Typy genetyczne jezior

Jezioro to naturalny zbiornik śródlądowy stanowiący wypełnione wodą zagłębienie terenu. Ze względu na procesy rzeźbotwórcze, w wyniku

których powstała misa jeziorna, wydziela się różne typy jezior.

Typy genetyczne jezior

• Meteorytowe – woda wypełnia zagłębienia powstałe po uderzeniu meteorytu, są owalne i dość głębokie (np. jez. Kaali w Estonii).

• Tektoniczne – powstały w wyniku ruchów tektonicznych skorupy ziemskiej. Dzielą się na trzy rodzaje.

Jeziora w obniżeniach tektonicznych na równinach

Jezioro ŁadogaJezioro Wiktorii

SOHO (ESA & NASA)

Jeziora na przedgórzu

Jezioro Bałchasz

SOHO (ESA & NASA)

Jeziora w rynnowych rozpadlinach i rowach tektonicznych

Jezioro Bajkał

SOHO (ESA & NASA)

Typy genetyczne jezior cd. • Wulkaniczne – powstają w kraterach, kalderach

wygasłych wulkanów, w zaklęśnięciach pól lawowych oraz w dolinach zatarasowanych

jęzorami lawy.

Maary Ukinrek

Jeziora wulkaniczne

Jezioro kraterowe – wulkan Irazú (Kostaryka)

Typy genetyczne jezior cd.

• Polodowcowe – powstały dzięki erozyjnej i akumulacyjnej działalności kontynentalnych i górskich lodowców. Wyróżnia się wśród nich jeziora: rynnowe, morenowe, oczka wytopiskowe, kotły i kociołki, sandrowe, przyozowe i drumlinowe oraz lodowcowe górskie.

Jeziora rynnowe

Jeziora lodowcowe górskie – cyrkowe

Czarny Staw

Typy genetyczne jezior cd.

• Krasowe – powstały w zapadliskach lub lejach na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych lub gipsowych (np. jeziora na Polesiu Lubelskim).

• Rzeczne – czyli starorzecza powstałe z odciętych meandrów.

Typy genetyczne jezior cd.

• Deltowe – położone w deltach dużych rzek. Są one reliktowymi zbiornikami o zaawansowanym procesie zarastania.

• Przybrzeżne – powstały przez odcięcie mierzeją zatok lub ich części od morza.

Typy genetyczne jezior cd.

• Eoliczne – powstają w zagłębieniach powstałych w skutek wywiewania przez wiatr skał sypkich.

• Reliktowe – stanowią część dawnego morza lub rozległego jeziora.

Jeziora reliktowe

Morze Kaspijskie

Typy genetyczne jezior cd.

• Poligenetyczne – powstałe w wyniku różnych procesów rzeźbotwórczych, m.in. tektoniczno-lodowcowe (Michigan), tektoniczno-eoliczne (Czad), wulkaniczno-tektoniczne (Toba).

Jeziora poligenetyczne – wulkaniczno-tektoniczne

Jezioro Toba

Literatura:1. Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z., 2006, Hydrologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa2. Makowska D., 1998, Ziemia, WSiP, Warszawa

Źródła zdjęć i ilustracji:• 1. zdjęcie własne

• 4. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Lake_victoria_NASA.jpg*

• 5. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:LakeBalkhash-EO.jpg*

• 6. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Baikal-S1998162044804.jpg*

• 7. http://en.wikipedia.org/wiki/Image:UkinrekMaars.jpg produced by the U.S. Geological Survey

• 8. http://en.wikipedia.org/wiki/Volcanic_crater

• 10. http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Jeziorak_mapka2.JPG

• 11. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Czarny_staw.jpg

• 15. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Caspian_Sea_from_orbit.jpg*

• 17. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Toba_zoom.jpg*

• * zdjęcia te pochodzą z programu SOHO: "Courtesy of SOHO/[instrument] consortium. SOHO is a project of international cooperation between ESA and NASA."

• Where [instrument] stands for the name of the instrument that acquired the data (i.e. SOHO/EIT, SOHO/LASCO, etc).