U OKUMENT ÌD - LAIKOS · 2020. 7. 19. · Messija jew le (ara Mt 11,1-6). Il-mirakli ta’ Ìesù juruna li l-qawwa tieg˙u ma riedx juΩaha g˙all-©ie˙ jew g˙all-kobor tieg˙u

DJAKONIJA

U ÌUSTIZZJA

Pubblikazzjoni ta’ l-Arçidjoçesi ta’ Malta, 2003

ISBN: 99932 - 49 - 13 - 0

DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN

ÌABRA SÓIÓA TAD-DOKUMENTI

INTRODUZZJONIIl-kuntest Malti

DOKUMENTI TAS-SINODUViΩjoni ta’ Knisja komunjoniKultura – Soçjetà – KnisjaLajçi NsaraXandir tal-KelmaLitur©ija u SagramentiDjakonija u ÌustizzjaÛwie© u FamiljaAdolexxenti u Ûg˙aΩag˙

L-ESPERJENZA TAS-SINODUIs-Sinodu: nixxieg˙a ta’ ˙ajja ©dida

Mary Anne Pace (1957 - )‘SALVAJTLI ’L ÓAJTI MILL-ÓOFRA TAL-QERDA’

ARÇIDJOÇESI TA’ MALTA








2003

DJAKONIJA

U ÌUSTIZZJA

“BAGÓATNI NWASSALIL-BXARA T-TAJBA

LILL-FQAJRIN”(Lq 4,18)

ISBN: 99932 - 49 - 11 - 2

© Arçidjoçesi ta’ Malta, Floriana, 2003

Produzzjoni tal-Media Centre Publications

Stampat fil-Media Centre, Blata l-Bajda

PreΩentazzjoni v

Kap IIl-˙idma karitattiva u g˙all-©ustizzja:element essenzjali fil-missjoni tal-Knisja 1

Kap IIMill-g˙oti tal-karità g˙all-˙idmag˙all-©ustizzja 6

Kap IIIIt-tag˙lim soçjali tal-Knisja:˙ames prinçipji ewlenin 9

Kap IVOqsma li je˙tie©u attenzjoni fil-qasamtal-©ustizzja 14

Kap VId-djakonija 26

Kap VIJe˙tie© impenn minn kul˙add 32

Kap VIIKummissjoni Ìustizzja u Paçi 40

Kap VIII“Morru fil-paçi ta’ Kristu” 43

WERREJ

PREÛENTAZZJONI

v

Il-Knisja f’Malta g˙andha tradizzjoni twila ta’ ˙idma favur dawk lihuma fil-bΩonn. Il-©eneroΩità tal-poplu Malti f’oqsma ta’emar©inazzjoni u faqar, fuq livell lokali, nazzjonali u internazzjonali,hija wa˙da mill-isba˙ karatteristiçi tal-Knisja tag˙na.

Imma barra li wie˙ed jag˙ti karità bil-qalb lil min hu fil-bΩonn,irid ifittex ukoll kif ine˙˙i dak il-bΩonn. Din hija wa˙da mill-akbarsfidi g˙all-Knisja f’Malta: kif l-insara jsie˙bu flimkien it-tradizzjoni ta’©eneroΩità mal-˙idma g˙all-©ustizzja soçjali.

Dan id-dokument i˙ares mill-qrib lejn ames prinçipji ewleninfit-tag˙lim soçjali tal-Knisja:

• ir-rispett assolut g˙ad-dinjità tal-bniedem u g˙ad-drittijiettieg˙u;• l-im˙abba preferenzjali li g˙andha ting˙ata lill-fqar;• is-solidarjetà;• il-©id komuni;• is-sussidjarjetà.

Id-dokument jipproponi riflessjoni fuq xi oqsma vitali biexikun hawn ©ustizzja vera. Hija parti mill-missjoni tal-komunitànisranija li tag˙ti importanza lil dak li qed ji©ri f’dawn l-oqsma: il-politika, ix-xog˙ol, is-sistema edukattiva, is-sa˙˙a, is-sistema tal-welfare, id-djar, il-˙arsien ta’ l-ambjent, ir-refu©jati u l-immigrantiu l-impenn g˙at-Tielet Dinja.

Id-dokument jitkellem ukoll fuq il-qadi (djakonija). Jin˙ass il-bΩonn li din titqies b˙ala parti çentrali tal-˙idma ta’ kull parroçça.

vi

Id-dokument isemmi xi aspetti li g˙andhom ikunu karatteristiçi tas-servizzi li tag˙ti l-Knisja: iç-çentralità ta’ kull bniedem, l-eççellenzafis-servizz, u servizz mog˙ti b’im˙abba nisranija u b’dedikazzjoni.Jitkellem ukoll fuq l-importanza tas-s˙ubija f’dan il-qasam, kemm fil-Knisja nnifisha kif ukoll ma’ l-Istat.

Hemm g˙add ta’ proposti kif l-individwu, il-familja, il-parroçça,ir-reli©juΩi, l-g˙aqdiet u l-movimenti u d-djoçesi jistg˙u jimpenjawru˙hom fl-g˙ajxien tat-tag˙lim soçjali tal-Knisja.

Id-dokument jg˙id li g˙andha ti©i kostitwita l-KummissjoniÌustizzja u Paçi, li tkun l-istruttura permanenti fil-Knisjab’responsabbiltà g˙all-qasam tal-©ustizzja. Din il-Kummissjonig˙andha ta˙dem biex tkabbar l-g˙arfien tat-tag˙lim soçjali tal-Knisja fuq diversi livelli, tistudja l-iΩviluppi ekonomiçi, soçjali,le©islattivi u f’oqsma o˙ra, u tid˙ol fi djalogu strutturat ma’ l-imsie˙ba soçjali u s-soçjetà çivili, filwaqt li tie˙u poΩizzjoni fuqsitwazzjonijiet speçifiçi fid-dawl tat-tag˙lim soçjali tal-Knisja.

Id-dokument juri kemm il-˙idma karitattiva u l-˙idma g˙all-©ustizzja huma t-tnejn parti essenzjali mill-missjoni tal-Knisja. L-insara huma msej˙in biex, im˙e©©in mill-im˙abba, ja˙dmu kontra l-istrutturi ta’ in©ustizzja u favur il-˙elsien tassew ta’ kull bniedem.Il-mudell ewlieni li fuqu g˙andhom ifasslu dan l-impenn tag˙hom huÌesù Kristu.

Is-sej˙a li qed jag˙mel is-Sinodu Djoçesan lil kull nisrani unisranija f’Malta hi li jkunu qaddejja ta’ dawk li huma fil-bΩonn u lija˙dmu g˙all-©ustizzja, fid-dawl tat-tag˙lim soçjali tal-Knisja.

Kap I

IL-ÓIDMA KARITATTIVA U GÓALL-ÌUSTIZZJA:ELEMENT ESSENZJALI

FIL-MISSJONI TAL-KNISJA

2

1

IL-ÓIDMA KARITATTIVA U GÓALL-ÌUSTIZZJA

1 Ara Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Dommatika Lumen Gentium (21 ta’ Novembru 1964), 5: “Il-misterutal-Knisja mqaddsa juri ru˙u fl-istess twaqqif tag˙ha. G˙aliex il-Mulej Ìesù ta bidu lill-Knisja tieg˙u metaxandar il-Bxara t-Tajba, ji©ifieri l-wasla tas-Saltna ta’ Alla mwieg˙da minn sekli fl-Iskrittura...”.

2 San Ìwann Krisostmu jitkellem dwar “iΩ-Ωew© altari” fil-˙ajja tan-nisrani: (i) l-altar li jitqaddes meta l-˙obΩ u l-inbid jinbidlu fil-Ìisem u d-Demm ta’ Kristu waqt il-Quddiesa, u (ii) l-altar li jinsab f’salib it-toroq,ji©ifieri l-©isem ta’ Kristu li qed jittallab g˙al loqma˙obΩ u ˙ti©ijiet o˙ra.

L-im˙abbafil-qalba tal-˙ajja nisranija

“IΩ-Ωmien huwa mitmum, u s-Saltna ta’ Alla waslet: indmu u emmnu fl-Evan©elju” (Mk 1,15). Ìesù Kristu ©ie biex iwassal is-Saltna ta’ Alla, dakAlla li jag˙mel ˙aqq lill-ma˙qurin, u jag˙ti l-˙obΩ lill-im©ew˙in, li je˙les lill-imjassrin, li jifta˙ g˙ajnejn l-g˙omja, li jerfa’ lill-milwijin, li j˙obb il-©usti, lij˙ares lill-barranin, li jΩomm lill-iltim u lill-armla (ara Salm 146,7-9). Il-Knisjataf il-bidu tag˙ha fl-a˙bar tal-wasla tas-Saltna ta’ Alla.1

Mistoqsi liema huwa l-akbar kmandament tal-Li©i, Ìesù wie©eb çaru tond li l-akbar kmandament huwa li t˙obb lil Alla fuq kollox u lil g˙ajrekb˙alek innifsek. “Dawn iΩ-Ωew© kmandamenti huma l-qofol tal-Li©i kollhau tal-Profeti” (Mt 22-40), g˙ax “m’hemmx kmandament ie˙or akbar minndawn” (Mk 12,31). Ìesù jurina li l-im˙abba tag˙na g˙andha tasal g˙anddawk li huma fil-bΩonn ta’ l-g˙ajnuna, huma min huma (ara Lq 10,29-37),ukoll dawk li m’humiex ta’ ©ewwa, anzi sa˙ansitra g˙andha tasal sa l-g˙edewwa tag˙na u dawk li jag˙mlulna l-˙sara (ara Mt 5,43-48).

Huwa fuq il-kwalità ta’ l-im˙abba tag˙na g˙al dawk li huma fil-bΩonnli huwa se ji©©udikana waqt li qalilna li lilu nsibuh u naqduh “fl-iΩg˙ar fostdawn ˙uti” (Mt 25,40). It-tag˙lim ta’ Ìesù dwar l-im˙abba u s-servizz ta’qadi, li fil-˙ajja tal-Knisja huwa msejja˙ djakonija, huwa çar, tant li r-reli©jonnisranija hija mag˙rufa b˙ala r-reli©jon ta’ l-im˙abba.

Qabel il-passjoni tieg˙u, Ìesù waqqaf l-Ewkaristija u ˙asel saqajn l-appostli biex jurina li l-qima li nag˙tu lil Alla ma tkunx vera jekk ma tkunxmarbuta ma’ ˙ajja ta’ servizz lejn l-o˙rajn: “Jekk dawn il-˙wejjeg tafuhom,henjin intom jekk tag˙mluhom” (Ìw 13,17).2

3


2

Ìesù Kristu:˙ajtu u l-g˙aΩliet tieg˙u

“Fuq kollox is-Saltna tidher fl-istess persuna ta’ Kristu, Bin Alla u Bin il-bniedem, li ©ie ‘biex jaqdi u biex jag˙ti ˙ajtu b’fidwa g˙all-kotra’(Mk 10, 45)”.3 Aktar mill-kelma, tolqotna l-im©iba ta’ Ìesù ma’ dawk li qedibatu, li kienet twe©iba biΩΩejjed g˙al dawk li marru jistaqsuh huwiex il-Messija jew le (ara Mt 11,1-6). Il-mirakli ta’ Ìesù juruna li l-qawwa tieg˙uma riedx juΩaha g˙all-©ie˙ jew g˙all-kobor tieg˙u (ara Mt 4,1-11), immabiex jg˙in lil min tassew kellu bΩonn. In-nies bi ˙©arhom kienu je˙dulug˙andu l-morda tag˙hom, u huwa kien ifejjaqhom.

F’dan il-kuntest tolqotna l-g˙aΩla ta’ Ìesù li jit˙allat ma’ l-imwarrbatas-soçjetà u jkun “˙abib tal-pubblikani u tal-midinbin” (Mt 11,19). Ìesùlaqa’ g˙andu lil min kien imwarrab minn kul˙add, ˙a©a li spiççaw jg˙ajruhbiha n-nies “it-tajba” (ara Lq 15,1-2). F’wa˙da mill-isba˙ xeni ta’ l-Evan©elju,naraw lil Ìesù jitqanqal mill-g˙otja Ωg˙ira ta’ armla fqira (ara Mk 12,41-44).

Ìesù Kristu, li qabel ma tela’ s-sema qal lid-dixxipli tieg˙u: “Morru,mela, ag˙mlu dixxipli mill-©nus kollha... u g˙allmuhom i˙arsu dak liordnajtilkom jien” (Mt 28,19-20), huwa l-mudell ewlieni li fuqu l-Knisjag˙andha tfassal il-˙idma tag˙ha. Fuq l-eΩempju u l-kmand tieg˙u, “il-Knisjat˙addan mag˙ha b’im˙abba lil dawk li huma m©arrba b’xi dg˙ufija umana,sa˙ansitra tag˙raf fil-fqar u f’dawk li jsofru x-xbieha tal-Fundatur tag˙ha,fqir u m©arrab, ta˙dem biex tnaqqas il-˙ti©ijiet tal-fqar u fihom tfittex litaqdi lil Kristu”.4 B˙ala Knisja a˙na lkoll imsej˙in biex in©ibu ˙ajja ©didau biex inbiddlu d-dinja permezz ta’ l-im˙abba ta’ Alla. It-twe©iba tag˙na g˙aldin is-sej˙a tinkludi l-˙idma karitattiva u g˙all-©ustizzja; it-tnejn ji©bru fihomil-˙arsien tal-fqar, tal-vulnerabbli u tal-ma˙qurin.

3 Lumen Gentium, 5.

4 Ibid., 8.

4


4

Saltna ta’ m˙abbau ©ustizzja

Ìesù ma ©iex biss biex jg˙in lil min hu fil-bΩonn, g˙aliex huwa sa˙aq li ©iefostna biex iwaqqaf is-Saltna ta’ Alla, saltna ta’ m˙abba u ˙niena, immawkoll saltna ta’ ©ustizzja, fejn id-dinjità ta’ kull wie˙ed u wa˙da hija m˙arsa.G˙alhekk fil-bidunett tal-ministeru tieg˙u huwa stqarr li l-Ispirtu tal-Mulejikkonsagrah biex i˙abbar il-˙elsien lill-imjassrin, iwassal il-Bxara t-Tajba lill-fqajrin, id-dawl mill-©did lill-g˙omja u jrodd il-˙elsien lill-ma˙qurin (araLq 4,18). Qatt ma beΩa’ jikkritika l-oppressjoni reli©juΩa (ara Mt 23) upolitika (ara Mt 22,25-26) li kien jg˙ix fiha l-poplu. Wissiena biex lil Çesrinag˙tuh dak li hu tieg˙u, imma ming˙ajr ma nag˙tuh ukoll dak li hu ta’ Alla(ara Mk 12,13-17).

Il-Knisjau t-tag˙lim soçjali tag˙ha

Il-Knisja li ippruvat twettaq dan il-kmand ta’ Ìesù, skond il-˙ti©ijiet uç-çirkustanzi ta’ kull Ωmien. Mill-a˙˙ar tas-seklu dsatax, il-Knisja Ωviluppat˙afna t-tag˙lim tag˙ha f’dan il-qasam, u minn seklu ’l hawn sirna nitkellmufuq it-tag˙lim soçjali tal-Knisja, li nsibuh l-aktar fid-dokumenti soçjalital-Papiet u l-Isqfijiet, kif ukoll f’diversi dokumenti tal-Konçilju Vatikan IIu tas-Sinodi ta’ l-Isqfijiet ta’ matul dawn l-a˙˙ar tletin sena. Il-Papa preΩenti,bil-kliem u bil-kitba tieg˙u, kif ukoll bil-vja©©i u bil-©esti kura©©uzi tieg˙u,huwa sinjal çar ta’ kemm il-Knisja ta’ Ωminijietna tixtieq tie˙u bis-serjetàdan l-impenn g˙al dinja aktar ©usta.

Kif qal is-Sinodu ta’ l-Isqfijiet ta’ l-1971 dwar il-Ìustizzja fid-Dinja,“˙idma favur il-©ustizzja hija parti essenzjali tat-tixrid ta’ l-Evan©elju”.5

5 Sinodu ta’ l-Isqfijiet, Dokument Convenientes ex universo (30 ta’ Novembru 1971).

3

5


5

F’Centesimus Annus, l-ençiklika li kiteb f’g˙eluq il-mitt sena ta’ l-ewwelençiklika soçjali ta’ Ljun XIII, Ìwanni Pawlu II g˙aqqad flimkien ajja mg˙ixafavur dawk li huma fil-bΩonn ma’ g˙arfien veru tat-tag˙lim soçjali tal-Knisjameta qal li “il-messa©© soçjali ta’ l-Evan©elju m’g˙andux jitqies li hu xiteorija, imma hu, fuq kollox, pedament u motiv ta’ ˙idma”.6 Ikompli jg˙idukoll li “illum, aktar minn qatt qabel, il-Knisja tifhem li l-messa©© soçjalitag˙ha aktar jikseb kredibbiltà mix-xhieda ta’ dak li tag˙mel milli mil-lo©ikainterna u l-konsistenza tieg˙u”.7 “L-im˙abba g˙all-o˙rajn, u fuq kollox l-im˙abba g˙all-fqar, li fihom il-Knisja ssib lil Kristu nnifsu, issir konkreta fil-promozzjoni tal-©ustizzja”.8

Strutturi ta’ dnubfuq livell soçjali

Huwa xieraq li nfakkru fl-enfasi li tag˙mel il-Knisja, fid-dokumenti soçjalita’ dawn l-a˙˙ar tletin sena, fuq il-preΩenza tad-dnub fl-istrutturi soçjali.Id-dnub huwa preΩenza qawwija f’qalb il-bniedem, minn fejn jo˙or©u l-˙sibijiet u x-xewqat l-aktar profondi tieg˙u, imma jie˙u wkoll formastrutturali. B˙ala eΩempji, fuq livell internazzjonali nistg˙u nsemmu r-razziΩmu, il-mod in©ust u Ωbilançjat kif kultant isir il-kummerç bejn il-pajjiΩisinjuri u dawk fqar, u l-kummerç ta’ l-armi, filwaqt li f’pajjiΩna g˙andna l-firda bejn il-partiti politiçi u dik tal-partiti tal-festi u, skond xi w˙ud, sistemaedukattiva elitista u l-konsumiΩmu sfrenat. A˙na nitwieldu u ng˙ixu f’dinjafejn l-istrutturi ta’ dnub jag˙mluha aktar diffiçli li a˙na nkunu ©usti u ta’servizz g˙all-o˙rajn. B˙ala nsara, hekk kif g˙andna d-dmir li ne˙duhakontra d-dnub fuq il-livell personali, g˙andna wkoll id-dmir li ne˙duhakontra l-istrutturi ta’ dnub fuq livell soçjali, kemm billi nikxfuhom b˙alastrutturi ta’ dnub kif ukoll billi nag˙tu sehemna fil-bini ta’ strutturi ta’solidarjetà.

6 Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Centesimus Annus (1 ta’ Mejju 1991), 57.

7 Ibid.

8 Ibid., 58.

Kap II

MILL-GÓOTI TAL-KARITÀGÓALL-ÓIDMA GÓALL-ÌUSTIZZJA

7

MILL-GÓOTI TAL-KARITÀ GÓALL-ÓIDMA GÓALL-ÌUSTIZZJA

7

Storja twilata’ karità u g˙ajnuna

Il-Knisja f’Malta g˙andha storja twila ta’ g˙ajnuna diretta lin-nies fil-bΩonnpermezz ta’ donazzjonijiet ta’ flus, ˙wejje© u servizzi. Kuljum, kull ©img˙au kull sena, il-poplu Malti jisma’, jinkura©©ixxi u jg˙in nies fil-bΩonn. Minndejjem kellna tradizzjoni ta’ ˙idma favur dawk li huma fil-bΩonn; fil-fattwa˙da mill-isba˙ karatteristiçi tal-Knisja tag˙na hija l-©eneroΩità tag˙nab’riΩq oqsma ta’ emar©inazzjoni u faqar. Din il-©eneroΩità ma twassalx bisssa xtutna: bis-sa˙˙a ta’ mijiet ta’ missjunarji saçerdoti, reli©juzi u lajçi, tasalfil-biçça l-kbira tal-pajjiΩi tad-dinja. Ftit huma l-appelli g˙all-g˙ajnuna, f’Maltajew barra, li ma jkollhomx twe©iba ta’ ©eneroΩità li timpressjonak.

Il-˙idmag˙all-©ustizzja

Fl-istess ˙in, ˙afna drabi din is-sensibbiltà nisranija tag˙na ma tasalx saoqsma fejn minbarra l-g˙oti ta’ karità hemm ukoll kwistjoni ta’ ©ustizzja.Aktar nafu nag˙tu karità, u bil-qalb, lil min hu fil-bΩonn, milli nfittxu kifinne˙˙u dak il-bΩonn g˙al kollox billi naraw li kul˙add ikollu d-drittijiettieg˙u rispettati mis-soçjetà.

Kemm il-karità kif ukoll il-©ustizzja jfissru s-sej˙a tag˙na biex ng˙ixul-Evan©elju ta’ l-im˙abba u r-rikonçiljazzjoni. Dawn iΩ-Ωew© virtujietjikkomplementaw lil xulxin, g˙alkemm m’humiex l-istess la fl-g˙anijiet ulanqas fil-metodu. “L-im˙abba hi l-aqwa kmandament soçjali. Tirrispettalill-o˙rajn u d-drittijiet tag˙hom. Titlob li ssir ©ustizzja li bl-im˙abba bissikollna l-˙ila n˙addnuha”.9

Li nag˙tu karità huwa essenzjali, imma mhux biΩΩejjed: irridu ninΩluaktar fil-fond. Irridu nsaqsu aktar mistoqsijiet. Dan hu x-xog˙ol tal-©ustizzja.

6

9 KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika (1992), par. 1889.

8

MILL-GÓOTI TAL-KARITÀ GÓALL-ÓIDMA GÓALL-ÌUSTIZZJA

Meta nag˙tu karità nkunu qed nipprovdu servizz dirett b˙al ikel,ilbies jew kenn; inkunu qed inwie©bu g˙all-bΩonnijiet immedjati li jistg˙uikunu effetti ta’ in©ustizzja soçjali.10 Il-˙idma g˙all-©ustizzja hi orjentatalejn azzjoni pubblika, impenn politiku, hidma ekonomika u kollettiva biexissir il-bidla. Turina t-triq lejn il-kawΩi ta’ l-in©ustizzji soçjali. F’dan il-kaΩ,il-Poplu kollu ta’ Alla g˙andu l-isfida u r-responsabbiltà biex jirrifletti fuql-istrutturi soçjali li jnisslu l-in©ustizzji, u ja˙dem ma’ o˙rajn biex jibdilhomsabiex noqorbu dejjem aktar lejn il-©id komuni. Fil-fatt, il-©ustizzja tindirizzal-kundizzjonijiet l-aktar permanenti u ©©ib ’il quddiem bidla soçjalif’istituzzjonijiet u f’sistemi.

Din hija wa˙da mill-akbar sfidi quddiemna b˙ala Knisja f’Malta: kifng˙addu mill-g˙oti tal-karità g˙all-˙idma g˙all-©ustizzja ming˙ajr ma nitilfut-tradizzjoni ta’ ©eneroΩità lejn l-o˙rajn.

10 L-Arçisqof Helder Camara darba qal: “Jekk nag˙ti jiekol lil min hu bil-©u˙ jg˙idu li jien qaddis. Jekk nistaqsig˙aliex hawn nies bil-©u˙ jg˙idu li jien komunist”.

Kap III

IT-TAGÓLIM SOÇJALI TAL-KNISJA:ÓAMES PRINÇIPJI EWLENIN

10

8

9

IT-TAGÓLIM SOÇJALI TAL-KNISJA: ÓAMES PRINÇIPJI EWLENIN

11 Ara Ìwanni Pawlu II, Ittra Appostolika Novo Millennio Ineunte (6 ta’ Jannar 2001), 49: “Din is-silta mill-Evan©elju m’hijiex biss stedina g˙all-im˙abba: hija pa©na ta’ Kristolo©ija li titfa’ ra©© ta’ dawl fuq il-misteruta’ Kristu. B’dawn il-kelmiet u mhux anqas bil-verità tat-tag˙lim tag˙ha, il-Knisja tkejjel il-fedeltà tag˙hab˙ala l-G˙arusa ta’ Kristu”.

Rispett g˙ad-dinjitàu g˙ad-drittijiet tal-bniedem

Rispett assolut g˙ad-dinjità tal-bniedem u g˙ad-drittijiet tieg˙u huwa l-kundizzjoni ewlenija biex issaltan l-im˙abba u l-©ustizzja fostna. Kull persunag˙andha dritt fundamentali g˙all-˙ajja u g˙al dawk il-˙wejje© li jg˙inuha tg˙ix˙ajja diçenti – l-ikel u l-kenn, il-familja, il-kapaçità li tesprimi l-idejat tag˙ha,il-kura, l-edukazzjoni u l-impjieg. Dawn id-drittijiet fundamentali huma drittijietta’ kull bniedem g˙ax huwa bniedem u mhux g˙ax g˙andu xi a©a (b˙al flus,kariga, twemmin). Dawk li jeΩerçitaw xi awtorità g˙andhom id-dmir li j˙arsud-drittijiet fundamentali ta’ kull persuna. Fl-istess ˙in, iç-çittadini kollhag˙andhom id-dmir li j˙arsu d-drittijiet tal-bniedem u li jwettqu r-responsabbiltajiet tag˙hom lejn xulxin, lejn il-familji tag˙hom, u lejn is-soçjetà in ©enerali. Il-Knisja hi f’poΩizzjoni privile©©jata biex trawwem rispett©enwin g˙ad-dinjità ta’ kull persuna ma˙luqa xbieha ta’ Alla.

Im˙abba preferenzjalig˙all-fqar

Im˙abba preferenzjali g˙andha ting˙ata lill-fqar. L-g˙aΩla tal-fqar hija s-sinjaltal-wasla tas-Saltna ta’ Alla. Fil-fatt, meta lil Ìesù staqsewh jekk kienx hudak li kellu ji©i, huwa wie©eb: “Morru ag˙tu lil Ìwanni l-a˙bar ta’ dak liqieg˙din tisimg˙u u taraw: l-g˙omja jaraw, iz-zopop jimxu, l-im©iddminifiqu, it-torox jisimg˙u, il-mejtin iqumu, u l-Evan©elju jixxandar lill-foqra”(Mt 11,2-5). Ìesù qag˙ad g˙all-ikel ma’ l-imwarrba u stieden lid-dixxiplitieg˙u jag˙mlu l-istess (ara Lq 14,15-24), wera li g˙andhom “ikunuproxxmu” ma’ kull min huwa fil-bΩonn (ara Lq 10,29-37) u identifika ru˙uma’ “l-içken” fix-xena tal-©udizzju finali (ara Mt 25,31-46).11

11


Din l-g˙aΩla g˙andha ssir parti integrali mill-˙ajja tal-Knisja.12 Hija“g˙aΩla jew forma speçjali ta’ dak li g˙andu ji©i l-ewwel fit-twettiq tal-karitànisranija, kif tixhed it-tradizzjoni kollha tal-Knisja. Tolqot il-˙ajja ta’ kullnisrani, huwa u jfittex li jkun jixbah lil Kristu, imma tg˙odd ukoll g˙ar-responsabbiltajiet soçjali tag˙na, u allura g˙all-mod kif ng˙ixu, u g˙ad-deçizjonijiet li g˙andna nie˙du b’koerenza rigward il-propjetà u l-uΩu tal-©id li g˙andna”.13

Min˙abba f’hekk, din l-g˙aΩla trid tkun kriterju ta’ dixxernimentpastorali fil-˙idma tal-Knisja u mhix biss g˙aΩla bejn possibbiltajiet differenti.L-ewwelnett titlob minna li nkunu “Knisja tal-fqar”14 u li nfasslu ˙ajjitna ul-˙idma pastorali fuq il-˙ajja ta’ dak li “g˙ad li kien g˙ani, ftaqar min˙abbafikom biex intom tistag˙nu permezz tal-faqar tieg˙u” (2 Kor 8,9). Il-Knisjag˙andha tkun il-©emg˙a, imsej˙a minn Kristu, fejn il-foqra jkollhom postspeçjali, le˙en u dar,15 fejn jiskopru t-triq u l-appo©© lejn il-˙elsientag˙hom.16

Il-foqra huma dejjem mag˙na; g˙alhekk din l-g˙aΩla titlob minna linkunu g˙assa sabiex nag˙rfu suriet ©odda ta’ theddid g˙ad-dinjità tal-bniedem. Dan l-g˙arfien g˙andu jissarraf f’impenn biex nirreΩistu kullin©ustizzja, oppressjoni, sfruttament u emar©inazzjoni u jwassalna mhux

12 Ara ibid.: “Kristu huwa preΩenti b’mod speçjali fil-foqra u dan jitlob li l-Knisja tag˙mel g˙aΩla preferenzjalig˙alihom”.

13 Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Sollicitudo Rei Socialis (30 ta’ Diçembru 1987), 42.

14 Ara Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Laborem Exercens (14 ta’ Settembru 1981), 8.

15 Ara Novo Millennio Ineunte, 50: “Je˙tie© naraw li l-fqar f’kull komunità j˙ossuhom ‘f’darhom’. Ma jkunxdan l-a˙jar mod u l-aktar wie˙ed effettiv kif nippreΩentaw l-A˙bar it-Tajba tas-Saltna? Ming˙ajr din l-evan©elizzazzjoni bil-karità u x-xhieda tal-faqar nisrani, l-A˙bar it-Tajba ta’ l-Evan©elju, li fiha nnifisha hijal-ewwel forma ta’ karità, tkun fil-periklu li tkun mifhuma ˙aΩin jew li tkun ma˙nuqa minn kwantità ta’kliem li bih ninsabu mdawrin fis-soçjetà ta’ komunikazzjoni ta’ Ωmienna. Il-karità bl-g˙emil twettaq b’modl-aktar çar il-karità bil-kliem”.

16 Ara San Ìwann Krisostmu, Omeliji dwar l-Evan©elju ta’ San Mattew, 50, 4: “X’ikun qed igawdi Kristu jekkil-mejda tieg˙u tkun miksija b’vaΩuni tad-deheb waqt li huwa stess ikun qed imut fil-persuna tal-fqar? Ibdewxebbg˙u lil dak li g˙andu l-©u˙ u mbag˙ad, jekk jibqg˙alkom flus, Ωejnu lill-artal... Alla qatt ma kkundannalil xi ˙add g˙ax ma tax tiΩjin g˙ani lit-tempju tieg˙u, imma hedded anke bl-infern lil min ittraskura l-g˙ajnuna tal-fqar”.

12

11

10


biss biex jitwarrbu “l-effetti ta’ kull deni, izda wkoll il-kawΩi tieg˙u”.17

L-g˙aΩla preferenzjali tal-foqra g˙andha wkoll iddawwalna fl-g˙aΩliettag˙na rigward il-mezzi li nuΩaw fil-pastorali tag˙na u biex nirrifjutaw kullabbuΩ ta’ poter (soçjali, politiku, finanzjarju, reli©juΩ) biex inwasslul-Evan©elju.

Is-solidarjetà

Is-solidarjetà huwa aspett kruçjali marbut ma’ dan l-impenn. Ilkoll kemma˙na niddependu minn xulxin g˙all-bΩonnijiet kemm personali kif ukollsoçjali. Ma nistg˙ux niΩviluppaw il-potenzjali tag˙na u ma nistg˙uxnapprezzaw id-dinjità tag˙na jekk ma naqsmux ˙ajjitna ma’ xulxin u manikkoperawx fi pro©etti li lkoll kemm a˙na nibbenefikaw minnhom.“Il-konvinzjoni li l-Knisja kollha, kemm il-ministri kif ukoll il-membri kollhatag˙ha, hija marbuta bil-vokazzjoni tag˙ha li terfa’ mill-miΩerja tag˙hom lildawk li qed ibatu, kemm dawk fil-qrib kif ukoll dawk fil-bog˙od, mhux bissmiΩ-Ωejjed iΩda wkoll min-neçessarju, tag˙mel parti mit-tag˙lim u l-prattika l-aktar antika tal-Knisja”.18 Il-Papa Ìwanni Pawlu II spiss jirreferig˙as-solidarjetà b˙ala l-virtu’ essenzjali tal-˙ajja soçjali. “Ilkoll kemm a˙naresponsabbli g˙al xulxin”.19

Il-©id komuni

Il-©id komuni tas-soçjetà hu l-©abra flimkien ta’ dawk il-kundizzjonijiet tal-˙ajja soçjali li bihom il-bnedmin jistg˙u jil˙qu l-perfezzjoni tag˙hom b’modaktar s˙i˙ u ˙afif.20 G˙alhekk huwa l-©id tas-soçjetà kollha kemm hi: huwa

17 Konçilju Vatikan II, Digriet Apostolicam Actuositatem (18 ta’ Novembru 1965), 8.

18 Sollicitudo Rei Socialis, 31.

19 Ibid., 38.

20 Ara Konçilju Vatikan II, Dikjarazzjoni Dignitatis Humanae (7 ta’ Diçembru 1965), 6.

13

12


˙afna aktar mill-©id tal-ma©©oranza, u qatt ma naslu g˙alih jekk infittxu bissil-©id individwali tag˙na jew tal-grupp tag˙na. G˙alhekk g˙andnaresponsabbiltà morali li nimpenjaw ru˙na biex nil˙quh: fil-komunitajietlokali, f’art twelidna, fil-komunità tan-nazzjonijiet. In-natura soçjali tal-bniedem titlob li bilfors ikun hemm relazzjoni bejn il-©id ta’ kull wie˙ed udak ta’ kul˙add. Titlob g˙aqal minn kul˙add, u wisq aktar minn dawk lig˙andhom l-awtorità.

Is-sussidjarjetà

Il-prinçipju ta’ sussidjarjetà ifisser li responsabbiltajiet u deçiΩjonijietg˙andhom ji©u eΩerçitati kemm jista’ jkun fil-livell ta’ inizjattiva individwali,fil-komunitajiet u istituzzjonijiet lokali. G˙alhekk jimplika li l-awtoritajietkollha – politiçi, soçjali, ekonomiçi u ekklezjastiçi – jirrispettaw l-ispazjuta’ a©enziji iΩg˙ar u ta’ l-individwi ming˙ajr ind˙il bla bΩonn u, fejn me˙tie©,jag˙tu l-g˙ajnuna biex id-deçiΩjonijiet jittie˙du u jitwettqu minn dawn ta’l-a˙˙ar. Fl-istess in, il-©id komuni jitlob li jkun hemm a©enziji li jsegwu bir-reqqa f’kull livell, mil-livell lokali sa dak internazzjonali, biex jassiguraw lil-g˙anijiet wesg˙in jintla˙qu u li ma jkunx hemm abbuΩi.

Kap IV

OQSMA LI JEÓTIEÌU ATTENZJONIFIL-QASAM TAL-ÌUSTIZZJA

15

13

OQSMA LI JEÓTIEÌU ATTENZJONI FIL-QASAM TAL-ÌUSTIZZJA

21 Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Pastorali Gaudium et Spes (7 ta’ Diçembru 1965), 3.

22 Ara Pawlu VI, EΩortazzjoni Appostolika Evangelii Nuntiandi (8 ta’ Diçembru 1975), 31: “JeΩistu rabtietprofondi bejn l-evan©elizzazzjoni u l-promozzjoni, l-iΩvilupp u l-liberazzjoni umana. Hemm rabta ta’ naturaantropolo©ika g˙ax il-bniedem evan©elizzat mhux xi ˙add astratt, imma kundizzjonat mill-kuntest soçjaliu kulturali. Hemm ukoll ir-rabta ta’ natura teolo©ika g˙ax wie˙ed ma jistax jifred il-livell tal-kreazzjoniminn dak tar-redenzjoni li jil˙aq sas-sitwazzjonijiet konkreti ta’ l-in©ustizzja... TeΩisti r-rabta evan©elika,dik ta’ l-im˙abba: kif nistg˙u nxandru l-kmandament il-©did jekk ma nippromwovux l-iΩvilupp awtentikutal-bniedem fil-©ustizzja u l-paçi?”

23 Pawlu VI, Ittra Appostolika Octogesima Adveniens (14 ta’ Mejju 1971), 50.

24 Ara Gaudium et Spes, 43.

Il-missjonital-komunità nisranija

Dan is-Sinodu jipproponi riflessjoni mill-Knisja f’Malta dwar xi oqsma tal-˙ajja f’pajjiΩna meqjusa b˙ala vitali biex ikun hawn ©ustizzja vera. Hija partimill-missjoni tag˙na b˙ala komunità nisranija li nag˙tu importanza lil dakli ji©ri f’dawn l-oqsma. “Il-Knisja mhix immexxija minn xi ambizzjoni tal-˙wejje© ta’ l-art iΩda tfittex dan biss: li, ta˙t it-tmexxija ta’ l-Ispirtu s-Santu,tkompli l-istess ˙idma ta’ Kristu li ©ie fid-dinja biex jag˙ti xhieda tal-verità,biex isalva u mhux biex jikkundanna, biex jaqdi u mhux biex ikun moqdi.”21

Dan qed nag˙mluh ukoll konvinti mir-rabta bejn l-evan©elizzazzjoni u l-promozzjoni umana.22

Fl-istess ˙in, nag˙rfu li fl-istess çirkustanzi jista’ jkun hemm ukoll“varjetà le©ittima ta’ g˙aΩliet differenti – l-istess fidi nisranija tista’ twassalg˙al impenji differenti”23 fl-oqsma soçjali. Nag˙rfu wkoll li d-dmir profetikutal-komunità nisranija jmur flimkien mad-dmir g˙ad-djalogu u r-rispettkemm lejn il-©enwinità ta’ dawk li ma jag˙mlux parti mill-komunità nisranijakif ukoll lejn il-kumplessità tar-realtà. Din il-kumplessità tfisser li kultantma jeΩistux soluzzjonijiet façli, ovvji u permanenti.24 Id-deçiΩjonijiet u l-azzjonijiet tal-komunità nisranija g˙andhom isiru b’dixxerniment fid-dawltal-Kelma ta’ Alla u bil-kontribut imprezzabbli tax-xjenzi soçjali, kontributli ma jistax jing˙ata minn imkien ie˙or.

16

Il-politika

Il-politika ti©i l-ewwel f’din il-lista, g˙aliex hija dejjem il-qasam deçiΩiv fejntid˙ol il-©ustizzja ta’ bejn il-bnedmin. G˙alhekk il-Knisja fit-tag˙lim tag˙hat˙ares lejha b’˙afna rispett, u tfa˙˙ar lil min jid˙ol g˙all-politika b’sens ta’missjoni u ta’ qadi. Hija arti diffiçli, g˙ax tinvolvi t-tfittxija tal-©id komunifiç-çirkustanzi konkreti tal-pajjiΩ. Hija sfortuna li f’pajjiΩna ˙afna jqisu l-politika b˙ala l-g˙ajn ewlenija ta’ konflitt u firda bejnietna l-Maltin, firda lixi kultant tidher b˙ala wa˙da mfittxija mill-partiti, bil-kliem u permezz tal-media tag˙hom, g˙al skopijiet purament parti©©jani u elettorali.

Fl-istorja tieg˙u, pajjiΩna ra diversi konflitti bejn il-Knisja u partitpolitiku jew ie˙or, u dawn ˙olqu feriti li g˙adhom iwasslu g˙al çertasfiduçja. G˙alhekk hemm bΩonn li l-isforzi lejn rikonçiljazzjoni aktar s˙ihama jieqfu qatt. Fl-istess ˙in dan is-Sinodu jqis li “hemm Ωmien meta tiskotu Ωmien meta titkellem” (Ko˙ 3,7) waqt li jag˙raf li mhux biΩΩejjed lijitkellmu l-mexxejja jekk il-komunità nisranija ma tkunx aktar konvinta lil-fidi nisranija tag˙ha g˙andha ˙afna x’tg˙id fuq kwistjonijiet politiçi.

Min˙abba l-ambjent lokali polarizzat, huwa aktar diffiçli tara kif tista’titkellem fuq kwistjonijiet politiçi ming˙ajr ma tkun jew tidher parti©©jan.Imma daqstant ie˙or huwa importanti li l-Knisja ssemma’ le˙enha fuq dawnil-kwistjonijiet, u a˙na naraw li hemm bΩonn ta’ strutturi djoçesani u lokalibiex jg˙inuna nag˙mlu dan. Dan g˙andu jkun wie˙ed mill-g˙anijiet ewlenintal-Kummissjoni Ìustizzja u Paçi li dan is-Sinodu jara li g˙andhatitwaqqaf.25 Hemm bΩonn ukoll li min hu involut fil-partiti politiçi, fuq livelllokali u nazzjonali, isib mill-Knisja d-dawl fl-impenn u d-deçiΩjonijiet tieg˙u.Huwa wkoll importanti ˙afna li l-Knisja, fid-dawl ta’ esperjenzi li di©à saru,tara kif tista’ tinvolvi ru˙ha aktar fil-formazzjoni ta’ min huwa involut fil-politika, u kif it-tag˙lim soçjali tag˙ha jista’ jasal a˙jar g˙and dawn in-nies.

14

25 Ara paragrafi 36 u 37 ta’ dan id-dokument.


17

15


Il-Knisja f’Malta qed tag˙raf dejjem iΩjed li “titkellem” ma jfissirx bissli xxandar il-prinçipji imma wkoll li tid˙ol fi djalogu ma’ o˙rajn li b˙alna,avolja mhux parti mill-Knisja, qed ifittxu l-©id komuni. Dan jg˙odd mhuxbiss fi kwistjonijiet lokali, imma wkoll f’dawk internazzjonali, fil-kuntest ta’Ewropa dejjem aktar mag˙quda u ta’ dinja dejjem aktar globalizzata.

Ix-xog˙ol

Ix-xog˙ol huwa qasam baΩiku, hekk li l-Papa Ìwanni Pawlu II qal li dan huwaç-çavetta tal-kwistjoni soçjali kollha. Dan Ωgur li jg˙odd ukoll g˙al pajjiΩna,fejn g˙addejjin minn tibdil kbir, l-aktar min˙abba l-impatt tal-globalizzazzjoni fuq ekonomija miftu˙a b˙al tag˙na. Il-proçess ta’ristrutturar ta’ l-ekonomija, g˙alkemm me˙tie© biex i˙ares l-impjiegi fil-©ejjieni, jista’ j©ib mieg˙u ukoll Ωieda fin-nies bla xog˙ol. Huwa tajjeb lintennu dak li qalu l-isqfijiet Amerikani fl-ittra pastorali tag˙hom fuq l-ekonomija: “Li jkun hemm xog˙ol g˙al kul˙add (full employment) huwa l-pedament ta’ ekonomija ©usta. L-aktar prijorità ur©enti g˙all-politikaekonomika tag˙na g˙andha tkun il-˙olqien ta’ impjiegi ©odda b’pagiadegwati u kundizzjonijiet diçenti. B˙ala pajjiz irridu nag˙mluha possibblili kull min ifittex impjieg isibu fi Ωmien ra©unevoli”.26

Dan huwa qasam fejn kul˙add jg˙id li hemm bΩonn ta’ numru ta’bidliet, imma dawn donnhom idumu wisq biex jaslu. L-g˙aqdiet tal-˙addiema g˙ad g˙andhom post ewlieni fil-kisba u d-difiΩa tad-drittijiet ta’min ja˙dem, imma donnhom g˙adhom ifittxu posthom f’dinja mibdula˙afna, u sa issa g˙adhom ma waslux li jiffurmaw struttura li ©©ibhomflimkien. L-azzjoni industrijali u l-istrajk huma dritt tal-˙addiem, immag˙andhom jintuΩaw b’mod responsabbli b˙ala l-a˙˙ar mezz fin-negozjati,u b’mod li jkun çar li l-g˙an ta’ kull azzjoni industrijali jkun favur il-˙addiemau fil-kuntest tal-©id komuni.

26 Konferenza Nazzjonali ta’ l-Isqfijiet Kattoliçi ta’ l-Istati Uniti ta’ l-Amerika, Economic Justice for All (1986),136.

18

16


Hawn kategoriji s˙a˙ ta’ ˙addiema sfruttati g˙aliex ma g˙andhomxprotezzjoni vera mil-li©i jew g˙aliex m’humiex imse˙bin f’unjon. Il-kundizzjonijietf’çerti fabbriki, f’çerti oqsma fl-industrija tat-turiΩmu u fejn jid˙lu ˙addiema lijkunu Malta illegalment, ma jag˙mlux ©ie˙ lil min i˙addem. Fl-istess ˙in, ilkollnafu li hawn nies li ja˙dmu g˙al ˙inijiet twal iΩΩejjed ming˙ajr ma jibqg˙alhomener©ija jew aptit g˙al xejn izjed, lanqas g˙all-familja, filwaqt li hemm o˙rajnli ma jag˙tux il-©urnata tax-xog˙ol tag˙hom kif suppost.

Hija poΩittiva u b’riΩq id-dinjità tal-˙addiema l-le©islazzjoni reçenti lit˙ares id-drittijiet tal-˙addiema part-time, ta’ dawk li huma fuq kuntrattdefinit, tal-˙addiema barranin kif ukoll id-d˙ul tal-leave g˙all-©enituri, u litag˙ti ˙arsien f’kaΩ ta’ redundancies kollettivi u miΩuri o˙ra. Is-Sinoduj˙e©©e© lill-imsie˙ba soçjali kollha sabiex ikomplu ja˙dmu b’riΩq l-iΩviluppta’ kundizzjonijiet dejjem a˙jar g˙all-˙addiema u g˙all-familji tag˙hom.

Ma nistg˙ux ma nsemmux l-issue tan-nisa miΩΩew©a u x-xog˙ol. In-nisa ta’ Ωmienna jaraw valur kemm fix-xog˙ol kif ukoll fil-familja; dan huwawie˙ed mis-sinjali ta’ Ωmienna. “Il-bieb g˙ax-xog˙ol u g˙all-professjonig˙andu jkun miftu˙ g˙al kul˙add, bla ebda diskriminazzjoni in©usta, miftu˙l-istess g˙all-ir©iel u g˙an-nisa, g˙al dawk f’sa˙˙ithom u g˙al dawkb’diΩabilità, g˙an-nies tal-pajjiΩ u g˙all-emigranti.”27 Il-Knisja g˙andhata˙dem favur dak kollu li jg˙in biex id-dinja tax-xog˙ol u l-familja jkunudejjem izjed rikonçiljati. “Il-vera avvanz tal-mara jitlob li x-xog˙ol ikunstrutturat b’mod illi n-nisa ma jkollhomx i˙allsu l-avvanz tag˙hom billijabbandunaw dak li huwa speçifiku g˙alihom u b’dannu g˙all-familja, fejnhuma b˙ala ommijiet g˙andhom rwol li ˙add ma jista’ jwettqu.”28

Is-sistema edukattiva

Is-sistema edukattiva preΩenti te˙tie© dejjem ti©did biex, fost l-o˙rajn,jitfejqu l-in©ustizzji li jimbottaw lil min huwa b’sa˙˙tu u jwarrbu lil min, g˙al

27 KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika par. 2433; Ara Laborem Exercens, 19, 22-23.

28 Laborem Exercens, 19. Dwar dan il-punt, ara wkoll id-dokument tas-Sinodu Ûwie© u Familja, 17.

19

17


xi ra©uni jew o˙ra, ma jifla˙x. Dawn l-in©ustizzji nbnew bil-mod il-modmatul is-snin, frott ukoll ta’ deçiΩjonijiet ta’ malajr u xi kultant Ωbaljati. Irridulkoll na˙dmu b’persistenza g˙al sistema ta’ edukazzjoni aktar ©usta, fejnkul˙add ikollu opportunitajiet indaqs.

L-iskejjel tal-Knisja huma fost ir-riΩorsi ewlenin li g˙andha l-Knisjaf’pajjiΩna. G˙alhekk il-kredibbiltà tag˙ha hija marbuta mill-qrib ma’ kemmeffettivament tuΩa dawn ir-riΩorsi g˙all-ifqar fis-socjetà tag˙na.29 Nag˙rfufl-istess ˙in li dan jista’ jsir biss f’kuntest ta’ bidliet importanti fis-sistemaedukattiva tag˙na kollha kemm hi, li l-Knisja ma tistax twettaqhomwa˙edha. Madankollu, il-fatt stess li madwar terz tat-tfal Maltin jirçievu l-edukazzjoni tag˙hom fl-iskejjel tag˙ha jitfa’ fuq il-Knisja responsabbiltà litie˙u sehem ewlieni b˙ala protagonista f’dan id-dibattitu. Wasal iΩ-Ωmienli l-iskejjel tal-Knisja jag˙tu l-kontribut tag˙hom fit-tfittxija ta’ sistema ta’edukazzjoni aktar ©usta u li f’dan il-kuntest il-Knisja tkun dawl g˙as-soçjetà.

Is-sa˙˙a

Is-sa˙˙a tibqa’ dejjem qasam vitali g˙all-˙ajja ta’ bejnietna. F’dan il-qasamhemm aspetti poΩittivi u aspetti li jnisslu preokkupazzjoni. Hemm ˙afnanies li ja˙dmu b’dedikazzjoni. Fl-istess waqt, fejn ikun hemm abbuΩi - kemmjekk minn professjonisti kif ukoll jekk minn pazjenti - dak li jispiçça jbatihuwa d-dg˙ajjef u dak li m’g˙andux alternattiva g˙as-servizz pubbliku.G˙alkemm hawn Malta g˙andna sistema tas-sa˙˙a b’xejn g˙al kul˙add,kultant huwa diffiçli li jkollok servizz tajjeb jekk ma tirrikorrix g˙all-privatukoll. Din il-prattika titfa’ piΩ kbir fuq min jifla˙ ftit u li dejjem isib ru˙ufi Ωvanta©©. Dan ma jnaqqasx mill-valur ta’ tant nies li ja˙dmu b’onestà f’danil-qasam.

29 Ara Kongregazzjoni g˙all-Edukazzjoni Kattolika, L-Iskola Kattolika fuq l-g˙atba tat-tielet millennju (28 ta’Diçembru 1997), 15: “(L-iskola kattolika) hija skola g˙al kul˙add, b’attenzjoni specjali g˙al dawk li humal-aktar dg˙ajfa... G˙amliet ©odda ta’ faqar huma ta’ sfida g˙all-iskola kattolika: ...dawk li tilfu kull sens tal-˙ajja u ma g˙andhom l-ebda idejal x’jispirahom, dawk li ma g˙andhom lil ˙add min jipproponilhom valurijew li ma jafux is-sbu˙ija tal-fidi, dawk li ji©u minn familji mfarrka li ma jafux i˙obbu u li spiss jg˙ixu f’ambjentita’ faqar materjali u spiritwali...”.

20


PajjiΩi o˙rajn, afna akbar minna, qed i˙abbtu wiççhom ma’ problemikbar ˙afna fejn tid˙ol ir-riforma tas-servizz tas-sa˙˙a u l-finanzjamenttieg˙u, u dawn il-problemi ser jaslu g˙andna wkoll. F’diskussjoni b˙al din,min˙abba li dan huwa qasam daqshekk sensittiv, façli nqieg˙du l-interessitag˙na u tal-grupp politiku, professjonali jew soçjali tag˙na qabel il-©idkomuni. G˙alhekk, filwaqt li l-Knisja ma g˙andhiex tag˙lim partikulari fejntid˙ol id-diskussjoni teknika ta’ l-alternattivi g˙as-sistema preΩenti, hijatis˙aq li tintg˙aΩel liema sistema tintg˙aΩel, din tkun tirrispetta s-solidarjetàu s-sussidjarjetà, u toffri l-ewwelnett g˙ajnuna u arsien lil min l-anqas jifla˙i˙allas, waqt li ssostni wkoll li kul˙add huwa obbligat jikkontribwixxi lejnil-©id komuni skond ma jifla˙.

Huwa dmir tag˙na li na˙dmu biex f’pajjiΩna jkun hawn le©islazzjonijew regolamentazzjoni fil-qasam tal-bioetika. Dan biex il-˙ajja umana jkollhal-˙arsien li jist˙oqqilha. Kul˙add jistenna li jkun hawn struttura pubblikau le©islazzjoni serja u bilançjata fejn jid˙lu dawn il-kwistjonijiet ta’ bioetika.

Il-Knisja f’Malta trid tag˙mel enfasi biex ting˙ata aktar dinjità lill-persuni bi problema ta’ sa˙˙a mentali. Din hija kategorija ta’ nies li humafost l-aktar imwarrbin fis-soçjetà tag˙na, u impenn favurhom mill-Knisjaf’Malta jista’ jag˙mel differenza kbira afna. Kif matul dawn l-a˙˙ar erbg˙insena l-Knisja g˙enet biex il-persuni b’diΩabilità jkollhom aktar dinjità fis-soçjetà tag˙na, il-Knisja tixtieq tie˙u l-istess impenn favur persuni biproblema ta’ sa˙˙a mentali.

Meta llum qed isir tant tibdil mg˙a©©el fil-kura tas-sa˙˙a, irridunag˙tu ˙arsa mill-©did lejn il-kura pastorali li qed ting˙ata f’dan il-qasam.G˙andna r-responsabbiltà li nassiguraw il-bΩonnijiet pastorali, spiritwali ureli©juΩi kemm tal-pazjenti kif ukoll ta’ l-istaff. Je˙tie© li nibdew na˙sbug˙andux ikun hemm kappillani, membri tal-kleru u lajçi b’ta˙ri© fit-teolo©ijau fil-mediçina, li jiffurmaw parti mit-tim professjonali li jie˙u sieb il-pazjentu li x-xog˙ol tag˙hom jirrifletti:

• sensittività g˙ar-realtajiet ta’ diversi kulturi u twemmin;

21


18

• rispett g˙all-g˙aΩliet spiritwali/reli©juΩi tal-pazjent;• g˙arfien ta’ l-impatt li j˙alli l-mard fuq l-individwi u fuq min jie˙u˙siebhom;• promozzjoni tal-valuri etiçi u attenzjoni g˙al sitwazzjonijietetiçi diffiçli.

Is-sistematal-welfare

Is-sistema tal-welfare u l-pensjonijiet tag˙na sa issa kienet tiggarantixxi likul˙add, anke min hu dg˙ajjef, g˙andu çans jg˙ix bid-dinjità. Madankollu,hawn ˙afna x’juri li din is-sistema ma tistax tibqa’ kif inhi g˙al ˙afna Ωmienaktar, g˙aliex il-bidla fid-demografija Maltija tfisser li ser ikun hawn piΩijietli ma nkunux nistg˙u nkomplu nerfg˙uhom. Nafu wkoll li hawn min jabbuΩamis-sistema ta’ benefiççji, u dan huwa nuqqas serju ta’ solidarjetà u mhuxejn g˙ajr serq.

Wie˙ed ma jistax ikun kuntent bil-kwalità tad-diskussjoni nazzjonalili saret sa issa fuq dan il-qasam daqshekk vitali g˙all-©ejjieni tal-©ustizzjasoçjali f’pajjizna. Nittamaw li f’din id-diskussjoni l-Maltin kollha jaslu biexifittxu l-©id komuni u mhux dak tal-grupp soçjali jew politiku tag˙hom.A˙na nemmnu li l-Knisja, bit-tradizzjoni ta’ tag˙lim soçjali tag˙ha, g˙andhakontribut importanti x’tag˙ti f’din id-diskussjoni, u huwa d-dmir tag˙hatwassal il-messa©© tag˙ha f’qasam daqshekk sensittiv g˙all-©ejjieni ta’pajjizna.

Il-Knisja ma tixtieqx, u ma tistax, tipproponi xi formola ma©ika.Madankollu hija g˙andha tipproponi numru ta’ konsiderazzjonijiet u tinsistili huwa dmir ta’ kul˙add li jipparteçipa fl-isforz sabiex is-servizzi baΩiçi tal-˙arsien soçjali jitqieg˙du fuq baΩi sostenibbli.

Barra minn hekk je˙tie© li l-˙arsa tag˙na ma tkunx frammentata:irridu n˙arsu lejn il-pensjonijiet, iΩda mag˙hom lejn is-servizzi tas-sa˙˙a,

22


l-edukazzjoni, id-djar, il-˙arsien tat-tfal. Mhux biΩΩejjed li n˙arsu lejnl-interess tal-qasam tag˙na biss, g˙ax f’kull intervent il-gwida a˙˙arija hijal-©id komuni, li j˙ares id-dinjità ta’ kull bniedem, l-aktar ta’ dawk dg˙ajfin.Kul˙add irid jag˙ti sehmu lejn l-iΩvilupp tal-˙arsien soçjali.

Id-djar

L-issue tad-djar g˙andha rilevanza partikulari hawn Malta, anke min˙abba ç-çokon tal-pajjiΩ u d-densità tal-popolazzjoni, ta’ madwar 1200 persuna g˙alkull kilometru kwadru. Il-prezzijiet ta’ l-art u d-djar, li ma jiqfux jitilg˙uminkejja n-numru ta’ djar vojta, qeg˙din jitfg˙u piΩ esa©erat fuq il-koppjiΩg˙aΩag˙, li jaffettwa l-˙ajja tag˙hom u tal-familja tag˙hom g˙al ˙afna snin.Fatturi o˙ra, pjuttost reçenti, qed i˙allu wkoll l-effett tag˙hom fuq dan il-qasam, b˙an-numru jiΩdied ta’ single parents, kuxjenza akbar li (©ustament)vjolenza domestika m’hijiex aççettabbli, persuni b’diΩabilità li jixtiequ jg˙ixu,kif hu dritt tag˙hom, fi djar fil-komunità minflok ma jid˙lu f’xi istituzzjoni.Qed jiΩdied ukoll in-numru ta’ dawk li g˙andhom bΩonn ta’ kenn temporanju.

It-tag˙lim tal-Knisja li Alla ˙alaq kollox g˙al kul˙add huwa çar, ug˙andu jsir aktar mag˙ruf. Tajjeb li l-Knisja tid˙ol fi djalogu ma’ min huwaresponsabbli g˙all-formulazzjoni u t-twettiq tal-politika g˙all-housing,ng˙idu a˙na dwar ir-riforma ©usta u realistika tal-li©ijiet tal-kera, g˙alkemmtag˙raf li ma jeΩistux soluzzjonijiet semplici jew ma©içi.

Il-˙arsienta’ l-ambjent

Domna ˙afna sa ma bdejna nqisu l-˙arsien ta’ l-ambjent b˙ala dmir ewlienitag˙na b˙ala nsara. Imma aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, aktar nag˙rfu kemmil-©ustizzja ambjentali hija fil-qalba tar-responsabbiltajiet tag˙na b˙alansara.30

30 Dwar dan is-su©©ett, ara wkoll id-dokument tas-Sinodu Kultura-Soçjetà-Knisja.

20

19

23

Kull bniedem g˙andu d-dritt li jgawdi mill-©id tad-dinja, u g˙alhekkhuwa d-dmir ta’ kul˙add li jara li l-bnedmin kollha, kemm dawk li b˙alissaqeg˙din fid-dinja, kif ukoll il-©enerazzjonijiet futuri, ikollhom sehem minndan il-©id. A˙na nemmnu li l-˙olqien Alla tah lill-bniedem biex jie˙u ˙siebuu biex juΩah g˙all-glorja tieg˙u u g˙all-©id ta’ kul˙add, u ˙add ma g˙andudritt jag˙mel ˙sara jew ja˙li riΩorsi bl-addoçç, g˙ax dik hija forma o˙ra ta’egoiΩmu. Óafna ja˙sbu li la n-natura hija “b’xejn”, jistg˙u jag˙mlu uΩu minnhakif jiftlilhom; madankollu, dan dejjem ji©ri minn fuq dahar l-o˙rajn. F’pajjiΩnal-˙arsien ta’ l-ambjent spiss ji©i f’konflitt ma’ l-iΩvilupp ekonomiku. Madankollu,l-ebda Ωvilupp li mhux sostenibbli ma huwa Ωvilupp veru, u jispiçça biex ikunta’ ˙sara g˙all-bqija tal-˙olqien, u fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar g˙all-bniedem.

Li t˙ares l-ambjent ifisser li tg˙ix b’mod aktar awster, ma ta˙lix blabΩonn, ma tkunx konsumista, tqis l-interessi ta’ ˙addiehor u mhux tieg˙ekbiss, li tirrispetta l-˙olqien kollu, inkluΩ l-annimali u s-si©ar. Dawn kollhahuma valuri evan©eliçi li jqarrbuna lejn dawk li, g˙alkemm ma g˙andhomxl-istess twemmin tag˙na, qeg˙din ifittxu l-istess idejali. Il-Knisja trid tag˙tixhieda ta’ dan kollu anke fl-amministrazzjoni ta’ dak li hu tag˙ha.

Ir-refu©jatiu l-immigranti

Il-preΩenza fostna ta’ refu©jati u immigranti hija fenomenu ©did, u dan spissiwassal g˙al eΩempji ta’ razziΩmu f’Malta. A˙na l-Maltin gawdejna afna mill-opportunitajiet ta’ xog˙ol f’pajjiΩi o˙rajn, u n-numru ta’ Maltin li jg˙ixubarra pajjiΩna huwa kbir ˙afna. Issa f’dawn l-a˙˙ar snin bdejna naraw kifil-moviment kbir ta’ persuni, vittmi ta’ konflitti u tra©edji umanitarji ta’Ωmienna, qed jolqot anke lil pajjiΩna. Il-miljuni ta’ refu©jati, li numru Ωg˙irminnhom jinsabu anke hawn fostna f’Malta, huma xhieda li g˙ad hawn afnanuqqas ta’ ©ustizzja f’din id-dinja.

Nistg˙u ng˙idu li a˙na poplu li jaf juri ospitalità kbira lejn min iΩurna.

21


24

22


L-isfida kbira llum hi li nilqg˙u bl-istess idejn miftu˙a persuni ta’ razez utwemmin differenti minn tag˙na, nies li meta jaslu fuq xtutna x’aktarxikollhom biss il-memorja ta’ passat ikrah f’pajjiz ’il bog˙od u l-impossibbiltàta’ futur f’dik l-art. Dawn jitolbuna mhux biss karità imma fuq kolloxsolidarjetà u l-opportunità li jipparteçipaw mag˙na f’komunità ta’ bnedminfejn id-dinjità u d-drittijiet tag˙hom huma m˙arsa. Dawn isibu ˙afna minjg˙inhom, imma jsibu wkoll min jisfruttahom min˙abba li huma ta’ kulurjew ta’ kultura differenti minn tag˙na. Il-preΩenza fostna ta’ dawn il-fqar©odda hija sfida biex inpo©©u fil-prattika dak li ng˙idu fuq l-g˙aΩlapreferenzjali g˙all-fqar, u nag˙tu importanza speçjali lejn il-˙idma biexnaffrontaw l-istrutturi tad-dnub li jo˙olqu tant in©ustizzji u faqar kemm fis-soçjetà tag˙na kif ukoll fuq livell internazzjonali.

Ir-razziΩmu huwa struttura ta’ dnub li jikkontradixxi l-˙olqientag˙na lkoll indaqs fix-xbieha tal-Óallieq. Minflok ma napprezzaw poplio˙ra u d-diversità kulturali, xi drabi nintrabtu mal-mod tag˙na ta’ kifnesprimu l-umanità, u niddisprezzaw lill-barranin fostna u l-espressjonijietta’ kulturi o˙ra. Xi drabi dan iwassal g˙al abbuΩ verbali, pressjonipsikolo©ika u, tra©ikament, kaΩijiet ukoll ta’ theddid u vjolenza fiΩika. Dannirb˙uh biss b’edukazzjoni minn kmieni u integrali fil-valuri ta’ l-im˙abba,tat-tolleranza, tal-pluraliΩmu, u l-apprezzament ta’ reli©jonijiet u kulturio˙ra. L-insara g˙andhom rwol kbir meta jag˙tu eΩempju ta’ djalogu ujoffru persuni u istituzzjonijiet biex jg˙inu fl-integrazzjoni tal-barranin ur-refu©jati fostna.

L-impenng˙at-Tielet Dinja

L-impenn g˙at-Tielet Dinja huwa wkoll aspett importanti fil-˙idma g˙all-©ustizzja. A˙na l-Maltin minn dejjem konna qrib ˙afna tal-popli fqar, u danjixhduh il-mijiet ta’ missjunarji Maltin li jinsabu mxerrdin mad-dinja kollha,l-aktar fil-pajjiΩi l-aktar fqar ta’ l-Afrika, l-Asja u l-Amerika Latina. Il-©eneroΩità tag˙na g˙all-missjonijiet hija wa˙da mill-isba˙ aspetti tal-˙ajja

25


tag˙na nisranija, imma tajjeb li ma’ din il-qalb tajba jiΩdied ukoll g˙arfiena˙jar tal-kawΩi li jwasslu g˙al dinja dejjem aktar in©usta, fejn il-pajjiΩi sinjuriqed isiru aktar sinjuri u dawk fqar ikomplu jiftaqru.

Ma nistg˙ux ning˙alqu biss f’pajjiΩna u fil-problemi tag˙na u ninsewil-ma©©oranza tal-bnedmin li g˙andhom l-istess dinjità tag˙na imma lijonqsuhom l-aktar affarijiet baΩiçi g˙all-˙ajja: l-ikel u l-ilma, id-dar, ix-xog˙ol u l-paçi. Dan l-g˙arfien irid ikun parti mill-edukazzjoni nisranija liting˙ata, kemm fil-katekeΩi tat-tfal, fl-iskejjel kollha, speçjalment dawk tal-Knisja, kif ukoll fl-edukazzjoni u l-formazzjoni nisranija ta’ l-adulti. Kuxjenzadinjija hija sinjal ta’ ˙ajja tabil˙aqq nisranija li ma tkunx mag˙luqa fihannifisha.

Tajjeb li pajjiΩna wkoll jikkontribwixxi g˙all-iΩvilupp ta’ pajjizi aktarfil-bΩonn minna, u li jsemma’ le˙nu f’fora internazzjonali g˙al dan il-g˙an.

Kap V

ID-DJAKONIJA

27

24

ID-DJAKONIJA

23

Ìie mhux biex ikun moqdiimma biex jaqdi

Il-˙idma tal-Knisja g˙all-©ustizzja g˙andha tkun dejjem imsie˙ba b’atti ta’qadi konkret lil min hu fil-bΩonn. Dawn is-servizzi g˙andhom il-baΩitag˙hom fil-fidi f’Dak li ©ie “mhux biex ikun moqdi imma biex jaqdi u jag˙ti˙ajtu b’fidwa g˙all-kotra” (Mk 10,45). G˙al Ìesù ma kien hemm l-ebdafirda bejn ajtu u tag˙limu: g˙alih, il-fejqan u l-g˙ajnuna huma parti integralimit-t˙abbir tal-Bxara t-Tajba, ta’ l-evan©elizzazzjoni (Mt 11,1-6; Lq 9,1-2,6).Id-djakonija hija evan©elizzazzjoni mmirata li til˙aq lil kul˙add u mhux bisslin-nies qrib tag˙na. Kull nisrani hu msejja˙ biex jixbah aktar lil Kristu, kifukoll biex f’kull ˙in jara lil Kristu f’kull persuna fil-bΩonn. Min˙abba li s-servizz li tag˙ti l-Knisja huwa l-wiri ta’ wiçç Kristu l-Feddej, dan jitfa’responsabbiltà fuq l-g˙aΩla u l-kwalità tas-servizzi li nag˙tu.

Id-djakonijafil-parroçça

Dan is-Sinodu jqis li l-parroçça g˙andha tikkonsidra d-djakonija b˙ala partiçentrali tal-˙idma tag˙ha. Madankollu jidher li l-kelma djakonija matinftihemx mill-biçça l-kbira tan-nies, u dan ikompli jdg˙ajjef l-importanzata’ dan l-aspett tal-˙ajja tal-parroçça.31

G˙andhom ji©u identifikati l-prijoritajiet soçjali tal-˙idma ta’ kullparroçça – mhux kull parroçça neçessarjament g˙andha l-istess problemi

31 Sar st˙arri© permezz ta’ kwestjonarju, li ntbag˙at lis-67 parroçça, bl-iskop ewlieni li ji©i stabbilit jekk il-parroççi g˙andhomx Kummissjoni Djakonija u, jekk g˙andhom, kif inhi organizzata. Saru wkoll domandifuq jekk il-Kummissjoni g˙andhiex prijoritajiet fuq xi aspett partikulari g˙all-parroçça, kif ukoll jekk tag˙tixformazzjoni u edukazzjoni xierqa lil kull min jag˙ti servizz fil-komunità parrokkjali. Ir-riΩultat ta’ dan il-kwestjonarju juri li hemm bΩonn ta’ sforz serju ta’ ti©did f’dan il-qasam: ir-rispons ta’ l-ist˙arri© kien bissta’ 42%, g˙aliex minn 67 parroçça li rçevew il-kwestjonarju irrispondew biss 28 u, minn dawn, il-parroççib’Kummissjoni Djakonija li qed ta˙dem tajjeb huma tassew ftit. L-analiΩi tat-twe©ibiet turi, fost ˙wejje©o˙ra, li l-˙idma hija prinçipalment indirizzata lejn l-anzjani, persuni b’diΩabilità, morda u romol. Jidher ukollli f’certi kaΩi, id-djakonija qed titqies biss b˙ala grupp Ωg˙ir ta’ nies li jag˙tu servizz assistenzjali lil ftitkategoriji ta’ persuni li je˙tie©u xi forma ta’ g˙ajnuna.

28

ID-DJAKONIJA

25

soçjali – jew grupp ta’ parroççi ©irien, kif ukoll il-bΩonnijiet ta’ formazzjoniu edukazzjoni professjonali tal-membri tad-djakonija. Hemm bΩonn li ti©iindirizzata b’mod serju l-problema ta’ l-aççessibbiltà u l-inkluΩjoni fil-˙ajjatal-parroçça,32 u li jkun hemm aktar koordinament ma’ istituzzjonijiet uorganizzazzjonijiet çentrali. Ma nistg˙ux ma nistaqsux g˙aliex spiss mahemmx kuntatt bejn il-parroçça u inizjattivi o˙ra f’dan il-qasam, b˙al djartat-tfal jew ta’ l-anzjani, li jkunu jinsabu fil-parroçça stess.

Dan l-impenn g˙andu jwassal biex ikun hemm verament azzjonikonkreta, biex ikun hemm inqas duplikazzjoni ta’ riΩorsi umani u ekonomiçiu biex b’hekk il-˙idma tad-djakonija tkun aktar effiçjenti, effettiva u stabbli.Minn azzjoni ta’ assistenzjaliΩmu ng˙addu g˙al servizz nisrani li jag˙tikontribut veru g˙at-ti©did tal-parroçça.

Sinjal çar ta’ dan ikun meta tin˙oloq rabta aktar s˙i˙a bejn is-servizzli jkun qed jing˙ata u l-litur©ija parrokkjali. Huwa importanti li nifhmu li l-qadi kollu li jid˙ol ghalih in-nisrani huwa intrinsikament marbut ma’ dakli huwa jiççelebra flimkien mal-komunità fil-litur©ija. Il-laqg˙a tag˙na mal-Ìisem ta’ Kristu fuq l-altar tkompli fil-qadi ta’ Kristu fil-©isem ta’ dawkkollha li je˙tie©u l-g˙ajnuna tieg˙u.

Is-servizzital-Knisja

Is-servizzi tal-Knisja huma ˙afna u diversi: djar tat-tfal, djar ta’ l-anzjani,servizzi g˙all-persuni bi problema tad-droga, djar g˙all-persuni b’diΩabilità,u o˙rajn. U˙ud minn dawn is-servizzi tipprovdihom il-Knisja wa˙edha,waqt li o˙rajn qed jing˙ataw fi s˙ubija ma’ a©enziji o˙rajn, pubbliçi jewprivati. Ir-reli©juΩi joffru w˙ud minn dawn is-servizzi waqt li g˙aqdiet jeworganizzazzjonijiet tal-lajçi joffru o˙rajn.

32 Hawnhekk m’g˙andniex inqisu l-aççessibbiltà u l-inkluΩjoni fiΩika biss izda wkoll l-inkluΩjoni fil-˙ajja tal-fidi u dik litur©ika. Is-Seminarju, f’kollaborazzjoni mad-djar ta’ formazzjoni ta’ l-Ordnijiet reli©juΩi maskili,g˙andu joffri kors fis-Sign Language lil dawk li qeg˙din i˙ejju ru˙hom g˙as-saçerdozju .

29

26

ID-DJAKONIJA

G˙andha ssir riflessjoni dwar il-kwalitajiet li g˙andhom jimmarkawil-˙idma tal-Knisja f’dan il-qasam, l-aktar fuq dak li jiddistingwi lis-servizzi mog˙tija mill-Knisja minn dawk mog˙tija minn a©enziji o˙rajn,pubbliçi jew privati. Ûgur li ma tistax ting˙ata twe©iba diretta li tg˙odd g˙alkull servizz, imma fil-qadi dejjem g˙andhom jit˙arsu dawn l-aspetti:

• Iç-çentralità tal-bniedem. Is-servizzi tal-Knisja g˙andhomjil˙qu lill-bniedem s˙i˙ u jirrispettaw id-dinjità tieg˙u; wara kolloxKristu jag˙mel lill-bniedem “aktar bniedem”.33 Il-bniedem, u kullbniedem, huwa importanti g˙ax huwa bniedem u mhux g˙ax g˙anduxi ˙a©a jew jista’ jag˙ti xi ˙a©a. G˙alina huwa sinifikattiv li ˙afna mis-servizzi tal-Knisja f’Malta huma indirizzati lejn dawk li ma tantx jistg˙ujag˙tu lura (tfal, xju˙ u persuni b’diΩabilità).• Eççellenza fis-servizz. Din g˙andha tkun kwalità f’kull servizzmog˙ti mill-Knisja. Dan g˙andu jinkludi opportunitajiet ta’ Ωviluppprofessjonali g˙all-istaff kif ukoll strutturi amministrattivi adegwati.• Servizz mog˙ti b’im˙abba nisranija u dedikazzjoni.

G˙aΩladwar is-servizzi

F’dan ir-rigward, dan is-Sinodu jqis li g˙andha tittie˙ed azzjoni kemm jista’jkun malajr biex isir u jigi konkluΩ audit u valutazzjoni ta’ l-istrutturi u s-servizzi ta’ djakonija tal-Knisja ©ewwa Malta. Dan g˙andu jkun eΩerçizzjuli jsir kull tant Ωmien.

Fid-dawl tal-konkluΩjonijiet ta’ dan l-istudju, tittie˙ed deçiΩjoni jekkirridux inkomplu jew le nag˙tu prijorità lis-servizzi kollha, jekk jonqsux xiservizzi eΩistenti, jew ting˙atax enfasi lil oqsma o˙ra. Óafna mis-servizzital-Knisja bdew f’kuntest differenti: f’socjetà fejn ftit li xejn kien hemmservizzi o˙ra, realtajiet soçjali u demografiçi li nbidlu g˙al kollox, u fatturi

33 Gaudium et Spes, 41.

30

ID-DJAKONIJA

o˙ra. Iç-çirkustanzi (speçjalizzazzjonijiet, nuqqas ta’ vokazzjonijiet, finanzi,Ωviluppi o˙ra fil-psikolo©ija u l-qasam soçjali, fostering, u o˙rajn) qed i©ibunaf’poΩizzjoni li jekk mhux ser nie˙du l-inizjattiva u nag˙mlu eΩercizzju b˙aldan, ser nispiççaw bid-deçiΩjonijiet jittie˙du fi kriΩi u ddettati minnha.

Id-dmir li nag˙mlu dan ©ej ukoll mill-fatt li s-soçjetà qed tinbidel umag˙ha qed jinbidlu l-˙ti©ijiet: ng˙idu a˙na, sa ftit snin ilu l-bread fund ul-meat fund tad-djar tat-tfal kienu jag˙mlu sens, filwaqt li llum a˙jar nitkellmufuq ˙ti©ijiet o˙ra.

Id-deçiΩjoni trid tikkunsidra:• Min g˙andu bΩonn servizz? (e.g. illum ftit hawn tfal iltiema jewtfal b’familji kbar)• X’servizz hemm bΩonn? G˙adu Ωmien djar kbar? Jista’ jonqosin-numru tat-tfal fid-djar tal-Knisja? Ikun a˙jar g˙at-tfal li jg˙ixu ma’familja milli f’istitut?• X’riΩorsi g˙andha l-Knisja? Kif tista’ tuΩahom l-a˙jar?• X’qed isir minn ˙addie˙or? Ma rridux nikkompetu, jekk xejng˙ax ir-riΩorsi f’pajjizna huma limitati. Anzi, il-Knisja “tie˙u pjaçir bl-inizjattivi ta’ ˙addie˙or”.34

S˙ubija

Il-Knisja f’Malta trid issa˙˙a˙ is-s˙ubija f’dan il-qasam; hija konvinta li tridtag˙ti servizz lill-persuna u mhux issib persuni g˙as-servizzi tag˙ha.

• L-ewwelnett s˙ubija fil-Knisja. Huwa minnu li s˙ubija matfissirx çentralizzazzjoni jew kontroll, imma jkollna nistqarru li n-nuqqas ta’ kollaborazzjoni li teΩisti huwa inaççettabbli. S˙ubija veratwassal g˙al servizz a˙jar, billi naqsmu bejnietna r-riΩorsi (umani,finanzjarji, u o˙rajn), u nevitaw duplikazzjoni. Barra minn hekk, is-servizzi g˙andhom ikunu integrati a˙jar fil-˙ajja tal-parroçça.

34 Apostolicam Actuositatem, 8.

27

31

• S˙ubija ma’ l-Istat. Is-s˙ubija ma’ l-Istat ma tfissirx li l-Knisjatag˙ti servizz u l-Gvern ikun hemm biss sabiex i˙allas. Aktar majg˙addi Ωmien, il-Gvern qed jag˙raf id-dmir tieg˙u li jistabbilixxistandards minimi ta’ servizz u dan il-Knisja taqbel mieg˙u. Madankollunemmnu li hija responsabbiltà tas-soçjetà (u allura anke l-Gvern) lijing˙ataw numru ta’ servizzi baΩiçi. Il-Knisja g˙andha tkun lesta litag˙mel disponibbli r-riΩorsi tag˙ha sabiex flimkien mar-riΩorsi li l-Gvern jag˙mel disponibbli jing˙ataw servizzi.• Importanti li s˙ubija b˙al din tkun tirrispetta l-prinçipju tas-sussidjarjetà.

Fid-dawl ta’ l-esperjenza tag˙ha u ta’ l-audit imsemmi, il-Knisja tridtistudja kif se torganizza dan il-qasam. Dan is-Sinodu jqis li r-relazzjoni bejnid-diversi organi involuti fl-organizzazzjoni u l-g˙oti tas-servizzi ta’ djakonija(b˙as-Segretarjat Caritas, Ordnijiet reli©juΩi, u o˙rajn) g˙andha tkun aktarçara u trasparenti. L-istess jista’ jing˙ad fuq ir-relazzjoni ta’ dawn l-entitajietmas-servizzi ta’ qadi li jing˙ataw fuq livell lokali, parrokkjali u nazzjonali.

ID-DJAKONIJA

Kap VI

JEÓTIEÌ IMPENN MINN KULÓADD

33

28


35 Ara Novo Millennio Ineunte, 52: “L-aspett etiku u soçjali tal-kwistjoni huma elementi essenzjali tax-xhiedanisranija: je˙tie© nieqfu lit-tentazzjoni li nipproponu spiritwalità privatizzata u individwalistika li ma taqbilxma’ dak li titlob minna l-im˙abba, biex ma nsemmux l-implikazzjonijiet ta’ l-Inkarnazzjoni u fl-a˙˙ar analiΩitat-tensjoni eskatolo©ika tal-KristjaneΩmu. Waqt li dik it-tensjoni ©©eg˙ilna nag˙rfu l-karattru relattiv ta’l-istorja, dan bl-ebda mod ma jfisser li g˙andna nibqg˙u ’l bog˙od milli ‘nibnu’ l-istorja. Hawn it-tag˙limtal-Konçilju Vatikan II huwa f’waqtu aktar minn qatt qabel: ‘Il-messa©© nisrani mhux talli ma jbeg˙idx il-bnedmin milli jibnu d-dinja, u lanqas ma jgeg˙ilhom jittraskuraw il-©id tal-bnedmin l-o˙ra, iΩda jorbothombi dmir li jag˙mluh’ ”.

Il-˙tie©ata’ bidla

Dan it-tag˙lim soçjali tal-Knisja mhux dejjem jissarraf f’g˙arfien u ˙ajja ta’ l-individwi u l-komunitajiet insara. Kien hemm min qal li dan it-tag˙lim huwal-aqwa sigriet li g˙andha l-Knisja, g˙ax ftit nies jafu kemm huwa tag˙limkonkret li joffri mhux biss prinçipji li jg˙inuna ng˙addu ©udizzju fuq sitwazzjonijietpartikulari, imma wkoll su©©erimenti prattiçi g˙al ˙ajja aktar umana.

Il-biçça l-kbira minna huma konxji biΩΩejjed li d-dinja tal-politika, ta’ l-ekonomija u tal-kultura te˙tie© bidla. Imma afna minna ma nistg˙ux na˙sbukif nistg˙u nikkontribwixxu b’mod sinifikattiv biex in©ibu din il-bidla; g˙alhekkma narawhiex b˙ala problema reli©juΩa .35 Naslu biex ng˙idu li dak lijrid Alla minna hu li nag˙mlu mill-a˙jar li nistg˙u fi ˙dan l-istrutturi li jeΩistu,biex ng˙ixu ajja “tajba”. Allura nippruvaw biss li ma nda˙˙lux abbuΩi ©oddafil-˙ajja pubblika u n©ibu ru˙na b’mod ©eneruΩ u ta’ qalb tajba kemm jista’jkun man-nies li n˙abbtu wiççna mag˙hom. F’g˙ajnejn ˙afna minna, il-qofoltal-vokazzjoni nisranija hu aktar marbut mal-˙ajja privata u familjari tag˙na,milli mal-˙wejje© pubbliçi b˙all-ekonomija u l-kultura.

A˙na b˙ala çittadini ©eneralment naraw li l-bΩonn ta’ bidla fl-istrutturihi l-˙idma tal-politiçi jew ta’ persuni pubbliçi o˙ra. Mill-banda l-o˙ra, afnapolitiçi u nies li ja˙dmu fil-qasam pubbliku j˙ossuhom li jridu ja˙dmu fi danl-istrutturi li jeΩistu u li ©ew aççettati mill-poplu. G˙alhekk l-ebda gruppma jie˙u r-responsabbiltà g˙al dan il-˙aΩen li hawn fid-dinja; kul˙add jitfa’din il-˙idma biex ibiddel is-soçjetà fuq spallejn ˙addie˙or... jew fuq Alla.

34

30


L-impennta’ l-individwu

Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, il-©ustizzja tinbena bid-deçiΩjonijiet u l-g˙aΩliet “Ωg˙ar”li kull persuna tag˙mel kuljum. It-tentazzjoni l-kbira hija li wie˙ed jing˙alaqfih innifsu u jkejjel kollox b’xibru. Il-fidi timbottana biex neg˙lbu din it-tentazzjoni fundamentali, it-tentazzjoni tal-biΩa’, biΩa’ li jekk wie˙ed jaqsamdak li g˙andu ser jitilfu, u li j©ieg˙el lil dak li jkun iqis il-proxxmu tieg˙ub˙ala l-kompetitur tieg˙u. It-tentazzjoni kbira l-o˙ra hija l-qtig˙ ta’ qalbquddiem il-kobor tal-problemi u l-kumplessità tal-qag˙da tal-bniedem.

Din il-fidi tibdel il-bniedem fi bniedem g˙all-o˙rajn. Il-bniedem huwaxbieha ta’ Alla g˙aliex kapaçi jmur lil hemm minnu nnifsu u jkun bniedemg˙al ˙addie˙or, fis-solidarjetà. Is-solidarjetà mhix li wie˙ed jit˙assar lill-ie˙or, iΩda “rieda soda u perseveranti ta’ impenn b’riΩq il-©id komuni”.36

Din is-solidarjetà g˙andha tkun il-kejl u l-mutur wara d-deçiΩjonijiet u l-g˙aΩliet iΩ-Ωg˙ar ta’ kuljum.

Madanakollu l-individwu ma jistax jieqaf fl-atti individwali; g˙anduwkoll ifittex li jag˙raf u jistudja l-g˙eruq ta’ l-in©ustizzja kemm biex huwama jkunx kompliçi f’qag˙diet in©usti kif ukoll biex jie˙u sehem fil-˙olqienkif iridu Alla.

L-impenntal-familja

Il-familja hija ©eneralment il-post ewlieni fejn il-bnedmin jie˙du ˙siebxulxin. Hija wkoll l-ewwel skola ta’ kompassjoni, ma˙fra, solidarjetà u©ustizzja.

29

36 Sollicitudo Rei Socialis, 38.

35

31


IΩda l-familja ma tistax tikber jekk tkun mag˙luqa fiha nnifisha u t˙areslejha nnifisha l-˙in kollu. Jasal il-mument li t-tfal li twieldu u kibru fil-familjajibdew familja o˙ra. Barra minn hekk, il-familja g˙andha tkun miftu˙a biextoffri spazju fejn ji©u appo©©jati familji o˙ra biex jikbru persuni o˙ra. Hawn˙afna koppji maturi li joffru g˙ajnuna lil koppji o˙rajn li g˙adhom jibdewil-˙ajja miΩΩew©a jew li jinsabu f’diffikultà. EΩempju ie˙or mill-isba˙ ta’ danhuwa l-fostering tat-tfal. Il-Knisja f’Malta, li kienet minn ta’ quddiem li offrietdar g˙at-tfal li temporanjament ma setg˙ux jikbru fil-familja tag˙hom,t˙e©©e© lill-membri tag˙ha sabiex joffru familja (aktar milli dar) lil dawn it-tfal.

L-impenntal-parroçça

Minbarra dak li di©à g˙edna meta tkellimna fuq id-djakonija, inΩidu li l-parroçça g˙andha tqis il-˙idma favur il-©ustizzja b˙ala parti integrali mill-˙idma pastorali. Dan jimplika l-ewwelnett li l-parroçça hija fid-dmir litiΩgura li m’hemmx persuni li d-dinjità tag˙hom b˙ala bnedmin hija mkasbramin˙abba l-qag˙da tag˙hom.

Hemm persuni li m’g˙andhomx post u li ma jistg˙ux jie˙du sehems˙i˙ fil-˙ajja tal-komunità; il-parroçça g˙andha l-ewwelnett tkun taf minhuma, u tirrifletti fuq x’qed iwassal g˙al din l-eskluΩjoni. Din ir-riflessjonig˙andha twassal g˙all-azzjoni, mhux biss azzjoni assistenzjali, imma wkollazzjoni biex teqred l-g˙eruq ta’ l-eskluΩjoni.

Kultant dan jitlob illi nag˙mlu arran©amenti fiΩiçi fil-knejjes u l-binitag˙na (e.g. rampi), litur©ija u sagramenti li ja˙sbu f’min hu nieqes mid-dawljew mis-smig˙, u ˙wejje© b˙al dawn. “Meta ma sse˙ibx lill-foqra fil-©idtieg˙ek, int tkun tisraqhom”.37 G˙andu jsir sforz akbar biex il-parroçça

37 San Ìwann Krisostmu, ikkwotat fil-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika, par. 2446.

36


32

tg˙in lill-membri anzjani tag˙ha j˙ossuhom tabil˙aqq apprezzati u inkluΩifil-˙ajja parrokkjali, mhux biss billi jkunu l-o©©ett passiv tal-pastorali, immabilli jkunu attivi fil-˙idma pastorali.

Hawnhekk il-parroçça ma tistax ting˙alaq fiha nnifisha; f’parroçça fejnhemm xi servizz partikulari, din g˙andha tqisu b˙ala parti mill-“kariΩma”tag˙ha u tag˙mlu parti integrali mill-˙ajja tag˙ha. Biex tassew ikunu ta’servizz g˙all-a˙wa kollha, il-membri tal-parroçça g˙andhom ukoll ifittxu kifjimpenjaw ru˙hom “barra” l-parroçça, ji©ifieri f’komunitajiet o˙ra li je˙tie©udan is-servizz partikulari.

L-impenntar-reli©juΩi

Óafna mix-xog˙ol ta’ karità li jsir fil-Knisja f’Malta jaf il-bidu tieg˙u lir-reli©juΩi, u l-impenn tag˙hom huwa xhieda ajja ta’ kemm hija çentrali g˙an-nisrani l-˙idma g˙all-karità, il-©ustizzja u l-paçi. Barra minn hekk, l-istituzzjonijiet tag˙hom edukattivi u karitattivi ji©bru madwarhom ˙afnao˙rajn fl-istess ˙idma u bl-istess ispirazzjoni.

B’fiduçja fl-Ispirtu ta’ Alla, il-Knisja f’Malta tittama li, minkejja n-numru dejjem jiçkien ta’ reli©juΩi, dan l-impenn jinΩamm ˙aj g˙as-snin li©ejjin. Tittama ukoll li r-reli©juΩi jag˙rfu kif i©eddu dan l-impenn, skond il-bΩonnijiet ©odda ta’ Ωminijiet mibdula, u l-g˙arfien ©did tat-tifsira tieg˙u.

Ir-reli©juzi g˙andhom ikunu minn ta’ quddiem mhux biss li jag˙tuedukazzjoni g˙all-©ustizzja fl-iskejjel li jmexxu huma, imma wkoll li jag˙tuxhieda awtentika ta’ din il-©ustizzja fil-˙ajja u l-g˙aΩliet kollha tag˙hom.G˙andhom i˙abirku biex ifittxu kif jistg˙u jkunu preΩenti fost il-fqar il-©odda ta’ pajjiΩna u ta’ barra minnu, kif ukoll ifittxu kif jg˙inu lill-Knisjaf’Malta tifhem a˙jar xi tfisser l-g˙aΩla tal-fqar billi huma jag˙mlu din l-g˙aΩlab’mod aktar radikali, fost l-o˙rajn billi jwaqqfu aktar komunitajiet li jmorrujg˙ixu fost il-fqar Maltin.

37


33

Jalla r-reli©juΩi jkunu huma li jag˙tu eΩempju ta’ m˙abba nisranija uta’ professjonalità fis-servizzi li joffru, u ta’ libertà fil-g˙aΩla u fit-t˙ollija ta’servizzi. Skond il-kariΩma ta’ kull Ordni u Kongregazzjoni, jaraw kif isa˙˙ul-impenn tag˙hom favur il-©ustizzja, il-paçi u l-˙arsien tal-˙olqien, u kifisa˙˙u l-koordinament tag˙hom f’dawn l-oqsma waqt li jaraw kif juΩawa˙jar id-djar u l-istituzzjonijiet tag˙hom favur il-©ustizzja, il-paci u l-˙arsiental-˙olqien.

L-impenn tal-g˙aqdietu l-movimenti

B˙alissa l-g˙aqdiet u l-movimenti tal-lajçi huma forza qawwija fil-Knisjaf’Malta u ji©bru fihom eluf ta’ nsara Maltin impenjati fil-˙ajja nisranija. Fl-istess in, filwaqt li hemm impenn çar favur il-©ustizzja u l-karità minn u˙udminnhom, kemm Malta kif ukoll barra, dan l-impenn m’huwiex dejjemprijorità çara g˙alihom. G˙andha tkun aktar çara li parti mill-impenn u l-˙idma ta’ dawn l-g˙aqdiet u l-movimenti – dejjem fil-˙arsien tal-kariΩmatag˙hom – hija l-˙idma favur dinja aktar ©usta u fejn l-im˙abba favur dawkli huma fil-bΩonn tidher fil-prattika. L-ebda ˙idma g˙all-evan©elizzazzjonima tista’ t˙alli barra dan l-aspett essenzjali.

Dawn l-g˙aqdiet u movimenti tal-lajçi g˙andhom jaraw kif, skond ix-xewqa tal-Knisja, iwasslu t-tag˙lim soçjali tal-Knisja lill-membri tag˙hom,kemm fuq livell nazzjonali kif ukoll fuq livell lokali u parrokkjali. Tkun ˙a©atajba li l-membri ta’ dawn l-g˙aqdiet isibu l-inkura©©iment biex jie˙dusehem attiv fil-˙ajja pubblika, u li dawk il-membri li huma di©à impenjatiisibu mill-g˙aqdiet tag˙hom appo©© u g˙ajnuna fil-missjoni diffiçli li g˙aΩlu.

Tajjeb li jiΩdied in-numru ta’ dawk l-g˙aqdiet li jie˙du r-responsabbiltàtat-tmexxija ta’ istituzzjonijiet jew ˙idmiet karitattivi u ta’ ©ustizzja fi ˙danil-Knisja. Meta r-riΩorsi tag˙na qeg˙din isiru aktar limitati, tajjeb li kul˙addjifhem il-qawwa li tinsab fi sforz komuni u fil-qsim ta’ idejat, esperjenza uriΩorsi.

38


L-impenntal-volontarjat

Il-volontarjat dejjem kellu sehem importanti fis-servizzi ta’ djakonija tal-Knisja. Huma ˙afna l-inizjattivi li jittie˙du u ˙afna huma l-persuni li jie˙dusehem fihom, kemm Ωg˙aΩag˙ kif ukoll adulti. G˙al ˙afna hija esperjenzali tbiddlilhom ˙ajjithom, u sa˙ansitra vokazzjonijiet ˙ar©u minn esperjenzita’ volontarjat.

Waqt li nag˙rfu l-bΩonn ta’ rimunerazzjoni lil min jag˙ti sehmu fil-˙idma tal-Knisja, anki biex dan is-sehem jing˙ata b’mod kostanti uprofessjonali, jibqa’ l-fatt li tkun ˙asra kbira jekk nitilfu dan il-valur tal-volontarjat fil-˙idma soçjali tal-Knisja. Huwa g˙alhekk me˙tie© li anke fil-programmi edukattivi, kif ukoll katekistiçi u ta’ formazzjoni, nibdew in˙ajrusa˙ansitra lit-tfal u lill-pre-adolexxenti g˙al inizjattivi ta’ volontarjat biexdan il-valur jinbet sa miç-çokon fil-qlub ta’ l-insara Maltin.

L-impenntad-djoçesi

Fil-konsagrazzjoni tieg˙u, l-Isqof iwieg˙ed li juri niena u mog˙drija lill-fqar,lill-barranin u kull min hu f’xi ˙tie©a min˙abba isem il-Mulej. Id-djoçesi tridtoffri tmexxija f’dan il-qasam ukoll, billi:

• trawwem fost il-Poplu ta’ Alla kuxjenza evan©elika fejn tid˙olil-©ustizzja, il-moralità pubblika, l-etika, u s-servizz b˙ala partiessenzjali tal-˙ajja reli©juza nisranija;• i©©edded l-impenn tag˙ha f’dan il-qasam u turi bl-g˙aΩliet tag˙hali g˙aliha dan huwa prijorità;• tinkura©©ixxi u tkun hija minn ta’ quddiem li tibdadiskussjoni u dixxerniment fil-Knisja fuq xi tfisser fil-konkret l-g˙aΩla tal-fqar;• tara li jkun hemm nies esperti fit-tag˙lim soçjali tal-Knisja, u li

34

35

39

dawn i˙abirku biex dan it-tag˙lim jixtered u jdawwal kemm jista’ jkunid-diskussjoni pubblika;• tniedi kampanja kostanti kontra l-firda politika li teΩisti fostna,u tinsisti l-˙in kollu, l-aktar fi Ωmien l-elezzjonijiet, li attitudnijiet b˙aldawn m’humiex attitudnijiet insara.


Kap VII

KUMMISSJONI ÌUSTIZZJA U PAÇI

41

37


36

BΩonn ta’ struttura djoçesanag˙all-qasam tal-©ustizzja

Hemm bΩonn li jkun hawn struttura permanenti fil-Knisja b’responsabbiltàspeçifika g˙al dan il-qasam tal-©ustizzja. Minkejja d-diversi tentattivi biextitwaqqaf il-Kummissjoni Ìustizzja u Paçi wara bidu mhux ˙aΩin fl-a˙˙artas-snin tmenin, din il-Kummissjoni ilha mhix kostitwita g˙al ˙afna snin.

Jidher li dan ©ara g˙aliex, minbarra n-nuqqas ta’ riΩorsi umani umaterjali, kien hemm nuqqas ta’ çarezza dwar:

• il-missjoni tal-Kummissjoni;• in-natura tag˙ha (id-dokumenti tag˙ha kinux tag˙ha jew ta’ l-Isqfijiet);• l-awtonomija (kinitx tista’ tie˙u poΩizzjoni ming˙ajr matinforma lill-Isqfijiet).

L-g˙anijiettal-Kummissjoni Ìustizzja u Paçi

Kemm jista’ jkun malajr wara li jispiçça s-Sinodu, ti©i kostitwital-Kummissjoni Ìustizzja u Paçi bil-g˙an li:

• tkabbar l-g˙arfien tat-tag˙lim soçjali tal-Knisja fuq diversi livelli(parroççi, skejjel, g˙aqdiet) permezz ta’ kitba, seminars, media,korsijiet u ˙wejje© o˙ra;• tistudja l-impatt u l-implikazzjonijiet ta’ Ωviluppi ekonomiçi,soçjali, le©islattivi, u oqsma o˙ra;• tid˙ol fi djalogu strutturat ma’ l-awtoritajiet, l-imsie˙ba soçjaliu s-soçjetà çivili;• tie˙u poΩizzjoni fuq sitwazzjonijiet speçifiçi, fid-dawl tat-tag˙limsoçjali tal-Knisja.

Din il-Kummissjoni tkun imsa˙˙a bir-riΩorsi umani u materjali

42


me˙tie©a sabiex tkun tista’ twettaq din il-missjoni importanti. Huwa wkollessenzjali li din il-Kummissjoni tid˙ol f’kuntatt ma’ kummissjonijiet u gruppib’missjoni simili li di©à jeΩistu fil-Knisja f’Malta u ta˙dem mag˙hom, kif ukollli ΩΩomm kuntatt ma’ kummissjonijiet simili barra minn Malta.

Kap VIII

“MORRU FIL-PAÇI TA’ KRISTU”

44


L-g˙eruqqeg˙din fit-talb

Din hi l-isfida tal-©ustizzja: li na˙dmu biex inbiddlu l-istrutturi li qeg˙dinjo˙olqu l-problemi soçjali. Il-baΩi tat-twe©iba tag˙na g˙al din l-isfida humat-talb u l-litur©ija, speçjalment meta nkunu mi©bura madwar il-mejda ta’ l-Ewkaristija. Il-˙idma g˙all-karità u l-©ustizzja li ma tkunx mibnija fuqrelazzjoni personali ma’ Kristu fit-talb malajr tispiçça fix-xejn, filwaqt lilitur©ija li ma twasslilniex stedina çara g˙as-servizz, g˙all-©ustizzja u fuqkollox g˙all-im˙abba lejn xulxin tkun ritwal vojt estern, imbieg˙ed mill-Evan©elju.

Huwa fit-talb personali, fis-sehem tag˙na fil-litur©ija, fil-qari u l-g˙ajxien tal-Kelma ta’ Alla u fir-riflessjoni fuq il-vokazzjoni nisranija li a˙nanistg˙u nisimg˙u u nifhmu s-sej˙a li Alla jag˙mel lill-bniedem biex ikunqaddej ta’ dawk li huma fil-bΩonn u ja˙dem g˙all-©ustizzja. Lil dan Kristunsibuh meta naqdu lil dawk li huma çkejknin, u t-talba tag˙na “Ti©isaltnatek” tkun vera daqskemm ng˙ixu u na˙dmu biex dan ise˙˙.

Irridu nkunu Knisja li tg˙in lill-membri tag˙ha jag˙rfu ’l Kristu kemmfil-qsim tal-˙obΩ kif ukoll f’dawk li ma g˙andhomx ˙obΩ. L-Ewkaristija, ir-Rikonçiljazzjoni, il-GriΩma ta’ l-Isqof u s-sagramenti l-o˙rajn g˙andhomdimensjoni ta’ servizz u ©ustizzja li jridu jidhru fil-mod kif niççelebraw,nippridkaw u nitolbu.

Inkebbsut-tama

Is-sej˙a “Morru fil-paçi ta’ Kristu” hija tmiem iç-çelebrazzjoni ta’ l-Ewkaristija. Hekk kif a˙na no˙or©u ’l barra mill-Ewkaristija, irridu n˙abbtuwiççna mal-problemi kruçjali li jaffettwaw lil utna li huma vulnerabbli. Jekknimxu bl-im˙abba u l-˙niena, jekk in˙allu l-Iskrittura u t-tag˙lim soçjali tal-

39

38

45


Knisja jmexxuna, inkunu nistg˙u nqabbdu dik ix-xrara ta’ tama u ta’ ˙ajja©dida fil-komunità tag˙na.

Biex dan ise˙˙, il-Knisja te˙tie© poplu b’˙afna kariΩmi. Dawk li jie˙dusehem f’din il-missjoni jridu jitg˙allmu ja˙dmu flimkien b˙alma jag˙mlu l-partijiet tal-©isem. Xi w˙ud ikollhom ir-rwol ta’ l-“ilsien”, li jg˙allmu ujippridkaw dwar din it-tema. O˙rajn ikunu l-“idejn” ta’ din il-©ustizzja,merfug˙a ’l fuq jitolbu ’l Alla jew li jqallbu l-˙amrija f’impenn aktar konkretu kollettiv f’din il-˙idma soçjali. O˙rajn jistg˙u jkunu l-“g˙ajnejn”, li ji©brul-informazzjoni dwar id-dinja fra©li tag˙na u li jikkontribwixxu fi pro©ettita’ analiΩi soçjali li tista’ ddawwal il-passi ta’ kul˙add fil-mixja tal-©ustizzja.

Dan it-tag˙lim tal-Knisja jkun effettiv daqskemm a˙na naslu biexinwettquh fir-realtà. “Is-seklu u l-millennju li g˙adhom kemm bdew je˙tie©jaraw – u nittamaw b’mod iΩjed çar – b’liema dedikazzjoni l-komunitànisranija taf tag˙ti lilha nnifisha fl-im˙abba lejn l-aktar fqar”38 u kemmjirnexxilha ta˙dem sabiex dawn ikunu integrati fis-soçjetà u, jekk jixtiequ,fil-komunjoni ta’ ˙danha stess.

38 Novo Millennio Ineunte, 49.

DJAKONIJA

U ÌUSTIZZJA

Pubblikazzjoni ta’ l-Arçidjoçesi ta’ Malta, 2003

ISBN: 99932 - 49 - 13 - 0








Documents

U OKUMENT ÌD - LAIKOS · 2020. 7. 19. · Messija jew le (ara Mt 11,1-6). Il-mirakli ta’ Ìesù juruna li l-qawwa tieg˙u ma riedx juΩaha g˙all-©ie˙ jew g˙all-kobor tieg˙u