıtım ve Elektronik Ticaret

En etkili ve popüler reklam aracı günlük gazeteler, ticari gazeteler ve dergiler, sektörel dergiler ve TV reklamlarıdır. İnternet üzerinden reklam hizmetleri henüz yeni olmakla birlikte mümkündür. Tanıtım konusunda açık hava reklamları da oldukça sıklıkla kullanılan bir yöntem olmakla birlikte, Ukrayna’nın Avrupa’nın göz kirliliği açısından en kirli şehri olması bu yöntemin etkinliğini sınırlamaktadır.

2011 yılı sonu itibariyle Ukrayna'da aktif internet kullanıcısı sayısı 13,9 milyona ulaşmıştır. 2011 yılının sonuçlarına göre Ukrayna’da 55,6 milyon cep telefonu abonesi bulunuyor. Kredi kartı kullanıcı sayısı ise hızla artarak 2010 yılında 29 milyonu bulmuştur.

1.4.6.2 Haberleşme

TelefonUkrayna'nın uluslararası telefon kodu 380’dir. Ukrayna içinde alan kodu bulunmaktadır. Başkent Kiev'in alan kodu 44; Odesa’nınki ise 48'dir. Cep telefonu kullanımı son derece yaygındır. Ukrayna’dan başka bir ülke aramasında uluslararası çıkış kodu 00’dır.

Faks/e-postaMerkez postanelerden faks, büyük otellerden faks/e-mail gönderme imkanı vardır. Ayrıca bir çok şehirde internet kafe bulunmaktadır.

Posta Postaneler hafta içi 9.00-19.00 ve Cumartesi günleri 9.00-14.00 saatleri arasında hizmet vermektedir.

KargoBütün önemli taşımacılık ve kargo şirketlerinin (TNT, DHL, UPS, FORİNTOS vb.) Ukrayna temsilcilikleri bulunmaktadır.

57

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ1.4.6.3 Vize Rejimi

Ülkemizle Ukrayna arasında 22 Aralık 2011 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasında Vatandaşların Karşılıklı Seyahatlerine İlişkin Usullere Dair Anlaşma” uyarınca her iki taraf devlet vatandaşlarının 30 günü aşmamak kaydıyla vizesiz olarak diğer taraf devletin ülkesine seyahat edebilmeleri 1 Ağustos 2012 tarihi itibariyle mümkün hale getirilmiştir.

Ancak, ülkemizle Ukrayna arasındaki vize muafiyeti kısa süreli ve turistik amaçlı kalışları kapsamakta olup, iki ülke vatandaşlarının diğer ülkede çalışma ya da öğrenim amaçlı kalışları için eskiden olduğu gibi vize alarak gelmeleri gerekmektedir.

Ukrayna’yla vize rejimimiz kapsamında Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabidir. Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri vizeden muaftır. (Umuma mahsus pasaport hamili vatandaşlarımıza Ukrayna’ya yapacakları turistik amaçlı seyahatleri için Kiev Borispil, Odesa ve Simferopol Havaalanları ile Odesa Limanı’nda 30 ABD Doları karşılığında 14 gün ikamet süreli tek giriş vizesi ita edilmektedir. Sınır kapısında vize alabilmek için gerekli belgeler için http://kiev.emb.mfa.gov.tr/ShowAnnouncement.aspx?ID=130598 adresini ziyaret ediniz.

Öte yandan, diğer ülkede toplam kalış süresinin aralıklarla da olsa 180 gün içinde toplam 90 günü aşmaması gerekmektedir.

1.5 Yıl İçinde Açılan Fuarlar

Ukrayna’da düzenlenen fuarlara ilişkin ayrıntılı bilgilere (tarih, sektör, şehir vb.) www.expoUA.com ve www.auma.de adreslerinden ulaşılabilmektedir.

2012 Yılında Ukrayna’da Milli Katılım Gerçekleştirilecek FuarlarFUAR ADI TARİH SEKTÖR ŞEHİR

21. ALLTEX 29.02.2012 03.03.2012 EV TEKSTİLİ KİEVKIEV INTERNATIONAL FURNITURE FORUM, FURN'EQUIP, MTKT INNOVATION

14.03.2012 17.03.2012 MOBİLYA KİEV

INTERBUD EXPO 27.03.2012 30.03.2012 İNŞAAT KİEV

16. ELCOM UKRAINE 17.04.2012 20.04.2012ELEKTRİK, AYDINLATMA, GÜÇ VE OTOMASYON SİSTEMLERİ

KİEV

INTERNATIONAL SIA 2012 MOTOR SHOW 23.05.2012 27.05.2012 OTOMOTİV KİEV

EXPO FUR 17.07.2012 20.07.2012 DERİ, KÜRK, SRACİYE KİEVDESIGN LIVING TENDENCY 03.10.2012 06.10.2012 TEKSTİL KİEV

1.5.1 Kiev'de Bulunan Fuar Alanları

International Exhibition Center

58

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİKiev Brovarsky Bulvarı 15 numarada yer alan fuar merkezi Kasım 2002’de hizmete açılmıştır. Fuar kompleksi şehir merkezinden yaklaşık 10 km uzaklıktadır. Toplam kapalı alanı 25.000 m2

olup, sergi alanı 10.200 m2 dir. Fuar alanına metro ile ulaşım bulunmaktadır.

Kiev Expo PlazaKiev’in Nivki semtinde bulunan bu fuar merkezi, şehir merkezinden yaklaşık 15 km uzaklıktadır. Toplam kapalı alanı 26.000 m2’dir. Fuar merkezine metro ile ulaşım mümkündür.

Ukrainian Chamber of Commerce and IndustryKiev şehir merkezinde bulunan ve Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası'nın bulunduğu binada olan bu fuar alanı yaklaşık 1.500 m2 genişliğindedir.

National Exhibition Center (Expocenter Of Ukraine)Kiev şehir merkezine yaklaşık 20 km uzaklıktaki hem açık alanı hem de kapalı sergi alanları mevcut olan ve içerisinde 1.000 - 44.000 m2 arasında muhtelif büyüklüklerde 7-8 civarında kapalı sergi salonu bulunan kompleks biçimindeki bu sergi merkezinde, aynı anda birkaç fuarın organize edilme imkanı bulunmaktadır.

Ukrainian HouseKiev'in en işlek ana caddelerinden olan ve şehir merkezi konumunda bulunan Khreschatik caddesi üzerinde bulunan bu sergi merkezinin 1 nci ve 3 ncü katlarında fuar veya sergiler düzenlenmekte olup, 1 inci kat yaklaşık 650 m2, 2 nci kat ise 1.100 m2 büyüklüğündedir.

Sport PalaceKiev şehir merkezi ile Khreschatik caddesine oldukça yakın bulunan ve Ukrayna şehir stadyumunun kapalı spor salonu olan bu sergi merkezinin kapalı alanı 4.000 m2

büyüklüğündedir.

ACCO International Kiev şehir merkezine yaklaşık 10 km uzaklığında olan ve Pushkina Parkı içerisinde bulunan ''ACCO International'' fuar merkezinin kapalı alanı 2.500 m2 olup, bu alanda daha az sayıda fuar ve sergi düzenlenmektedir.

1.5.2 Ukrayna'da Düzenlenecek Fuarlar Hakkında Bilgi Alınabilecek Adresler

KİEV TİCARET MÜŞAVİRLİĞİYaroslaviv Val Sok. No 3801901 KievTel. +380 44 377 76 77Faks +380 44 377 76 67E-mail: kiev@ekonomi.gov.tr www.ekonomi.gov.tr

UKRAYNA TİCARET VE SANAYİ ODASI 33, Velyka Zhytomyrska Str., 01601, Kiev, Ukraine Tel. +38 044 272-29-11 Fax: +38 044 272-33-53 e-mail: ucci@ucci.org.ua

59

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİURL: http://www.ucci.org.ua

EXPOUA – en büyük fuar sitesi86, Bozhenko Str., 04070, Kiev, Ukraine Tel. +38 044 200-03-91 Fax: +38 044 200-03-91 e-mail: info@expoua.comURL: http://www.expoua.comSkype: expoua.support

THE EXHIBITION FEDERATION OF UKRAINEP.O.Box no. 472, 01001, Kiev, Ukraine Tel./Fax: +38 044 230-60-68e-mail:info@expo.org.uaURL: http://www.expo.org.ua

EXPOCENTER OF UKRAINE1, Glushkov Ave., 03680 , Kiev, UkraineTel. +38 044 596-91-01       +38 044 596-91-16Tel./Fax: +38 044 596-91-24 (16)e-mail: marketing@expocenter.com.ua URL: http://www.expocenter.com.ua

KYIV INTERNATIONAL CONTRACT FAIRPost address: P.O. Box "B-13", 01001, Kiev, UkraineOffice: 4, Vorovskogo Str., 01001, Kiev, Ukraine Tel./Fax: +38 044 461-93-42 +380 44 490-64-68e-mail: info@kmkya.kiev.uaURL: http://www.kmkya.kiev.ua

ACCO INTERNATIONAL40-B, Peremogy Ave., 03680, Kiev. UkraineTel./Fax: +38 044 456-38-04Tel.: 458-46-21/22/23/24e-mail: acco@acco.kiev.uaURL: http://www.acco.ua Skype: acco.international

ZOVNISHEXPOBUSINESS37/14, Vorovskogo Str., 01054, Kiev, UkraineTel. +38 044 272-48-66; 238-61-00Fax: +38 044 272-29-82URL: http://www.vneshexpo.kiev.ua

MEDVIN FAIRS CO.12E, Heroiv Stalingrada Str., office MEDVIN, 04210, Kiev, UkraineTel./Fax: +38 044 501-03-44 / 501-03-42 / 501-03-66

60

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİe-mail: mail@medvin.kiev.ua URL: http://medvin.kiev.ua

MESSE DÜSSELDORF GmbHRepresentative Office in Ukraine "Expo Alliance"23, Mariny Raskovoy Str., office 1203, 02660, Kiev, UkraineTel. +38 044 490-53-27 +38 044 (050) 414-70-54 Fax: +38 044 490-53-28 e-mail: expoalliance@svitonline.com URL: http://www.messe-duesseldorf.com.ua

PREMIER EXPO13-B, Pimonenko Str., 04050, Kiev, UkraineTel. +38 044 4968645Fax: +38 044 4968646URL: http://www.pe.com.ua

Specialized Exhibition Center “EXPODONBASS”189-B, Cheliuskintsev Str., 83048, Donetsk, Ukraine Tel.+38 062 381-21-03Fax: +38 062 381 21 02URL:http://www.expodon.dn.ua

JSC “THE INTERNATIONAL EXHIBITION CENTRE”15 Brovarskoy Ave., 02660 Kiev, UkraineTel./Fax: +38 044 201-11-61e-mail: reklama@iec-expo.com.uaURL: http://www.iec-expo.com.ua

EXHIBITION FIRM "TROYAN" 68, Holoseevskiy Ave., Section “A”, office 7, Kyiv, Ukraine Tel./Fax: +38 044 258-01-23; 258-00-22URL: http://troyan.kiev.ua

EUROINDEX LTD.56, Peremoha Ave., Kiev, 03680, UkraineTel./Fax: +380 44 461-93-00e-mail: info@eindex.kiev.uaURL: http://www.euroindex.ua

GAL-EXPO30, Vynnychenka Str., Lviv, 79008, Ukraine Tel.+38 032 294-91-12Fax: +38 032 297 17 56e-mail: exhib@galexpo.lviv.uaURL: http://www.galexpo.lviv.ua

61

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

PRIMUS EXHIBITIONS GROUPPRIMUS UKRAINEMailing address: P.O. box 133, 04210, Kiev, UkraineOffice: 6-B Herojiv Stalingradu Ave., 04210, Kiev, UkraineTel. +38 044 537-69-99Fax: +38 044 537-69-96e-mail: info@theprimus.comURL: http://www.theprimus.com

1.6 Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kurum ve Kuruluşlar

UKRAYNA EKONOMİK KALKINMA VE TİCARET BAKANLIĞI12/2, M. Hrushevskoho Str., Kiev, 01008, UkraineTel. +38 044 253-93-94Fax: +38 044 226-31-81e-mail: meconomy@me.gov.uaURL: http://www.me.gov.ua

UKRAYNA DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI1, Myhaylivska Sq., Kiev, 01018, UkraineTel. +38 044 238 17 77Fax: +38 044 226 31 69e-mail: zsmfa@mfa.gov.uaURL: http://www.mfa.gov.ua

UKRAYNA TARIM POLİTİKASI VE GIDA BAKANLIĞI24, Hreschatyk Str., Kiev, 01001, Ukraine Tel. +38 044 226 25 39Fax: +38 044 229 85 45/ 279 89 31e-mail: ministr@minapk.kiev.uaURL: http://www.minagro.gov.ua

UKRAYNA ALTYAPI BAKANLIĞI14, Peremohy Str.., Kiev, 01135, Ukraine Tel. +38 044 351-40-01Faks: +38 044 351-48-45e-mail: yarmosh @ mtu . gov . ua URL: http://www.mtu.gov.ua

UKRAYNA MALİYE BAKANLIĞI12/2, Hryshevskogo Str., 01008, Kyiv-8, UkraineTel. +38 044 206-59-47Fax: +38 (044) 425 90 26 e-mail: infomf @ minfin . gov . ua URL: http://www.minfin.gov.ua

UKRAYNA KÜLTÜR BAKANLIĞI

62

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ19, I. Franka Str., Kiev, 01601, UkraineTel./Fax: +38 044 226-26-45 +38 044 235-21-80 +38 044 235-23-78e-mail: info@mincult.gov.uaURL: http://mincult.kmu.gov.ua

UKRAYNA BÖLGESEL KALKINMA, İNŞAAT VE ORTAK KONUT BAKANLIĞI9, Velyka Jytomyrska Str., 01025, Kiev, UkraineTel. +38 044 284-05-54, 284-05-51Fax: +38 044 227-23-35e-mail: minregion@minregion.gov.ua URL: http:// www.minregion.gov.ua

UKRAYNA DEVLET İSTATİSTİK SERVİSİ3, Shota Rustaveli Str., Kiev, 01601, UkraineTel. +38 044 287-24-22 Fax: +38 044 235-37-39e-mail: office@ukrstat.gov.ua URL: http://www.ukrstat.gov.ua

UKRAYNA DEVLET ORMANCILIK KOMİTESİ9-a, Shota Rustaveli Str., Kiev, 01601, UkraineTel. 0038 044 235-55-06 / 235-44-09Fax: +38 044 235-44-09e-mail: sprava@dklg.gov.ua URL: http://dklg.kmu.gov.ua

UKRAYNA DEVLET GÜMRÜK SERVİSİ11g, Dehtyarivska Str., Kiev, 04119, UkraineTel. +38 044 247-26-06 247 27 06Fax: +38 044 247-28-51, 489-02-12e-mail: dmsu@customs.gov.uaURL: http://www.customs.gov.ua

UKRAYNA DEVLET VERGİ İDARESİ 8, Lvivska Sq., Kiev, 04655, UkraineTel. +38 044 272-51-59Fax: +38 044 272-08-41 e-mail: gromada@sta.gov.ua URL: http://www.sta.gov.ua

UKRAYNA DEVLET EMLAK FONU18/9 Kutuzova Str., Kiev, 01133, Ukraine Tel. +38 044 200-34-09; 284-94-24Fax: +38 044 286-79-85 e-mail: press@spfu.gov.uaURL: http://www.spfu.gov.ua

63

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİUKRAYNA MİLLİ BANKASI9, Instytutska Str., Kiev, 01008, UkraineTel. +38 044 253-01-80Fax: +38 044 230-20-33 / 253-77-50Teleks: 131018 NBNK UX / 131251 KIJ UXe-mail: pmu@bank.gov.ua URL: http://www.bank.gov.ua

UKRAYNA DEVLET DÜZENLEME POLİTİKASI VE GİRİŞİMCİLİK KOMİTESİ9/11, Arsenalna Str., Kiev, 01011, UkraineTel. 0038 044 295-56-73Faks: 0038 044 254-43-93e-mail: inform@dkrp.gov.uaURL: http://www.dkrp.gov.ua

UKRAYNA KOBİ VE ÖZELLEŞTİRİLMİŞ KURULUŞLAR BİRLİĞİ22, Vorobskogo Str., office 37, Kiev, 01601, Ukraine Tel. 0038 044 486-38-82e-mail: office@smpu.kiev.ua URL: http://www.spmsppu.kiev.ua

EUROPEAN BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT16, Nemirovicha-Danchenko 01133 Kiev UkraineTel. 0038 044 277 11 00Fax: 0038 044 277 11 60e-mail: kiev@kev.ebrd.comURL: http://www.ebrd.com

INTERNATIONAL FINANCE CORPORATION (IFC)30a, Spaska Str., Podil Plaza, block 2, 6th Floor, Kiev 04070, UkraineTel. 0038 044 490-64-00Fax: 0038 044 490-64-20e-mail: EVoloshina@ifc.orgURL: http://www.ifc.org

KYIV CITY STATE ADMINISTRATION36, Hreschatyk Str., Kiev, 01001, Ukraine Tel. 0038 044279-21-20, 279-54-02 Fax: 0038 044 235-63-48e-mail: welcome@kievcity.gov.uaURL: http://www.kievcity.gov.ua

ASSOCIATION FOR PROMOTION OF INTERNATIONAL BUSINESS AND DEVELOPMENT (APIBD)Mailing address: 2, Peremohy ploscha, Kremenchuk, Poltava oblast, 39614, UkraineOffice: 12, Generala Zhadova Str., Kremenchuk, Poltava oblast, UkrainePhone: 0038 0536 63-40-54 / 63-30-13 / 62-11-06 / 79-16-02 / 79-16-03Fax: 0038 0536 79-16-02

64

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİe-mail: info@apibd.comURL: www.eng.apibd.com

THE STATE AGENCY OF UKRAINE FOR INVESTMENTS AND NATIONAL PROJECTS OF UKRAINE01015 Kyiv, Tsytadelna 7th Street Tel. 0038 044 254 40 15, 254 40 11Fax: 0038 044 254 4017e-mail: info@ukrproject.gov.uapress@ukrproject.gov.uaURL: http://www.ukrproject.gov.ua

UKRAINIAN LEAGUE OF INDUSTRIALISTS AND ENTREPRENEURS (ULIE)34, Hreshchatik Str., Kiev, 01001, UkraineTel. 0038 044 278-30-69 Fax: 0038 044 226-31-52e-mail: uspp@uspp.org.ua URL: http://www.uspp.org.ua

DERZHZOVNISHINFORM (DZI)National Research, Information and Expert Center for Monitoring of International Commodity Markets 22, Vorovskogo Str., Kiev, 01054, UkraineTel. 0038 044 486-16-36, 390-50-74Fax: 0038 044 486 23 68e-mail: dzi@dzi.gov.ua URL: http://dzi.gov.ua

UKRAINIAN GRAIN ASSOCIATION (UGA)4 floor, # 13, Predslavynska Str., Kyiv, 03680, UkraineTel. 0038 044 528-67-64Fax: 0038 044 528-67-99e-mail:inbox@uga.kiev.ua URL: http://www.uga-port.org.ua

JSC UKRKONDYTERAssociation of Confectionery Producers1, B.Hrinchenka Str., Kiev 01001, UkraineTel./Faks: +38 (044) 279-69-13 / 228-36-42 / 228-70-39e-mail: admin@ukrkonditer.kiev.ua

UKRSPIRT State Concern for Spirşt and Alcohol Industry1, B.Hrinchenka Str., Kiev 01001, UkraineTel./Faks: +38 (044) 278-58-02, 279 84 34e-mail: info@ukrspirt.com URL: http://www.ukrspirt.com

65

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİUKRSUGARNational Association of Sugar ProducersOffice 526, 1, B.Hrinchenka Str., Kiev 01001, UkraineTel. 0038 044 227-31-41 Fax: 0038 044 279-66-83 e-mail: mail @ ukrsugar . com URL: http://sugarua.com/ua

THE ASSOCIATION OF AUTOMOBILE PRODUCERS OF UKRAINE “UKRAVTOPROM”15/2, Chervonoarmiyska str. Kiyv Ukraine 01004 Tel. 0038 044 206 89 00URL: http://ukrautoprom.com.ua

UKRMETRTESTSTANDARDUKRAINIAN STATE RESEARCH AND PRODUCTION CENTER OF STANDARDIZATION, METROLOGY, CERTIFICATION AND PROTECTION OF CONSUMERS' RIGHTS4, Metrologicheskaya Str., 03143, Kiev, Ukraine Tel. +38 044 526-52-29Fax: +38 044 526-42-60e-mail: ukrcsm@ukrcsm.kiev.uaURL: http://www.ukrcsm.kiev.ua

DERZHSPOZHIVSTANDARD STATE COMMITTEE OF UKRAINE FOR TECHNICAL REGULATION AND CONSUMER POLICY174 Gorkiy Str., Kiev-150, 03680 Ukraine Tel. +38 044 226-29-71 +38 044 528-92-05Fax: +38 044 528-56-00e-mail: dssu@dssu.gov.uaURL: http://www.dssu.gov.ua

UKRAINIAN CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRYNATIONAL COMPANY “REGION” 33, Velyka Zhytomyrska Str., 01601, Kiev, Ukraine Tel./Fax: +38 044 272-31-33 +38 044 272-28-33e-mail: region@ucci.org.ua

ULUSLARARASI TÜRK UKRAYNA İŞADAMLARI DERNEĞİ “TUİD”Saksaganskogo Sk. No 112a, Offıce 4, Kiev, UkraineTel./Fax. +38-044/ 234 30 26e-mail: info@tuid.org.uawww.tuid.org.ua

66

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1. SORUNLAR GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER2.1 Sorunlar

Ukrayna’nın sahip olduğu ekonomik potansiyel, ülkenin kendi iç yapısından kaynaklanan sorunlar ile Sovyet döneminden kalan ağır bürokrasi ve rekabet zayıflığı gibi olumsuzluklardan tam olarak kurtulamamış olması nedeniyle yeterince değerlendirilememektedir. Türkiye ile Ukrayna arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerde yaşanan sorunların temelinde de çoğunlukla Ukrayna’nın planlı ekonomiden pazar ekonomisine geçiş sürecinde yaşamakta olduğu sıkıntılar ve dolayısıyla da ülkedeki yatırım ortamının küresel ekonominin değişen şartlarına ve ihtiyaçlarına karşılık verememesi yatmaktadır. Çeşitli uluslararası ekonomik araştırma kuruluşlarınca yapılan çalışmalarda Ukrayna “iş yapmanın kolaylığı” açısından en son sıralarda yer almaktadır.

Firmalarımızın Ukrayna’ya ihracatta karşılaştıkları en önemli sorunlardan biri standardizasyon konusudur. Bilindiği üzere, “Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Ukrayna Devlet Standardizasyon, Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında İşbirliği Anlaşması” ile “Türk Standartları Enstitüsü ve Ukrayna Devlet Standardizasyon, Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında Belgelendirme Çalışması Sonuçlarının Karşılıklı Tanınması Alanında İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır. Bu anlaşmaların hükümleri uyarınca, uzman heyetlerin karşılıklı olarak gönderilmesi ve her iki tarafın belgelendirme kuruluşlarının ve deney laboratuvarlarının karşılıklı olarak akredite edilmesi gerekmektedir. Ancak, bugüne kadar bu iki kuruluş arasında sadece porselen ve seramikten sofra ve mutfak eşyası için akreditasyon sağlanmış bulunmaktadır. Bunun dışında kalan ve ithalatında zorunlu standart uygulaması getirilen diğer tüm mallar için Ukrayna’da faaliyette bulunan Türk ya da Ukraynalı firmalarca ithalatta her seferinde standart belgesi alınmak mecburiyetinde kalmaktadırlar. Bu durum hem zaman kaybına hem de maddi külfete neden olmaktadır. Anılan sorunların çözümüne yönelik çalışmalar halen devam etmektedir.

TSE, Gümrük Birliği kapsamında Türkiye’de ilgili mevzuatta son dönemde yapılan değişiklikler nedeniyle, dış ticarette uygunluk değerlendirmesi alanındaki yetkinin siyasi otoriteye verildiğini, TSE’nin yalnızca AB mevzuatına uygun olarak düzenlenmiş belgelerin tanınma incelemesini yapabildiğini, bu nedenle işbirliği anlaşmasının hükümetler düzeyinde akdedilmesinin uygun olacağını bildirmiştir. Ayrıca, TSE, Ukrayna’nın da TSE’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara üye olmasının bir çok sorunu ortadan kaldıracağı görüşündedir.

Ukrayna devletinin ihracatçılara KDV iadesi yapması hususunda birtakım güçlükler yaratması, direkt olarak KDV alacağı olan ya da bu firmalarla iş yapan Türk firmalarının sıkıntıya girmesine neden olmaktadır. KDV alacaklarının tahsili oldukça güç bir süreç olup, bu konuda da keyfi bir takım uygulamalar bulunmaktadır. Firmalar tarafından KDV alacakları ile ilgili kullanılan yol bankalar veya aracı kuruluşlara belli bir iskonto karşılığında bu alacakların devredilmesidir. 2010 yıl sonunda ortaya konan bir diğer yol da KDV alacakları karşılığında çıkarılan devlet tahvilleri olmuştur, ancak bunların henüz hiçbirinin vadesi gelmediğinden ötürü vadesinde ödeme olup olamayacağı bilinmemektedir. Bir diğer keyfi uygulama örneği ise, ilgili vergi dairelerinin KDV formlarını teslim almaktan imtina etmeleri oluşturmaktadır. Buna benzer daha farklı başka yöntemler de olduğu alınan duyumlar arasındadır.

Ukrayna’da vergi ve dış ticaret mevzuatında çok sık değişiklik yapılması, firmalarımızın ticari işlemlerinde belirsizlik yaratmakta ve finansman açısından sıkıntı yaşamasına neden olmaktadır.

67

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Ukrayna’da özellikle gıda sanayii sektöründe faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli imalatçı firmalarımız, yerel yönetimler ile Sağlık Bakanlığı’nın alışılmışın dışında sıklıkla yaptıkları denetimler nedeniyle zaman zaman çalışmalarını durdurma noktasına gelmektedirler.

Ukrayna’nın bazı tarım ve hayvancılık ürünleri ile madenler ve kimyasal maddelerde uyguladığı asgari ihraç fiyatı ve ön izinler, bu ülkeden ucuz hammadde temin etmeye çalışan firmalarımızın ithal maliyetlerinin artmasına sebep olmaktadır.

Müteahhitlik firmalarımızın ihtiyaç duydukları personeli Türkiye’den veya diğer bir ülkeden getirmek istemesi durumunda, vize, ikamet ve çalışma izni konularında yaratılan bürokratik güçlükler firmalarımızın çalışmalarını güçleştirebilmektedir. Bu durum özellikle 2009 yılı içerisinde işsizliğin de artması ile sıklıkla karşılaşılan bir sorun olmaktadır.

Ukrayna’da vergi toplama konusundaki sorunlar nedeniyle, bozulan kamu maliyesinin düzeltilmesi yönünde, özellikle gümrük gelirlerinde artış hedeflendiği bilinmektedir. Bunun bir sonucu olarak, Ukrayna’nın halihazırda uzun süredir uygulamakta olduğu ithalatta minimum fiyat/referans fiyat uygulamasının kapsamı 2008 yılı başından itibaren genişletilmiştir. Anılan uygulamalar resmi olarak ilan edilmemekte ve çeşitli gümrük kapılarında farklı şekillerde uygulanabilmektedir. Yine küresel kriz ile mücadele amacıyla devlet gelirlerini arttırmaya dayalı olarak zaman zaman keyfi bir takım uygulamalar ile karşılaşılmaktadır. Ayrıca, Parlamento tarafından dış ticarete yönelik olarak sıklıkla çelişkili kararlar alınmaktadır. Ukrayna’da 2010 yılında yeni göreve başlayan hükümet döneminde bir çok kurumda yapılan atamalar sonrasında özellikle gümrüklerde önemli sıkıntılar yaşanmasına neden olunmuştur. Bu sıkıntıların başında ise ithal sırasında hiçbir haklı nedeni olmadan ürünlere farklı kodlar üzerinden gümrükleme yapılmaya çalışılması gelmektedir. Aynı şekilde keyfi olarak belirlenen referans fiyat uygulamaları daha da içinden çıkılmaz bir şekilde firmalara dayatılmak istenmektedir. Bu konuda ilk başta son derece yüksek birim fiyatlarda ısrar edilmekte uzun uğraşılar sonrasında bir miktar birim fiyatlarda düşüş yapılmaktadır. Referans fiyat uygulamaları konusu ilgili makamlar nezdinde müteaddit defalar gündeme getirilmiş olmasına rağmen henüz herhangi bir çözüm elde edilememiştir. Bu konu salt ülkemiz firmalarının karşılaştıkları bir sorun olmayıp diğer ülkeler de aynı sorunla karşı karşıyadırlar.

Bavul ticareti konusundaki Ukrayna Kanunu hala yürürlüktedir. Bununla birlikte. Ukrayna’nın DTÖ üyeliği kapsamındaki çalışmaları ve gümrüklerde kaçakçılığın önlenmesine yönelik çabalar dikkate alındığında, bavul ticaretinin zamanla ortadan kalkarak tümüyle resmi ticarete dönüşeceği düşünülmektedir.

Gerek fuarlar gerek diğer temaslar esnasında ihracatçı firmalarımızın büyük çoğunluğu, resmi çalışmak istemelerine rağmen Ukrayna’daki alıcıların resmi yolu tercih etmemesi nedeniyle bavul ticareti ile mal gönderdiklerini belirtmektedirler. İhracatçılarımız, ithalatçı Ukrayna firmalarına sadece resmi yolla mal satma konusunda ısrar etmeleri halinde ithalatçıların resmi çalışmayan diğer ülkelere yöneleceklerini ve pazar paylarını kaybedeceklerini; ancak, Ukrayna’ya ihracat yapan (özellikle tekstil ürünleri) bütün ülkelerin resmi çalışması halinde kendilerinin de resmi yolla mal satışı konusunda zorlanmayacaklarını ifade etmektedirler. Bu noktadan hareketle, ihracatçılarımızın Ukrayna’daki değişen koşulları ve Ukrayna’nın DTÖ’ye üye olmasını da dikkate alarak, Ukrayna piyasasındaki konumlarını ve pazarlama stratejilerini gözden geçirmeleri ve dağıtım ağlarını güçlendirme yönünde çalışma yapmalarında yarar görülmektedir. Esasen, Rusya Federasyonu’nda bavul ticaretine ilişkin meydana gelen gelişmeler

68

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİihracatçılarımız tarafından dikkatle izlenmiş ve Ukrayna için de bu durumun yaşanabilme ihtimali ihracatçılarımızın gündemine girmiştir. Diğer taraftan, salt güvene dayalı olarak bir çok firmamız tarafından sözleşme yapılmadan ticari işlemlere giriştikleri ve birkaç denemeden sonra muhtelif sıkıntılarla karşılaştıkları bilinen bir gerçektir. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda hukuki yollar dışında yapılacak fazlaca bir şey bulunmamaktadır. Hukuki yolların da iyi bir Ukraynalı avukat tarafından takip edilmesi Müşavirliğimizce önerilen yoldur. Ancak, arada bir sözleşme olmaması durumunda hukuki açıdan firmalarımızın talep edebilecekleri bir hakları da pek bulunmamaktadır. Bu hususa dikkat edilmesi ileride doğabilecek sorunları bertaraf etmek açısından önemlidir.

Türkiye’den BDT ülkelerine gidecek malların büyük bir bölümü Ukrayna limanlarına deniz yolu ile getirildikten sonra demiryolu veya konteynerler ile taşınmaktadır. Ukrayna’dan transit geçen konteynerlere çok detaylı inceleme yapılmakta ve gümrükleme işlemlerinde sorun çıkabilmektedir. Bu sorunlar çoğunlukla ihracatçı firmaların önceden tespit edilen belgeleri doğru bir şekilde temin etmemesi nedeniyle yaşanmakta ve bu nedenle transit geçişlerde gecikmeler oluşmaktadır. Diğer taraftan, Ukrayna Gümrüklerinde belli ülkeler ve taşıma şirketleri daha önceden yapmış oldukları usulsüzlükler nedeniyle detaylı aramaya tabii tutulabilmektedirler. Ülkemizden yapılan bir takım taşımalarda tespit olunan usulsüzlükler nedeniyle Ukrayna makamlarınca ülkemiz kaynaklı araçlarda inceleme süresi uzun olabilmektedir. Yine bir takım nakliye firmalarımız da Ukrayna makamlarınca özel takibe alınmış olup, bu firmalarca yapılan taşımalarda uzun bekleme süreleri kaçınılmaz olmaktadır. Ukrayna makamları söz konusu önincelemeyi Ukrayna’nın güvenliği ile ilişkilendirdiklerinden dolayı tarafımızdan fazlaca müdahale imkanı bulunmamaktadır.

2.2 Görüş ve Öneriler

Ukrayna’nın Türkiye'ye olan coğrafi yakınlığı, 50 milyona yakın bir pazar teşkil etmesi, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği ve birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı dikkate alındığında iki ülke arasındaki ticaret hacminin ve Türkiye'nin Ukrayna'daki yatırımlarının tatminkar düzeyde olduğu söylenemez. Bu ticaret ve yatırım potansiyelinin daha iyi değerlendirilebilmesi için Ukrayna'daki iş ve yatırım ikliminin daha elverişli, şartların daha cazip hale getirilmesi gerektiği de ayrı bir gerçektir.

Ukrayna'nın büyük bir pazar olarak önemi göz önüne alındığında, firmalarımızın sadece dış ticaret yoluyla ticari ilişkilerini sürdürmesi yerine ekonomik ilişkilere de ağırlık vererek Ukrayna’da yatırıma yönelmeleri, ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Diğer taraftan, halen gıda, tekstil ve temizlik maddeleri gibi klasik mal gruplarında odaklanan dış ticaretimizin çeşitlendirilmesi gerektiğini de önemle vurgulamak gerekir.

Ukrayna’nın yabancı yatırımlara ihtiyaç duyduğu tarıma dayalı sanayi, imalat sanayi, elektronik sanayi, metalürji ve haberleşme sektörlerinde, Türk girişimcileri ile Ukraynalı firmalar arasında işbirliği imkanları mevcuttur.

69

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİTarım arazilerinin uzun vadeli kiralanması yoluyla özellikle mısır veya ayçiçeği gibi ürünlerin yetiştirilmesi ve ihraç edilmesi mümkündür. Ayrıca tarımla ilgili diğer alanlarda da modernizasyon ve yeniden yapılandırma faaliyetleri çerçevesinde her türlü yabancı yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle seracılık sisteminin hiç gelişmemiş olduğu Ukrayna’da bu alanda önemli potansiyeller bulunduğu düşünülmektedir. Son zamanlarda sıklıkla vurgulanan bir husus tarım arazileri üzerindeki moratoryumun artık kaldırılmasının zamanının geldiği şeklinde olup, söz konusu moratoryumun 2013 yılında kalkacağı ifade edilmektedir. Bu durumda Ukrayna tarım arazilerine yatırım yapılması oldukça avantajlı bir takım fırsatlar ortaya koyabilecektir.

Ukrayna, makine imalatı ve bilimsel araştırma konusunda ciddi bir potansiyele sahiptir. Know-how, gelişmiş teknolojik ekipman ve bilgi teknolojileri konusunda ülkede sağlam bir altyapı söz konusudur.

Büyük firmalarımızın Ukrayna’ya gelmesinin daha küçük ölçekli firmalarımızın Ukrayna pazarına girişini kolaylaştıracağı düşünülmektedir. Son birkaç yıldan beri, Ukrayna'da genellikle şehir merkezlerinde market zincirleri ve alışveriş merkezlerinin Ukraynalı veya yabancı müteşebbisler tarafından açıldığı gözlemlenmektedir. Türk firmalarının benzeri bir yatırımı yapmaları halinde gerek bu marketlerde ve alışveriş merkezlerinde ağırlıklı olarak Türk ürünlerinin satışı yoluyla ihracatımızın artacağı, gerekse piyasada yaratılacak olumlu etkinin Türk malı imajına çok büyük katkı sağlayarak, ihraç ürünlerimizin diğer market zincirlerine de mal satma imkanını artıracağı düşünülmektedir.

2009 yılında %15’ler seviyesinde daralan Ukrayna ekonomisi 2010 yılında %4 ve 2011 yılında %5 civarında büyüme göstermiş olup, söz konusu büyümenin önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmektedir.

Ukrayna 2008 yılı Mayıs ayında DTÖ’ye üye olmuştur. Diğer taraftan, Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında Mart 2007’de müzakerelerine başlanan yeni ortaklık ve işbirliği anlaşması çerçevesinde AB ile Ukrayna arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması yönünde görüşmelerde 2011 yılında bir hızlanma olmuş ve ilerleme kaydedilmiştir. 30 Mart 2012 tarihinde Ortaklık Anlaşması Avrupa Birliği ile Ukrayna müzakerecileri tarafından parafe edilmiştir. Ancak, bu parafe işlemi teknik bir işlem olup, anlaşmanın yürürlüğe girmesi henüz söz konusu değildir.

Türkiye ile Ukrayna arasında da bir serbest ticaret anlaşması akdedilmesine yönelik istikşafi mahiyetteki görüşmeler 29 Haziran 2007 tarihinde başlamış ve 2009 yılının Mayıs ayına kadar toplam 3 tur istikşafi görüşme gerçekleştirilmiştir. Ukrayna’nın öncelikli olarak AB ile müzakereleri sonuçlandırmak istemesi nedeniyle ülkemiz ile resmi müzakerelerin birinci turu ancak 6-7 Aralık 2011 tarihinde Kiev’de yapılabilmiştir. STA müzakerelerinin ikinci turu 5-7 Mart 2012’de Ankara’da, üçüncü turu ise 16-18 Mayıs 2012’de Kiev’de gerçekleştirilmiş olup dördüncü turunun 2012 yılı Eylül ayında Ankara’da yapılması öngörülmektedir. Söz konusu STA’nın yürürlüğe girmesi ile iki ülke arasındaki ticaret ve yatırımların önemli ölçüde gelişme kaydedeceği düşünülmektedir.

70

T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

KAYNAKÇA

Ukrayna Ekonomi Bakanlığıwww.me.gov.ua

Ukrayna Devlet İstatistik Komitesiwww.ukrstat.gov.ua

Ukrayna Merkez Bankasıwww.bank.gov.ua

Muhtelif Uluslararası Kuruluşların Toplantılarında Elde Edilen Bilgiler

IMF Ukrayna Ülke Raporu

American Chamber of Commerce-Ukrayna Raporları

European Business Association Toplantıları

EBRD Raporları

71