TUİK çevre istatistikleri

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

ISSN 0259-5036

TÜİK

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

ISSN 0259-5036

TÜİK

ISSN 0259-5036

TÜİK

ÇEVREİSTATİSTİKLERİSorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 8



TÜİK

MTB: 2009-0497-10 Adet

TÜİK, Çevre İstatistikleriSorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 8

III

ÖNSÖZ

Türkiye statistik Kurumu karar alclarn, ara trmaclarn ve tüm istatistik kullanclarnn ihtiyaç duyduklar istatistiksel verileri, uluslararas standartlara uygun olarak güvenilirlik, tutarllk,tarafszlk, istatistiki gizlilik, güncellik ve effaflk ilkeleri do rultusunda üretmekte ve yaymlamaktadr. Üretilen istatistiklerin gerçekleri yanstmasnn sa lanmas, tüm kullanclara tarafsz ve ezamanl olarak sunulmas, gizlilik ilkesine uyulmas, kamuoyunun bilgi edinme hakknn gözetilmesi temel esaslardr.

Kurumumuzun gerek basl yayn olarak çkard , gerekse internet sayfasnda yaymlad tüm istatistiksel veriler ile birlikte metaverisine (kullanlan tanm, kavram ve snflamalar, ara trmannkapsam ve yöntemi, örnek tasarm vb.) ili kin açklamalar da kapsaml ve güncel olarak kamuoyunun dikkatine sunulmaktadr.statistiksel verilerin do ru okunmas, sa lkl yorumlanmas, ancak

metodolojik açklamalarn dikkate alnmas ile mümkündür.

Çevre statistiklerine ili kin ayrntl metodolojik açklamalar TÜ K web sayfamzda ve basl yayn olarak mevcuttur. Bu yaynda, Çevre istatistikleriyle ilgili merak edilen, tart lan, ele tirilen hususlar ile en çok sorulan sorulara ili kin açklamalara yer verilmi ve yaynhazrlanrken konuya ilgi duyan herkes tarafndan anla labilir olmashedeflenmi tir.

Sorularla Resmi statistikler Dizisi’nin 8. yayn olan bu yaynntüm kullanclara yararl olmasn dilerim.

A. Ömer TOPRAK Ba kan V.

Önsöz

A. Ömer TOPRAKBaşkan V.


V

V

Ç NDEK LER

Sayfa

Önsöz III

çindekiler V

Simge ve Ksaltmalar X

I. Genel Çevre statistikleri

1. Çevre nedir? 1 2. Çevre istatistiklerinin kapsam nedir? 1 3. Çevre istatistikleri neden önemlidir? 1 4. Çevre istatistikleri ne zaman üretilmeye ba lanm ve

nasl geli mi tir?2

5. Resmi statistik Program kapsamnda çevre istatistikleri üretmekle sorumlu kurulu lar hangileridir? Sorumlu olduklar konular nelerdir?

2

6. Çevresel veriler nasl derlenmektedir? 3 7. Üretilen çevre istatistikleri Avrupa Birli i tanm, kapsam

ve snflamalar ile uyumlu mudur? 3

II. Hava statistikleri 8. Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda yaplan çal malar

nelerdir?3

9. Hava kalitesi istatistiklerinin co rafi kapsam nedir? 4 10. Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda hangi

de i kenler ve göstergeler yaymlanmaktadr?4

11. Kükürtdioksit ve partiküler madde nedir? 4 12. Hava kalitesi snr de erleri nelerdir? 5 13. Kükürtdioksit ve partiküler madde de i im oran

hesaplanrken ve kirlilik sralamas belirlenirken kullanlankriterler nelerdir?

7

İçindekiler


VI

İçindekiler

VI

Sayfa

14. Kükürtdioksit ve partiküler madde ortalamalar naslhesaplanr?

7

15. K sezonu neyi ifade etmektedir? 8 16. Hava kalitesi verileri nasl derlenmektedir? 8 17. Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi

ne zaman yürürlü e girmi tir ve Türkiye Sözle meye ne zaman taraf olmu tur?

8

18. Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi’nin amac ve yükümlülükleri nelerdir?

9

19. Kyoto Protokolü nedir? 9 20. Hava emisyonu istatistikleri kapsamnda yaplan

çal malar nelerdir? 10

21. Hava emisyonlarnn hesab için gerekli veriler hangi kurumlardan derlenmektedir?

10

22. Seragaz Emisyon Envanteri hangi ana ba lklardan olu maktadr?

11

23. Yanma kaynakl emisyonlar nasl hesaplanmaktadr? 11 24. Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar nasl

hesaplanmaktadr?12

25. Seragaz emisyon envanteri hangi gazlarkapsamaktadr?

14

26. Seragaz emisyonlar neden karbondioksit CO2

e de erine dönü türülür?14

III. Su, Atksu ve Atk statistikleri 27. TÜ K tarafndan su, atksu ve atk verileri hangi

kaynaklardan derlenmektedir? 15

28. Su, atksu ve atk istatistikleri verileri hangi tarihten itibaren ve hangi sklkla derlenmektedir?

15


VII

VII

Sayfa

29. Belediye su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

16

30. Belediye su istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

16

31. Belediye atksu istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

17

32. Belediye atk istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

17

33. malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

18

34. Termik santral su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

19

35. Organize sanayi bölgesi su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

19

36. Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda imalat sanayi i yerlerinden, termik santrallerden ve organize sanayi bölgelerinden hangi veriler derlenmektedir?

19

37. çme ve kullanma suyu ebekesi nedir? 20 38. çmesuyu artma tesisi nedir ve artma tipleri nelerdir? 20 39. Atksu nedir? 21 40. Kanalizasyon ebekesi nedir? 21 41. Atksu artma tesisi nedir ve artma tipleri nelerdir? 21 42. Atk (çöp) nedir? 22 43. Belediye atklar ve evsel atk nedir? Fark nedir? 22 44. Atk bertaraf nedir? 22 45. Atk bertaraf ve geri kazanm tesisleri nelerdir? 23 46. Tehlikeli atk nedir? 23 47. Geri kazanm ve yeniden kullanm nedir? 24 48. çme ve kullanma suyu ebekesi ve içme suyu artma

tesisi ile hizmet verilen nüfus ne demektir ve naslhesaplanmaktadr?

24

İçindekiler


VIII

VIII

Sayfa

49. Ki i ba günlük çekilen içme ve kullanma suyu miktarnasl hesaplanmaktadr?

25

50. Kanalizasyon ebekesi ve atksu artma tesisi ile hizmet verilen nüfus ne demektir ve nasl hesaplanmaktadr?

26

51. Ki i ba günlük atksu miktar nasl hesaplanmaktadr? 27 52. Ki i ba günlük toplanan belediye atk miktar nasl

hesaplanmaktadr?27

53. Belediyelerde toplanan mevsimsel atk miktar naslhesaplanmaktadr?

28

54. malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda hangi snflamalar kullanlmaktadr?

28

55. Su, atksu ve atk verileri hangi co rafik düzeyde yaymlanmaktadr?

28

56. Su, atksu ve atk istatistiklerinin yaym dönemi nedir? 29

57. Su, atksu ve atk ile ilgili derlenen veriler yaymlanmadan önce hangi süreçlerden geçmektedir?

29

IV. Çevresel stihdam ve Harcama statistikleri 58. Çevresel faaliyet nedir? 30 59. Çevresel istihdam nedir? 30 60. Çevre koruma harcamalar nedir? 30 61. Çevresel vergiler nedir? Kaç grupta toplanr? 31 62. Çevresel istihdam ve harcamalarla ilgili veriler

derlenirken faaliyet kapsamn tanmlamak için hangi snflama kullanlmaktadr?

31

63. Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) kapsamnda yer alan faaliyetler hangileridir ?

32

İçindekiler


IX

IX

Sayfa

64. Kamu kurulu lar, il özel idareleri, belediyeler ve mahalli idare birliklerinde harcamalarn kayt altna alnmas için hangi hesap sistemi kullanlmaktadr?

32

65. Analitik bütçe snflandrma (ABS) sistemi nedir? 33 66. Analitik bütçe snflandrma (ABS) sistemi içinde çevre

koruma harcamalarnn ayr kayt altna alnmas mümkün müdür?

33

67. Analitik bütçe snflandrma (ABS) sistemi ile Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) arasnda faaliyet konular açsndan farkllklar nelerdir?

34

68. Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

35

69. Belediyelerden derlenen çevresel gelirler hangileridir? 35

70. TÜ K çevresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda hangi kaynaklardan veri derlenmektedir?

36

71. Kamu sektörü çevresel harcama istatistiklerinin kapsam nedir?

36

72. Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili veriler hangi tarihten itibaren derlenmektedir?

36

73. Çevresel harcama istatistiklerinin yaym dönemi nedir? 37

74. Çevresel harcama ile ilgili derlenen veriler yaymlanmadan önce hangi süreçlerden geçmektedir?

37

75. Çevresel harcama istatistiklerinin kullanld alanlar nelerdir?

38

76. Çevresel hesap sistemi nedir? 38 77. Çevresel hesap sistemi ile ilgili mevcut çal malar

nelerdir?38

İçindekiler


X

X

Sayfa

78. Çevresel harcama istatistikleri ve çevresel hesap sistemi için rehber olabilecek dokümanlar hangileridir?

39

V. Çevre statistikleri Yaynlar ve Da tm

79. Çevre istatistikleri kapsamndaki TÜ K yaynlarnelerdir?

40

80. Çevre istatistikleri kapsamnda üretilen bilgilere naslula lr?

41

81. Çevre istatistikleri konusunda Eurostat’a veri aktarmnasl yaplmaktadr?

41

82. Çevre istatistikleri ile ilgili ba vurulabilecek Web sitelerinin adresleri nelerdir?

42

83. Çevre istatistikleri ile ilgili ba ucu yaynlar nelerdir? 43

Simge ve Kısaltmalar

Simge ve Ksaltmalar

ABD : Amerika Birle ik Devletleri ABS : Analitik Bütçe SnflandrmaCEPA : Çevre Koruma Faaliyetleri SnflamasCRF : Genel Raporlama FormatD E : Devlet statistik Enstitüsü EC : Avrupa KomisyonuEWC : Avrupa Atk Katalo uEurostat : Avrupa Birli i statistik Ofisi GWP : Küresel Isnma Potansiyeli IMF : Uluslararas Para Fonu IPCC : Hükümetleraras klim De i ikli i Paneli

ISIC Rev.2 : Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi Snflamas Revize 2

ISIC Rev.3 : Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi Snflamas Revize 3


XI

II

BBS : statistiki Bölge Birimleri SnflamasKVS De eri : Ksa Vadeli Snr De eriNACE Rev. 1.1

: Avrupa Toplulu unda Ekonomik Faaliyetlerin statistiki Snflamas Revize 1.1

NAMEA : Çevre Muhabesi çin Ulusal Hesap Matrisi OECD : Ekonomik birli i ve Kalknma Örgütü

SEEA:

Bütünle ik Çevresel ve Ekonomik Hesaplar

SERIEE : Çevre ile ilgili Ekonomik Bilgilerin Toplanmas

için Avrupa Sistemi

TÜ K : Türkiye statistik Kurumu

UN : Birle mi Milletler

UNECE : Birle mi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu

CH4 : Metan

CO2 : Karbondioksit

F : Flor

HFCs : Hidroflorokarbonlar

NMVOCs : Metan d uçucu organik bile ikler

N2O : Nitroz oksit

NOx : Azot oksitler

PM10 : Partiküler madde

SF6 : Kükürt hekzaflorid SO2 : Kükürtdioksit

Simge ve Kısaltmalar


�

I. Genel Çevre İstatistikleri

1

I. GENEL ÇEVRE STAT ST KLER

Soru 1: Çevre nedir?

Çevre, canllarn ya amlar boyunca ili kilerini sürdürdükleri ve etkile im içinde bulunduklar fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdr.

Soru 2: Çevre istatistiklerinin kapsam nedir?

Çevre istatistikleri; su, atksu, atk, hava emisyonu, hava kalitesi, çevresel harcama, çevresel istihdam, toprak kirlili i, deniz kirlili i, gürültü, biyoçe itlilik ve iklim istatistiklerini kapsamaktadr.

Soru 3: Çevre istatistikleri neden önemlidir?

Bir ili kiler sistemi olan çevrenin bozulmas ve çevre sorunlarnnortaya çkmas, genellikle insan kaynakl etkenlerin do al dengeleri bozmasyla ba lam tr. nsann çevresiyle kurdu u do al dengeyi meydana getiren zincirin halkalarnda olu an kopmalar, zincirin tümünü etkileyip, bu dengenin bozulmasna sebep olmakta ve çevre sorunlarn olu turmaktadr. Canllarn sa lkl bir ya am sürdürmesi ancak sa lkl bir çevreyle mümkündür. Dolaysyla, çevrenin durumu, çevre üzerindeki basklar, bunlarn etkisi ve bu basklaraçevrenin tepkisinin izlenmesi etkin bir çevre yönetiminin temelini olu turmaktadr. Bu amaçla, çevre ile ilgili ihtiyaç duyulan politikalarn üretilmesi, izlenmesi ve de erlendirilmesine yönelik güncel, güvenilir ve zamanl çevre istatistiklerinin üretilmesi önem ta maktadr.


�

I. Genel Çevre İstatistikleri

2

Soru 4: Çevre istatistikleri ne zaman üretilmeye ba lanmve nasl geli mi tir?

1990 ylna kadar çe itli kurum/kurulu larca de i ik amaçlarla çevre verisi derlendi i ancak bu verilerin düzenli istatistiklere dönü türülmedi i görülmektedir. 1990 ylnda Devlet statistikEnstitüsü (D E-TÜ K), çevre istatistikleri konusunda çal malarba latm ve ilk olarak Sa lk Bakanl tarafndan yaplan hava kalitesi ölçümlerini de erlendirerek kamuoyuna duyurmu tur. 1992 ylnda ba latlan su ve atk istatistikleri, 1997 ylnda ba latlan hava emisyonu, çevresel istihdam ve harcama istatistikleri ile D Ebünyesinde üretilen çevre istatistiklerinin kapsam geni letilmi tir. Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) koordinasyonunda, 2006 ylndailgili tüm kurum/kurulu larn katlm ile olu turulan 2007-2011 Resmi statistik Program ile programl istatistik üretim süreci ba latlm tr. Programla ulusal ve uluslararas ihtiyaçlar da dikkate alnarak çevre istatistikleri çerçevesi geni letilmi tir.

Soru 5: Resmi statistik Program kapsamnda çevre istatistikleri üretmekle sorumlu kurulu lar hangileridir? Sorumlu olduklar konular nelerdir?

Resmi statistik Program ile 2007-2011 döneminde çevre istatistiklerinin üretilmesi sorumlulu u, TÜ K ile Çevre ve Orman Bakanl na verilmi tir.

Program ile su temini, atksu, belediye atklar, tehlikeli ve tehlikesiz endüstriyel atklar, tbbi atklar, tarmsal atklar, hava emisyonu, hava kalitesi ile çevresel istihdam ve harcama istatistiklerinin TÜ Ksorumlulu unda, su kalitesi, su potansiyeli, ambalaj ve ambalaj atklar, in aat ve yknt atklar, özel atklar, di er atklar, atkticareti, atk kompozisyonu, biyoçe itlilik, korunan alan, toprak kirlili i, deniz kirlili i, gürültü ve iklim istatistiklerinin Çevre ve Orman Bakanl sorumlulu unda üretilmesi planlanm tr.

Kurum/kurulu larn kendi faaliyetleri çerçevesinde derledikleri ancak Programda yer almayan istatistiki bilgiler resmi istatistik olarak kabul edilmemektedir.


�

II. Hava İstatistikleri

3

Soru 6: Çevresel veriler nasl derlenmektedir?

Ülkemizde çevresel verilerin tamam henüz düzenli olarak kaytaltna alnamam tr. Bu nedenle çevre verilerinin idari kaytlardanelde edilmesi ço unlukla mümkün olamamaktadr. Gerek ulusal gerek uluslararas talepler do rultusunda bu veriler anketlerle derlenmektedir.

Soru 7: Üretilen çevre istatistikleri Avrupa Birli i tanm,kapsam ve snflamalar ile uyumlu mudur?

TÜ K bünyesinde çevre istatistikleri üretiminde, ulusal çevre mevzuatnn yansra özellikle Ekonomik birli i ve Kalknma Örgütü (Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD) ile Avrupa Birli i statistik Ofisi (Statistical Office of the European Communities - Eurostat) tanm, kapsam ve snflamalar ile uluslararas anla malar ( klim De i ikli i Sözle mesi Çerçeve Sözle mesi vb.) dikkate alnmaktadr. Dolaysyla, Avrupa Birli imetodolojisi ile tam uyumludur.

II. HAVA STAT ST KLER

Soru 8: Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda yaplançal malar nelerdir?

TÜ K, hava kalitesi istatistikleri kapsamnda 1990 ylndan itibaren 2007 yl Ekim ayna kadar Sa lk Bakanl tarafndan Türkiye genelinde il merkezleri ve baz ilçe merkezlerinde ölçülen günlük kükürtdioksit (SO2) ve partiküler madde (duman) konsantrasyonlarn de erlendirerek aylk, k sezonu ve yllk haber bültenleri olarak yaymlam tr.


�


4

Çevre ve Orman Bakanl nn, 2005 ylnda ba latt hava kalitesi izleme a n Türkiye geneline yaygnla trmas ile 2007 yl Ekim ayndan itibaren Çevre ve Orman Bakanl tarafndan ölçülen kükürtdioksit (SO2) ve partiküler madde (PM10) konsantrasyonlarde erlendirilerek hava kalitesi haber bültenleri yaymlanmaya ba lanm tr.

Soru 9: Hava kalitesi istatistiklerinin co rafi kapsam nedir?

2007 yl Ekim ayna kadar Türkiye genelinde Sa lk Bakanl ’na ait hava kalitesi ölçüm istasyonlarnn bulundu u il ve ilçe merkezleri, 2007 yl Ekim ayndan sonra ise Çevre ve Orman Bakanl ’na ait hava kalitesi ölçüm istasyonlarnn bulundu u 81 il merkezi ve bazilçe merkezleri kapsama dahil edilmi tir.

Soru 10: Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda hangi de i kenler ve göstergeler yaymlanmaktadr?

Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda il merkezleri ve baz ilçe merkezlerinde ölçülen kükürtdioksit ve partiküler madde konsantrasyonlarnn aylk, k sezonu (Ekim-Mart) ve yllkortalamalar, minimum ve maksimum de erleri, ölçüm yaplan gün says, bir önceki döneme göre de i im oranlar, snr de erleri ve uyar e iklerinin a ld gün saylar yaymlanmaktadr.

Soru 11: Kükürtdioksit ve partiküler madde nedir?

Kükürtdioksit (SO2): Yaktlarn do al olarak yapsnda bulunan kükürt bile iklerinin yanma esnasnda aç a çkmasyla olu an kirletici, bo ucu, renksiz ve asidik gazdr.


�


5

Partiküler madde: Gaz halindeki emisyonlarn kimyasal dönü ümü ve y n halinde ekillenmesi ile olu ur. 5-10 mikrometre çapl partiküller, asl partiküler madde olarak tanmlanr. Genel olarak heterojen kar mlar içerir ve karakteristikleri bir yerden bir ba ka yere önemli ölçüde farkllk gösterir. Çap 10 mikrometre altndaki partiküler maddelere PM10 denir.

Soru 12: Hava kalitesi snr de erleri nelerdir?

02.11.1986 tarihli Hava Kalitesinin Korunmas Yönetmeli ine göre kükürtdioksit ve partiküler madde için uygulanan snr de erler a a da verilmi tir.

Kükürtdioksit için; Hedef Snr De eri: 150 µg/m3

Ksa Vadeli Snr (KVS) De eri: 400 µg/m3

1. Uyar Kademesi Snr De eri: 700 µg/m3

Partiküler Madde için; Hedef Snr De eri: 150 µg/m3

KVS De eri: 300 µg/m3

1. Uyar Kademesi Snr De eri: 400 µg/m3

06.06.2008 tarihli Hava Kalitesi De erlendirme ve Yönetimi Yönetmeli ine göre kükürtdioksit ve partiküler madde için snrde erler ve uyar e ikleri yeniden düzenlenmi tir. Yönetmeli in Ek-I A’snda yer alan geçi dönemi snr de erleri 05.05.2009 tarihli Hava Kalitesi De erlendirme ve Yönetimi Yönetmeli inde De i iklik Yaplmasna Dair Yönetmeli e göre kademeli olarak azaltlacaktr.


�


6

Buna göre; Kükürtdioksit için;

KVS De eri , 01.01.2009 tarihinde ba layarak 01.01.2014 tarihine kadar 250 µg/m3 (snr de erin %62,5’u) olana kadar her 12 ayda bir e it miktarda yllk olarak azaltlacaktr. 2013 ylna kadar uygulanacak KVS de erleri a a da verilmi tir.

2008 yl için KVS De eri: 400 µg/m3





2013 yl için KVS De eri: 250 µg/m3’ tür.

Yönetmeli e göre lk Seviye Uyar E i i ise 500 µg/m3’ tür.

Partiküler Madde için;

KVS De eri, 1.1.2009 tarihinde ba layarak 1.1.2014 tarihine kadar 100 µg/m3 (snr de erin %33’ü) olana kadar her 12 ayda bir e itmiktarda yllk olarak azaltlacaktr. 2013 ylna kadar uygulanacak KVS de erleri a a da verilmi tir.






2013 yl için KVS De eri: 100 µg/m3’ tür.

Yönetmeli e göre lk Seviye Uyar E i i ise 260 µg/m3’ tür.


�


7

Soru 13: Kükürtdioksit ve partiküler madde de i im oranhesaplanrken ve kirlilik sralamas belirlenirken kullanlankriterler nelerdir?

De i im oran hesaplanrken, kyaslanabilirlik açsndan a a daki kriterler gözetilmektedir.

Aylk de i im oran için; mevcut yl ve bir önceki yln her ikisinde de sözkonusu ayda en az 21 gün ölçüm yaplm olmas, k sezonu de i im oran için sözkonusu k sezonu ve bir önceki k sezonunun her ikisinde de en az 4 ay boyunca 21’er gün ölçüm yaplm olmas,yllk de i im oran hesaplanrken ise cari yl ve bir önceki yln her ikisinde de 9 ay boyunca 21’er gün ölçüm yaplm olmas artaranmakta aksi durumda de i im oran hesaplanmamaktadr.

Belirli bir dönem için il ve ilçe merkezlerinin kirlilik sralamasnnbelirlenmesinde de yukarda bahsedilen kriterler dikkate alnmaktadr. Verilerin kyaslanabilirli inin sa lanmas için aylk, ksezonu ve yllk bazda yukarda verilen kriterlere göre ölçüm yaplmayan bir yerle im yeri kirlilik sralamasna dahil edilmemektedir.

Soru 14: Kükürtdioksit ve partiküler madde ortalamalarnasl hesaplanr?

Kükürtdioksit ve partiküler madde konsantrasyonlarnn aylk, ksezonu ve yllk ortalamalar hesaplanrken, bir yerle im yerinde ilgili dönemde ölçüm yaplan tüm istasyonlardan elde edilen günlük ortalama de erlerin toplam, de er saysna bölünmektedir. Örne in; iki ölçüm istasyonu olan ve her iki istasyonda da hergün kükürtdioksit ölçümü yaplm olan bir ilçenin Kasm aykükürtdioksit ortalamas hesaplanrken; Kasm ay boyunca iki


8


8

istasyondan elde edilen 60 adet günlük kükürtdioksit konsantrasyon de erinin toplam 60’a bölünmektedir. Soru 15: K sezonu neyi ifade etmektedir?

Bir önceki yln Ekim, Kasm, Aralk aylar ile bir sonraki yln Ocak, ubat ve Mart aylar bir k sezonu olarak tanmlanmaktadr.

Soru 16: Hava kalitesi verileri nasl derlenmektedir?

Hava kalitesi verileri 2007 yl Ekim ayna kadar Sa lk Bakanl nnidari kaytlarndan derlenirken, 2007 yl Ekim ayndan itibaren Çevre ve Orman Bakanl nn idari kaytlarndan derlenmektedir. Çevre ve Orman Bakanl tarafndan istasyon bazndaki günlük hava kalitesi ölçüm sonuçlar (kükürtdioksit ve partiküler madde) ilgili ay takip eden ay içinde TÜ K’e gönderilmektedir.

Soru 17: Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi ne zaman yürürlü e girmi tir ve Türkiye Sözle meye ne zaman taraf olmu tur?

Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi, 1992 ylndaÇevre ve Kalknma Konferans’nda kabul edilmi ve 50 ülkenin onaylamasn müteakip 21 Mart 1994 tarihinde yürürlü e girmi tir.Türkiye, BM klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi kapsamnda ve sürdürülebilir kalknma ilkesi do rultusunda, bir yandan kalknma hedeflerini gerçekle tirirken, di er yandan iklim de i ikli inin olumsuz etkilerinin azaltlmasna yönelik olarak yürütülen bu küresel ortak eylemde yerini almak için Sözle meye 24 Mays 2004 tarihinde 189. ülke olarak taraf olmu tur.


�


9

Soru 18: Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi’nin amac ve yükümlülükleri nelerdir?

Sözle menin amac, atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynakl sera gaz emisyonlarnn iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve belli bir düzeyde tutulmasn sa lamaktr. Bu amaca ula mak için geli mi ülkeler sera gaz emisyonlarn 1990 ylseviyesine indirmek ve geli me yolundaki ülkelere teknolojik ve mali kaynak sa lamakla yükümlüdürler.

Soru 19: Kyoto Protokolü nedir?

Kyoto Protokolü, küresel iklim de i ikli iyle mücadele etmek için, Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi Sekreteryastarafndan, 1997'de Japonya'nn Kyoto ehrinde Taraflar Konferans’nda (Conference of the Parties) kabul edilen bir anla madr.

Kyoto Protokolü ile klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesinin Ek I’ine dahil olan ülkelerin sera gaz emisyonlarn, 2008-2012 döneminde, 1990 seviyesinin %5 altna indirmeleri öngörülmü tür. Belirtilen bu hedef, Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi ba lamnda, iklim de i ikli ini önlemeye yönelik atlan ilk esasladm olarak görülmektedir. Kyoto Protokolü’ne göre bu hedefe ula rken, baz ülke veya bloklarn emisyon azaltm hedefleri farkllkgöstermektedir. Örne in; 1990 yl emisyon seviyesinin altnaindirme ba lamnda; Avrupa Birli i ortalama olarak %8, ABD %7, Japonya %6 ve Rusya %0 hedefleri belirlemi tir. AB üye ülkelerinin belirlenen hedefe ula rken “Yük Payla m (Burden Sharing)” ilkesi gere i baz üye ülkeler çok fazla emisyon indirimi taahhüdü altna girerken, baz ülkeler 1990 seviyesinin daha da üstünde sera gazemisyonu üretebileceklerini bildirmi tir. Ülkemizin Kyoto Protokolüne taraf olmas 5 ubat 2009 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmi tir.


�0


10

Soru 20: Hava emisyonu istatistikleri kapsamnda yaplançal malar nelerdir?

TÜ K emisyon hesaplamalar ile ilgili çal malara 1997 ylndaba lam , 2004 ylnda Birle mi Milletler klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesine taraf olunmasyla hz kazanm tr. TÜ K, klimDe i ikli i Koordinasyon Kurulu’nun altnda olu turulan 8 çal ma grubundan biri olan Sera Gaz Emisyon Envanteri Çal ma Grubunun koordinasyonundan sorumludur. klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi kapsamnda geli tirilen Hükümetleraras klim De i ikli iPaneli (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) Rehberinin önerdi i yakla mlar kullanlarak enerji, endüstriyel prosesler, tarmsal faaliyetler ve atklardan kaynaklanan emisyonlar hesaplanmaktadr. Ulusal düzeyde ve ylllk bazda hesaplanan emisyonlar, "Genel Raporlama Format (Common Reporting Format - CRF)” tablolarna aktarlmakta,, "e ilim analizleri (trend analysis)", "belirsizlik analizleri (uncertainty analysis)" ve anahtar kaynak analizleri yaplarak Ulusal Emisyon Envanteri Raporu hazrlanmaktadr. CRF tablolar ve Ulusal Emisyon Envanteri Raporu her yl Nisan ay ba nda Birle mi Milletler klim De i ikli iSekretaryasna gönderilmek üzere Çevre ve Orman Bakanl nailetilmektedir.

Soru 21: Hava emisyonlarnn hesab için gerekli veriler hangi kurumlardan derlenmektedir?

Emisyon hesaplamalarnda kullanlan bilgilerden; enerji denge ve petrol denge tablolar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ,alüminyum üretim miktar ET Alüminyum A. . Genel Müdürlü ü,çimento üretim miktar Çimento Müstahsilleri Birli i, scaklk verileri Devlet Meteoroloji leri Genel Müdürlü ü, hayvan saylar, tarmsal üretim verileri, sanayi üretim verileri ise TÜ K’in ilgili birimlerindeki


��


11

idari kaytlardan derlenmektedir. Ayrca arazi kullanm, arazi kullanm de i ikli i ve ormanclktan kaynaklanan yutak ve emisyonlar ile F gaz emisyonlar, Çevre ve Orman Bakanl ,ula trma emisyonlar, Ula trma Bakanl ve termik santrallerden kaynaklanan emisyonlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan hesaplanarak TÜ K’e gönderilmekedir.

Soru 22: Seragaz Emisyon Envanteri hangi ana ba lklardan olu maktadr?

Hükümetleraras klim De i ikli i Paneli 1996 metodolojisi kullanlarak, yaplan hesaplamalar, 6 ba lk altnda toplanmaktadr.Bu ba lklar;

enerji,endüstriyel prosesler, çözücü ve çözücü kullanm,tarm,arazi kullanm,atk’ tr.

Soru 23: Yanma kaynakl emisyonlar naslhesaplanmaktadr?

Yanma kaynakl emisyonlar, yakt içeri inin aç a çkmasyla meydana gelmektedir. Bu nedenle ulusal emisyon tahminleri yaktmiktarna ve yaktn içerik yüzdesine dayandrlmaktadr.Karbondioksit (CO2) emisyonu, tüketilen yakt miktar, IPCC’nin önerdi i emisyon faktörü ve çevrim faktörü kullanlarakhesaplanmaktadr. Tüketilen yakt miktar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan üretilen enerji denge tablolarndan sa lanmaktadr. Yanma kaynakl emisyon ise a a daki formül kullanlarak hesaplanmaktadr.


��


12

Emisyon = (Ün + n – Hin ± SD) * EF

Ün: yakt üretim miktar

n: ithal edilen yakt miktarHin: ihraç edilen yakt miktarSD: stok de i imiEF: emisyon faktörü n : yakt tipi

Soru 24: Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar nasl hesaplanmaktadr?

Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan seragazlar ba lca, hayvanclk(hayvanlarn beslenmesi ve gübre amenajmanndan), pirinç ekimi ve tarmsal artklarn yaklmasndan ortaya çkmaktadr.

Enterik fermentasyondan ve gübre amenajmanndan kaynaklmetan (CH4) emisyonlar

Hayvanclkta hayvanlarn gevi getirmesi esnasnda karbonhidratlarmikroorganizmalarn parçalamas ve buna ek olarak gübrenin, oksijensiz ortamda parçalanmas sonucu yan ürün olarak CH4 aç açkar. CH4 emisyonlar, her hayvan cinsi için hayvan saylarnnemisyon faktörleri ile çarplmas ile elde edilir.

Emisyon = Hayvan saylar (türe göre) * EF (türe göre)

EF: Emisyon Faktörü


��


13

Tarmsal atklarn alanda yaklmas

Geli mekte olan ülkelerde tarmsal atklarn %40’ açktayaklmaktadr. Hesaplama Yöntemi;

Emisyon = Yn * Rn * K * YM * O * C * NC * ÇF * EF

Yaklan ekin artklarnn en önemli olanlar belirlenir,

Yn : yllk ekin üretimi,

Rn :artk / Ekin miktar oran,

K : kuru madde oran,

YM: Alanda yaklan miktarn oran,

O : Oksidasyona u rayan miktar,

C : Her at n karbon oran,

NC: Azot/Karbon oran,

ÇF: Karbondan, karbondioksit ve karbon monoksit ve azotdan azotoksitler ve N2O’ya geçmek için çevrim faktörleridir.

EF: Emisyon faktörü

n: Ürün tipi

Pirinç üretiminden kaynaklanan emisyon

Emisyon = Pirinç ekili alan * EF

EF: Emisyon faktörü


��


14

Soru 25: Seragaz emisyon envanteri hangi gazlarkapsamaktadr?

Seragaz emisyon envanteri; enerji, endüstriyel prosesler, tarmsal faaliyetler ve atk bertarafndan kaynaklanan, do rudan seragazlarolan karbon dioksit (CO2), metan (CH4), nitroz oksit (N2O),hidroflorokarbonlar (HFCs) ve kükürt hekzaflorid (SF6) ile dolaylseragazlar olan azot oksitler (NOx), metan d uçucu organik bile ikler (NMVOCs) ve karbon monoksit (CO) emisyonlarnkapsamaktadr.

Soru 26: Seragaz emisyonlar neden karbondioksit (CO2)e de erine dönü türülür?

Atmosfere salnan seragazlarnn farkl yansma kuvvetleri (radiating force) ve atmosfer ömürleri bulunmaktadr. Bu yüzden iklim üzerindeki etkileride farkl olabilmektedir. Etkilerin birbirleri ile toplanabilmesi için çevrim katsaylar ile gazlar çarplarak CO2

e de eri olarak hesaplanmakta ve salnan direk gazlar ilede (CO2,CH4, N2O ve F gazlar) iklim üzerindeki etkisi toplam olarak bulunmaktadr.

Seragaz emisyonu (CO2 e de er) = En x GWPn

En: Küresel snma potansiyeli (GWP: Global Warming Potential)

GWPn: CO2 e de eri

n: Seragaz emisyonu (CH4, N2O, F gazlar)


��

III. Su, Atıksu ve Atık İstatistikleri

15

Seragazlarnn envanterde kullanlan GWP de erleri a a daverilmi tir:

Gaz GWPCO2 1 CH4 21 N2O 310 HFCs 140-11700 SF6 23900

III. SU, ATIKSU VE ATIK STAT ST KLER

Soru 27: TÜ K tarafndan su, atksu ve atk verileri hangi kaynaklardan derlenmektedir?

Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda veri kaynaklar;belediyeler, imalat sanayi i yerleri, termik santraller ve organize sanayi bölgeleridir.

Soru 28: Su, atksu ve atk istatistikleri verileri hangi tarihten itibaren ve hangi sklkla derlenmektedir?

Belediye su, atksu ve atk verileri 1994 ylndan itibaren derlenmektedir. 1994-1998, 2001-2004 yllar aras ile 2006 ylna ait veriler mevcuttur.

malat sanayi i yerlerinden su, atksu ve atk verileri 1992, termik santral ve organize sanayi bölgelerinden ise 1994 ylndan itibaren derlenmektedir. malat sanayi i yerleri için 1992-1997 yllar aras ile 2000 ve 2004 yllarna ait, organize sanayi bölgeleri için 1994-1997


��


16

ve 2000-2004 yllar arasna ait, termik santraller için ise 1994-1998 ve 2000-2006 yllar aras veri mevcuttur.

2007-2011 Resmi statistik Programna göre su, atksu ve atkverileri iki ylda bir derlenecektir.

Soru 29: Belediye su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

Belediye te kilat kurulmu tüm belediyeler anket kapsamndadr.

Soru 30: Belediye su istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

Belediye su istatistikleri kapsamnda,

içme ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet verilen belediye says,

içme ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet verilen nüfus,

artma tesisi ile hizmet verilen belediye says,

artma tesisi ile hizmet verilen nüfus,

ebeke ile da tlmak üzere kaynaklarna göre çekilen su miktar,

abone türlerine göre da tlan su miktar ve de eri,

içmesuyu artma tesislerinin kapasiteleri,

artlan içmesuyu miktar

verileri derlenmektedir.


��


17

Soru 31: Belediye atksu istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

Belediye atksu istatistikleri kapsamnda,

kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen belediye says,

kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen nüfus,

atksu artma tesisi ile hizmet verilen belediye says,

atksu artma tesisi ile hizmet verilen nüfus,

kanalizasyon ebekesinden de arj edilen atksuyun alcortamlara göre miktar,

atksu artma tesislerinin kapasiteleri,

artlan atksu miktar,

kirlilik yükünü hesaplamaya yönelik parametre


Soru 32: Belediye atk istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

Belediye atk istatistikleri kapsamnda,

atk hizmeti verilen belediye says,

atk hizmeti verilen belediye nüfusu,

çöp toplama, ta ma ve bertaraf faaliyetlerinin kim tarafndan yürütüldü ü,

yaz ve k mevsimi itibariyle toplanan günlük ortalama çöp miktar,

çöplerin bertaraf edilme yöntemleri,


�8


18

ayr toplanan tbbi atk miktar ve bertaraf yöntemleri,

halen kullanlmakta olan ve kapatlan çöplükler ile ilgili bilgiler,

bertaraf ve geri kazanm tesisleri ile ilgili bilgiler,

bertaraf ve geri kazanm tesislerine getirilen atk tiplerinin kaynaklarna göre da lm,

bertaraf ve geri kazanm tesislerine getirilen atklarn, atktiplerine göre bertaraf yöntemleri,

bertaraf ve geri kazanm tesislerinde sznt suyu toplama sistemleri durumu,

üretilen kompost miktar ve kullanm alanlar,

kat atklar konusunda yaynlanm olan Yönetmeliklere uyum durumu


Soru 33: malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

1992-2000 yllar imalat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri anket kapsam, 25 ve daha fazla ki i çal an, üretimin %88.33 ve istihdamn %75.6'sn temsil eden i yerleridir.

2004 yl anket kapsam, devlet sektörü imalat sanayi i yerlerinin tamam ile 10 ve daha fazla ki i çal an özel sektör imalat sanayi i yerlerinin katma de erinin %80'den fazlasn olu turan büyük ölçekli i yerleridir.

2008 yl verilerinin derlenmesi amacyla yerel birim baznda 50 ve daha fazla çal an olan imalat sanayi i yerleri kapsanm tr.


��


19

Soru 34: Termik santral su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

Termik santral su, atksu ve atk istatistikleri anket çal masnnkapsam, kurulu gücü 100 MW ve üzeri olan tüm termik santrallerdir.

Soru 35: Organize sanayi bölgesi su, atksu ve atkistatistikleri anketlerinin kapsam nedir?

Altyaps tamamlanm organize sanayi bölgelerinin tümüne anket uygulanmaktadr. Adresler, Sanayi ve Ticaret Bakanl ndan temin edilmektedir.

Soru 36: Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda imalat sanayi i yerlerinden, termik santrallerden ve organize sanayi bölgelerinden hangi veriler derlenmektedir?

malat sanayi i yerlerinden, termik santrallerden ve organize sanayi bölgelerinden sektörel detayda;

kaynaklarna göre temin edilen su miktar,kullanm amacna göre tüketilen su miktar,alc ortamna ve artlma durumuna göre de arj edilen atksu miktar,atksu artma tesisi tipi, says, kapasitesi, artlan atksumiktar,atksuya ili kin kirlilik yükü parametreleri (2008 ve sonras), artma çamur miktar, uygulanan çamur yo unla trma ve slah i lemleri, artma çamuru kullanm ve bertaraf yöntemi, atk tipine göre kat atk miktarlar, geri kazanm ve bertaraf yöntemleri, atksu de arj izni ve çevre yönetim sistemi belgesi mevcudiyeti



�0


20

Soru 37: çme ve kullanma suyu ebekesi nedir?

nsanlarn günlük faaliyetlerinde içme, ykanma, temizlik ve benzer ihtiyaçlar için kullandklar suyun da tm için kullanlan borulu sistemdir.

Soru 38: çmesuyu artma tesisi nedir ve artma tipleri nelerdir?

çmesuyu içerisinde kirlili e neden olan yabanc maddelerin, de i ikmetodlarla (fiziksel, konvansiyonel, geli mi ) sudan uzakla trld birimlere içmesuyu artma tesisi denir. Ba lca artma tipleri;

Fiziksel artma: Su içerisinde çözünmemi halde bulunan yüzer maddeler ile kendili inden çökebilen kat maddelerin zgaralar, kum filtreleri, dengeleme, havalandrma ve çökeltim havuzlarndan olu an sistemlerle sudan uzakla trlmasdr.

Kimyasal artma: Fiziksel artma yöntemleri ile uzakla trlamayan, suda çözünmü halde bulunan kirleticilerin kimyasal maddeler kullanlarak artlmasdr.

Konvansiyonel artma: Fiziksel ve kimyasal artmann birarada kullanld artma sistemidir.

Geli mi artma: Konvansiyonel artma yöntemleri ile elde edilenden daha yüksek bir su kalitesi elde etmek, konvansiyonel yöntemlerle artmann mümkün olmayaca baz kirletici maddelerin (a r metal vb.) giderilmesini sa lamak ya da deniz suyundan içmesuyu elde etmek amacyla uygulanan artma tipidir. (Örne in ters ozmoz ve di er membranl artma teknikleri)


��


21

Soru 39: Atksu nedir?

Evsel, endüstriyel, tarmsal ve di er faaliyetler sonucunda mevcut özellikleri ksmen veya tamamen de i mi sular, atksu olarak ifade edilmektedir.

Soru 40: Kanalizasyon ebekesi nedir?

Atksular toplamaya, uzakla trmaya ve artma tesislerine ya da de arj edilen yere iletmeye yarayan birbirleriyle ba lantl boru ya da kanallardan olu an sistemdir.

Soru 41: Atksu artma tesisi nedir ve artma tipleri nelerdir?

Atksu içerisinde kirlili e neden olan yabanc maddelerin de i ik metodlarla (fiziksel, kimyasal, biyolojik, geli mi ) atksudan uzakla trld birimlere atksu artma tesisi denir.

Fiziksel artma: Atksu içerisinde çözünmemi halde bulunan kirleticilerin çöktürülerek ya da yüzdürülerek atksudan ayrld artma sistemidir. Izgaralar, elekler, kum tutucular, dengeleme, çökeltim ve flotasyon havuzlar en yaygn fiziksel artma üniteleridir.

Kimyasal Artma: Atksuda çözünmü halde bulunan ya da askdabulunup kendili inden çökemeyen maddelerin çökelmesini sa lamak amacyla koagülant ve polielektrolit vb. kimyasal maddeler kullanlarak atksudan ayrlmasdr.

Biyolojik artma: Atksuda çözünmü halde bulunan ve fiziksel veya kimyasal yöntemlerle istenilen düzeyde giderilemeyen organik esasl kat maddelerin mikroorganizmalar yardmyla atksudan uzakla trlmas i lemidir. Damlatmal filtre, aktif çamur, stabilizasyon havuzu (oksidasyon havuzu), ba lca biyolojik artmüniteleridir.


��


22

Geli mi artma: Fiziksel veya biyolojik artma yöntemleriyle yeterli düzeyde artlamayan ya da artm mümkün olmayan kirletici maddelerin (azot, fosfor, a r metaller, toksik organik maddeler vb.) giderilmesinde kullanlan artma i lemidir. Nitrifikasyon, denitrifikasyon, absorpsiyon, iyon de i tirme v.b. ba lca geli miartma yöntemleridir.

Soru 42: Atk (çöp) nedir?

Üretim i lemleri, ürünlerin tüketilmesi ve di er insan faaliyetleri sonucunda olu an ve artk ihtiyaç duyulmayan ve uzakla trlmakistenen her türlü maddedir.

Soru 43: Belediye atklar ve evsel atk nedir? Fark nedir?

Belediye atklar: Yerle im yerlerindeki meskenlerden, ticari i letmeler ve bürolar ile pazar yeri, hal, park, bahçe ve cadde/sokaklardan kaynaklanan atklardr.

Evsel atk: Meskenlerden kaynaklanan her türlü atk evsel at olu turur.

Belediye atklar ile evsel atk arasndaki fark; belediye at ,yerle im yerleri, ticari i letmeler, bürolar, park vb. kaynaklanan atklar yani belediyenin çöp toplama hizmeti götürdü ü tüm alanlarkapsar. Evsel atk ise, sadece meskenlerden kaynaklanan atklariçerir. Dolays ile evsel atklar belediye atklarnn bir parçasdr.

Soru 44: Atk bertaraf nedir?

Atklarn toplum ve çevre sa l na zarar vermeyecek ekilde etkisiz hale getirilmesi ya da imha edilmesidir.


��


23

Soru 45: Atk bertaraf ve geri kazanm tesisleri nelerdir?

Türkiye’de 4 tip atk bertaraf tesisi bulunmaktadr. Bunlar;

Düzenli depolama tesisi: Atklarn sistematik olarak yaylpsk trldktan sonra üzerlerinin günlük olarak örtüldü ü alanlardr. Bu alanlarn titizlikle seçilmi ve hazrlanm olmas ve szntsularnn, ya sularnn ve çöp gazlarnn kontrol altnda tutulmasgerekmektedir.

Yakma tesisi: Çöplerin özel bir ekilde projelendirilmi frnlardayakld tesislerdir. Yakma i leminde ba lca hedefler, çöpleri çevreye zarar vermeyecek ekilde kararl (stabil) hale getirmek ve çöplerin hacmini azaltmak olarak saylabilir.

Kompost tesisi: Çöplerin biyolojik olarak parçalanabilen %40-60'lk ksmnn (fermente olabilen ksm) stabil ürüne dönü türüldü ü tesislerdir. Bu tesislerde organik esasl atklarnoksijenli ortamda ayr trlmas suretiyle üretilen, topra n kalitesini iyile tirici maddeye kompost denir.

Sterilizasyon tesisi: Bakteri sporlar dahil her türlü mikrobik canllarn fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon yoluyla tamamen yok edilmesi ve bu mikro-organizmalarnseviyesinin %99,99 orannda azaltlmasn, bir ba ka ifade ile, tbbi atklarn enfekte özelliklerinin yok edilerek evsel atk haline dönü türülmesini sa layan tesislerdir.

Soru 46: Tehlikeli atk nedir?

Ba ta sanayi olmak üzere tüm ekonomik faaliyetlerden kaynaklanan, insan ve çevre sa l na zarar verecek (zehirleyici, yanc, radyoaktif ve hastalk yapc) olan atklara tehlikeli atk denir. Örne in; pil, boya, akü ve baz kimyasallar, atk madeni ya lar vb.


��


24

Soru 47: Geri kazanm ve yeniden kullanm nedir?

Geri kazanm: At n baz i lemlerden geçirilerek benzeri bir maddeye ya da yeni bir hammaddeye, ürüne ya da enerjiye dönü türülmesidir. Örne in, PET i eden naylon iplik elde edilmesi, ka dn tekrar ka da dönü ümü, atklarn yakma tesislerinde yaktolarak kullanlmas ile enerji elde edilmesi, vb.

Yeniden kullanm: At n herhangi bir i lemden geçmeden ba ka amaçla yeniden kullanlmasdr. Örne in; su i esinin tekrar su i esi olarak kullanlmas vb.

Soru 48: çme ve kullanma suyu ebekesi ve içme suyu artma tesisi ile hizmet verilen nüfus ne demektir ve naslhesaplanmaktadr?

Belediye snrlar içinde içme ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet verilen nüfus, ebeke ile hizmet verilen nüfus yüzdesi ve belediye nüfusunun çarplmas sonucunda elde edilir.

Artma tesisi ile hizmet verilen nüfusun hesaplanmasnda ise artlan su, toplam temin edilen içmesuyu miktarna oranlanr, elde edilen sonuç ebeke ile hizmet verilen nüfus yüzdesi ve belediye nüfusu ile çarplr.


��


25

Örne in;

Toplam Belediye

nüfusu

çmesuyuebekesi ile

hizmet verilen nüfus yüzdesi

(%)

Temin edilen su miktar

(m3/yl)

Artlansu miktar

(m3/yl)

25000 70 2250000 1500000

ise,

çmesuyu ebekesi ile hizmet verilen nüfus: 25000*0.7 = 17500 ki i

çmesuyu artma tesisi ile hizmet verilen nüfus: (1500000/2250000)*25000*0.7

= 11667 ki ibulunur.

Soru 49: Ki i ba günlük çekilen içme ve kullanma suyu miktar nasl hesaplanmaktadr?

çme ve kullanma ebekesi ile da tlmak üzere çekilen yllk toplam su miktar (litre olarak) ebeke ile hizmet verilen nüfusa ve 365’e bölünerek ki i ba su miktar hesaplanmaktadr.


��


26

Soru 50: Kanalizasyon ebekesi ve atksu artma tesisi ile hizmet verilen nüfus ne demektir ve naslhesaplanmaktadr?

Belediye snrlar içinde atksular kanalizasyon ebekesi ile toplanan nüfus, kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen nüfustur. ebeke ile hizmet verilen nüfus yüzdesi ile belediye nüfusunun çarplmas ile elde edilir.

Atksu artma tesisi ile hizmet verilen nüfusun hesaplanmasnda ise artlan atksu, toplam atksu miktarna oranlanr, elde edilen sonuç kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen nüfus yüzdesi ve belediye nüfusu ile çarplr.

Örne in;

Toplam Belediye

nüfusu

Kanalizasyon ebekesi ile hizmet

verilen nüfus yüzdesi (%)

Toplamatksu miktar

(m3/yl)

Artlanatksu miktar

(m3/yl)

40000 80 2650000 2000000

ise,

Kanalizasyon ebekesi ilehizmet verilen nüfus: 40000*0.8 = 32000 ki i

Atksu artma tesisi ile hizmet verilen nüfus: (2000000/2650000)*40000*0.8 = 24151 ki ibulunur.


��


27

Soru 51: Ki i ba günlük atksu miktar naslhesaplanmaktadr?

Kanalizasyon ebekesi ile toplanan yllk toplam atksu miktar (litre olarak) ebeke ile hizmet verilen nüfusa ve 365’e bölünerek ki i ba atksu miktar hesaplanmaktadr.

Soru 52: Ki i ba günlük toplanan belediye atk miktarnasl hesaplanmaktadr?

Ki i ba günlük toplanan belediye atk miktar, belediyeler ya da belediyeler adna toplanan yllk atk miktarnn (kilogram olarak), atk hizmeti verilen belediye nüfusuna ve 365 güne bölünmesi ile elde edilir.

Örne in;

Toplanan atk miktar(kg/yl)

Belediye nüfusu Atk hizmeti verilen nüfus yüzdesi (%)

95000000 200000 95

ise,

Atk hizmeti verilen belediye nüfusu: 200000*0.95 = 190000 ki i

Ki i ba belediye atk miktar: (95000000/190000)/365 = 1.37 kg/ki i-gün

olarak hesaplanr.


�8


28

Soru 53: Belediyelerde toplanan mevsimsel atk miktarnasl hesaplanmaktadr?

Belediye atk istatistikleri kapsamnda, belediyelerden yaz ve kmevsimlerinde günlük toplanan ortalama atk miktarna ili kin bilgi derlenmektedir. Yllk toplam atk miktarnn hesaplanmasnda ise Devlet Meteoroloji leri Genel Müdürlü ü’nün günlük scaklk ölçüm sonuçlar kullanlmakta ve aylk ortalama scakl 15 C0nin üstünde olan aylar yaz, altnda olan aylar ise k kabul edilmektedir. Mevsimlere göre gün saylar ile günlük atk miktarlar çarplmakta,yaz ve k toplam alnarak yllk atk miktar elde edilmektedir.

Soru 54: malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda hangi snflamalar kullanlmaktadr?

1994-2004 döneminde yaplan çal malarda Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi Snflamas revize 2 ve 3 (International Standard Industrial Classification of all Economic Activities-ISIC Rev.2 ve ISIC Rev.3) snflamalar kullanlm tr. 2008 yl verilerinin de erlendirilmesinde ise, Avrupa Toplulu unda Ekonomik Faaliyetlerin statistiki Snflamas (NACE Rev. 1.1) kullanlm tr.

malat sanayinden kaynaklanan atk verileri ise, Avrupa Atkstatistikleri Yönetmeli i ekinde yer alan “Avrupa Atk Katalo u

(European Waste Catalogue- EWC) ile atk listesinin (LoW – List of Waste) entegre edilmesiyle olu an istatistiksel atk snflamas”na uygun olarak derlenmektedir.

Soru 55: Su, atksu ve atk verileri hangi co rafik düzeyde yaymlanmaktadr?

malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri Türkiye toplam ve sektörel detayda, termik santraller ve organize sanayi bölgeleri Türkiye toplam olarak, belediye su, atksu ve atk istatistikleri


��


29

verileri ise, Türkiye, statistiki Bölge Birimleri Snflamas ( BBS) 1. düzey, 2. düzey ve 3. düzey (iller) ayrntsnda yaymlanmaktadr.

Soru 56: Su, atksu ve atk istatistiklerinin yaym dönemi nedir?

Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda bir önceki yla ait veriler toplanmakta ve verinin ait oldu u yla referans yl denilmektedir. Belediye su, atksu ve atk istatistikleri, referans yl takip eden 16 ay içinde, sanayi sektöründe ise 14 ay içinde yaymlanmaktadr.Örne in, 2007 yl içinde 2006 ylna ait belediye su, atksu ve atkverileri derlenmekte ve sonuçlar 2008 ylnn Nisan ayndayaymlanmaktadr.

Soru 57: Su, atksu ve atk ile ilgili derlenen veriler yaymlanmadan önce hangi süreçlerden geçmektedir?

Su, atksu ve atk verileri ka t ortamnda derlendikten sonra, TÜ KBölge Müdürlükleri personeli tarafndan veri giri i yaplmaktadr.Girilen verilerin önce içsel tutarll kontrol edilmekte, daha sonra verinin geçmi yllara ait verilerle uyumuna baklarak ve idari kaytlardan elde edilebilen verilerle (artma tesisleri proje bilgileri vb.) do rulu u kontrol edilerek hatal veriler tespit edilmektedir. Bu veriler soru ka dna cevap veren ki ilerle ileti ime geçilerek do rulanmaktadr. Veri do rulamas tamamlandktan sonra tablola trlarak yaymlanmaktadr.


�0

IV. Çevresel İstihdam ve Harcama İstatistikleri

30

IV. ÇEVRESEL ST HDAM VE HARCAMA STAT ST KLER

Soru 58: Çevresel faaliyet nedir?

Çevre kirlili ini önleme, azaltma ve çevre koruma amaçl yaplan her türlü faaliyet çevresel faaliyettir ( çmesuyu ve kanalizasyon ebekesi, artma tesisi ve atk bertaraf ve geri kazanm tesisi

projelendirmesi, kurulmas ve i letilmesi, slah çal malar, her türlü çevresel konu hakknda dan manlk hizmeti verilmesi, çevresel etki de erlendirmesi çal malar vb.).

Soru 59: Çevresel istihdam nedir?

Çevre kirlili ini önleme, azaltma ve çevre koruma amaçl yaplan her türlü çevresel faaliyette çal an personeldir. Çevresel faaliyetlerin yansra farkl i lerle ilgilenen personel de çevresel istihdam kapsamnda kabul edilmektedir.

Soru 60: Çevre koruma harcamalar nedir?

Üretim süreçleri ile mal ve hizmetlerin tüketiminden kaynaklanan kirlili in önlenmesi, azaltlmas ve giderilmesi amaçl faaliyetler için yaplan harcamalardr. Kamu sektöründe, yönetim, izleme ve mevzuat uygulamalar için yaplan harcamalar da çevre koruma harcamalarna dahil edilmektedir.


��


31

Soru 61: Çevresel vergiler nedir? Kaç grupta toplanr?

Çevre vergilerini, devlet tarafndan zorunlu ve kar lksz olarak alnan, çevreyle ilgili bir unsuru konu alan vergiler eklinde tanmlamak mümkündür. Bu tanma göre çevre vergisinin muhtemel konular arasnda zararl gaz ve su emisyonlar, enerji ürünleri (Ta maclkta ve di er ekillerde kullanlan), ta maclk (Kilometre esasl, yllk vergi ve sat vergileri), atk su, tarmsal girdiler (Gübre, böcek ilac), atklar (Genel atk toplama hizmetleri ve pil, araba lasti i, ambalaj malzemesi gibi ki isel ürünler) ve ozon tabakasnazararl ürünler yer almaktadr

Çevresel vergiler;

enerji vergileri,

ula m vergileri,

kirlilik vergileri,

kaynak vergileri,

olmak üzere 4 ana grupta toplanmaktadr.

Soru 62: Çevresel istihdam ve harcamalarla ilgili veriler derlenirken faaliyet kapsamn tanmlamak için hangi snflama kullanlmaktadr?

Çevre koruma harcamalarnn kapsamn tanmlamak için, Birle miMilletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (United Nations Economic Commission for Europe - UNECE) ve Eurostat tarafndan hazrlanan Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas (Classification of Environmental Protection Activities - CEPA) kullanlmaktadr.


��


32

Soru 63: Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) kapsamnda yer alan faaliyetler hangileridir?

Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) 9 ana ba lktan olu maktadr.

d ortam havasnn ve iklimin korunmas,

atksu yönetimi,

atk yönetimi,

toprak, yeralt suyu ve yüzey sularnn korunmas ve iyile tirilmesi,

gürültü ve vibrasyonun azaltlmas,

biyoçe itlilik ve peyzajn korunmas,

radyasyona kar koruma,

ara trma ve geli tirme,

di er çevre koruma faaliyetleri.

Su hizmetleri ve enerji ile ilgili faaliyetler CEPA’da yer almamasna ra men, TÜ K tarafndan gerçekle tirilen çal malarda çevre ile ilgili konular olmas sebebiyle bu konular, çevresel faaliyet listesineeklenmi tir.

Soru 64: Kamu kurulu lar, il özel idareleri, belediyeler ve mahalli idare birliklerinde harcamalarn kayt altnaalnmas için hangi hesap sistemi kullanlmaktadr?

Kamu kurulu larnda 2004’ten itibaren kademeli geçi le, il özel idareleri, belediyeler ve mahalli idare birliklerinde 2006 ylndan


��


33

itibaren harcamalarn kayt altna alnmas için Analitik Bütçe Snflandrma (ABS) Sistemi kullanlmaktadr.

Soru 65: Analitik Bütçe Snflandrma (ABS) Sistemi nedir?

Analitik bütçe snflandrma sistemi, devlet faaliyetlerinin;

kurumsal, fonksiyonel, ekonomik kriterlere göre snflandrld bir hesap sistemidir.

Soru 66: Analitik Bütçe Snflandrma (ABS) Sistemi içinde çevre koruma harcamalarnn ayr kayt altna alnmasmümkün müdür?

ABS Sisteminde, fonksiyonel snflandrmaya göre çevre koruma harcamalar ayr bir ekilde kayt altna alnabilmektedir. 2. düzey fonksiyonel kodlarda çevre koruma faaliyetleri konularna göre ayr trlmaktadr. ABS çevresel harcamalar 6 ba lk altndatoplamaktadr.

atk yönetimi hizmetleri,

atksu yönetimi hizmetleri,

kirlili in azaltlmas hizmetleri,

do al ortamn ve ve biyoçe itlili in korunmas,

çevre korumaya ili kin arge hizmetleri,

snflandrmaya girmeyen çevre koruma hizmetleridir.


��


34

Soru 67: Analitik Bütçe Snflandrma (ABS) Sistemi ile Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) arasndafaaliyet konular açsndan farkllklar nelerdir?

CEPA’da çevre ile ilgili konular, dokuz ana ba lk altnda toplanrken,ABS Sisteminde çevresel harcamalar, 6 ba lk altndaayr trlmaktadr. CEPA’da yer alan atksu yönetimi, atk yönetimi, biyoçe itlilik ve peyzajn korunmas, ara trma ve geli tirme ile di erçevre koruma faaliyetleri, ABS Sisteminde birebir kar lklarnbulurken, d ortam havasnn ve iklimin korunmas, toprak, yeraltsuyu ve yüzey sularnn korunmas ve iyile tirilmesi, gürültü ve vibrasyonun azaltlmas ve radyasyona kar koruma konular ile ilgili harcamalar, ABS Sisteminde kirlili in azaltlmas hizmetleri ba l altnda toplanm tr.

Çevre Koruma Faaliyetleri Sınıflaması (CEPA) Analitik Bütçe Sistemi (ABS)

Atksu yönetimi Atksu yönetimi hizmetleri

Atk yönetimi Atk yönetimi hizmetleri

Biyoçe itlilik ve peyzajn korunmas Do al ortamn ve biyoçe itlili in korunmas

D ortam havasnn ve iklimin korunmas

Toprak, yeralt suyu ve yüzey sularnn korunmas ve iyile tirilmesi

Gürültü ve vibrasyonun azaltlmas

Radyasyona kar koruma

Kirlili in azaltlmas hizmetleri

Ara trma ve geli tirme Çevre korumaya ili kin ARGE hizmetleri

Di er çevre koruma faaliyetleri Snflandrmaya girmeyen çevre koruma hizmetleri

Soru 67’de yer alan tablo

Çevre KorumaFaaliyetleri Sınıflaması (CEPA) Analitik Bütçe Sistemi (ABS)

Atksu yönetimi Atksu yönetimi hizmetleri

Atk yönetimi Atk yönetimi hizmetleri

Biyoçe itlilik ve peyzajn korunmas Do al ortamn ve biyoçe itlili in korunmas

D ortam havasnn ve ikliminkorunmas

Toprak, yeralt suyu ve yüzey sularnn korunmas ve iyile tirilmesi

Gürültü ve vibrasyonun azaltlmas

Radyasyona kar koruma

Ara trma ve geli tirme Çevre korumaya ili kin ARGE hizmetleri

Di er çevre koruma faaliyetleri Snflandrmaya girmeyen çevre koruma hizmetleri

Çevre Koruma Faaliyetleri Snflamas ile Analitik Bütçe Snflandrma Sistemi arasndaki ba lant

Kirlili in azaltlmas hizmetleri


��


35

Soru 68: Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?

Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda;

meslek, görev ve cinsiyet ayrntsnda, çevresel faaliyetlerde çal an personel says,

e itim durumu,

kadro durumu,

niteli i,

çevresel konu ve harcama kalemleri ayrntsnda,

çevresel cari harcamalar,

çevresel yatrm harcamalar ,

çevresel gelir kalemleri ayrntsnda,

çevresel gelir


Soru 69: Belediyelerden derlenen çevresel gelirler hangileridir?

Belediyelerden çevresel vergilerle ilgili olarak

çevre temizlik vergisi,

çevre temizlik vergisinden alnan pay,

kaynak sular harc,

kanalizasyon harcamalarna katlm paylar,

su tesisleri harcamalarna katlma paylar,

di er çevresel gelir



��


36

Soru 70: TÜ K çevresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda hangi kaynaklardan veri derlemektedir?

Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda veri kaynaklar; kamu sektöründe kamu kurulu lar, il özel idareleri ve belediyeler, i sektöründe madencilik ve ta ocakçl , imalat sanayi ile elektrik, gaz ve su sektörü giri imleridir. Ayrca uzmanla mkurulu lar kapsamnda mahalli idare birliklerinden ve büyük ehirbelediyelerinin su ve kanalizasyon idaresi genel müdürlüklerinden veri derlenmektedir.

Soru 71: Kamu sektörü çevresel harcama istatistiklerinin kapsam nedir?

Kamu sektörü çevresel harcamalar; belediyeler, il özel idareleri ve di er kamu kurulu larna ait çevresel harcamalar kapsamaktadr.

Soru 72: Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili veriler hangi tarihten itibaren derlenmektedir?

Çevresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili veriler, kamu kurulu larndan 1997 ylndan itibaren, belediyelerden 2001 ylndan itibaren, il özel idareleri ve mahalli idare birliklerinden ise 2005 ylndan itibaren derlenmektedir. Ayrca 2007 ylndan itibaren maden ve ta ocakçl , imalat sanayi, elektrik, gaz, buhar scak su üretimi ve da tm sektörler ait giri imlerden veri derlenmeye ba lanm tr.


��


1

Soru 73: Çevresel harcama istatistiklerinin yayım dönemi nedir?

Çevresel harcama istatistikleri kapsamnda bir önceki yla ait veriler toplanmakta ve verinin ait oldu u yla referans yl denilmektedir. Sonuçlar kamu sektörü için referans yl takip eden 15 ay, giri imler için referans yl takip eden 16 ay içinde açklanmaktadr. Örne in, 2007 yl içinde 2006 ylna ait çevresel harcama verileri derlenmive sonuçlar 2008 ylnn Mart ve Nisan aylarnda yaymlanm tr.

Soru 74: Çevresel harcama ile ilgili derlenen veriler yayımlanmadan önce hangi süreçlerden geçmektedir?

sorularda içsel tutarll n sa lanmas,

sorular aras tutarll n sa lanmas,

açklama metinlerinin de erlendirilmesi,

sektöre, çal an saysna, nüfusa, yaplan i e ba l olarak büyüklük kontrolü,

farkl kaynaklardan elde edilen verilerle uyumluluk kontrolü,

verilerin önceki yl verileri ile istatistiki birim düzeyinde kar la trlmas,

ön kontrol için sonuç tablolarnn hazrlanmas,

toplula trlm rakamlarn önceki yl toplamlar ile kar la trlmas,

yaln tablolarn hazrlanmas (örnekleme ise),

geni letme faktörleri kullanlarak nihai sonuçlarn elde edilmesi (örnekleme ise),

yayn tablolarnn olu turulmas,

haber bülteninin yaymlanmas.


�8


38

Soru 75: Çevresel harcama istatistiklerinin kullanld alanlar nelerdir?

Çevresel harcama istatistikleri; ulusal ve bölgesel çevre eylem planlarnda, kalknma planlarnda ve di er ulusal veri taleplerinde kullanlmaktadr. Ayrca uluslararas taleplerin kar lanmas amacylakullanlmaktadr.

Soru 76: Çevresel hesap sistemi nedir?

Çevresel hesap sistemi, ekonomi çevre arasndaki etkile imi açklamak amacyla çevrenin durumu ve geli imi hakknda makro seviyede bilgi üretmek ve ekonomik hesaplardaki ölçümleme i levlerinin çevresel de erlere uygulanmas sonucunda olu turulacak istatistiksel sistemdir. Çevresel hesap sisteminin olu turulmasnnasl amac çe itli ekonomik aktivitelerin çevreye olan etkisini tespit etmek, çevresel ve ekonomik verileri ayn kavramsal çat altnda birle tirmektir.

Soru 77: Çevresel hesap sistemi ile ilgili mevcut çal malar nelerdir?

“Türk statistik Sisteminin Geli tirilmesi II Projesi” kapsamnda,fiziksel su hesaplar ile ilgili çal malar ba latlm ve Türkiye ölçe inde fiziksel arz ve kullanm tablolar doldurulmu tur. Ayrca“Çok Yararlananl statistik birli i 2006 Program” kapsamndamadde ak hesaplar, hava emisyon hesaplar ve çevre koruma harcamalar ile ilgili metodolojik çal malar ba latlm tr.


��


39

Soru 78: Çevresel harcama istatistikleri ve çevresel hesap sistemi için rehber olabilecek dokümanlar hangileridir?

Çevresel hesaplarla iligili kullanlacak temel referans dokuman,, Bütünle ik Çevresel ve Ekonomik Hesaplar El Kitab, 2003 (System of Integrated Environmental and Economic Accounting -SEEA-2003)’dür. SEEA-2003 ilk olarak 1993 ylnda Birle miMilletler (United Nations - UN), Avrupa Komisyonu (European Commission - EC), Uluslararas Para Fonu (International Monetary Fund - IMF), OECD ve Dünya Bankasnn ortak çal malar sonucu hazrlanm tr.

Çevresel harcama istatistikleri ve Çevresel Hesap Sistemi ile ilgili di er elkitab veya rehber dokümanlar ise;

SERIEE, 1994 Çevre ile ilgili Ekonomik Bilgilerin Toplanmasiçin Avrupa Sistemi Rehberi

Çevresel Harcama statistikleri – Sanayi Veri Derleme Rehberi

Çevresel Harcama statistikleri – Genel Devlet ve Uzmanla m Kurulu lar için Veri Derleme Rehberi

SERIEE Çevre Koruma Harcamalar Hesaplar Veri Derleme Rehberi

Su Kaynaklar çin Bütünle ik Çevresel ve Ekonomik Hesaplar El Kitab,

Hava Emisyonlar için NAMEA – Veri Derleme Rehberi’dir.


�0

40

V. ÇEVRE STAT ST KLER YAYINLARI VE DA ITIMI

Soru 79: Çevre istatistikleri kapsamndaki TÜ K yaynlarnelerdir?

Haber Bültenleri;

Hava Kalitesi Seragaz Emisyon Envanteri Belediye çme ve Kullanma Suyu statistikleri Belediye Atksu statistikleri Belediye Kat Atk statistikleri malat Sanayi Çevre statistikleri

Termik Santral Su, ve Atk statistikleri Organize Sanayi Bölgeleri Çevre statistikleri Kamu Sektörü Çevresel stihdam ve Harcamalar Giri imlerde Çevresel stihdam ve Harcamalar

Basl yaynlar;

Hava Kirlili i ,1984-1991 Belediye Kat Atk statistikleri,1992 Hanehalk Çöp E ilim Anketi Sonuçlar,1992

yeri Çöp E ilim Anketi Sonuçlar,1992malat Sanayi Atk statistikleri,1992

Hanehalk Kat Atk Kompozisyon Ara trmas Sonuçlar,1993Türkiye Çevre statistikleri Environmental Statististics Compendium of Turkey Environmental Statististics Compendium of Turkey II Çevresel Göstergeler, 2006 Environmental Indicators, 2006

V. Çevre İstatistikleri Yayınları ve Dağıtımı


��

41

Soru 80: Çevre istatistikleri kapsamnda üretilen bilgilere nasl ula lr?

Çevre istatistikleri kapsamnda üretilen tüm veriler, ulusal veri yaymlama takvimi çerçevesinde yaymlanan haber bültenleri ile kullanclara sunulmaktadr. TÜ K internet sayfasnda da mevcuttur. Ayrca çevre istatistikleri kapsamnda üretilen veriler modüler yapdaolu turulan çevre istatistikleri veri taban ile kullanclara sunulmaktadr.

Bunun d ndaki kullanc talepleri, veri gizlili i ilkeleri gözetilerek ka t, CD, e-posta vb. ortamlarnda kar lanmaktadr.

Soru 81: Çevre istatistikleri konusunda Eurostat’a veri aktarm nasl yaplmaktadr?

1992-2004 döneminde iki ylda bir gelen içsular, atk ve çevre koruma harcamalar OECD/Eurostat ortak soru ka tlardoldurularak veriler OECD’ye gönderilmi tir.

2004 ylndan itibaren OECD/Eurostat içsular ve çevre koruma harcamalar ortak soru ka tlar doldurularak Eurostat’a gönderilmektedir. Atk verileri ise Avrupa Birli i atk istatistikleri yönetmeli inin ekinde belirtilen tablolar doldurularak Eurostat’a gönderilmektedir.

Eurostat’a veri aktarm eDAMIS aracl yla gerçekle tirilmektedir.eDAMIS yazlm, AB ve aday ülkelerin gerek istatistik kurumlarndan, gerek bilgi üreten di er kurumlardan üretilen istatistiki bilgilerin gönderimi için belirledi i standart bir yoldur.



��

1

82. Çevre istatistikleri ile ilgili ba vurulabilecek Web sitelerinin adresleri nelerdir ?

Ba vuru yaplabilecek Web sayfalar unlardr;

http://unstats.un.org/unsd/environment_main.htm

http://unstats.un.org/unsd/envaccounting

http://unstats.un.org/unsd/methods/citygroup/londongroup.htm

http://unfccc.int/2860.php

http://www.oecd.org/topic/0,3373,en_2649_37465_1_1_1_1_37465,00.html

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/environment/introduction

http://circa.europa.eu/Public/irc/dsis/envirmeet/library

http://ec.europa.eu/environment/enveco/industry_employment/index.htm

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/structural_indicators/indicators/environment

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/introduction

http://www.eea.europa.eu/

http://www.havaizleme.gov.tr/Default.htm

http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/



��

43

83. Çevre istatistikleri ile ilgili ba ucu yaynlar nelerdir ?

Yaynlar;

Bütünle ik Çevresel ve Ekonomik Hesaplar El Kitab, 2003 (SEEA-2003),

SERIEE, 1994 Çevre ile ilgili Ekonomik Bilgilerin Toplanmasiçin Avrupa Sistemi Rehberi,

Çevresel Harcama statistikleri – Sanayi Veri Derleme Rehberi,

Çevresel Harcama statistikleri – Genel Devlet ve Uzmanla m Kurulu lar için Veri Derleme Rehberi,

Data Collection Manual for the OECD/Eurostat Joint Questionnaire on Inland Waters Tables 1-7

EC Waste Statistics Regulation (No.2150/2002)

Manual for the Implementation of Regulation (EC) No.2150/2002 on Waste Statistics, Version 2

SERIEE Çevre Koruma Harcamalar Hesaplar Veri Derleme Rehberi,

Su Kaynaklar çin Bütünle ik Çevresel ve Ekonomik Hesaplar El Kitab,

Hava Emisyonlar için NAMEA – Veri Derleme Rehberi,

Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories,

IPCC Good Practice Guidance and Uncertainty Management in National Greenhouse Gas Inventories, 2000.



��

1

EK 1 lgili bilgilere ula mak için……….

To reach the related information……… çerik/Content Biçim/Format

Haber Bülteni:Ulusal Veri Yaymlama takviminde belirtilen açklanma periyodunda en güncel bilgilerin yer ald son haber bültenine ve önceki saylarna, internet sayfamzn istatistikler/Çevre ve Enerji/Çevre statistikleri bölümünün son haber bülteni ve yaynlanma takvimi

ba l ndan ula abilirsiniz. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=10&ust_id=3Press Release: The latest press release including the most recent data and previous press releases can be reached from the heading of Latest Press Release in Statistics/Environment and Energy/Environment Statistics of http://www.turkstat.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=10&ust_id=3according to the period of National Data Release Calender.

Metin/Text Tablo/Table

Ka t/Paper MS-Excel MS-Word

Yayn: lgili yaynlar internet sayfamzda yer alan yaynkatalo umuzdan inceleyebilir ve bilgi sat bölümünden talep edebilirsiniz. http://www.tuik.gov.tr/yayinupload/kataloghttp://www.tuik.gov.tr/Satis.do?metod=GirisPublication: You can examine the related publications from the catalogue and request them from info market on our web site. http://www.turkstat.gov.tr/yayinupload/katalog.pdfhttp://www.turkstat.gov.tr/Satis.do?metod=Giris

Metin/Text Tablo/Table Grafik/Graphic

Ka t/Paper CD-RomPDF

Tablo: Özet ve ayrntl tablolarna internet sayfamzn istatistikler/ Çevre ve Enerji/Çevre statistikleri Bölümünün Veri ba l ndan ula abilirsiniz.Table: You can reach the summary and detailed tables from the heading of Data in Environment and Energy/Environment Statisticspage of our web site.

Tablo/Table Excel

Veri taban: Dinamik sorgulama yapma imkan sa layan veritabanndaki ayrntl bilgilere, internet sayfamzn istatistikler/Çevre ve Enerji/Çevre statistikleri/Veri bölümündeki Dinamik Sorgulama veya veritabanlar ba l ndan ula abilirsiniz.Database: You can reach the detailed data in database providing dynamic search option on Databases heading or Dynamic Search on Data section of Statistics/Environment and Energy/Environment Statistics /Data on Statistics page of our web site.

Tablo/Table Excel PDFHtml

Mikro veri: Mikro verileri kar lkl protokol ile kullanclara sa lanmaktadr.Microdata: Microdata are provided to users by bilateral protocol.

Veri/Data Tablo/Table

CD-ROM

statistik Bilgi Hatt: Mevcut de ildir.Statistics Information Line: Not available.Mobil Telefon: Hava kalitesi istatistikleri ile ilgili güncel bilgilere Turkcell ve Avea hatl cep telefonlarndan HK yazarak 3737’ye ksa mesaj gönderebilirsiniz. http://www.tuik.gov.tr/jsp/3737/mobilIst3737.htmlMobile Phone: You can reach the updated information on air quality statistics by sending SMS to HK 3737 from Turkcell and Avea cell phones.TRT-Telegün Sayfas: Güncel özet bilgilere haber bülteni yaymlama takvimine paralel olarak TRT telegün yaynndan ula abilirsiniz. Sayfa:590 TRT-Telegun Page: You can reach the recent summary information from TRT Telegun broadcasting according to national data release calender.Page:590

Ek

Documents

TUİK çevre istatistikleri